โรงพยาบาล ศรีสะเกษ สุรินทร์บุรีรัมย์ - ThaiJo

วารสารการแพทย

ISSN 0857-2895ISSN 2730-2687 (Online)

โรงพยาบาล ศรสะเกษ สรนทร บรรมย

MEDICAL JOURNAL OF

SRISAKET SURIN BURIRAM HOSPITALS

ปท 35 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2563 Vol.35 No.3 September-December 2020

• ประสทธผลของ Benzydamine Hydrochloride Spray บนหนากากครอบกลองเสยงทอยบรเวณเหนอสายเสยงชวยลดอาการเจบคอหลงจากใหการระงบ ความรสกแบบดมยาสลบ : การทดลองแบบสมและมกลมควบคม• ผลของการทายาไตรแอมซโนโลนบนอปกรณสองกลองเสยงทมตออบตการณเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ• มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma : รายงานผปวย• เนองอกตบออนชนด Solid pseudopapillary tumor : รายงานผปวยและทบทวนวารสาร• การพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก• ความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) หญงในจงหวดสรนทร• ปจจยทมผลตอการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑ ในผมารบบรการในโรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย• อบตการณและปจจยเสยง ของภาวะ Tandem spinal ใน sotenosis ในผปวยทไดรบการผาตดรกษาภาวะ lumbar stenosis • การศกษาความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอการคมก�าเนด และเหตผลในการเลอกวธ คมก�าเนดของมารดาหลงคลอด• ปจจยทสมพนธกบการเกดความรนแรงของภาวะถอนพษสรา• ผลของการใชโปรแกรมฟนฟผปวยภายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม• ประสทธผลของการพฒนารปแบบบรการทางดวนในผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด• ปจจยลมเหลวทสงผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวในโรงพยาบาลชยภม• เปรยบเทยบประสทธภาพการใหยา Diazepam ทางปากกบทางหลอดเลอดเลอดด�าในผปวยภาวะถอนแอลกอฮอล• ปจจยทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการ ทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ• ปจจยเสยงทมอทธพลสมพนธตอการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษาการตดเชอชองเยอหมคอชนลกในผปวยสงอายในโรงพยาบาลชยภม• ปจจยทมความสมพนธกบภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกดทมคะแนนแอพการใน 1 นาท นอยกวาหรอเทากบ 7 ในโรงพยาบาลบวใหญ จ.นครราชสมา• การรกษาความวการใตสนกระดกปรทนตภายหลงจากการผาตดฟนกรามคดลางซทสามโดยวธการชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพรวมกบการใชเนอเยอปลกถาย เอกพนธ : รายงานผปวย• การพฒนาอปกรณดงนวมอแบบ Wonder Finger Trap เพอชวยในการจดกระดก ผทไดรบบาดเจบกระดกแขนหกแบบปด ในโรงพยาบาลยางตลาด อ�าเภอยางตลาด จงหวดกาฬสนธ • การพฒนารปแบบการดแลตอเนองการจดการกลมโรคเฉพาะผปวยโรคหวใจหลงไดรบการผาตดดวยกระบวนการ 1A4C : กรณศกษาโรงพยาบาลสรนทร• เปรยบเทยบระยะเวลาการตดของกระดกขาทรกษาดวยวธการผาตดยดตรงกระดกแบบ 4 สกร และ 8 สกรบน Narrow DCP• เปรยบเทยบผลการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรกดวยวธการใชยาน�าสลบกบการใสทอชวยหายใจแบบดงเดมในหองฉกเฉน• ปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าในผปวยจตเวชโรงพยาบาลบรรมย• ความชกของผปวยโรคตอหนในโรงพยาบาลศรสะเกษเนองในวนตอหนโลก• ปจจยทมผลตอความลาชาในการเขารบการรกษาของผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน • การรบรและการเขาถงสทธคนพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร • การสอบสวนโรคเฉพาะรายกรณผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 รายแรก ในจงหวดสรนทร

วารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร บรรมย

MEDICAL JOURNAL SRISAKET SURIN BURIRAM HOSPITAL

ก�ำหนดออก :ปละ3ฉบบฉบบท1มกรำคม–เมษำยนฉบบท2พฤษภำคม–สงหำคมฉบบท3กนยำยน–ธนวำคมสถำนทตดตอ :งำนหองสมดโรงพยำบำลบรรมย10/1ถนนหนำสถำนต�ำบลในเมองอ�ำเภอเมองจงหวดบรรมย31000Website :https://www.tci-thaijo.org/index.php/MJSSBH/E-mailaddress :[email protected]โทรศพท044-615002ตอ4704พมพท :โรงพมพรงธนเกยรตออฟเซท253ถ.เทศบำล3ต.ในเมองอ.เมองจ.สรนทร32000 โทร.044-513128,044-515281E-mail:[email protected]

เจาของ โรงพยำบำลศรสะเกษสรนทรบรรมยทปรกษา ผอ�ำนวยกำรโรงพยำบำลศรสะเกษ ผอ�ำนวยกำรโรงพยำบำลสรนทร ผอ�ำนวยกำรโรงพยำบำลบรรมยทปรกษาบรรณาธการ พญ.ผกำรตนแสงกลำ(โรงพยำบำลสรนทร)บรรณาธการ นพ.เชำวนวศพมพรตน(โรงพยำบำลบรรมย)รองบรรณาธการ นพ.วฒนนทพนธเสน(โรงพยำบำลบรรมย)กองบรรณาธการ นพ.ธรรมสรณจรอ�ำพรวฒน (โรงพยำบำลขอนแกน) ผศ.นพ.สรำวธสขสผว (ส�ำนกวชำแพทยศำสตรมหำวทยำลยเทคโนโลยสรนำร) นพ.ทวศกดทองทว ส�ำนกวชำแพทยศำสตรมหำวทยำลยเทคโนโลยสรนำร) รศ.ดร.มำรสำไกรฤกษ (คณะพยำบำลศำสตรมหำวทยำลยขอนแกน) รศ.ดร.วลำวรรณพนธฤกษ (คณะพยำบำลศำสตรมหำวทยำลยขอนแกน) รศ.ดร.วรรณชนกจนทชม (คณะพยำบำลศำสตรมหำวทยำลยขอนแกน) ผศ.ดร.พรพงษบญสวสดกลชย (คณะพยำบำลศำสตรมหำวทยำลยขอนแกน) ผศ.ดร.อภญญำจ�ำปำมล (คณะพยำบำลศำสตรมหำวทยำลยขอนแกน) ผศ.ดร.จตตนนทศรจกรโคตร (คณะพยำบำลศำสตรมหำวทยำลยขอนแกน) อำจำรยวรรชนอมใจจตต (โรงพยำบำลพระมงกฎเกลำ) ผศ.พญ.เจนจตฉำยะจนดำ (คณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล) ทพญ.ดร.กตตภำรชกมลธรรม (วทยำลยทนตแพทยศำสตรมหำวทยำลยรงสต) พญ.ผกำมำศศรหะชย (รพ.ปรำสำทจงหวดสรนทร) พญ.วงศศรทวบรรจงสน (รพ.เมตตำประชำรกษ(วดไรขง)) นพ.เอกภพแสงอรยวนช (สถำบนมะเรงแหงชำต) พญ.โอปอลเสณตนตกล (โรงพยำบำลสมทรปรำกำร) พญ.สมพรยวนพนธ (โรงพยำบำลศรสะเกษ) นำงนธกลเตมเอยม (โรงพยำบำลศรสะเกษ) นำงแคทลยำแทนสทธ (โรงพยำบำลศรสะเกษ) นำงสรรตนอศวเมธำพนธ (โรงพยำบำลศรสะเกษ) นำงมณฑนำจระกงวำน (โรงพยำบำลศรสะเกษ) รศ.ดร.ภก.สรศกดเสำแกว (โรงพยำบำลสรนทร) นพ.วนยองพนจพงศ (โรงพยำบำลสรนทร) นพ.ประพนธยอดนพเกลำ (โรงพยำบำลสรนทร) พญ.วภำวศรเดช (โรงพยำบำลสรนทร) นำงวชรภรณรตรสำร (โรงพยำบำลสรนทร) นำงสนญญำพรมตวง (โรงพยำบำลสรนทร) นำยรงสฤษดไชยพรรค (โรงพยำบำลสรนทร) พญ.พชรยมรตนบวร (โรงพยำบำลบรรมย) นพ.นรนทรจนดำเวช (โรงพยำบำลบรรมย) พญ.วนรวพมพรตน (โรงพยำบำลบรรมย) ทพญ.ณฐลโรสนอยสวรรณ (โรงพยำบำลบรรมย) ทพญ.ดร.พรพทธภทรวฒพร (โรงพยำบำลบรรมย) นำงนตยำธรวโรจน (โรงพยำบำลบรรมย) นำงองสนำสรวฒนำเมธำนนท (โรงพยำบำลบรรมย) นพ.วธวนทรฝกเจรญผล (โรงพยำบำลบรรมย) พญ.พรรณภำสงฆฤทธ (โรงพยำบำลบรรมย) นำงวรรณไพรจนทรวเศษ (โรงพยำบำลบรรมย) นพ.ธนชพงศเธยรวฒพงศ (โรงพยำบำลบรรมย) ผศ.พญ.ธญจรำจรนนทกำญจน(คณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล)เหรญญก นำงชฎำพรโอภำสพส (โรงพยำบำลศรสะเกษ) ภกญ.อนงคเนตรอทธปรชญำบญ (โรงพยำบำลสรนทร) ภกญ.จำรณวงศวฒนำเสถยร (โรงพยำบำลบรรมย)ผจดการ น.ส.วไลวรรณเสำรทอง (โรงพยำบำลศรสะเกษ) นำยเดชพลกลตถนำม (โรงพยำบำลสรนทร) นำงนวลสวำทจ�ำปำทอง (โรงพยำบำลสรนทร) นำงนงนชรกชอด (โรงพยำบำลบรรมย)

(1)

วารสารการแพทยโรงพยาบาล ศรสะเกษ สรนทร บรรมยMEDICAL JOURNAL OF SRISAKET SURIN BURIRAM HOSPITALS

ปท 35 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม Vol.35 No.3 September-December 2020

บทบรรณาธการ

สวสดครบวารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษสรนทรบรรมย เขาสฉบบท 3สงทาย

ป2563ประจ�าเดอนกนยายนถงเดอนธนวาคมมเนอหาประกอบดวยบทความนพนธตนฉบบและ

รายงานผปวยทนาสนใจ หลากหลายสาขาในวทยาศาสตรการแพทย ทางวารสารมความมงมนทจะ

พฒนาวารสารใหอยในมาตรฐานของศนยอางองดชนวารสารไทย(ThaiCitationIndex)เพอน�าไปส

ความเปนสากล ใชอางองตอยอดในงานวชาการและเพมความมนใจในการน�าไปประยกตใชใน

เวชปฏบต

กองบรรณาธการวารสารขอขอบคณผนพนธและผทรงคณวฒทกทานทไดสละเวลาในการ

เผยแพรและกลนกรองความรอนมคณคาทางวชาการดานการแพทย การสาธารณสข และขอสวสด

ปใหม2564อนจะมาถงนพบกนอกครงในฉบบหนาครบ

นพ.เชาวนวศพมพรตน

บรรณาธการวารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษสรนทรบรรมย

(2)

สารบญหนา

ประสทธผลของ Benzydamine Hydrochloride Spray บนหนากากครอบกลองเสยงทอยบรเวณเหนอสายเสยงชวยลดอาการเจบคอหลงจากใหการระงบความรสกแบบดมยาสลบ :การทดลองแบบสมและมกลมควบคม 501 ณฐณชา ทองทวภรณ ผลของการทายาไตรแอมซโนโลนบนอปกรณสองกลองเสยงทมตออบตการณเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ 513 มสตกา โพธสระ มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma : รายงานผปวย 523 อรกานต วงษฟเกยรตเนองอกตบออนชนด Solid pseudopapillary tumor: รายงานผปวยและทบทวนวารสาร 533 ภทรวด ปยารมยการพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก 543 เยาวลกษณ หอมวเศษวงศาความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) หญงในจงหวดสรนทร 555 ธวชชย ยนยาว, เพญนภา บญเสรม ปจจยทมผลตอการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑ ในผมารบบรการในโรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย 565 วรยศ ดาราสวาง อบตการณและปจจยเสยง ของภาวะ Tandem spinal ใน stenosis ในผปวยทไดรบการผาตดรกษาภาวะ lumbar stenosis 575 ธนภณ งามมณ การศกษาความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอการคมก�าเนด และเหตผลในการเลอกวธ คมก�าเนดของมารดาหลงคลอด 583 จฬารตน หาวหาญ, ศตรา มยขโชต, ฉววรรณ ศรดาวเรอง, ชชฎาพร จนทรสข ปจจยทสมพนธกบการเกดความรนแรงของภาวะถอนพษสรา 595 ชนกานต นยมทอง ผลของการใชโปรแกรมฟนฟผปวยภายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม 605 ธญชนก ด�ารห ประสทธผลของการพฒนารปแบบบรการทางดวนในผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด 619 ศศธร กระจายกลาง ปจจยลมเหลวทสงผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวในโรงพยาบาลชยภม 635 วาทน วภภญโญ เปรยบเทยบประสทธภาพการใหยา Diazepam ทางปากกบทางหลอดเลอดเลอดด�า 643ในผปวยภาวะถอนแอลกอฮอล เอกลกษณ แสงศรรกษ



(3)

สารบญหนา



ปจจยทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการ 651ทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ พงศนาถ หาญเจรญพพฒน ปจจยเสยงทมอทธพลสมพนธตอการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษาการตดเชอ 665ชองเยอหมคอชนลกในผปวยสงอายในโรงพยาบาลชยภม อนวช วรรธนะมณกล ปจจยทมความสมพนธกบภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกดทมคะแนนแอพการใน 1 นาท 679นอยกวาหรอเทากบ 7 ในโรงพยาบาลบวใหญ จ.นครราชสมา สจตรา จนทสงห การรกษาความวการใตสนกระดกปรทนตภายหลงจากการผาตดฟนกรามคดลางซทสามโดยวธการ 689ชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพรวมกบการใชเนอเยอปลกถายเอกพนธ : รายงานผปวย สนต การรมย การพฒนาอปกรณดงนวมอแบบ Wonder Finger Trap เพอชวยในการจดกระดก 699ผทไดรบบาดเจบกระดกแขนหกแบบปด ในโรงพยาบาลยางตลาด อ�าเภอยางตลาด จงหวดกาฬสนธ กฤษณะ ระดาพฒน การพฒนารปแบบการดแลตอเนองการจดการกลมโรคเฉพาะผปวยโรคหวใจหลงไดรบการผาตด 709ดวยกระบวนการ 1A4C : กรณศกษาโรงพยาบาลสรนทร อนนต พวงค�า, วลยลกษณ พวงค�า, ชนนทร องคสทธ เปรยบเทยบระยะเวลาการตดของกระดกขาทรกษาดวยวธการผาตดยดตรงกระดกแบบ 4 สกร 721และ 8 สกรบน Narrow DCP ไกรวฒ สขสนท, ณช เกษมอมรกล เปรยบเทยบผลการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรกดวยวธการใชยาน�าสลบกบการใสทอชวยหายใจ 729แบบดงเดมในหองฉกเฉน ชายตา สจนพรหม ปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าในผปวยจตเวชโรงพยาบาลบรรมย 739 วนรว พมพรตน, จนตนา กมลพนธ ความชกของผปวยโรคตอหนในโรงพยาบาลศรสะเกษเนองในวนตอหนโลก 749 เดชาทร อาสนทอง, พ.บ.* ปจจยทมผลตอความลาชาในการเขารบการรกษาของผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน 757 ฉลองชย ทนด, พ.บ.* การรบรและการเขาถงสทธคนพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ 765พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร จนทรา หงสรพพฒน การสอบสวนโรคเฉพาะรายกรณผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 รายแรกในจงหวดสรนทร 777 สรนรตน แสงศรรกษ, จารวรรณ บตรด, ศวพร บญเสก, อรพรรณ ศรวงษ

(4)

วารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษสรนทรบรรมยยนดรบบทความวชาการดานการแพทย

การสาธารณสข และวทยาศาสตรสขภาพแขนงตางๆ ทเปนประโยชนนาสนใจ โดยบทความทสงมา

จะตองไมเคยลงตพมพหรออยระหวางการพจารณาเพอตพมพในวารสารอน ส�าหรบบทความทม

การศกษาในคนควรไดรบการพจารณารบรองการวจยแลวจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

จากหนวยงานนนๆดวย

ก�าหนดการออกวารสารปละ3ฉบบดงน

ฉบบท1 เดอนมกราคม-เมษายน

ฉบบท2 เดอนพฤษภาคม-สงหาคม

ฉบบท3 เดอนกนยายน-ธนวาคม

การเตรยมตนฉบบพมพตามหวขอดงน

1. TitlePages(ปกชอเรอง)

2. บทคดยอ,เรองยอ

3. เนอเรอง

4. กตตกรรมประกาศ

5. เอกสารอางอง

6. ตารางภาพและแผนภม

1. Title Pages ทงภาษาไทย และภาษาองกฤษประกอบดวย

- ชอเรอง(ไมเกน40ตวอกษร)

- ชอผนพนธทกทานพรอมทงคณวฒ(สงสด)

- สถานทท�างาน

- ชอและทอยของผนพนธทรบผดชอบในการเตรยมตนฉบบ

- E-mailaddressผนพนธหรอผประสานงานการเตรยมตนฉบบ

2. บทคดยอ (Abstract)

- เรองยอภาษาไทยไมเกน300ค�าภาษาองกฤษไมเกน250ค�า

- การเตรยมบทคดยอพมพตามหวขอดงน

ค�าชแจงส�าหรบผเขยนบทความ

(5)

3. เนอเรอง ความยาวของเรองไมควรเกน3,000ค�าใชฟอนตอกษรTHSarabunPSKขนาด14

3.1 บทความพเศษผเขยนมกจะเปนผมประสบการณทางใดทางหนงและใชประสบการณ

นเขยนแสดงความคดเหนเกยวกบแงหนงของเรองนน

3.2 นพนธตนฉบบความจะเขยนเปนล�าดบเปนขอๆไดแกบทคดยอบทน�าสนๆ(เหตผล

ทท�าการศกษาน รวมทงวตถประสงค) วสด (หรอผปวย) วธการ ผลวจารณ และผลสรปโดยทวไป

ความยาวของเรองไมควรเกน3,000ค�า(ไมเกน12หนา)

3.3 รายงานผปวย ควรประกอบดวยบทคดยอรายงานผปวยบทวจารณและผลสรปขอคด

เหนสรปรายงานผปวยอาจเขยนเปน2แบบคอรายงานโดยละเอยดหรอรายงานอยางสนเพอเสนอ

ขอคดเหนบางประการทนาสนใจและน�าไปใชประโยชนมการแสดงออกทางคลนกหรอการตรวจทาง

หองปฏบตการเพมพเศษทชวยการวนจฉยหรอการรกษา

3.4 สงประดษฐตนฉบบชนดนเนนรายละเอยดของสวนประกอบและวธท�าเครองมอนนๆ

และกลาวถงขอดขอเสยของการใชเครองมอแตไมจ�าเปนตองมการวจยสนบสนนอยางสมบรณเหมอน

กบนพนธตนฉบบ“สงประดษฐ”มดงนบทคดยอบทน�ารวมทงวตถประสงควสดและวธการวจารณ

3.5 บทความฟนฟวชาการควรเปนบทความทใหความรใหมรวบรวมสงตรวจพบใหมหรอ

เรองทนาสนใจทผอานน�าไปประยกตได ประกอบดวย บทคดยอ บทน�า ความรเกยวกบเรองทน�ามา

เขยนบทวจารณและเอกสารอางองทคอนขางทนสมย

4. กตตกรรมประกาศ (Acknowledgements)อาจมหรอไมกได

1.Background :บทน�า

2.Objective :วตถประสงค

3. Methods/Research :วธการศกษาวดผลและวเคราะหทางสถต Case report,

design/Measurement/ retrospective,Prospective,randomizedtrial

Statistics

4. Results :ผลการศกษา

5. Conclusion :สรป

6. Keywords :ค�าส�าคญดชนเรอง

(6)

5. เอกสารอางอง (References)

ควรเปนผลงานทางวชาการทไดรบการตพมพในวารสารนานาชาตหรอวารสารของไทยทอย

ในระบบศนยอางองดชนวารสารไทย(Thaijournalcitationindex,TCI)การอางองเอกสารใชระบบ

แวนคเวอร(Vancouverstyle)โดยใสตวเลขในวงเลบเปนตวยก(superscript)ดานหลงขอความหรอ

หลงชอบคคลเจาของขอความทอางอง โดยใชหมายเลข 1 ส�าหรบเอกสารอางองอนดบแรกและ

เรยงตอไปตามล�าดบถาตองการอางองซ�าใหใชหมายเลขเดมหามใชค�ายอในเอกสารอางอง

ชอวารสารทอางอง ใหใชชอยอตามรปแบบของ U.S National Library of Medicine

ทตพมพในIndexMedicusทกปหรอในเวบไซดhttps://www.nlm.nih.gov/tsd/serials/liji.html

การเขยนเอกสารอางองในวารสารวชาการมหลกเกณฑดงน

5.1 วารสารวชาการ

ล�าดบท.ชอผนพนธ.ชอเรอง.ชอวารสาร.ปทพมพ:ปท:หนาแรก-หนาสดทาย.

วารสารภาษาไทยชอผนพนธใหใชชอเตมทงชอและสกลชอวารสารเปนชอเตมปทพมพเปน

ปพทธศกราชวารสารภาษาองกฤษชอสกลกอนตามดวยตวอกษรตวหนาตวเดยวของชอตวและชอรอง

ถามผนพนธมากกวา6คนใหใสชอเพยงหกคนแรก(ในระยะแรกถาผนพนธบทความตรวจหารายชอ

ของผนพนธเอกสารอางองไมครบ6ชอขอแจงบรรณาธการทราบดวย)แลวตามดวยetal.(วารสาร

องกฤษ)หรอและคณะ(วารสารภาษาไทย)ชอวารสารใชชอยอตามแบบของIndexMedicusหรอ

ตามแบบทใชในวารสารนนๆเลขหนาสดทายใสเฉพาะเลยทายดงตวอยาง

1) วทยาสวสดวฒพงศ,พชรเงนตรา,ปรานมหาศกดพนธ,ฉววรรณเชาวกรตพงศ,

ยวด ตาทพย. การส�ารวจความครอบคลมและการใชบรการตรวจหามะเรงปากมดลกในสตรอ�าเภอ

แมสอดจงหวดตากป2540.วารสารวชาการสาธารณสข2541;7:20-6.

2) ParkinDM.,ClaytonD,BlackRJ,MasuyerE,FriendlHP,etal.Childhood

leukemiainEuropeafterChernobly:5yearfollow-up.BrJCancer1996;73:1006-12.

5.2 หนงสอ ต�ารา หรอรายงาน

5.2.1หนงสอหรอต�าราผนพนธเขยนทงเลม

ล�าดบท.ชอผนพนธ.ชอหนงสอ.ครงทพมพ.เมองทพมพ:ส�านกพมพ;ปทพมพ.

-หนงสอแตงโดยผนพนธ

1) ธงชย สนตวงษ. องคกรและผ บรหาร ฉบบแกไขปรบปรง. พมพครงท 7.

กรงเทพมหานคร:ไทยวฒนาพานช;2535.

2) RingvenMK,BondD.Gerontologyandleadershipskillsfornurse.Albay

(NY):DelmarPublishers:1996.

(7)

-หนงสอมบรรณาธการ

1) วชาญ วทยาศย, ประคอง วทยาศย, บรรณาธการ. เวชปฏบตผปวยตดเชอเอดส.

กรงเทพมหานคร:มลนธเดก;2535.

2) Norman IJ, Redfern SJ, editors. Mental Health care for eldple.

Newyork:ChurchillLivingstone;1996.

5.2.2 บทหนงในหนงสอหรอต�ารา

ล�าดบท.ชอผนพนธ.ชอเรอง.ใน:ชอบรรณาธการ.ชอหนงสอ.ครงทพมพ.เมองทพมพ

:ส�านกพมพ;ปทพมพ.หนา.

1) เกรยงศกด จระแพทย. การใหสารน�าและเกลอแร. ใน : มนตร ตจนดา, วนย

สวตถอรณ, ประอร ชวลตธ�ารง, พภพ จรภญโญ, บรรณาธการ. กมารเวชศาสตร.

พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:เรอนแกวการพมพ;2540.หนา424-7.

2) Phillip SG,Whisnant JP. Hypertension and stroke and stroke. In :

Laragh JH., Banner BM., editors. Hypertension : pathophysiology

Diagnosis andmanagement. 2nd.ed. New York : Raven Press ; 1995.

p.465-78.

5.3 สออเลกทรอนกส

5.3.1 บทความวชาการ

ล�าดบท. ชอผนพนธ. ชอเรอง. ชอวารสาร [ชนดของสอ] ปทพมพ [ วน เดอนป

ทคนขอมล];ปท(เลมท):[จ�านวนภาพ].แหลงขอมล.

1)Morse SS. Factors in the emergenceof infectiousdiseases. Emerge

InfectDis[serialonline]1995Jan-Mar[cited1996Jun5];1(1):[24screens].

Availablefrom:URL:https://www.cdc.gov/ncidod/EID/eid.html.

2) เฉลยว สตตมย. โปรแกรมเตรยมคลอดโดยใชแนวคดจตประภสสรตงแตนอนอยใน

ครรภ ตอผลลพธการคลอดในผคลอดครรภแรก. วารสารการแพทยโรงพยาบาล

ศรสะเกษสรนทรบรรมย[วารสารออนไลน]ม.ค.-เม.ย.2554[สบคน31ส.ค.2554];

26(1):[16หนา].เขาถงไดจาก:URL:https://thailand.digitaljournal.Org/index.

php./MJSSB/article/view/7073.

(8)

5.3.2 รายงานการวจยในรปแบบอเลกทรอนกส

1) CDI,clinicaldermatologyillustrated[monographonCD-ROM].Reeves

JRT,MaibachH.CMEAMultimediaGroup.Producers.2nd.rd.Version

2.0.SadDiego:CMEA;1995.

6. ตาราง ภาพ และแผนภม

6.1 ตาราง

- แยกแตละตารางออกจากเนอหาบทความตารางละหนงหนากระดาษ และไมควร

เสนอตารางเปนภาพถาย

- ชอตาราง ใหเรยงเลขทตามล�าดบเนอหาของบทความมค�าอธบายสนๆ แตไดสาระ

ครบถวนของเนอหาตาราง

- หวคอลมนเปนตวแทนอธบายขอมลในคอลมนควรจะสนๆและอธบายรายละเอยด

ในเชงอรรถ(footnote)ใตตาราง

- แถว(rows)เปนขอมลทสมพนธกบคอลมนหวแถว(rowheadings)ใชเปนตวเอยง

จะท�าใหเดนชด

- เชงอรรถจะเปนค�าอธบายรายละเอยดทบรรจในตารางไดไมหมดไมควรใชเลขก�ากบ

เพราะอาจสบสนกบเลขก�ากบของเอกสารอางองใหใชเครองหมายตามล�าดบดงน

*†‡§¶II

- ตารางควรมความสมบรณ โดยไมตองหาความหมายเพมเตมในบทความ ดงนนชอ

ตารางควรสนไดใจความคอลมนเรยงล�าดบความส�าคญ

- บทความหนงเรองไมเกน3-5ตารางหรอเนอหา1,000ค�าตอ1ตาราง

6.2 ภาพและแผนภม

ภาพและแผนภมจะสอความหมายไดชดเจนเนนจดส�าคญและมประสทธภาพ

- ภาพหรอแผนภมตองคมชดเปนภาพขาว-ด�าภาพสไมควรใช

- ขนาดโดยทวไปใช5x7นวไมควรใหญเกน8x10นวไมตดขอบไมตดกบกระดาษรอง

ไมเขยนรายละเอยดหลงรปภาพ ไมมวนรปภาพควรท�าเครองหมายเลกๆ ไวทขอบ

รปภาพและเขยนค�าอธบายไวตางหาก

(9)

7. การสงตนฉบบ

1. เอกสารทผเขยนตองน�าสงประกอบดวย

- แบบฟอรมการขอน�าสงบทความ/งานวจยเพอตพมพลงในวารสาร1ชด

- ใบรบรองการไดรบอนมตใหท�าการวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

ของหนวยงานทเปนสถานทท�าการวจย(กรณบทความท�าการศกษาในคน)

2.สงเอกสารดงกลาวไดดวยตนเองหรอสงทางไปรษณยท

กองบรรณาธการวารสารการแพทย

โรงพยาบาลบรรมย

10/1ถนนหนาสถานต�าบลในเมองอ�าเภอเมองจงหวดบรรมย31000

โทร.044-615002:4705

E-mail:[email protected]

หรอSubmissionwebsite:https://www.tci-thaijo.org/index.php/MJSSBH/login

3.การจดสงผลงานตพมพและคาด�าเนนการ

กองบรรณาธการจะสงผลงานทตองปรบปรงแกไขไปใหผเขยนพจารณาแกไขตามขอเสนอ

แนะของบรรณาธการหากไมสงผลงานกลบตามทก�าหนดจะไมไดรบการพจารณาตพมพ

บทความทไดรบการตพมพกองบรรณาธการจะสงวารสารใหผนพนธ2เลมสงใหทานภาย

หลงตพมพเสรจ

ทางวารสารคดคาใชจายในการด�าเนนการทางวารสาร4,000บาทตอบทความ

4. นโยบายการพจารณากลนกรองบทความ

1. บทความทจะไดรบการตพมพ ตองผานการพจารณากลนกรองจากผทรงคณวฒ

(Peer Review) ในสาขาทเกยวของจ�านวนอยางนอย 2ทานตอบทความ โดยวธ

ปกปด(double–blind)

2. บทความทจะไดรบการตพมพตองไมเคยตพมพเผยแพรทใดมากอนและตองไมอยใน

กระบวนการพจารณาของวารสารหรอวารสารอนใด

3. กองบรรณาธการขอสงวนสทธในการพจารณาและตดสนการตพมพบทความ

ในวารสาร

(10)

แบบฟอรมการขอน�าสงบทความ / งานวจยเพอตพมพ

ลงในวารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร บรรมย

1. ชอเรอง(ภาษาไทย)........................................................................................................................

ชอเรอง(ภาษาองกฤษ)..................................................................................................................

ขอมลผนพนธ

ชอ-สกล(ภาษาไทย).....................................................................................................................

ชอ-สกล(ภาษาองกฤษ)......................................................................................................................

วฒการศกษา(ภาษาไทย)....................................................(ภาษาองกฤษ)..........................................

ต�าแหนง(ภาษาไทย)...........................................................(ภาษาองกฤษ)..........................................

สถานทท�างาน /สถาบน (ภาษาไทย)............................................................................................

สถานทท�างาน/สถาบน(ภาษาองกฤษ).............................................................................................

ทอยทสามารถตดตอได..................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

E-mailaddress……………………………………………………………………….......…………………………………

เบอรโทรศพท.....................................................................................................................................

(กรณมากกวา 1 คน)

2. ชอเรอง(ภาษาไทย).........................................................................................................................

ชอเรอง(ภาษาองกฤษ)..................................................................................................................

ขอมลผนพนธ

ชอ-สกล(ภาษาไทย).....................................................................................................................

ชอ-สกล(ภาษาองกฤษ)...................................................................................................................

วฒการศกษา (ภาษาไทย).................................................(ภาษาองกฤษ).......................................

ต�าแหนง(ภาษาไทย)...........................................................(ภาษาองกฤษ).........................................

สถานทท�างาน/สถาบน(ภาษาไทย)..............................................................................................

สถานทท�างาน/สถาบน(ภาษาองกฤษ)................................................................................................

ทอยทสามารถตดตอได..................................................................................................................

........................................................................................................................................................

E-mailaddress…………………………………………………………………………………......………………………

เบอรโทรศพท.................................................................................................................................

IDLINE……………………………………………………………………………………………………………………………

ลงชอ......................................................(เจาของผลงานวชาการ)

ลงชอ......................................................(ผรวมจดท�าผลงานวชาการ)

Vol.35 No.3 September-December 2020ปท 35 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2563

MEDICAL JOURNAL OF SRISAKET SURIN BURIRAM HOSPITALSวารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร บรรมย 501

Original Articleนพนธตนฉบบ

ประสทธผลของ Benzydamine Hydrochloride Spray

บนหนากากครอบกลองเสยงทอยบรเวณเหนอสายเสยงชวยลดอาการเจบคอ

หลงจากใหการระงบความรสกแบบดมยาสลบ:การทดลองแบบสมและมกลมควบคม

Effectiveness of Benzydamine Hydrochloride Spray on Laryngeal Mask

Airway in Reducing Postoperative Sore Throat after General

Anesthesia : A Randomized Control Trial

ณฐณชา ทองทวภรณ, พ.บ.*Nutnicha Thongthaweeporn, M.D.

กลมงานวสญญวทยา โรงพยาบาลสมทรปราการ จงหวดสมทรปราการ ประเทศไทย 10270Anesthesiology, Samut Prakan Hospital, Samut Prakan Province, Thailand 10270

Corresponding author. E-mail address: [email protected]: 09 jul 2020. Revised: 11 Aug 2020. Accepted: 1 Oct 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : Postoperative Sore Throat (POST) หรอ อาการเจบคอหลงจากการใหการระงบ ความรสกแบบดมยาสลบเปนภาวะแทรกซอนทไมรนแรงหลงการดมยาสลบ แตพบไดบอย เกดจากหลายปจจย แตแนวทางการปองกนการเกด POST ยงไมมแนวทางทชดเจนวตถประสงค : เพอหาประสทธผลของยา Benzydamine Hydrochloride Spray (Topical Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug) บนหนากากครอบกลองเสยงทอยบรเวณ เหนอสายเสยง (Laryngeal Mask Airway หรอ LMA) ในการลดการเกด POST ในผปวยทมารบการ ระงบความรสกแบบดมยาสลบในผปวยศลยกรรม ศลยกรรมกระดกและนรเวชวธการศกษา : เปนการศกษาทดลองแบบสมและมกลมควบคม (Randomized Control Trial, Double blind) กลมตวอยางเปนผปวยทไดรบการระงบความรสกแบบดมยาสลบ โดยการใส LMA กลมทดลองจะไดรบยา Benzydamine Hydrochloride Spray บน LMA เพอ เปรยบเทยบอาการเจบคอท 1 และ 24 ชวโมง หลงผาตดโดยวดเปนอบตการณเกด อาการเจบคอ อาการเสยงแหบและความพงพอใจเทยบกบกลมควบคม โดยความพง พอใจแบงเปนระดบคะแนน 0-10 โดย 0 คอ ไมพงพอใจ และ 10 คอ พงพอใจมากทสด และเปรยบเทยบโดยใชสถต Independent t-test และอาการเสยงแหบดวย Chi-square testผลการศกษา : กลมตวอยางทงหมด 96 คน พบวาการใชยา Benzydamine Hydrochloride Spray บน LMA ในผปวยทมารบการระงบความรสกแบบดมยาสลบ ชวยลดอบตการณเกด อาการเสยงแหบหลงผาตดไดโดยอาการเจบคอลดลง จากรอยละ 40.8 เปนรอยละ 12.8 ท 1 ชวโมงหลงการผาตด และลดลงจากรอยละ 24.5 เปนรอยละ 2.1 ท 24 ชวโมงหลง การผาตดอยางมความส�าคญทางสถตท p-value 0.021 และ 0.006 ตามล�าดบ โดยท อบตการณเกดอาการเสยงแหบและความพงพอใจในการไดรบการระงบความรสก

ไมแตกตางกนจากการศกษาเกบขอมลไมพบภาวะแทรกซอนอนๆ รวมดวย


502

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ประสทธผลของ Benzydamine Hydrochloride Spray บนหนากากครอบกลองเสยงทอยบรเวณเหนอสายเสยงชวยลดอาการเจบคอหลงจากใหการระงบความรสกแบบดมยาสลบ : การทดลองแบบสมและมกลมควบคมEffectiveness of Benzydamine Hydrochloride Spray on Laryngeal Mask Airway in Reducing Postoperative Sore Throat after General Anesthesia : a randomized control trial

สรป : การใชยา Benzydamine Hydrochloride Spray บน LMA ในผปวยทมารบการระงบ ความรสกแบบดมยาสลบ ชวยลดอบตการณเกดอาการเจบคอไดท 1 และ 24 ชวโมง หลงการผาตดแตไมลดอบตการณเกดอาการเสยงแหบและความพงพอใจในการไดรบ การระงบความรสกไมแตกตางกนเมอเทยบกบกลมทดลอง

ค�าส�าคญ : ภาวะเสยงแหบหลงการผาตด Benzydamine Hydrochloride Spray

ABSTRACTBackground : Postoperative Sore Throat (POST), the minor postoperative complication, is common after general anesthesia. However, POST affects quality of care and patient satisfaction who received general anesthesia. Multiple factors lead to POST after laryngeal mask, none the less prevention of POST is still controversy.Objective : To study effectiveness of prescribing Benzydamine Hydrochloride Spray, topical non-steroidal anti-inflammatory drug, with Laryngeal Mask Airway (LMA) in reducing postoperative sore throat among patients who under went general anesthesia in general surgery, orthopedics and gynecologic departments.Methods : We conducted a randomized control trial, double blind. The study population was patients who underwent a general anesthesia with LMA. Patients with intervention will be prescribed Benzydamine Hydrochloride Spray on LMA. Incidence of postoperative sore throat at the first hour and the twenty-forth hour after the surgery, hoarseness, and patient satisfaction of general anesthesia were analyzed and compared to the control group. The patient satisfaction scores will be evaluated from 0 (unsatisfied)-10 (most satisfied). Results : Of 96 patients, twenty-six and thirteen patients developed sore throat at the first hour and the twenty-fourth hour. We detected the difference between intervention and control group. The application of Benzydamine Hydrochloride Spray on LMA was able to reduce the incidence of postoperative sore throat at the first (40.8% vs.12.8%) and the twenty-fourth hour (24.5% vs. 2.1%) after surgery with statistically significant (p-value 0.021 and 0.006, respectively). There are no significant differences in hoar seness and patient satisfaction.Conclusion : The application of Benzydamine Hydrochloride Spray on LMA is able to reducethe incidence of postoperative sore throat at the first and the twenty-forth hour after surgery with statistical significance. However, Benzydamine Hydrochloride Spray may not reduce hoar seness and increase patient satisfaction. No further complication from Laryngeal mask airway during general anesthesia.Keywords : Postoperative Sore Throat, Benzydamine Hydrochloride Spray



หลกการและเหตผล ในการใหการระงบความรสกแบบดมยาสลบ

พบการใช Laryngeal Mask Airway (LMA) ในการชวย

หายใจมากถงรอยละ 56 ของผทมาระงบความรสกแบบ

ดมยาสลบในสหราชอาณาจกร(1) พบการใช LMA รอยละ

19.8 ในผปวยทมาระงบความรสกแบบดมยาสลบของ

โรงพยาบาลสมทรปราการในปงบประมาณ 2562

Postoperative Sore Throat (POST) หรอ

อาการเจบคอหลงจากการใหการระงบความรสกแบบดม

ยาสลบเปนภาวะแทรกซอนทไมรนแรงหลงการดม

ยาสลบ แตพบไดบอย(2) แมวาการเจบคอหลงดมยาสลบ

เปนภาวะแทรกซอนไมรนแรงแตอาจจะสงผลตอความ

พงพอใจของผปวยและคณภาพการดแลผปวยในการเขา

รบการผาตดและดมยาสลบ(3-4) ในปงบประมาณ 2562

โรงพยาบาลสมทรปราการพบอบตการณเกด POST ใน

ผปวยทมาระงบความรสกแบบดมยาสลบรอยละ 1 หลง

จากดมยาสลบแลว 24 ชวโมงแมจะเปนอบตการณทพบ

นอยกวาการทบทวนวรรณกรรมแตผท�าการวจยเหนวา

ผปวยทเกด POST นนมความไมสขสบาย กลาวถงอาการ

เจบคอและเสยงแหบท�าใหมผลตอความพงพอใจในการ

ระงบความรสก ถงแมวาการชวยหายใจระหวางการผาตด

ดวยการใส Laryngeal Mask Airway (LMA) จะพบภาวะ

แทรกซอน POST ไดนอยกวาการใสทอชวยหายใจ

(Endotracheal tube) อยางไรกตามจากการศกษาของ

นายแพทย Wong และคณะยงคงพบอบตการณเกด

POST ในผปวยทใส LMA ยงพบสงถงรอยละ 49(5) ซง

เกดจากหลายปจจย ไดแก ชนดของ LMA เทคนคและ

วธการใส LMA การดแลระหวางการดมยาสลบหลงจาก

การใส LMA

นอกจากนผลจากการทบทวนงานวจยพบ

วาการปองกนการเกด POST มหลายวธ ดงน ชนดของ

อปกรณชวยหายใจการใสทอชวยหายใจพบอบตการเกด

POST ไดมากกวา LMA แตเนองจากการใส LMA มความ

เสยงทจะท�าใหเกดภาวะส�าลกไดมากกวาจงควรพจารณา

ตามความเหมาะสมในผ ปวยแตละราย(2) ขนาดของ

อปกรณชวยหายใจทใหญไปท�าใหเกดการบาดเจบของ

ทางเดนหายใจท�าใหเกด POST ได แตการใชขนาดของ

อปกรณชวยหายใจขนาดเลกจะท�าใหเกดแรงตานทานใน

อปกรณมากท�าใหการชวยหายใจไมเพยงพอ(6) เทคนควธ

การใสอปกรณชวยหายใจทนมนวลและความช�านาญของ

ผใสอปกรณชวยหายใจถอเปนปจจยส�าคญทมผลตอการ

เกด POST(2) การตรวจวดความดนใน cuff pressure

ไมใหมากเกน 60 มลลเมตรปรอทใน LMA และ 15-25

มลลเมตรปรอทในการใสทอชวยหายใจชวยใหลดการเกด

การบาดเจบของทางเดนหายใจ ชวยลดการเกด POST

ไดเชนกน(7)

การใชสารหลอลนหรอยาทชวยบรรเทาการ

บาดเจบของกลองเสยงและบรเวณโดยรอบมการศกษา

ในตวยาหลายชนดและใชวธการบรหารยาทแตกตางกน

ยา Lidocaine ใสใน cuff ของทอชวยหายใจและใหทาง

หลอดเลอดด�าชวยปองกนการเกด POST ได(7-8) ยา

Benzydamine hydrochloride ทาบรเวณชองปากหรอ

อปกรณชวยหายใจสามารถชวยลดการเกด POST ได(8-10)

ยา Magnesium ทากอนใสอปกรณชวยหายใจสามารถ

ปองกนการเกด POST ได(11) ยา Corticosteroids ชนด

พนแบบ Aerosol กอนการใสทอชวยหายใจ ชวยปองกน

การเกด POST ได(12) การใชยา Ketamine และ

Magnesium กลวคอกอนใสอปกรณชวยหายใจชวยลด

การเกด POST ได(8,13-14) การใหยาลดอาการอกเสบ

(Dexamethasone) ทางเสนเลอด ชวยลดการเกด POST

ไดเชนกน(15) อยางไรกตามยงไมมแนวทางการแกไขปญหา

ทชดเจน ผวจยจงสนใจศกษาหาคะแนนความรนแรงของ

การเกด POST และการปองกนการเกด POST ในการใส

LMA ในโรงพยาบาลสมทรปราการโดยการใหยา

Benzydamine Hydrochloride Spray บน LMA

เปรยบเทยบกบการหลอลนหนากาก LMA แบบปกต

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา การเลอกใช

LMA ชนด i-gel พบอบตการณเกด POST นอยเมอเทยบ

กบการใช LMA ชนดอนๆ(16-19) i-gel เปนหนากากครอบ

กลองเสยงทอยบรเวณเหนอสายเสยงรนทสองซงพฒนา

ใหมชองทสามารถใสสายดดเสมหะและของเหลวจาก

กระเพาะอาหารท�าใหชวยลดอาการเกดภาวะส�าลกลง

ปอด (Aspiration) โดยท LMA รนทสองมหลายชนด

i-gel เปนชนดทไมตองใสลมลงไปใน cuff ของหนากาก


504

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ครอบกลองเสยง ใสไดงายกวาชนดอนๆ ท�าใหลดการเกด

อาการบาดเจบบรเวณเนอเยอเหนอเสนเสยงซงท�าใหลด

อบตการณเกด POST ไดเมอเปรยบเทยบกบอปกรณชนด

อนๆ(2,20-22) ในประเทศไทยไดมการศกษาการเกด POST

ใน LMA หลายชนดทง LMA รนทหนง (ชนด Classic)

และ LMA รนทสอง (ชนด Proseal) อยางไรกตามยงไมม

การศกษาโดยใช LMA ชนด i-gel ผวจยจงสนใจศกษา

การเกด POST ใน LMA ชนด i-gel เพอใหเกดองคความ

รในการใช i-gel กบการใชยา Benzydamine Hydro-

chloride Spray เปรยบเทยบกบอปกรณชนดอนๆ

Benzydamine Hydrochloride Spray เปน

ยากลม Topical Non-Steroidal Anti-Inflammatory

Drug หรอ NSAIDs มฤทธตานอาการอกเสบ (Anti-in-

flammatory) โดยยบยง Prostaglandin ในบรเวณท

อกเสบ และมฤทธเปนยาชาเฉพาะทดวยเนองจากเปน

ยากลม NSAIDs จงมผลขางเคยงเพมความเสยงในการ

เกดแผลในทางเดนอาหาร หลอดเลอดในสมองตบและ

หลอดเลอดหวตบ มผลตอผปวยโรคตบและโรคไต หาม

ใชในผปวยทมประวตแพยา NSAIDs

วตถประสงค วตถประสงคหลก

เพอหาประสทธผลของยา Benzydamine

Hydrochloride Spray บน LMA ในการลดการเกด

POST ในผ ปวยทมารบการระงบความร สกแบบดม

ยาสลบในผปวยศลยกรรม ศลยกรรมกระดกและนรเวช

กรรมทโรงพยาบาลสมทรปราการ

วตถประสงครอง

1. เพอเปรยบเทยบภาวะเสยงแหบหลงการ

ใส LMA ระหวางการระงบความรสกแบบดมยาสลบ

2. เพอเปรยบเทยบความพงพอใจของผปวย

ทใส LMA ระหวางมาระงบความรสกแบบดมยาสลบ

เทยบกนระหวางกลมทไดรบยา Benzydamine Hydro-

chloride Spray และกลมควบคม

3. เพอศกษาภาวะแทรกซอนอนๆ ทอาจจะ

เกดขนจากการระงบความรสกแบบดมยาสลบแลวชวย

หายใจดวย LMA การไดรบการระงบความรสก

ค�าจ�ากดความของการศกษา 1. Postoperative Sore Throat (POST)

หมายถง ผปวยทมาผาตดไดรบการระงบความรสกแบบ

ดมยาสลบและมภาวะเจบคอหลงจากดมยาสลบ

2. Postoperative Hoarseness หมายถง

ผปวยทมาผาตดไดรบการระงบความรสกแบบดมยาสลบ

และมภาวะเสยงแหบหลงจากดมยาสลบ

3. Laryngeal mask airway (LMA)

หมายถง อปกรณชวยหายใจระหวางการระงบความรสก

แบบดมยาสลบ โดยจะเปนหนากากครอบกลองเสยงอย

บรเวณเหนอสายเสยง (vocal cord) หรอเรยกวาบรเวณ

Supraglottic area

4. C group หรอ Control group คอ กลม

ผเขารวมวจยทไมไดรบยาเพมเตม ไดหลอลน LMA ดวย

เจลหลอลนเทานน

5. BH group หรอ Benzydamine Hydro-

chloride group คอ กลมผเขารวมวจยทไดยา Benzy-

damine Hydrochloride หลงจากหลอลน LMA ดวย

เจลหลอลน

6. ประสทธผล หมายถง ผลของความส�าเรจ

หรอในทนหมายถงผลของยา Benzydamine Hydro-

chloride Spray ทสามารถชวยลดการเกดอาการเจบคอ

หลงดมยาสลบได

วธด�าเนนการวจย เป นการศกษาทดลองแบบส มและมกล ม

ควบคม (Randomized Control Trial, Double blind)

โดยผวจยไดท�าการขอหนงสอรบรองจรยธรรมการวจย

จากโรงพยาบาลสมทรปราการ หมายเลขรบรอง Sq0163

ประชากรกลมตวอยางมเกณฑการคดเขา (Inclusion

criteria) คอ ผปวยศลยกรรม ศลยกรรมกระดกและ

นรเวชทมารบการระงบความรสกแบบดมยาสลบและ

ไดรบ LMA ระหวางการผาตดในโรงพยาบาลสมทรปราการ

ในชวงเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2563 ถงเดอนมถนายน

พ.ศ.2563 อายระหวาง 15-60 ป ASA status I หรอ II

จ�านวน 96 คน และมเกณฑการคดออก (Exclusion

criteria) ไดแก ผปวยทมการไอ เจบคอ เสยงแหบมากอน




การผาตด ผ ป วยทมโรคหอบหดผ ป วยทมโรคถงลม

โปงพอง ผ ปวยทมการตดเชอทางเดนหายใจ หรอม

ความผดปกตของทางเดนหายใจ ผปวยทมประวตหรอ

คาดวานาจะชวยหายใจล�าบากหรอใสทอชวยหายใจ

ล�าบาก (Mallapatigrade > 2) ผปวยทมความเสยง

ทจะเกดการส�าลก เชน ผปวยตงครรภ ผปวยโรคอวน

BMI > 30kg/m2 ผปวยทมประวตแพยาในกลม NSAIDs

กลมตวอยางจ�านวน 96 คน ซงจ�าแนกออกเปน

สองกลม Benzydamine Hydrochloride group หรอ

BH group คอ กลมผเขารวมวจยทไดยา Benzydamine

Hydrochloride หลงจากหลอลน LMA ดวยเจลหลอลน

และ Control group หรอ C group คอ กลมผเขารวม

วจยทไมไดรบยาเพมเตม ไดหลอลน LMA ดวยเจล

หลอลนเทานน

การสมตวอยางของผเขารวมวจยเพอแยกกลม

ท�าโดยจดล�าดบโดยโปรแกรมคอมพวเตอรตามวธของ

Block of 4 randomization เมอไดล�าดบหมายเลขการ

แบงกลมแลวจงเขยนใสซองปดผนกไวพรอมเอกสาร

ขอมลวจยเพอใหวสญญพยาบาลผจดเตรยม LMA ได

ทราบกลมของผเขารวมวจยเปนผเปดซองขณะท�าการ

ศกษา

ดงนน ในการศกษาครงนจะตองท�าการศกษาจากขนาดตวอยางทงหมด 48x2=96 รายเปนอยางนอย

โดยศกษาในผปวยทไดรบการระงบความรสก

แบบดมยาสลบโดยการใส LMA กลมตวอยางทงหมด

96 คน แบงเปนกลมทดลอง 47 คน (BH group) คอ ผปวย

ทจะไดรบยา Benzydamine Hydrochloride Spray

4 puff บน LMA หลงจากทไดหลอลน LMA แลว โดยท

1 puff ประกอบดวยยา 0.5 mg ของ Benzydamine

Hydrochloride ขนาดยาทแนะน�าใหใชในผใหญ คอ

1-2 mg และกลมควบคม (C group) จ�านวน 49 คน

จะใชเจลหลอลนท LMA เทานน โดยผวจย ผเขารวมการ

วจย และผเกบขอมลจะไมทราบถงตวยาทใชในการศกษา

เปนการ Blind จะมเพยงวสญญพยาบาลผเปดซองขอมล

วจยเทานนทจะทราบกลมของผเขารวมวจย ซงเปน

ผเตรยม LMA กอนการใหการระงบความรสก

ผปวยทมภาวะเลอดออกทางเดนอาหาร ผปวยโรคตบ

ผปวยโรคไต ผปวยทตองใสสายยางใหอาหารทางจมก

การค�านวณขนาดตวอยางจากการทบทวน

วรรณกรรมของ สถตย ชยรตนวานช และคณะ(23) ในการ

ศกษาครงนไดน�าคา Post VNRS at 1st postoperative

hour ของงานวจยดงกลาว เพอค�านวณขนาดตวอยาง

ในสตร


506

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หลงจากนนผปวยทงสองกลมจะไดรบการระงบ

ความรสกระหวางผาตดผปวยจะไดรบการระงบความ

รสกโดย Preoxygenation ดวย Oxygen 6 ลตรตอนาท

เปนเวลา 5 นาท ฉดยาน�าสลบทางเสนเลอดด�าดวย

Propofol 2-3 mg/kg และ Fentanyl 1-2 mcg/kg เมอ

ผปวยหลบสามารถชวยหายใจได ให Succinylcholine

1 mg/kg ทางหลอดเลอดด�า สามารถใช Oropharyngeal

airwayไดในกรณจ�าเปนขนอย กบการพจารณาของ

วสญญแพทย หลงจากผปวยม Depth of anesthesia

ทเหมาะสม และ Succinylcholine ออกฤทธแลว

วสญญแพทยจะเปนผใส LMA ชนด i-gel เบอร 3 ส�าหรบ

ผหญง และเบอร 4 ส�าหรบผชาย หลงใส LMA แลวสงเกต

การเคลอนไหวของทรวงอกขณะชวยหายใจและตดตาม

End-tidal CO2 หากต�าแหนงไมเหมาะสมไมสามารถชวย

หายใจไดใหพจารณาใสอกครงได ระหวางดมยาสลบให

Sevoflurane เขมขน 1-2 ใน Oxygen รอยละ 50 และ

Nitrous Oxide รอยละ 50 ยาระงบอาการปวด Opioid

พจารณาให ได ตามวสญญแพทย เหนสมควรตาม

Hemodynamic และ Surgical stimuli เมอสนสด

การผาตดหยดการใหยาดมสลบ และถอด LMA ออกเมอ

ผปวยตนด ในกรณจ�าเปนสามารถการดดเสมหะขณะถอด

LMA ได

การเกบรวบรวมขอมลใชแบบฟอรมการเกบ

ขอมลของการวจยทผวจยไดสรางขนมารวบรวมขอมล

พนฐานของกลมตวอยาง ประเมนอาการเจบคอท 1 และ

24 ชวโมงหลงถอด LMA โดยแบงเปน 4 กลม คอ ไมเจบ

คอ (0 คะแนน) เจบคอเลกนอย (1 คะแนน) เจบคอปาน

กลาง (2 คะแนน) และเจบคอมาก (3 คะแนน) นอกจาก

นยงเกบขอมลเรองอาการเสยงแหบ ความพงพอใจในการ

ระงบความรสก (ใหคะแนน 0-10 โดยท 0 หมายถงไมพง

พอใจ และ 10 หมายถงพงพอใจมากทสด) และภาวะ

แทรกซอนจากการใส LMA ดวย

การวเคราะหขอมลของวจยครงนท�าการสราง

ฐานข อมลและค�านวณผลทางสถตด วยโปรแกรม

วเคราะหส�าเรจรปทางสถต โดยอธบายลกษณะขอมลท

ไดจากการสมตวอยางเพออางองไปยงกลมประชากร ดวย

สถตเชงพรรณนา (Descriptive) ซงท�าการวดคาแนวโนม

เขาสสวนกลางแสดงเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (Mean + SD) ในกรณทเปนขอมลเชงปรมาณ

และแสดงคาการกระจายหรอคาความถ (Frequency, N)

และรอยละ ในกรณทเปนขอมลเชงกลม โดยคาสถต

ทงหมดจะก�าหนดคาระดบความมนยส�าคญทางสถตท

p-value < 0.05

ผลการศกษา จากการศกษาผปวยทไดรบการระงบความรสก

แบบดมยาสลบโดยการใส LMA กลมตวอยางทงหมด

96 คน แบงเปนกล มทได รบยา Benzydamine

Hydrochloride (BH group) 47 ราย และกลมควบคม

(C group) จ�านวน 49 รายจากการเกบขอมลพนฐานพบ

เปนเพศชายรอยละ 72.3 และ 73.5 ตามล�าดบ เพศหญง

รอยละ 27.7 และ 26.5 ตามล�าดบ คาเฉลยของอายของ

ผเขารวมการศกษา คอ 42 ทงสองกลมคาเฉลยของดชน

มวลกาย คอ 23.0 และ 22.8 ตามล�าดบ จากขอมล

พนฐานของกล มผ เข าร วมการศกษาท งสองกล ม

ไมพบความแตกตางกนอยางมความส�าคญทางสถต

(ตารางท 1)




ตารางท 1 แสดงขอมลพนฐานของกลมตวอยาง

ขอมลพนฐานของกลมตวอยาง BH (n=47)

จ�านวน (รอยละ)

Control (n=49)


p-value

อาย (ป)

น�าหนก (kg)

สวนสง (cm)

ดชนมวลกาย (BMI)

เพศ

ชาย

หญง

การสบบหร

สบบหร

ไมสบบหร

ASA status

1

2

จ�านวนครงในการใส LMA

1 ครง

2 ครง

3 ครง

ระยะเวลาการดมยาสลบ (นาท) Median (IQR)

การใสทอเปดทางเดนหายใจทางปาก

ใช

ไมใช

การดดเสมหะ

ดดเสมหะ

ไมดดเสมหะ

พบเลอดบน LMA

พบ

ไมพบ

42.0 ± 15.0

61.7 ± 11.9

163.9 ± 7.9

22.9 ± 4.1

34 (72.3%)

13 (27.7%)

22 (46.8%)

25 (53.2%)

27 (57.4%)

20 (42.6%)

44 (93.6%)

2 (4.3%)

1 (2.1%)

35 (25, 50)

1 (2.1%)

46 (97.9%)

0 (0%)

47 (100%)

1 (2.1%)

46 (97.9%)

42.0 ± 13.8

61.9 ± 11.3

164.9 ± 8.0

22.7 ± 3.7

36 (73.5%)

13 (26.5%)

19 (38.8%)

30 (61.2%)

27 (55.1%)

22 (44.9%)

44 (89.8%)

4 (8.2%)

1 (2.0%)

40 (30, 50)

4 (8.2%)

45 (91.8%)

1 (2.0%)

48 (98.0%)

2 (4.1%)

47 (95.9%)

0.995

0.921

0.534

0.794

0.901

0.426

0.817

0.732

0.368

0.183

0.325

0.582

*ขอมลแสดงเปน คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน หรอ คามธยฐาน (IQR) หรอ คาความถ (Frequency, N) และ

รอยละ วเคราะหโดยใช Independent t test และ Mann-Whitney U และ Chi-square test.


508

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ผลการศกษาภาวะเสยงแหบหลงการใส LMA

และความพงพอใจของผปวยทใส LMA รวมถงภาวะแทรก

ซอนอนๆ ทอาจจะเกดขนจากการระงบความรสกแบบ

BH (n=47)


Control (n=49)


p-value

อาการเจบคอ ชวโมงท 1

ไมเจบคอ

เจบคอ

อาการเจบคอ ชวโมงท 24 (0-3)

ไมเจบคอ

เจบคอ

อาการเสยงแหบ

เสยงแหบ

เสยงไมแหบ

ความพงพอใจ 0-10

41 (87.2%)

6 (12.8%)

46 (97.9%)

1 (2.1%)

3 (6.4%)

44 (93.6%)

9 ± 0.83

29 (59.2%)

20 (40.8%)

37 (75.5%)

12 (24.5%)

9 (18.4%)

40 (81.6%)

8.96 ± 1.1

0.021*

0.006*

0.076

0.838

*ขอมลแสดงเปน คาความถ (n) และรอยละ วเคราะหโดยใช Independent t test และ Chi- square test.

พบอาการเจบคอหลงผาตด 26 รายท 1 ชวโมง

หลงผาตด และ 13 รายท 24 ชวโมง หลงผาตด คดเปน

รอยละ 53.6 และรอยละ 26.6 ตามล�าดบ และพบวาการ

ใชยา Benzydamine Hydrochloride Spray บน LMA

ในผปวยทมารบการระงบความร สกแบบดมยาสลบ

ชวยลดการเกดอาการเสยงแหบหลงผาตดไดโดยอาการ

เจบคอลดลง จากรอยละ 40.8 เปนรอยละ 12.8 ท 1

ชวโมงหลงการผาตด และลดลงจากรอยละ 24.5 เปน

รอยละ 2.1 ท 24 ชวโมงหลงการผาตดอยางมความส�าคญ

ทางสถตท p-value 0.021 และ 0.006 ตามล�าดบ

อตราการเกดอาการเสยงแหบพบ รอยละ 3 ใน

กลม BH group และรอยละ 9 ในกลมควบคม ซงไมพบ

ความแตกตางกนทางสถต ความพงพอใจในการไดรบการ

ระงบความรสก (0-10 คะแนน) ไดคาเฉลย 9 ในกลม

BH group และ 8.9 ในกลมควบคม ซงไมพบความ

แตกตางกนทางสถต

วจารณ จากการศกษาประสทธผลของยา Benzydamine Hydrochlor ide Spray (NSAIDs) บน LMA ชนด i-gel ในการลดการเกด POST ในผปวยทมารบการระงบความร สกแบบดมยาสลบในผ ป วยศลยกรรม ศลยกรรมกระดกและนรเวช ทโรงพยาบาลสมทรปราการพบวายา Benzydamine Hydrochloride พนบน LMA ชวยลดอาการเจบคอหลงผาตด (POST) ไดท 1 และ 24 ชวโมงหลงการผาตดซงสอดคลองกบการศกษาทไดท�ามากอนหนาของสถต ชยรตนวานช(23) และสอดคลองกบการศกษารวบรวมขอมลแบบ Meta-analysis ของ Chen และคณะ(8-9) ทยา Benzydamine Hydrochloride ชนดทาเฉพาะทหรอพนบรเวณชองปากและอปกรณชวยหายใจสามารถลดอบตการณเกดอาการเจบคอหลง ผาตดได ผวจยคดวายงมขอจ�ากดในเรองของขนาดของยาทใชในการปองกนการเกด POST ซงการศกษาทรวบรวมขอมลมายงไมมแนวทางทแนชด ในการศกษาครงตอไปอาจจะศกษาในเรองของขนาดยาทเหมาะสม

ส�าหรบการปองกนการเกด POST


ตารางท 2 ผลการศกษา

ดมยาสลบเทยบกนระหวางกลมทไดรบยา Benzydamine

Hydrochloride Spray และกลมควบคม มผเขารวม

การศกษาทงหมด 96 ราย (ตารางท 2)



อบตการณเกดอาการเจบคอหลงผาตดใน

โรงพยาบาลสมทรปราการ ป พ.ศ.2562 พบเพยงรอยละ 1

ซงแตกตางจากการศกษาทไดท�าในครงนผวจยคดวาเกด

จากการเกบสถตเดมท�าไดไมครอบคลมผปวยทไดรบการ

ระงบความร สกแบบดมยาสลบทกคนท�าให สถตม

ความคลาดเคลอนไปได

อบตการณเกดอาการเสยงแหบหลงผาตดพบ

ในกลมทใชยา Benzydamine Hydrochloride Spray

บน LMA นอยกวาในกลมควบคม ซงสอดคลองกบการ

ศกษารวบรวมขอมลแบบ Meta-analysis และ Systemic

review กอนหนานของ Jee-Eun และคณะ(10) แตในการ

ศกษาครงนยงไมมความส�าคญทางสถต ผวจยคดวาควร

ศกษาเพมเตมในกลมตวอยางทมขนาดใหญขน

คะแนนความพงพอใจในการระงบความรสกใน

การศกษาครงนไมแตกตางกนระหวางสองกลมอาจจะ

เกดจากอคตและปจจยหลายสาเหต เชน ความวตกกงวล

ใจของอาการเจบปวย ความเครยด อาการปวดแผลความ

เขาใจในการใหคะแนน ซงไมสอดคลองกบการศกษากอน

หนานของสถต ชยรตนวานช(23) การศกษาของ Higgins

และคณะ(24) ทรายงานวาคะแนนความพงพอใจในกลมท

ใชยา Benzydamine Hydrochloride จะดกวากลม

ควบคม

ขอจ�ากดของการศกษาอนๆ คอ กลมตวอยาง

อาจจะมความวตกกงวลเกยวกบอาการเจบปวย มอาการ

เจบแผลผาตดรวมดวยท�าใหตดสนใจในการใหคะแนน

อาการเจบคอไมเทยงตรง นอกจากน การน�าไปผลการ

ศกษาไปใชผปวยควรระวงการใชยา Benzydamine

Hydrochloride ในกลมผปวยทแพยา NSAIDs

สรปผล การใชยา Benzydamine Hydrochloride

Spray บน LMA ในผปวยทมารบการระงบความรสกแบบ

ดมยาสลบ ชวยลดอบตการณเกดอาการเจบคอไดท 1

และ 24 ชวโมงหลงการผาตด แตไมลดอบตการณเกด

อาการเสยงแหบและความพงพอใจในการไดรบการระงบ

ความรสกไมแตกตางกนเมอเทยบกบกลมทดลอง และ

ไมพบภาวะแทรกซอนอนๆ ทเกดจากการใส LMA

เอกสารอางอง1. Katz JA, Avram MJ. 4th. National Audit

Project of the Royal College of Anaesthetists

and The Difficult Airway Society : Major

Complications of Airway Management in the

United Kingdom: Report and Findings.

Anesthesiology 2012;116(2):496.

2. El-Boghdadly K, Bailey CR, Wiles MD..

Postoperative sore throat: a systematic

review. Anaesthesia 2016;71(6):706-17.

3. Joshi GP, Inagaki Y, White PF, Taylor-Kennedy

L, Wat LI, GevirtzC,Use of the laryngeal mask

airway as an alternative to the tracheal tube

during ambulatory anesthesia. AnesthAnalg

1997;85(3):573-7.

4. Dingley J, Whitehead MJ, Wareham K.A

comparative study of the incidence of sore

throat with the laryngeal mask airway.

Anaesthesia 1994;49(3):251-4.

5. Wong DT, Tam AD, Mehta V, Raveendran R,

Riad W, Chung FF.New supraglottic airway

with built-in pressure indicator decreases

postoperative pharyngolaryngeal symptoms:

a randomized controlled trial. Can J Anaesth

2013;60(12):1197-203.

6. Clayton-Smith A, Bennett K, Alston RP,

Adams G, Brown G, Hawthorne T,et al.A

Comparison of the Efficacy and Adverse

Effects of Double-Lumen Endobronchial

Tubes and Bronchial Blockers in Thoracic

Surgery: A Systematic Review and Meta

analysis of Randomized Controlled Trials.

CardiothoracVascAnesth 2015;29(4):955-66.

7. Li H, Yue Y, Qu Y, Mu D.Lidocaine for post

operative sore throat: a meta-analysis of

randomized controlled trials. Minerva

Anestesiol 2020;86(5):546-53.


510

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

8. Kuriyama A, Aga M, Maeda H.Topical

benzydamine hydrochloride for prevention

of postoperative sore throat in adults

undergoing tracheal intubation for elective

surgery: a systematic review and metaanalysis.

Anaesthesia 2018;73(7):889-900.

9. Chen CY, Kuo CJ, Lee YW, Lam F, Tam KW.

Benzydamine hydrochloride on postopera

tive sore throat: a meta-analysis of randomized

controlled trials. Can J Anaesth 2014;61(3):

220-8.

10. Chang JE, Min SW, Kim CS, Han SH, Kwon YS,

Hwang JY.Effect of prophylactic benzy

damine hydrochloride on postoperative sore

throat and hoarseness after tracheal

intubation using a double-lumen endobronchial

tube: a randomized controlled trial. Can J

Anaesth 2015;62(10):1097-103.

11. Singh NP, Makkar JK, Wourms V, Zorrilla-Va

ca A, Cappellani RB, Singh PM.Role of topical

magnesium in post-operative sore throat:

A systematic review and meta-analysis of

randomised controlled trials. Indian J

Anaesth 2019;63(7):520-9.

12. Kuriyama A, Maeda H, Sun R.Aerosolized

corticosteroids to prevent postoperative sore

throat in adults: A systematic review and

meta-analysis. Acta AnaesthesiolScand

2019;63(3):282-91.

13. Mayhood J, Cress K.Effectiveness of ketamine

gargle in reducing postoperative sore

throat in patients undergoing airway

instrumentation: a systematic review. JBI

Database System Rev Implement Rep

2015;13(9):244-78.

14. Teymourian H, Mohajerani SA, Farahbod

A.Magnesium and Ketamine Gargle and

Postoperative Sore Throat. Anesth Pain Med

2015;5(3):e22367.

15. Kuriyama A, Maeda H. Preoperative intravenous

dexamethasone prevents tracheal intubation-

related sore throat in adult surgical patients:

a systematic review and meta-analysis.

Can J Anesth/J Can Anesth 2019;66:562-75.

16. Keijzer C, Buitelaar DR, Efthymiou KM, Srámek

M, ten Cate J, Ronday M, et al. A comparison

of postoperative throat and neck complaints

after the use of the i-gel and the La Premiere

disposable laryngeal mask: a double-blinded,

randomized, controlled trial. AnesthAnalg

2009;109(4):1092-5.

17. de Montblanc J, Ruscio L, Mazoit JX,

Benhamou D. A systematic review and

meta-analysis of the i-gel(®) vs laryngeal

mask airway in adults Anaesthesia 2014;69

(10):1151-62.

18. Park SK, Choi GJ, Choi YS, Ahn EJ, Kang H.

Comparison of the i-gel and the laryngeal

mask airway proseal during general anesthesia:

a systematic review and metaanalysis. PLoS

One 2015;10(3):e0119469.

19. Chen X, Jiao J, Cong X, Liu L, Wu X.A comparison

of the performance of the I-gel™ vs. the

LMA-S™during anesthesia : a meta-analysis of

randomized controlled trials. PLoS One

2013;8(8):e71910.

20. Liew GH, Yu ED, Shah SS, Kothandan H.

Comparison of the clinical performance of

i-gel, LMA Supreme and LMA ProSeal

in elective surgery. Singapore Med J

2016;57(8):432-7.




21. Jadhav PA, Dalvi NP, Tendolkar BA.I-gel

versus laryngeal mask airway-Proseal:

Comparison of two supraglottic airway

devices in short surgical procedures.

J Anaesthesiol Clin Pharmacol 2015;31(2):

221-5.

22. Chauhan G, Nayar P, Seth A, Gupta K, Panwar

M, Agrawal N. Comparison of clinical

performance of the I-gel with LMA proseal.

J Anaesthesiol Clin Pharmacol 2013;29(1):

56-60.

23. ChairatthanawanitS, Pir iyapatsom A,

Hemmaraj P, Jirachaipitak S, Maneekat N,

Suphathamwit A. Benzydamine Hydrochloride

Spray for Reducing Postoperative Sore Throat

After General Anesthesia with Laryngeal Mask

Airway. J Med Assoc Thai 2017; 100

(Suppl.7):S101-S106.

24. Higgins PP, Chung F, Mezei G.Postoperative

sore throat after ambulatory surgery.

Br J Anaesth 2002;88(4):582-4.


512

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




ผลของการทายาไตรแอมซโนโลนบนอปกรณสองกลองเสยงทมตออบตการณเจบคอ

หลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ

Effect of Triamcinolone Acetonide Paste Applied Over

Laryngoscope Blade on Postoperative Sore Throat

มสตกา โพธสระ, พ.บ.*Mustika Posa, M.D.*

*กลมงานวสญญวทยา โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000*Department of Anesthesia, Buriram Hospital, Buriram, Thailand, 31000

Corresponding author. E-mail address: [email protected]: 24 Aug 2020. Revised : 30 Aug 2020. Accepted : 7 Oct 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ภาวะเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปใน 24 ชวโมง เปนอบตการณ ภาวะแทรกซอน

ทพบมากเปนอนดบ 1 และอตราการเกดคดเปนรอยละ 50 ของผปวยทไดรบการระงบ

ความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ

วตถประสงค : เพอเปรยบเทยบผลของการทายาไตรแอมซโนโลนอะเซโทไนด กบเจลชนดละลายน�าได

บนอปกรณสองกลองเสยงตอการลดอบตการณเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไป

ดวยทอชวยหายใจ

วธการศกษา : ศกษาแบบสมไปขางหนา อ�าพราง 2 ฝาย ในผปวยอายตงแต 18 ถง 60 ป ASA class

I และ II ทไดรบการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจแบบไมเรงดวน ตงแต

30 นาท ถง 240 นาท สมแยกเปน 2 กลม คอ กลมทดลองจ�านวน 58 ราย ไดรบการ

ทายาไตรแอมซโนโลนอะเซโทไนด เทยบกบกลมควบคมจ�านวน 59 ราย ไดรบเจลชนด

ละลายน�า ทถกทาบนอปกรณสองกลองเสยง ท�าการตดตามอบตการณเจบคอหลงการ

ระงบความรสกแบบทวไป ท 1 และ 24 ชวโมง

ผลการศกษา : จ�านวนผปวยในการทดลองคอ 117 คน พบอบตการณเจบคอ ในกลมทดลองนอยกวา

กลมควบคมท 24 ชวโมง (รอยละ 31.0 vs รอยละ 42.4; p=0.203 ) และอบตการณ

เจบคอท 1 ชวโมง (รอยละ 32.8 vs รอยละ 34.0; p=0.896) อยางไมมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ 0.05 อบตการณเจบคอจ�าแนกตามระดบความรนแรงท 1 และ 24 ชวโมง

พบความแตกตางอยางไมมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

สรป : การทายาไตรแอมซโนโลนอะเซโทไนด ทอปกรณสองกลองเสยงไมมผลลดอบตการณ

เจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจท 24 ชวโมง

ค�าส�าคญ : ภาวะเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ ยาไตรแอมซโน

โลนอะเซโทไนด


514

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Postoperative sore throat (POST) is the most common minor complication

in general anesthesia. Incidence is 50% of patient undergoing general

anesthesia and highest in tracheally intubated patient. The objective was

to examine whether laryngoscope blade pasted with 0.1% triamcinolone

acetonide 0.5 mg reduces the incidence and severity of POST.

Methods : This study was a double-blind randomized controlled trial in elective

surgical patients aged 18-60 years, ASA I-II, duration of anesthesia 30-240

minutes. The patients were randomized into two groups; the triamcinolone

group (n=58) and the sterile water-soluble gel group (n=59). Before

intubation, laryngoscope blade was pasted with 0.1% triamcinolone

acetonide 0.5 mg in the triamcinolone group and sterile water-soluble gel

0.5 ml the sterile water-soluble gel group. The incidence and severity of

POST were evaluated for 1 hour and 24 hours after the operation.

Results : Of the 117 patients in the study, the incidence of POST was not

significantly lower in the triamcinolone group compared with the sterile

water-soluble gel group at 24 hrs. (31.0% vs 42.4%; p=0.203) and 1 hr.

(32.8% vs 34.0%; p=0.896). The severity of POST was not significantly

lower in the triamcinolone group compared with the sterile water-soluble gel.

Conclusion : The incidence and severity of POST were not statistically significant

differences in the triamcinolone group compared with the sterile water

soluble gel group.

Keywords : Postoperative sore throat, triamcinolone acetonide

หลกการและเหตผล ประกาศราชวทยาลยวสญญแพทย แห ง

ประเทศไทย ป พ.ศ.2562 เรองแนวทางการพฒนาการ

ใหขอมลเกยวกบการระงบความรสก ระบไววา ภาวะเจบ

คอหลงจากการระงบความร สกแบบทวไป เปนอบต

การณเกดภาวะแทรกซอนทพบมากเปนอนดบ 1 ซงม

อตราการเกดคดเปนรอยละ 50 จากจ�านวนผปวยทได

รบการระงบความร สกทวไปทงหมด(1) และจากการ

ทบทวนบทความของ McHardy(2) ในสวนของผปวยทได

รบการระงบความร สกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ

มอตราการเกดภาวะเจบคอหลงจากการระงบความรสก

แบบทวไป ท 24 ชวโมง พบสงสดคดเปนรอยละ 50 เชน

เดยวกน โดยผลกระทบจากอาการเจบคอสงผลให

คณภาพชวตหลงผาตดลดลง และท�าใหระดบความพง

พอใจของผปวยตอบรการวสญญลดลง

อาการเจบคอหลงจากการระงบความรสกแบบ

ทวไปนน เกดจากหลายสาเหตประกอบกน โดย

สนนษฐานวาเกดจากการบาดเจบ ระคายเคอง และ

อกเสบของเนอเยอในชองปาก กลองเสยงและหลอดลม

จากการใชอปกรณสองกลองเสยงและการใสทอชวย

หายใจชนดมกระเปาะลมอยในหลอดลม(2,3) โดยปจจย

เสยง ไดแก เพศหญง อายนอยกวา 60 ป อยในเกณฑ

American Society of Anesthesiologists physical

status classification (ASA) I และ II ผปวยทคาดวาม

ผลของการทายาไตรแอมซโนโลนบนอปกรณสองกลองเสยงทมตออบตการณเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ

Effect of triamcinolone acetonide paste applied over laryngoscope blade on postoperative sore throat



ภาวะใสทอชวยหายใจยาก มภาวะน�าหนกเกน มความ

ดนในถงลมปลายทอชวยหายใจสง ไดรบการระงบความ

รสกแบบทวไปนานกวา 180 นาท พบเลอดททอชวย

หายใจ และมการไอระหวางถอดทอชวยหายใจ(4-8)

ซงปจจบนยงไมมมาตรฐานการรกษาอาการเจบคอหลง

จากการระงบความรสกแบบทวไป(3)

ปจจบนมการศกษาถงวธการปองกนหรอรกษา

ทไดผลอยางมนยส�าคญทางสถต ไดแก การใสทอชวย

หายใจดวยกลองสองกลองเสยงชนดวดทศน (Video

laryngoscope)(9,10) หรอกลองสองหลอดลมชนดใยแกว

น�าแสง (Fiberoptic bronchoscope)(11) การวดความ

ดนกระเปาะลมของทอชวยหายใจใหอยในระดบ 15-25

มลลเมตรปรอท(5) การใหยาเดกซาเมทาโซนทางหลอด

เลอดด�า(12) การใหยาชาลโดเคนทางหลอดเลอดด�า หรอ

พนละอองฝอยยาชาลโดเคนทางหนากากออกซเจน(13)

ซงในแตละวธการดงกลาวขางตนพบวาอาจท�าใหเกดผล

ขางเคยงของการรกษา ไดแก การมน�าตาลในกระแสเลอด

สงขนหรอแผลผาตดตดเชอ แผลผาตดหายชาลงจาก

ยาเดกซาเมทาโซน การแพยาชาลโดเคน อาจมหวใจเตน

ผดจงหวะจากการฉดยาชาลโดเคนทางหลอดเลอดด�า

การระคายทางเดนหายใจจากพนสดดมละอองฝอยยาชา

ลโดเคน แตจากการทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ

ลาสดพบวาการทายาไตรแอมซโนโลนอะเซโทไนดใน

รปแบบเจลททอชวยหายใจสวนปลายและกระเปาะลม

สามารถลดอบตการณการเกดอาการเจบคอหลงจากการ

ระงบความรสกแบบทวไปไดอยางมนยส�าคญทางสถต

อกทงการบรหารยายงท�าไดงายดวยการทาทอปกรณ

ยามราคาถก และไมพบรายงานผลขางเคยงจากการ

ใชยา(14-17)

จากทกลาวมาขางตน วธทเหมาะสมทสดใน

การลดอบตการณเกดอาการเจบคอหลงการระงบความ

รสกแบบทวไปจงเปนวธการใสทอชวยหายใจดวยกลอง

สองกลองเสยงชนดวดทศน (Video laryngoscope)(9,10)

หรอ กลองสองหลอดลมชนดใยแกวน�าแสง (Fiberoptic

bronchoscope)(11) และการทายาไตรแอมซโนโลน

อะเซโทไนดในรปแบบเจลททอชวยหายใจสวนปลายและ

กระเปาะลม แตอยางไรกตาม ยาไตรแอมซโนโลนอะเซ

โตไนดชนดปายปากทใชในโรงพยาบาลบรรมยมเพยง

ชนดเดยวคอรปแบบขผง ซงมขอบงใชปายในชองปาก

หรอลนเทานน และการใสทอชวยหายใจดวยกลองสอง

กลองเสยงชนดวดทศน (Video laryngoscope) หรอ

กลองสองหลอดลมชนดใยแกวน�าแสง (Fiberoptic

bronchoscope) ยงมขอจ�ากดในเรองของอปกรณทม

จ�านวนไมเพยงพอตอการน�าไปใชใสทอชวยหายใจใน

ผปวยทกราย และอปกรณมราคาสงกวากลองสองกลอง

เสยงชนดปกต (Macintosh laryngoscope blade)

ประกอบกบยงไมเคยมการศกษาเรองการทายาตาน

การอกเสบทอปกรณสองกลองเสยงมากอน จงเปน

เหตผลสนบสนนใหผวจยตองการศกษาวา การทายา

ไตรแอมซโนโลนอะเซโตไนดชนดขผงทอปกรณสอง

กลองเสยง (Macintosh laryngoscope blade) เพอใส

ทอชวยหายใจ รวมกบการควบคมแรงดนกระเปาะลมของ

ทอชวยหายใจใหอยในระดบ 25 มลลเมตรน�า ในผปวย

ทมารบการระงบความรสกแบบทวไปอาจจะชวยลดอบต

การณเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปได

วตถประสงค เพอเปรยบเทยบผลของการทายาไตรแอมซโน

โลนอะเซโทไนดกบเจลชนดละลายน�าไดบนอปกรณสอง

กลองเสยง (Macintosh laryngoscope blade) ตออบต

การณเจบคอหลงการระงบความร สกแบบทวไปดวย

ทอชวยหายใจท 1 และ 24 ชวโมง

วธการศกษา งานวจยนไดผานการรบรองจากคณะกรรมการ

จรยธรรมงานวจยในมนษย โรงพยาบาลบรรมย ท

บร.0032.1021/32 แลว การศกษาเปนแบบ Randomized

controlled trial ในผปวยทมารบการระงบความรสก

แบบทวไปดวยทอชวยหายใจแบบไมเรงดวน โรงพยาบาล

บรรมย จ�านวนกลมตวอยางทตองการศกษา ค�านวน

จากสตร


516

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

สองกลองเสยง (Macintosh laryngoscope blade)

ดานทสมผสโคนลน จากดานปลายอปกรณขนมา 5 cm

(ภาพท 2) โดยผปวย วสญญพยาบาลผท�าการใสทอชวย

หายใจรวมทงดแลผปวยระหวางการระงบความรสกแบบ

ทวไป และวสญญพยาบาลผประเมนอาการเจบคอและ

เสยงแหบ ท 1 และ 24 ชวโมง ไมทราบวากลมตวอยาง

ถกสมอยในกลมทดลองหรอกลมควบคม

เกณฑการคดเลอกผปวยเขาศกษา คอ ผปวย

ทกรายทมารบการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวย

หายใจแบบไมเรงดวน อายตงแต 18 ถง 60 ป ASA class

I และ II ระยะเวลาการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอ

ชวยหายใจตงแต 30 นาท ถง 240 นาท

เกณฑการคดผปวยออกจากการศกษา คอ

ผปวยมลกษณะใสทอชวยหายใจยาก มประวตใสทอชวย

หายใจยาก มความผดปกตทางกายวภาคของทางเดน

หายใจ ผปวยทไดรบการผาตดบรเวณศรษะ ใบหนา และ

ล�าคอ ผปวยทตองใสทอชวยหายใจตอเนองหลงจาก

การผาตดเสรจสนแลว ผปวยมประวตอาการตดเชอ

ทางเดนหายใจทงสวนบนและสวนลางภายในระยะเวลา

6 สปดาหกอน ผปวยทมโรคเรอรงทางเดนหายใจ และปอด

เชน โรคหอบหด โรคหลอดลมอดกนเรอรง ผปวยมภาวะ

ภมคมกนบกพรอง เชน ตดเชอเอชไอว ไดรบยาตาน

ภมคมกน ไดรบยาเคมบ�าบด ผปวยมประวตการใชยา

สเตยรอยด ผปวยมขอหามและมประวตแพยาสเตยรอยด

ผปวยตงครรภ ผปวยมสายยางใหอาหารทางกระเพาะ

อาหารผานจมก ผปวยทไดรบการสองกลองทางเดน

อาหารผานชองปาก ผปวยทมโอกาสส�าลกอาหารลงทาง

เดนหายใจขณะระงบความรสกแบบทวไป ผปวยทตองได

รบการใสทอชวยหายใจดวยวธอนนอกเหนอจากกลอง

สองกลองเสยงแบบปกต (Macintosh laryngoscope

blade) เชน กลองสองกลองเสยงชนดวดทศน (Video

laryngoscope) หรอกลองสองหลอดลมชนดใยแกวน�าแสง

(Fiberoptic bronchoscope) ผปวยบกพรองทางจต

สตปญญา และการสอสาร

ตวแปรทศกษา ไดแก ขอมลทวไปเกยวกบผปวย

ไดแก เพศ อาย น�าหนก สวนสง การแพยา โรครวม ขอมล

การตรวจเยยมผปวยกอนผาตด ไดแก การวนจฉยโรค

P (outcome/treatment) = 0.25 (คาดหวง

ผลจากยาทดลองตอการลดลงของอบตการณเจบคอหลง

การระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจท 24

ชวโมง รอยละ 50)

P (outcome/control) = 0.50 (รอยละของ

อบตการณเจบคอหลงจากการระงบความรสกแบบทวไป

ใน 24 ชวโมง ขอมลจากการทบทวนบทความของ

McHardy(2) ในสวนของอตราเกดภาวะเจบคอหลงจาก

การระงบความรสกแบบทวไป ท 24 ชวโมง ในผปวยท

ไดรบการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจ)

Ratio (control/treatment) = 1, Alpha = 0.05

(2-sided), Beta = 0.20

Sample size: treatments = 58, controls = 58

ดงนนตองใชผเขารวมวจยรวม 116 คน และเผอการ

สญหายของกลมตวอยาง จงท�าการศกษาในผรวมวจย

ทงหมด 120 ราย

กลมตวอยางถกแบงออกเปน 2 กลม โดยใช

โปรแกรม Sealed EnvelopeTM สมแบบ block of 4

randomization (ภาพท 1) มการอ�าพราง 2 ฝาย ผวจย

เปนผเตรยมยา โดยปดเทปทบแสงทภาชนะบรรจยา

ปลอดเชอ (Terumo Syringe 3 ml) ใสในซองทบแสง

ปดผนก หลงจากน�าสลบตามมาตรฐานการระงบความ

รสกแบบทวไป ผวจยเปนผน�ายาทดลองออกจากซอง

ทบแสง ทาบนอปกรณสองกลองเสยงกอนใสทอชวย

หายใจทนท โดยผวจยทราบฝายเดยววา ยาไตรแอมซโน

โลนอะเซโทไนด (0.1% Triamcinolone acetonide

paste) ขนาด 0.5 ml หรอเจลชนดละลายน�า (Sterile

water-soluble gel) ขนาด 0.5 ml ถกทาบนอปกรณ





การผาตด การประเมนทางเดนหายใจ ขอมลการบรการ

วสญญ ไดแก ขนาดและชนดของทอชวยหายใจ จ�านวน

ครงการใสทอชวยหายใจ ความยากงายของการใสทอชวย

หายใจ ยาหยอนกลามเนอทใช ระยะเวลาของการระงบ

ความรสกทวไป ชนดของยาดมสลบทใช และแกสทใชรวม

กบออกซเจน ขณะถอดทอชวยหายใจพบเลอดตดททอ

ชวยหายใจหรอสายยางดดเสมหะหรอไม ขอมลหลงการ

บรการวสญญ ไดมาจากวสญญพยาบาลทออกตรวจเยยม

และสมภาษณผ ปวยโดยตรง ไดแก การเกดอาการ

และระดบความรนแรงของการเจบคอ ซงประเมนจาก

Severity score of postoperative sore throat

(Harding Mcvey score) ซงแบงออกเปน 4 ระดบ คอ

0 = ไมเจบคอ 1= เจบคอเลกนอย 2 = เจบคอปานกลาง

3 = เจบคอรนแรง(18) อาการเสยงแหบทเกดขนท 1 ชวโมง

และ 24 ชวโมงหลงจากสนสดการระงบความรสกแบบ

ทวไป โดยก�าหนดใหทง 2 กลมตวอยางอยในสภาวะ

แวดลอมเดยวกน ไดแก การใชทอชวยหายใจแบบม

ภาพท 1 Study flow diagram

กระเปาะลมชนด high volume with low pressure

การควบคมความดนกระเปาะลมใหอยท 25 cmH2O ดวย

เครอง HI–LO Hand pressure gaugeTM Covidien®

การวเคราะหข อมลทางสถต ใช สถตเชง

พรรณนาอธบายลกษณะของกลมตวอยาง โดยน�าเสนอ

เปนความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ใช

สถตเชงอนมานอธบายความแตกตางระหวางกล ม

ตวอยาง และเปรยบเทยบการเจบคอ และเสยงแหบ

ระหวางกลมศกษาและกลมควบคม โดยทดสอบการ

แจกแจงแบบปกตของขอมลกลมควบคม และกลมทดลอง

ดวยวธของ Kolmogorov-Smirnov Test (K-S Test)

กรณขอมลมการแจกแจงแบบปกต เปรยบเทยบความ

แตกตางระหวางกลมดวยการทดสอบคา T (Independent

T-test) กรณขอมลมการแจกแจงไมเปนแบบปกต

เปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมดวยการทดสอบ

ดวยวธ Chi-square test และ Mann-Whitney U Test

ทดสอบความมนยส�าคญทระดบ 0.05

Assessed for eligibility (n=120)

Randomized (n=120)

Triamcinolone acetonide group (n=60)

Loss follow up at 24 hrs. (n=1)

Unexpected difficult airway (n=1)

Analyzed (n=58)

Analyzed (n=59)

Loss follow up at 24 hrs. (n=1)

Sterile water-soluble gel group (n=60)


518

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ภาพท 2 อธบายลกษณะการทายาทศกษาบนอปกรณสองกลองเสยง (Macintosh laryngoscope blade)

บรเวณทถกทาดวยยาทดลองระยะ 5 cm จากปลาย Macintosh Laryngoscope blade

ผลการศกษา ผปวยทเขาเกณฑการทดลองมทงสน 120 ราย

ถกสมแบงออกเปน 2 กลมตวอยาง โดยมการสญหายของ

กลมทดลอง 2 ราย เนองจากมภาวะใสทอชวยหายใจยาก

โดยไมคาดคด 1 ราย และขาดการตดตามท 24 ชวโมง

1 ราย การสญหายของกลมควบคมม 1 ราย เนองจากขาด

Characteristics Triamcinolone group (n = 58)

Sterile water gel group (n = 59)

p–value

Gender Male (n) Female (n) Age (y) mean (±SD)BMI (kg/m2) mean (±SD)ASA (n) I II Mallampati (n) I II Type of surgery (n) General intra-abdomen General non-abdomen Urology Gynecology OrthopedicSize of ETT (n) No. 7.0 No. 7.5 No. 8.0

9(15.5%)49(84.5%)43.5(±10.2)25.8(±5.5)

30(51.7%)28(48.3%)

40(69.0%)18(31.0%)

13(22.4%)8(13.8%)6(10.3%)29(50.0%)2(3.4%)

44(75.9%)5(8.6%)9(15.5%)

7(11.9%)52(88.1%)44.7(±11.5)25.3(±3.8)

30(50.8%)29(49.2%)

40(67.8%)19(32.2%)

18(30.5%)13(22.0%)4(6.8%)

20(33.9%)4(6.8%)

45(76.3%)7(11.9%)7(11.9%)

0.565

0.5590.517

0.924

0.892

0.3210.2460.5280.0780.679

0.746



ตารางท 1 Patient characteristics

การตดตามท 24 ชวโมง ดงนนกลมทดลอง มจ�านวนผปวย

58 ราย และ กลมควบคมมจ�านวนผปวย 59 ราย รวม

ทงหมดเปน 117 ราย ลกษณะพนฐานของกลมตวอยาง

ทง 2 กลม ไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ 0.05 (ตารางท 1)



Characteristics Triamcinolone group (n = 58)


p-value

Intubation attempt (n) 1 2LV grade (n) 1 2 3Duration of anesthesia (min) mean (±SD)Anesthetic gas mixture with oxygen (n) Air N

2O

Blood stain on ETT/suction (n)

57(98.3%)1(1.7%)

48(82.8%)10(17.2%)

0(0%)97.6897(±39.0)

17(29.3%)41(70.7%)5(8.6%)

58(98.3%)1(1.7%)

40(67.8%)18(30.5%)1(1.7%)

96.1017(±36.0)

23(39.0%)36(61.0%)2(3.4%)

1.000

0.135

0.810

0.270

0.272

Clinical outcomes Triamcinolone group (n = 58)


p-value

Sore throat (n) 1 hr. 24 hrs.Hoarseness (n) 1 hr. 24 hrs.

19(32.8%)18(31.0%)

11(19.0%)12(20.7%)

20(34.0%)25(42.4%)

16(27.1%)10(17.0%)

0.8960.203

0.2950.605

ตารางท 1 Patient characteristics (ตอ)

*BMI = Body mass index/ASA = American Society of Anesthesiologists physical status classification/

ETT = Endotracheal tube/LV = Laryngoscopic view

อบตการณเจบคอ เปรยบเทยบระหวางกลม

ทดลองและกล มควบคมท 1 ชวโมงพบวาเกอบจะ

ไมแตกตางกน โดยพบ 19 ราย และ 20 ราย ตามล�าดบ

(รอยละ 32.8 vs รอยละ 34.0; p=0.896) อบตการณ

เจบคอท 24 ชวโมง พบในกลมทดลองนอยกวากลม

ควบคม โดยพบ 18 ราย และ 25 ราย ตามล�าดบ (รอยละ

31.0 vs รอยละ 42.4; p=0.203) อบตการณเสยงแหบ

เปรยบเทยบระหวางกลมทดลอง และกลมควบคมท

1 ชวโมง พบวาเกดนอยกวา โดยพบ 11 ราย และ 16 ราย

ตามล�าดบ (รอยละ 19.0 vs รอยละ 27.1; p=0.295)

อบตการณเสยงแหบท 24 ชวโมง พบในกลมทดลอง

มากกวากลมควบคม โดยพบ 12 ราย และ 10 ราย

ตามล�าดบ (รอยละ 20.7 vs รอยละ 17.0; p=0.605)

ซงทงอบตการณเจบคอและเสยงแหบ ท 1 และ 24 ชวโมง

พบวาไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

0.05 (ตารางท 2)

ตารางท 2 Clinical outcomes


520

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

อบตการณเจบคอจ�าแนกตามระดบความ

รนแรง พบอบตการณเจบคอระดบเลกนอยท 24 ชวโมง

เกดในกลมทดลองนอยกวากลมควบคม คอ 16 ราย

และ 21 ราย ตามล�าดบ (รอยละ 27.6 vs รอยละ

35.6; p=0.186) อบตการณเจบคอระดบปานกลางท 1

Severity score Triamcinolone group (n = 58)


p-value

1 hr. (n) 0 1 2 324 hrs. (n) 0 1 2 3

39(67.2%)18(31.1%)1(1.7%)0(0%)

40(69.0%)16(27.6%)2(3.4%)0(0%)

39(66.1%)16(27.1%)4(6.8%)0(0%)

34(57.6%)21(35.6%)4(6.8%)0(0%)

0.753

0.186

วจารณ ภาวะเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไป

ดวยทอชวยหายใจพบไดมากถงรอยละ 50 ของจ�านวน

ผปวยทไดรบการระงบความรสกแบบทวไปทงหมด(2) ซง

จากการศกษานพบอบตการณเจบคอในกลมควบคมท

24 ชวโมงเกดขน รอยละ 42.4 ของกลมควบคม โดยอบต

การณทพบนอยลงคาดวาเกยวของกบการควบคมให

ความดนกระเปาะลมของทอชวยหายใจในกลมควบคม

ใหอยท 25 cmH2O (18.4 mmHg) ทกราย

การศกษานพบวาการทายาไตรแอมซโนโลนอะ

เซโทไนด (0.1% Triamcinolone acetonide paste)

ขนาด 0.5 ml บนอปกรณสองกลองเสยง (Macintosh

laryngoscope blade) ดานทสมผสโคนลน จากดาน

ปลายอปกรณขนมา 5 cm สามารถชวยลดทงอบตการณ

เจบคอ และลดระดบความรนแรงของการเจบคอหลงการ

ระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจได โดย

เฉพาะท 24 ชวโมง ทงยงสามารถชวยลดการเกดเสยง

แหบได ท 1 ชวโมง โดยไมพบภาวะแทรกซอนจากการ

ทดลอง แตอยางไรกตามความแตกตางของอบตการณ

เจบคอ และระดบความรนแรงของการเจบคอ รวมทงการ

เกดเสยงแหบ ไมพบวามนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

อบตการณเจบคอ และระดบความรนแรงของการเจบคอ

ทมอตราการเกดนอยลงนน สามารถอธบายไดจากการ

ทายา Triamcinolone acetonide paste บนอปกรณ

สองกลองเสยง (Macintosh laryngoscope blade)

ดานทสมผสโคนลนนน ท�าใหยาถกปายลงไปทเนอเยอ

ชองปากบรเวณโคนลนและเกดการดดซมเขาไปยง

เนอเยอชองปาก โดยกลไกของยาสเตยรอยดเฉพาะท

มฤทธในการตอตานการอกเสบของเนอเยอ ทเกดจากแรง

กระท�าของอปกรณสองกลองเสยงตอเยอบชองปากโดย

เฉพาะบรเวณโคนลน(2,3) ซงยาทใชทดลองคอ 0.1%

Triamcinolone acetonide paste 0.5 ml มขนาดยา

เทากบ 0.5 mg เทยบเทา prednisolone 0.625 mg

ม biological half-life 18-36 ชวโมง(19)

แตอยางไรกตาม ผลการศกษาไมพบวามนย

ส�าคญทางสถตทระดบ 0.05 (คาดหวงผลจากยาทดลอง

ตอการลดลงของอบตการณเจบคอหลงการระงบความ

รสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจท 24 ชวโมง รอยละ 50)



ตารางท 3 Severity of postoperative sore throat

และ 24 ชวโมง พบในกลมทดลองนอยกวากลมควบคม

ซงอบตการณเจบคอจ�าแนกตามระดบความรนแรง

เปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคมท 1

และ 24 ชวโมง พบวาไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ 0.05 (ตารางท 3)



โดยอาจเกดจาก ยา Triamcinolone acetonide paste ทถกทาบนอปกรณสองกลองเสยงเสยง (Macintosh laryngoscope blade) ดานทสมผสโคนลน นนไมสามารถท�าใหยาถกปายลงในชองปากบรเวณโคนลนทไดรบแรงกระท�าจากอปกรณสองกลองเสยงไดทงหมดใน ผปวยทกราย เนองจากพบวามยาบางสวนตดคางอยบนอปกรณสองกลองเสยงหลงเสรจสนการใสทอชวยหายใจในผปวยบางราย นอกจากน ขณะถอดทอชวยหายใจหลงเสรจสนการผาตดจ�าเปนตองมการดดเสมหะและน�าลายบรเวณชองปาก จงอาจท�าใหยาบางสวนถกดดออกไปดวย ปรมาณยาทคงเหลอจงอาจมปรมาณนอยลงไป อกสาเหตหนงทการศกษาน มผลการทดลองแตกตางจากการทบทวนงานวจยอยางเปนระบบของ Kuriyama และคณะ(14) อาจเกดจากยาทดลองทมใชในโรงพยาบาลบรรมยมเพยงชนดเดยวคอ 0.1% Triamcinolone acetonide paste ในรปแบบขผง มขอบงใชในชองปากเทานน ตางจากรปแบบเจล ทสามารถใชทาททอชวยหายใจและกระเปาะลมของทอชวยหายใจได โดยไมเกดผลขางเคยง(14-17) ผวจยจงไมสามารถทายาบนทอชวยหายใจและกระเปาะลมได จงอาจจะท�าใหไมสามารถลดการอกเสบของเนอเยอตงแตระดบเสนเสยงไปจนถงหลอดลมสวนตนทมทอชวยหายใจได ขอจ�ากดในการศกษาน คอ ผวจยไมสามารถทราบไดวาปรมาณยาทดลองทผปวยแตละรายไดรบจรงนนเปนปรมาณเทาใด เนองจากการบรหารยาทใชทาภายนอกมปจจยทสงผลดงทกลาวมาแลวขางตน ตางจากยาสเตยรอยดชนดฉดทางหลอดเลอดด�าททราบปรมาณยาไดแนชด การศกษาครงตอไปในอนาคตควรมการทดลองผลของยาสเตยรอยดเฉพาะทชนดอน ในรปแบบทสามารถใชทาไดทงบนทอชวยหายใจและอปกรณสองกลองเสยง มความแรงของฤทธยาสงกวา 0.1% Triam-cinolone acetonide ระยะเวลาการออกฤทธของยายาวนานกวา รวมทงมการดดซมไปทเนอเยอชองปาก กลองเสยงและหลอดลมไดดกวา ซงอาจจะสามารถลดอบตการณเจบคอ และลดระดบความรนแรงของการเจบคอหลงการระงบความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจไดดยงขน

สรป การทายาไตรแอมซโนโลนอะเซโทไนดในรป

ขผง บนอปกรณสองกลองเสยงมผลชวยลดรอยละของ

อบตการณเจบคอและระดบความรนแรงหลงการระงบ

ความรสกแบบทวไปดวยทอชวยหายใจได แตไมมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

เอกสารอางอง1. ราชวทยาลยวสญญแพทย แห งประเทศไทย.

ประกาศราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทย

ป พ.ศ.2562 เรอง แนวทางพฒนาการใหขอมล

เกยวกบการระงบความรสก. [อนเตอรเนท]. [สบคน

เมอ 21 ม.ย.2563]. สบคนไดจาก:URL: http://

www.anesthai.org/public/rcat/Documents/

document/1571131341-.pdf

2. McHardy FE, Chung F. Postoperative sore

throat: cause, prevention and treatment.

Anaesthesia 1999;54(5):444-53.

3. Scuderi PE. Postoperative sore throat: more

answers than questions. Anesth Analg

2010;111(4):831-2.

4. Lehmann M, Monte K, Barach P, Kindler CH.

Postoperative patient complaints: a prospective

interview study of 12,276 patients. J Clin

Anesth 2010;22(1):13-21.

5. El-Boghdadly K, Bailey CR, Wiles MD. Post

operative sore throat: a systematic review.

Anaesthesia 2016;71(6):706-17.

6. Higgins PP, Chung F, Mezei G.Postoperative

sore throat after ambulatory surgery.

Br J Anaesth 2002;88(4):582-4.

7. Jaensson M, Gupta A, Nilsson UG. Risk factors

for development of postoperative sore

throat and hoarseness after endotracheal

intubation in women: a secondary analysis.

AANA J 2012;80(4 Suppl):S67-73.


522

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

8. Chinachoti T, Pojai S, Sooksri N, Rungjindamai

C. Risk Factors of Post-operative Sore Throat

and Hoarseness. J Med Assoc Thai 2017;

100(4):463-8.

9. Lewis SR, Butler AR, Parker J, Cook TM, Smith

AF. Videolaryngoscopy versus direct laryn

goscopy for adult patients requiring

tracheal intubation. Cochrane Database

Syst Rev 2016;11(11):CD011136.

10. Aqil M, Khan MU, Mansoor S, Mansoor S,

Khokhar RS, Narejo AS. Incidence and

severity of postoperative sore throat :

a randomized comparison of Glidescope

with Macintosh laryngoscope. BMC

Anesthesiol 2017;17(1):127.

11. Tachibana N, Niiyama Y, Yamakage M. Less

postoperative sore throat after nasotracheal

intubation using a fiberoptic bronchoscope

than using a Macintosh laryngoscope :

A double-blind, randomized, controlled

study. J Clin Anesth 2017;39:113-7.

12. Sun L, Guo R, Sun L. Dexamethasone for

preventing postoperative sore throat :

a meta-analysis of randomized controlled

trials. Ir J Med Sci 2014;183(4):593-600.

13. Tanaka Y, Nakayama T, Nishimori M,

Tsujimura Y, Kawaguchi M, Sato Y. Lidocaine

for preventing postoperative sore throat.

Cochrane Database Syst Rev 2015;2015(7):

CD004081.

14. Kuriyama A, Maeda H, Sun R, Aga M. Topical

application of corticosteroids to tracheal

tubes to prevent postoperative sore throat

in adults undergoing tracheal intubation :

a systematic review and meta-analysis.

Anaesthesia 2018;73(12):1546-56.

15. Park SY, Kim SH, Lee SJ, Chae WS, Jin HC,

Lee JS, et al. Application of triamcinolone

acetonide paste to the endotracheal tube

reduces postoperative sore throat :

a randomized controlled trial. Can J Anaesth

2011;58(5):436-42.

16. Guin JD. Contact sensitivity to topical

corticosteroids. J Am Acad Dermatol

1984;10(5 Pt 1):773-82.

17. Lepoittevin JP, Drieghe J, Dooms-Goossens

A. Studies in patients with corticosteroid

contact allergy. Understanding cross-reac

tivity among different steroids. Arch

Dermatol 1995;131(1):31-7.

18. Harding CJ, McVey FK. Interview method

affects incidence of postoperative sore

throat. Anaesthesia 1987;42(10):1104-7.

19. Caplan A, Fett N, Werth V. Chapter 184:

Glucocorticoids. IN: Kang S, Amagai M,

Bruckne AL, Enk AH, Margolis DJ, McMichael

AJ, et al, editors. Fitzpatrick's Dermatology.

9th.ed. United States of America: McGraw-Hill

Education; 2019:3382-94.





Case Reportรายงานผปวย

มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like

T-cell lymphoma : รายงานผปวย Subcutaneous Panniculitis-Like

T-cell Lymphoma: A case report

อรกานต วงษฟเกยรต, พ.บ.*Oragarn Wongfukiat, M.D.*

*กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา จงหวดนครราชสมา ประเทศไทย 30000*Department of Radiology, Maharat Nakhon Ratchasima Hospital, Nakhon Ratchasima Province, Thailand, 30000

Corresponding author. E-mail address : [email protected] : 07 Aug 2020. Revised : 26 Aug 2020. Accepted : 21 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma

(SPTCL) พบนอยมาก การวนจฉยท�าไดยากและทาทาย เนองจากอาการ ในชวงแรกอาจ

คลายคลงกบภาวะหรอโรคอนๆ นอกจากนการวนจฉยดวยการตดชนเนอทางผวหนง

และเนอเยอใตผวหนงไปตรวจทางจลพยาธวทยาบางครงอาจตองท�าหลายครง เนองจาก

มผลลบลวงสง รายงานผปวยนมวตถประสงคเพอแสดงลกษณะอาการทางคลนกตลอด

ระยะการด�าเนนโรค ลกษณะทางรงสวทยา และการวนจฉย SPTCL เพอเปนประโยชน

ในการใหดแลรกษาผปวยรายอนๆ ตอไป

วธการศกษา : ใชวธการศกษาแบบการศกษารายกรณ (case study) โดยการทบทวนเวชระเบยนผปวย

ซงเกบขอมลอาการ อาการแสดง ผลการตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจทางรงสวทยา

และการตรวจชนเนอทางจลพยาธวทยา

ผลการศกษา : ผปวยชายอาย 45 ป มาดวยอาการไขเรอรง ปวดขา 2 ขาง น�าหนกลด ตอมน�าเหลองโต

และมกอนใตผวหนงทหนาทอง อลตราซาวดพบพยาธสภาพทมลกษณะเปนเงาทบ

สขาว (hyperecho) ทชนใตผวหนง เอกซเรยคอมพวเตอรชองอกและชองทองพบกอน

ทมขอบเขตไมชดเจน มพยาธสภาพแบบแพรกระจาย และม contrast enhancement

ในชนไขมนใตผวหนงจ�านวนมาก โดยไมพบตอมน�าเหลองโตจากการตรวจทางรงสวทยา

ผปวยเขารบการตรวจตดตาม และตรวจชนเนอหลายครง จนไดรบการวนจฉย SPTCL

ในทสดจากผลชนเนอ และไดรบการรกษาจนโรคสงบ

สรป : ผปวยทมกอนใตผวหนงหลายกอนจากอาการทางคลนก และภาพการตรวจทางรงสวทยา

ควรไดรบการวนจฉยแยกโรค มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma ดวย

ค�าส�าคญ : มะเรงตอมน�าเหลอง ชนด subcutaneous panniculitis like T-cell lymphoma

(SPTCL) กอนใตผวหนง


524

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma (SPTCL) is rare. The diagnosis of the SPTCL is difficult and challenge due to its mimics other disease or conditions. Furthermore, the pathological diagnosis from skin and subcutaneous tissue biopsy may require multiple times due to high number of false negatives. A case report aims to present the full course of clinical manifestations, imaging features and diagnosis of SPTCL for further benefit of providing care the other patients. Methods : Case study design was conducted. The medical record was reviewed for the clinical information, laboratory findings, radiological investigations and pathological results. Results : A 45-year-old male presented with prolonged fever, legs pain, weight loss, enlarged lymph nodes and subcutaneous nodules at the abdominal wall. The ultrasound finding was focal hyperechoic subcutaneous lesions. The findings of chest and abdominal computed tomography (CT) were multiple ill-defined enhancing nodules and infiltrative lesions in the subcutaneous layer, without lymphadenopathy detected on imaging. After multiple visits of follow up and several tissue biopsy, the patient was definitely diagnosed SPTCL from tissue biopsy and received the successful treatment. Conclusion : The patient with multiple subcutaneous nodules by clinical manifestations and radiological results should include the subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma in the differential diagnosis.Keywords : Subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma (SPTCL), subcutaneous nodules

หลกการและเหตผล มะเรงตอมน�าเหลองชนด subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma (SPTCL) พบได

นอยมาก นอยกวารอยละ 1 ของมะเรงตอมน�าเหลอง

ทงหมด(1-2) ผปวยมกมาดวย กอนใตผวหนง ไมเจบ พบเปน

แผลรวมไดนอย พบสมพนธกบกลมโรคภมตานเนอเยอ

ตนเอง (autoimmune disorder) ไดรอยละ 20(3)

SPTCL พบในเพศหญงมากกวาชายเลกนอย พบในชวง

อายตงแตเดกจนถงวยหนมสาว อายเฉลยประมาณ

36 ป(4) การวนจฉย SPTCL มความทาทาย เนองจาก

อาการในชวงแรกอาจคลายคลงกบภาวะหรอโรคอนๆ

เชน benign panniculitis โรคผวหนงอกเสบ (eczema,

dermatitis) การตดเชอของชนผวหนงและชนใตผวหนง

หรอมอาการทางระบบอนๆ ทไมจ�าเพาะ เชน ไขไมทราบ

สาเหต หนาวสน น�าหนกลด นอกจากนการวนจฉย

ดวยการตดชนเนอทางผวหนงและเนอเยอใตผวหนงไป

ตรวจทางจลพยาธวทยา บางครงอาจตองท�าหลายครง

เนองจากมผลลบลวงสง(5)

รายงานฉบบน อธบายการศกษารายกรณของ

ผปวยทไดรบการวนจฉย SPTCL ซงวนจฉยไดยาก และ

มความนาสนใจอยางมาก โดยมวตถประสงคเพอแสดง

ลกษณะอาการทางคลนกตลอดระยะการด�าเนนโรค

ลกษณะทางรงสวทยา และการวนจฉย SPTCL เพอเปน

ประโยชนในการใหดแลรกษาผปวยรายอนๆ ตอไป


จรยธรรมงานวจยในมนษย โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา

ท 131/2020 ลงวนท 20 สงหาคม พ.ศ.2563 แลว

คณะผวจยไดท�าการศกษาแบบการศกษารายกรณ

มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma :

รายงานผปวย Subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma: A case report



(case study) โดยเกบขอมลและทบทวนเวชระเบยน

ผปวยโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา เกบขอมลอาการ

อาการแสดงผลการตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจ

ทางรงสวทยา การตรวจชนเนอทางจลพยาธวทยา

ผลการศกษา ผปวยชาย อาย 45 ป ปฏเสธโรคประจ�าตว

2.5 เดอนกอนผ ปวยมารบการตรวจทโรงพยาบาล

ดวยอาการไขทกวน ประมาณ 37-40 องศาเซลเซยส

มาประมาณ 1 เดอน มปวดขา 2 ขาง ขาขวาบวมแดง

เลกนอย ตรวจรางกายพบ ขาขวาบวมแดงและเจบเลกนอย

ไดรบการวนจฉย การตดเชอชนผวหนงและใตผวหนงท

ขาขวา ไดรบการรกษาดวยยาฆาเชอ (Clindamycin)

2 เดอนกอนผปวยมารบการตรวจทโรงพยาบาล

ดวยอาการไขเรอรงเหนอยเพลย เบออาหาร น�าหนกลด

ประมาณ 7 กโลกรม ใน 1 เดอน ตรวจรางกายพบ

ตอมน�าเหลองโตทบรเวณคอ รกแรดานขวา ขอพบแขนซาย

และขาหนบทง 2 ขาง ขนาดประมาณ 1-1.5 เซนตเมตร

ขาขวาบวมเลกนอย ตรวจรางกายระบบอนๆ ปกต ผปวย

ไดรบการตรวจเพมเตมเพอหาสาเหตของไข ผลตรวจทาง

หองปฏบตการ ไดแก complete blood count (CBC),

Electrolyte, BUN, Creatinine อยในเกณฑปกต มภาวะ

ตบอกเสบโดยไมมดซาน (D-Bili 0.2 mg/dL, T-Bili 0.9

mg/dL, AST 98 U/L, ALT 75 U/L, ALP 51 U/L,

TP 7.8 g/dL, Alb 3.6 g/dL, Globu 4.2 g/dL) ผลตรวจ

โรคสครบไทฟส เมลออยโดสส เลปโตสไปโรซส และ

โรคซฟลสเปนลบ ผล ANA เปนบวก (1:160) และ

ผลเอกซเรยปอดปกต ไดรบการวนจฉยแยกโรค มะเรง

ตอมน�าเหลอง การตดเชอแบบแพรกระจาย (disseminated

infection) และกลมโรคภมตานเนอเยอตนเอง ผปวยได

รบการรกษาดวยยาฆาเชอ (cephalexin) และไดรบการ

ตดชนเนอตอมน�าเหลองทบรเวณคอดานขวาเพอสงตรวจ

ผลตรวจชนเนอทางจลพยาธวทยาและการตรวจอมมโน

ฟโนทยป (immunophenotype) พบ reactive lymphoid

hyperplasia และ reactive pattern ส�าหรบ CD3 และ

CD20 เนองจากยงไมไดการวนจฉยโรคจากผลชนเนอท

ตอมน�าเหลองทบรเวณคอดานขวา จงไดสงตรวจชนเนอ

เพมเตมทบรเวณขอพบแขนซาย ผลชนเนอพบ marked

non-specific chronic inflammation with accumulations

of activated macrophages, multinucleated

foreign body giant cells and fat necrosis.

1 เดอนกอนผปวยมารบการตรวจตดตามท

โรงพยาบาลดวยอาการไขเรอรง น�าหนกลด (รวมประมาณ

12 กโลกรมในชวง 3 เดอน) ตรวจรางกายพบตอม

น�าเหลองโตเทาๆ เดม และพบกอนใตผวหนงทบรเวณผนง

หนาทองขนาดประมาณ 2-3 เซนตเมตร จ�านวนหลายกอน

ตรวจอลตราซาวดชองทอง พบ two focal hyperechoic

subcutaneous lesions at the right upper quadrant

of abdomen and right paramedian of epigastrium

(ภาพท 1) ไมพบกอนหรอตอมน�าเหลองโตในชองทอง

รงสแพทยใหการวนจฉยแยกโรคเปนกอนเนอไขมน

(lipoma), การตายของเซลลไขมน (fat necrosis) และ

การอกเสบในชนไขมน (panniculitis)

ภาพท 1 อลตราซาวด พบ two focal hyperechoic subcutaneous lesions at the right upper quadrant of abdomen and right paramedian of epigastrium


526

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

2 สปดาหกอนผปวยมารบการตรวจทโรงพยาบาล

ดวยไขเรอรง เหนอยเพลยมาก ไดรบเขารกษาเปนผปวยใน

เพอตรวจหาสาเหตเพมเตม ผลตรวจทางหองปฏบตการ

ไดแก complete blood count (CBC), Electrolyte,

BUN, Creatinineปกต มภาวะตบอกเสบโดยไมมดซาน

(D-Bili 0.3 mg/dL, T-Bili 1.0 mg/dL, AST 95 U/L,

ALT 64 U/L, ALP 38 U/L, TP 7.1 g/dL, Alb 2.7 g/dL,

Globu 4.4 g/dL) ผลตรวจ ANA เปนบวก (1:80)

ผลเอกซเรยปอดปกต ผลเพาะเชอในกระแสเลอดเปนลบ

ผลตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรชองอกและชองทองพบ

multiple ill-defined enhancing nodules and

infiltrative lesions in the subcutaneous layer of

the chest wall, abdominal wall, back, buttock,

axillary and inguinal regions ไมพบกอนอนๆ หรอ

ตอมน�าเหลองโตในชองอกและชองทอง และไมพบ

ตอมน�าเหลองโตทรกแร และขาหนบ (ภาพท 2)

รงสแพทยใหการวนจฉยแยกโรคมะเรงตอมน�าเหลอง

ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell

lymphoma และ การอกเสบในชนไขมน

ภาพท 2 เอกซเรยคอมพวเตอร พบ multiple ill-defined enhancing nodules and infiltrative lesions (arrow)

in the subcutaneous layer of the chest wall, abdominal wall, back, buttock, and inguinal regions

ผ ปวยไดรบการสงปรกษาอายรแพทยโรค

ผวหนง ใหการวนจฉยแยกโรค SPTCL, การอกเสบใน

ชนไขมนอนๆ และการตดเชอรา จงไดสงตรวจทบทวน

และตรวจอมมโนฟโนทยปเพอตรวจหามะเรงตอม



น�าเหลองทเซลลเพมเตมจากชนเนอเดม และสงตรวจ

ชนเนอเพมทผวหนงและชนใตผวหนงทบรเวณตนแขน

ขวา (ตารางท 1)



ตารางท 1 ต�าแหนงชนเนอและผลตรวจทางจลพยาธวทยาและอมมโนฟโนทยป

ต�าแหนงชนเนอ ผลตรวจทางจลพยาธวทยาและอมมโนฟโนทยป

ตอมน�าเหลองบรเวณคอดานขวา reactive changes (mixed follicular and paracortical hyperplasia),

negative for tumor and granuloma และ reactive distribution

pattern of T-cells (CD3+) and B-cells (CD20+)

กอนใตผวหนงทขอพบแขนซาย multifoci of lobular panniculitis with abnormal dense infiltration

by pleomorphic small to medium-sized lymphoid cells with

cellular debris in the background; mild focal infiltration by

histocytes and occasional multinucleated giant cells

ผลยอมเชอวณโรคและเชอราเปนลบ

ผลยอมพเศษพบ predominance of CD3+ CD8+ TIA-1 T-cells among

the lymphoid cells and few CD20+ B-cells. The proliferation

index by Ki-67 is 60-70%, higher than that seen in reactive process.

ใหการวนจฉย subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma

(SPTCL) according to the WHO classification (revised 4th

edition, 2017).

กอนใตผวหนงทตนแขนขวา diffuse mononuclear cell infiltrate in the fat lobules.

ไมพบ vasculitis. The cellular infiltrate is composed of mononuclear

cells of various sizes and plasmacytoid cells. Some of them

have large hyperchromatic nuclei. They infiltrate around the

fat cells in “rimming” pattern. ไมพบ atypical mitosis หรอ

phagocytosis of red blood cells or cellular debris ไมพบความผดปกต

ของชน epidermis และ dermis (ภาพท 3) จงใหการวนจฉย lobular

panniculitis เขาไดกบ subcutaneous panniculitis-like T-cell

lymphoma.

ภาพท 3 ภาพ microscopic พบ diffuse mononuclear cell infiltrate in the fat lobules. The cellular infiltrate is composed of mononuclear cells of various sizes and plasmacytoid cells. Some of them have large hyperchromatic nuclei. They infiltrate around the fat cells in “rimming” pattern


528

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ผลตรวจไขกระดกไมพบความผดปกต ผปวยจง

ไดรบการวนจฉยสดทายเปนโรคมะเรงตอมน�าเหลอง

ทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell

lymphoma (SPTCL) รกษาด วยยาเคมบ�าบด

(cyclosporine A) ขนาด 25 mg รบประทานวนละ 2 ครง

เปนเวลา 2 เดอน ระหวางตดตามการรกษาผปวยให

ประวตกอนตามล�าตวยบไปหมดกอนรบประทานยา

ประมาณ 1 เดอน อาการปกต ไมมไข ผปวยปฏเสธการ

รบประทานยาตอ อายรแพทยโรคเลอดแนะน�าตวโรคม

โอกาสกลบเปนซ�า และมความรนแรงแตกตางกน ผปวย

เลอกสงเกตอาการตอ

อภปรายผล Subcutaneous panniculitis-like T-cell

lymphoma (SPTCL) พบครงแรกในป ค.ศ. 1991 โดย

Gonzalez และคณะ(6) ซงเปนกลมยอยของ cutaneous

T-cell lymphoma รอยโรคมลกษณะแทรกไปตาม

เนอเยอชนใตผวหนง โดยไมมรอยโรคทตอมน�าเหลอง ใน

อดตถกแบงเปนฟโนทยป T-cell และ ตาม

ลกษณะทางคลนก การพยากรณโรค ลกษณะทางจล

พยาธวทยา อมมโนฟโนทยปและพนธศาสตร(7) ในป 2016

WHO ไดปรบปรงแกไขการจดหมวดหม SPTCL ใชในราย

ทเปน T-cell receptor (TCR) phenotype

สวนรายทเปน TCR phenotype จดอยในกลม

primary cutaneous T-cell lymphoma(8)

ลกษณะทางคลนก ผปวยมกมาดวยกอนใต

ผวหนงตามล�าตว ขา และแขน โดยทขนาดของกอนอาจ

พบไดตงแต 0.5 ถงหลายเซนตเมตร(9-11) ในบางรายอาจ

พบเปนแผลรวม หรอม lipoatrophy(9-10) อาการบวมท

ใบหนาและรอบดวงตาพบไมบอยแตพบมรายงานมากขน

เรอยๆ(12-13) พบม constitutional symptoms หรอ

B symptoms รวมดวยได ไดแก ไขน�าหนกลดเหงอออก

ตอนกลางคนพบมตอมน�าเหลองโตรวมดวยนอย(3,14-15)

มผลทางหองปฏบตการผดปกตได เชน เมดเลอดขาวต�า

ผลการท�างานของตบผดปกต (liver dysfunction) และ

มการเพมขนของ lactate dehydrogenase (LDH)(16)

มรายงานการด�าเนนโรค 2 แบบ คอ การด�าเนนโรคแบบ

คอยเปนคอยไป กนระยะเวลานานและการด�าเนนโรคท

มอาการแยลงอยางรวดเรวจากภาวะ hemophagocytic

syndrome (HPS) พบไดรอยละ 15-20 โดยจะม

ตบมามโต มคา ferritin ในเลอด และ LDH สงและอาจ

มภาวะแทรกซอนถงเสยชวตได(3,6) ซงอาการทางคลนก

ในผปวยรายนเหมอนกบในรายงานกอนๆ คอมกอน

ใตผวหนงตามล�าตว รวมกบม B symptoms โดยไมม

ภาวะ HPS ส�าหรบผล ANA titer ลดลงในระหวางตดตาม

นาจะเปนผลบวกลวง ไมสมพนธกลมโรคภมตานเนอเยอ

ตนเองในผปวยรายนตรวจรางกายพบตอมน�าเหลองโตท

บรเวณคอ ซงผลการตรวจชนเนอทางจลพยาธวทยาและ

อมมโนฟโนทยปของตอมน�าเหลองทคอพบ reactive

changes และ reactive distribution pattern of

T-cells (CD3+) and B-cells (CD20+) สอดคลองกบโรค

SPTCL ทไมมรอยโรคในตอมน�าเหลอง

การพยากรณโรค ผปวยสวนใหญมการพยากรณ

โรคดมาก และมการด�าเนนโรคชา ม 5-year overall

survival rate ทรอยละ 85-91 ในบางครงโรคสามารถ

หายไดเอง การแพรกระจายไปยงตอมน�าเหลอง หรอ

อวยวะอนๆ พบนอยมาก(1,9,17) ในผ ป วยท มภาวะ

hemophagocytic syndrome (HPS) มการพยากรณ

โรคทไมด ม 5-year survival rate ทรอยละ 46(1,3,11)

ผปวยรายนใหประวตกอนยบกอนรบประทานยารกษา

(cyclosporine) ประมาณ 1 เดอน ซงอาจจะเปนจาก

การด�าเนนโรคในลกษณะโรคขนและยบลง หรอรอยโรค

สามารถหายไดเอง แตอยางไรกตาม มโอกาสกลบเปนซ�า

จงตองเฝาระวงและตดตามการรกษาตอเนอง

การวนจฉยทางรงสวทยาอลตราซาวดของ

SPTCL พบเปนกอนเงาทบสขาวเนอเดยวกน (homogeneous

hyperecho) ทมขอบเขตไมชดในชนไขมนใตผวหนง

ดอปเปลอรอลตราซาวด (Doppler ultrasound) พบ

hypervascularity และ low resistive index(18) อยางไร

กตาม ภาพอลตราซาวดทพบเงาทบสขาวเนอเดยวกนใน

ชนไขมนใตผวหนง อาจพบในโรคหรอกรณอนๆ ได เชน

การอกเสบในชนไขมน การบวมหรอมเลอดออกในชนใต

ผวหนง การตดเชอในชนผวหนงและใตผวหนง หรอกอน

เนอเยอไขมน(18-20) เอกซเรยคอมพวเตอรพบเนอเยอทม





ลกษณะเปนกอนหลายๆ กอน หรอเปนเนอเยอหนาตวท

ม contrast enhancement กระจายทวชนไขมนใต

ผวหนงของล�าตวและรยางคกอนมขนาด ขอบเขต และ

รปรางแตกตางกนไป มกพบมการโปงของเสนเลอดทมา

เลยง และอาจพบมการหนาตวของผวหนงและพงผด

(fascia)(14,21-22) ภาพคลนแมเหลกไฟฟา พบเปนบรเวณท

มลกษณะคลายกอน ม enhancement แทรกในบรเวณ

ชนใตผวหนง และมการคงของน�าเหลองบรเวณตรงกลาง

ของกอนหรอเนอเยอใหสญญาณ intermediate บนภาพ

T2 (เทยบกบกลามเนอ) ซงชวยในการวนจฉยแยก

peripheral T-cell lymphoma จากภาวะตดเชอ(23-24)

อยางไรกตามลกษณะดงกลาวจากภาพเอกซเรยคอมพวเตอร

และภาพคลนแมเหลกไฟฟา พบไดใน inflammatory

panniculitis สมพนธกบโรคแพภมตนเอง (เอสแอลอหรอ

ลปส) หรอขออกเสบรมาตอยดการแพรกระจายมายงชน

ไขมนใตผวหนงจาก malignant melanoma หรอมะเรง

เตานม การตดเชอจากแบคทเรย รา หรอพยาธ(19, 23-24)

ผลอลตราซาวดและเอกซเรยคอมพวเตอรของผปวยรายน

เหมอนกบในรายงานกอนๆ ซงรงสแพทยใหการวนจฉย

แยกโรค SPTCL และ กลม panniculitis อนๆ ประโยชน

ของอลตราซาวดและเอกซเรยคอมพวเตอรคอ สามารถ

ตรวจดลกษณะของกอนในชนไขมน ลกษณะตอมน�า

เหลอง และคนหากอนทอวยวะอนๆ ได ในผปวยรายน

สงสยภาวะตอมน�าเหลองโตจากการตรวจรางกายพบ

กอนทบรเวณรกแรดานขวา ขอพบแขนซาย และขาหนบ

ทง 2 ขางแตจากการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรชองอก

และชองทองไมพบตอมน�าเหลองโตทบรเวณรกแรและขา

หนบทง 2 ขางและผลชนเนอทขอพบแขนซายไมใชตอม

น�าเหลองดงนนกอนทพบจากการตรวจรางกาย นาจะ

เปนกอนทชนไขมนใตผวหนงการไมพบมตอมน�าเหลอง

โตจากภาพการตรวจทางรงส อาจท�าใหรงสแพทยทไมคน

เคยกบโรค ไมคดถงโรคมะเรงตอมน�าเหลอง

ลกษณะทางจลพยาธวทยา ของ SPTCL พบ

atypical lymphocytes แทรกในชนใต ผวหนง

ในลกษณะ dense, nodular, หรอ diffuse คลายกบ

lobular panniculitis มกไมพบการกระจายไปทชนหนง

ก�าพรา (epidermis) ลกษณะทจ�าเพาะ แตไมใชการ

วนจฉย คอ rimming of individual fat cells by

neoplastic T-cells(18-19) การตรวจทางอมมโนฟโนทยป

ชวยในการวนจฉย SPTCL เปนอยางมาก โดยพบ atypical

cells ใหผลบวกส�าหรบ CD3, CD8, Beta F1, cytotoxic

proteins (TIA-1, perforin and granzyme B) และ

TCR และใหผลลบส�าหรบ CD4, CD20, CD56, และ

TCR (3,9,25-26) ในผปวยรายนผลชนเนอในครงแรกยง

ไมไดรบการวนจฉย SPTCL ผปวยมารบการตรวจตดตาม

อกหลายครงไดรบการตรวจเพมเตมทางรงสวทยา และ

ปรกษาอายรแพทยโรคผวหนง จงไดรบการวนจฉยแยก

โรค SPTCL และไดรบการสงตรวจทบทวนผลชนเนอทาง

จลพยาธวทยาและอมมโนฟโนทยปเพอตรวจหามะเรง

ตอมน�าเหลองทเซลลและสงตรวจชนเนอเพมเตมจาก

กอนเนอใตผวหนงทบรเวณแขน จนไดรบการวนจฉย

SPTCL ในทสด

การวนจฉยแยกโรค 1. Primary cutaneous gamma/delta

T-cell lymphoma (PCGD-TCL) ซงมพยากรณโรคแย

และตองรบการรกษาดวยยาเคมบ�าบด (systemic

chemotherapy) โดยใน PCGD-TCLพบมแผลทชนใต

หนงแท (hypodermis) หนงแท (dermis) และ/หรอ

ชนหนงก�าพรา (epidermis)(3) ม expression ของ

F1, แตไมม TCR หรอ CD56 ชวยแยกระหวาง

SPTCL และ PCGD-TCL

2. Extranodal NK/T-cell lymphoma

มกสมพนธกบการตดเชอไวรส Epstein-Barr มกมาดวย

กอนทใบหนา บางครงอาจจะพบทผวหนง แตไมจ�ากดอย

ทชนเนอเยอใตผวหนง ลกษณะอมมโนฟโนทยป คลาย

กบ SPTCL แต CD8 ใหผลลบ CD56 ใหผลบวก และ

TCR gene rearrangement ใหผลลบ(1,12)

3. Benign panniculitis กลมทมการอกเสบ

ของชนไขมนใตผวหนง ลกษณะทางคลนกคลายกบ

SPTCL แตลกษณะทางจลพยาธวทยา ไมพบเซลลผดปกต

และไมพบ TCR gene rearrangement(1,12)


530

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

4. Pr imary cutaneous anaplastic large cell lymphoma มการแทรกกระจายของ largelymphoid cells ในชนหนงแทชนผว และชนลก และชนใตผวหนง ใหผลบวกส�าหรบ CD3, cytotoxic molecules (T-cell intracellular antigen-1, granzyme B, and/or perforin) เหมอนกบ SPTCL แตยงใหผลบวกส�าหรบ CD30, CD4 และ TCR gene rearrangement(1,12)

การรกษา SPTCL ในกรณทไมม ภาวะ HPS แนะน�า ให systemic cort icostero id หรอ immunosuppressive agents เชน cysclosporine หรอ metrotrexate ซงใชในกรณกลบเปนซ�า การให รบประทานยา bexarotene มรายงานวาใหการ

ตอบสนองด(26)

สรป SPTCL พบไดนอยมาก การใหการวนจฉยท�า ไดยาก ผปวยทมกอนใตผวหนงหลายกอนจากอาการ ทางคลนก และภาพการตรวจทางรงสวทยา ควรไดรบ การวนจฉยแยกโรค มะเรงตอมน�าเหลองทเซลล ชนด subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma ดวย

กตตกรรมประกาศ ผ ว จยขอขอบพระคณหนวยเวชระเบยน

โรงพยาบาลมหาราช นครราชสมา ทกรณาใหขอมลทเปน

ประโยชนตอการท�าการศกษาในครงน

เอกสารอางอง1. Freedman AS, Aster JC. Clinical manifestations,

pathologic features, and diagnosis of

subcutaneous panniculitis-like T cell

lymphoma. [internet]. Uptodate 2018.

[Cited 2020 June 15]. Aviable from:URL:

https://www.uptodate.com/contents/

clinical-manifestations-pathologic-fea

tures-and-diagnosis-of-subcutaneous-pan

niculitis-like-t-cell-lymphoma.

2. Damasco F, Akilov OE. Rare Cutaneous T-Cell

Lymphomas Hematol Oncol Clin North

Am 2019;33(1):135-48.

3. Willemze R, Jansen PM, Cerroni L, Berti E,

Santucci M, Assaf C, et al. Subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma: definition,

classification, and prognostic factors: an

EORTC Cutaneous Lymphoma Group Study

of 83 cases. Blood 2008;111(2):838-45.

4. Paulli M, Berti E. Cutaneous T-cell lymphomas

(including rare subtypes). Current concepts.

II. Haematologica 2004;89(11):1372-88.

5. Bagheri F, Cervellione KL, Delgado B, Abrante

L, Cervantes J, Patel J, et al. An illustrative

case of subcutaneous panniculitis-like T-cell

lymphoma. J Skin Cancer 2011;2011:824528

6. Gonzalez CL, Medeiros LJ, Braziel RM,

Jaffe ES. T-cell lymphoma involving

subcutaneous tissue. A clinicopathologic

entity commonly associated with hemo

phagocytic syndrome. Am J Surg Pathol

1991;15(1):17-27.

7. Salhany KE, Macon WR, Choi JK, Elenitsas R,

Lessin SR, Felgar RE, et al. Subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma: clinico

pathologic, immunophenotypic, and

genotypic analysis of alpha/beta and

gamma/delta subtypes. Am J Surg Pathol

1998;22(7):881-93.

8. Swerdlow SH, Campo E, Pileri SA, Harris NL,

Stein H, Siebert R, et al. The 2016 revision

of the World Health Organizat ion

classification of lymphoid neoplasms. Blood

2016;127(20):2375-90.





9. López-Lerma I, Peñate Y, Gallardo F, Martí

RM, Mitxelena J, Bielsa I, et al. Subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma : Clinical

features, therapeutic approach, and

outcome in a case series of 16 patients.

J Am Acad Dermatol 2018;79(5):892-8.

10. Kong YY, Dai B, Kong JC, Zhou XY, Lu HF,

Shen L, et al. Subcutaneous panniculitis-

like T-cell lymphoma: a clinicopathologic,

immunophenotypic, and molecular study

of 22 Asian cases according to WHO-EORTC

classification. Am J Surg Pathol 2008;32

(10):1495-502.

11. Rutnin S, Porntharukcharoen S, Boonsakan

P. Clinicopathologic, immunophenotypic,

and molecular analysis of subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma : A

retrospective study in a tertiary care center.

J Cutan Pathol 2019;46(1):44-51.

12. Wang BH, Xu XL, Sun JF. Subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma: A case

report. Int J Dermatol Venereol 2019;2(2):

109-11.

13. Hashimoto R, Uchiyama M, Maeno T. Case

report of subcutaneous panniculitis-like

T-cell lymphoma complicated by eyelid

swelling. BMC Ophthalmol 2016;16:117.

14. Kim JW, Chae EJ, Park YS, Lee HJ, Hwang HJ,

Lim C, et.al. Radiological and Clinical

Features of Subcutaneous Panniculitis-Like

T-Cell Lymphoma. J Comput Assist Tomogr

2011;35(3):394-401.

15. Xu L, Che Y, Ding X, Song J, Zhang X, Sun X.

Successful treatment of a rare subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma: An

unusual case report and literature review.

Dermatol Ther 2019;32(3):e12878..

16. Ohtsuka M, Miura T, Yamamoto T. Clinical

characteristics, differential diagnosis, and

treatment outcome of subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma: a literature

review of published Japanese cases Eur

J Dermatol 2017;27(1):34-41.

17. LeBlanc RE, Tavallaee M, Kim YH, Kim J.

Useful Parameters for Distinguishing

Subcutaneous Panniculitis-like T-Cell

Lymphoma From Lupus Erythematosus

Panniculitis. Am J Surg Pathol 2016;40(6):

745-54.

19. Chiou HJ, Chou YH, Chiou SY, Chen WM,

Chen W, Wang HK, et al. High-resolution

ultrasonography of primary peripheral soft

tissue lymphoma. J Ultrasound Med 2005;

24(1):77-86.

20. Nessi R, Betti R, Bencini PL, Crosti C, Blan

M, Uslenghi C. Ultrasonography of nodular

and infiltrative lesions of the skin and

subcutaneous tissues. J Clin Ultrasound

1990;18(2):103-9.

21. Lee HJ, Im JG, Goo JM, Kim KW, Choi BI,

Chang KH, et al. Peripheral T-cell lymphoma:

spectrum of imaging findings with clinical

and pathologic features. Radiographics

2003;23(1):7-26.


532

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

22. Juan YH, Saboo SS, Tirumani SH, Khandel

wal A, Shinagare AB, Ramaiya N, et al.

Malignant skin and subcutaneous neoplasms

in adults: multimodality imaging with CT,

MRI, and 18F-FDG PET/CT. AJR Am J

Roentgenol 2014;202(5):W422-38.

23. Levine BD, Seeger LL, James AW, Motamedi

K.. Subcutaneous panniculitis-like T-cell

lymphoma: MRI features and literature

review. Skeletal Radiol 2014;43(9):1307-11.

24. Kim EY, Kim SS, Ryoo JW, Na DG, Roh HG,

Byun HS, et al. Primary peripheral T-cell

lymphoma of the face other than mycosis

fungoides. Computed tomography and

magnetic resonance findings. J Comput

Assist Tomogr 2004;28(5):670-5.

25. Hoque SR, Child FJ, Whittaker SJ, Ferreira S,

Orchard G, Jenner K, et al. Subcutaneous

panniculitis-like T-cell lymphoma : a

clinicopathological, immunophenotypic

and molecular analysis of six patients.

Br J Dermatol 2003;148(3):516-25.

26. Fujii K.New Therapies and Immunological

Findings in Cutaneous T-Cell Lymphoma.

Front Oncol 2018;8:198.






เนองอกตบออนชนด Solid Pseudopapillary Tumor : รายงานผปวยและทบทวนวารสาร

Solid Pseudopapillary Tumor of Pancreas : A Case Report

and Literature Review

ภทรวด ปยารมย, พ.บ.*Patwadee Piyarom, M.D.*

*กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา จงหวดนครราชสมา 30000*Department of Radiology, Maharat Nakhon Ratchasima Hospital, Nakhon Ratchasima, Thailand, 30000

Corresponding author. E-mail address : [email protected] Received : 2 Sept 2020. Revised : 28 Sept 2020. Accepted : 16 Nov 2020

บทคดยอ รายงานผปวยหญงไทยอาย 16 ป มาดวยอาการปวดจกแนนทองใตลนปมา 1 สปดาห ตรวจอลตราซาวด

พบกอนทชองทองดานซายบน ตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรพบกอนถงน�าขนาดใหญทตบออนสวนปลาย และไดรบการ

สองกลองอลตราซาวดและใชเขมตดชนเนอมาตรวจ ผลชนเนอพบ epithelial tumor สงสย solid pseudopapillary

tumor ผปวยไดรบการผาตด distal pancreatectomy และ splenectomy ผลการตรวจทางพยาธวทยาใหการ

วนจฉยวาเปนเนองอกตบออนชนด Solid pseudopapillary tumor ไมพบภาวะแทรกซอนจากการผาตด ตดตาม

การรกษาดวยเอกซเรยคอมพวเตอรหลงผาตด 8 เดอน ไมพบเนองอกกลบเปนซ�าหรอการกระจายไปทอวยวะอน

แตยงตองตดตามดอาการในระยะยาวตอไป

ค�าส�าคญ : เนองอกตบออนชนด solid pseudopapillary tumor เนองอกชนดถงน�าของตบออน

ABSTRACT A case of a 16-year-old female patient presented with epigastrium pain for 1 week.

Ultrasound showed a large, well-defined, heterogenous hypoechoic lesion at the left upper

abdomen. Computed tomography (CT) revealed a large, well-encapsulated, cystic mass in the

pancreatic tail. Endoscopic ultrasound-guided fine needle biopsy (EUS-FNB) were performed.

Pathological diagnosis revealed epithelial tumor, possible solid pseudopapillary tumor. The patient

underwent distal pancreatectomy and splenectomy. Finally, pathological diagnosis revealed solid

pseudopapillary tumor of pancreas. No postoperative complication was detected. After 8 months

follow up with CT showed no recurrent tumor or distant metastasis. Long-term follow-up was

suggested.

Keywords : Solid pseudopapillary tumor of pancreas, pancreatic cystic neoplasm


534

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หลกการและเหตผล เนองอกตบออนชนด solid pseudopapillary tumor (SPT) พบนอยกวารอยละ 1-3 ของเนองอกตบออนชนดทไมมการหลงฮอรโมน (exocrine pancreatic tumor)(1,2) พบมากในเพศหญงรอยละ 90 สวนใหญอายนอยประมาณ 20-30 ป มกมอาการปวดทอง แนนทอง คล�าไดกอนในทอง หรออาจจะไมมอาการ(1-3) เนองอกตบออนชนด SPT เปนเนองอกทมโอกาสกลายเปนมะเรงนอย (low malignant potential) สามารถหายขาดไดหลงจากผาตดเนองอกออกหมด การพยากรณโรคดมากแมใน ผปวยทมการแพรกระจายของโรคถาไดรบการผาตด จงมความส�าคญในการใหการวนจฉยกอนผาตด เพอวางแผนการรกษาไดอยางมประสทธภาพ จากการทบทวนรายงานผ ปวยทเปน SPT ในประเทศไทยจ�านวน 6 ราย(4-9) พบเปนเพศหญงทงหมด อายตงแต 13-23 ป สวนใหญมาดวยอาการคล�าไดกอนในทอง วนจฉยโรคจากการตรวจอลตราซาวดและเอกซเรยคอมพวเตอร มผปวย 1 ราย(8) ทไดท�าตรวจสองกลองอลตราซาวดและใชเขมเจาะชนเนอ (Endoscopic ultrasound-guided fine needle aspiration (EUS-FNA) พบเลอดแตไมพบเซลลมะเรง แตยงไมมรายงานผปวย SPT ทตรวจสองกลองอลตราซาวดและใชเขมตดชนเนอ (Endoscopic ultrasound-guided fine needle biopsy (EUS-FNB)) รายงานนขอรบการรบรองจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษยของโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา หนงสอรบรอง 130/2020 ลงวนท 20 สงหาคม พ.ศ.2563 นเปนกรณศกษาผปวยทเปน SPT ทไดท�าการ EUS-FNB โดยใหการวนจฉยเบองตนกอนการผาตด วาสงสย SPT เปนรายงานฉบบแรกในประเทศไทย

รายงานผปวย ผปวยหญงไทยอาย 16 ป มโรคประจ�าตวตอม ไทรอยดอกเสบเรอรง (autoimmune thyroiditis) ไมไดกนยา สงตวจากโรงพยาบาลเอกชนดวยเรองมกอนทตบออน มาดวยอาการปวดจกแนนทองบรเวณใตลนปมา 1 สปดาห ไมมไข ไมมคลนไสอาเจยน ไมมตวเหลองตาเหลอง ตรวจรางกายปกต ผลการตรวจทางหองปฏบต การ CBC: WBC 11,590 cells/cu.mm. (N 66.6%, L 24.0%, Mono 7.4%, EO 1.6%), Hb 11.2 g/dl,

platelet 262,000 cells/cu.mm. ผลการตรวจทาง หองปฏบตการอนๆ BUN, Creatinine, Electrolytes, Serum amylase และ Urinalysis อยในเกณฑปกต ตรวจสารบงชมะเรง ไดแก CA 19-9, CA125 และ CEA อยในเกณฑปกต ผลตรวจอลตราซาวดชองทอง (ภาพท 1) พบ large, well-defined, heterogenous hypoechoic lesion at the left upper abdominal region ขนาด 7.0x7.5 เซนตเมตร ผลเอกซเรยคอมพวเตอรชองทอง (ภาพท 2) พบ a well-encapsulated cystic mass in the pancreatic tail and slight enhancement of the cyst wall ขนาด 7.0 x 6.8 x 6.7 เซนตเมตร ไมมการลกลามของกอนไปอวยวะขางเคยง ไดใหการวนจฉยเบองตนเปน Pancreatic pseudocyst ขณะนอน โรงพยาบาลผปวยมไขสง ตรวจไมพบภาวะตดเชอทอน สงสยเปน infected pancreatic pseudocyst ไดรบ ยาปฎชวนะ 3 วน ไขไมลดลง ผปวยไดรบการสงตวมารกษาตอทโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาเพอท�าการสองกลองอลตราซาวด (endoscopic ultrasound/EUS) ผลพบ well-circumscribed hypoechoic mass at the pancreatic tail และไดใชเขมตดชนเนอมาตรวจ (EUS-FNB) ผลชนเนอพบ epithelial tumor สงสย solid pseudopapillary tumor ขณะนอนรกษาท โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา ไมมอาการไขหรอปวดทอง ผปวยไดรบการผาตดตบออนสวนปลายและมาม (distal pancreatectomy with splenectomy)

ผลพยาธวทยา Gross appearance : Tumor size 10 x 7.5 x 5 cm, confined into the pancreas. Cut sections of the mass show diffuse dark brown and gray brown cut surfaces with necrosis and hemorrhage. Microscopic appearance (ภาพท 3) : H&E stain shows poorly cohesive monomorphic tumor cells that cling to hyalinized fibrovascular cords. Pseudo papillae, comprising tumor cells detaching from the fibrovascular stalks are noted. Free resected margin. No vascular invasion seen. Immunohistochemistry (ภาพท 4) : Tumor cells diffusely mark with vimentin, beta-catenin, alpha1-antitrypsis, focally and faintly mark with AE1/AE3, CD10 and do not mark with chromogranin and synaptophysin immunostaining.

เนองอกตบออนชนด Solid pseudopapillary tumor : รายงานผปวยและทบทวนวารสาร

Solid pseudopapillary tumor of pancreas : a case report and literature review



ใหการวนจฉยเปนเนองอกตบออนชนด SPT หลงผาตดไมพบภาวะแทรกซอน จ�าหนายออกจากโรงพยาบาล

ไดวนท 5 หลงผาตด ตดตามการรกษาดวยเอกซเรยคอมพวเตอรหลงผาตด 8 เดอน ไมพบเนองอกกลบเปนซ�าหรอ

การกระจายไปทอวยวะอน

ภาพท 1 ภาพอลตราซาวดชองทอง พบ a large, well-defined, heterogenous hypoechoic lesion at the

left upper abdominal region

ภาพท 2 ภาพเอกซเรยคอมพวเตอรชองทอง กอน (รป A) และหลงฉดสารทบรงส (รป B, C, D) พบ a well-en-

capsulated cystic mass in the pancreatic tail and slight enhancement of the cyst wall, measured

about 7.0 x 6.8 x 6.7 cm in AP x W x CC. High density within the lesion corresponds to hemorrhage.


536

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ภาพท 3 H&E stain: Poorly cohesive monomorphic tumor cells that cling to hyalinized fibrovascular

cords. Pseudo papillae, comprising tumor cells detaching from the fibrovascular stalks.

ภาพท 4 ยอม immunohistochemistry พบ positive ใน vimentin (A), beta-catenin (B), alpha1-antitrypsin

(C) และ negative ใน chromogranin and synaptophysin (D).

วจารณ เนองอกตบออนชนด solid pseudopapillary

tumor (SPT) เปนเนองอกทพบไดนอยมาก มการ

รายงานครงแรกในป ค.ศ.1959 โดย Frantz เรยกวา

“papillary tumor of the pancreas, benign or

malignant”(10) หลงจากนนมการเรยกชออนๆ จนในป

ค.ศ.1996 องคการอนามยโลกไดใหชอโรคนวา “solid

pseudopapillary tumors” of the pancreas(11)

เนองอกตบออนชนด SPT พบมากในเพศหญง

อายนอย Papavramidis และคณะ(1) ไดรวบรวมรายงาน

ผปวยพบอตราสวนในเพศหญงตอชายประมาณ 10 ตอ 1 และ

อายเฉลย 22 ป (ตงแต 2-85 ป) Yu และคณะ(3) ไดรวบรวม

รายงานผปวยพบอตราสวนในเพศหญงตอชายประมาณ

9 ตอ 1 และอายเฉลย 27.2 ป (ตงแต 6-71 ป) ในเดก

พบเนองอกของตบออนนอยมาก แตจากการศกษาทผาน

มาพบ SPT ไดมากถงรอยละ 50 ของเนองอกตบออนใน

เดก โดยอายเฉลย 13 ป และเปนเดกผหญงรอยละ 80(12)





สาเหตหรอพยาธก�าเนด (pathogenesis) ของ

โรคนยงไมทราบชดเจน แตเนองจากโรคนสวนใหญจะพบ

ในผหญง จงมการศกษาเกยวกบ gender hormonal

receptors แตกไมพบความสมพนธของ sex-hormone

receptors กบการเกดโรค

อาการของเนองอกตบออนชนด SPT สวนใหญ

มาดวยอาการปวดทอง คล�าไดกอนในทอง แนนทองหรอ

ไมสบายในทอง หรออาจไมมอาการได อาการอนๆ เชน

คลนไส อาเจยน เหลอง เบออาหาร น�าหนกลด มไขพบ

ไดนอย(1-3)

เนองอกตบออนชนด SPT พบไดทกสวนของ

ตบออน ต�าแหนงทพบไดบอยทสดคอสวนหว (รอยละ

34-50) และหาง (รอยละ 23-42) สวนเนอเยออนๆ นอก

ตบออนพบไดแตนอย เพยงประมาณรอยละ 1.0-1.8 ม

รายงานทนอกเยอบชองทอง ตอมหมวกไต mesentery

ขนาดของกอนสวนใหญจะมขนาดใหญโดยคาเฉลยเสน

ผานศนยกลาง 6-9 เซนตเมตร(1-3)

ลกษณะ (morphology) ของ SPT จะเปนกอน

ขนาดใหญ ขอบเขตชดเจน ม cyst เปนสวนประกอบหลก

หรอเปนกอนเนอทม cyst เปนสวนประกอบ

การตรวจทางรงสวนจฉย อลตราซาวดจะพบ

ลกษณะเปนกอนขนาดใหญ ขอบเขตชดเจน ม variable

echogenicity มสวนทเปน solid และ cyst อาจจะพบ

septations และ peripheral calcifications ในกอน

ขนาดเลกอาจพบเปน hypoechoic solid mass(13)

เอกซเรยคอมพวเตอรจะพบลกษณะกอนทมขอบเขต

ชดเจน (well encapsulated) มทง solid และ cyst

เปนสวนประกอบ พบ hemorrhage และ curvilinear

calcification หลงฉดสารทบรงสจะม enhancement

ขนทบรเวณทเปน solid ซงมกอยบรเวณขอบของกอน

สวน cyst มกจะอย บรเวณกลางกอน(14) การตรวจ

เอกซเรยคลนแมเหลกไฟฟา (MRI) จะมประสทธภาพ

ดกวาเอกซเรยคอมพวเตอร ในการแยกสวนประกอบท

เปน cystic หรอ solid ของกอน พบลกษณะทจ�าเพาะ

คอ hemorrhage, cystic degeneration หรอ capsule

โดยจะพบ well-defined lesion with a mix of high

and low signal intensity on T1WI and T2WI,

hypointense rim on both T1WI and T2WI บรเวณ

ทม hemorrhage จะเหน high signal on T1WI and

low signal on T2WI ใชแยกจาก islet cell tumors ซง

สวนทเปน cyst จะม moderately increased signal

intensity on T1WI and increased signal intensity

on T2WI Gadolinium-enhanced dynamic MRI

จะเหนลกษณะ mild peripheral heterogeneous

enhancement of the solid portion in the early

arterial phase with progressive fill-in of the lesion

in the portal venous and equilibrium phases ซง

ใชแยกจาก neuroendocrine tumors ซงจะม early

marked arterial enhancement and prolonged

enhancement up to the delayed phase(15,16)

Chung และคณะ(17) ไดท�าการศกษาความ

แตกตางของลกษณะภาพเอกซเรยคอมพวเตอรและ

คลนแมเหลกไฟฟาใน benign และ malignant SPT พบ

วา margin และ capsule ของกอนเนองอกสามารถชวย

แยก benign SPT จาก malignant SPT ไดอยาง

มนยส�าคญทางสถต โดยกอนทม focal lobulated margin

และ focal capsule discontinuity จะสงสยวาเปน

malignant SPT สวนกอนทม oval/round หรอ

smoothly lobulated margin และ complete

encapsulation จะบงชวาเปน benign SPT ซงสมพนธ

กบการศกษาของ Yu(15) และ Yin(18)

Accuracy ของเอกซเรยคอมพวเตอรและ

คลนแมเหลกไฟฟา ในการแยกชนดจ�าเพาะของเนองอกชนด

ถงน�าของตบออน รอยละ 40-81 และ รอยละ 40-95

ตามล�าดบ(19)

การตรวจ EUS รวมกบการตรวจทางรงส

วนจฉยอนๆ จงมขอบงชในกรณทลกษณะทางรงสวทยา

ไมสามารถวนจฉยโรคไดชดเจน หรอในผปวยทมความ

เสยงในการผาตดสงเพอยนยนวาเปนมะเรงกอนการ

ผาตด EUS สามารถดลกษณะ (morphology) ของถง

น�าและสวนประกอบภายในทสงสยมะเรงได หากพบวา

มกอนเนอ (mural nodule) จะบงถงความเสยงในการ

เปนมะเรงสงขน(19)


538

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ลกษณะของ pancreatic pseudocyst ทพบ

ใน EUS จะเปนถงน�าเดยว (unilocular cyst) รปราง

กลม ภายในไมมผนงกนและไมมเนอ ผนงของถงน�าอาจ

จะบางหรอหนา และในถงน�าจะพบมตะกอน (debris)(20)

ลกษณะของ SPT ทพบใน EUS จะเหนเปน

กอนทมขอบเขตชดเจน hypoechoic heterogenous

อาจพบเปน mixed solid and cystic mass หรอ

predominantly solid mass(20)

EUS ม accuracy, sensitivity และ specificity

คอนขางต�าเพยงรอยละ 48-94, 36-91 และ 45-81 ตาม

ล�าดบ(19) จงไมสามารถใชในการวนจฉยถงน�าตบออนได

ทงหมด EUS ยงมประโยชนในแงของการเจาะชนเนอ

(EUS-FNA) เพอดลกษณะของสารน�าภายใน และสงตรวจ

เพมเตมทางเซลลวทยา (Cytology) ชวเคม (Biochemistry)

และ พนธศาสตร (Genetic) การตรวจ cytology ม

specificity สง (รอยละ 83-100) แต accuracy ต�า

(รอยละ 8-59) เนองจาก sensitivity ต�า (รอยละ 27-48)

เพราะสงส งตรวจมเซลลน อย(19) จงแนะน�าใหท�า

EUS-FNA รวมกบการท�า EUS เพอใหไดการวนจฉย

แยกโรคทถกตองมากขน ในการแยกเนองอกชนดถงน�า

ของตบออน mucinous กบ non-mucinous และแยก

malignant กบ benign

EUS-FNA สามารถชวยใหการวนจฉย SPT กอน

การผาตดไดด ม accuracy คอนขางสง ถงรอยละ 82(21)

EUS-FNB มกใชในการวนจฉย solid pancreatic

mass มากกวา cystic pancreatic lesion เนองจากม

accuracy สงเพราะไดชนเนอทเพยงพอ เซลลมรปราง

(architecture) ด ชวยในการด histology ได

Maimone และคณะ(22) ไดท�าการศกษา พบ

วาผปวย SPT 5 ราย ทท�า EUS-FNB สามารถใหการ

วนจฉยกอนการผาตดไดทง 5 ราย ซงในผปวยรายนได

ท�า EUS-FNB และใหการวนจฉยเปน epithelial tumor

สงสย solid pseudopapillary tumor

ลกษณะทางพยาธวทยาของเนองอกตบออน

ชนด SPT ลกษณะทางกายวภาคเปนกอนเนองอกทมผนง

หมเหนขอบเขตชดเจน (well-encapsulated) แยกออก

จากเนอเยอตบออนทปกต ประกอบดวยสวนของเนองอก

(solid area) และสวนของน�าหรอซสต (degenerative

area) ทม hemorrhage และ necrosis(1-3) ลกษณะ

ทางเนอเยอวทยา ในสวนเนองอก (solid area) จะพบ

sheets and cords of polygonal epithelioid cells

around fibrovascular stalks ในสวนทเปนน�าหรอ

ซสต (degenerative area) จะพบ cystic spaces

containing foamy macrophages, cholesterol

clefts, psammoma bodies and hemorrhage(1)

Nishihara และคณะ(23) ศกษาพบวากอนเนองอกทม

necrosis, vascular/perineural invasion, high nuclear

grade และ prominent necrobiotic nests จะม

malignant potential และมความรนแรงของโรคมากขน

การตรวจทาง immunohistochemical จะ

ใหผลบวกตอ vimentin (Vim), alpha-1-antitrypsin

(AAT), alpha-1-antichymotrypsin (AACT), neuron

specific enolase (NSE), CD10, CD56 และ CD99(1,2)

เนองจากอบตการณของ SPT ต�า จงยงไมม

แนวทางการรกษาและการตดตามการรกษาทชดเจน

การรกษามาตรฐานของเนองอกตบออนชนด

SPT คอ การผาตดโดยเอาเนองอกออกใหไดมากทสด

(complete surgical resection, R0) วธการผาตด

ขนกบต�าแหนงและขนาดของเนองอก นยมท�าเปน

Pancreaticoduodenectomy ถากอนอยสวนหวของตบออน

และ Distal pancreatectomy ถากอนอยสวนล�าตว

หรอหางของตบออน การมการลกลามของเนองอกไปยง

เนอเยอขางเคยงหรอกระจายไปทอวยวะอนไมใชขอหาม

ในการผาตด การเลาะตอมน�าเหลองไมจ�าเปนพบวามการ

กระจายไปยงตอมน�าเหลองนอยมาก ในกรณทเนองอก

มขนาดใหญมากหรอมการลกลามไปอวยวะขางเคยง

ควรเอากอนเนองอกทมองเหนออกไปใหไดมากทสด(24,25)

การรกษาดวยเคมบ�าบด (chemotherapy)

และการฉายรงส (radiotherapy) ยงมรายงานนอย จง

ไมสามารถสรปประสทธภาพของการรกษาได มรายงาน

การใหเคมบ�าบดกอนการผาตดในผปวยทมการการ

กระจายของเนองอกไปทตบ(26) และในผปวยทไมสามารถ

ผาตดได (unresectable tumor) เพอลดขนาดกอนกอน

ผาตด(27) และมรายงานการใหเคมบ�าบดในผปวยทมการ





กระจายของเนองอกไปทตบ ตอมน�าเหลอง หลงการ

ผาตดซงไดผลด(28) มรายงานการรกษาดวยการฉายรงส

ในผปวยทไมสามารถผาตดได (unresectable tumor)

ซงสามารถลดขนาดของกอนได(29,30)

การรกษาอนในผ ป วยทมการกลบเปนซ�า

มกระจายของโรค หรอ ผาตดไมได ยงมการใหยา

เคมบ�าบดผานทางเสนเลอดแดง hepatic artery

(transcatheter arterial chemoembolization) การใช

ความรอนจากพลงงานคลนวทย (radiofrequency

ablation) ซงยงมรายงานนอย

เนองอกตบออนชนด SPT มการพยากรณโรค

ดมาก มากกวารอยละ 95 ของผปวย SPT ทเนองอก

จ�ากดอยเฉพาะตบออนจะหายขาดจากโรคหลงจากผาตด

เนองอกออกหมด(2,31) นอยกวารอยละ 10 ทมการกลบ

เปนซ�าทต�าแหนงเดม(7) การแพรกระจายหรอลกลามไป

ยงเนอเยอใกลเคยงพบไดนอยรอยละ 10-15 โดยสวน

ใหญแพรกระจายไปยงตบ เยอบชองทอง ตอมน�าเหลอง

ใกลเคยง(24) โรคนม 5-year และ 10-year survival rate

ทรอยละ 95-97(1,3) และ 96(32)

สรป เนองอกตบออนชนด SPT เปนเนองอกทพบ

ไดนอยมาก สวนใหญมาดวยอาการปวดทอง คล�าได

กอนในทอง แนนทองหรอไมสบายในทอง หรออาจไมม

อาการได แพทยควรคดถงเนองอกชนดนในผปวยหญง

อายนอยทมกอนเนองอกทตบออนทมลกษณะเปนเนอ

ผสมกบถงน�า การตรวจเอกซเรยคอมพวเตอร เอกซเรย

คลนแมเหลกไฟฟาและการสองกลองอลตราซาวดและ

ใชเขมเจาะตดชนเนอ สามารถชวยวนจฉยโรคไดอยาง

ถกตอง โรคนมการพยากรณโรคดมาก การรกษาทให

ประสทธผลดคอการผาตดโดยเอาเนองอกออกใหได

มากทสด

เอกสารอางอง1. Papavramidis T, Papavramidis S. Solid

pseudopapillary tumors of the pancreas:

review of 718 patients reported in English

literature. J Am Coll Surg 2005;200(6):965-72.

2. El Nakeeb A, Abdel Wahab M, Elkashef WF,

Azer M, Kandil T. Solid pseudopapillary

tumour of the pancreas: Incidence,

prognosis and outcome of surgery (single

center experience). Int J Surg 2013;11(6):447-57.

3. Yu PF, Hu ZH, Wang XB, Guo JM, Cheng XD,

Zhang YL, et al. Solid pseudopapillary tumor

of the pancreas: a review of 553 cases

in Chinese literature. World J Gastroenterol.

2010; 16(10):1209-14.

4. อเนกนช ยโสธร. Solid and papillary epithelial

neoplasm of the pancreas: a case report.

วารสารแพทยเขต 4 2541;17(2):203-8.

5. ทศพร อทธเสน. กอนเนองอกทสวนล�าตวตบออน

ชนด Solid-pseudopapillary Tumor : โรงพยาบาล

ศรสะเกษ. วารสารการแพทย โรงพยาบาลศรสะเกษ

สรนทร บรรมย 2549;21(1):97-106.

6. ศภกานต เตชะพงศธร, ไวกณฐ สถาปนาวตร,

สาธต ศรมนทยามาศ, วศษฎ เกษตรเสรมวรยะ.

เนองอกชนด solid pseudopapillary ทตบออน:

รายงานผปวย. วชรเวชสาร 2549;50(3):193-7.

7. มณเฑยร มารตกรกล. Pancreatic solid-cystic-

papillary tumor: รายงานผปวย 1 ราย. วารสาร

แพทยเขต 4 2553;19(1):55-62.

8. อรรถพล รตนสภา, ธระวฒ ทบทว, เลก เจรญกจขจร,

อารยะ ไขมกด, ศรบรณ อตศรณย. เนองอกตบออน

ชนด Solid Pseudopapillary Tumor ศรนครนทร

เวชสาร 2555;27(3):317-23.

9. Keoplung S, Srisajjakul S, Sarattha S, Solid

pseudopapillary tumor of pancreas (SPT):

a case report with imaging features. Siriraj

Med J 2014;66:79-81.


540

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

10. Frantz VK. Tumors of the pancreas. In: Frantz

VK. Atlas of tumor pathology, section VII,

fascicles 27 and 28. Washington, DC: Armed

Forces Institute of Pathology;1959;32-3.

11. Kloppel G, Solcia E, Longnecker DS, Capella

C, Sobin LH. Histological typing of tumors

of the exocrine pancreas. In: World Health

Organisation. International histological

classification of tumors. 2nd. ed. New York:

Springer-Verlag Berlin Heidelberg; 1996: 120-8.

12. Escobar MA, Bond BJ, Schopp J. Solid

pseudopapillary tumour (Frantz's tumour)

of the pancreas in childhood. BMJ Case Rep

2014;2014:bcr2013200889.

13. Lee DH, Yi BH, Lim JW, Ko YT. Sonographic

findings of solid and papillary epithelial

neoplasm of the pancreas. J Ultrasound

Med 2001; 20(11):1229-32.

14. Anil G, Zhang J, Al Hamar NE, Nga ME.. Solid

pseudopapillary neoplasm of the pancreas:

CT imaging features and radiologic-pathologic

correlation. Diagn Interv Radio 2017;23(2) :

94-99.

15. Yu MH, Lee JY, Kim MA, Kim SH, Lee JM,

Han JK, et al. MR imaging features of small

solid pseudopapillary tumors: retrospective

differentiation from other small solid

pancreatic tumors. AJR Am J Roentgenol

2010;195(6):1324-32.

16. Cantisani V, Mortele KJ, Levy A, Glickman

JN, Ricci P, Passariello R, et al. MR imaging

features of solid pseudopapillary tumor of

the pancreas in adult and pediatric patients.

AJR Am J Roentgenol 2003;181(2):395-401.

17. Chung YE, Kim MJ, Choi JY, Lim JS, Hong

HS, Kim YC, et al. Differentiation of benign

and malignant solid pseudopapillary

neoplasms of the pancreas. J Comput Assist

Tomogr 2009;33(5):689-94.

18. Yin Q, Wang M, Wang C, Wu Z, Yuan F,

Chen K, et al. Differentiation between

benign and malignant solid pseudopapillary

tumor of the pancreas by MDCT. Eur J Radiol

2012;81(11):3010-8.

19. European Study Group on Cystic Tumours

of the Pancreas. European evidence-based

guidelines on pancreatic cystic neoplasms.

Gut 2018;67(5):789-804.

20. Kucera JN, Kucera S, Perrin SD, Caracciolo

JT, Schmulewitz N, Kedar RP. Cystic lesions

of the pancreas: radiologic-endosonographic

correlation. Radiographics 2012;32(7):

E283-301.

21. Law JK, Stoita A, Wever W, Gleeson FC,

Dries AM, Blackford A, et al. Endoscopic

ultrasound-guided fine needle aspiration

improves the pre-operative diagnostic yield

of solid-pseudopapillary neoplasm of

the pancreas : an international multicenter

case series (with video). Surg Endosc 2014;

28(9):2592-8.

22. Maimone A, Luigiano C, Baccarini P, Fornelli

A, Cennamo V, Polifemo A, et al. Preoperative

diagnosis of a solid pseudopapillary tumour

of the pancreas by Endoscopic Ultrasound

Fine Needle Biopsy: A retrospective case

series. Dig Liver Dis 2013;45(11):957-60.





23. Nishihara K, Nagoshi M, Tsuneyoshi M,

Yamaguchi K, Hayashi I. Papillary cystic

tumors of the pancreas. Assessment of their

malignant potential. Cancer 1993;71(1):82-92.

24. perti C, Berselli M, Pasquali C, Pastorelli D,

Pedrazzoli S. Aggressive behaviour of

solid-pseudopapillary tumor of the pancreas in

adults : a case report and review of the

literature. World J Gastroenterol 2008;14(6):

960-5.

25. Lanke G, Ali FS, Lee JH. Clinical update on

the management of pseudopapillary tumor

of pancreas. World J Gastrointest Endosc

2018;10(9):145-55.

26. Hah JO, Park WK, Lee NH, Choi JH. Preoperative

chemotherapy and intraoperative radiofrequency

ablation for unresectable solid pseudopapillary

tumor of the pancreas. J Pediatr Hematol

Oncol 2007;29(12):851-3.

27. Maffuz A, Bustamante Fde T, Silva JA,

Torres-Vargas S. Preoperative gemcitabine

for unresectable, solid pseudopapillary

tumour of the pancreas. Lancet Oncol

2005;6(3):185-6.

28. Morikawa T, Onogawa T, Maeda S,

Takadate T, Shirasaki K, Yoshida H, et al.

Solid pseudopapillary neoplasms of the

pancreas: an 18-year experience at a single

Japanese Institution. Surg Today 2013;

43(1):26-32.

29. Zauls JA, Dragun AE, Sharma AK. Intensity-

modulated radiation therapy for unresectable

solid pseudopapillary tumor of the pancreas.

Am J Clin Oncol 2006;29(6):639-40.

30. Fried P, Cooper J, Balthazar E, Fazzini E,

Newall J. A role for radiotherapy in the

treatment of solid and papillary neoplasms

of the pancreas. Cancer 1985;56(12):2783-5.

31. Tang LH, Aydin H, Brennan MF, Klimstra

DS. Clinically aggressive solid pseudopapillary

tumors of the pancreas: a report of two

cases with components of undifferentiated

carcinoma and a comparative clinicopathologic

analysis of 34 conventional cases. Am J Surg

Pathol 2005;29(4):512-9.

32. Estrella JS, Li L, Rashid A, Wang H, Katz MH,

Fleming JB, et al. Solid pseudopapillary

neoplasm of the pancreas: clinicopathologic

and survival analyses of 64 cases from a

single institution. Am J Surg Pathol 2014;

38(2):147-57.


542

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




การพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกน

หลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก

Development of Nursing Care Model for Patients with Acute

Pulmonary Embolismduring Surgical Anesthesia

เยาวลกษณ หอมวเศษวงศา, พย.บ.*จราภรณ ชวนรมย, พย.บ.*

ศรวรรณ อาจบราย, พย.บ.* Yaowalak Homvisasevongsa, D.N.S.*

Jiraporn Chuanrum, M.N.S* Siriwan Artbura,i D.N.S*

*กลมงานวสญญวทยา โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000*Department of Anesthesiology, Buri Ram Hospital, Buri Rum Province, Thailand, 31000

Corresponding Author : email address :[email protected] : 01 Oct 2020. Revised : 06 Oct 2020. Accepted : 16 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน นบเปนภาวะฉกเฉนทางระบบหวใจและ

หลอดเลอดทพบบอย ถอเปนภาวะแทรกซอนทรนแรงและเปนสาเหตใหผปวยเสยชวตได

เนองจากผปวยทมารบการผาตดในปจจบน มบางสวนทมปจจยเสยงตอการเกดภาวะ

ลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน จ�าเปนจะตองวนจฉย ใหการรกษาและใหการ

พยาบาลอยางทนทวงท

วตถประสงค : เพอพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกและศกษาผลลพธภายหลงการพฒนา

วธการศกษา : เปนการวจยและพฒนา (Research and Development) ด�าเนนการวจยระหวางเดอน

ตลาคม พ.ศ.2560 ถง มนาคม พ.ศ.2563 โดยมขนตอนการด�าเนนการวจย 3 ระยะ คอ

1) การวเคราะหสถานการณ โดยการศกษาขอมลจากเวชระเบยน การสงเกตการปฏบต

การพยาบาล และทบทวนแนวทางการดแลผปวยภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก 2) ระยะพฒนารปแบบการดแลผปวย

ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน โดยใชหลกฐานเชงประจกษ ทดลองใช

รปแบบทพฒนาขนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก 2 วงรอบ ปรบรปแบบให

สอดคลองกบสถานการณจรง วเคราะหผลการทดลองใชและปรบปรงจนสามารถปฏบต

ไดจรง และ 3) ระยะประเมนผล โดยประเมนผลลพธในผปวยจ�านวน 45 คน และประเมน

ผลการใชรปแบบทพฒนาขนจาก พยาบาลวชาชพ 27 คน

ผลการศกษา : รปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกทพฒนาขน ประกอบดวย 1) การพยาบาล

กอนเขารบการผาตดและรบยาระงบความรสกโดยการใชแบบประเมนความเสยงทประยกต


544

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

จาก well rule score และการประเมนดวย Autar DVT risk assessment scale 2)

การพยาบาลขณะผาตดและรบยาระงบความรสก และ 3) การพยาบาลหลงผาตดและ

การดแลตอเนอง ผลของการใชรปแบบการดแลทพฒนาขนพบวาผปวยมความเสยงใน

ระดบต�าและระดบปานกลาง ไมพบอตราการเสยชวตจากภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอด

ปอดเฉยบพลนรอยละพยาบาลวชาชพใหความเหนวารปแบบทพฒนาขนมความเปนไปได

ในการปฏบต และใชไดผลดในการดแลผปวยอยในระดบมากทสด มคะแนนเฉลยเทากบ

3.5 (SD=0.5)

สรป : รปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

น�าไปสการพฒนาสมรรถนะพยาบาล การสรางแนวปฏบตการพยาบาลทสอดคลองกบ

บรบทการดแลผปวย การมสวนรวมระหวางทมการพยาบาลและสหสาขาวชาชพท�าใหเกด

ผลลพธทดตอผปวย และองคกร

ค�าส�าคญ : รปแบบการพยาบาล ภาวะลมเลอดอดกน หลอดเลอดปอดเฉยบพลน การระงบความรสก

ABSTRACTBackground : Acute pulmonary embolism (PE) is the third common cardiovascular

emergency condition. The patient, inherited or acquired acute pulmonary

embolism (PE) risk, may present PE during surgery. Nurse anesthetist

therefore need to improve their knowledge for PE prevention, diagnosis,

management and nursing care providing for this fatal condition in order

to reduce morbidity and mortality.

Objective : This study aims to develop and evaluate the outcomes of the nursing care

model for patient with acute pulmonary embolism during surgical anesthesia.

Methods : The research and development study was conducted during October 2017

to March 2020 and comprised of 3 phases; 1) Situation analysis phase,

by reviewing patient’s medical record, nursing care observation and

literature review 2) Nursing care model development phase for patients

with acute pulmonary embolism during surgical anesthesia, and 3)

Evaluation phase; by outcome evaluation of 45 patients receiving the

developed nursing care model provided by 27 registered nurses.

Results : The developed nursing care model for patients with acute pulmonary

embolism during surgical anesthesia patients composed of pre-surgical,

in-surgical and post-surgical anesthetic care including continuum care. Results

of the nursing care model implementation found no mortality in patient

with low to moderate risk. Registered nurse opinion after the nursing care

model implementation was practical and effective for patient care at high

level with mean score of 3.5 (SD=0.5)

การพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก

Development of Nursing Care Model for Patients with Acute Pulmonary Embolismduring Surgical Anesthesia



Conclusion : The developed nursing care model for patients with acute pulmonary

embolism during surgical anesthesia leads to improvement registered nurse

competency and collaboration between nurse and other multidisciplinary

care teams. Moreover, resulted in better patient care outcome and hospital

performance.

Keywords : Nursing care Aodel, Acute pulmonary Embolism, Anesthesia

หลกการและเหตผล ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

(Acute pulmonary embolism : PE) นบเปน

ภาวะฉกเฉนทางระบบหวใจและหลอดเลอดทพบไดคอน

ขางบอย และแมความสามารถในการวนจฉยและการ

รกษาจะพฒนาไปมาก แตอตราการเสยชวตจากโรคใน

ปจจบนยงคงคอนขางสง ซงรอยละ 70 ของผปวยทเกด

ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนม

อบตการณของภาวะหลอดเลอดด�าชนลกอดตน (Deep vein

thrombosis) มากอน และมากกวาครงเปนลมเลอดท

กอตวในหลอดเลอดด�าชนลกสวนตนจากหลอดเลอดด�า

ขาพบ(1) การระบอบตการณการเกดภาวะหลอดเลอดด�า

อดตนคอนขางยาก เนองจากเกอบรอยละ 50 ของผปวย

ทมภาวะนไมมอาการ(2) แตในปจจบนการวนจฉยโดยใช

อปกรณทมความละเอยดและแมนย�าสงรวมดวยสามารถ

ชวยเพมจ�านวนอบตการณได ซงอบตการณของภาวะลม

เลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนอาจมประมาณ 60

ถง 70 ราย(3) ตอแสนประชากร หรออบตการณรวมของ

หลอดเลอดด�าอดตนและภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอด

ปอดเฉยบพลนอาจมประมาณ 0.5 ถง 1.0 รายตอ

ประชากร 1,000 ราย(4-5) และพบมากในผปวยอาย

มากกวา 60 ปทงเพศชายและหญง(6) และคาดวา

รอยละ 25 ของผปวยภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลนมาดวยอาการเสยชวตอยางเฉยบพลน(7-8)

โรงพยาบาลศนยบรรมยเปนโรงพยาบาลของระดบตตยภม

ใหบรการผปวยทมารบบรการการระงบความรสกป พ.ศ.2558

ถง พ.ศ.2559 จ�านวน 24,500 ราย และ 25,729 ราย

ตามล�าดบ งานการพยาบาลวสญญ โรงพยาบาลบรรมย

จงไดมเจตจ�านงใหบรการระงบความรสกอยางมคณภาพ

ตามมาตรฐานวชาชพ โดยเนนการค�านงถงสทธผปวย

เปาหมายเพอใหผปวยไดรบบรการแบบองครวมอยางม

คณภาพและไดรบความพงพอใจสงสดซงความตองการ

ของผรบบรการสวนใหญ คอ ความปลอดภยจากการได

รบยาระงบความรสกตามมาตรฐานวชาชพ ปราศจาก

ภาวะแทรกซอน จากการด�าเนนงานดานวสญญทผานมา

พบผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอด

ปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก

ซงถอวาเปนผปวยทมความเสยงตองไดรบการประเมน

และเฝ าระวงต งแต ก อนเข าส กระบวนการผ าตด

ในปจจบนไดมเครองมอทใชในการคดกรองผปวยกลมเสยง

ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนเชน Well

score, original Wells rule, simplified Wells rule.

Original revised Geneva score หรอ simplified

revised Geneva score ซงสามารถน�ามาใชเพอประเมน

ความเสยงตอการเกดภาวะลมเลอดอดกนในหลอดเลอด

ปอด และน�าผลทไดจากการประเมนมาใชในการเฝาระวง

ผปวยและวางแผนใหการพยาบาลเมอผปวยตองเขาส

กระบวนการผาตดและใหยาระงบความรสกผวจยใน

ฐานะทเปนผก�ากบดแลการปฏบตงานกลมงานการ

พยาบาลวสญญซงท�าหนาทใหบรการระงบความรสกใน

ผปวยทมาผาตดทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอด

เลอดปอดเฉยบพลน จงมแนวคดในการพฒนาแนวปฏบต

ทางการพยาบาลเพอปองกนการเกดภาวะลมเลอดอดกน

หลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการ

ระงบความรสก ซงประกอบดวยการประเมนความเสยง

และการวางแผนการดแลตามระดบความเสยงในทก

ระยะของการระงบความรสกเพอใหสามารถใหการดแล

ไดอยางทนทวงทลดการเกดภาวะแทรกซอน สงผลให

ผปวยปลอดภยจากภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลนได


546

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วตถประสงค 1. เพอพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทม

โอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก

2. ศกษาผลลพธของการใชรปแบบการพยาบาล

ผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก

วธการศกษา การศกษาครงนผวจยไดน�าแนวคดการวจยและ

พฒนา (Research and Development) มาเปนแนวทาง

ในการศกษาวจยและน�าการสนทนากลม (Focus Group

Discussion) มาใชในการพฒนารปแบบการพยาบาล

ผปวยมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลน ทมวธการด�าเนนการวจยดงน

กลมตวอยาง การศกษาวจยครงนผวจยมการก�าหนดกลม

ตวอยางใหสอดคลองกบปญหา วตถประสงคการศกษา

วจย โดยวธการสมตวอยางงาย (Simple Random

Sampling) ดวยวธการสมแบบเจาะจง (Purposive

Sampling) ใน 2 ลกษณะทมการก�าหนดคณสมบตกอน

การสมดงน

ลกษณะท 1 กลมตวอยางทเกบรวบรวมขอมล

ทวไปสภาพปญหาการใหบรการระงบความรสกโดยแบง

ออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมท 1 บคลากรทใหบรการทางการพยาบาล

ทมการก�าหนดคณสมบตกอนการส มวาจะตองเปน

พยาบาลวชาชพและตองเปนผมสวนรวมในการดแล


เฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกม

ความสนใจทจะเขารวมในในการวจยและยนดใหความ

รวมมอจนเสรจสนโครงการ จ�านวน 32 คน ประกอบดวย

1. ทมพยาบาลวชาชพ รวมจ�านวน 27คน

ไดแก พยาบาลวสญญจ�านวน 16 คน พยาบาลหวหนางาน

จ�านวน 6 คน (งานการพยาบาลวสญญ งานการพยาบาล

หองผาตด) และพยาบาลวชาชพปฏบตการประจ�าหอ ผปวย จ�านวน 5 คน 2. ทมสหสาขาวชาชพทดแลรกษาและเปนคณะกรรมการพฒนาคณภาพบรการผปวยผาตด จ�านวน 5 คน ไดแก วสญญแพทย สตแพทย แพทยอายรกรรม ศลยแพทย วสญญแพทย กลมท 2 เปนผใชบรการ คอ ผปวยทเขารบการรกษาดวยการผาตดและไดรบการระงบความรสกใน โรงพยาบาลบรรมย โดยมเกณฑคดเขา ไดแก อาย 18 ปขนไป ชายหรอหญง สามารถสอสารไดรเรอง และยนดเขารวมวจย ไดรบการวางแผนการผาตดอยางชดเจน เกณฑคดออก ไดแก ผปวยทผาตดเรงดวน และผปวยผาตดนอกเวลาราชการ โดยทดลองน�ารปแบบการพยาบาลไปทดลองใช วงรอบท 1 จ�านวน 5 คน และ วงรอบท 2 จ�านวน 5 คนและน�าไปใชเพอประเมนผลลพธของรปแบบการการพยาบาลในกลมตวอยางจ�านวน 45 คน ลกษณะท 2 กลมตวอยางการสนทนากลมมการก�าหนดคณสมบตกอนการเขากลมวาตองเปนบคลากรทใหบรการระงบความรสกแกผปวยทมาผาตดโรงพยาบาลบรรรมย มความสนใจจะเขารวมการวจย และใหความ รวมมอจนเสรจสนโครงการประกอบดวยกลมผบรหาร

ไดแก การพยาบาลวสญญ จ�านวน 16 คน

ขนตอนการวจย การศกษาครงนผวจยไดแบงขนตอนการวจยออกเปน 3 ระยะ คอ 1) การวเคราะหสถานการณ โดยการศกษาขอมลจากเวชระเบยน การสงเกตการปฏบตการพยาบาลและทบทวนแนวทางการดแลผปวยภาวะ ลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก 2) ระยะพฒนารปแบบการ ดแลผปวยภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนโดยใชหลกฐานเชงประจกษ ทดลองใชรปแบบทพฒนาขนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก 2 วงรอบปรบรปแบบใหสอดคลองกบสถานการณจรง วเคราะหผลการทดลองใชและปรบปรงจนสามารถปฏบตไดจรงและ 3) ระยะประเมนผล โดยประเมนผลลพธในผปวยจ�านวน 45 คน และประเมนผลการใชรปแบบทพฒนา

ขนจากพยาบาลวชาชพ 27 คน





เครองมอทใชในการวจย การศกษาครงนผวจยไดใชเครองมอ 2 แบบท

ผ วจยสรางขนเองทมการหาคาความสอดคลองกบ

วตถประสงคการวจย (Index of item Object

Congruency) ทใชความคดเหนของผเชยวชาญจ�านวน

5 ทานมาใชในการหาคาความนาเชอถอ (Reliability) ได

พบวาแบบท 1 แบบตรวจสอบการปฏบตตามแบบการ

พยาบาลผ ป วยท มโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกน

หลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการ

ระงบความรสกทมคาความสอดคลองกบวตถประสงค

เทากบ 0.96 แบบวดความคดเหนของพยาบาลวชาชพ

ตอพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะ

ลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตด

ทไดรบการระงบความรสก หาคาสมประสทธแอลฟาของ

ครอนบาคได 0.95 แบบท 2 เครองมอทใชในการพฒนา

ไดแก การสนทนากลมเปนการน�าปญหาทพบจากการ

เกบรวบรวมจากเครองมอในแบบท 1 มาใชในการก�าหนด

เปนหวขอในการสนทนา

การเกบรวบรวมขอมล การศกษาครงนมการเกบรวบรวมขอมลทง

ขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ ดวยเครองมอทผวจย

สรางขนเอง โดยผวจยไดมการเกบรวมรวมขอมลอยาง

เปนระบบทแบงออกเปน 3 ขนตอน ไดแก 1) ขนเตรยม

การเกบขอมล ชแจงรายละเอยด การด�าเนนการของ

โครงการวจย แกบคลากรทมสวนเกยวของ ขอความรวม

มอในการเขารวมการวจย 2) การเกบขอเปนการเกบ

ขอมลดวยเครองมอทผวจยสรางขน และตรวจสอบความ

ถกตองครบถวน สมบรณของขอมล 3) ขนหลงการเกบ

ขอมลเปนการน�าขอมลทไดมาท�าการวเคราะหทงเชง

ปรมาณและเชงคณภาพ

การวเคราะหขอมล ผวจยน�าขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมล

ไดแก การวเคราะหทงเชงปรมาณเปนการวเคราะหขอมล

สภาพปจจบนของบคลากร ความรเกยวกบการพยาบาล


เฉยบพลน การปฏบตการพยาบาล ทใชสถตเชงพรรณนา

มาท�าการวเคราะหไดแก คารอยละ (%) คาเฉลย (X) และ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน (SD) และการใชสถตเชงสมพนธ

มาท�าการเปรยบเทยบคะแนนกอนและหลงการพฒนารป

แบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอด

อดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบ

การระงบความรสกไดแก คาท (T-test) ทมการทดสอบ

ความมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05 การวเคราะห

เชงคณภาพโดยการวเคราะหความถกตองเชงเนอหา

(Content Analysis)

ขอพจารณาดานจรยธรรม การศกษาวจยเรองการพฒนารปแบบการ

พยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอด

เลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความ

รสกนผานการรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย จาก

คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย โรงพยาบาล

บรรมยเลขท 0032.102.1/12

ผลการศกษา ระยะท 1 การวเคราะหสถานการณ มวตถ

ประสงคเพอศกษาสถานการณการพยาบาลผปวยทม

โอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก และคนหา

ปญหาทางคลนก ด�าเนนการและเกบรวบรวมขอมล

ระหวาง เดอนตลาคม-มนาคม ป พ.ศ.2560 ประกอบ

ดวย 1) การศกษาขอมลจากเวชระเบยนผปวยทเขารบ

การผาตดและไดรบการระงบความรสก จ�านวน 25,729

แฟม ซงเปนผปวยทเขารบการผาตดและไดรบการระงบ

ความรสกทงหมดในป พ.ศ. 2559 เพอรวบรวมขอมลการ

พยาบาลผปวยและผลลพธตามกรอบมาตรฐานการดแล


เฉยบพลน ซงประกอบดวยขอมลเกยวกบการใชแบบ

ประเมนความเสยงในการเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอด

เลอดปอดเฉยบพลน การพยาบาลผปวยทมความเสยง


548

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

และการรอดชวต/เสยชวต 2) สงเกตการปฏบตการพยาบาลตามมาตรฐานการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนทเขารบการผาตดและไดรบการระงบความรสก 3) ทบทวนแนวทางการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนทเขารบการผาตดและไดรบการระงบความรสก ขอมลเชงคณภาพวเคราะหโดยใชการจดกลมเนอหา สวนขอมลเชงปรมาณใชความถและรอยละ พบวา ในป พ.ศ.2559 พบอบตการณทอาจเกดภาวะลมเลอดอดกนทปอดขณะและหลงไดรบยาระงบความรสกจ�านวน 10 ราย เปนผปวยหลงผาตดมะเรงรงไข 4 ราย ผปวยผาตดศลยกรรมระบบประสาท 2 ราย ผปวยผาตดศลยกรรมกระดกและขอ 4 ราย เสยชวต 3 รายเปนผปวยหลงผาตดมะเรงรงไข 2 ราย ผปวยหลงผาตดศลยกรรมกระดกและขอ 1 ราย เมอวเคราะหรปแบบการพยาบาล พบวา ไมมการประเมนความเสยงในการเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ผปวยทมความเสยงไดรบการพยาบาลตามแนวทางปฏบตเชนเดยวกบผปวยทวไปทเขารบการผาตดและไดรบการระงบความรสก ส�าหรบพยาบาลทมประสบการณสามารถใหการดแลเพอปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดตามมาไดตามประสบการณทเคยไดรบสงผลใหการพยาบาล ผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกยงไมเปนไปในแนวทางเดยวกน อกทงพยาบาลวสญญผานการอบรมมาจากหลากหลายสถาบน และมประสบการณการใหบรการระงบความร สกในผ ป วยแตกตางกนตามประสบการณในการท�างาน การเฝาระวงและตดตามอาการผปวยทมความเสยงตอการเกดภาวะลมเลอด อดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนจงไมเปนไปตามมาตรฐาน ระยะท 2 พฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทม โอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกด�าเนนการระหวาง เดอนเมษายน ป พ.ศ.2560 - มนาคม ป พ.ศ.2562 โดย 1) ก�าหนดผลลพธของการพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก 2) พฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทม

โอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก โดยใชหลกฐานเชงประจกษ พฒนาขนจากการสบคนและประเมนหลกฐานเชงประจกษ โดยใชกรอบแนวคดการปฏบตการพยาบาลตามหลกฐานเชงประจกษของศนยปฏบตการพยาบาลขนสงไดหลกฐานเชงประจกษทเกยวของทงหมด 65 เรอง และคดเลอกน�ามาใชในการสงเคราะห จ�านวน 16 เรอง ซงมจดเนนทส�าคญเพอใหสามารถประเมนผปวยไดอยางรวดเรวและปองกนไมใหเกดความรนแรงจากภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน โดยน�าแบบประเมนความเสยงในการเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน Wells rule ซงดดแปลงจาก ESC guideline 2014 ฉบบภาษาไทยมาใชในการประเมน ผปวยกอนเขารบการผาตด รวมทงการจดรปแบบการพยาบาลใหครอบคลมการดแลผปวยในระยะกอนผาตด ระหวางผาตด และดแลตอเนองหลงผาตด ซงชวยใหสามารถประเมนผปวยไดรวดเรว เฝาระวงและสามารถใหการรกษาไดอยางทนทวงท รวมทงการสงผปวยเขารบการรกษาในหอผปวยหนกทนททประเมนไดวาผปวยมภาวะเสยงตอการเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน 3) ทดสอบการใชรปแบบการพยาบาล ผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก วงรอบท 1 จ�านวน 5 คน วงรอบท 2 จ�านวน 5 คน และปรบรปแบบการพยาบาลใหมความสอดคลองเหมาะสมกบสถานการณจรง เกบรวบรวมขอมลการทดลองใชรปแบบการพยาบาลโดยวสญญพยาบาลท�าการบนทกขอมลการปฏบตตามรปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก และทมผวจยบนทกขอมลการสงเกตการณปฏบตตามรปแบบการพยาบาลแบบมสวนรวมในชวงเวลา 08.00-16.00 น. และรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผปวย และตรวจสอบความถกตองของขอมล 4) วเคราะหผลการทดลองใชรปแบบการพยาบาล สะทอนกลบการปฏบต ปรบปรงรปแบบการพยาบาลและแนวปฏบตการพยาบาลจนกระทงสามารถปฏบตไดจรง





ไดรปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกด

ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน ในผปวย

ผาตดทไดรบการระงบความรสกทครอบคลมการดแล

ผปวยในระยะกอนผาตด ระหวางผาตด และดแลตอเนอง

ทประกอบดวย

1. การพยาบาลกอนเขารบการผาตดและระงบ

ความรสก ประกอบดวย

1.1 การประเมนผปวยกอนการผาตดตาม

แนวปฏบตการเตรยมผปวยกอนผาตด ตรวจสอบการระบ

ตวผปวย โดยถามชอ/สกล วนเดอนปเกด และตรวจสอบ

ปายขอมอ ตรวจสอบเวชระเบยนวาถกตองตรงกน ตรวจ

สอบการจองโลหต การจอง ICU (กรณจองไว) กอนรบ

ผปวยเขาหองผาตดทระบไว

1.2 ประเ มนป จจย เส ยงต อการเ กด

ภาวะลมเลอดอดตนหลอดเลอดด�าทขา (Deep vein

thrombosis : DVT) ดวย Autar DVT risk assessment scale

1.3 ประเมนเพอคดกรองความเสยงตอ

การเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

(Pulmonary Embolism : PE) ในกรณพบความเสยง

ตอการเกด PE แจงทมวสญญและทมผาตดรบทราบ

จองเตยง ICU เพอการดแลหลงผาตด

2. การพยาบาลขณะผาตดและระงบความรสก

2.1 การใหยาระงบความรสกกอนผาตด

2.1.1 การเตรยมยาและความพรอม

ของรถ/อปกรณใหยาระงบความรสก

2.1.2 ทมวสญญท�าการ pre-oxy genation

ใหผปวยทกครง

2.1.3 ทมวสญญท�าการตดเครองเฝา

ระวงสญญาณชพ ไดแก NIBP, SPO2, EKG, ETCO

2,

Temp และเนนภาวะ airway pressure สงเกนคา

มาตรฐาน

2.1.4 ทมวสญญท�าการรกษาระดบ

ความลกของยาระงบความรสกใหเหมาะสม

2.1.5 ดแลการ keep warm ตาม

แนวทางการปองกนการเกดภาวะอณหภมกายต�า โดย

การใชเครองเปาลมรอนตามมาตรฐานของหนวยงาน

ในกรณผปวยทประเมนและพบวามความ

เสยงตอการเกด PE ใหการพยาบาลเพมเตม ไดแก เตรยม

เสนเลอดส�าหรบใหสารน�าทเหมาะสมใสสายสวนหลอด

เลอดแดงเพอเฝาตดตามความดนโลหตอยางตอเนองและ

ตรวจวเคราะหกาซในเลอด อาจใสสายสวนหลอดเลอด

ด�าสวนกลางรวมดวย

2.2 การพยาบาลขณะผาตด

2.2.1 Monitor NIBP, SPO2, EKG,

ETCO2, Temp และเนนเฝาระวงภาวะ PE

2.2.2 ประเมนผ ป วยทสงสยวาม

ภาวะ PE เชน ภาวะพรองออกซเจน ความดนโลหตต�า

หายใจเรว ความความเขมขนของคารบอนไดออกไซคใน

ลมหายใจทขณะออกสด (End tidal CO2, PETCO

2) ลดลง

2.2.3 ในกรณเกดภาวะฉกเฉน แจง

ทมผาตด ขอความชวยเหลอ แจงทมสหสาขาวชาชพท

เกยวของ

2.2.4 ใหหยดการผาตดหรอผาตดให

เสรจเรวทสด ชวยหายใจดวย 100% oxygen

2.2.5 กรณเกดภาวะหวใจหยดเตน

ใหการชวยฟนคนชพ (resuscitation)

2.2.6 ในกรณทผปวยมอาการชอก

หรอหวใจวาย ถาผปวยไมร สกตวพจารณาใสทอชวย

หายใจ

2.2.7 ใหสารน�าเพอเพมการไหล

เวยนเลอดรวมกบพจารณาใหยาเพมความดนโลหต

(vasopressure)

2.2.8 ใหยาตามแผนการรกษาของ

แพทย

2.2.9 ใหกจกรรมการพยาบาลตาม

อาการและประเมนผลการพยาบาล

2.2.10 บนทกการดแลผ ปวยในเวช

ระเบยนใหถกตอง ครบถวน

3. การพยาบาลหลงผาตดและการดแลตอเนอง

พจารณาน�าทอชวยหายใจออก กรณทสามารถ

ถอดทอชวยหายใจได สงตอผปวยไปดแลตอทหอง PACU

ในกรณไมสามารถถอดทอชวยหายใจได สงผปวยไปดแล

ตอเนองท ICU


550

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ระยะท 3 การประเมนผล การใชรปแบบการ

พยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอด

เลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความ

รสกไปใชดงน

1. ดานผ ใหบรการ พบวา ผลการทดสอบ

ความรของพยาบาลวชาชพเรองการพยาบาลผปวยภาวะ

ลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนทเขารบการ

ผาตดและไดรบการระงบความรสก พบวา พยาบาลตอบ

ถกมากกวารอยละ 50 เปนสวนใหญ ขอทตอบถกนอย

ทสดคอขอ 8 ในการดแลผปวยระยะหลงผาตด ปฏบต

การการพยาบาลขอใดทไมควรปฏบต เพอปองกนการ

เกดภาวะ DVT ซงตอบถกรอยละ 3.7 (ตารางท 1)

คะแนนความรของพยาบาลวสญญหลงพฒนารปแบบสง

ตารางท 1 ผลการทดสอบความรเรอง การพยาบาลผปวยภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยท

เขารบการผาตดและระงบความรสก

กวากอนมการพฒนาอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

p<0.01 (ตารางท2) เรองการพยาบาลผปวยภาวะลม

เลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนทเขารบการผาตด

และไดรบการระงบความรสกและ ความคดเหนของ

พยาบาลวชาชพตอการแนวปฏบตการพยาบาลผปวยทม

โอกาสเกดภาวะลม เลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลน พบวา พยาบาลมความเหนวาแนวปฏบตท

พฒนาขนมความเปนไปไดในการปฏบต และใชไดผลดใน

การดแลผปวยอยในระดบสงทสด

(X=3.5, SD=0.5) รองลงมาคอ พยาบาล

สามารถปฏบตไดจรงและใชงายไมยงยากซบซอน

(X=3.4, SD=0.5) (ตารางท 3)

ขอค�าถาม Pre-testจ�านวน (%)

Post-testจ�านวน (%)

1. ขอใดตอไปนไมเกยวของกบ DVT2. ขอใดไมใชปจจยเสยงของการเกด DVT/PE ในผปวยทมารบการผาตด3. ผปวยทมารบการผาตดชนดใด จะมความเสยงตอการเกด DVT/PE สงทสด4. ขอใดคอการตรวจพบทจ�าเพาะ ซงสงสยวาผปวยอาจเกด PE ขณะดมยาสลบ5. อาการส�าคญทเปนผลจากการทลมเลอดขนาดใหญไปอดตนหลอดเลอดแดงของปอด6. เมอมภาวะลมเลอดอดตนหลอดเลอดแดงทปอด จะท�าใหเกดพยาธสภาพของ หวใจสวนใด7. การตรวจทางหองปฏบตการเพอยนยนภาวะ PE ไดดทสดคอ8. ในการดแลผปวยระยะหลงผาตด ปฏบตการพยาบาลในขอใดทไมควรปฏบต เพอปองกนการเกดภาวะ DVT9. ขอใดคอ 3 ปจจยเสยง ทท�าใหเกด DVT/PE10. ผปวย 3 รายตอไปน คนใดบางทมความเสยงตอการเกด DVT/PE นาย A : ผปวยชาย อาย 55 ป เปนโรคไขมนในเลอดสงและเบาหวาน นาง B : ผปวยหญง มอาการ severe sepsis นาง C : ผปวยหญง อาย 65 ป เปนโรคหลอดเลอดสมอง

12(44.4%)13(48.2%)15(55.6%)25(92.6%)10(37.0%)18(66.7%)

3(11.1%)1(3.7%)

5(18.5%)1(3.7%)

27(100%)23(85.2%)27(100%)27(100%)21(77.8%)17(62.9%)

1(3.7%)0(0%)

11(40.7%)2(7.4%)





ตารางท 2 เปรยบเทยบคะแนนความรกอนและหลงพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอด

อดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกไป

ตารางท 3 ผลการประเมนความคดเหนตอแนวปฏบตการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกน

หลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสก (n=27)

หวขอทประเมนผลการประเมน

ระดบความคดเหนX SD

1. มความเปนไปไดในการปฏบต2. มความสะดวกในการปฏบต3. ใชงายไมยงยากซบซอน4. ใชไดผลดในการดแลผปวย5. พยาบาลปฏบตไดจรง6. ความพงพอใจในการใช

3.43.33.43.53.43.5

0.60.60.50 .50.50.5

เหนดวยมากเหนดวยมากเหนดวยมากเหนดวยมากเหนดวยมากเหนดวยมาก

รวม 3.4 0.2 เหนดวยมาก

2. ดานผ รบบรการผลการน�ารปแบบการ

พยาบาลไปใชภายหลงน�ารปแบบการพยาบาลผปวย

พบวา กลมตวอยางจ�านวน 45 คน ซงเปนผปวยผาตด

ทางศลยกรรม ศลยกรรมกระดกและสตนรเวชกรรม

รอยละ 42.2, 33.3 และ 24.5 ตามล�าดบ ในขนตอนการ

เยยมผปวยกอนผาตดพยาบาลวสญญไดน�าแบบคดกรอง

ผ ป วยกล มเสยงทมโอกาสเกดภาวะลมเลอดอดกน

หลอดเลอดปอดเฉยบพลนไปใชรอยละ 100 พบผปวยใน

ระดบต�าจ�านวน 37 คน (รอยละ 82.2) ความเสยงระดบ

ปานกลาง จ�านวน 8 คน (รอยละ 17.8) และไมพบการ

เสยชวตของผปวยกลมเสยงทกราย

วจารณ รปแบบการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกดภาวะ

ลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวยผาตด

ทไดรบการระงบความรสกทพฒนาขนจากหลกฐานเชง

ประจกษ มรปแบบการพยาบาลทชดเจน กจกรรมทม

ความเฉพาะเจาะจงตอการพยาบาลผปวยทมโอกาสเกด

ภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในผปวย

ผาตดทไดรบการระงบความรสก ประกอบดวยการดแล

ผปวยใน 3 ระยะ ไดแก การพยาบาลกอนเขารบการ

ผาตดและระงบความรสก ดวยการประเมนปจจยเสยง

ตอการเกดภาวะลมเลอดอดตนหลอดเลอดด�าทขาและ

การประเมนเพอคดกรองความเสยงตอการเกดภาวะลม

เลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน โดยใช Well rules

score เนองจากการศกษาทผานมาพบวา ปจจยชกน�า

ใหเกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลน

ตวแปรกอนพฒนารปแบบ หลงพฒนารปแบบ

t p-valueX SD X SD

คะแนนความความรของพยาบาล 4.0 1.4 6.2 0.8 10.7* <0.001

*p<0.01


552

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

สวนใหญมาจากภาวะลมเลอดอดตนหลอดเลอดด�าทขา

(DVT)(2,9) ซงผปวย symptomatic DVT สวนใหญมก

จะพบ proximal clot ซงประมาณครงหนงของผปวย

ดงกลาวจะเกด PE โดยมกไมแสดงอาการ และการใช

Well rules score ในการประเมนทางคลนกมความ

จ�าเปนเพอน�าไปสการวนจฉย PE ซงเปนการประเมนท

ไดรบการยอมรบและใชอยางกวางขวางในปจจบน(10,11)

เมอประเมนความเสยงตอการเกด PE ไดแลว จงมการ

จดระบบการพยาบาลเพอเฝาระวงผปวยในขณะทเขารบ

การผาตด สงส�าคญคอ การเฝาระวงระบบไหลเวยนเลอด

ใหอยในเกณฑปกตมากทสด โดยเฉพาะในกลมผปวย

ความเสยงสงอาจจะตองพจารณาใชการวดความดน

หลอดเลอดแดงโดยตรงและความดนหลอดเลอดด�า

สวนกลางรวมดวย(12) รวมไปถงการพยาบาลหลงผาตด

และการดแลตอเนอง ซงสอดคลองกบมาตรฐานการ

พยาบาลทางวสญญ และแนวทางการระงบความรสกใน

ผปวยทมภาวะหลอดเลอดด�าอดตนหรอมความเสยงตอ

การเกดภาวะหลอดเลอดด�าอดตน ซงมโอกาสเกดภาวะ

ลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบพลนในขณะผาตด

แนวปฏบตการพยาบาลทพฒนาขนอยางครอบคลมทง

3 ระยะ งายตอการน�าไปใชชวยใหพยาบาลวสญญม

ความมนใจในการปฏบตงานมากขนรวมทงผปวยไดรบ

การดแลทเปนมาตรฐานเดยวกน ผปวยผาตดไดรบการ

ประเมนความเสยงตอการเกดภาวะภาวะลมเลอดอดกน

หลอดเลอดปอดเฉยบพลนสามารถประเมนและคนหา

ผปวยทมความเสยงไดตงแตตน วางแผนการพยาบาล

ตามระดบความเสยงของผปวยแตละราย โดยเฉพาะ

ผปวยทมความเสยงสง เฝาระวงภาวะแทรกซอน เพอ

ใหการชวยเหลอไดทนทวงท สงผลใหผปวยปลอดภย

อตราการเสยชวตลดลง

สวนในขอทพยาบาลมความเหนวามความเปน

ไปไดในการปฏบต และใชไดผลดในการดแลผปวยอยใน

ระดบสงทสดไดแกการคดกรองผปวยกลมเสยงในขนตอน

การการพยาบาลกอนเขารบการผาตดและระงบความ

รสก โดยการใชแบบประเมนความเสยงทประยกตจาก

well rule score และการประเมนดวย Autar DVT risk

assessment scale และมการระบกจกรรมทชดเจนใน

การดแลผปวยทงขณะและหลงการผาตด โดยน�าปญหา

ทคนพบมาพฒนาและปรบปรงทงทางดานการพฒนา

รปแบบและการอบรม การนเทศตดตาม การใชรปแบบ

พยาบาลทกคนไดมสวนรวมและไดรบการเตรยมความร

และทกษะท�าใหคณภาพการพยาบาลทวดจากการจดการ

กบการประเมนผปวยอยในระดบดและการพฒนาการ

พยาบาลโดยใชการจดท�าแนวปฏบตการพยาบาลโดย

ใชหลกฐานเชงประจกษ ทครอบคลมกระบวนการดแล

ผปวย ตงแตการประเมนผปวยโดยใช Well Score การ

ประเมนและดแลเบองตน การประเมนและดแลในภาวะ

เรงดวน การดแลตอเนองและเฝาระวงภาวะแทรกซอน

รวมทงการใหขอมลแกผปวยและญาต ซงพบวาชวยลด

อตราตาย รวมทงการพฒนาสมรรถนะและเสรมพลง

อ�านาจแกพยาบาลวชาชพในการใชแนวทางปฏบตการ

พยาบาลดวยความมนใจ จะท�าใหเกดผลลพธทดตอ

ผปวย และพยาบาลมความพงพอใจในการปฏบตดงกลาว

การดแลผปวยรวมกนของทมสหสาขา มการก�าหนด

บทบาทหนาทชดเจน มทมพยาบาลเปนแกนหลกในการ

ดแลผปวย รวมทงการปรบแผนการรกษาและแผนการ

พยาบาลใหสอดคลองกน ท�าใหพยาบาลสามารถปฏบต

ตามแนวปฏบตการพยาบาลไดครบถวน รวมทงการ

ประชมแลกเปลยนประสบการณระหวางพยาบาลวชาชพ

กบทมสหสาขาอยางสม�าเสมอจะท�าใหเกดผลลพธทดกบ

ผปวยสอดคลองกบการศกษาทผานมาทพบวาการพฒนา

แนวปฏบตการพยาบาลโดยใชหลกฐานเชงประจกษ

การสรางการมสวนรวมของสหสาขาวชาชพยอมสง

ผลลพธทดแกผปวย(13,14) คะแนนความรของพยาบาล

วสญญหลงพฒนารปแบบเพมขนมากกวากอนมการ

พฒนาอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ p<0.01 อธบาย

ไดวาในขนตอนการแจกแจงปญหาทางการพยาบาล

พบวาพยาบาลมความร เรองการดแลผปวยภาวะลม

เลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบ โดยเฉพาะในเรองการ

ประเมนผปวยผาตดทเปนกลมเสยงตอการเกดภาวะลม

เลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบ และในประเดนการ

ดแลผปวยระยะหลงผาตดปฏบตการพยาบาลในขอใด

ทไมควรปฏบตเพอปองกนการเกดภาวะ DVT ผวจยจง

คนควาความรจากหลกฐานเชงประจกษและเพมการ





จดการอบรมใหความรเรองการพยาบาลผปวยทมโอกาส

เกดภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอดเฉยบโดยการ

แลกเปลยนเรยนร(13,14) ในการใหการพยาบาลในการให

ยาระงบความรสกและการตดตามนเทศการปฏบตงาน

โดยผวจย หวหนางานและหวหนาเวรท�าใหเกดการเรยนร

การวจยครงนพบวา การพฒนารปแบบการ

พยาบาลมการพฒนาแนวทางการประเมน แนวปฏบต

การพยาบาลและการรกษา ซงสามารถน�าไปประยกตใช

ในการดแลผปวยภาวะลมเลอดอดกนหลอดเลอดปอด

เฉยบพลนเพอชวยลดอตราการเสยชวตของผปวยได

สรป จากผลการวจยพบวารปแบบการพยาบาล


เฉยบพลนในผปวยผาตดทไดรบการระงบความรสกท�าให

มการบรการทเปนระบบมรปแบบชดเจนมการรวมมอ

จากหลายหนวยงานหรอทมสหสาขาวชาชพมการพฒนา

บคลากรทงดานความร ทกษะ การปฏบต มการน�าเครอง

มอตางๆ มาใช เชน Well rule score และการประเมน

ดวย Autar DVT risk assessment scale เขามาชวยใน

การดแลผปวย และตดตามอาการของผปวยอยางตอเนอง

เอกสารอางอง1. Righini M, Paris S, Le Gal G, Laroche JP, Perrier

A, Bounameaux H. Clinical relevance of distal

deep vein thrombosis. Review of literature

data. Thromb Haemost 2006;95(1):56-64.

2. Kearon C. Natural history of venous throm

boembolism. Circulation 2003;107 (23 Suppl 1) :

122-30.

3. Oger E. Incidence of venous thromboem

bolism : a community-based study in Western

France. EPI-GETBP Study Group. Groupe

d'Etude de la Thrombose de Bretagne

Occidentale. Thromb Haemost 2000;83(5):

657-60.

4. Torbicki A, Perrier A, Konstantinides S, Agnelli

G, Galiè N, Pruszczyk P, et al. Guidelines on

the diagnosis and management of acute

pulmonary embolism: the Task Force for the

Diagnosis and Management of Acute

Pulmonary Embolism of the European Society

of Cardiology (ESC). Eur Heart J 2008;29

(18):2276-315.

5. Meignan M, Rosso J, Gauthier H, Brunengo F,

Claudel S, Sagnard L, et al. Systematic

lung scans reveal a high frequency of silent

pulmonary embolism in patients with

proximal deep venous thrombosis. Arch

Intern Med 2000;160(2):159-64.

6. Silverstein MD, Heit JA, Mohr DN, Petterson

TM, O'Fallon WM, Melton LJ 3rd Trends in

the incidence of deep vein thrombosis and

pulmonary embolism : a 25-year population-

based study. Arch Intern Med 1998;158(6):

585-93.


554

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

7. Heit JA. The epidemiology of venous throm

boembolism in the community : implications

for prevention and management. J Thromb

Thrombolysis 2006;21(1):23-9.

8. Pineda LA, Hathwar VS, Grant BJ. Clinical

suspicion of fatal pulmonary embolism.

Chest 2001;120(3):791-5.

9. Moser KM, Fedullo PF, LitteJohn JK, Crawford

R. Frequent asymptomatic pulmonary

embolism in patients with deep venous

thrombosis. JAMA 1994;271(3):223-5.

10. Gruettner J, Walter T, Lang S, Meyer M,

Apfaltrer P, Henzler T, et al. Importance of

Wells score and Geneva score for the

evaluation of patients suspected of pulmonary

embolism. In Vivo 2015;29(2):269-72.

11. Modi S, Deisler R, Gozel K, Reicks P, Irwin E,

Brunsvold M, et a;. Wells criteria for DVT is

a reliable clinical tool to assess the risk of

deep venous thrombosis in trauma patients.

World J Emerg Surg 2016;11:24.

12. เกศลมย สายแวว, นรนทร พลายละหาร. การระงบ

ความรสกในผปวยทมภาวะหลอดเลอดด�าอดตนหรอ

มความเสยงตอการเกดภาวะหลอดเลอดด�าอดตน.

วชรเวชสารและวารสารเวชศาสตรเขตเมอง 2561;

62(2):145-58.

13. เกสร พรมเหลก. การพฒนาและประเมนผลการ

ใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอปองกนการเกดภาวะ

ลมเลอดอดกกนหลอดเลอดด�าในผปวยวกฤตอบตเหต.

[วทยานพนธปรญญาศาสตรมหาบณฑต]. สาขา

วชาการพยาบาลผใหญ, คณะพยาบาลศาสตร,

บณฑตวทยาลย; สงขลา: มหาวทยาลยสงขลา

นครนทร; 2553.

14. พชรนทร สตนตปฤดา, มชฌมา กตศร. การพฒนา

แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกเพอปองกน

ภาวะ ลมเลอดอดตนหลอดเลอดด�า ส�าหรบผ ปวย

ศลยกรรมออร โธป ดกส โรงพยาบาลนครพงค .

วารสารโรงพยาบาลนครพงค 2558;6(2):29-37.






ความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกน

การตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) หญงในจงหวดสรนทร

The Relationship between Knowledge and Attitude Toward on

Prevention Behavior of Coronavirus Infection 2019 (COVID-19)

Among Female Village Health Volunteer (VHV), Surin Province

ธวชชย ยนยาว, พย.ม.*เพญนภา บญเสรม, พย.บ.**

Thawatchai Yeunyow, M.N.S.*Pennapa Boonserm, B.N.S.**

*พยาบาลวชาชพช�านาญการ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรนทร จงหวดสรนทร **พยาบาลวชาชพช�านาญการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลบานกะเลา จงหวดสรนทร

* Registered Nurses Professional Level, Boromarajonani College of Nursing, Surin, Surin, Thailand** Registered Nurses Professional Level, Ban Kaloa Health Promoting Hospital, Surin, Surin, Thailand

*Corresponding author, E-mail address : [email protected] : 30 Aug 2020. Revised : 17 Sept 2020. Accepted : 25 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) เปนดานหนาในการเฝาระวงและควบคม

การแพรระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ซงความร ทศนคตตอโรค

ตดเชอสงผลพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) การศกษาประเดนดงกลาวจะท�าใหไดขอมลการพฒนา

ศกยภาพของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) ในการปองกนโรคในชมชนตอไป

วตถประสงค : เพอศกษาความสมพนธระหวางความรและทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

ไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.)

หญงในจงหวดสรนทร

วธการศกษา : การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา ตวอยางเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน

(อสม.) หญงในจงหวดสรนทร จ�านวน 495 คน โดยคดเลอกแบบอาสาสมคร (Volunteer

Sampling) เกบขอมลแบบออนไลนผาน Google Form ใน Application Line ดวย

แบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามดานความร เรองการปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนาสายพนธใหม 2019 (COVID-19) แบบสอบถามดานทศนคตตอการปองกนการตดเชอ

ไวรสโคโรนาสายพนธใหม 2019 (COVID-19) และแบบสอบถามพฤตกรรมการปองกน

การตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) วเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณนาและ

วเคราะหความสมพนธระหวางความร ทศนคตและพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) โดยใชสถต Chi–square test


556

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ผลการศกษา : กลมตวอยาง จ�านวน 495 คน มอายเฉลย 46.7 ป (SD.=8.4) โดยชวงอาย 20-70 ป เคย

ไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) รอยละ 98.0 ได

รบขอมลขาวสารจากโทรทศน รอยละ 52.3 ดานความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) มคะแนนเฉลยอยในระดบสง (M=12.4, S.D.=0.9) ดานทศนคต

การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มคะแนนเฉลยอยในระดบต�า

(M=4.0, S.D.=0.3) และดานพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

มคะแนนเฉลยอยในระดบเหมาะสม (M=4.3, S.D.=0.5) ดานความสมพนธระหวางความร

ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบานหญงในจงหวดสรนทร พบวา ความร เรองการปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

ไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยางมนยส�าคญทางสถต (χ2=11.064, p=0.001) และ

ทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มความสมพนธกบพฤตกรรม

การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยางมนยส�าคญทางสถต

(χ2=23.234, p<0.001)

สรป : ความร ทศนคตตอโรคตดเชอและพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานมความสมพนธกน ดงนนการพฒนา

ศกยภาพของอสมในการปองกนการตดเชอ COVID-19 ในชมชนจ�าเปนตองสรางทศนคต

ทดและเสรมความรทถกตองใหแก อสม.

ค�าส�าคญ : อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) หญง โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

ABSTRACTBackground : Village Health Volunteers (VHVs) were proactive service providers for surveillance

and control of Coronavirus infection 2019 (COVID-19) in communities. Knowledge

and attitude were associated with behaviors in prevent and control of

COVID-19. Therefore, a study of these relationship was useful in enhancing

capacities in prevent and control of COVID-19 among VHVs.

Objective : The aims of this descriptive study were to study the relationship between

knowledge and attitude toward on prevention behavior of coronavirus

infection 2019 (COVID-19) among female VHVs, Surin Province.

Methods : This was a descriptive research. Samples were 495 female VHVs whom were

purposive selected from VHVS working in Surin Province. Demographic form,

Knowledge questionnaire, Attitudes questionnaire and Prevention behavior

of Coronavirus infection 2019 (COVID-19) questionnaire were collected via

Google Form in Application Line. The relationship between knowledge,

attitude, and prevention behavior of coronavirus infection 2019 (COVID-19)

were tested by Chi-square.Results : The sample were between 20-70 years old (M=46.7, SD=8.4). Ninety-eight

ความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) หญงในจงหวดสรนทร The Relationship between Knowledge and Attitude toward on Prevention behavior of coronavirus infection 2019 (COVID-19) among female Village Health Volunteer (VHV), Surin Province



percent received information about the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in which 52.3 % received these in formations from television. Knowledge of COVID-19 were at high level (M=12.4, S.D. =0.9). However, attitudes of COVID-19 were at low level (M=4.0, S.D.=0.3). Prevention behaviors of COVID-19 were at appropriate level (M=4.3, S.D.=0.5). There was a positive statistically significant relationship between knowledge and attitude and

prevention behavior of coronavirus infection 2019 (COVID-19) (χ2=11.064,

p=0.001; χ2 =23.234, p<0.001, consecutively).Conclusion : There was a relationship between knowledge, attitude, and prevention behaviors of COVID-19, therefore, in enhancing prevention behaviors among VHVs, positive attitude toward on prevent and control of COVID-19 infection should be promoted as well as knowledge on COVID-19.

Keywords : Female Village Health Volunteer (VHV), Coronavirus 2019 (COVID-19)

หลกการและเหตผล อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.)

คอ บคคลทไดรบการคดเลอกจากชาวบานไมนอยกวา

10 หลงคาเรอนในแตละคมหรอละแวกบาน และไดรบ

การอบรมตามหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขก�าหนด

โดยมบทบาททส�าคญในฐานะผน�าการเปลยนแปลงดาน

พฤตกรรมสขภาพอนามย (Change Agents) การท�า

หนาทเปนผสอขาวสารสาธารณสข (ผสส.) การแนะน�า

เผยแพรความร การวางแผน และประสานงานกจกรรม

สาธารณสข ตลอดจนใหบรการสาธารณสขดานตางๆ

เชน การสงเสรมสขภาพ การเฝาระวงและปองกนโรค

การชวยเหลอและการรกษาพยาบาลขนตน โดยใชยา

และเวชภณฑตามขอบเขตทกระทรวงสาธารณสขก�าหนด

การสงผปวยใหไปรบบรการ การฟนฟสภาพและการ

คมครองผบรโภคดานสขภาพ(1) การพฒนาและยกระดบ

ความรอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานใหเปนหมอ

ประจ�าบานควบคกบการใชเทคโนโลยการสอสารทางการ

แพทย พรอมทงเพมประสทธภาพระบบการบรการ

สาธารณสขในชมชนผานการพฒนาระบบการแพทยทาง

ไกลควบคไปกบการเพมบทบาทของ อสม. เพอลดการ

เกดโรคและปญหาสขภาพ สงเสรมใหประชาชนพงตนเอง

ได ลดความแออดของโรงพยาบาลและลดการพงพา

โรงพยาบาล(2)

จากการสถานการณการแพรระบาดของโรค

ตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ซงองคการ

อนามยโลก (WHO) ไดประกาศใหการแพรระบาดของ

เชอไวรสโคโรนาเปน "การระบาดใหญ" หรอ Pandemic

หลงจากเชอลกลามไปอยางรวดเรวในทกภมภาคของโลก

ขอมลการแพรระบาดของการตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) จากกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

(วนท 21 สงหาคม พ.ศ.2563) พบวามผตดเชอ จ�านวน

22,049,449 คน เสยชวต จ�านวน 777,440 คน และใน

ประเทศไทยมผตดเชอสะสม 3,378 คน มผตดเชอเพม

1 คน มผเสยชวตสะสม 58 คน รกษาหาย จ�านวน

3,194 คน รกษาในโรงพยาบาล จ�านวน 126 คน(3)

ประเทศไทยเปนประเทศเดยวทม อสม. ซง

เปนกลมคนทมจตอาสาในการท�างานดานสาธารณสข

ในสถานการณการแพรระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา

2019 (COVID-19) อสม.เปนปอมปราการดานหนาใน

การคนหากลมคนเสยงตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

การเคาะประตบานใหความร และการรายงานผลการ

ปฏบตงานของ อสม. ในการเฝาระวงโรคตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) ในชมชน จ�านวน 7,256 ต�าบล

ใน 12 เขตสภาพหรอทวประเทศ(4) ซงอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบานในจงหวดสรนทร จ�านวนทงสน

25,164 คน(5) มเขตรบผดชอบจ�านวน 158 ต�าบล จ�านวน


558

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

2,119 หมบาน(6) ในการปฏบตงานดานสาธารณสขนน

อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหม บานตองมความร

ทศนคตและพฤตกรรมการปองกนโรคนนๆ และจากการ

ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบความร ทศนคตและ

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) ในกล มอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบานยงไมมการศกษาและอาจจะเปนโรคทตดเชอ

ทอบตใหมและเปนโรคทมแพรกระจายเปนวงกวาง

การศกษาดานมความร ทศนคตและพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ใน

กลมอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน จงมความ

ส�าคญอยางยงเพอดแลดานการปองกนโรคใหประชาชน

ในชมชน ดงนนการวจยนเปนการศกษาความสมพนธ

ระหวางความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบานหญงในจงหวดสรนทร เพอน�า

ขอมลจากงานวจยไปพฒนาแนวทางการจดรปแบบการ

พฒนาศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน

ตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาความสมพนธระหวางความรและทศนคตทมผลตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสข

ประจ�าหมบาน (อสม.) หญงในจงหวดสรนทร

กรอบแนวคด การศกษาครงนใชแนวคดและทฤษฎแบบจ�าลอง Knowledge Attitude Practice model(7) ไดแก 1) ความร (Knowledge : K) 2) ทศนคต (Attitude: A) และ 3) พฤตกรรม (Practice : P) ผวจยเลอกใชรปแบบของความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรม ซงความร (K) สงผลใหเกดทศนคต (A) ซงสงผลใหเกดการปฏบต (P) โดยมทศนคตเปนตวกลางระหวางความรกบการปฏบตคอ ทศนคตจะเกดจากความรทมอยและการปฏบตจะแสดงออกไปตามทศนคตนน ซงอาจจะกลาวไดวาความรทศนคตและพฤตกรรม มปฏสมพนธกนหลายแบบทงทางตรงและทางออม โดยเชอไดวา ความร ทศนคตมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 จงสามารถสรปกรอบแนวคดการ

วจยครงน ดงภาพท 1

ความรเกยวกบการปองกนการตดเชอ

ไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

ทศนตเกยวกบการปองกนการตดเชอ


พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ


ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

ระเบยบวธการศกษา ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ไดแก อาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบานหญงในจงหวดสรนทร จ�านวนทงสน 20,364 คน(5)

กล มตวอยาง ไดแก อาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบานในจงหวดสรนทรหญง จ�านวนทงสน 495 คน

ก�าหนดขนาดกลมตวอยางโดยสตรการค�านวณของเครซ

และมอรแกน(8) ไดกลมตวอยาง 377 คน เนองจาก

เปนการเกบขอมลจากแบบสอบถามจาก Google Form

ซงอาจจะมความไมสมบรณขอมลมาก ผวจยจงคดเลอก

ตวอยางเพมเตมรอยละ 50 (189 คน) รวมเปน 528 คน

และพบวาตวอยางตอบแบบสอบถามไมครบถวนสมบรณ

จ�านวน 33 คน จงมตวอยางคงเหลอ 495 คน การเลอก

กลมตวอยางโดยคดรอยละ 25 อาสาสมครสาธารณสข

ประจ�าหม บ านหญงทกอ�า เภอในจงหวดสรนทร

กลมตวอยางเลอกตอบแบบสอบถามแบบอาสาสมคร

(Volunteer Sampling)




เครองมอทใชในการวจย ตอนท 1 ขอมลทวไป ซงประกอบดวย อาย ศาสนา ประสบการณการเปนอาสาสมครสาธารณสข ประจ�าหมบาน (อสม.) การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) และชองทางการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ลกษณะขอค�าถามเปนแบบปลายปดใหเลอกตอบ รวม 5 ขอ ตอนท 2 แบบสอบถามความร เรองการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) เปนค�าถามเชงบวก 12 ขอและค�าถามเชงลบ 3 ขอ ก�าหนดใหคะแนนคอ ถกตอง ใหคะแนน 1 คะแนน และไมถกตอง ใหคะแนน 0 คะแนน การแปลผลใชเกณฑพสยหารดวยชวงชนทตองการ(9) โดยแบงเปน 2 ระดบ ดงน 13.00-15.00 คะแนน หมายถง มความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยในระดบสง 0.00-12.00 คะแนน หมายถง มความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยในระดบต�า ตอนท 3 แบบสอบถามทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มจ�านวน 15 ขอ เปนค�าถามเชงบวก 13 ขอและค�าถามเชงลบ 2 ขอ ก�าหนดใหคะแนนดงน เหนดวยอยางยง ใหคะแนน 5 คะแนน เหนดวย ใหคะแนน 4 คะแนน ไมแนใจ ใหคะแนน 3 คะแนน ไมเหนดวย ใหคะแนน 2 คะแนน และไมเหนดวยอยางยง ใหคะแนน 1 คะแนน เกณฑพสยหารดวยชวงชนทตองการ(9) โดยแบงเปน 2 ระดบ ดงน คาเฉลย 4.11-5.00 หมายถง มทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยในระดบสง คาเฉลย 1.00-4.10 หมายถง มทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยในระดบต�า ตอนท 4 แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มจ�านวน 15 ขอ ก�าหนดใหคะแนนดงน ปฏบตบอยมากทสด ใหคะแนน 5 คะแนน ปฏบตบอยมาก ใหคะแนน 4 คะแนน

ปฏบตบางครง ใหคะแนน 3 คะแนน ปฏบตนอย ใหคะแนน 2 คะแนน และไมเคยปฏบต ใหคะแนน 1 คะแนน เกณฑพสยหารดวยชวงชนทตองการ(9) โดยแบงเปน 2 ระดบ ดงน คาเฉลย 4.11-5.00 หมายถง พฤตกรรมการ ปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยในเกณฑเหมาะสม คาเฉลย 1.00-4.10 หมายถง พฤตกรรมการ ปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยในเกณฑไมเหมาะสม

การตรวจสอบคณภาพเครองมอท ใช

ในการวจย การตรวจสอบความเทยงตรงตามเนอหา (Content Validity) แบบสอบถามผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญ 3 คน ไดแก อาจารยพยาบาลสาขาวชาการพยาบาลอนามยชมชน 1 คน อาจารยพยาบาลทมความเชยวชาญดานการปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล 1 คน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรนทร และนกวชาการสาธารณสขทมความเชยวชาญการเสรมสรางศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) 1 คน ไดคาดชนความสอดคลองของเนอหา (Index of Item-Objective Congruence : IOC) ไดคา IOC เทากบ 0.8 จากนนน�าไปทดลองใช (Try Out) กบกลมทใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ�านวน 30 คน ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha

Coefficient) เทากบ 0.9

จรยธรรมวจยและการพทกษสทธของกลม

ตวอยาง ผวจยเสนอโครงการวจยเพอขอรบการรบรองจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษยของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรนทร หนงสอรบรองเลขท P-EC 07-04-63 ลงวนท 20 สงหาคม พ.ศ.2563นอกจากนผวจยค�านงถงการพทกษสทธของกลมตวอยาง 3 ดาน คอ ความเสยงทอาจจะเกดขนจากการวจย ประโยชนทไดรบจากการวจย และการรกษาความลบของขอมล


560

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมล ผวจยการเกบขอมลจาก

แบบสอบถามจาก Google Form โดยสงลงคไปยงกลม

Application Line อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน

ของแตละโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทกแหงใน

จงหวดสรนทร มตวอยางตอบแบบสอบถามครบถวน

สมบรณจ�านวน 495 คน จาก 528 คน คดเปนรอยละ 93.8

การวเคราะหขอมล 1. วเคราะหขอมลทวไปโดยใชความถและรอยละ

2. วเคราะหความสมพนธระหวางความร

ทศนคตและพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสข

ประจ�าหม บ านหญงในจงหวดสรนทร โดยใชสถต

Chi-Square test ผวจยท�าการทดสอบขอตกลงเบองตน

การแจกแจงแบบโคงปกต ดวยกราฟ Normal Probability

Plot พบวาขอมลสวนใหญจะอยรอบๆ เสนตรง และใช

ทดสอบการแจกแจงดวยสถต Shapiro-Wilk test ไดคา

สถต = 0.967, p = 0.196 ดงนนสรปไดวา ลกษณะของ

ขอมลมการแจกแจงแบบปกต

ผลการวเคราะหขอมล 1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง มอายเฉลย

46.7 ป (SD.=8.4) โดยชวงอาย 20-70 ป ศาสนาพทธ

รอยละ 99.6 เคยไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอ

ไวรสโคโรนาสายพนธใหม 2019 (COVID-19) รอยละ

98.0 สวนใหญไดรบขอมลขาวสารจากโทรทศน รอยละ

52.3 (ตารางท 1)

ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง (N=495)

ขอมลทวไป จ�านวน (รอยละ)

อาย (พสย, Mean ± SD.)

ศาสนา

พทธ

ครสต

ประสบการณการเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (ป) (พสย, Mean ± SD.)

การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

เคย

ไมเคย

ชองทางการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

Facebook/ Line

Internet

โทรทศน

หอกระจายขาว

หนงสอพมพ

อนๆ

20-70, 46.7±8.4

493(99.6%)

2(0.4%)

1-42, 13.7 ±10.7

485(98.0%)

10(2.0%)

147(29.7%)

61(12.3%)

259(52.3%)

7(1.5%)

4(0.8%)

17(3.4%)

2. ดานความร เรอง การปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มคะแนนเฉลย

อยในระดบสง (M=12.4, S.D.=0.9) ดานทศนคต

การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)


มคะแนนเฉลยอยในระดบต�า (M=4.0, S.D.=0.3) และ

ดานพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา

2019 (COVID-19) มคะแนนเฉลยอยในระดบเหมาะสม

(M=4.3, S.D.=0.5) (ตารางท 2)



ตารางท 2 คาเฉลยดานความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ดานทศนคตการปองกน

การตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) และดานพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

ตวแปร Mean± SD การแปลผล

ความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19

ทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

12.4±0.9

4.0±0.3

4.3±0.5

ระดบสง

ระดบต�า

เหมาะสม

3. ความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอ


(COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน

หญงในจงหวดสรนทร ดวยสถตไคสแควร (Chi–square

test) พบวา ความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) มความสมพนธกบพฤตกรรม


อยางมนยส�าคญทางสถต (χ2=11.064, p=0.001) และ

ทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) อยางมนยส�าคญทางสถต

(χ2=23.234, p<0.001) (ตารางท 3)

เมอวเคราะหรายดาน 1) ดานความร พบวา

ความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) ในระดบสงมพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) เหมาะสมมากทสด

(รอยละ 33.5) และ 2) ดานทศนคต พบวา ทศนคตการ

ปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ใน

ระดบสงมพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา

2019 (COVID-19) เหมาะสมมากทสด (รอยละ 41.8)

ดงตารางท 3

ตารางท 3 ความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

ของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานหญงในจงหวดสรนทร

ตวแปร

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

N= 495

(รอยละ)

ไมเหมาะสม

(1.00-4.10 คะแนน)

(จ�านวน = 197)

เหมาะสม

(4.11-5.00 คะแนน)

(จ�านวน = 298)

χ2 p-value

ความร

ระดบต�า (0-12 คะแนน)

ระดบสง (13 คะแนนขนไป)

ทศนคต

ระดบต�า

(1.00-4.10 คะแนน)

ระดบสง

(4.11-5.00 คะแนน)

271(54.7%)

224(45.3%)

252(50.9%)

243(49.1%)

139(28.1%)

58(11.7%)

161(32.5%)

36(7.3%)

132(26.7%)

166(33.5%)

91(18.4%)

207(41.8%)

11.064

23.234

0.001

<0.001


562

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การอภปรายผลการศกษา ความสมพนธระหวางความร ทศนคตตอ



หญงในจงหวดสรนทร ดวยสถตไคสแควร (Chi–square

test) พบวา ดานความร เรอง การปองกนการตดเชอไวรส



อยางมนยส�าคญทางสถต (χ2=11.064, p=0.001) และ

เมอวเคราะหดานความร พบวา ความร เรอง การปองกน

การตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ในระดบสงม


(COVID-19) เหมาะสมมากทสด (รอยละ 33.5) ซง

สอดคลองกบงานวจยเกยวกบการรบรและพฤตกรรมการ

ปองกนโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของ

ทนตาภบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข(10) ทพบวาการ

รบรมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรค

COVID-19 ของทนตาภบาลอยางมนยส�าคญทางสถตท

ระดบ 0.01 เนองจากอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หม บานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) รอยละ 98.0 จงท�าใหสงผล


(COVID-19) และชองทางการไดรบขอมลขาวสารเกยว

กบโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) เปนชอง

ทางจากโทรทศนซงอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบานสามารถเขาถงขอมลขาวสารไดงายและสะดวก

และอกปจจยทท�าใหอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบาน (อสม.) มความรเกยวกบการปองกนการตดเชอ

ไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ในระดบสงและสงผลให

มพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) อยางเหมาะสม

ดานทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา

2019 (COVID-19) มความสมพนธกบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยาง

มนยส�าคญทางสถต (χ2=23.234, p<0.001) และเมอ

วเคราะหดานทศนคต พบวา ทศนคตการปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ในระดบสงม


(COVID-19) เหมาะสมมากทสด (รอยละ 41.8) ซงทศนคต

การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) นน

เกดจากความร สกและการรบร ถงปรากฎการณหรอ

สถานการณทท�าใหเกดเปลยนแปลงดานความคด(11)

ซงจากการศกษานอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน

มการรบรความรนแรงของโรคจากหลายชองทาง โดยโรค

ตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มความรนแรงใน

ระบบทางเดนหายใจ เชน หายใจล�าบากหรอหายใจถ เจบ

หนาอกหรอแนนหนาอก สญเสยความสามารถในการพด

และเคลอนไหวและเสยชวตได(12) นอกจากนยงสอดคลอง

กบการศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางการรบรความ

รนแรงของโรคตอบทบาทการด�าเนนงานควบคมโรคตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 ในชมชนของอาสาสมครสาธารณสข

ประจ�าหมบานในประเทศไทย(13) ทพบวา การรบรความ

รนแรงของโรคสามารถท�านายบทบาทการด�าเนนงาน

ควบคมโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 ในชมชนของอาสา

สมครสาธารณสขประจ�าหมบานซงอาจจะกลาวไดวา

ความรน�าไปสการรบรความรนแรงของโรคและท�าใหม

พฤตกรรมการปองกนโรคตามมา

การศกษาความสมพนธระหวางความร ทศนคต

ตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019


หญงในจงหวดสรนทร ครงนยงสอดคลองกบการศกษา

เกยวกบการใชแบบจ�าลอง KAP กบการศกษาพฤตกรรม

และทศนคตการปองกนการตดเชอเอชไอว/เอดส ของคน

ประจ�าเรอไทย(14) โดยอธบายรปแบบของ KAP Model

ไว 5 รปแบบ จากผลการศกษาพบวา มความสอดคลอง

กนในรปแบบท 4 คอ ความร (K) และทศนคต (A) ตางก

ท�าใหเกดการปฏบต (P) โดยทความรและทศนคตไม

จ�าเปนตองสมพนธกน และรปแบบท 5 คอ ความร (K)

มผลตอการปฏบต (P) ทงทางตรงและทางออม มทศนคต

(A) เปนตวกลางท�าใหเกดการปฏบตตามความรนนหรอ

ความรมผลตอทศนคตกอนแลวการปฏบตทเกดขนเปน

ไปตามทศนคตนน จงอาจจะกลาวไดวา ความรทศนคต

และพฤตกรรมมความสมพนธกนหลายแบบทงทางตรง

และทางออม เชอวาทศนคตทดจะท�าใหมพฤตกรรมทด




ซงจะสงผลใหบคคลทไดรบบรการมความรสกหรอ

ทศนคตทดดวยเชนกน(15) หรอสรปไดวาอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหม บ านหญงในจงหวดสรนทรม


(COVID-19) และทศนคตการปองกนการตดเชอไวรส



(COVID-19) โดยอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน

เปนก�าลงส�าคญในดานการปองกนโรคและเปนแบบอยาง

ดานสขภาพใหกบคนในชมชน

สรป การศกษาครงนพบวา ความสมพนธระหวาง

ความร ทศนคตตอพฤตกรรมการปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) ของอาสาสมครสาธารณสข

ประจ�าหมบานหญงในจงหวดสรนทร โดย พบวา ความร

เรอง การปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

และทศนคตการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) อยางมนยส�าคญ

ทางสถต เมอวเคราะหรายดาน 1) ดานความร พบวา


(COVID-19) ในระดบสงมพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) เหมาะสมมากทสด

และ 2) ดานทศนคต พบวา ทศนคตการปองกนการตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ในระดบสงม


(COVID-19) เหมาะสมมากทสด

ขอจ�ากด การศกษาครงน ท�าการศกษาในกลมตวอยาง

เปนอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานหญงในจงหวด

สรนทร และท�าการเกบขอมลจากแบบสอบถามจาก

Google Form โดยสงลงคไปยงกลม Application Line

อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) ของแตละ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทกแหงในจงหวด

สรนทร ซงกลมอยางสวนใหญเปนวยสงอายและจะม

ปญหาในการตอบแบบสอบถามทาง Application Line

อาจจะไมครบถวน จงควรเลอกวธการเกบแบบสอบถาม

ใหเหมาะสมกบกลมตวอยาง

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการพฒนาศกยภาพของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบานในดานความร ทศนคตและ


(COVID-19) เพอถายทอดใหประชาชนในชมชนสามารถ

ดแลสขภาพตนเองได

2. ในการวจยครงตอไปควรศกษาในดาน

ความร ทศนคต และพฤตกรรมการปองกนโรคหรอการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมทมความเสยงตอสขภาพในอาสา

สมครสาธารณสขประจ�าหมบานตอไป

เอกสารอางอง1. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. คมอ อสม. ยคใหม.

ก ร ง เทพฯ : ชมน มสหกรณ ก าร เกษตรแห ง

ประเทศไทย ; 2554.

2. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. คมอส�าหรบเจาหนาท

เพอการยกระดบ อสม. เปน อสม.หมอประจ�าบาน.

[อนเตอรเนต] 2562. [สบคนเมอ 15 สงหาคม 2563].

เขาถงไดจาก : URL : http://phc.moph.go.th/

www_hss/data_center/dyn_mod/Manual_

official.pdf

3. กรมควบคมโรค. โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19). [อนเตอรเนต] 2562. [สบคนเมอ 21

สงหาคม 2563]. เขาถงไดจาก : URL: https://ddc.

moph.go.th/viralpneumonia/index.php

4. ระบบสารสนเทศงานสขภาพภาคประชาชน.รายงาน

ผลการปฏบตงานของ อสม. ในการเฝาระวงโรคตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (Covid-19) ในชมชน.

อนเตอรเนต] 2563. [สบคนเมอ 21 สงหาคม 2563].

เขาถงไดจาก : URL : http://www.thaiphc.net/

new2020/save_covid_report/


564

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

5. ระบบสารสนเทศงานสขภาพภาคประชาชน.รายงาน

ตาราง อสม. จ�าแนกตามเพศและต�าบล/อ�าเภอ

จงหวด : สรนทร.[อนเตอรเนต] 2563. [สบคนเมอ

21 สงหาคม 2563]. เขาถงไดจาก : URL : http://

www.thaiphc.net/phc/phcadmin/adminis

trator/Report/OSMRP00001.php

6. ส�านกงานทองถนจงหวดสรนทร. ขอมลจงหวด

สรนทร. [อนเตอรเนต] 2563. [สบคนเมอ 21

สงหาคม 2563]. เขาถงไดจาก : URL : http://

surinlocal.go.th/public/history/data/index/

menu/22

7. Schwartz NE. Nutrition knowledge, attitudes

and practices of canadian public health

nurses. J Nutr Educ 1976;8(1):28-31.

8. Krejcie RV., Morgan DW. Determining Sample

Size for Research Activities. Educ Psychol

Meas 1970;30(3):607-10.

9. สรยพนธ วรพงศธร.การวจยทางสขศกษา. พมพ

ครงท 3. กรงเทพฯ : วฑรยการปก ; 2558.

10. ชศร วงศรตนะ. เทคนคการใชสถตเพอการวจย.

พมพครงท 12. นนทบร : ไทเนรมตกจ อนเตอร

โปร เกรสซฟ; 2553.

11. นภชา สงหวรธรรม,วชรพล ววรรศน เถาวพนธ,

กตตพร เนาวสวรรณ, เฉลมชย เพาะบญ, สทธศกด

สรรกษ. การรบรและพฤตกรรมการปองกนโรคตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของทนตา

ภบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข.วารสารสถาบน

บ�าราศนราดร 2563;14(2):104-115.

12. กรมควบคมโรค.โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019

(COVID-19) : หมวดความรทวไป. [อนเตอรเนต]

2562. [สบคนเมอ 29 สงหาคม 2563]. เขาถงได

จาก : URL : https://ddc.moph.go.th/vi

ralpneumonia/faq_more.php

13. กตตพร เนาวสวรรณ, นภชา สงหวรธรรม, นวพร

ด�าแสงสวสด. ความสมพนธระหวางการรบรความ

รนแรงของโรคตอบทบาทการด�าเนนงานควบคม

โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 ในชมชนของอาสา

สมครสาธารณสขประจ�าหม บ าน (อสม.) ใน

ประเทศไทย.วารสารสถาบนบ�าราศนราดร 2563;

14(2):92-103.

14. ทวศกด เทพพทกษ.การใชแบบจ�าลอง KAP กบการ

ศกษาพฤตกรรมและทศนคตการปองกนการตดเชอ

เอช ไอว/เอดส ของคนประจ�าเรอไทย. วารสาร

วทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย

2556;8(2):84-102.

15. Karen Rav-Marathe, Thomas T.H. Wan, Sam

Marathe. A Systematic Review of KAP-O

framework for Diabetes Education and

Research. Med Res Arch 2016;4(1):1-21.





ปจจยทมผลตอการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑ ในผมารบบรการในโรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย

Related Factors of Incomplete Rabies Post Exposure Prophylaxis among Patients in Buri Ram Hospital, Buri Ram Province

วรยศ ดาราสวาง, พ.บ., ส.ม., วว. เวชศาสตรปองกน (แขนงระบาดวทยา)* Worrayot Darasawang, M.D, MPH, Diploma of Thai Boad of Preventive Medicine (Epidemiology)*

*กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000*Department of Social Medicine, Buri Ram Hospital, Buri Ram Province, Thailand, 31000

Corresponding author, E-mail address : [email protected] : 28 Sept 2020. Revised : 1 Oct 2020. Accepted : 18 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : โรคพษสนขบาเปนโรคทมอตราการตายสงทสามารถปองกนไดโดยการฉดวคซนปองกน พษสนขบา หลงการสมผสสตวทสงสยพษสนขบา ขอมลของผมารบบรการจะถกบนทกลง ในรายงาน 36 จากขอมลของกรมปศสตวพบวาการฉดวคซนปองกนพษสนขบาไมครบ ตามเกณฑมผลท�าใหเกดการเสยชวตดวยโรคพษสนขบา งานวจยชนนจงจดท�าขนเพอ พรรณนาคณลกษณะและคนหา ปจจยทมผลตอการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผส ไมครบตามเกณฑในกลมผมารบบรการในแผนกผปวยนอกวธการศกษา : ไดท�าการศกษาแบบเคส-คอนโทรล (Case-control study) โดยบนทกขอมลจากรายงาน ขอมลผสมผสโรคพษสนขบา (รายงาน 36) ทงหมด 260 ราย โดยแบงเปนกลมผมารบ บรการทมารบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสครบและไมครบตามเกณฑกลมละ 130 ราย ท�าการเปรยบเทยบปจจยทท�าการศกษาโดยใชสถต Chi-square, Fisher Exact test และ Student T-test โดยก�าหนดนยส�าคญทางสถตท 0.05 ตวแปรทใหนยส�าคญ ทางสถตจะท�าการวเคราะห ตอดวยวธ multiple logistic regressionผลการศกษา : กลมผมารบบรการทมารบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสครบและไมครบตามเกณฑ เปนเพศชายรอยละ 47.7 และ 55.4 ตามล�าดบ มอายเฉลยท 37.6 และ 39.3 ป ตามล�าดบ ผปวยทกคนไดรบ Rabies vaccine มเพยง 95 คน (รอยละ 37.4) ทไดรบ Rabies immunoglobulin ซงไมพบการแพวคซน ปจจยทมความสมพนธกบการรบวคซนปองกน พษสนขบาหลงสมผสไดแก การไมลางแผลดวยสบหลงโดนสตวกด (p-value = 0.007) และการไดรบ Rabies Immunoglobulin (p-value <0.001) เมอวเคราะหตอดวยวธ multiple logistic regression ปจจยการไมลางแผลดวยสบและการไดรบ Rabies Immunoglobulin ยงคงใหนยส�าคญทางสถต (Adjusted OR 2.011 (1.03-3.91) และ 2.26 (1.32-3.85) ตามล�าดบ)สรปผลการศกษา : ผมารบบรการทกคนไดรบ Rabies Vaccine และไมมผ มารบบรการทแพ Rabies immunoglobulin หลงการฉดวคซน การไมไดลางแผลดวยสบหลงโดนสตวกด และการ ไดรบ Rabies Immunoglobulin เปนปจจยทมผลตอการรบวคซนปองกนพษสนขบา หลงสมผสไมครบ ซงอาจเกดจากความร ทศคตของผมารบบรการทมความแตกตางกน จงตองมการใหความร เพอใหประชาชนเหนความส�าคญของการปองกนโรคพษสนขบาค�าส�าคญ : โรคพษสนขบา รายงาน 36 จงหวดบรรมย


566

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Rabies is an infection causing the highest case fatality that can be prevented

by rabies post exposure prophylaxis (PEP). The information of human exposed

to rabies are record in the report 36. The data of Department of Livestock

Office portrayed that incomplete PEP leads to fatal human rabies infection.

This study was carried out and aimed to describe and identify the associated

factors of incomplete rabies vaccination among patients in outpatient

department (OPD).

Methods : A case-control study was conducted by collecting the data from the 260

reports of human exposed to rabies (report 36), 130 incomplete vaccination

reports and 130 complete vaccination reports. Chi-square, Fisher Exact test,

and student T-test were the statistical methods to explore the association

of the interested factors. The significant level was 0.05. The factors provided

the statistical significant were further analyzed by multiple logistic regression.

Results : The complete vaccination group and incomplete vaccination group were

male patients, 47.7% and 55.4% respectively. The average age of each group

was 37.6 years and 39.3 years consequently. All of participants received the

rabies vaccine, 95 people (37.4%) obtained the rabies immunoglobulin,

no report of rabies immunoglobulin allergy. The associated factors of

incomplete rabies vaccination were wound washing without soap

(p-value = 0.0041) and receiving rabies immunoglobulin (p-value < 0.001).

Both factors also showed the statistical significance by multiple logistic

regression, adjusted OR 2.01 (1.03-3.91) and 2.26 (1.32-3.85) respectively.

Conclusion : All of participants were received rabies vaccination and no report of

rabies immunoglobulin allergy. Wound dressing without soap and receiving

rabies immunoglobulin were related factors of incomplete rabies vaccination

possibly due to the different knowledge or attitude of the participants.

The knowledge of human rabies should be distributed to the people to

raise the awareness of self-human rabies prevention and control.

Keywords : Rabies infection, Report 36, Buri Ram province


Related factors of incomplete rabies post exposure prophylaxis among patients in Buri Ram Hospital, Buri Ram Province



หลกการและเหตผล โรคพษสนขบาเปนโรคทเกดจากเชอไวรส

Rabies Virus มลกษณะเปน bullet shape โรคพษ

สนขบาสามารถตดตอจากสตวสคนโดยอาศยหลายชอง

ทางเชน การกด การเลย การขวน จากสตวเลยงลก

ดวยนมทสงสยวาจะตดเชอพษสนขบา(1) ส�าหรบการ

ตดตอจากสตวสคนยงไมมหลกฐานชดเจน(2) ผปวยท

สงสยพษสนขบาจะมอาการ ออนแรง สบสน ชกเกรง

กระตก กลวน�า กลวลม หมดสตหรอเสยชวต การวนจฉย

โรคพษสนขบา สามารถท�าไดโดย การเกบตวอยางปม

รากผม น�าลาย น�าไขสนหลง จากผปวย หรอตวอยาง

เนอเยอสมอง ในกรณผปวยเสยชวต(3) โดยผปวยทเปน

พษสนขบาจะมอตราการตาย (Case fatality rate) อย

ทรอยละ 100(4)

การปองกนโรคพษสนขบา สามารถท�าไดโดย

การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาหลงการสมผส (Post

exposure prophylaxis (PEP)) โดยรบการฉด Rabies

Vaccine หรอ Rabies immunoglobulin(3) โดยจะ

แบงผสมผสโรคพษสนขบาเปน 3 ประเภท ดงตอไปน

ผสมผสประเภทท 1 ผสมผสทใหอาหารสตวทสงสย เปน

โรคพษสนขบา หรอถกสตวทสงสยเปนโรคพษสนขบาเลย

ทผวหนงทมแผล ผสมผสประเภทท 2 ผสมผสทถกกดท

ผวหนง หรอโดนขวน โดยเปนแผลถลอกทไมมเลอดออก

ผสมผสประเภทท 3 ผสมผสทถกกดทผวหนง หรอโดน

ขวน โดยเปนแผลเลอดออก หรอสมผสน�าลายของสตว

ทสงสยพษ สนขบาผานทางบาดแผล(4) เมอไดรบวคซน

เจาหนาทสาธารณสขจะบนทกขอมลผสมผสโรคพษสนข

บาลงในรายงาน 36 (รง. 36) เพอตดตามการฉดวคซน

ทงน กรมปศสตวและกองระบาดวทยา กรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข ไดเกบขอมลผเสยชวตดวยโรคพษ

สนขบาทงหมด 46 ราย พบวารอยละ 94 ไมไดรบวคซน

ปองกนโรคพษสนขบาหลงการสมผส ในขณะทรอยละ 4

ไดรบวคซน แตไมครบ(5)

จงหวดบรรมยเปนจงหวดทเคยพบผปวยพษ

สนขบาในคนเมอปพ.ศ.2560 โดยสถานการณลาสด

ปพ.ศ.2562 พบผปวยยนยนทอ�าเภอปะค�า จงหวดบรรมย(6)

กอนมอาการผปวยมประวตโดนสนขกดหลายครงแตได

รบวคซนปองกนพษสนขบาไมครบ โดยผปวยมอาการ

ไข ไอ กลนล�าบาก กระวนกระวาย ผลการตรวจพบเชอ

Rabies Virus จากกรมวทยาศาสตรการแพทย ผปวยเสย

ชวตในเวลาตอมา นอกจากน จากขอมลโดยกรมปศสตว

และ www.thairabies.net(7) ยงคงมการรายงานวาพบ

สตวเลยงลกดวยนมทเปนพษสนขบาทจงหวดบรรมย

อยางตอเนองทกป

สขมาล กาฬเนตร(8) ไดท�าการศกษาปจจยทม

ผลตอการมารบวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมครบ ใน

กลมผมารบบรการในจงหวดศรสะเกษ โดยเกบขอมล

ปจจยดานบคคล ปจจยดานความร ผลการศกษาพบวา

ความรเกยวกบโรคมผลตอการรบวคซนปองกนพษสนข

บาไมครบ อยางไรกตาม การศกษานไมไดศกษาปจจย

อนๆ เชน การมเจาของของสตว การแพวคซนปองกนพษ

สนขบา คณะผวจยจงมความสนใจทจะศกษาปจจยทมผล

ตอการรบวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมครบซงไมเคย

มการศกษามากอนในจงหวดบรรมย โดยศกษาในกลม

ผปวยทมารบบรการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงการ

สมผสในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลบรรมย เพอทจะ

น�าผลการศกษาไปใชประโยชนในการก�าหนดมาตรการใน

การควบคมปองกนโรคพษสนขบาในคนตอไป

วตถประสงคในการศกษา 1. เพอศกษาลกษณะของผมารบบรการทได

รบวคซนปองกนโรคพษสนขบาหลงการสมผส

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอการรบวคซน

ปองกนโรคพษสนขบาหลงการสมผสไมครบตามเกณฑ

ในกลมผปวยทมารบบรการในแผนกผปวยนอก

นยามเชงปฎบตการ 1. การฉดวคซนปองกนพษสนขบาหลง

สมผสไมครบตามเกณฑ หมายถง การฉดวคซนปองกน

โรคพษสนขบาไมครบตามเกณฑตามแนวทางแนวทาง

เวชปฏบตโรคพษสนขบาและคาถามทพบบอย(3) โดยจะ

มการตดตามการฉดวคซนของผปวย ในกรณทท�าการ

ตดตามจนครบก�าหนด จะท�าการปดเคส และบนทก

ขอมลเปนครบหรอไมครบตามเกณฑ


568

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

2. ประเภทของการสมผส หมายถง การแบง

เกณฑผสมผสโรคพษสนขบา โดยยดตามแนวทางของ

World Health Organization (WHO) ดงตอไปน(4)

ผสมผสประเภทท 1 ผสมผสทใหอาหารสตวทสงสย เปน

โรคพษสนขบา หรอถกสตวทสงสยเปนโรคพษสนขบาเลย

ทผวหนงทมแผล ผสมผสประเภทท 2 ผสมผสทถกกดท

ผวหนง หรอโดนขวน โดยเปนแผลถลอกทไมมเลอดออก

ผสมผสประเภทท 3 ผสมผสทถกกดทผวหนง หรอโดน

ขวน โดยเปนแผลเลอดออกหรอสมผสน�าลายของสตวท

สงสยพษ สนขบาผานทางบาดแผล

3. พฤตกรรมการลางแผลหลงการสมผสสตว

หมายถง การดแลแผลหลงการโดนกด ขวน โดยสตวท

สงสยพษสนขบา ไดแก การลางแผลดวยสบและน�ายา

ฆาเชอ


จรยธรรมงานวจยในมนษย โรงพยาบาลบรรมย ท

บร.0032.102.1/36 ลงวนท 17 กรกฎาคม พ.ศ.2563

การศกษาแบบเคสคอนโทรล (Unmatched case-control

study)

ประชากรทท�าการศกษา ผปวยทมประวตสมผสสตวทสงสยพษสนขบา

ทมารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลบรรมย

ระหวางวนท 1 มกราคม พ.ศ.2563-31 เมษายน พ.ศ.2563

และไดรบการบนทกขอมลการรบวคซนปองกนพษสนข

บาหลงสมผสในรายงาน 36 (รง.36) โดยกลมเคส (Case)

หมายถง ผปวยทไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนข

บาหลงสมผสไมครบตามเกณฑ และกล มคอนโทรล

(Control) หมายถง ผปวยทไดรบการฉดวคซนปองกน

โรคพษสนขบาหลงสมผสครบตามเกณฑ

เกณฑการคดเขา ผปวยทมประวตสมผสสตวทสงสยพษสนขบา

ทมารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลบรรมย

ระหวางวนท 1 มกราคม พ.ศ.2563-31 เมษายน พ.ศ.2563

และไดรบการบนทกขอมลการรบวคซนปองกนพษสนข

บาหลงสมผสในรายงาน 36 (รง.36)

เกณฑการคดออก รายงาน 36 ทบนทกขอมลไมครบถวนจะถก

เอาออกจากการศกษา

การค�านวณขนาดตวอยาง จะใชสตรค�านวณ

ส�าหรบ Case-control study คอ

โดย P1 คอ สดสวนของการโดนสนขกดในกลม

ทรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑ คอ 0.83 และ P

2 คอ สดสวนของการโดนสนขกดในกลม

ทรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสครบตามเกณฑ คอ 0.72 คา โดยมาจากการศกษาทผานมา(8) K คออตราสวนของ Case และ Control ก�าหนดใหเปน 1 แลว ค�านวณ ขนาด ตวอยาง โดยใชโปรแกรม Epi-info version 7.0 (CDC, Atlanta) ไดขนาดตวอยางทงหมด 460 ราย

โดยเปน Case และ Control อยางละ 230 ราย

การสมตวอยาง จากขอมลผปวยทมประวตสมผสสตวทสงสยพษสนขบาทมารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลบรรมย ระหวางวนท 1 มกราคม พ.ศ.2563-31 เมษายน พ.ศ.2563 และไดรบการบนทกขอมลการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสในรายงาน 36 (รง.36) ม ผปวยทรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสครบและไมครบตามเกณฑจ�านวน 1,000 คนและ 130 คน ตามล�าดบ ผวจยตดสนใจทจะเกบขอมลจากผปวยทรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑทกคน และสมเลอกลมทฉดไมครบตามเกณฑโดยวธ Simple random sampling





ระยะเวลาทจะท�าการศกษา

วนท 1 สงหาคม พ.ศ. 2563-30 กนยายน พ.ศ.2563

การเกบขอมลและการวเคราะหขอมล คณะผวจยจะท�าการเกบขอมลจาก รง. 36 และ

บนทกขอมลลงในแบบบนทกขอมล การวเคราะหขอมล

จะใชโปรแกรม Epi-info version 7.0 (CDC, Atlanta)

จะแบงออกเปน การวเคราะหขอมลเชงพรรณนาจะแสดง

ผลเปนอตราสวนและรอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบน

มาตรฐานในขอมลทมการกระจายเปนโคงปกต การ

วเคราะหขอมลเชงวเคราะหเปรยบเทยบจะใชสถต

Chi-square, ในขอมลเชงกลม และ Student T test ใน

ขอมลตอเนอง ก�าหนดนยส�าคญทางสถตท 0.05 ปจจย

ทใหคา p-value นอยกวาหรอเทากบ 0.05 จะท�าการ

วเคราะหตอดวยวธ Multiple logistic regression แสดง

ผลเปนคา Adjusted OR และ 95%CI

ผลการศกษา ผวจยไดเกบขอมลในกลมผมารบบรการทไดรบ

วคซนปองกนโรคพษสนขบาหลงการสมผสไมครบตาม

เกณฑ (กลมเคส) และผมารบบรการทไดรบวคซนปองกน

โรคพษสนขบาหลงการสมผสครบตามเกณฑ (กลม

คอนโทรล) กลมละ 130 คน ในกลมเคส เปนเพศชาย

72 คน (รอยละ 55.4) เพศหญง 58 คน (รอยละ 44.6)

ในขณะทกลมคอนโทรล เปนเพศชายและเพศหญง 62 คน

(รอยละ 47.7) และ 68 คน (รอยละ 52.3) ตามล�าดบ

สทธการรกษาสวนใหญของทงสองกลมเปนสทธประกน

สขภาพถวนหนา (ตารางท 1)

ตารางท 1 ปจจยดานบคคลในกลมเคสและกลมคอนโทรล

ปจจยดานบคคล Case (N = 130)จ�านวน (รอยละ)

Control (N = 130)จ�านวน (รอยละ)

p-value

เพศ

ชาย

หญง

อาย (Mean + SD)

สถานภาพสมรส

โสด

ค

หยาราง

หมาย

สทธการรกษา

ประกนสขภาพถวนหนา

ขาราชการ

ขาราชการสวนทองถน

ประกนสงคม

ประกนสขภาพเอกชน

ช�าระเงนเอง

72(55.4%)

58(44.6%)

37.6+21.8

54(47%)

57(49.6%)

2(1.7%)

2(1.7%)

86(72.9%)

13(11%)

4(3.4%)

9(7.6%)

2(1.7%)

4(3.4%)

62(47.7%)

68(52.3%)

39.3+26.1

50(43.5%)

60(52.2%)

1(0.9%)

4(3.5%)

93(76.2%)

12(9.8%)

2(1.6%)

12(9.8%)

1(0.8%)

2(1.6%)

0.214

0.571

0.733*

0.809*

*p-value จาก Fisher Exact Test


570

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ชนดของสตวทกดของกลมเคสสวนใหญเปน

สนขและแมวรอยละ 69.5 และ 28.1 ตามล�าดบ ซงม

ความคลายคลงกบกลมคอนโทรล (รอยละ 71.3 และ

27.1 ตามล�าดบ) สตวสวนใหญมเจาของและสามารถท

จะกกขงเพอสงเกตพฤตกรรมของสตวไดแตไมทราบ

ประวตการไดรบวคซนปองกนพษสนขบา ลกษณะของ

แผลทโดนกดในกลมเคสและคอนโทรลเปนแผลมเลอด

ออก (รอยละ 87.5 และ 89.1 ตามล�าดบ) ซงทงสองกลม

มสดสวนเทาๆ กน ดานพฤตกรรมการลางแผลดวยน�ายา

ฆาเชอ อยางไรกตาม พบวา พฤตกรรมการลางแผลดวย

สบ มความสมพนธกบการรบวคซนปองกนพษสนขบา

หลงสมผสไมครบตามเกณฑอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value = 0.007)

ผ มารบบรการทกคนจะไดรบการฉดวคซน

ปองกนพษสนขบาหลงการสมผส ในกลมเคสมผรบบรการ

ไดรบ Rabies Immunoglobulin) 60 คน (รอยละ 48)

ขณะทกลมคอนโทรลไดรบ 35 คน (รอยละ 27.1) พบ

วาการรบ Rabies Immunoglobulin มความสมพนธ

กบการรบวคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตาม

เกณฑอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value<0.001)

(ตารางท 2) ทงน ไมพบผมารบบรการทมอาการการแพ

หลงไดรบ Rabies Immunoglobulin

ตารางท 2 ปจจยดานคลนกในกลมเคสและกลมคอนโทรล

ปจจยดานคลนค Case (N = 130)จ�านวน (รอยละ)


p-value

ชนดของสตวทกด สนข แมว ชะน หนการมเจาของของสตว มเจาของ ไมมเจาของ ไมทราบการตดตามสตว กกขงได กกขงไมไดประวตการฉดวคซนในสตว ไมทราบประวตฉดวคซน ไมเคยฉดวคซน เคยฉด 1 ครง เคยฉดเกน 1 ครงลกษณะของแผลทถกสตวกด แผลมเลอดออก แผลไมมเลอดออกสาเหตทโดนกด โดนกดโดยมสาเหต โดนกดโดยไมมสาเหต

89(69.5%)36(28.1%)

0(0%)3(2.3%)

75(61%)34(27.6%)14(11.4%)

82(64.1%)46(35.9%)

74(60.2%)23(18.7%)8(6.5%)

18(14.6%)

112(87.5%)16(12.5%)

91(70%)39(30%)

92(71.3%)35(27.1%)2(1.6%)0(0%)

89(70.6%)26(20.6%)11(8.7%)

86(66.2%)44(33.8%)

65(53.3%)28(23%)2(1.6%)

27(22.1%)

115(89.1%)14(10.9%)

80(61.5%)50(38.5%)

0.207*

0.274

0.724

0.091

0.681

0.150





ตารางท 2 ปจจยดานคลนกในกลมเคสและกลมคอนโทรล (ตอ)

ปจจยดานคลนค Case (N = 130)จ�านวน (รอยละ)


p-value

การลางแผลดวยน�ายาฆาเชอโรคหลงโดนกด ลาง ไมลางการลางแผลดวยสบหลงโดนกด ลาง ไมลางประวตการรบวคซนปองกนพษสนขบาของผสมผสโรค เคยฉด ไมเคยฉดการรกษาโดยวคซนปองกนโรคพษสนขบา Rabies Immunoglobulin Rabies Vaccine (PCEC)

51(39.2%)79(60.8%)

96(73.8%)34(26.2%)

15(14.7%)87(85.3%)

60(48%)13(100%)

57(43.8%)73(56.2%)

113(86.9%)17(13.1%)

29(22.7%)99(77.3%)

35(27.1%)130(100%)

0.450

0.007

0.127

<0.001-

*p-value จาก Fisher Exact Test

จากการวเคราะหเบองตนพบวา ปจจยดาน

การลางแผลดวยสบหลงโดนสตวกดกบปจจยการได

รบ Rabies Immunoglobulin ใหคา p-value ทม

นยส�าคญทางสถต จงท�าการวเคราะหตอดวยวธ Multiple

logistic regression พบวา กลมทไมลางแผลดวยสบ

หลงการถกกดมโอกาสไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบา

หลงสมผสไมครบตามเกณฑเปน 2.01 เทาเมอเทยบ

กบกลมทลางแผลดวยน�าสบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value = 0.002) ขณะเดยวกนยงพบวา กลมทไดรบ

Rabies Immunoglobulin มโอกาสไดรบวคซนปองกน

โรคพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑเปน 2.26

เทาเมอเทยบกบกลมทไมไดรบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value = 0.038) (ตารางท 3)

ตารางท 3 ผลการวเคราะหหลายตวแปร (Multivariable analysis) โดยวธ Multiple logistic regression

ปจจยทท�าการศกษา Adjusted OR (95%CI) p-value

การไมลางแผลหลงถกสตวกดดวยสบ

การไดรบ Rabies Immunoglobulin

2.01 (1.03 - 3.91)

2.26 (1.32 - 3.85)

0.002

0.038

อภปรายผลการศกษา ปจจยดานบคคลทไมสมพนธกบมความสมพนธ


เกณฑอยางมนยส�าคญทางสถตไดแก เพศ (p-value

= 0.214) อาย (p-value = 0.571) สถานภาพสมรส

(p-value = 0.733) ซงสอดคลองกบงานวจยของสขมาล

กาฬเนตร(8) ทท�าการศกษาทจงหวดศรสะเกษ ซงพบวา

เพศ อาย สถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกบการรบ

วคซนปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑ

เชนเดยวกน ในขณะเดยวกนยงพบวาปจจยทางดาน

คลนกไดแก ชนดของสตวทกด (p-value = 0.207) การ

มเจาของของสตว (p-value = 0.274) มความสมพนธ


เกณฑอยางไมมนยส�าคญทางสถต ซงสอดคลองกบงาน

วจยขางตนเชนเดยวกน


572

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

จากการศกษาพบวา การไมลางแผลทโดน

สตวกดดวยสบ มความสมพนธกบการรบวคซนปองกน

พษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (adjusted OR = 2.01 (1.03-3.91)) ทงนอาจ

เปนไดจากความร ทศนคตตอพฤตกรรมการดแลตนเอง

เพอปองกนโรคพษสนขบาของผมารบบรการแตกตางกน

อางองจากการศกษาของศรกฤษณ รกพาณช(9) ทศกษา

ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมของเจาของสนขใน

การปองกนโรคพษสนขบาในจงหวดบรรมย ซงผลการ

ศกษาพบวา การมความรและทศนคตทเหมาะสม มผล

ตอพฤตกรรมการปองกนโรคพษสนขบาทเหมาะสม

ผรบบรการไดรบการฉด Rabies Immuno-

globulin มทงหมด 95 คน ซงไมมผรบบรการทมอาการ

แพวคซนหลงฉดและพบวามความสมพนธกบการรบวคซน

ปองกนพษสนขบาหลงสมผสไมครบตามเกณฑอยางมนย

ส�าคญทางสถต (adjusted OR = 2.26 (1.32 - 3.85)) ทงน

ดวยประสทธภาพของ Rabies immunoglobulin ทเปน

passive immunization(10) อาจจะท�าใหผมารบบรการ

มความเขาใจวาไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบาอยาง

เพยงพอแลว จงท�าใหมารบวคซนปองกนพษสนขบาหลง

สมผสไมครบตามเกณฑ

งานวจยชนนมขอจ�ากดคอ คอ เปนการเกบ

ขอมลทตยภมจากรายงาน 36 ซงไมไดเกบขอมลดาน

ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผมารบบรการ และ

ผวจยไมทราบความถกตองและความนาเชอถอของขอมล

เนองจากขอมลในรายงาน 36 เปนขอมลทบนทกโดย

บคลากรทางการแพทยทมสวนเกยวของกบการใหวคซน

ปองกนโรคพษสนขบาหลงสมผส ไมไดบนทกโดยผวจยเอง

ขอเสนอแนะจากการศกษา 1. บคลากรทางการแพทยและกล มงาน

สขศกษา ควรมการจดโครงการใหความรกบประชาชนใน

ดานการดแลตนเองเมอโดนสนข แมว หน กด โดยเฉพาะ

การการท�าความสะอาดแผลดวยสบหลงการสมผส เพอให

ประชาชนเหนความส�าคญในการปองกนโรคพษสนขบา

รวมถงการมารบวคซนปองกนโรคพษสนขบาหลงสมผส

ใหครบตามเกณฑ

2. บคลากรทางการแพทยทมสวนเกยวของใน

การใหวคซนปองกนโรคพษสนขบาหลงการสมผสควรให

ความรเพมเตมแกผรบบรการ ในประเดนทถงแมวาผมา

รบบรการจะไดรบ Rabies Immunoglobulin ควรจะ

ตองมารบวคซนตอจนครบก�าหนด

ขอเสนอแนะส�าหรบการศกษาครงตอไป ผทจะท�าวจยครงตอไปควรมการเกบขอมล

แบบปฐมภม โดยเกบขอมลเพมเตมดานความร ทศนคต

และพฤตกรรม

กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบคณหนวยควบคมโรคและระบาด

วทยา กลมงานเวชกรรมสงคม และเจาหนาทแผนกผปวย

นอก โรงพยาบาลบรรมย เออเฟอขอมลรายงาน 36 จน

ท�าใหงานวจยชนนส�าเรจลลวงไปไดดวยด

เอกสารอางอง 1. Bishop GC. , Durrheim DN. , Kloeck PE., Godlonton

JD., Bingham J. , Speare R., et al. Rabies

Guideline for medical and veternery

profession. 2nd.ed. Pretoria: Government

Printer; 2000: 9-20

2. Saeed B, Al-Mousawi M. Rabies Acquired

Through Kidney Transplantation in a Child :

A Case Report. Exp Clin Transplant.

2017;15(3):355-357.

3. กลมโรคตดตอระหวางสตวและคน ส�านกโรคตดตอ

ทวไป กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. โรค.

แนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาและค�าถามทพบ

บอย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส�านกงานกจการ

โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก; 2556:

27-31.





4. World Health Organization. WHO guide for

rabies pre and post-exposure prophylaxis

in humans. Genewa: Department of

Neglected Tropical Diseases-Neglected

Zoonotic Diseases team; 2010.

5. Bureau of Epidemiology, Department of

disease control. Outbreak verification

program. [internet]. [cited 2020 June 29].

Available from:URL: https://ereports.doe.

moph.go.th/eventbase/user/login/

6. ส�านกงานสาธารณสขจงหวดบรรมย. รายงานการ

สอบสวนโรคผปวยโรคพษสนขบาเสยชวต. บรรมย:

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดบรรมย; 2561.

7. กรมปศสตว. ระบบสารสนเทศเพอการเฝาระวงโรค

พษสนขบา. [อนเทอรเนต]. 2563. [เขาถงเมอวน

ท 29 มถนายน 2563]. เขาถงไดจาก http://www.

thairabies.net/trn/.

8. สขมาล กาฬเนตร, อารยา ประเสรฐชย, วรางคณา

จนทรคง. ปจจยทมความสมพนธกบการมารบ

บรการวคซนพษสนขบาหลงสมผสโรค อ�าเภอ

กนทรารมย จงหวดศรสะเกษ. วารสารวทยาศาสตร

และเทคโนโลย มหาวทยาลยอบลราชธาน 2562;

21(2):34-47.

9. ศรกฤษณ รกพาณชย, เกรยงศกด เวทวฒาจารย.

ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมของเจาของ

สนขในการปองกนโรคพษสนขบา อ�าเภอเมอง

จงหวดบรรมย. วารสารการพยาบาลและการดแล

สขภาพ 2561;36(2):158-66.

10. World Health Organization. International

travel and health. [อนเทอรเนต]. 2563 [cited

2020 september 2020]. Available from:URL:

https://www.who.int/ith/vaccines/rabies/

en/.


574

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




อบตการณและปจจยเสยง ของภาวะ Tandem Spinal Stenosis

ในผปวยทไดรบการผาตดรกษาภาวะ Lumbar Stenosis

Incidence and Risk Factors of Tandem Spinal Stenosis in Patients

Undergone Surgery for Lumbar Stenosis

ธนภณ งามมณ, พ.บ.*Thanapon Ngammanee, M.D.*

*กลมงานศลยกรรม โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000*Department of surgery, Buri Ram Hospital, Buri Ram Province, Thailand, 31000

Corresponding author E-mail address: [email protected] : 28 Sept 2020. Revised : 5 Oct. 2020. Accepted : 24 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ภาวะ tandem spinal stenosis เปนภาวะพบเจอไดบอย ถาไมไดรบการวนจฉยอยาง เหมาะสม จะท�าใหมผลการรกษาทไมดนก มรายงานการอบตการณและปจจยเสยงของ ภาวะ tandem cervical stenosis คอนขางหลากหลายในตางประเทศ รวมถงมวธการ วนจฉยและการรกษาทหลากหลาย แตยงไมมรายงานของภาวะนในประเทศไทยวตถประสงค : หาอบตการณและปจจยเสยงของภาวะ tandem spinal stenosis ในผปวยทไดรบการผาตด decompressive procedure รกษาภาวะกระดกสนหลงสวนเอวตบแคบในจงหวดบรรมยรปแบบการศกษา : การศกษาเชงพรรณนา แบบเกบขอมลยอนหลงวธการศกษา : เกบขอมลผปวยจ�านวน 80 คนทงหมดไดรบการผาตดรกษาภาวะ lumbar stenosis ทโรงพยาบาลบรรมยในชวงตงแตเดอน มกราคม พ.ศ.2558 ถง เดอน มกราคม พ.ศ.2563 โดยผปวยทงหมดไดท�าการตรวจ MRI Lumbar spine รวมกบ MRI screening whole spine T2W sagittal view โดยภาวะพยาธสภาพบรเวณกระดกสนหลงสวนคอไดแบง ระดบความรนแรงของการกดทบไขสนหลงสวนคอเปน 2 ระดบ คอ เกรด 0 (ไมมการกด ทบไขสนหลง) และ เกรด 1 (มการกดทบไขสนหลง) โดยอบตการณและปจจยเสยงไดรบ การวเคราะหทางสถตเกยวกบความสมพนธของการเกดและความรนแรงของภาวะ tandem spinal stenosisผลการศกษา : พบวา 43 (รอยละ 53.8) คน ไมมการกดทบไขสนหลงสวนคอ และ 37 (รอยละ 46.2) คน มการกดทบไขสนหลงสวนคอพบวามความสมพนธทางสถตระหวาง จ�านวนระดบทพบ การตบแคบของ lumbar spine ตงแต 3 ขอขนไปกบการเกดภาวะ tandem cervical stenosis ทมพยาธสภาพกดไขสนหลงสวนคอ (p-value = 0.02)สรป : ในผปวยทไดรบการผาตดรกษาภาวะ lumbar stenosis ทอายมากขนพบวามอบตการณ ของภาวะ tandem spinal stenosisทเพมมากขน และ ผปวยทไดรบการผาตดรกษา ภาวะ lumbar stenosis ทมจ�านวนระดบทพบการตบแคบของ lumbar spine ตงแต 3 ขอขนไปพบวามความสมพนธทางสถต กบการเกดภาวะ tandem cervical stenosis ทมพยาธสภาพกดไขสนหลงสวนคอ ดงนน ควรมการประเมนภาวะ tandem spinal stenosis ในผปวยกลมดงกลาวค�าส�าคญ : ภาวะโพรงกระดกสนหลงตบแคบอยางนอย 2 ต�าแหนง อบตการณปจจยเสยง


576

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Tandem spinal stenosis has been reported in many studies with a varied

prevalence and described the characteristics of the disease and its treatment

options. However, the tandem cervical stenosis that MRI show concurrent

cervical cord compression in patients with symptomatic lumbar stenosis

had not been evaluated in Thailand

Objective : To evaluate the prevalence and risk factors of tandem cervical stenosis that

MRI show concurrent cervical cord compression in patients who have

undergone surgery for lumbar spinal stenosis.

Study Design : A Descriptive retrospective study.

Methods : A total of 80 patients, who had undergone surgery for lumbar spinal stenosis

from January 2015 to January 2020, were enrolled in this study. All patients

underwent lumbar magnetic resonance imaging (MRI) along with T2-weight

ed whole spine sagittal MRI. The concurrent cervical stenosis and the

severity of the lesions was graded from grade 0 (no cord compression) and

grade 1 (any lesion compressing the cord). The prevalence of concurrent

cervical stenosis was then analyzed. In addition, the risk factors for tandem

spinal stenosis were evaluated, and the risk factors affecting the severity of

the concurrent lesion were analyzed individually.

Results : Forty-three (53.8%) and thirty-seven (46.3%) patients had a no concurrent

cervical Compression and had concurrent cervical compressive lesion,

respectively. There was a positive correlation between the multiple level

lumbar stenosis and the prevalence of concurrent cervical compressive

lesion. (p-value=0.02)

Conclusion : The incidence of concurrent cervical stenosis may be apparently high in

elderly patients undergone surgery for lumbar spinal stenosis, particularly

in those with multiple level lumbar stenosis. This highlights the need for

a preoperative evaluation of the cervical spine lesion in these patients.

Keywords : Tandem spinal stenosis, Incidence, Risk factor

อบตการณและปจจยเสยง ของภาวะ Tandem spinal stenosis ในผปวยทไดรบการผาตดรกษาภาวะ lumbar stenosis Incidence

and Risk factors of Tandem Spinal Stenosis in Patients Undergone Surgery for Lumbar Stenosis



หลกการและเหตผล Tandem spinal stenosis คอ ภาวะโพรงกระดกสนหลงตบแคบอยางนอย 2 ต�าแหนง โดยสวนใหญจะพบทบรเวณกระดกสนหลงสวนคอรวมกบ บรเวณกระดกสนหลงสวนเอว โดยอาการของผปวยทมภาวะโพรงกระดกสนหลงตบแคบอยางนอย 2 ต�าแหนงขางตน สามารถจะมอาการไดหลายอยาง ตงแตอาการ ชาหรอ ปวดราวไปแขนและขา แขนขาออนแรง เดนล�าบาก ซงท�าใหยากในการวนจฉยแยกโรค และสงผลตอวธการรกษาและผลของการรกษาโดยภาวะ tandem stenosis ไดถกนยามครงแรกโดย Teng and Papatheodorou(1)

โดยบอกถงภาวะโพรงกระดกสนหลงตบแคบอยางนอย 2 ต�าแหนง ภาวะ tandem stenosis น ในตางประเทศมอบตการณอยในชวง ประมาณรอยละ 5-20 ของผปวยทมภาวะ spinal stenosis(2) และมวธการรกษาทคอนขางหลากหลาย(3-5) โดยสวนใหญจะพบในผปวยอาย 51 ปขนไป(3) อยางไรกตามอบตการณและปจจยเสยงทมผลตอภาวะน ยงไมมการศกษานในประเทศไทยโดย เปาหมายของการวจยน คอ 1. เพอหาอบตการณและปจจยเสยงของภาวะ tandem spinal stenosis ในประเทศไทย 2. ปจจยความเสยงทแตกตางกนระหวางกลมทมการกดทบไขสนหลงกบกลมทไมมการกดทบไขสนหลง เมอผปวยมาโรงพยาบาลดวยอาการทสงสยภาวะโพรงกระดกสนหลงสวนเอวตบแคบ สวนใหญจะไมไดท�า MRI Cervical spine รวมดวย ท�าใหไมไดรบการวนจฉยในกรณทผปวยมภาวะกระดกคอเสอมรวมดวย ซงท�าใหผลการรกษาไมไดผลดเทาทควรจะเปน แมวาในปจจบน จะมการท�า MRI whole spine T2W sagittal view เพอชวยในการวนจฉยมากขนแตยงไมเปนท

มาตรฐานในการตรวจวนจฉยมากนก โดยในการวจยน ไดใช MRI whole spine T2W sagittal view ชวยในการวนจฉย ภาวะ Tandem spinal stenosis การประเมนความรนแรงของพยาธสภาพบรเวณกระดกสนหลงสวนคอรวมดวยจาก MRI whole spine นน มงานวจยของ Kim and Kim(12) ไดแบง grade ภาวะการตบแคบกระดกสนหลงสวนคอออกเปน 5 grade (ตารางท 1) ส�าหรบงานวจยนไดแบง grade ภาวะการตบแคบกระดกสนหลงสวนคอออกเปน 2 grade เพอใหมความสมพนธกบการรกษามากขน โดยดดแปลงจากเกณฑการแบงของงานวจยของ Kim and Kim(12) โดยรวม grade 0-2 เปน grade 0 คอ ไมมการกดทบไขสนหลง และ รวม grade 3-4 เปน grade 1 คอ มการกดทบไขสนหลงสรปคอgrade 0 : no cervical cord compression; grade 1 : any lesion compressing the cord (ภาพท 1) โดยจะเลอกเกรดจากความรนแรง

ทมากทสด

วธการศกษา ทบทวนเวชระเบยนผปวยในทไดรบการวนจฉยวาเปนภาวะโพรงกระดกสนหลงสวนเอวตบแคบและไดรบการผาตดแกไขภาวะโพรงกระดกสนหลงสวนเอว ตบแคบ ทโรงพยาบาลบรรมย ในชวงเวลาตงแตเดอน มกราคม พ.ศ.2558 ถง เดอน มกราคม พ.ศ.2563 ม inclusion criteria ดงน 1. ไดรบการตรวจดวย MRI Lumbar spine รวมกบ MRI screening whole spine T2W sagittal view 2. ได รบการผ าตดรกษาภาวะ lumbar stenosis ท โรงพยาบาลบรรมย 3. มขอมลในเวชระเบยนผปวยใน ครบถวน

ตารางท 1 ระดบความรนแรงของพยาธสภาพบรเวณกระดกสนหลงสวนคอ Grade Criteria (KIM)(12)

0

1

2

3

4

ไมมการกดทบ มการไหลเวยนของน�าไขสนหลงอย

มหมอนรองกระดกยนมากดทบเยอหมไขสนหลง

มหมอนรองกระดกยนมากดทบเยอหมไขสนหลงและไขสนหลงเลกนอย

มหมอนรองกระดกยนมากดทบเยอหมไขสนหลงและไขสนหลงแตไมมภาวะไขสนหลงบวม

มหมอนรองกระดกยนมากดทบเยอหมไขสนหลงและไขสนหลงรวมกบมภาวะไขสนหลงบวม

*Grade Criteria (KIM)(12)


578

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

0

1

ไมมการกดทบไขสนหลง

มหมอนรองกระดกยนมากดทบไขสนหลง

ตารางท 2 ระดบความรนแรงของพยาธสภาพบรเวณกระดกสนหลงสวนคอ

*Grade Criteria (NEW) ดดแปลงจากเกณฑการแบงของงานวจยของ Kim and Kim(12)

(A) (B)

ภาพท 1 Grades of the severity of cervical lesion. (A) Grade 0 : ไมมพยาธสภาพกดทบไขสนหลง (B)

Grade 1 : มพยาธสภาพยนมากดทบไขสนหลง

งานวจยนแบงเกณฑพยาธสภาพบรเวณกระดกสนหลงสวนคอเพอใหสอดคลองกบการรกษา โดย กรณ grade 0 ไมมการกดทบไขสนหลงสวนคอ (ไมนาจะตองไดรบการรกษาเพมเตม) และ กรณ grade 1 ทมพยาธสภาพกดไขสนหลงสวนคอ (นาจะตองไดรบการรกษาเพมเตมเชน การกนยาหรอผาตด) นอกจากน การวจยนยงเกบปจจยเสยงบางปจจยเพมเตม(12) ทคดวามผลตอภาวะ tandem cervical stenosis ทนาจะตองไดรบการรกษาเพมเตมรวมดวยคอ อาย เพศ จ�านวนระดบทพบการตบแคบของ lumbar spine และระยะเวลาทม

อาการกอนไดรบการผาตด

สถตทใชในการศกษา ใชการวเคราะหทางสถตโดย STATA version 14,

Chi-square และ t-test ในการเปรยบเทยบขอมล

ผปวยในแตละกลม โดยทขอมลมความแตกตางอยางม

นยยะส�าคญทางสถตท p-value <0.05

ผลการศกษา ขอมลทวไป พบวามผปวยทมภาวะ tandem

stenosis ทมพยาธสภาพกดไขสนหลงสวนคอเทากบ

37 คน (รอยละ 46.2) (ตารางท 1) โดยพบวาผปวยท

มระดบทพบการตบแคบของ lumbar spine ตงแต

3 ขอขนไป มความสมพนธกบการเกดภาวะ tandem

cervical stenosis ทมพยาธสภาพกดไขสนหลงสวนคอ

อยางมความส�าคญทางสถต (p-value = 0.019) และ

อายทมากขนจะมโอกาสพบภาวะ tandem cervical

stenosis มากกวาอายนอยแตไมพบวามความสมพนธ

ทางสถตสวนเพศและระยะเวลาทมอาการกอนไดรบการ

ผาตดพบวาไมมผลตอการเกดภาวะ tandem cervical

stenosis ทมากขน (ตารางท 4)





ตารางท 4 Risk factor of the patients had concurrent cervical lesion

No cord compression(n = 43)

Cord compression(n = 37)

odds ratio;95% CI p-value

age (year) < 60 > 60Level < 3 > 3Duration (Year) < 3 > 3Sex ration male female

20(46.5%)23(53.5%)

35(81.4%)8(18.6%)

27(62.8%)16(37.2%)

16(37.2%) 27(62.8%)

11(29.7%)26(70.3%)

21(56.8%)16(43.2%)

22(59.5%)15(40.5%)

17(45.9%) 20(54.1%)

2.1; 0.8-5.2

3.3; 1.2-9.1

1.2; 0.5-2.8

0.12

0.02

0.76

วจารณ ในการวจยนพบวา อบตการณ ของภาวะ

tandem spinal stenosis คอนขางสงกวางานวจยอนๆ

โดยมรายงานวจยเกยวกบภาวะ tandem spinal stenosis

ทพดถงอบตการณการเกดภาวะนเชน การวจยของ

Lee et al.(8) พบวามอบตการณของ tandem stenosis

ท 5 เปอรเซนต ซงใกลเคยงกบรายงานของ Epstein, et al (6)

ทอบตการณอยทรอยละ 5 แมวาอบตการณโดยรวม

จะคอนขางหลากหลายอย ในชวงประมาณ รอยละ

3.4-28(2-4, 6-7) สาเหตทการวจยนมอบตการณการเกด

ภาวะ tandem stenosis ทคอนขางสงกวาการวจยขางตน

ประการแรก อาจเปนเพราะวางานวจยนเลอกผปวยทม

อาการของภาวะ lumbar spinal stenosis แลวและได

รบการผาตดรกษาภาวะ lumbar stenosis ซงท�าใหอบตการณ

สงกวาบางงานวจยทศกษาในผปวยทยงมอาการไมมาก

จนผปวยตองไดรบการผาตด(9-11) หรอทท�าการศกษา

ใน cadaveric study(8) ประการทสอง นาจะเปนไดจาก

การวนจฉยภาวะ tandem spinal stenosis ท�าไดงาย

ขนจากเครองมอวนจฉยทละเอยดมากขนเชน MRI โดย

อบตการณในการวจยนไดรอยละ 46.2

นอกจากน การวจยนยงพบวา ผปวยทมระดบ

ทพบการตบแคบของ lumbar spine หลายขอ (ตงแต

3 ขอขนไป) มผลตออบตการณของภาวะ tandemcervical

stenosis ทมการกดไขสนหลงอยางมความสมพนธ

ทางสถตอายทมากขนมผลตออบตการณของภาวะ

ตารางท 3 ขอมลประชากร

No. of patients (N = 80)

MaleFemaleMean Age (Years)

33(41.2%)47(58.8%)60(42-81%)

Tandem spinal stenosis 37(46.2%)


580

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

tandem cervical stenosis ทมอาการแตไมพบวาม

ความสมพนธทางสถตสวน เพศและระยะเวลาทมอาการ

กอนไดรบการผาตด พบวาไมมผลตอการเกดภาวะ

tandem cervical stenosis ทมากขน (ตารางท 4)

สวนสาเหตทพบวา ผปวยทมจ�านวนขอกระดก สนหลง

สวนเอวเสอมหลายขอ มผลตออบตการณของภาวะ

tandemcervical stenosis ทมการกดไขสนหลงอยางม

ความสมพนธทางสถตนนผวจยคาดวานาจะเปนเหตเฉพาะ

ของผปวยแตละคนทแตกตางกน อยางเชน พนธกรรม

หรอ การท�างาน ซงท�าใหบคคลนน มภาวะเสยงตอการ

เกดภาวะ spinal stenosis มากขน มงานวจยเกยวกบ

ภาวะ tandem stenosis คอนขางมาก โดยภาวะ

tandem stenosis สวนใหญจะแสดงถงการมภาวะ

stenosis ทบรเวณ cervical และ lumbar spine โดย

ในบางงานวจย ไดเกบขอมลถงภาวะ stenosis ของ

thoracic spine รวมดวย(12) แตในการวจยนไมไดรวมถง

ภาวะ stenosis ของ thoracic spine เนองจากภาวะ

thoracic stenosis พบเจอไดคอนขางนอย และ grade

ของภาวะ stenosis ไมมากนก มผลตอการรกษานอย(12)

มรายงานถงผปวยทมแขนขาออนแรงชวคราว จากภาวะ

cerv ical s tenos is หล งดมยาสลบเพ อผ าตด

non-cervical spine procedure(13-15) โดยผปวยไดรบ

การดมยาสลบตามมาตรฐาน ผล MRI กระดกสนหลงสวนคอ

พบวามภาวะกระดกคอเสอมกดทบไขสนหลงสวนคอ

ดงนน ควรมการเฝาระวงถงภาวะ tandem spinal stenosis

เพอปองกนภาวะแทรกซอนทสามารถเกดขนไดใน

การประเมนปจจยเสยงในการเกดภาวะ tandem spinal

stenosis ในการวจยนประเมนเรอง อาย เพศ จ�านวน

ขอกระดกสนหลงสวนเอวเสอม และ ระยะเวลาทมอาการ

กอนไดรบการผาตด โดยพบวาจ�านวนขอกระดกสนหลง

สวนเอวเสอมมความสมพนธกบการเกดภาวะ tandem

spinal stenosis ทนาจะตองไดรบการรกษาเพมเตมโดยม

งานวจยของ Kim and Kim(12) รายงานวาระยะเวลาทม

อาการกอนไดรบการผาตด มผลตอภาวะการเกด

tandem spinal stenosis และงานวจยของ LeBan and

Green(3) รายงานวา อายทมากกวา 51 ป มผลตอภาวะ

การเกด tandem spinal stenosis ซงทงอายและระยะ

เวลาทมอาการกอนไดรบการผาตด ไมพบวามความ

สมพนธตอการเกดภาวะ concurrent cervical cord

compression อยางมความส�าคญทางสถตในงานวจยน

จากรายงานทงหมดขางตน แสดงใหเหนวา

ผปวยทดเหมอนวาจะไมมอาการของภาวะ cervical

stenosis ในบางคน นนมภาวะ cervical stenosis

ซอนอยเพยงแตผปวยไมมอาการ หรอมอาการของภาวะ

spinal stenosis แตมอาการบรเวณขาคอนขางมาก

จงไดรบการตรวจวนจฉยวาเปนภาวะ lumbar stenosis

ทงทความเปนจรง ผปวยอาจจะมภาวะ cervical stenosis

รวมดวยกได จะเหนไดวาการวนจฉย ภาวะ tandem

spinal stenosis นน คอนขางยากและควรตองอาศย

การเฝาระวงและค�านงถงภาวะนอยเสมอ ซงจะท�าใหได

ผลการรกษาทดและถกตองส�าหรบผปวย

ข อจ�ากดของงานวจย น คอ : (1) เป น

retrospective control study (2) มการเสยจ�านวน

ผปวยคอนขางมากทเขารวมเกณฑการวจยเพราะวาม

ผปวยจ�านวนคอนขางมากทไมไดท�า MRI screening

whole spine T2W sagittal view เนองจากไมใช

standard investigation ท�าใหมผลตออบตการณ

การเกด concurrent cervical cord compression

(3) การวจยนจดท�าขนท single institutional study

ทโรงพยาบาลบรรมยแหงเดยวในอนาคตถางานวจยเปน

multiple institutional study นาจะท�าใหไดขอมลท

ครอบคลมกบประเทศไทยมากขน (4) การวจยนไมได

ประเมนถงอาการทางคลนกรวมดวยโดยประเมนจาก

investigation เพยงอยางเดยว ท�าใหประเมนเรอง

แผนการรกษาไดยาก (5) การแปลผล investigation

โดยแพทยคนเดยวท�าใหเกดอคตในการแปลผลได





สรป งานวจยน ไดขอสรปวา ในผปวยทมภาวะ

lumbar stenosis สวนหนงจะมภาวะ concurrent

cervical stenosisรวมดวย โดยเฉพาะผปวยทมจ�านวน

ระดบทพบการตบแคบของ lumbar spine หลายขอ

(ตงแต 3 ขอขนไป;multiple level lumbar stenosis)

จะมโอกาสทจะมภาวะเสยงตอการเกดภาวะ tandem

cervical stenosis เพมขน ดงนน เมอผปวยมาดวย

ภาวะ multiple lumbar stenosis การท�า investigation

เพมเตมอยาง MRI screeningwhole spine T2W

sagittal view รวมกบการท�า MRI lumbar spine

จะสามารถ ชวยการวนจฉย ภาวะ tandem spinal

stenosis ได ซงจะท�าใหไดการวนจฉยโรคทถกตอง

ชดเจนท�าใหไดวธการรกษาและผลการรกษาทเหมาะสม

กบผปวยมากขนดงนน ในผปวยสงอายทสงสยภาวะ

spinal stenosis การท�า MRI screeningwhole spine

T2W sagittal view รวมดวยจะชวยในการวนจฉยภาวะ

tandem spinal stenosis และท�าใหประเมนแผนการ

รกษาไดอยางถกตอง

เอกสารอางอง1. Teng P, Papatheodorou C. Combined

Cervical and lumbar spondylosis. Arch

Neurol 1964;10:298-307.

2. Dagi TF, Tarkington MA, Leech JJ. Tandem

lumbar and cervical spinal stenosis. Natural

history, prognostic indices, and results

after surgical decompression. J Neurosurg

1987;66(6):842-9.

3. LaBan MM, Green ML. Concurrent (tandem)

cervical and lumbar spinal stenosis: a 10-

yr review of 54 hospitalized patients. Am J

Phys Med Rehabil 2004;83(3):187-90.

4. Aydogan M, Ozturk C, Mirzanli C, Karatoprak

O, Tezer M, Hamzaoglu A. Treatment

approach in tandem (concurrent) cervical

and lumbar spinal stenosis Acta Orthop

Belg 2007;73(2):234-7.

5. Jacobs B , Ghelman B, March isel lo

P. Coexistence of cervical and lumbar disc

disease. Spine (Phila Pa 1976) 1990;15(12):

1261-4.

6. Epstein NE, Epstein JA, Carras R, Murthy VS,

Hyman RA. Coexisting cervical and lumbar

spinal stenosis: diagnosis and management.

Neurosurgery 1984;15(4):489-96.

7. Hsieh CH, Huang TJ, Hsu RW.. Tandem spinal

stenosis : clinical diagnosis and surgical

treatment. Changgeng Yi Xue Za Zhi

1998;21(4):429-35.

8. Lee MJ, Garcia R, Cassinelli EH, Furey C,

Riew KD. Tandem stenosis: a cadaveric study

in osseous morphology. Spine J 2008;8(6):

1003-6.

9. Lee SH, Kim KT, Suk KS, Lee JH, Shin JH,

So DH, et al. Asymptomatic cervical cord

compression in lumbar spinal stenosis

patients: a whole spine magnetic resonance

imaging study. Spine 2010;35(23):2057-63.

10. Park MS, Moon SH, Kim TH, Oh JK, Lyu HD,

Lee JH, et al. Asymptomatic Stenosis in the

Cervical and Thoracic Spines of Patients with

Symptomatic Lumbar Stenosis. Global Spine J

2015;5(5):366-71.

11. Abdolkarim R, Saba M, Seyed R, MousaT,

Golnoush M, Ali R. A Survey of Tandem

Spinal Stenosis in Shiraz, Southern Iran.

Neurosurg Q 2015;25(2):246-9.


582

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

12. Kim BS, Kim J, Koh HS, Han SY, Lee DY,

Kim KH. Asymptomatic Cervical or Thoracic

Lesions in Elderly Patients who Have

Undergone Decompressive Lumbar Surgery

for Stenosis. Asian Spine J 2010;4(2):65-70.

13. Kudo T, Sato Y, Kowatari K, Nitobe T, Hirota

K. Postoperative transient tetraplegia in two

patients caused by cervical spondylotic

myelopathy. Anaesthesia 2011;66(3):213-6.

14. Deem S, Shapiro HM, Marshall LF.

Quadriplegia in a patient with cervical

spondy lo s i s a f t e r t ho r aco lumba r

surgery in the prone position. Anesthesiology

1991;75(3):527-8.

15. Langmayr JJ, Ortler M, Obwegeser A,

Felber S. Quadriplegia after lumbar disc

surgery. A case report. Spine (Phila Pa 1976)

1996;21(16):1932-5.






การศกษาความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอการคมก�าเนด

และเหตผลในการเลอกวธคมก�าเนดของมารดาหลงคลอด

A Study on Knowledge, Attitude, and Reason for Selection

Contraceptive Method among Postpartum Mothers

จฬารตน หาวหาญ, ปร.ด.*ศตรา มยขโชต, วท.ม.*

ฉววรรณ ศรดาวเรอง, ปร.ด.**ชชฎาพร จนทรสข. พย.ม.*

Chularat Howharn, PhD.*Sitara Mayukhachot, M.S.*

Chaweewan Sridawruang, PhD.**Chutchadaporn Jantarasuk, MSN.*

*วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรนทร อ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร 32000**วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อดรธาน อ�าเภอเมอง จงหวดอดรธาน 40000

*Boromarajonani College of Nursing, Surin, Thailand, 32000**Boromarajonani College of Nursing Udonthani, Thailand, 40000

Corresponding author. E-mail address: [email protected]: 20 Oct 2020. Revised : 22 Oct 2020. Accepted : 25 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การศกษาเหตผลในการเลอกวธการคมก�าเนดของมารดาหลงคลอด รวมทงความรเรอง

วธการคมก�าเนด และความคดเหนตอการคมก�าเนดจะท�าใหไดขอมลเพอสงเสรมการ

ตดสนใจเลอกวธคมก�าเนดทเหมาะสมส�าหรบมารดาหลงคลอด

วตถประสงค : เพอศกษาความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอการคมก�าเนด และเหตผลในการเลอก

วธคมก�าเนดของมารดาหลงคลอด

วธการศกษา : การศกษานเปนการวจยเชงพรรณนา ท�าการศกษาในมารดาหลงคลอดทแผนกหลงคลอด

โรงพยาบาลชมชน จ�านวน 100 คน คดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive select)

เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลทวไป แบบวดความรเรองการคมก�าเนด แบบสอบถาม

ความคดเหนตอการคมก�าเนด ใชสถตเชงพรรณนาในการพรรณนาผลการศกษา และใช

สถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตาง

ผลการศกษา : กลมตวอยางมอายระหวาง 16-42 ป (Mean±SD= 24.0±6.4) จบการศกษาระดบ

มธยมศกษา (รอยละ 65.0) เปนแมบาน (รอยละ 35.0) เปนมารดาครรภแรกมากทสด

(รอยละ 58.0) ฝากครรภทโรงพยาบาลรฐบาล (รอยละ 92.0) คลอดทางชองคลอด

(รอยละ 75.0) ทารกเพศชาย (รอยละ 52.0) น�าหนกทารกแรกเกดระหวาง 1,990- 4,060 กรม

(Mean±SD = 2,986.8±404.6) คาคะแนนเฉลยความร เรองการคมก�าเนดอย ใน

ระดบปานกลาง (Mean±SD = 7.4±2.7) สวนคาคะแนนเฉลยของความคดเหนตอ


584

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การคมก�าเนดอยในระดบด (Mean±SD = 3.8±0.6) มารดาหลงคลอดเลอกใชยาเมดคม ก�าเนดมากทสด (รอยละ 35.0) รองลงมาคอยาฝงคมก�าเนด (รอยละ 24.0) เหตผล คอ เปนวธทเคยใชมากอน ทงนมารดาหลงคลอดทมประวตการตงครรภ วธการคลอด จ�านวน วธการคมก�าเนดทเคยใชแตกตางกน มความรและความคดเหนตอการคมก�าเนดไม แตกตางกนสรป : กลมตวอยางมความรเรองการคมก�าเนดในระดบปานกลาง แตมความคดเหนทดตอการ คมก�าเนด เลอกการคมก�าเนดตามประสบการณเดม ดงนนบคลากรสาธารณสขจงควรเปน

ผทท�าหนาทหลกในการใหความรเรองการคมก�าเนดทถกตองแกผรบบรการ

ABSTRACTBackground : In order to educate reproductive health women for selecting appropriate contraceptive methods, health care personnel should understand knowledge, attitude and reason for selecting contraceptive method among postpartum mother.Objective : To study knowledge on contraception, attitude toward on contraception, and reason for selecting contraceptive method among postpartum mother.Methods : This study was a descriptive study. Sample were purposive selected from 100 postpartum mother. Data were collected by background information form, a scale of knowledge on contraception, and attitude toward on contraception. Descriptive statistics were used to describe the findings, and t-test were used to compare the different.Results : Samples were age between 16-52 years old (Mean+SD =24.0+6.4), 65.0% finished secondary school, and 35.0% were housewife. 58.0% were primparas visit Antinatal Clinic at public hospital (92.0%), have vaginal delivery (75.0%), male newborn (52.0%) and weight of newborn at birth were 1,990 - 4,060 grams (Mean+SD = 2,986.8+404.6). : Mean scores of knowledge on contraception were at moderate score (Mean±SD = 7.4± 2.7). However, mean score on attitude toward on contraception were at good level (Mean±SD = 3.8±0.5). 35.0% of samples selected contraceptive pills followed by implant (24.0%). The reasons because of ever been used (34.0%). Postpartum mother who have different background were no statistically sighnificant different on knowledge and attitude toward on contraception.Conclusion : The findings show that samples have moderate knowledge on contraception, but high score on attitude toward on contraception. They select contraceptive method because of their own experience. Thus, health care personnel should inform stakeholder about the correct information of contraception.Keywords : Contraceptive, Postpartum mother, Reason

การศกษาความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอการคมก�าเนด และเหตผลในการเลอกวธคมก�าเนดของมารดาหลงคลอด

A study on Knowledge, Attitude, and Reason for Selection Contraceptive Method among Postpartum Mothers



หลกการและเหตผล มารดาหลงคลอดทกรายควรไดมการเวนชวง

เวลาในการมบตรเพอใหมารดาและบตรทเกดมามสขภาพ

ทสมบรณแขงแรงโดยใชวธการคมก�าเนดชนดชวคราว

หรอหากมบตรเพยงพอตามความตองการแลวควรไดรบ

การคมก�าเนดแบบถาวร ซงการใชวธการคมก�าเนดตางๆ

จะใหสตรไดมเวลาในการเตรยมรางกายและเตรยมจตใจ

ใหพรอมทจะเปนแม ชวยใหสขภาพอนามยของแมและ

เดกดขน ลดอตราการตายและอตราทพพลภาพของ

มารดาและสงเสรมสขภาพของสตร(1) โดยเฉพาะในกลม

มารดาหลงคลอดวยรนทพบวาหากตงครรภซ�าตองแบก

รบภาระคาใชจายเพมขน ไมสามารถท�าหนาทตามบทบาท

ของมารดาไดอยางเตมท และไมมแรงจงใจในการศกษา

ตอ ซงปจจยทเกยวของกบการตงครรภซ�า คอ ไมได

ตระหนกถงโอกาสในการตงครรภซ�า และไมไดรบการ

บรการคมก�าเนดทมประสทธภาพ(2) ถงแมวาในยทธศาสตร

การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบ

ชาต ป พ.ศ.2560-2569 ตามพระราชบญญตการปองกน

และแกไขปญหาการตงครรภในวยรน ป พ.ศ.2559 ไดม

นโยบายคอการใหบรการคมก�าเนดฟรโดยเฉพาะการใช

ยาฝงคมก�าเนด อยางไรกตามถงแมจะใหบรการฟรแต

มารดาวยรนหลงคลอดสวนใหญยงไมเลอกวธคมก�าเนด

สงผลใหมการตงครรภซ�า สวนในกลมมารดาวยผใหญพบ

วามการตงครรภซ�าในระยะเวลาทนอยกวาสองป

ในการใหค�าปรกษาและใหบรการคมก�าเนดนน

ควรไดพจารณาถงความปลอดภยของการใชกบประโยชน

ตอสขภาพ โดยทกลมทมประสทธภาพสง ไมมประโยชน

ตอสขภาพและไมมอนตรายตอสขภาพของผใช ไดแก

การงดรวมเพศในชวงเวลาหนง สวนกลมประสทธภาพต�า

ไมมประโยชนตอสขภาพและไมมอนตรายตอสขภาพของ

ผใช ไดแก การหลงภายนอกชองคลอด และการนบระยะ

ปลอดภย สวนกลมทมประสทธภาพสง มประโยชนและ

มอนตรายตอผใชอยบาง ไดแก การคมก�าเนดโดยใช

ฮอรโมน เชน ยาเมดคมก�าเนด ยาฉดคมก�าเนด และยา

ฝงคมก�าเนด สวนหวงอนามยและการท�าหมนเปนกลมท

มประสทธภาพสง ไมมประโยชนอนตอสขภาพและม

อนตรายอยบาง(1) ในการจงใจเพอใหมารดาหลงคลอด

ยอมรบการคมก�าเนดและเลอกใชการคมก�าเนดนน

บคลากรดานสขภาพจ�าเปนตองทราบวธการจงใจให

ปฏบตและใหค�าปรกษาดานการคมก�าเนด ซงจากการ

รวบรวมขอมลการจดบรการคมก�าเนดของโรงพยาบาล

ในประเทศไทย เมอป พ.ศ.2558 พบวาปญหาอปสรรค

ทส�าคญของการบรการคมก�าเนดคอ การรบรของกลม

เปาหมาย(3) นอกจากนนยงพบวาผรบบรการมการเลกใช

การคมก�าเนดบางวธเนองจากไมไดรบขอมลเกยวกบผล

ขางเคยงของการคมก�าเนด(4) ซงจากการศกษาทผานมา

พบวาทศนคตและความเชอเกยวกบการคมก�าเนดมความ

สมพนธกบการเลอกการคมก�าเนด(5) และความรเรองการ

คมก�าเนดมความสมพนธกบการคมก�าเนด(6) การศกษาท

ผานมาพบวาผรบบรการมความรเรองการคมก�าเนดใน

ระดบนอย(7) ดงนนการศกษาเหตผลในการเลอกวธการ

คมก�าเนดของมารดาหลงคลอด รวมทงความรเรองวธการ

คมก�าเนดและความคดเหนตอการคมก�าเนดจะท�าใหได

ขอมลเพอสงเสรมการตดสนใจเลอกวธคมก�าเนดทเหมาะ

สมส�าหรบมารดาหลงคลอดตอไป

วตถประสงคของการศกษา วตถประสงคหลก

เพอศกษาความรเรองการคมก�าเนด ความคด

เหนตอการคมก�าเนด และเหตผลในการเลอกวธคม

ก�าเนดของมารดาหลงคลอด


เพอเปรยบเทยบความร เรองการคมก�าเนด

ความคดเหนตอการคมก�าเนดในมารดาหลงคลอดทม

ความแตกตางจ�านวนครงของการคลอด วธการคลอด

การเลอกวธการคมก�าเนด อาการขางเคยงของการคม

ก�าเนด


586

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วธการศกษา การศกษาครงนเปนการศกษาเชงพรรณนา

มรายละเอยดการด�าเนนการศกษาดงตอไปน

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงนคอมารดา

หลงคลอดทแผนกหลงคลอด โรงพยาบาลชมชน ค�านวณ

ขนาดตวอยางโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป

G*power ก�าหนดขนาดอทธพลท 0.8 ระดบนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 ขนาดอทธพลทระดบกลาง (0.3)

และ degree of freedom ท 1 ไดกลมตวอยางเทากบ

88 ราย และเพมกลมตวอยางอกรอยละ 15 คอเพมอก

17 ราย ไดกลมตวอยางเปน 105 ราย

กล มตวอยางเปนมารดาหลงคลอดทแผนก

หลงคลอด โรงพยาบาลชมชนแหงหนงทอยในระดบ M1

มสตแพทยประจ�า สามารถท�าการผาตดคลอดได ท�าการ

คดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling)

เปนมารดาหลงคลอดทคลอดทางชองคลอดหรอคลอด

โดยการผาตดทางหนาทองและไมมขอหามตอการใชวธ

การคมก�าเนดใดๆ ไมจ�ากดอาย และจ�านวนครงของการ

ตงครรภ เกณฑคดออกคอมารดาหลงคลอดทไดรบบรการ

ท�าหมน

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลพฒนา

มาจากการทบทวนวรรณกรรม เอกสาร ต�ารา และงาน

วจยทเกยวของ ประกอบไปดวย

1. แบบสอบถามขอมลทวไป เปนลกษณะของ

การเลอกตอบ ประกอบดวยอาย ระดบการศกษาสงสด

อาชพ สถานภาพสมรส จ�านวนครงของการตงครรภ

สถานทฝากครรภ จ�านวนครงของการคลอด จ�านวนครง

ของการแทง สถานทคลอด วธการคลอด เพศของบตร

น�าหนกบตรเมอแรกคลอด ผทชวยเลยงดบตรเมอกลบไป

อยบาน

2. แบบสอบถามเรองการคมก�าเนด เปน

แบบสอบถามชนดปลายเป ดจ�านวน 4 ข อ คอ

ประสบการณการใชการคมก�าเนด อาการขางเคยงทเกด

ขนจากการใชการคมก�าเนดนนๆ วธการคมก�าเนดทคดวาจะเลอกใช เหตผลในการเลอกวธการคมก�าเนด 3. แบบวดความรเรองการคมก�าเนด ลกษณะค�าตอบเปนแบบเลอกตอบ จ�านวน 12 ขอ ครอบคลมความรเรองการคมก�าเนดดวยยาเมดคมก�าเนด ยาฉดคมก�าเนด ยาฝงคมก�าเนด หวงอนามย ถงยางอนามย การนบระยะปลอดภย และการท�าหมน โดยในแตละวธจะเปนการสอบถามความรเกยวกบวธการใช และอาการขางเคยงของการคมก�าเนดวธนนๆ ตอบใชให 1 คะแนน ตอบไมใชให 0 คะแนน ดงนนคะแนนทเปนไปไดคอ 0-12 คะแนน ทงนคะแนนมากหมายถงมความรเรองการ คมก�าเนดในระดบมาก ใชเกณฑการแบงคะแนนของ Bloom(8) แบงเปน 3 ระดบดงน ระดบสง คะแนน รอยละ 80-100 หรอ คะแนน > 9.6-12.0 ระดบปานกลาง คะแนน รอยละ 60-79 หรอคะแนน > 7.2 - ≤9.6 ระดบต�า คะแนน ต�ากวารอยละ 60 หรอ คะแนนนอยกวา ≤7.2 4. แบบสอบถามความคดเหนตอการคมก�าเนด ลกษณะค�าตอบเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (rating scale) คอ เหนดวยมากทสด เหนดวยมาก เหนดวยปานกลาง เหนดวยนอย และเหนดวยนอยทสด มขอความทงดานบวกและดานลบจ�านวน 8 ขอ คะแนนมากหมายถงมความคดเหนทดตอการคมก�าเนด ใชเกณฑการแบงระดบของบญชม ศรสะอาด(9) โดยแบงคาคะแนนเฉลยความคดเหนของมารดาหลงคลอดตอการคมก�าเนดเปน 5 ระดบ ดงน คาเฉลย 1.0 - ≤1.5 ความคดเหนตอการคมก�าเนดอยในระดบไมด คาเฉลย > 1.5 - ≤ 2.5 ความคดเหนตอการคมก�าเนดอยในระดบไมคอยด คาเฉลย > 2.5 – ≤3.5 ความคดเหนตอการ คมก�าเนดอยในระดบปานกลาง คาเฉลย > 3.5 – ≤4.5 ความคดเหนตอการ คมก�าเนดอยในระดบด คาเฉลย > 4.5 – 5.0 ความคดเหนตอการ

คมก�าเนดอยในระดบดมาก





การตรวจสอบคณภาพของเครองมอผวจยได

น�าแบบบสอบถามไปตรวจสอบจากผทรงคณวฒจ�านวน

3 ทาน แลวน�ามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะจากนน

น�าแบบสอบถามไปทดลองใชกบมารดาหลงคลอด

ทมลกษณะเชนเดยวกนกบกลมตวอยางทศกษาจ�านวน

30 คน และน�าขอมลทไดมาค�านวนหาความเชอมนโดย

การหาคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s

alpha coefficient)(10) ไดคาความเชอมนแบบสอบถาม

ความรเรองการคมก�าเนด เทากบ 0.7 และ ไดคาความ

เชอมนของแบบสอบถามความคดเหนตอการคมก�าเนด

เทากบ 0.7

จรยธรรมและการพทกษสทธของกล ม

ตวอยาง ผ วจยเสนอโครงรางการวจยเพอขอรบการ

รบรองจากคณะกรรมการพจาณาจรยธรรมการวจยใน

มนษยของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรนทร ไดรบ

หนงสอรบรองเลขท P-EC 11-04-63 ลงวนท 20 สงหาคม

พ.ศ.2563

การเกบรวบรวมขอมล การศกษาครงนด�าเนนการเกบขอมลระหวาง

เดอนกนยายน ป พ.ศ.2563 เมอมมารดาหลงคลอดทม

คณสมบตตามเกณฑทก�าหนด ผวจยเขาไปพบมารดา

หลงคลอดทเตยง กนมานมดชด ผวจยแนะน�าตว และ

อธบายถงเหตผลการศกษาวจย และค�าตอบของการวจย

เปดโอกาสใหมารดาหลงคลอดตดสนใจ หากมารดาหลง

คลอดยนยอมตอบแบบสอบถาม ผวจยใหเซนใบยนยอม

และใหตอบแบบสอบถาม ใหเวลาในการตอบแบบสอบถาม

ตามทมารดาหลงคลอดตองการ ซงแตละรายใชเวลาใน

การตอบแบบสอบถามประมาณ 15-20 นาท ทงนมารดา

หลงคลอดจะไดรบค�าชแจงวาไมตองระบชอ-นามสกล

และขอมลจะถกวเคราะหในภาพรวม จากการสอบถาม

มารดาหลงคลอดจ�านวน 105 ราย มจ�านวน 100 ราย

ทมความยนยอมเขารวมในการศกษาวจย

การวเคราะหผลการศกษา การวเคราะหผล

การศกษามวธการด�าเนนการดงตอไปน

1. ใชสถตเชงพรรณนา ไดแก จ�านวน และ

รอยละ ในการพรรณนาผลการศกษา

2. ใชสถตการเปรยบเทยบคาเฉลยในการ

เปรยบเทยบความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอ

การคมก�าเนดในมารดาหลงคลอดทมความแตกตาง

จ�านวนครงของการคลอด วธการคลอด การเลอกวธการ

คมก�าเนด อาการขางเคยงของการคมก�าเนด ไดแก สถต

Independent t-test โดยก�าหนดระดบนยส�าคญของ

การทดสอบไวท p-value = 0.05 เปนการทดสอบแบบ

สองทาง และตรวจสอบขอตกลงเบองตนของขอมล

ความรเรองคมก�าเนดและความคดเหนตอการคมก�าเนด

โดยทดสอบความแปรปรวนระหวางกล ม ดวยสถต

Levene’ s Test for Equality of Variances พบวา

คาความแปรปรวนทง 2 กลมไมแตกตางกน และ ทดสอบ

การแจกแจงแบบโคงปกต (Test of Normality) ประกอบ

ดวย ทดสอบคา Skewness/Standard Error และ

Kurtosis/Standard Error พบวาขอมลมการแจกแจง

แบบโคงปกต

ผลการศกษา ผลการศกษาสามารถน�าเสนอไดดงตอไปน

1. ขอมลทวไปและขอมลการตงครรภ

กล มตวอยางเปนมารดาหลงคลอดจ�านวน

100 ราย คดเปนรอยละ 95.2 ของกลมตวอยางทก�าหนด

กลมตวอยางมอายระหวาง 16-42 ป อายเฉลย 24 ป

(SD = 6.4) ในกลมนเปนมารดาวยรนรอยละ 23.0

จบการศกษาระดบมธยมศกษา (ร อยละ 65.0)

เปนแมบาน (รอยละ 35.0) รองลงมามอาชพรบจาง

(รอยละ 28.0) สถานภาพสมรสแตงงาน (รอยละ 94.9)

กลมตวอยางเปนมารดาครรภแรกมากทสด

(ร อยละ 58.0) ฝากครรภ ท โรงพยาบาลรฐบาล

(รอยละ 92.0) คลอดทางชองคลอด (รอยละ 75.0) ทารก

เพศชาย (รอยละ 52.0) น�าหนกทารกแรกเกดระหวาง

1,990-4,060 กรม (Mean = 2,986.8, SD = 404.6)


588

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง


อาย 16-19 ป 20-34 ป 35 ป ขนไป Mean 24.0., SD = 6.4, Min-Max =16-42ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตรอาชพ แมบาน รบจาง ลกจาง วางงาน คาขายสถานภาพสมรส แตงงาน หมาย/หยา/แยกจ�านวนครงของการตงครรภ ครรภแรก ครรภหลงสถานทฝากครรภ รฐบาล เอกชนวธการคลอด คลอดทางชองคลอด ผาตดคลอดทางหนาทองเพศของทารก ชาย หญงน�าหนกทารกเมอแรกคลอด นอยกวา 2,500 กรม 2,500-3,999 กรม 4,000 กรม ขนไป

23(23.0%)67(67.0%)10(10.0%)

3(3.0%)65(65.0%)14(14.0%)18(18.0%)

35(35.0%)28(28.0%)15(15.0%)14(14.0%)8(8.0%)

94(94.0%)6(6.0%)

58(58.0%)42(42.0%)

92(92.0%)6(6.0%)

75(75.0%)25(25.0%)

52(52.0%)48(48.0%)

11(11.0%)88(88.0%)1(1.0%)

Mean = 2,986.8, SD = 404.6, Min-max = 1,990-4,060





ตวแปร จ�านวน (รอยละ)

ความรเรองการคมก�าเนด ระดบสง (คะแนนเฉลยระหวาง > 9.6-12.0 ) ระดบปานกลาง (คะแนนเฉลยระหวาง > 7.2- ≤9.6) ระดบต�า (คะแนนเฉลยนอยกวา 7.2) Mean = 7.4, SD = 2.7, Min- Max =1-12ความคดเหนตอการคมก�าเนด ระดบดมาก (คาเฉลย > 4.5 – 5.0) ระดบด (คาเฉลย > 3.5 – ≤4.5) ระดบปานกลาง (คาเฉลย > 2.5 – ≤3.5) Mean = 3.8, SD = 0.6, Min-Max =2.6-5.0เหตผลในการเลอกวธการคมก�าเนด เปนวธทเคยใช เจาหนาทสาธารณสขแนะน�า วธการใชไมยงยาก ผอนแนะน�า หาไดงาย ราคาถก ไมระบเหตผล

21(21.0%)36(36.0%)43(43.0%)

13(13.0%)61(61.0%)26(26.0%)

34(34.0%)26(26.0%)15(15.0%)12(12.0%)6(6.0%)6(6.0%)

2. ความรเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอ

การคมก�าเนด และเหตผลในการเลอกวธการคมก�าเนด

กลมตวอยางรอยละ 43.0 มความรเรองการคม

ก�าเนดอยในระดบนอย และคาคะแนนเฉลยความรเรอง

การคมก�าเนดอยในระดบปานกลาง (Mean = 7.4, SD = 2.7)

โดยขอทกลมตวอยางตอบถกตองมากทสดคอ ยาเมด

คมก�าเนด และ ถงยางอนามย สวนขอทกลมตวอยางตอบ

ผดมากทสดคอ หวงอนามย ทงนรอยละ 61.0 ของกลม

ตวอยางมความคดเหนตอการคมก�าเนดอยในระดบด

และคาคะแนนเฉลยของความคดเหนตอการคมก�าเนด

อยในระดบด (Mean=3.8, SD=0.6) โดยขอทมคาคะแนน

เฉลยความคดเหนทสงทสดคอ หากตองการปองกนโรค

ตดตอทางเพศสมพนธควรเลอกใชถงยางอนามยควบคกบ

การคมก�าเนดอน (Mean = 4.5, SD = 0.6) รองลงมาคอ

มารดาหลงคลอดทกรายควรใชการคมก�าเนดเพอเวนชวง

การตงครรภ (Mean = 4.4, SD = 0.7) (ตารางท 2)

กลมตวอยางเลอกใชยาเมดคมก�าเนดมากทสด

รองลงมาคอยาฝงคมก�าเนด และยาฉดคมก�าเนด ตามล�าดบ

เหตผลทเลอกวธคมก�าเนด คอ เปนวธทเคยใชมากอน

รองลงมาคอเจาหนาทสาธารณสขแนะน�าใหใช และวธ

การใชไมยงยาก ตามล�าดบ เมอสอบถามประสบการณ

การคมก�าเนดนนพบวามการใชคมก�าเนดโดยยาเมด

คมก�าเนด รองลงมาคอถงยางอนามย ทงนมสวนนอยท

ไมเคยใชการคมก�าเนดมากอนเลย เกอบครงเคยใชมา 1 วธ

และหนงในสามเคยใชมาแลว 2 วธ อาการขางเคยงทเกด

ขนพบวาประมาณครงหนง ไมเคยมอาการขางเคยง โดยท

หนงในสามพบวามการเปลยนแปลงของประจ�าเดอน เชน

ไมมประจ�าเดอน หรอ ประจ�าเดอนมากระปรดกระปรอย

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของเหตผลในการเลอกวธการคมก�าเนด ความรเรองการคมก�าเนด และความคดเหน

ตอการคมก�าเนด


590

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

3. การเปรยบเทยบความรเรองการคมก�าเนด

ความคดเหนตอการคมก�าเนดในมารดาหลงคลอดทม

ความแตกตางจ�านวนครงของการคลอด วธการคลอด

การเลอกวธการคมก�าเนด ภาวะแทรกซอนของการ

คมก�าเนด

จากการวเคราะหขอมลเพอเปรยบเทยบความ

รเรองการคมก�าเนด พบวามารดาหลงคลอดทมลกษณะ

ดงตอไปนมคะแนนความรเรองคมก�าเนดมากกวา ไดแก

มารดาหลงคลอดครรภแรก มารดาหลงคลอดทคลอด

ทางชองคลอด มารดาหลงคลอดทเปลยนวธคมก�าเนด

และกลมทเคยใชและพบวาไมมอาการขางเคยงจาก

การใช แตไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต


จากการวเคราะหข อมลเพอเปรยบเทยบ

ความคดเหนตอการคมก�าเนด พบวามารดาหลงคลอด

ทมลกษณะดงตอไปนมคะแนนเฉลยความคดเหนตอ

คมก�าเนดมากกวา ไดแกมารดาหลงคลอดครรภหลง

มารดาหลงคลอดทคลอดโดยการผาตดทางหนาทอง

มารดาหลงคลอดทเปลยนวธการคมก�าเนด และมารดา

หลงคลอดทพบวามอาการขางเคยงจากการคมก�าเนด

แตไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (ตารางท 4)

ตารางท 3 คาคะแนนเฉลยและสวนเบยงเบนของมาตรฐานของความรเรองการคมก�าเนดระหวางมารดาหลงคลอด

ทมปจจยบางประการแตกตางกน

ปจจย Mean±S.D. t-statistic p-value

จ�านวนครงของการตงครรภ

ครรภแรก

ครรภหลง

วธการคลอด

การคลอดทางชองคลอด

การคลอดโดยการผาตดทางหนาทอง

วธการคมก�าเนด

ใชวธเดม

เปลยนวธใหม

ภาวะแทรกซอนของการคมก�าเนด

ม

ไมม

7.5±2.6

7.3±3.0

7.7±3.0

7.5±1.6

7.2±2.6

7.5±2.8

7.4±3.0

7.5±2.6

07

1.6

0.5

0.2

0.7

0.1

0.6

0.9





ตารางท 4 คาคะแนนเฉลยและสวนเบยงเบนของมาตรฐานของความคดเหนตอการคมก�าเนดระหวางมารดา

หลงคลอดทมปจจยบางประการแตกตางกน

ปจจย Mean±S.D. t-statistic p-value

จ�านวนครงของการตงครรภ

ครรภแรก

ครรภหลง

วธการคลอด


การคลอดโดยการผาตดทางหนาทอง

วธการคมก�าเนด

ใชวธเดม

เปลยนวธใหม

ภาวะแทรกซอนของการคมก�าเนด

ม

ไมม

3.8±0.5

3.9±0.6

3.8±0.6

3.90.5

3.9±0.5

3.8±0.6

3.9±0.5

3.9±0.5

3.8±0.6

0.3

0.2

0.3

0.2

0.8

0.8

0.8

0.9

อภปรายผลการศกษา ผลการศกษาพบวาโดยภาพรวมมารดาหลงคลอด

มคาคะแนนเฉลยความรเรองการคมก�าเนดอยในระดบ

ปานกลางซงคลายคลงกบการศกษาของพชรนทร ไชยบาล,

อชยา มอญแสง, และศรพร แสงศรจนทร(5) ทพบวากลม

ตวอยางในการศกษามความรเรองการคมก�าเนดอยใน

ระดบปานกลาง ผลการศกษาในครงนพบวาขอทกลม

ตวอยางตอบผดมากทสดคอ หวงอนามย ซงไมสอดคลอง

กบการศกษาของสมตรา เนยมกน และ จรญญา ดจะโปะ(12)

ทพบวากลมตวอยางมความรเรองยาคมก�าเนดชนดกง

ถาวรในระดบด การทกลมตวอยางในการศกษาในครงน

มความรในระดบปานกลางเนองมาจากกลมตวอยางม

ประสบการณการใชการคมก�าเนดในบางวธ เชน ยาเมด

คมก�าเนด ถงยางอนามย ในการคมก�าเนดทกลมตวอยาง

ไมเคยใชจะไมมความรในวธนนๆ ซงสอดคลองกบผลการ

ศกษาทพบวามการใชคมก�าเนดโดยยาเมดคมก�าเนด

รองลงมาคอถงยางอนามย และความรเกยวกบวธการใช

และอาการขางเคยงของยาเมดคมก�าเนด และ ถงยาง

อนามย เปนขอทกล มตวอยางตอบถกตองมากทสด

การศกษานพบวากลมตวอยางมคะแนนความรเรองการ

คมก�าเนดเกยวกบยาเมดคมก�าเนดสงกวาการศกษาของ

อรวรรณ แซลม, มารตา ไมตรจร, ดวงกมล หลมปานนท,

รตนพฒน จระตสรณ(7) ทพบวากลมตวอยางมความร

เฉลยเรองยาเมดคมก�าเนดเพยงรอยละ 30 และสงกวา

การศกษาของวรรณคล เชอมงคล, จนตนา คณหอม,

ธรรตน ดาวแดน(13) ทพบวากลมตวอยางความรในการใช

ยาเมดคมก�าเนดในระดบปานกลาง และยงพบวากลม

ตวอยางตอบความรเรองถงยางอนามยไดถกตองสอดคลอง

กบคาเฉลยความคดเหนอยในระดบมากทสดทระบวา

หากตองการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธควรเลอก

ใชถงยางอนามยควบคกบการคมก�าเนดอน ทงนอาจเนอง

มาจากในระหวางการตงครรภกลมตวอยางจะไดรบความ

รเรองการใชถงยางอนามยในการเขากลมโรงเรยนพอ-แม

และมการใหความรพรอมใหถงยางอนามยฟรเพอสงเสรม

ใหใชถงยางอนามยในชวงของการตงครรภ

มารดาหลงคลอดครรภแรกมความรเรองการ

คมก�าเนดมากกวามารดาหลงคลอดครรภหลง ทงนเนอง

มาจากมารดาหลงคลอดครรภแรกมกจะใสใจตอการดแล

ตนเองระหวางการตงครรภ คลอด และหลงคลอด

มากกวาเนองจากยงไมมประสบการณท�าใหสนใจเขารบ


592

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ฟงความรจงไดรบความรเรองการคมก�าเนดจากเจาหนาทมากกวา แตอยางไรกตามพบวามารดาหลงคลอดครรภหลงจะมคะแนนเฉลยของความคดเหนทดตอการคมก�าเนดมากกวาทงนอาจเนองมาจากมารดาหลงคลอดครรภหลงมประสบการณการใชวธการคมก�าเนดมากกวามารดาหลงคลอดครรภแรก สอดคลองกบทเพนเดอร(11)

ไดอธบายวาการปฏบตพฤตกรรมดานสขภาพทดของบคคลนนเกดไดมาจากประสบการณเดม ดงจะเหนไดจากมารดาหลงคลอดทเปลยนวธคมก�าเนดมความรเรองการคมก�าเนดมากกวากลมทใชวธเดมทงนเนองจากการไดใชวธการคมก�าเนดทหลากหลายจะท�าใหมความรเรองการคมก�าเนดมากกวากลมทเคยใชเพยงวธเดยว ซงสอดคลองกบทมารดาหลงคลอดทเปลยนวธการคมก�าเนดจะมคาคะแนนเฉลยความคดเหนตอการคมก�าเนดดกวามารดาหลงคลอดทใชวธการคมก�าเนดวธเดม นอกจากนนรอยละ 61.0 ของกลมตวอยางมความคดเหนตอการคมก�าเนดอยในระดบด ซงสอดคลองกบการศกษาของอภเชษฐ จ�าเนยรสข, รตนาภรณ อาษา, พชสดา เดชบญ, ภวสทธ ภลวรรณ(6) ทพบวากลมตวอยางรอยละ 56.7 มคะแนนทศนคตตอการคมก�าเนดอยในระดบมาก และสอดคลองกบการศกษาของอรวรรณ แซลม, มารตา ไมตรจร, ดวงกมล หลมปานนท และ รตนพฒน จระตสรณ(7) ทพบวากล มตวอยางมทศนคตทดตอการใชยาเมดคมก�าเนดชนดฮอรโมนรวมในระดบมาก การเลอกวธคมก�าเนดหลงคลอดพบวา หนงในสามของมารดาหลงคลอดเลอกใชยาเมดคมก�าเนดมากทสด หนงในสามของมารดาหลงคลอดเลอกยาฝงคมก�าเนด และหนงในสของมารดาหลงคลอดระบเลอก ยาฉดคมก�าเนด ซงยาเมดคมก�าเนดเปนวธการคมก�าเนดทจดอยในกลมทมประสทธภาพสง มประโยชนและมอนตรายตอผใชอยบาง จากการศกษาพบวาโรคทเกดจากการใชยาเมดคมก�าเนด ไดแก โรคหวใจและหลอดเลอด เนองอกของตบ นอกจากนนยาเมดคมก�าเนดท�าใหอตราเสยงตอการเกดหลอดเลอดด�าอดตนและกลามเนอหวใจตายเพมขน(1) เหตผลทเลอกวธคมก�าเนด คอ เปนวธทเคยใชมากอน รองลงมาเนองจากเจาหนาทสาธารณสขแนะน�าใหใช และวธการใชไมยงยาก ซงเพนเดอร(11) ไดอธบายวาการปฏบตพฤตกรรมดานสขภาพของบคคลนน

นอกจากเกดไดมาจากประสบการณเดม ยงอาจมาจากอทธพลการชกจงจากบคคลอน ดงนนการทมารดาหลง คลอดเคยมประสบการณการใชการคมก�าเนดมากอนและพบวาวธการใชทไมยงยาก รวมกบทเจาหนาทสาธารณสขแนะน�าใหใชจะสงเสรมใหมารดาหลงคลอดมการใชการคมก�าเนดมากขน นอกจากนนพบวายงมการเลอกใชยาฝงคมก�าเนดรองลงมาจากยาเมดคมก�าเนด ทงนเนอง จากยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต ปพ.ศ.2560-2569 ตามพระราชบญญต การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยร น ปพ.ศ.2559 ขน ทได มนโยบายคอการใหบรการ คมก�าเนดฟรโดยเฉพาะการใชยาฝงคมก�าเนด ท�าใหกลมตวอยางทเปนมารดาวยรนหลงคลอดไดรบบรการยา ฝงคมก�าเนดทแผนกหลงคลอดทนทภายหลงคลอด ผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของวชร เรอนคง, สมศกด สทศนวรวฒ, จรตน ตงฐตวงศ(14) ทพบวาปจจย ท�านายการเลอกใชยาฝงคมก�าเนดคอเจาหนาทสาธารณสข แนะน�าใหใช และสอดคลองกบผลการศกษาของอารยา สมรป, วรรณ เดยวอศเรศ, วรรณทนา ศภสมานนท(15)

ทพบวาปจจยทมอทธพลตอการเลอกใชยาฝงคมก�าเนดคออทธพลของบคคลส�าคญ ดงนนเมอเจาหนาทแนะน�าใหมารดาหลงคลอดเลอกใชยาฝงคมก�าเนดจะท�าใหมารดาหลงคลอดมแนวโนมจะเลอกใชยาฝงคมก�าเนด

หรอวธคมก�าเนดอนตามค�าแนะน�า

สรป

กลมตวอยางเลอกวธการคมก�าเนดดวยยาเมด

คมก�าเนดมากทสด โดยใหเหตผลวาเปนวธทเคยใชมา

กอน นอกจากนนยงพบวากลมตวอยางมความรเรองการ

คมก�าเนดในระดบปานกลาง โดยตอบค�าถามเกยวกบยา

เมดคมก�าเนดถกตองมากทสด และตอบค�าถามเกยวกบ

หวงอนามยไดนอยทสด อยางไรกตามกลมตวอยางม

ความคดเหนทดตอการคมก�าเนด นอกจากนนยงพบวา

กลมตวอยางทมความแตกตางในดานประวตการตงครรภ

วธการคลอด จ�านวนวธการคมก�าเนดทเคยใช จะมความ

รเรองการคมก�าเนด และความคดเหนตอการคมก�าเนด

ไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต





ขอเสนอแนะตอการน�าผลการวจยไปใช จากผลการศกษาทพบวามารดาหลงคลอดทม

ประวตการตงครรภ วธการคลอด จ�านวนวธการคม

ก�าเนดทเคยใช แตกตางกนมความร และความคดเหนตอ

การคมก�าเนดไมแตกตางกน และมความรเรองการคม

ก�าเนดในระดบปานกลาง นอกจากนนยงพบวาบคลากร

สาธารณสขเปนกลมทมความส�าคญตอการเลอกการ

คมก�าเนดของมารดาหลงคลอด ดงนนบคลากร

สาธารณสขจงควรเปนผทท�าหนาทหลกในการวางแผน

การใหความรเรองการคมก�าเนดซงสามารถจดเปนราย

กล มตามความหลากหลายของประวตส วนตวและ

ประสบการณของมารดาหลงคลอดได พรอมทงจดใหม

การอภปรายเพอแลกเปลยนความรและประสบการณ

เพอสงเสรมใหมารดาหลงคลอดมความรเรองการคม

ก�าเนดทถกตองและสรางทศนคตทดตอการคมก�าเนด

สงผลตอการเลอกใชวธการคมก�าเนดทเหมาะสมตอไป

การศกษาวจยนท�าการศกษาในกลมตวอยางท

เปนมารดาหลงคลอดในโรงพยาบาลชมชนแหงหนง

ดงนนอาจมขอจ�ากดในการอางองผลการศกษาไปยง

มารดาหลงคลอดทมาคลอดในโรงพยาบาลระดบตตยภม

หรอ โรงพยาบาลเอกชน ซงอาจจะมลกษณะทาง

ประชากรบางอยางทแตกตางออกไป การศกษาวจยใน

ครงตอไปอาจท�าการศกษาในประชากรและกลมตวอยาง

ทมความหลากหลายมากขนและอาจท�าการศกษาความ

รเรองการคมก�าเนด ความคดเหนตอการคมก�าเนดจาก

ฝายชายเพอใหไดผลการศกษาทครอบคลมมากขน

เอกสารอางอง1. สญญา ภทรชย, เมธ พงษกตตหลา, สวนตย

สรางศรวงษ, สมาล เพมแพงพนธ, ยพา พนข�า,

กอบกาญจน มหทธโน. บรรณาธการ. คมอการให

บรการวางแผนครอบครวส�าหรบเจาหนาทสาธารณสข.

กรงเทพมหานคร: กรมอนามย การเจรญพนธ

กรมอนามย; 2551.

2. ฤด ปงบางกะด, เอมพร รตนธร. ปจจยและผล

กระทบจากการต งครรภ ซ� า : กรณศกษาใน

กรงเทพมหานคร. J Nurs Sci 2014;32(2):23-31.

3. เรณ ชนล, กตตพงศ แซเจง, บญฤทธ สขรตน.

การจดบรการคมก�า เนดของโรงพยาบาลใน

ประเทศไทย ป 2558. รามาธบดเวชสาร 2559;

39(2):117-31.

4. มนตชย สนตภาพ. อตราการเลกใชยาฝงคมก�าเนด

ของวยรนหลงคลอด พ.ศ.2558-2560. วารสาร

สมาคมเวชศาสตรปองกนแหงประเทศไทย 2561;

8(1):81-87.

5. พชรนทร ไชยบาล, อชยา มอญแสง, ศรพร

แสงศรจนทร. ความสมพนธระหวางความร ทศนคต

ความเชอเกยวกบการคมก�าเนดและพฤตกรรมการ

คมก�าเนดของกลมแรงงานขามชาตในเขตจงหวด

ภาคเหนอตอนบน. วารสารการพยาบาลและการ

ดแลสขภาพ 2559;34(3):96-103.

6. อภเชษฐ จ�าเนยรสข, รตนาภรณ อาษา, พชสดา

เดชบญ, ภวสทธ ภลวรรณ. ทศนคตตอการคมก�าเนด

ของนกศกษาหญงมหาวทยาลยแหงหนง ในจงหวด

ปทมธาน. วารสารวจยและพฒนา วไลยอลงกรณ

ในพระบรมราชปถมภ 2560;12(3):79-90.

7. อรวรรณ แซลม, มารตา ไมตรจร, ดวงกมล หลมปานนท,

รตนพฒน จระตสรณ. ความรและทศนคตในการใช

ยาเมดคมก�าเนดชนดฮอรโมนรวมของหญงไทย

วยเจรญพนธ. วารสารเภสชกรรมไทย 2562;11(4):

808-15.

8. Bloom BS. Handbook on formative and

summative evaluation of student learning.

New York : McGraw-Hill;1970.


594

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

9. บญชม ศรสะอาด. การแปลผลเมอใชเครองมอ

รวบรวมขอมลแบบมาตราสวนประมาณคา. วารสาร

วดผลการศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม

2539;2(1):64-70.

10. จตตรตน แสงเลศอทย. คณภาพของเครองมอทใชใน

การวจย. วารสารวจยและพฒนาหลกสตร 2560;

7(1):1-15.

11. Pender NJ., Murdaugh CL., Parsons MA.

Health Promotion in Nursing Practice. 4th. ed.

New Jersey: Prentice Hall; 2001.

12. สมตรา เนยมกน, จรญญา ดจะโปะ. ความร

ความพงพอใจ และอาการขางเคยงจากการใชยาคม

ก�าเนดชนดกงถาวรของมารดาวยรนในเขตจงหวด

จนทบร. ราชาวดสาร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

สรนทร 2561;8(2):58-67.

13. วรรณคล เชอมงคล, จนตนา คณหอม, ธรรตน

ดาวแดน. ความรและผลลพธทางคลนกของการใช

ยาเมดคมก�าเนดของหญงวยเจรญพนธ ในเขตอ�าเภอ

องครกษ จงหวดนครนายก. J Med Health

Sci 2562;26(2):36-49.

14. วชร เรอนคง, สมศกด สทศนวรวฒ, จรตน ตงฐตวงศ.

ปจจยทมความสมพนธกบการเลอกใชยาฝงคมก�าเนด

ใต ผวหนงชนดอ โทโนเจสเตรลในสตร วยร น

หลงคลอดครรภแรก. รามาธบดพยาบาลสาร

2561;14(1):9-16.

15. อารยา สมรป, วรรณ เดยวอศเรศ, วรรณทนา

ศภสมานนท. ปจจยทมอทธพลตอการใชยาฝงคม

ก�าเนดภายหลงคลอดในมารดาวยรนครรภแรก.

วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

2562;27(3):79-87.






ปจจยทสมพนธกบการเกดความรนแรงของภาวะถอนพษสรา

Associated Factors in Predicting Alcohol Withdrawal Severity

ชนกานต นยมทอง, พ.บ.*Chonakarn Niyomthong, M.D.*

*กลมงานจตเวชและยาเสพตด โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย, 32000*Department of Psychiatry, Surin Hospital, Surin Province, Thailand, 32000

Corresponding author. Email address : [email protected] : 06 Oct 2020. Revised : 26 Oct 2020. Accepted : 25 Nov 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ภาวะถอนพษสรารนแรงเกดขนเมอผปวยตดสราหยดดมสรากะทนหน ซงมความเสยงอาจ ท�าใหเสยชวตได ดงนนการประเมนปจจยทสมพนธกบการเกดภาวะถอนพษสรารนแรงจะ ชวยใหสามารถรกษาคนไขไดดยงขนวตถประสงค : เพอศกษาปจจยทสมพนธกบการเกดภาวะถอนพษสรารนแรง ในโรงพยาบาลสรนทรวธการศกษา : เปนการศกษาเชงพรรณนาแบบเกบขอมลยอนหลง (retrospective case-control study) จากบนทกเวชระเบยนผปวยในทวนจฉยภาวะถอนพษสรา (F10.3, Alcohol withdrawal state) และภาวะถอนพษสราระดบรนแรง (F10.4, Alcohol withdrawal state with delirium) ตามเกณฑ ICD10 ทรกษาตวในหอผปวยจตเวช โรงพยาบาลสรนทร ระหวาง วนท 1 ตลาคม พ.ศ.2559 ถง 31 มกราคม พ.ศ.2563 โดยแบงผปวยออกเปนกลม 2 กลม คอ กลมทมภาวะถอนพษสราระดบรนแรง (Delirium Tremens; DTs) และภาวะถอนพษ สรา (non Delirium Tremens; non-DTs) ขอมลทบนทกประกอบดวย ไดแก อาย เพศ ระยะเวลาทดมสรา ปรมาณสราทดมตอครง ประวตอาการชกจากการขาดสรา ระยะเวลา ของการขาดสรา ระดบคะแนน AWS แรกรบ คะแนนการตดสรา (AUDIT) และ เกบขอมล ผลตรวจทางหองปฏบตการ ไดแก ระดบเกลอแรโซเดยม โพแทสเซยม แมกนเซยม แคลเซยม ระดบเอนไซม ตบ ALT AST และระดบเกลดเลอดวเคราะหขอมลโดยใชสถต ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน logistic regression, adjusted OR และ 95% CI ผลการศกษา : ผปวยทมภาวะถอนพษสราทงหมดเปนเพศชาย จ�านวน 385 คน มภาวะถอนพษสราระดบ รนแรง (DTs) 209 คน (รอยละ 54.3) และมภาวะถอนพษสราระดบไมรนแรง (non-DTs) 176 คน (รอยละ 45.7) ทงสองกลมมอายเฉลยใกลเคยงกนและสวนใหญมภาวะตดสรา กลม DTs มระดบเกลอแรในเลอด ไดแก โซเดยม โพแทสเซยม แมกนเซยม แคลเซยม และ ระดบเกลดเลอด ต�ากวากลม non-DTs และกลม DTs มคาการท�างานของเอนไซมตบสง กวากลม non-DTs เมอใชการวเคราะหแบบถดถอย (logistic regression) พบวา ปจจย ทมผลตอการเกดภาวะถอนพษ สรารนแรง คอ ประวตเคยชกจากการขาดสรา (p= 0.022, adjusted OR 0.34, CI: 0.14-0.85) ภาวะแมกนเซยมในเลอดต�า (p=0.001, adjusted OR 0.40, CI: 0.23-0.70) และระดบเอนไซม ALT ทผดปกต (p=0.029, adjusted OR 1.77, CI: 1.06-2.96)สรป : การศกษานพบวาปจจยทมผลท�าใหคนไขมภาวะถอนพษสรารนแรง ไดแก ประวตเคยชก จากการขาดสรา ภาวะแมกนเซยมในเลอดต�า (Hypomagnesemia) และภาวะเอนไซม ALT สง

ค�าส�าคญ : ถอนพษสรารนแรง เกลอแรต�า


596

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACT Background : Alcohol withdrawal syndrome occurs during alcohol cessation in chronic

alcohol used patients which frequently follow by delirium tremens, DTs

(severe alcohol withdrawal syndrome).DTs without treatment caused

mortality rate as 20%, however, considering risk factors that develops DTs

and appropriate treatment would be helpful in Alcohol withdrawal patients.

Objective : To study the associated factors that affect the occurrence of Alcohol

withdrawal severity in Surin Hospital.

Methods : A retrospective case-control study was conducted in inpatient department

of Psychiatry, Surin Hospital during October 1st, 2016 and January 31st, 2020.

A retrospective chart review was done in patients diagnosed F10.3 and F10.4

(as ICD 10 criteria). Patients were separated into DTs and non-DTs groups

based on their first Alcohol withdrawal Scales (AWS) score. History of

alcohol use such as age, sex, duration and amount of alcohol use, duration

of alcohol cessation and AWS score were collected. Laboratory data such

as serum sodium, potassium, magnesium, calcium, AST, ALT and platelet

count were also considered. The data was analyzed by using basic statistic

and logistic regression.

Results : 385 male patients (209 DTs and 176 non-DTs) were analyzed. Both groups

had a similar average age and were alcohol dependence. DTs group had

lower blood levels of electrolytes such as sodium, potassium, magnesium,

calcium than non-DTs. Also, DTs group had higher liver enzymes activities

than non-DTs group. Logistic regression was found that factors associated

alcohol withdrawal severity were history of alcohol withdrawal seizures

(p=0.022, adjusted OR 0.34, CI: 0.14-0.85), Hypomagnesemia (p= 0.001,

adjusted OR 0.40, CI: 0.23-0.70) and abnormal ALT levels (p= 0.029,

adjusted OR 1.77, CI: 1.06-2.96).

Conclusion : Factors associated alcohol withdrawal severity are history of alcohol

withdrawal seizures, Hypomagnesemia and abnormal ALT

Keywords : Delirium tremens, Electrolyte imbalance, AWS


Associated factors in predicting Alcohol withdrawal severity



หลกการและเหตผล กลมอาการถอนพษสรา (Alcohol withdrawal

syndrome) เปนกลมอาการทเกดขน หลงจากหยดดม

สรา (แอลกอฮอล) หรอลดปรมาณการดมลงในคนทดม

หนกและดมมานาน(1) อาการทพบไดบอยหลงหยดดม

คอ อาการสน (tremulousness) อาการทางจต

(psychotic) และอาการรบรผดปกต (perceptual

symptoms) หลงจากนนอาจเกดอาการชก (seizures)

และอาการถอนพษสราแบบรนแรง (Del i r ium

Tremens,DTs) ขนภายใน 72 ชวโมงหลงหยดดม(1) กลม

อาการถอนพษสราแบงไดเปน 2 แบบ(2) คอ Simple

withdrawal state (เกดภายใน 4-12 ชวโมง หลงหยดดม)

มอาการสน เหงอออก ชพจรเรว ความดนโลหตเพมขน

อณหภมรางกายสงขน อตราการหายใจเปลยนแปลง

คลนไสหรออาเจยน ทองเสย กระสบกระสาย วตกกงวล

นอนไมหลบ ปวดศรษะ หนาแดง เปนตน และ Complex

withdrawal state (เกดภายใน 3-4 วน หลงหยดดม)

เปนอาการถอนพษสราแบบรนแรง (Delirium Tremens,

DTs) พบไดรอยละ 5(3) โดยมอาการ hyperactivity,

severe tremor, severe agitation, เคลอนไหวไปมา

ตลอดเวลา disorientation, distractibility ม visual,

tactile หรอ auditory hallucinations, paranoid

delusions เปนตน นอกจากน รอยละ 3 ของผทมภาวะ

ถอนพษสรารนแรงอาจเกดอาการชก (tonic-clonic

seizures) ภายใน 48 ชวโมงหลงหยดดม(3) ดงนนภาวะ

ถอนพษสราแบบรนแรงจงจดเปนภาวะฉกเฉน ซงหากไม

ไดรบการรกษา ผปวยอาจเสยชวตไดถงรอยละ 20(1) จาก

ภาวะโรครวมทางอายรกรรม ไดแก ภาวะปอดตดเชอ

โรคไตวาย โรคตบ ภาวะหวใจวาย แตหากไดรบการรกษา

ทเหมาะสม จะสามารถลดอตราการตายไดเหลอรอยละ

5(3) ปจจบนเครองมอทใชในการประเมนอาการถอนพษ

สราทนยมใชในประเทศไทยมอย 2 ชนด คอ Clinical

Institute Withdrawal Assessment for Alcohol-

Revised Version (CIWA-A) และ Alcohol withdrawal

scale (AWS) โดย AWS เปนเครองมอทพฒนามาจาก

CIWA-A โดย T Wettering และคณะ(4) น�ามาใชอยาง

แพรหลายโดย John B Saunders น�ามาแปลเปนภาษา

ไทย โดย พนธนภา กตตรตนไพบลย(5) และเผยแพรโดย

กรมสขภาพจตในปพ.ศ.2547(6) ซงเปนแบบประเมนท

อานเขาใจงาย เหมาะกบผดแลผปวยถอนพษสราทไมผาน

การอบรมเฉพาะทางการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช

ประเมนใน 7 หวขอ ไดแก ภาวะเหงอออก วตกกงวล

กระสบกระสายอณหภมรางกาย ประสาทหลอน การรบร

บคคล วนเวลา สถานท แบงระดบคะแนนตงแต 0-4

คะแนนและภาวะสน แบงระดบคะแนนตงแต 0-3 คะแนน

แลวน�าคะแนนทไดในแตละขอรวมกน สามารถประเมน

ระดบความรนแรงของภาวะถอนพษสราไดดงน คอ ระดบ

คะแนนรวม 1-4 คะแนน หมายถง มภาวะถอนพษสรา

ระดบเลกนอย ระดบคะแนนรวม 5-9 คะแนน หมายถง

มภาวะถอนพษสราระดบปานกลาง ระดบคะแนนรวม

10-14 คะแนน หมายถง มภาวะถอนพษสราระดบรนแรง

และระดบคะแนนรวมมากกวาหรอเทากบ 15 คะแนน

หมายถง มภาวะถอนพษสราระดบรนแรงมาก(5)

มหลายการศกษาทหาปจจยทมผลตอการเกด

ภาวะถอนพษสราระดบรนแรงซงสามารถแยกออกเปน

3 ปจจยหลก ไดแก ดานประวตการใชสรา เชน ระยะเวลา

การตดสรา(7) ปรมาณการดมสรา(8) รปแบบการดมสรา(8)

ประวตการชกหลงจากขาดสรา(1) ประวตอาการสบสน

หลงจากขาดสรา (previous history of DTs)(8,9,10,11)

ระยะเวลาของการขาดสรา(12) ประวต Head injury(13)

และโรคประจ�าตว(9,11,12) และประวตโรคจตเวช(8,14) ดาน

อาการแสดง (clinical symptoms) เชน ความดนโลหต

สง (Elevated systolic blood pressure)(10,11) อตรา

การเตนของหวใจมากกวา 120 ครงตอนาท(9) ประวต

รอยโรคในสมอง(15) และดานผลตรวจทางหองปฏบตการ

(Laboratory Findings) เชน ระดบน�าตาลในเลอดสง(7)

คาโพแทสเซยมในเลอดต�า(13-19) โซเดยมต�า(20) แมกนเซยม

ในเลอดต�า(16-19) แคลเซยมต�าค าเอนไซมของตบท

ผดปกต(7,14,16,17) และภาวะเกลดเลอดต�า(13,15,18,19) แตการ

ศกษาสวนใหญมงเนนไปทปจจยเสยงดานประวตการใช

สราซงอาจใชแยกความเสยงในการเกด DTs ไดยากใน

กลมประชากรจงหวดสรนทร เนองจากมประวตการใช

สราสงถง รอยละ 40.6(21) ดงนนจงอาจไดขอมลไมครบ

ถวน ในขณะทผปวยมภาวะถอนพษสรารนแรง ผวจยจง


598

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ท�าการศกษาปจจยทสมพนธกบการเกดภาวะถอนพษสรา

ระดบรนแรงในโรงพยาบาลสรนทร โดยเพมการศกษา

ดานผลตรวจทางหองปฏบตการเนองจากถอเป น

routine laboratory test ในผปวยทมภาวะถอนพษสรา

โดยศกษาถงความไมสมดลของเกลอแรในเลอด คาการ

ท�างานของตบทผดปกต และระดบเกลดเลอด เพอชวย

ในการสงเกต เฝาระวง และชวยปองกนการเกดภาวะ

ถอนพษสรารนแรงทอาจเปนอนตรายถงชวตตอไป

วตถประสงค เพอศกษาปจจยทสมพนธกบการเกดภาวะ

ถอนพษสรารนแรง ในโรงพยาบาลสรนทร

วธการศกษา

เป นการศกษาแบบเกบข อมลย อนหลง

(retrospective case control study) รวบรวมขอมลจาก

บนทกเวชระเบยนผปวยใน ในผปวยทไดรบการวนจฉย

วาเปนโรคถอนพษสราตามเกณฑการวนจฉย ICD-10 คอ

F10.4 Alcohol withdrawal state with delirium

(กล มทมภาวะถอนพษสราระดบรนแรง) (Delirium

Tremens; DTs) และ F10.3 Alcohol withdrawal

state (กล มทมภาวะถอนพษสราระดบไมรนแรง)

(non-Delirium Tremens; non DTs)(22) ทรกษาตวใน

หอผปวยจตเวช โรงพยาบาลสรนทร ระหวางวนท 1

ตลาคม พ.ศ.2559 ถง 31 มกราคม พ.ศ.2563 จาก

คะแนน Alcohol withdrawal Scales (AWS) แรกรบ

โดยใหกลม DTs มคะแนน AWS มากกวาหรอเทากบ 10

คะแนน(23) สวนเกณฑการคดออก คอ มโรคแทรกซอน

ขณะนอนโรงพยาบาล เปนโรคจตเภทหรอมอาการโรคจต

จากสรารวมดวย งานวจยนไดผานการรบรองจาก

คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย โรงพยาบาล

สรนทร เลขท 5/2563 ลงวนท 10 กมภาพนธ พ.ศ.2563

ขนาดตวอยาง การค�านวณขนาดตวอยางของประชากรโดยใช

โปรแกรม epi info โดยก�าหนดคา odds ratio ของภาวะ

hypokalemia เปน 3.23 โดยอางองจากการศกษากอน

หนา(13) และก�าหนดคา ความคลาดเคลอนทยอมรบได

(d) ทรอยละ 5 ไดขนาดของกลมตวอยางจากการค�านวณ

กลมละ 172 คน

เครองมอทใชในการศกษา รวบรวมข อมลจากเวชระเบยนผ ป วยใน

ทวนจฉยภาวะถอนพษสรา (F10.3, F10.4) ทนอนรกษา

ตวในโรงพยาบาล บนทกลงในแบบบนทกขอมลคนไข

(case record form) ขอมลทบนทก ประกอบดวย ไดแก

อาย เพศ ระยะเวลาทดมสรา ปรมาณสราทดมตอครง

ประวตอาการชกจากการขาดสรา ระยะเวลาของการ

ขาดสรา ระดบคะแนน AWS แรกรบ คาคะแนนการ

ตดสรา (Alcohol Use Disorders Identification Test,

AUDIT)(24) และเกบขอมลผลตรวจทางหองปฏบตการท

ตองการศกษา ไดแก ระดบเกลอแรโซเดยม โพแทสเซยม

แมกนเซยม แคลเซยม ระดบเอนไซมตบ Alanine

Aminotransferase (ALT) เอนไซม Aspartate

transaminase (AST) และระดบเกลดเลอด (platelet)

ซงตรวจในวนแรกของการนอนโรงพยาบาล

สถตทใชในการวเคราะหขอมล สถตเชงพรรณนา เชน ร อยละ คาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน ส�าหรบขอมลพนฐานของผปวย

สถตเชงวเคราะหส�าหรบตวแปรปจจยทมความสมพนธ

กบความรนแรงของการถอนพษสราโดยใชการวเคราะห

แบบถดถอย logistic regression, adjusted Odds

ratio และ 95% CI การศกษานก�าหนดคานยส�าคญทาง

สถตท p<0.05 ใชโปรแกรมส�าเรจรป SPSS





ผลการศกษา ขอมลทวไป

ในชวงเวลาทท�าการศกษา พบวา มผปวยทม

ประวตถอนพษสราทงสน 416 คน มประวตเขาเกณฑ

การคดเลอกทงหมด 385 คน เปนเพศชายทงหมด มภาวะ

ถอนพษสราระดบรนแรง 209 คน (รอยละ 54.3) และม

ภาวะถอนพษสราระดบไมรนแรง 176 คน (รอยละ 45.7)

เมอเปรยบเทยบลกษณะทวไปของผปวยทง 2 กลม พบวา

อายเฉลย ประวตการมโรคประจ�าตว ปรมาณการดมสรา

และระยะเวลาการขาดสรา ไมแตกตางกน แตระยะเวลา

การดมสราเฉลย ประวตชกจากการขาดสราคาคะแนน

AUDIT และคะแนน AWS แรกรบ ในกลม DTs แตกตาง

จากกกลม non-DTs อยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.001)


ตารางท 1 แสดงลกษณะทวไปของผปวยทมภาวะถอนพษสราระดบรนแรง (DTs) และภาวะถอนพษสราระดบ

ไมรนแรง (non-DTs)

ขอมลลกษณะทวไป Delirium Tremens

N = 209 (54.3%)

Non-Delirium Tremens

N = 176 (45.7%)

p-value

อายเฉลย (ป) (Mean±SD)

มโรคประจ�าตว

ระยะเวลาการดมสราเฉลย (ป) (Mean±SD)

ปรมาณการดมสรา (1 standard drink, SD)=Alcohol 10 gram)

นอยกวา 1 SD

1-2 SD

มากกวา 2 SD

ระยะเวลาการขาดสราแรกรบ

นอยกวา 72 ชวโมง

มากกวา 72 ชวโมง

ประวตการชกจากการขาดสรา

เคยชก

คาคะแนน AUDIT

≤ 20 คะแนน

> 20 คะแนน

คะแนน AWS แรกรบ (คะแนน) (mean±SD)

39.7±9.31

25 (11.9%)

11.79±6.11

1(0.5%)

9(4.3%)

199(95.2%)

183(87.6%)

26(12.4%)

32(15.3%)

10(4.8%)

199(95.2%)

14.3(3.68)

40.1±10.58

28 (15.9%)

12.28±6.97

1(0.6%)

6(3.4%)

169(96.0%)

161(91.5%)

15(8.5%)

9(5.1%)

44(25%)

132(75%)

5.0(1.88)

0.073

*0.026

*0.022

0.567

0.760

*0.000

*0.000

*0.000

เมอพจารณาผลตรวจทางหองปฏบตการ

พบวาระดบเกลอแรในเลอดไดแก โซเดยม โพแทสเซยม

แมกนเซยม และระดบเกลดเลอดในกลม DTs มระดบต�า

กวาในกลม non-DTs และคาการท�างานของเอนไซมตบ

AST ของกลม DTs มระดบสงกวา กลม non-DTs อยาง

มนยส�าคญทางสถต (p<0.001) ดงแสดง (ตารางท 2)


600

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 2 ผลตรวจทางหองปฏบตการของผทมภาวะถอนพษสราระดบรนแรง (DTs) และภาวะถอนพษสราไมรนแรง

(non-DTs)

ผลตรวจทางหองปฏบตการ

(Mean±SD)

Delirium Tremens

N = 209 (54.3%)

Non-Delirium Tremens

N = 176 (45.7%)

p-value

Sodium

Potassium

Magnesium

Calcium

AST

ALT

Platelet (103)

137.66±3.40

3.37±0.51

1.58 ±0.36

9.10±0.98

190.85±297.70

74.70±83.30

171.93±79005.41

138.55±3.62

3.52±0.54

1.76 ±0.35

9.12±0.90

123.92±149.10

62.55±64.05

201.31±87825.41

*0.024

*0.006

*0.000

0.833

*0.007

0.115

*0.001

เมอเปรยบเทยบระหว างกล มทมอาการ

ถอนพษสราระดบรนแรงและกลมถอนพษสราระดบไม

รนแรง ในดานปจจยเสยงของการเกดภาวะถอนพษสรา

ระดบรนแรง โดยใชสถตวเคราะหแบบถดถอย (Logistic

regression) พบวาประวตการชกจากการขาดสราคา

แมกนเซยมต�า และคาเอนไซม ALT ทสงกวาปกตจะม

ความเสยงตอการเกดภาวะถอนพษสราระดบรนแรงสง

กวา กลมถอนพษสราระดบไมรนแรง อยางมนยส�าคญ

ทางสถต (p<0.001) โดยผทมประวตชกจากการขาดสรา

จะมความเสยงตอการเกด DTs 0.34 เทา (Adjusted OR

= 0.34; 95% CI 0.14-0.85) ผทมระดบแมกนเซยมใน

เลอดทต�า เปนปจจยเสยงทท�าใหเกดภาวะ DTs สงกวา

non-DTs 0.40 เทา (Adjusted OR = 0.40; 95% CI

0.23-0.70) และพบวาผทมคาเอนไซม ALT ทสงกวาปกต

เปนปจจยเสยงทท�าใหเกดภาวะ DTs สงกวา non-DTs

1.77 เทา (Adjusted OR = 1.77; 95% CI (1.06-2.96)


ตารางท 3 ปจจยทสมพนธกบการเกดภาวะถอนพษสราระดบรนแรง

Risk Factors Adjusted OR (95% CI) p-value

ระยะเวลาการดมสราเฉลย (ป)

ประวตการชกจากการขาดสรา

Hyponatremia

Hypokalemia

Hypomagnesemia

Hypocalcemia

Abnormal AST

Abnormal ALT

Thrombocytopenia (103)

0.99(0.95-1.02)

0.34(0.14-0.85)

0.77 (0.45-1.33)

0.68(0.42-1.11)

0.40(0.23-0.70)

1.25(0.75-2.09)

1.65(0.74-3.69)

1.77(1.06-2.96)

1.12(0.66-1.90)

0.413

*0.022

0.351

0.119

*0.001

0.386

0.220

*0.029

0.673





อภปรายผล จากการศกษา พบวา มผปวยในกลมถอนพษ

สราระดบรนแรงจ�านวน 209 คน และ กลมถอนพษสรา

ระดบไมรนแรงจ�านวน 176 คน มอายเฉลยทใกลเคยงกน

โดยในกลม DTs มอายเฉลย อยท 39.7±9.31 ป ซงเปน

ชวงอายใกลเคยงกบการศกษาของ มงคล ศรเทพทว(17)

ทท�าการศกษาใน โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราช

นครนทร พบวา อายเฉลยของผปวยตดสรา คอ 34.4 ป

ซงเมอเปรยบเทยบกบการศกษาของ Ferguson JA.(12)

พบวา อายเฉลยของกลมคนไข DTs มอายเฉลยอยท 43.2

ป ซงใกลเคยงกบการศกษาของ Benedict NJ.และคณะ(14)

ทอายเฉลยของกลม DTs อยท 49±9.4 ป จะเหนได

วา อายเฉลยของคนไขในการศกษานนอยกวาการศกษา

กอนหนา ซงเมอประเมนจากพฤตกรรมการใชสรา(21)

พบวาจงหวดสรนทร เปนจงหวดทมอตราผดมสราสงถง

รอยละ 40.6 และจงหวดนครราชสมา กมอตราผดมสรา

รอยละ 38.9 ดงนนดวยอตราการดมสราทสง ท�าใหอาย

เฉลยของคนไข กลม DTs ในการศกษาน นอยกวาการ

ศกษากอนหนาทท�าในตางประเทศ นอกจากน ระยะ

เวลาการดมสราเฉลยของทงสองกลม มระยะเวลาทใกล

เคยงกน คอ ในกลม DTs ระยะเวลาการดมสราเฉลย

11.79±6.11 ป ซงใชระยะเวลาสนกวา กลม non-DTs

คอ 12.28±6.97 ป แตเมอพจารณารวมกบประวตการ

ใชสรา ในดานปรมาณการดมสรา พบวา ในกลม DTs

สวนใหญดมสรามากกวาปรมาณทปลอดภย (มากกวา 2 SD)

และพบวาคาคะแนน AUDIT ในกลม DTs สวนใหญอยใน

ภาวะตดสรา (คะแนน AUDIT≥20 คะแนน) ซงรปแบบ

การใชสราเชนน สอดคลองกบการศกษาของ Sarkar S.(8)

ทพบวา ลกษณะการดมสราแบบตอเนอง (continuous

pattern of drinking) และการดมหนก (heavy drinking)

เปนปจจยทสมพนธกบการเกดภาวะถอนพษสราแบบ

รนแรงได นอกจากน ประวตเคยชกจากการขาดสรา

(history of alcohol withdrawal seizures) พบวา

มความสมพนธกบการเกด DTs ในการศกษานเชนเดยว

กบการศกษากอนหนาของ Monte R.(25) และ Kadajari A(26)

ทพบวา การเกดอาการชกจากการขาดสรา รวมถงประวต

จ�านวนครงทเคยชกจากการขาดสรา (number of seizures)

เปนปจจยทท�าใหเกดการพฒนาไปสภาวะถอนพษสรา

ระดบรนแรง (DTs)(25) เชนเดยวกบการศกษาของ

Kadajari A(26) ทพบวา ประวตเคยชกจากการขาดสรา

สามารถใชท�านายการเกดภาวะการถอนพษสราระดบ

รนแรงได ซงการชกจากการขาดสรามกเกดแบบชกเกรง

กระตกทงตว (generalized tonic-clonic seizures)(3,27)

และมกเกดในผทใชสราเปนระยะเวลานาน ท�าใหระบบ

สารสอประสาทในสมองท�างานผดปกต โดยเฉพาะ GABA

receptor ซงเปน inhibitory neuron เมอเกดการหยด

สรากะทนหน ท�าใหกระบวนการยบยง (inhibitory)

ท�างานผดปกตไป จงเกดภาวะถอนพษสรา และอาการ

ชกจากการขาดสรา

เมอศกษาถงปจจยดานผลตรวจทางหองปฏบต

การทสมพนธกบการเกดภาวะถอนพษสรารนแรง พบวา

ในกลม DTs มระดบเกลอแรในเลอด ไดแก โซเดยม

โพแทสเซยม แมกนเซยม และแคลเซยม ต�ากวาในกลม

non-DTs อยางมนยส�าคญทางสถต เชนเดยวกบการ

ศกษาของ Ferguson JA.(12) และ Eyer F.(15) ทพบวา

ในกลมผปวยทมภาวะ DTs จะมเกลอแรโซเดยมในเลอด

และโพแทสเซยมในเลอด ต�ากวากลม non-DTs และการ

ศกษาของ Ankur Borah J.(16) ทพบวา ในกลม DTs จะม

ระดบเกลอแรโซเดยม โพแทสเซยม แมกนเซยม ต�ากวาใน

กลม non-DTs เชนเดยวกน และเมอน�าขอมลของระดบ

เกลอแรในเลอดมาวเคราะหโดยใช คาสถตแบบ logistic

regression และ adjusted Odds Ratio พบวา ระดบ

เกลอแรแมกนเซยมในเลอดต�า (Hypomagnesemia)

เปนปจจยเสยงในการเกด DTs มากกวา 0.40 เทา

(Adjusted OR = 0.40; 95% CI 0.23-0.70) เชนเดยว

กบการศกษาของ มงคล ศรเทพทว(17) ทพบวา ภาวะ

แมกนเซยมต�า สมพนธกบการเกด DTs อยางมนยส�าคญ

ทางสถต (OR = 18.24 95% CI 8.87-37.50) รวมถง

การศกษาของ Borah AJ.(16) ทพบวา ระดบเกลอแร

ของแมกนเซยมทต�า สมพนธกบการเกด DTs ซงภาวะ

แมกนเซยมในเลอดต�า เกดจาก 4 สาเหต ไดแก มการ

เพมการขบของแมกนเซยมเนองจาก renal tubular

ของไตท�างานผดปกต (renal tubular dysfunction)

การรบประทานอาหารทมแมกนเซยมนอย (poor intake)


602

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

เพมการดงแมกนเซยมเขาเซลลจากภาวะ respiratory

alkalosis และการลดการดดซมแมกนเซยมทระบบ

ทางเดนอาหารเมอเกดภาวะแมกนเซยมต�าจะสงตอระบบ

ตางๆ ของรางกาย(28) ไดแก ระบบประสาทและกลามเนอ

กลามเนอออนแรง (muscle weakness) เกรง (muscle

tightness) สน (tremors หรอ twitches) ออนเพลย

(fatigue) สบสน (confusion) ชก (seizure) ระบบหวใจ

หวใจเตนเรวหรอผดจงหวะ (increased หรอ irregular

heart rate) หวใจวาย (Congestive Heart Failure)

ระบบตอมไรทอ มผลตอระดบกลโคสในเลอด มผลตอ

สมดลเหลอแรตวอนๆ ไดแก โพแทสเซยมต�า Hypokalemia

แคลเซยมต�า Hypocalcemia ซงปจจยตางๆ เหลาน

อาจท�าใหการรกษาภาวะถอนพษสรามความซบซอน

เพมขนอก

นอกจากน เมอศกษาถงระดบคาการท�างาน

ของเอนไซมตบ ALTและ AST จากการศกษา พบวา

คาการท�างานของเอนไซมตบในกลม DTs มระดบสงกวา

กลม non-DTs อยางมนยส�าคญทางสถต ซงแสดงถง

ภาวะการท�างานของตบทผดปกต เชน เดยวกบการศกษา

ของ Benedict NJ.et al(14) ทพบวา ในคนไขกลม DTs

มคาเอนไซมตบทง AST และ ALT ทผดปกต สมพนธกบ

การเกดภาวะถอนพษสรารนแรง (Odds Ratio= 1.63;

95% CI 0.95-2.85) และยงมการกอนหนาของ

ChandiniS.(7) ทท�าการศกษาปจจยทสมพนธกบการ

เกด DTs พบวา กลมคนไขทเกด DTs มคาการท�างานของ

เอนไซม ALT ทสงกวากลม non-DTs และเมอหาความ

สมพนธของการเกดภาวะถอนพษสรารนแรงในการศกษา

น โดยใช logistic regression และ adjusted Odds

ratio พบวา คาเอนไซม ALT ทผดปกต เปนปจจยเสยง

ของการเกดภาวะ DTs 1.77 เทา (Adjusted OR =

1.77 95% CI 1.06-2.96) ซงแตกตางจากการศกษาของ

Borah AJ(16) ทพบวาคาเอนไซม AST สมพนธกบการ

เกดภาวะถอนพษสรารนแรงมากกวาคา ALT อยางม

นยส�าคญทางสถต

ในการศกษาน พบวา กลมผปวย DTs มปรมาณ

เกลดเลอดต�ากวากลม non-DTs อยางมนยส�าคญทาง

สถต เชนเดยวกบการศกษาของ Benedict NJ.(14)

และ Eyer F.(15) ทพบวา ภาวะเกลดเลอดต�าสมพนธกบ

การเกด DTs นอกจากน ใน การศกษาของ Harshe DG

และคณะ(29) พบวา ภาวะเกลดเลอดต�าเปนภาวะทเกดขน

ชวคราว และจะกลบเขาสระดบปกต เมออาการถอนพษ

สราหายไป ซงในการศกษานไมไดมการตดตามปรมาณ

เกลดเลอดหลงจากอาการถอนพษสราของคนไขดขน

การศกษานขาดขอมลทส�าคญบางสวนเชน

ประวตจ�านวนครงทเคยชกจากการขาดสรา (number

of seizures) ลกษณะการชกของคนไข ประวตการเคย

เกดภาวะ DTs รวมถงรปแบบการดมสรา เปนตน ซงอาจ

เปนประโยชนในการท�านายความเสยงของการเกดภาวะ

ถอนพษสรารนแรง นอกจากน เพอประโยชนในการดแล

รกษาคนไข การใหความส�าคญกบผลการตรวจทางหอง

ปฏบตการ อยางละเอยดจะท�าให สามารถวางแผนการ

ดแลผปวยไดอยางเหมาะสม ปองกนภาวะเสยงทเปน

อนตรายตอชวตได และควรมการศกษาในลกษณะงาน

วจยเชงทดลองเพอพฒนาและทดลองใชโปรแกรมการ

รกษาในกลมผตดสราในระยะถอนพษสราเพมเตม เชน

โปรแกรม การจดการกบอาการถอนพษสราในผเสพตด

สรา โปรแกรมการสนบสนนทางสงคมเพอลดระดบ ความ

รนแรงของภาวะถอนพษสรา โปรแกรมการสอนสขศกษา

เพอลดพฤตกรรม การดมในผเสพตดสราหลงพนระยะ

ถอนพษสรา

สรป จากการศกษานพบวาปจจยทมผลท�าใหคนไข

มภาวะถอนพษสรารนแรง ไดแก ประวตเคยชกจากการ

ขาดสรา ภาวะแมกนเซยมในเลอดต�า (Hypomagnesemia)

และภาวะเอนไซม ALT สง





เอกสารอางอง1. Sadock BJ,Sadock VA, Ruiz P.Synopsis of psychiatry behavioral sciences. 11st.ed. Philadelphia : Wolters Kluwer Health/ Lipplincott; 2016.2. สาวตร อษณางคกรชย, สวรรณา อรณพงศไพศาล. ปญหาและความผดปกตจากการดมสราความส�าคญ และการดแลรกษาในประเทศไทย. สงขลา : สหมตร พฒนาการพมพ; 2557.3. Trevisan LA, Boutros N, Petrakis IL, Krystal JH. Complications of alcohol withdrawal : pathophysiological insights. Alcohol Health Res World 1998;22(1):61-6. 4. Wetterling T, Kanitz RD, Besters B, Fischer D, Zerfass B, John U, et al. A new rating scale for the assessment of the alcohol-withdrawal syndrome (AWS scale). Alcohol Alcohol 1997 32(6):753-60. 5. เบญจวรรณ จอมอนตา. การพฒนาแนวปฏบตทาง คลนกส�าหรบการผกยดผ ปวยระยะถอนพษสรา โรงพยาบาลเกาะคา จงหวดล�าปาง. [การคนควา อสระปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. คณะ พยาบาลศาสตร; บณฑตวทยาลย, เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม; 2550.6. เทอดศกด เดชคง อนทรา ปทมนทร อษา พงธรรม ธญลกษณ แกวเมองอภสทธ ฤธาทพย. คมอแนวทาง ปฏบตการดแลชวยเหลอและบ�าบดผประสบปญหา แอลกอฮอล. กรงเทพฯ: ส�านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต; 2547.7. Chandini S, Sequeira AZ, Mathai PJ. Factors associated with del i r ium tremens:A retrospective chart study. Muller J Med Sci Res 2013;4:86-9. 8. Sarkar S, Choudhury S, Ezhumalai G, Konthoujam J. Risk factors for the development of delirium in alcohol dependence syndrome: Clinical and neurobiological implications.

Indian J Psychiatry 2017;59(3):300-5.

9. Palmstierna T. A model for predicting

alcohol withdrawal delirium. Psychiatr Serv

2001;52(6):820-3. D

10. Lee JH, Jang MK, Lee JY, Kim SM, Kim KH,

Park JY, et al. Clinical predictors for delirium

t remens in alcohol dependence. J

Gastroenterol Hepatol 2005;20(12):1833-7.

11. Fiellin DA, O'Connor PG, Holmboe ES, Horwitz

RI. Risk for delirium tremens in patients with

alcohol withdrawal syndrome. Subst

Abus 2002;23(2):83-94.

12. Ferguson JA, Suelzer CJ, Eckert GJ, Zhou

XH, Dittus RS. Risk factors for delirium tremens

development. J Gen Intern Med 1996;11(7):

410-4.

13. Salottolo K, McGuire E, Mains CW, van Doorn

EC, Bar-Or D. Occurrence, Predictors, and

Prognosis of Alcohol Withdrawal Syndrome

and Delirium Tremens Following Traumatic

Injury. Crit Care Med 2017;45(5):867-74.

14. Benedict NJ, Wong A, Cassidy E, Lohr BR,

Pizon AF, Smithburger PL,et al. Predictors

of resistant alcohol withdrawal (RAW):

A retrospective case-control study. Drug

Alcohol Depend 2018;192:303-8

15. Eyer F, Schuster T, Felgenhauer N, Pfab R,

Strubel T, Saugel B, et al. Risk assessment

of moderate to severe alcohol withdrawal-

predictors for seizures and delirium tremens

in the course of withdrawal. Alcohol Alcohol

2011;46(4):427-33.

16. BorahAJ, Deka K, Bhattacharyya K. Serum

electrolytes and hepatic enzymes level in

alcohol withdrawal patients with and

without delirium tremens-a comparative

study. Int J Health Sci Res 2017;7(11):74-83.


604

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

17. มงคล ศรเทพทว.อญชล ศรเทพทว, ศรภรณ ชยศร,

บษกร วรากรอมรเดช, เมษา สวรรณรง, สวสด

เทยงธรรม. ความไมสมดลของเกลอแรแมกนเซยมใน

ผปวยทมภาวะถอนพษสรา.วารสารสถาบนจตเวช

ศาสตรสมเดจเจาพระยา 2015;9(2);36-48.

18. Berggren U, Fahlke C, Berglund KJ, Blennow

K, Zetterberg H, Balldin J. Thrombocytopenia

in early alcohol withdrawal is associated with

development of delirium tremens or

seizures. Alcohol Alcohol 2009;44(4):382-6.

19. Elisaf M, Liberopoulos E, Bairaktari E,

Siamopoulos K. Hypokalaemia in alcoholic

patients. Drug Alcohol Rev 2002;21(1):73-6.

20. Stasiukyniene V. [Blood plasma potassium,

sodium and magnesium levels in chronic

alcoholism during alcohol withdrawal]

[Article in Lithuanian] Medicina (Kaunas)

2002;38(9):892-5.

21. กองสถตสงคม ส�านกงานสถตแหงชาต. การส�ารวจ

พฤตกรรมการสบบหรและการดมสราของประชากร

พ.ศ. 2560. กรงเทพฯ : บรษทพมพดการพมพ จ�ากด;

2561.

22. World Health Organization. The ICD-10

Classification of Mental and Behavioural

Disorders : Clinical descriptions and diagnostic

guidelines. Geneva: Division of Mental Health

World Health Organization; 1992.

23. พนธนภา กตตรตนไพบลย, บรรณาธการ. คมอ

ส�าหรบผ อบรม : การดแลผ มปญหาการดมสรา

เบองตนส�าหรบบคลากรสขภาพ ฉบบปรบปรง

2554 : Module C-มาตรการท 2: มาตรการบ�าบด

รกษาภาวะถอนพษสรา. พมพครงท 3. เชยงใหม :

แผนงานการพฒนาระบบการดแลผ มปญหาการ

ดมสรา โรงพยาบาลสวนปรง; 2555.

24. Saunders JB, Aasland OG, Babor TF, de la

Fuente JR, Grant M.Development of the

Alcohol Use Disorders Identification Test

(AUDIT): WHO Collaborative Project on Early

Detection of Persons with Harmful Alcohol

Consumption—II. Addiction 1993;88(6):

791-804.

25. Monte R, Rabuñal R, Casariego E, Bal M,

Pértega S.. Risk factors for delir ium

tremens in patients with alcohol withdrawal

syndrome in a hospital setting. Eur J Intern

Med 2009;20(7):690-4.

26. Kadajari A, Kumar NP, Raju TSN, Rani SR.

Predictors of Complicated Withdrawal in

Pat ients with Alcohol Dependence

Syndrome. IOSR-JDMS 2019;18(6):11-9.

27. Rogawski MA. Update on the neurobiology

of alcohol withdrawal seizures. Epilepsy Curr

2005;5(6):225-30.

28. Ahmed F, Mohammed A. Magnesium:

The Forgotten Electrolyte-A Review on

Hypomagnesemia. Med Sci (Basel) 2019;

7(4):56.

29. Harshe DG, Thadasare H, Karia SB, De Sousa

A, Cholera RM, Kale SS, et al. A Study of

Patterns of Platelet Counts in Alcohol

Withdrawal. Indian J Psychol Med 2017;

39(4):441-4.






ผลของการใชโปรแกรมฟนฟผปวยภายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม

Outcome of Physical Therapy Programs in Post-Operative Total

Knee Arthroplasty

ธญชนก ด�ารห, วท.ม. (กายภาพบ�าบด)* Tanchanok Damri, M.Sc.*

*กลมงานเวชกรรมฟนฟ โรงพยาบาลศรสะเกษ จงหวดศรสะเกษ ประเทศไทย 33000 Department of Physical Therapy, Sisaket Hospital, Sisaket. Thailand 33000

Corresponding author. Email address : [email protected] : 14 Jul 2020 Revised : 16 Jul 2020 Accepted : 26 Nov.2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การฟนฟผปวยหลงการผาตดเปลยนขอเขาเปาหมายคอ ลดปวด เพมก�าลงกลามเนอ

เพมองศาการเคลอนไหวของขอเขา การฝกเดนดวยเครองชวยเดน และปองกนภาวะ

ขอเขาตด งอเหยยดเขาไมสด ดงนนการดแลรกษาฟนฟระยะหลงไดรบการผาตด และ

การตดตามผลการรกษามความส�าคญ เปนสงทควรค�านงถงเปนอยางยงเพราะสามารถ

บงบอกถงคณภาพการดแลรกษารวมถงการวางแผนการจ�าหนายผปวยของผดแลได

เปนอยางด

วตถประสงค : เพอตดตามผลการฟนฟของผปวยทไดรบการรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยม

ระยะเวลาทท�าการศกษา : สงหาคม พ.ศ.2562-มนาคม พ.ศ.2563

วธการศกษา : การศกษาภาคตดขวาง ท�าการศกษาในผปวยขอเขาเสอม 20 คน ผาตดเปลยนขอเขา

เทยม แผนกศลยกรรมกระดก โรงพยาบาลศรสะเกษ ไดรบโปรแกรมทางกายภาพบ�าบด

ทงกอน และหลงการผาตด และตดตามผลระยะหลงผาตด 2 สปดาห 1 เดอน และ

2 เดอน โดยประเมนระดบความปวด (VAS) วดองศาการเคลอนไหวของขอเขาดวย

โกนโอมเตอร และระยะทางการเดนเปนเมตร (จากการซกถามผปวย)

ผลการศกษา : ระดบความเจบปวดหลงการผาตดเดอนท 1 และ 2 มระดบความเจบปวดนอยกวากอน

ผาตดและหลงผาตด 2 สปดาห องศาในการงอขอเขาหลงผาตด 1 ถง 2 เดอน งอได

มากกวาหลงผาตด 2 สปดาห ระยะทางทเดนหลงผาตด 2 เดอน ไดมากกวาหลงผาตด

2 สปดาห และ 1 เดอน อยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.05)

สรป : หลงผาตด 2 เดอน ผปวยมระดบความปวดลดลง องศาการเคลอนไหวของขอเขาเพม

ขนและระยะทางการเดนไดมากขน

ค�าส�าคญ : โปรแกรมกายภาพบ�าบด ความปวด องศาการเคลอนไหวของขอเขา ระยะทางการเดน


606

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : The outcome of rehabilitation in the surgical approach involved in total

knee replacement (TKR) is relieved edema, improve muscle power and

range of motion, gait training and prevent joint stiffness. Hence

postoperative rehabilitation programe was especially importance that

was related to quality of treatment and plan of discharge.

Objective : The purpose of this study was to follow-up of rehabilitation in post-op

erative total knee arthroplasty patients

Methods : This cross-sectional study consisted of 20 knee arthroplasty patients.

They were received pre - post - operative physical therapy programs

and followed-up at 2 weeks, 1 month, and 2 months after operation.

Pain score, range of motion and distance part were measured with

a visual analogue scale, goniometer and interview at baseline (pre-operative)

as well as week 2, month, and 2 months post-operative.

Duration of this study : August 2018 - March 2019

Results : The study found that pain scores and range of motion in knee flexion at

1 month and 2 months post-operative were less than pre-operative and

week 2 post-operative remained statically significant (p<0.05). The distance

that can be walked for 2 months longer than week 2 and 1 month

post-operative with statically significant (p<0.05).

Conclusion : Post total Knee arthroplasty patients were improved in pain intensity,

range of motion of knee joint and the distance of walking.

Keywords : physical therapy programs, Pain, knee movement degree

หลกการและเหตผล ภาวะขอเขาเสอมเปนปญหาสขภาพส�าคญของ

ผสงอาย สาเหตหลกเกดจากอายทมากขน ท�าใหเกดการ

เสอมของกระดกออนและเนอเยอรอบๆ ขอจนเกดอาการ

ปวดเรอรง อกทงขอเขาเปนขอทใหญทสดในรางกายทใช

รบน�าหนก นอกจากนวฒนธรรมไทยเคยชนกบการนง

คกเขา ขดสมาธ พบเพยบหรอนงยองๆ เปนเวลานานๆ

จงเปนสาเหตทท�าใหมการเสอมของขอมากขน(1) อาการ

ทพบบอย ไดแก อาการปวด การจ�ากดการเคลอนไหว

ของขอ หรอขอเขาผดรป เชน เขาโกง (genu varus)

เขาชนกน (genu valgus) ซงสงผลตอการท�ากจวตรประจ�าวน

อาจตองพงพาคนอนมากขน สญเสยความมนใจ และ

สงผลตอคณภาพชวต ผปวยทไดรบการรกษาดวยยา หรอ

การท�ากายภาพบ�าบด แตอาการยงไมดขน จ�าเปนตองได

รบการรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยม (Total

knee replacement : TKR) จากสถานการณปจจบน

ขอมลผปวยโรคขอเขาเสอมทเขารบบรการในระบบหลก

ประกนสขภาพแหงชาตในชวงป พ.ศ.2554-พ.ศ.2557

พบวามผปวยเขารบบรการรกษาในหนวยบรการเพมขน

จาก 241,135 ราย เปน 274,133 ราย เฉลยเพมขนปละ

8,250 ราย สวนผปวยทไดรบการผาตดขอเขาเสอม

พบวา มจ�านวนเพมขน จาก 6,353 ราย ป พ.ศ.2557

เปน 8,690 ราย ในป พ.ศ.2558 และ 10,736 ราย

ในป พ.ศ.2559 คดเปนอตราเฉลยเพมรอยละ 23 ตอป

อกทงมแนวโนมเพมขนตอเนองจากการเขาส สงคม

ผสงอายในอนาคต(2) และจากขอมลผปวยทมารบบรการ


Outcome of physical therapy programs in post-operative total knee arthroplasty



งานกายภาพบ�าบด กลมงานเวชกรรมฟนฟ โรงพยาบาล

ศรสะเกษ ป พ.ศ.2559 - พ.ศ.2561 พบวาผ ปวย

โรคขอเขาเสอมมากเปนอนดบ 5 และไดรบการผาตด

โดยการเปลยนขอเขา จ�านวน 45, 42 และ 39 ราย

ตามล�าดบ เปาหมายของการผาตดเปลยนขอเขาเทยม

เพอลดอาการปวด แกไขการผดรปของขอเขา เพมความ

มนคงของขอและชวยใหเขาท�างานไดดขน เพมองศาการ

เคลอนไหวในการงอและเหยยดขอเขา และเพมคณภาพ

ชวตใหผปวยสามารถกลบไปใชชวตประจ�าวนกบครอบครว

และสงคมไดเชนเดม การรกษาฟนฟผปวยหลงการผาตด

เปลยนขอเขาเปาหมาย คอ ลดปวด เพมก�าลงกลามเนอ

เพมองศาการเคลอนไหวของขอเขา การฝกเดนดวยเครอง

ชวยเดน และปองกนภาวะแทรกซอนตางๆ เชน ภาวะขอ

เขาตด งอเหยยดเขาไมสด การศกษาของ Bade MJ

และคณะ(3) ท�าการศกษาความแขงแรงกลามเนอเหยยด

ขอเขา องศาการเคลอนไหวขอเขาและการท�างานของ

ขอเขากอนผาตดเปลยนขอเขา 2 สปดาหและหลงผาตด

เปลยนขอเขา 6 เดอน เปรยบเทยบกลมคนแกปกต

พบวาลดลงทกตวเมอเทยบกบกอนผาตดแตจะมการ

ฟนตวหลงผาตด 6 เดอนยกเวนองศาการงอขอเขาทยง

คงนอยกวากอนการผาตด de Carvalho Junior LH และ

คณะ(4) ประเมนองศาการเคลอนไหวขอเขา การท�างาน

ของขอเขาดวย WOMAC หลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมแบบ

medial pivot พบวาองศาการเคลอนไหวขอเขาระหวาง

การผาตดมความสมพนธกบระยะหลงการผาตด 45 วน

และองศาการเคลอนไหวเขาทระยะทายสดมความ

สมพนธกบองศาการเคลอนไหวเขากอนการผาตด

นอกจากน พรทนา พฤกษธรางกร(5) ไดศกษาผลของ

โปรแกรมการวางแผนจ�าหนายตอการฟนฟสภาพผปวย

ผาตดเปลยนขอเขาเทยม พบวากลมทไดรบโปรแกรมการ

วางแผนจ�าหนายมคาคะแนนเฉลยของความปวดนอย

กวากลมทไดรบการพยาบาลปกต จะเหนไดวาการดแล

รกษาฟนฟระยะหลงไดรบการผาตด และการตดตามผล

การรกษามความส�าคญเปนสงทควรค�านงถงเปนอยางยง

เพราะสามารถบงบอกถงคณภาพการดแลรกษารวมถง

การวางแผนการจ�าหนายผปวยของผดแลไดเปนอยางด

ผวจยจงสนใจศกษาตดตามผลการฟนฟของผปวยทไดรบ

การรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยมหลงจากท

ผปวยกลบออกจากโรงพยาบาล เพอเปนแนวทางในการ

วางแผนการรกษาแกนกกายภาพบ�าบดและผปวยในการ

ฟนฟผปวยผาตดเปลยนขอเขาเทยมใหมประสทธภาพ

มากขน

วตถประสงค เพอตดตามผลการฟนฟผปวยผาตดเปลยนขอ

เขาเทยม ในเรองอาการปวด องศาการเคลอนไหวของ

ขอเขา และระยะทางในการเดน

วธการศกษา การวจยนเปนการศกษาแบบภาคตดขวาง

(Cross-sectional study) โดยเกบขอมลในผปวยโรคขอ

เขาเสอม อาย 55 ป ขนไปทไดรบการผาตดเปลยนขอเขา

เทยมระหวางเดอน สงหาคม พ.ศ.2562-มนาคม

พ.ศ.2563 รบการรกษาท โรงพยาบาลศรสะเกษ ผปวย

ทสมครเขารวมโครงการวจย มการลงนามยนยอมเปน

ลายลกษณอกษร โดยไมคาตอบแทนใดๆ จากการศกษา

ครงน

เกณฑการคดเขา (Inclusion criteria) - ผปวยปวดเขาทไดรบการวนจฉยวาเปนโรค

ขอเขาเสอม ทงเพศชายและเพศหญง รกษาโดยการผาตด

เปลยนขอเขา

- ผปวยโรคขอเขาเสอมทสามารถเขารบการ

ฟ นฟและตดตามการฟ นฟไดอยางตอเนองทแผนก

กายภาพบ�าบด โรงพยาบาลศรสะเกษ

เกณฑการคดออก (Exclusion criteria) - ผปวยทไมสามารถรบการฟนฟและตดตาม

การฟนฟไดอยางตอเนอง


608

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

กลมตวอยาง อางองคาเฉลยความปวดหลงผาตด 2 สปดาห จากการศกษาของ อญญาณ สาสวน และ ธนดา ผาตเสนะ(6) โดย

เครองมอทใชในการเกบขอมล 1. แบบสอบถามประกอบดวย

สวนท 1 ขอมลทวไปของผปวย ประกอบดวย

ทอย อาย เพศ อาชพ ระดบการศกษา รายได สถานภาพ

สมรส ดชนมวลกาย และโรคประจ�าตว หมายเลขโทรศพท

สวนท 2 แบบบนทกขอมล ประกอบดวย วน

ทผาตด ขาขางทผาตด ระดบความปวด องศาการ

เคลอนไหวของขอเขา ระยะทางทเดนได เครองชวยเดน

ทใชในการขนลงบนได

สวนท 3 โปรแกรมการฟนฟ ประกอบดวย การ

ฝกหายใจ การบรหารเพมความแขงแรงของกลามเนอขอ

เขา (3 ทา) การบรหารเพมองศาการเคลอนไหวของขอ

เขา (3 ทา) ทายดเขาและเอนรอยหวาย (2 ทา) การวด

องศาการเคลอนไหวของขอเขาในทานอนหงาย และการ

ฝกเดนดวย walker frame

หมายเหต : แบบประเมนทง 3 สวนผานการตรวจสอบ

คณภาพจากผเชยวชาญ (CVI=1)

2. Visual Analogue Scale (VAS) สามารถ

ใชวดความปวดไดหลายอยางและนยมน�ามาใชวดความ

ปวดสวนใหญจะใชเสนตรงทมความยาว 10 เซนตเมตร

อาจเปนแนวนอนหรอแนวตงกไดโดยปลายดานหนงคอ

ไมปวด และอกปลายกคอ ปวดมากทสด (หรอปวดมาก

ทสดเทาทจะคดได) ใหผปวยท�าเครองหมายลงบนเสนท

ยาว 10 เซนตเมตร ในต�าแหนงทเขาไดกบระดบความปวด

ของเขาในขณะนน ระยะเปนเซนตเมตร หรอ มลลเมตร

จากปลาย จะเปนตวเลขทใชบอกความแรงของผปวย

3. Universal Goniometer โกนโอมเตอร

มาตรฐาน ประเมนองศาการเคลอนไหวของขอเขา

ทาทใชในการวดขอเขา คอ ทานอนหงาย จดหมนอยท

epicondyle ของกระดก femur แขนขางหนงของ

โกนโอมเตอรอยทต�าแหนงระหวาง greater trochanter

กบตรงกลางของกระดก femur สวนอกแขนหนงจะอย

ทต�าแหนงระหวาง lateral malleolus กบตรงกลางของ

กระดก fibular(7)

4. แบบสอบถาม Modified WOMAC(8)

(Westerm Ontario and MacMaster University)(9)

ฉบบภาษาไทย เปนการประเมนอาการของผปวยโรค

ขอเสอม ประกอบดวยค�าถาม 3 สวน คอ ค�าถามระดบ

ความปวด 5 ขอ ระดบอาการขอฝด 2 ขอ และระดบ

ความสามารถในการใชงานขอ 15 ขอ รวม 22 ขอ แตละ

ขอม 0-10 คะแนน โดยคะแนนมากหมายถงความรนแรง

ของโรคมาก

จรยธรรมการวจย ก ารว จ ยคร ง น ไ ด ผ านการร บ รองจาก

คณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย

โรงพยาบาลศรสะเกษ หนงสอรบรองเลขท 040/2019

ใหไว ณ วนท 8 กรกฎาคม พ.ศ.2562





ขนตอนการเกบขอมล

หองตรวจศลยกรรมกระดก

ผปวยนอก

นอนตกศลยกรรมกระดก 1 วน

กอนท�าการผาตด

แผนกกายภาพบ�าบด

- สมภาษณตามแบบฟอรมสวนท 1 และ 2

- วดองศาการเคลอนไหวของขอเขา

- แนะน�าการออกก�าลงกายเพมความแขงแรงขอเขา

เพมองศาการเคลอนไหวขอเขาและยดกลามเนอ

- แนะน�าการฝกหายใจ

- ฝกการเดน walker frame

- ใชเวลาท�าในการเกบขอมล 15-20 นาท/

คน เกบแบบสอบถามคนทนท

- รวบรวมขอมลวเคราะหและสรปผล

หมายเหต : กอนการผาตดเกบขอมลสวนท 1, 2 และ

ระยะตดตามผลหลงการผาตด 2 สปดาห และ 1 เดอน

และ 3 เดอน ท�าการเกบขอมลสวนท 2

สมมตฐาน : H

0 : µ

1= µ

2 = µ

3 (การวดทง 3 ครง มคาเฉลย

ของระดบความปวด องศาการเคลอนไหวในการ

งอ-เหยยดเขา คาคะแนน WOMAC และ ระยะทางใน

การเดนไมแตกตางกน)

H1: µ

1≠ µ

2≠ µ

3 มอยางนอย 1 ครง ทมคาเฉลย

ของระดบความปวด องศาการเคลอนไหวในการ

งอ-เหยยดเขา คาคะแนน WOMAC และ ระยะทางใน

การเดนทแตกตางกน

การวเคราะหขอมล น�าขอมลทเกบรวบรวมไดมาท�าการวเคราะห

ทางสถต หาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (Standard deviation) วเคราะหความ

แปรปรวนทางเดยวชนดวดซ�า (One-way analysis of

variance with repeated measure) เพอเปรยบเทยบ

ความแตกตางระหวางกอนการผาตด และหลงการผาตด

2 สปดาห 1 และ 2 เดอน เพอเปรยบเทยบระดบความ

ปวด เปรยบเทยบองศาการงอ-เหยยดเขา เปรยบเทยบ

คาคะแนน WOMAC และเปรยบเทยบระยะทางในการเดน

ใชระดบนยส�าคญทางสถตท 0.05

ผลการศกษา กลมตวอยางเปนผปวยผาตดเปลยนขอเขา

จ�านวน 20 คน อายเฉลย 62.9 ± 8.1 ป เพศหญง

(รอยละ 90) สวนใหญอาชพเกษตรกรรม (รอยละ 55)

รองลงมาคอแมบาน (รอยละ 25) ระดบการศกษาประถม

ศกษา (รอยละ 80) โรคประจ�าตวทพบมาก คอโรคความ

ดนโลหตสง (รอยละ 60) ระดบความเจบปวดโดยรวม

กอนการผาตดอยในเกณฑสง (รอยละ 70) ระยะทางท

เดนไดนอยกวา 100 เมตร (รอยละ 75) จ�านวนขอเขา

ทผาทงหมด 32 ขอ โดยเขาซายและขวา จ�านวน 17 ขอ

และ 15 ขอ ตามล�าดบ ผปวยทผาตดเขาทงสองขาง

จ�านวน 12 ราย (รอยละ 60) (ตารางท 1)


610

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 1 แสดงลกษณะทวไปของอาสาสมคร

ขอมล จ�านวน (รอยละ)

เพศ

ชาย

หญง

อาย (ป)

<60

61-70

>70

X=62.9, SD = 8.1

ระดบการศกษา

ประถมศกษา

มธยมศกษา

ปรญญาตร

อาชพ

เกษตรกรรม

คาขาย

รบราชการ

รบจาง

แมบาน

2(10.0%)

18(90.0%)

8(40.0%)

10(50.0%)

2(10.0%)

16(80.0%)

13(65.0%)

1(5.0%)

11(55.0%)

1(5.0%)

2(10.0%)

1(5.0%)

5(25.0%)

สถานภาพ

โสด

ค

ดชนมวลกาย

<18.5

18.6-22.9

23.0-24.9

25.0-29.9

เขาขวา

ระดบความปวด (กอนผาตด)

ปวดเลกนอย

ปวดปานกลาง

ปวดมาก

4(20.0%)

16(80.0%)

0

18(90.0%)

2(10.0%)

0

15(75.0%)

1(5.0%)

5(25.0%)

14(70.0%)





ตารางท 1 แสดงลกษณะทวไปของอาสาสมคร (ตอ)

ขอมล จ�านวน (รอยละ)

ระยะทางทเดนได เมตร (กอนผาตด)

<100

101-500

>500

ความสามารถขนลงบนได (กอนผาตด)

จบราว

ไมจบราว

15(75.0%)

3(15.0%)

2(10.0%)

15(75.0%)

5(25.0%)

ตารางท 2 แสดงคาเฉลยระดบความปวด องศาการเคลอนไหวในการงอเขา คาคะแนน WOMAC และระยะทางการเดน

ระยะเวลา เขาขวา (n=15)

F/E

เขาซาย (n=17)

F/E

ระดบ

ความปวด

WOMAC ระยะทาง

(เมตร)

กอนผาตดหลงผาตด 2 สปดาหหลงผาตด 1 เดอนหลงผาตด 2 เดอน

101.7±34.6/7.7±13.386.3±27.4/5.3±11.495.3±28.0/-2.7±3.7103.7±29.4/2.7±5.6

105.3±24.9/-8.8±14.692.1±16.4/-4.1±6.7104.1±10.2/-1.5±2.4105.6±28.2/-1.5±3.8

7.1±1.86.10±2.63.7±2.41.1±1.1

133.1103.445.216.2

199.2±309.976.8±107.9157.5±148.1380.8±360.7

ใชสถต Shapiro-Will ในการทดสอบระดบ

ความเจบปวด องศาการเคลอนไหวการงอ-เหยยดเขา

ระยะทางในการเดน พบวามการกระจายตวแบบปกต

จงใชผลการวเคราะหทางสถตดวย repeated measure

analysis of variance พบวาระดบความเจบปวดหลง

การผาตดเดอนท 1 (3.7) และเดอนท 2 (1.1) มระดบ

ตารางท 3 ผลตางระหวางคาเฉลยของระดบความเจบปวด กอนและหลงการผาตด

ตวแปร กอนผาตด หลงผาตด 2 สปดาห หลงผาตด 1 เดอน หลงผาตด 2 เดอน

กอนผาตด

หลงผาตด 2 สปดาห

หลงผาตด 1 เดอน


1.0

3.5*

6.1*

2.0*

5.1* 2.7*

*p<0.05

คาเฉลยระดบความปวด องศาการงอ-เหยยด

เขา คาคะแนน WOMAC และระยะทางการเดน ในระยะ

กอนการผาตด และหลงการผาตดในระยะ 2 สปดาห 1 เดอน

และ 2 เดอน มการเปลยนแปลงทดขน (ตารางท 2)

ความเจบปวดนอยกวากอนผาตด (7.1) และหลงผาตด

2 สปดาห (6.1) อยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.05)

และพบวาระดบความเจบปวดกอนผาตดและหลงผาตด

2 สปดาห ไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต

(p<0.05) (ตารางท 3)


612

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET ตารางท 4 ผลตางระหวางคาเฉลยขององศาการเคลอนไหวการงอเขาซาย กอนและหลงการผาตด






13.2

1.2

0.4

12.1*

13.6 1.5






4.7

7.4*

7.4*

2.7

2.7 0.0






15.3*

6.3

2.0

9.0

17.3* 8.3*

*p<0.05

*p<0.05

*p<0.05

ตารางท 5 ผลตางระหวางคาเฉลยขององศาการเคลอนไหวการเหยยดเขาซาย กอนและหลงการผาตด

ตารางท 6 ผลตางระหวางคาเฉลยขององศาการเคลอนไหวการงอเขาขวา กอนและหลงการผาตด

ขณะเดยวกนเขาขวา พบวา หลงผาตด 2 เดอน

(103.7 องศา) สามารถงอเขาไดมากกวาระยะ 2 สปดาห

(86.3 องศา) อยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.05) สวนการ



องศาการเคลอนไหวในการงอ-เหยยดเขาซาย

พบวาหลงผาตด 1 เดอน (104.1 องศา) งอเขาไดมากกวา

ระยะ 2 สปดาห (92.1 องศา) แตในการเหยยดเขา

หลงผาตด 1 และ 2 เดอน (-1.4 องศา) เหยยดไดมากกวา

กอนการผาตด (-8.8 องศา) อยางมนยส�าคญทางสถต

(p<0.05) (ตารางท 4-5)

เหยยดเขาทงกอนผาตดและหลงผาตดไมมความแตกตาง

อยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.05) (ตารางท 6-7)








2.3

5.0

5.0

2.6

2.6 0.0






121.3

40.7

181.9

80.7

303.2* 222.5*

*p<0.05

*p<0.05

ตารางท 7 ผลตางระหวางคาเฉลยขององศาการเคลอนไหวการเหยยดเขาขวา กอนและหลงการผาตด

นอกจากนยงพบวาระยะทางทเดนหลงผาตด

2 เดอน (380.8 เมตร) สามารถเดนไดมากกวาหลงผาตด

ผลการประเมนระดบความสามารถในการท�า

กจกรรมประจ�าวนในผปวยโรคขอเขาเสอม ระยะกอน

ผาตด (133.1) และหลงผาตด 2 เดอน (16.2) พบวา

คาคะแนน WOMAC ลดลงอยางชดเจนเมอเปรยบกบ

กราฟท 1 แสดงคาคะแนน WOMAC กอนผาตดและหลงผาตด 2 เดอน

กอนผาตด ทงในขอค�าถามทเกยวกบระดบความเจบปวด

อาการฝดขดของขอ และการใชงานของขอเขาใน

ชวตประจ�าวน (กราฟท 1 และ 2)

ตารางท 8 ผลตางระหวางคาเฉลยระยะทางทเดนได กอนและหลงการผาตด

2 สปดาห (76.8 เมตร) และ 1 เดอน (157.5 เมตร) อยาง

มนยส�าคญทางสถต (p<0.05) (ตารางท 8)


614

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

กราฟท 2 แสดงคาคะแนน WOMAC ในขอค�าถามปวด การฝดขดของขอ และการใชงานขอเขา กอนผาตดและ






การอภปรายผลการวจย ผลการวจยสนบสนนสมมตฐานของการวจยทตงไว แสดงใหเหนวาการใหโปรแกรมการดแลตงแตกอนผาตด หลงผาตดจนถงระยะตดตามการรกษา สามารถใชไดผลดในการฟนฟผ ปวยผาตดเปลยนขอเขาเทยม จากผลการวจยผปวยมอาการปวดภายหลงการผาตด 1-2 เดอน นอยกวาอาการปวดกอนการผาตดและองศาการงอเขาหลงผาตด 1 เดอน มากกวากอนการผาตดนน เปนผลจากการทผปวยไดรบค�าแนะน�าในการท�ากายภาพบ�าบด นอกจากนระยะเวลาดงกลาวการอกเสบทขอเขาลดลง อาการปวดลดลง เนอเยอตางๆ มการฟนตว ผปวยสามารถบรหารขอเขา ใชงานขอเขาไดมากขน สงผลใหองศาการเคลอนไหวขอเขาเพมขน สอดคลองกบการศกษาของ อญญาณ สาสวน และ ธนดา ผาตเสนะ(3)

นอกจากนในการศกษาครงนจะเหนวาผปวยจ�านวน 12 ราย ได รบการผ าตดเปลยนข อเข าเทยมขางเดยวและ ทงสองขางพรอมกน ท�าใหเกดความสงสยวากรณทผาตดเขาทงสองขางนนอาการปวดจะมากกวาการผาตดเพยงขางเดยวหรอไม พบวาอาการปวดหลงผาตดเขา 2 สปดาห ในคนทผาเขาทงสองขางมคาเฉลยเทากบ 5.7 ขณะทผาตดเขาเพยงขางเดยวมคาเฉลย 6.5 พบวาไมมความแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05 แตอยางไรกตามความทนทานตอความเจบปวดของแตละคนไมเทากน ประสบการณตอความเจบปวดกแตกตางกน Artz N และคณะ (10) ท�าการศกษาแบบ systematic review และ meta-analysis เรองผลการท�ากายภาพบ�าบดในผ ปวยผาตดเปลยนขอเขาเทยม พบวา การท�ากายภาพบ�าบดมผลตอการท�าหนาทของ ขอเขาและระดบความปวดในระยะสน Simmons L และ Smith T(11) ท�าการศกษาแบบ systematic review เรองประสทธผลของการท�ากายภาพบ�าบดกอนและหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม พบวา การท�ากายภาพบ�าบดชวยเพมความสามรถในการทรงตว นอกจากน Ahmad Alghadir และคณะ(12) ไดศกษาการท�ากายภาพบ�าบดกอนและหลงการผาตดเทยบกบการท�ากายภาพบ�าบดระยะหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมอยางเดยว พบวา ไมมความแตกตางกนในเรองของอาการปวดและการฟนกลบมาใชงานของ

ขอเขา

ในสวนขององศาการเคลอนไหวของขอเขา

Mechael และคณะ(3) พบวาองศาการเคลอนไหวของ

ขอเขาจะลดลงเมอเทยบกบกอนการผาตดแตจะฟนตวได

ดหลงผาตด 6 เดอน ซงไมสอดคลองกบการศกษานทม

การเพมองศาการเคลอนไหวของขอเขาหลงการผาตด

เพยง 2 เดอน อาจเนองมาจากรปแบบการด�าเนนชวตท

แตกตางกน ความอดทนตอความเจบปวดทแตกตางกน

ซงสอดคลองกบการศกษาของ Lucio Honorio de

Carvalho Junior และคณะ(4) ทพบวาระยะชวงการ

ผาตดและหลงผาตด 45 วน มความสมพนธกน ดงนน

การฟนฟทตอเนองระยะดงกลาวจงสงผลใหสามารถ

เคลอนไหวขอเขาไดมากขน

ในการศกษาครงนผเขารวมสวนใหญเพศหญง

จะมความอดทนตอความปวดมากกวาเพศชาย อกทง

องศาการเคลอนไหวของขอเขากอนการผาตดไมมการตด

ของขอมากเกนไป ท�าใหการฟนฟหลงการผาตดสามารถ

ท�าไดงายขน รวมถงขอมลของดชนมวลกายทอยในเกณฑ

ปกต 18.6-22.9 (รอยละ 90) มผลตอการท�ากจวตรและ

การใชงานของขอเขาทไมตองรบน�าหนกทมากเกนไป

คาคะแนนการใชงานของเขากลดลงดวยเชนกน

จากการศกษาตดตามผลของผวจยพบวาระดบ

ความปวดจะลดลงเมอเวลาผานไป เนองจากมการฟนตว

ของเนอเยอและการอกเสบทลดลง สวนขององศาการ

เคลอนไหวของขอเขาในการงอและเหยยดเขากเชนกน

เมอมการอกเสบลดลง และมการฟนตวของเนอเยอจะ

ท�าใหผปวยสามารถเคลอนไหวขอไดมากขน แตอยางไร

กตามการตรวจประเมนองศาการเคลอนไหวของขอเขา

กอนจ�าหนายผปวยออกจากโรงพยาบาล มความส�าคญ

หากผปวยงอเขาไดนอย (< 60 องศา) สงผลใหมความ

เสยงตอการ readmission ได(13) นอกจากนยงพบวาหลง

ผาตด 2 เดอนผปวยสามารถเดนไดระยะทางทเพมขน

อาจเนองมาจากการฟนตวของเนอเยอ ระดบความปวด

ทลดลง รวมถงความมนใจในตวผปวยเอง และสงผลตอ

คาคะแนน WOMAC นอยลงตามไปดวย ซงคาคะแนน

เฉลยกอนผาตดและหลงผาตด 2 เดอน คอ 133.10 และ

16.15 คาคะแนน WOMAC ยงนอยแสดงถงการใชงาน

ของขอเขาไดอยางมประสทธภาพมากขน


616

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

อยางไรกตามถงแมวาอาการปวด องศาการ

เคลอนไหวของขอเขา ระยะทางทผปวยสามารถเดนได

โดยไมมอาการ และคาคะแนน WOMAC มแนวโนมดขน

ตามระยะเวลา แตการใหการฟนฟกอนและหลงการผาตด

ยงคงมความส�าคญในการคงสภาพการเคลอนไหวของขอ

คงความแขงแรงของกลามเนอ สงเสรมใหท�ากจวตรได

เรวขน ปองกนการเกดความพการ และชวยลดความวตก

กงวลแกผปวยและญาต

สรปผลการวจย หลงผาตด 2 เดอน ผปวยมระดบความปวด

ลดลง องศาการเคลอนไหวในการงอขอเขาเพมขน สวน

การเหยยดขอเขาไมแตกตางเมอเปรยบเทยบกบกอน

ผาตด สามารถเดนไดระยะทางมากขนและการใชงานของ

ขอท�าไดมากขน จากคาคะแนน WOMAC ทลดลง

ขอจ�ากดและขอเสนอแนะ ขาดการเกบขอมลเกยวเกยวกบการผดรปของ

เขา เชน เขาโกง (genu varus) เขาแอน (genu-vagus)

และก�าลงกลามเนอของตนขา (Quadriceps muscle)

ซงมความส�าคญในการชวยพยงขอเขาและการเดน อกทง

ยงสงผลตอรปแบบการเดนและการเสอมของขอเขา

นอกจากนระยะเวลาในการเกบขอมลตดตาม 2 เดอน

อาจยงไมฟนตวเตมทท�าใหศกยภาพหรอความสามารถ

ยงไมถงระดบสงสดทผ ปวยสามารถท�าได ฉะนนการ

ศกษา ครงตอไป ควรท�าการเกบขอมลการผดรปของขอ

เขาและยดระยะเวลาการตดตามผปวยออกไปอก

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณผปวยผาตดเปลยนขอเขาเทยม

และเจาหนาททเกยวของ ทสนบสนนการศกษาในครงน

de Carvalh Junior LH, Teixeira BP, da Silva Ber-

mordes.CO,

เอกสารอางอง1. ชศกด สวรรณศรกล. Orthopedics of medical

students Pramongkutklao College of medicine.

2nd ed. กรงเทพมหานคร: iewmp gril; 2538.

2. ประชาสมพนธ-ส�านกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต (สปสช.). พรบ.หลกประกนสขภาพ.

[อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 21 พฤษภาคม 2563].

สบคนไดจาก:URL:https://www.nhso.go.th/

f r on t end /News I n f o rma t i onDe t a i l .

aspx?newsid=MjA๐oQ.

3. Avies DM, Johnston DW, Beaupre LA, Lier DA.

Effect of adjunctive range-of-motion therapy

after primary total knee arthroplasty on the

use of health services after hospital

discharge. Can J Surg 2003;46(1):30-6.

4. Carvalho Júnior LH, Teixeira BP, Bernardes

CO, Soares LF, Gonçalves MB, Temponi EF.

Range of motion predictability after total

knee arthroplasty with medial pivot prosthesis.

Rev Bras Ortop 2017;52(2):197-202.

5. พรทนา พฤกษธรางกร. ผลของโปรแกรมการวางแผน

จ�าหนายตอการฟ นฟสภาพผปวยผาตดเปลยน

ขอเขาเทยม. วารสารวจยและนวตกรรมทางสขภาพ

2563;3(1):59-75.

6. อญญาณ สาสวน, ธนดา ผาตเสนะ. ผลของโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจทมตอการฟนฟสภาพ

ของผปวยหลงไดรบการผาตดเปลยนขอเขาเทยม.

การประชมวชาการและเสนอผลงาน วจยระดบชาต

“สรางสรรคและพฒนา เพอกาวหนาสประชาคม

อาเซยน” ครงท 2; 18-19 มถนายน 2558;

ณ วทยาลยนครราชสมา อ�าเภอเมอง จงหวด

นครราชสมา : ภาคบรรยาย; 110-119.





7. Denis M, Moffet H, Caron F, Ouellet D,

Paquet J, Nolet L. Effectiveness of continuous

passive motion and conventional physical

therapy after total knee arthroplasty: a

randomized clinical trial. Phys Ther 2006;86

(2):174-85.

8. Kuptniratsaikul V, Rattanachaiyanont M.

Validation of a modified Thai version of the

Western Ontario and McMaster (WOMAC)

osteoarthritis index for knee osteoarthritis.

Clin Rheumatol 2007;26(10):1641-5.

9. ปภสรา หาญมนตร, พรรณ ปงสวรรณ, ภาวน

เสรมชพ, วชย องพนจพงศ, อไรวรรณ ชชวาลย,

รงทพย พนธเมธากล. ความเทยงในการทดสอบซ�า

และความสมพนธของแบบประเมน Western

Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis

ฉบบภาษาไทย กบคะแนนปวดในผสงอายทมภาวะ

ขอเขาเสอม. วารสารเทคนคการแพทยและกายภาพ

บ�าบด 2557;26:84-92.

10. Artz N, Elvers KT, Lowe CM, Sackley C,

Jepson P, Beswick AD. Effectiveness of

physiotherapy exercise following total knee

replacement: systematic review and

meta-analysis. BMC Musculoskelet Disord

2015;16:15.

11. Lucy Simmons & Toby Smith Effectiveness

of pre-operative physiotherapy-based

programmes on outcomes following total

knee arthroplasty: a systematic review and

meta-analysis. Phys Ther Rev 2013;18(1):

1-10.

12. Alghadir A, Iqbal ZA, Anwer S.Comparison

of the effect of pre- and post-operative

physical therapy versus post-operative

physical therapy alone on pain and recovery

of function after total knee arthroplasty.

J Phys Ther Sci 2016;28(10):2754–8.

13. Davies DM, Johnston DW, Beaupre LA,

Lier DA. Effect of adjunctive range-of-motion

the rapy a f te r p r imary tota l knee

arthroplasty on the use of health services

after hospital discharge. Can J Surg

2003;46(1):30-6.


618

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




ประสทธผลของการพฒนารปแบบบรการทางดวนในผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด

Effectiveness of Fast Track System Development in ST Elevated

Myocardial Infarction

ศศธร กระจายกลาง, พย.ม.*Sasithorn Krajaiklang, B.N.S.*

*โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000*SURIN Hospital, SURIN Province, Thailand, 31000

Corresponding author. E-mail address : [email protected] : 26 Au g 2020. Revised : 16 Sep 2020. Accepted : 5 Dec 2020

บทคดยอ เหตผลการศกษา : โรคกลามเนอหวใจขาดเลอดมแนวโนมการเสยชวตเพมขน การรกษาทรวดเรว สามารถ

จ�ากดการตายของกลามเนอหวใจได

วตถประสงค : เพอพฒนารปแบบบรการทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด และศกษาประสทธผล

ของการพฒนารปแบบบรการทางดวนผปวย STEMI โดยวดผลลพธดานผรบบรการ

ผใหบรการและคณภาพการดแล

รปแบบการศกษา : การวจยและพฒนา

วธการศกษา : ด�าเนนการพฒนา 4 ขนตอน ไดแก 1) วเคราะหสถานการณ 2) พฒนารปแบบ

3) น�ารปแบบไปใช 4) ประเมนผล เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง 236 คน เปนผให

บรการ 54 คน ผรบบรการ 182 คน ผานคณะกรรมจรยธรรมโรงพยาบาลสรนทร

เครองมอทใชผานการหาคณภาพ ไดแก แบบสอบถามความคดเหน แบบวดความร

แบบสอบถามความพงพอใจ แบบตรวจสอบการปฏบต และแบบบนทกคณภาพบรการ

วเคราะหขอมลดวยสถตรอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน t-test และ

Chi–square

ผลการศกษา : 1. ไดรปแบบบรการทางดวน ประกอบดวย 1) ระบบบรหารจดการเครอขาย ไดแก

โครงสรางขอบเขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลในเครอขาย 2) ระบบการใหบรการ

ไดแก มาตรฐานการดแลผปวย STEMI ระเบยบปฏบต Fast track การใหค�าปรกษา

ทางไกลผาน Application line และการบรหารยา Standing order, STEMI Center,

STEMI nurse และแนวปฏบตการพยาบาล 3) ระบบเสรมสรางศกยภาพบคลากร ไดแก

การเพมพนความรบคลากรระบบพยาบาลพเลยง และนเทศตดตาม

2. ผลการใชรปแบบบรการทางดวน พบวา ผปฏบตเหนดวยกบรปแบบบรการและ

ปฏบตตามรอยละ 95.8 คะแนนความรของพยาบาลเพมจาก 14.1 เปน 18.2

(p=0.000) ผปวยไดรบการคดกรองเขาทางดวนเพมจาก รอยละ 78.3 เปน 92.1

(p=0.021) เขาทางดวนและทนเวลา 3 ชม. เพมจาก รอยละ 27.4 เปน 51.3 (p=0.002)


620

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ไดรบการขยายหลอดเลอดดวย SK เพมจากรอยละ 71.7 เปน 90.8 (p=0.003),

DTN30 นาทเพมจากรอยละ 10.4 เปน 31.6 (p=0.001) การเสยชวตลดลงจาก

รอยละ 12.3 เปน 10.5 (p=0.899) ความรในการดแลตนเองเพมจาก 8.4 เปน 9.9

(p=0.000) และพงพอใจตอบรการในระดบมาก

สรป : รปแบบบรการทางดวนดวนนสามารถเพมคณภาพการดแลได

ค�าส�าคญ : โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด รปแบบการดแล การพฒนา

ABSTRACTBackground : Acute Myocardial Infarction is a critical issue in medicine. Prompt

management to confine the infarction area.

Objective : The purposes of this study were to develop the STEMI fast tract service

and evaluate the implementation of the model.

Study Design : Research and development

Methods : This was a developmental research composing of 4-steps process:

1) Situation analysis 2) Develop service model 3) Implementation the

model to patient care process 4) outcome evaluation. There were 236

samples by purposive sampling with specific characteristics people,

comprised of health care provider group (45 registered nurses in charge

of STEMI patient care and 9multidisciplinary team members) and 182

STEMI patients. Research tools were questionnaires for opinion survey,

knowledge assessment and satisfaction survey. Performance checklist

and quality of care recorded. Data were analyzed and presented by

frequency, percentage, mean with standard deviation and t-test and

Chi-square.

Results : 1. The STEMI Fast Track Service Model consisting of 1) Network management

system consists of the structure, scope of responsibility of the hospitals

in the network in Surin Province. 2) The service system which consisted

of standards for STEMI care, Fast track procedures, Clinical practice

guideline, Long-distance consulting through application line and Standing

order: Protocol for STEMI, STEMI Center, STEMI nurse and Nursing care

guideline. 3) Personnel Capacity Building System consisted of increasing

knowledge of personnel, mentoring and the supervision system.

2. After the service model implementation, registered nurses agreed

with the developed service model and adherence rate to the service

model was 95.8%. Knowledge score of nurse after service model

implementation was significantly increased from 14.1 to 18.2 (p=0.000).


Effectiveness of Fast Track System Development in ST Elevated Myocardial Infarction



Rate of STEMI fast track increased form 78.3% to 92.1% (p=0.021),

enrollment within three hours from 27.4% to 51.3% (p=0.002) and

fibrinolytic treatment rate increased form 71.7% to 90.8%, rate door to

needle time within thirty minutes increased from 10.4% to 31.6%.

Mortality rate decreased from 12.3% to 10.5% (p=0.899), patient’s

self-care knowledge score increased from 8.4 to9.9 (p=0.000) and

satisfaction was at high level.

Conclusion : These studies suggest the benefits for caring patients.

Keywords : STEMI, care plan, development

หลกการและเหตผล โรคหลอดเลอดหวใจ (Ischemic Heart

Disease/Coronary Artery Disease) เปนโรคทพบบอย

และเปนปญหาส�าคญทางสาธารณสข รวมทงเปนสาเหต

การเสยชวตและทพพลภาพทส�าคญ ในปพ.ศ.2555

มผเสยชวตจากโรคหวใจและหลอดเลอด 17.5 ลานคน

คดเปนรอยละ 31 ของสาเหตการเสยชวตของประชากร

ทวโลก(1) ประเทศไทย ในปพ.ศ.2547 พบผปวยใน 185.7

ตอแสนประชากรและในปพ.ศ.2556 มอตราผปวยใน

เพมเปน 435.2 ตอแสนประชากร โดยอตราผปวยในเพม

ขนถง 2.3 เทา(2) ซงการรกษาผปวยกลมนตองท�าการเปด

หลอดเลอดหวใจใหเรวทสดภายใน เวลา 12 ชวโมงแรก

หลงเกดอาการเจบหนาอก ไดแก การใชยาละลายลมเลอด

การถางขยายหลอดเลอดและการผาตดท�าทางเบยง

หลอดเลอดหวใจ เพอใหเลอดไปเลยงกลามเนอหวใจโดย

เรวทสด(3,4) ในการเปดหลอดเลอดไดรบการยอมรบวาม

ประสทธภาพดกวาการใหยาละลายลมเลอด แตมขอ

จ�ากดทไมสามารถรกษาไดทกแหง แตถาการไดรบยา

ละลายลมเลอดภายใน 3 ชวโมงแรก(5) หลงเกดอาการ

จะไดผลดประสทธภาพใกลเคยงและลดอตราการเสย

ชวตไดมากกวา ซงถาหากระยะเวลาทใชในการสงตอ

ผปวยไปยงโรงพยาบาลทมศกยภาพในการท�าหตถการ

ถางขยายหลอดเลอดหวใจเกน 120 นาท โดยระยะเวลา

ในการเจบหนาอกไมเกน 12 ชวโมง และพบวาการเปด

หลอดเลอดดวยยาละลายลมเลอดภายใน 30 นาท ทมา

ถงโรงพยาบาลสามารถเปดหลอดเลอดหวใจไดดยงขน(6)

โรงพยาบาลสรนทรเปนโรงพยาบาลศนย ท�าหนาท

เปนแมขายในการรบสงตอผปวยจากโรงพยาบาลชมชน

ในจงหวดสรนทร รวม 17 แหง จากสถตการใหบรการ

พบวาผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด STEMI ทเขารบการ

รกษามแนวโนมสงขน โดยปพ.ศ.2558-พ.ศ.2560 มผปวย

STEMI เขารบการรกษาในโรงพยาบาลจ�านวน 152, 186

และ 170 ราย ตามล�าดบ อตราการ เสยชวตของ STEMI

คดเปนรอยละ 12.3, 12.5 และ 10.9 ตามล�าดบ อตรา

Door to Needle time ภายในเวลา 30 นาท คดเปน

รอยละ 21.1, 21.2 และ 25.5 โดยมระยะเวลาเฉลย

เทากบ 58, 55, 53 ตามล�าดบ ระยะเวลาเฉลย Onset

to Needle Time เทากบ 262, 275 และ 228 นาท ตาม

ล�าดบผปวยมการเขาถงการรกษาดวยยาละลายลมเลอด

ยงต�า ระยะเวลาทไดรบยาละลายลมเลอดสงกวาคา

เปาหมายทเปนมาตรฐาน คอ ภายใน 30 นาท ทงนจาก

การรบรอาการและการมาโรงพยาบาลของผปวย รวมถง

เครอขายการพยาบาลไมสามารถประเมนคดกรองและ

ใหยาละลายลมเลอดได ตลอดจนแนวทางการใหค�าปรกษา

ยงไมชดเจน การจดการเบองตนไมเหมาะสม ผปวยบางราย

ไมสามารถเขาถงหอผปวยหนกไดจากการบรหารจดการ

เตยงทมจ�ากด ในการทบทวนวรรณกรรม(7-10) พบวาการใช

แบบแผนการดแลทมความเชอมโยงตงแตการคดกรอง

การใชระบบชองทางดวน จะชวยใหผปวยสามารถเขาถง

บรการทรวดเรวขน ไดรบการรกษาทถกตอง และการดแล

ในหอผ ป วยโดยเน นการปองกนภาวะแทรกซอน

การฟนฟสมรรถภาพรางกาย การวางแผนจ�าหนาย


622

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

จนกระทงผปวยจ�าหนายกลบบาน สงผลใหอตราการ

เสยชวตลดลง ลดการเกดภาวะแทรกซอนจากโรคได

จากประเดนดงกลาวขางตนเพอใหผ ป วย

STEMI เขาถงยาละลายลมเลอดไดเรวทสดปลอดภยมาก

ทสดเนองจากเวลามความส�าคญตอการฟนหายและ

สามารถจ�ากดขอบเขตการตายของกลามเนอหวใจได

อยางมากจงไดพฒนารปแบบบรการทรวดเรวส�าหรบ

ผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด ซงเปนการบรณาการรวม

กนระหวางทมสหสาขาวชาชพและเครอขายทใหบรการ

ผปวยตงแตจดแรกทถงโรงพยาบาล การไดรบยาละลาย

ลมเลอด การสงตอการดแลในหออภบาล จนกระทงผปวย

จ�าหนายกลบบาน ใชแนวคดการมสวนรวมของโคเฮน

และอฟฮอฟ(11) เปนกรอบแนวคดเชงเนอหารวมกบ

แนวคดกระบวนการควบคมคณภาพของดร.เอดเวรด

เดมมง (Dr. W. Edwards Deming) เปนกรอบแนวคด

เชงเนอหาและเชงกระบวนการ(12) ดวยเหตนผ วจยจง

สนใจศกษาประสทธผลของการพฒนารปแบบบรการทาง

ดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด โดยเชอวาผลการ

ศกษาไดรปแบบบรการทางดวนทสามารถน�าไปใชไดจรง

และเหมาะสมกบบรบทของโรงพยาบาลในจงหวดสรนทร

และใหเกดมาตรฐานการดแลผปวยกลามเนอหวใจขาด

เลอดทมประสทธภาพ ลดอตราการเสยชวต เพมผลลพธ

การดแลรกษาใหดยงขน ลดภาวะทพพลภาพทจะเกดขน

กบผปวย เปนแนวทางในการรกษาพยาบาลและพฒนา

คณภาพการดแลผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดตอไปใน

อนาคต

วตถประสงค 1. เพอพฒนารปแบบบรการทางดวนผปวย

กลามเนอหวใจขาดเลอด

2. เพอศกษาประสทธผลของการพฒนา

รปแบบบรการทางดวนในผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด

โดยวดผลลพธดานผรบบรการ ผใหบรการ และคณภาพ

การพยาบาล

วธการศกษา (Methods) การวจยนเปนการวจยเชงพฒนา (research

and development) เกบขอมลแบบเปรยบเทยบยอน

หลงและตดตามไปขางหนา (retrospective prospective

before and after intervention design) ตงแตเดอน

ตลาคม พ.ศ.2559 ถงเดอนกรกฎาคม พ.ศ.2562

พนทศกษา เปนโรงพยาบาลสรนทรเขตสขภาพ

ท 9 และโรงพยาบาลชมชนซงเปนโรงพยาบาลใน

เครอขาย จ�านวน 17 แหง

กลมตวอยาง

1. เวชระเบยนของผ ป วยกลามเนอหวใจ

ขาดเลอดทงเพศชายและหญง ทไดรบการรกษาใน

โรงพยาบาลสรนทรดวยยาละลายลมเลอด ตงแตตลาคม

พ.ศ.2559 ถง มถนายน พ.ศ.2560 เปนกลมกอนพฒนา

รปแบบบรการ จ�านวน 106 ฉบบ

2. ผ ดแลผ ป วยกลามเนอหวใจขาดเลอด

พยาบาลวชาชพโรงพยาบาลสรนทร จ�านวน 25 คน

โรงพยาบาลในเครอขาย 20 คน ทมสหสาขาประกอบ

ดวยแพทยผเชยวชาญดานโรคหวใจ เภสชกร นกกายภาพ

บ�าบด นกโภชนากร หองบตรโรงพยาบาลสรนทร จ�านวน

9 คน โดยการเลอกแบบเจาะจงและยนดใหความรวมมอ

ในการสนทนา

3. ผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดทกคนทเขา

สระบบบรการทางดวนและไดรบยาละลายลมเลอด

ระหวางเดอนสงหาคม พ.ศ.2560 ถง กรกฎาคม พ.ศ.2562

จ�านวน 76 คน

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการวจยแบงเปน 2 สวน คอ

1) เครองมอในการทดลอง 2) เครองมอทใชในการเกบ

รวบรวมขอมล ผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญ 5 ทาน

ประกอบดวยแพทย พยาบาล และเภสชกร หาความ

เชอมนทงฉบบ ดงน

1. เครองมอในการทดลองไดแก รปแบบ

บรการทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดทพฒนา

ขนในขนตอนท 2 ประเมนความเหมาะสมของรปแบบ





ตามเกณฑประเมน AGREE instrument (13) โดย ผ เชยวชาญ 5 ทานไดคะแนนความเชอมน เทากบ รอยละ 88.1 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล จ�านวน 6 ชด ผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญ จ�านวน 5 ทาน ดงน 2.1 แบบวดความรเรองโรคกลามเนอหวใจขาดเลอดของพยาบาลวชาชพ สรางขนเองแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก ตอบถกให 1 ตอบผดให 0 จ�านวน 20 ขอ ไดคาความยากงาย 0.36-0.62 คาอ�านาจจ�าแนก 0.20-0.32 และคาความเชอมนโดยวธคเดอร รชารดสน สตรท 20 ได 0.85 2.2 แบบวดความรเรองการดแลตนเองของผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด สรางขนเอง ชนดเลอกตอบ 2 ตวเลอก คอ ใช และ ไมใช จ�านวน 20 ขอ ไดคาความยากงาย 0.30-0.97 คาอ�านาจจ�าแนก 0.07-0.53 และคาความเชอมนโดยวธคเดอร รชารดสน สตรท 20 ได 0.76 2.3 แบบสอบถามความคดเหนตอรปแบบบรการทางดวนของผใหบรการ สรางขนเองเปนมาตรา สวนประมาณคา 5 ระดบ จ�านวน 10 ขอ หาความเชอมนโดยวธ Cronbach Alpha Coefficient ได 0.87 2.4 แบบสอบถามความพงพอใจตอบรการทางดวนของผ รบบรการสรางขนเองเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ จ�านวน 10 ขอ หาความเชอมนโดยวธ Cronbach Alpha Coefficient ได 0.89 2.5 แบบตรวจสอบการปฏบตตามรปแบบบรการทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดสรางขนเอง ม 2 ขอค�าตอบใหเลอก คอ ปฏบตหรอไมปฏบต จ�านวน 32 ขอก�าหนดคาน�าหนกคะแนน 2 ระดบ ตอบปฏบตให 1 ไมปฏบตให 0 แบบประเมนนใชส�าหรบพยาบาลวชาชพในการปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยของทมสหสาขาวชาชพ 2.6 แบบบนทกคณภาพบรการ สรางขนเองจากรายการตวชวดประกอบดวย จ�านวนผปวยทไดรบการคดกรองเขาทางดวน จ�านวนผปวยทเขาทางดวนทนเวลาจ�านวนผปวยทไดรบการเปดหลอดเลอดดวยยาละลายลมเลอด จ�านวนผปวยทไดรบยาละลายลมเลอดภายใน 30 นาท และจ�านวนผปวยเสยชวตในโรงพยาบาล

การพทกษสทธของกลมตวอยาง การศกษาครงน ผานการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยระดบโรงพยาบาลตามเกณฑ ICH-GCP เลขทหนงสอรบรอง 15/2562 และน�าเสนอตอผอ�านวยการโรงพยาบาลสรนทร เพอขออนญาตในการเกบรวบรวมขอมล กลมตวอยางไดรบการชแจงวตถประสงคของการศกษา วธการเกบขอมล และเปนไป

ดวยความสมครใจ

การด�าเนนการศกษา ประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก 1) วเคราะห

สถานการณ 2) พฒนารปแบบบรการทางดวน 3) น�ารป

แบบไปใชในการดแลผปวย 4) ประเมนผล ดงน

ขนตอนท 1 วเคราะหสถานการณ โดย

1. รวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผปวยกลาม

เนอหวใจขาดเลอดทไดรบการรกษาในโรงพยาบาลสรนทร

ดวยยาละลายลมเลอด ตงแตตลาคม พ.ศ.2559 ถง

มถนายน พ.ศ.2560 จ�านวน 106 ฉบบ

2. สนทนากลมรวมกบเครอขาย 17 แหง ระหวาง

การลงนเทศการด�าเนนงาน Service plan สาขาโรคหวใจ

ประจ�าปงบประมาณ 2560 จ�านวน 20 คน รวม 4 ครง

ในประเดนการคนหาปญหาการด�าเนนงานทผานมาและ

แนวทางการแกไข

3. สนทนากลมรวมกบทมพฒนาคณภาพการ

ดแลผปวยสาขาอายรกรรมในการประชมประจ�าเดอน

จ�านวน 2 ครง ประกอบดวยแพทยผเชยวชาญดานโรค

หวใจ เภสชกร นกกายภาพบ�าบด นกโภชนากร เจา หนาท

หองบตรโรงพยาบาลสรนทร จ�านวน 9 ทานและพยาบาล

วชาชพ จ�านวน 25 คน ประกอบดวยหวหนางานหอง

ผปวยหนกโรคหวใจและหลอดเลอด หวหนาหอผปวย

อบตเหตและฉกเฉน หวหนาหอผ ป วยอายรกรรม

พยาบาลศนยสงตอ พยาบาลเวชกรรมสงคม และพยาบาล

วชาชพทดแลผปวยโรคกลามเนอหวใจ

ขนตอนท 2 พฒนารปแบบและสรางเครองมอ

การด�าเนนงานรปแบบบรการทางดวนผปวยกลามเนอ

หวใจขาดเลอด โดยน�าประเดนปญหาทไดจากการ

วเคราะหสถานการณในขนตอนท 1 มาก�าหนดรปแบบ


624

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

โครงสรางการท�างานและสะทอนในเวทการประชมราย

เดอนศนยโรคหวใจ กลมพยาบาลและบคลากรสหสาขา

วชาชพทเกยวของ โดยผานการประเมนรปแบบเบองตน

จากผเชยวชาญ 5 ทาน ปรบปรงตามค�าแนะน�าของ

ผเชยวชาญและใชกระบวนการควบคมคณภาพ (PDCA)

ขบเคลอนในการสรางความรวมมอและลงมอปฏบตใน

เดอนกมภาพนธ พ.ศ.2560 ปรบปรงรปแบบใหเหมาะสม

ตามบรบทและทดลองใชกบผปวยกลามเนอหวใจขาด

เลอดในเดอนกรกฎาคม พ.ศ.2560 จ�านวน 9 ราย

ปรบปรงรปแบบใหเหมาะสมยงขนและน�าผลเขาส ท

ประชมทมสหสาขาวชาชพเพอหาขอตกลงรวมกนอกครง

ในเดอนสงหาคม พ.ศ.2560

ขนตอนท 3 น�ารปแบบบรการทางดวน

สการปฏบตใน 2 สวน คอ 1) โรงพยาบาลสรนทร

2) โรงพยาบาลสรนทรและเครอขายกบผปวยกลามเนอ

หวใจขาดเลอด จ�านวน 76 คน ในเดอนสงหาคม พ.ศ.2560

ถงกรกฎาคม พ.ศ.2562 โดยเรมดวยจดประชมบคลากร

โรงพยาบาลสรนทร โรงพยาบาลชมชนในเครอขาย

จงหวดสรนทร และประกาศใชระเบยบปฏบต STEMI

Network ตดตามนเทศการน�ารปแบบบรการทางดวนไป

ใชของโรงพยาบาลชมชนในเครอขายจากการจดวชาการ

สญจรดวยทมแพทยเชยวชาญโรคหวใจ พยาบาล

เชยวชาญโรคหวใจ เภสชกร นกกายภาพบ�าบด และ

บคลากรทรบผดชอบโรคหวใจเพอสรางความสมพนธ

ความมนใจ บรณาการรวมกนในเครอขาย

ขนตอนท 4 ประเมนผลการพฒนา เปนขนตอน

การประเมนผลการใชรปแบบบรการทางดวนผ ปวย

กลามเนอหวใจขาดเลอด โดยมการประเมนผลลพธ 3 ดาน

ประกอบดวย

1. ดานผใหบรการ ไดแกคะแนนความรดาน

การพยาบาลผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดของพยาบาล

จากแบบวดความร รอยละการปฏบตตามแนวทางของ

บคลากรจากแบบตรวจสอบการปฏบตและคะแนน

ความเหนของพยาบาลตอรปแบบบรการทางดวน จาก

แบบสอบถามความคดเหน

2. ดานผรบบรการ ไดแก อตราความพงพอใจ

ตอการใหบรการของผรบบรการจากแบบสอบถามความ

พงพอใจตอบรการทางดวน คะแนนความรของผปวย

กลามเนอหวใจขาดเลอด จากแบบวดความรเรองการดแล

ตนเอง

3. ดานคณภาพการดแลทงในโรงพยาบาลและ

เครอขาย ไดแก จ�านวนการคดกรองผปวยเขาทางดวน

จ�านวนผปวยเขาทางดวนทน 3 ชม. (OTN) จ�านวนการ

ไดรบยาภายใน 30 นาท (DTN) จ�านวนการไดรบการ

ขยายหลอดเลอดดวยยาละลายลมเลอดและจ�านวนการ

เสยชวต จากแบบบนทกคณภาพบรการผปวยกลามเนอ

หวใจขาดเลอดทเขาบรการทางดวนและไดรบยาละลาย

ลมเลอด จ�านวน 76 คนทใชในขนตอนท 3

การวเคราะหขอมล ขอมลเชงปรมาณวเคราะหดวยสถตรอยละ

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลเชงคณภาพ

วเคราะหดวยการวเคราะหเนอหา (content analysis)

และขอมลเปรยบเทยบใชการวเคราะหความแตกตางดวย

สถต t-test และ Chi-square

ผลการศกษา ขนตอนท 1 ผลการวเคราะหสถานการณ

พบวา โรคกลามเนอหวใจขาดเลอดเปนสาเหตการเสย

ชวตทส�าคญในจงหวดสรนทร ในปพ.ศ.2560 พบวา

ผปวยทไดรบยาละลายลมเลอดรอยละ 73.8 มระยะ

Door to needle time ภายใน 30 นาท รอยละ 25.5

และ ม Onset to Needle Time มากกวา 12 ชวโมง

รอยละ 31.6 และพบวาเครอขายการพยาบาลขาดความ

รและทกษะในการประเมนคดกรอง การใหยาละลาย

ลมเลอด และการแปลผลคลนหวใจไฟฟา รวมทงไมมรป

แบบบรการทางดวนภายในโรงพยาบาล แนวปฏบตการ

พยาบาลมความหลากหลายไมเปนแนวทางเดยวกน

ท�าใหเกดปญหาในการสอสารและความเขาใจไมตรงกน

ไมมการวางแผนและวเคราะหปญหารวมกนระหวาง

โรงพยาบาลแมขายกบโรงพยาบาลในเครอขาย ไมมการ

เตรยมเตยงรบผปวยทหองผปวยหนก และแนวทางการ

ใหค�าปรกษาไมชดเจน ท�าใหการจดการดแลเบองตน





ไมเหมาะสม การสงตอลาชา ซงไดขอสรปในการพฒนา

3 ประเดนหลก คอ การพฒนาระบบบรหารจดการ

เครอขายการพฒนาระบบการใหบรการและการพฒนา

ระบบเสรมสรางศกยภาพบคลากร

ขนตอนท 2 ผลการพฒนารปแบบบรการ

ทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด พบวา รปแบบ

บรการทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด โดยลด

ขนตอนการใหบรการตงแตผรบบรการมอาการเจบหนาอก

กระทงไดรบการรกษาเปนผปวยในของโรงพยาบาลแมขาย

จาก 9 ขนตอนเปน 5 ขนตอน และไดรบการวนจฉยโรค

สงการรกษาดวยยาละลายลมเลอดจากแพทยผเชยวชาญ

ดานโรคหวใจ ณ หองอบตเหตฉกเฉนโรงพยาบาลชมชนแรก

ทผรบบรการมาใชบรการครงนนแทนการสงตวผปวยให

มารบการวนจฉยทโรงพยาบาลแมขายเพอใหยาละลายลมเลอด

ซงมองคประกอบในการพฒนา 3 ประเดน คอ ระบบ

บรหารจดการเครอขายระบบการใหบรการและระบบ

เสรมสรางศกยภาพบคลากรดงน

1. ระบบบรหารจดการเครอขาย

1.1 จดโครงสรางคณะกรรมการพฒนา

คณภาพการดแลผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด ไดแก

คณะกรรมการพฒนาระบบบรการสขภาพ สาขาโรคหวใจ

จงหวดสรนทร และคณะกรรมการด�าเนนงานศนยโรคหวใจ

โรงพยาบาลสรนทร ประกอบดวยทมสหสาขาวชาชพ

มหนาทรวมกนในการก�าหนดแผนการดแลผปวย รวมกบ

ใหบรการพยาบาลผปวย และตดตามควบคมก�ากบตาม

แนวปฏบต

1.2 ก�าหนดบทบาทหนาทของพยาบาล

หองผปวยหนกโรคหวใจและหลอดเลอดโรงพยาบาล

สรนทรเปนผประสานการรบปรกษา ประสานแผนการ

ดแลกบทมสหสาขาวชาชพ เปนแกนน�าในการดแลผปวย

และถายทอดความรใหกบทมการพยาบาล

2. ระบบการใหบรการ

2.1 ลดขนตอนและกระบวนการการ

ท�างานทไมเกดประโยชน (waste) และเพมคณคา (value)

ในกระบวนการท�างานโดยจดท�าระบบ STEMI Alarm

ทนททผ ป วยมาถงโรงพยาบาลเพอลดขนตอนการ

ประเมนและวนจฉยผปวย คนหาเวชระเบยนทนทโดยไม

ตองรอคว ตรวจคลนไฟฟาหวใจและรายงานทนทโดยไม

ตองรอค�าสงแพทย สงตอผปวยเขา CCU โดยตรงไมตอง

ตรวจประเมนซ�าหรอรอท�าบตร

2.2 ก�าหนดขนตอนของบรการทางดวน

ผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด “STEMI Alert” ตงแต

จดรบผปวย หองอบตเหตและฉกเฉน หองปฏบตการ

ทางการแพทย และหองผปวยหนก

2.3 จดระบบการปรกษาทางไกล (Long-

distance consult) ในการดแลผปวยของโรงพยาบาล

สรนทร มแนวทางการปรกษาผานไลนแอปพลเคชน

(Line Application) โดยแพทยผเชยวชาญดานโรคหวใจ

ตลอด 24 ชวโมง ตงแตแรกรบผปวยทหองอบตเหต

ฉกเฉนและหอผ ป วยทงในโรงพยาบาลสรนทรและ

เครอขายในจงหวดสรนทร

2.4 ปรบรปแบบการใหยาละลายลมเลอด

โดยเรมทหองอบตเหตและฉกเฉนหรอหอผปวย ณ จด

แรกทพบผปวยในโรงพยาบาลสรนทรหรอโรงพยาบาล

ชมชนในเครอขายทนทเมอไดรบการวนจฉยเปนโรค

กลามเนอหวใจขาดเลอดจากแพทยเชยวชาญดานโรค

หวใจ และก�าหนดระยะเวลาในการใหยาโดยเรมนบจาก

เวลาทผปวยมาถงโรงพยาบาลจนถงไดรบยาภายในเวลา

30 นาท

2.5 จดเตยงส�าหรบผปวย STEMI ทหอง

ผ ป วยหนกโรคหวใจและหลอดเลอดและสามารถ

Fast track เขา CCU ไดตลอด 24 ชวโมง โดยไมตองรอ

การเคลอนยายผปวยหนกรายเดมออกกอน

2.6 จดตง STEMI Center เพอดแลผปวย

ตอเนองหลงไดรบยาและใหการดแลตอกระทงจ�าหนาย

ผปวย รวมทงเปนจดประสานการดแลผปวยกลามเนอ

หวใจขาดเลอดโดยมพยาบาลเชยวชาญดานโรคหวใจ

(STEMI nurse) เปนผรบผดชอบ และสราง QR Code

ใหสามารถเขาถงผเชยวชาญดานโรคหวใจไดสะดวก

รวดเรว

2.7 ปรบระบบการสงตอผปวย โดยก�าหนด

ใหสงตอผ ปวยไปท CCU ทนทเมอเรมใหยาละลาย

ลมเลอด ลงขอมลเขาระบบ Thai Refer และประสาน

ศนยสงตอ (referral center) กอนออกเดนทาง


626

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

2.8 พฒนากระบวนการสอสารระหวาง

โรงพยาบาลสรนทรกบโรงพยาบาลชมชนในเครอขายโดย

ใชเทคโนโลย ไลนแอปพลเคชน เพอแจงขอมลให

ค�าปรกษาและตดตามการดแลผปวยในบรการทางดวน

STEMI Fast Track

2.9 เพมการประชาสมพนธเชงรก โดยใช

ชองทางตางๆ เชน เพอใหประชาชนเขาถงบรการ STEMI

Fast Track ไดแก รณรงคใหความรเกยวกบอาการ

เรงดวนทตองไปพบแพทยทนท การเรยกใชบรการการ

แพทยฉกเฉนผาน 1669 การประชาสมพนธในชมชน

การกระจายเสยงในหอกระจายขาวหมบาน วทยชมชน

และจดอบรมใหขอมลความรผานอาสาสมครสาธารณสข

เปนตน

3. การพฒนาระบบเสรมสรางศกยภาพ

บคลากร

3.1 พฒนาแนวทางการดแลรกษาผปวย

โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด (clinical pathway) แนว

ปฏบตการพยาบาล (clinical nursing practice

guideline) โดยก�าหนดในลกษณะแผนภาพประกอบดวย

ขนตอนการดแลผปวยทครบถวนชดเจน (Flow แนวทาง

การปฏบต) ก�ากบการปฏบตในแตละขนตอนเพอให

ผปวยไดรบการดแลอยางรวดเรว

3.2 เพมพนความร บคลากรโดยจดการ

ประชมอบรมแพทย พยาบาลเกยวกบการคดกรองผปวย

การประเมนสภาพ การชวยเหลอเบองตน การประเมน

ขอหามการใชยาละลายลมเลอด การบรหารยา การเฝาระวง

ระหวางไดรบยา และจดการสอสารรวมทงสอนใหบคลากร

ทกระดบทจดรบผปวยของบรการ

3.3 จดระบบพยาบาลพเลยง ใหค�าปรกษา

กบพยาบาลวชาชพและสนบสนนการเปนวทยากรในการ

ใหความร และแหลงฝกการดแลผปวยแกโรงพยาบาล

ชมชนในเครอขาย

3.4 จดระบบนเทศตดตามการด�าเนนงาน

ทบทวนผลการด�าเนนงาน แผนการพยาบาลในบรการ

ทางดวน โดยการนเทศสญจร การสะทอนขอมลกลบ และ

การประชมประจ�าปเพอน�าเสนอขอมลการด�าเนนงานของ

โรงพยาบาลสรนทรและโรงพยาบาลชมชนในเครอขาย

ขนตอนท 3 ผลการน�ารปแบบบรการทางดวน

ไปใช ในขนตอนนเปนขนตอนในการน�ารปแบบไปทดลอง

ใชในผใหบรการ ผบรการ และศกษาประสทธผลของการ

พฒนารปแบบบรการทางดวน ในดานผใหบรการ และ

ผรบบรการ ผวจยขอน�าเสนอรวมในขนตอนท 4

ขนตอนท 4 ผลการประเมนผลการพฒนา โดย

ศกษาประสทธผลของการพฒนารปแบบบรการทางดวน

ผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด โดยน�าเสนอผลลพธดาน

ผรบบรการ ผใหบรการ และคณภาพการพยาบาลดงน

1. ดานผใหบรการ พบวา คะแนนความรของ

พยาบาลวชาชพหลงใหความร ตามรปแบบบรการ

ทางดวนสงกวากอนใหความรตามรปแบบบรการทางดวน

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.01 ดงแสดงในตาราง

ท 1 ดานความคดเหน พบวา คะแนนความเหนของ

พยาบาลผใหบรการหลงใชรปแบบบรการทางดวน

ต อบรการทางด วนในภาพรวมอย ในระดบมาก

(Χ=4.2, SD=0.5) ซงความเหนรายขออยในระดบมาก

ทกขอและขอทเหนดวยมากทสด ไดแก รปแบบบรการ

ท�าใหเกดความสะดวกในการใหบรการ (Χ=4.4, SD=0.5)

รองลงมาเปนขนตอนการใหบรการไมย งยากซบซอน

(Χ=4.4, SD=0.7) การเขาถงบรการมความรวดเรว

(Χ=4.4, SD=0.6) และขอทมความเหนนอยสด คอ

บทบาทของทมสหสาขามความชดเจน (Χ=3.8, SD=0.7)

ดงแสดงในตารางท2ส�าหรบดานการปฏบตตามบรการ

ทางดวนทพฒนาขน พบวา พยาบาลสามารถปฏบตตาม

แนวทางได รอยละ 95.8 ในสวนทมการปฏบตตาม

แนวทางนอยทสด ไดแก การประเมนหลงใหยาละลาย

ลมเลอดคอ รอยละ 92.2 (ตารางท 3)





ตารางท 1 เปรยบเทยบคะแนนความรของพยาบาลกอนและหลงใหความรตามรปแบบบรการทางดวน

ตวแปร กอนใหความรตามรปแบบบรการทางดวน

(n=45)(mean±S.D)

หลงใหความรตามรปแบบบรการทางดวน

(n=45)(mean±S.D)

t p-value

คะแนนความร (คะแนนเตม 20) 14.1±2.7 18.2±1.8 -9.178** 0.000

**p<0.01

ตารางท 2 คะแนนเฉลยความคดเหนของพยาบาลตอรปแบบบรการทางดวน

ตารางท 3 คะแนนการปฏบตตามแนวทางบรการทางดวนของผใหบรการ

ขอ รายการประเมน คะแนนความคดเหน (n=45)

mean±S.D. ระดบ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

กระบวนการใหค�าปรกษา

ขนตอนการใหบรการไมยงยากซบซอน

การเขาถงบรการมความรวดเรว

เกดความสะดวกในการใหบรการแตละขนตอน

ชวยใหผรบบรการไดรบการแกไขปญหาตรงตามความตองการ

มการดแลรวมกนระหวางทมสหสาขา

บทบาทของทมสหสาขามความชดเจน

การตดตามประเมนผลการพยาบาลอยางตอเนอง

ความเหมาะสมกบบรบทของหนวยงาน

ในภาพรวมของทานพอใจตอการใชรปแบบการดแลทพฒนาขน

4.3±0.7

4.4±0.7

4.4±0.6

4.4±0.5

4.3±0.6

4.2±0.8

3.8±0.7

3.9±0.7

3.8±0.8

4.3±0.7

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

ภาพรวม 4.2±0.5 มาก

กจกรรมคะแนนการปฏบต (n=45)

จ�านวนครงทสงเกต จ�านวนครงทปฏบต (รอยละ)

กอนใหยาละลายลมเลอด (9 ขอ)

ขณะใหยาละลายลมเลอด (9 ขอ)

หลงใหยาละลายลมเลอด (14 ขอ)

684

684

1,064

684(100.0%)

665(97.2%)

981(92.2%)

ภาพรวม 2,432 2,330(95.8%)


628

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

2. ดานผรบบรการ พบวา คะแนนเฉลยความ

พงพอใจของผรบบรการกลมทใชรปแบบบรการทางดวน

ตอการใหบรการทางดวนภาพรวมอย ในระดบมาก

(Χ=4.3, SD=0.5) และขอทมความพงพอใจในระดบมาก

ท ส ดม 2 ข อ คอ การบรการ มความรวดเร ว

(Χ=4.5, SD=0.5) และการไดรบความรเรองโรคมความ

ชดเจนเขาใจงาย (Χ=4.5, SD=0.5) นอกนนมความพง

พอใจอยในระดบมากทสดทกขอ สวนขอทคะแนนความ

พงพอใจต�าสด คอ การแจงเรองการมาตรวจตามนด

(Χ=4.1, SD=0.8) ดงแสดงในตารางท 4 เมอทดสอบ

ความรในการดแลตนเองกอนและหลงใหความรตามรป

แบบบรการทางดวน พบวาคะแนนความรในการดแล

ตนเองของผ ป วยหลงใหความร ตามรปแบบบรการ

ทางดวนสงกวากอนใหความรตามรปแบบบรการทางดวน

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.01 ดงแสดงใน

ตารางท 5

ตารางท 4 คะแนนเฉลยความพงพอใจของผรบบรการกลมทใชรปแบบบรการทางดวนตอการใหบรการ

ขอ รายการประเมน คะแนนความพงพอใจ (n=76)

mean±S.D. ระดบ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ขนตอนการใหบรการไมยงยากซบซอน

อธบายความจ�าเปน และเหตผลการไดรบยาไดชดเจน

ชแจง และใหค�าแนะน�าขนตอนบรการชดเจน

บรการมความรวดเรว

ไดรบการดแลอยางใกลชด

ใหความรเรองโรคมความและชดเจนเขาใจงาย

ใหความรเรองการปฏบตตวเมอกลบบานไดชดเจน

อธบายเรองการรบประทานยาทบานไดชดเจน

แจงเรองการมาตรวจตามนดไดชดเจน

ไดรบความสะดวกในบรการแตละขนตอน

4.2±0.8

4.3±0.7

4.3±0.7

4.5±0.5

4.2±0.7

4.5±0.5

4.3±0.7

4.1±0.7

4.1±0.8

4.3±0.7

มาก

มาก

มาก

มากทสด

มาก

มากทสด

มาก

มาก

มาก

มาก

ภาพรวม 4.3±0.5 มาก

ตารางท 5 เปรยบเทยบคะแนนความรในการดแลตนเองของผรบบรการกอนและหลงใหความรตามรปแบบบรการ

ทางดวน (n=76)

ตวแปร กอนใหความรตามบรการทางดวน (mean±S.D)

หลงใหความรตามบรการทางดวน (mean±S.D)

t p-value

คะแนนความร (คะแนนเตม 20) 8.4±1.5 9.9±0.4 -8.716** 0.000

**p<0.01





3. ดานคณภาพการดแล พบวาหลงการพฒนา

รปแบบบรการทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด

มผลลพธดานคณภาพการบรการดขนทกตวชวด และ

รปแบบบรการทางดวนผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด

ทพฒนาขนและแบบเดมใหผลลพธดานคณภาพบรการ

ไดตามเกณฑเปาหมายไมเหมอนกนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 คอ รปแบบบรการทางดวนผปวย

กลามเนอหวใจขาดเลอดทพฒนาขนชวยใหผ ปวยได

รบการคดกรองเขาทางดวนเพมจาก รอยละ 78.3 เปน

92.1 (p=0.021) สามารถเขาทางดวนทนเวลา 3 ชม.

(onset to needle: OTN) โดยเพมจากรอยละ 27.4

เปน 51.3 (p=0.002) ผปวยไดรบการเปดหลอดเลอด

ดวยยา Streptokinase (SK) เพมขนจากรอยละ 71.7

เปน 90.8 (p=0.003) และผปวยไดรบยาละลายลมเลอด

ภายใน 30 นาท (door to needle : DTN) มจ�านวนเพมขน

จากรอยละ 10.4 เปน 31.6 (p=0.001) ส�าหรบอตรา

การเสยชวตภายในโรงพยาบาลของผปวยกลามเนอหวใจ

ขาดเลอดลดลงจาก รอยละ 12.3 เปน 10.5 (p=0.889)

แตไมชดเจนในดานความสมพนธทางสถต ดงแสดงใน

ตารางท 6

ตารางท 6 ความสมพนธระหวางตวชวดคณภาพบรการกบบรการทางดวน

ตวชวดดานคณภาพเกณฑ

คณภาพ

ผลการด�าเนนการ

Χ2 df p-valueบรการได

ตามเกณฑ

บรการไมได

ตามเกณฑ

1. ผปวยไดรบการคดกรองเขาทางดวน

กอนพฒนารปแบบบรการ (n=106)

หลงพฒนารปแบบบรการ (n=76)

2. ผปวยเขาทางดวนทนเวลา (OTN) < 180 นาท



3. ผปวยไดรบการเปดหลอดเลอดดวยยา SK > รอยละ 80



4. ผปวยไดรบยาละลายลมเลอดภายใน 30 นาท (DTN) < 30 นาท



5. ผปวยเสยชวตในโรงพยาบาล < รอยละ 10



100

83(78.3%)

70(92.1%)

29(27.4%)

39(51.3%)

76(71.7%)

69(90.8%)

11(10.4%)

24(31.6%)

13(12.3%)

8(10.5%)

23(21.7%)

6(7.9%)

77(72.6%)

37(48.7%)

30(28.3%)

7(9.2%)

95(89.6%)

52(68.4%)

93(87.7%)

69(89.5%)

5.308*

9.856**

8.817**

11.481**

0.016

1

1

1

1

1

0.021

0.002

0.003

0.001

0.889

*p<0.05

**p<0.01


630

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

อภปรายผล 1. การพฒนารปแบบบรการทางดวนผปวย

กลามเนอหวใจขาดเลอด ไดมการพฒนาเปนล�าดบ

ขนตอนอยางตอเนองสงผลท�าใหระยะเวลาในการเขาถง

บรการในขนตอนตางๆ ลดลงและเกดผลลพธทดตอผปวย

ทงนเนองจากไดใชกระบวนการวจยและพฒนาและ

กระบวนการควบคมคณภาพมาเปนหลกส�าคญในการ

สรางความรวมมอรวมใจรวมคดตดสนใจและลงมอปฏบต

การรวมกน ตลอดจนรวมรบผลประโยชนและประเมนผล

รวมกนของทมดแลผปวยตามแนวคดการมสวนรวมของ

สวนรวมของโคเฮนและอฟฮอฟ(11) เพอมงพฒนางานใหม

คณภาพในระดบทสงขนโดยโรงพยาบาลสรนทรและ

โรงพยาบาลชมชนในเครอขายรวมกนวเคราะหสถานการณ

และปฏบตเกยวกบการบรการทางดวนแลวน�าส การ

วางแผนแกไขปญหาตงเปาหมาย (Plan) ลงมอปฏบตโดย

มงท�าความเขาใจและสรางการมสวนรวมของทมและการ

ท�าหนาทเปนพเลยงทปรกษาใหค�าแนะน�าและเปน

ผประสานความรวมมอในการปฏบตตามแผนเพอใหเกด

ผลลพธทพงประสงค รวมถงการบรรยายใหความรการ

ประชม การลงสญจรใหขอมลยอนกลบ (Do) นเทศ

ตดตามการน�าขอมลมาวเคราะหทบทวนและปรบปรงรป

แบบบรการใหเหมาะสม และตรวจสอบวาบรรลเปาหมาย

ตามทวางไวหรอไม โดยการสงเกตแบบมสวนรวมและไมม

สวนรวม (Check) ท�าใหไดขอมลทถกตองครบถวน

สามารถน�าไปสะทอนผลการด�าเนนงานและปรบปรง

อยางตอเนอง (Act) ตามวงจรเดมมงของ ดร.เอดเวรด

เดมมง (Dr. W. Edwards Deming)(12) ท�าใหเกดรปแบบ

บรการทางดวนทเปนระบบ มการประสานเชอมโยง

สหสาขาวชาชพใหเกดการท�างานรวมกน สงผลใหบรการ

มคณภาพและมประสทธภาพมากขน รวมทงเกดการ

พฒนาอยางตอเนอง(10,14,15) ทมผดแลไดวเคราะหระบบ

และทบทวนสถานการณการดแลผปวย พฒนาศกยภาพ

ของทมผดแล ก�าหนดการปฏบตการดแลใหเกดความ

ตอเนองตงแตแรกรบ การดแลในขณะอยโรงพยาบาล

จนกระทงจ�าหนาย มการตดตามตอเนองในชมชน และ

พฒนาเครอขายการดแลรวมกบโรงพยาบาลชมชน ซงพบ

วาระยะเวลาเฉลยของการเขาถงยาลดลง ผปวยไดรบการ

เปดหลอดเลอดไดในเวลาทก�าหนดเพมขน และลดอตรา

การเสยชวตได ซงการเปดหลอดเลอดไดเรว โดยเฉพาะ

การไดรบยาละลายลมเลอดทนเวลา 3 ชม. จะชวยให

เลอดสามารถไหลเวยนไปเลยงกลามเนอหวใจไดมากขน

ท�าใหเลอดสามารถไหลผานหลอดเลอดโคโรนารไดตาม

ปกต(3) และสามารถจ�ากดขอบเขตการตายของกลามเนอ

หวใจใหลดลงและลดการเกดภาวะแทรกซอน ไดแกภาวะ

ชอกจากหวใจ (cardiogenic shock) ภาวะหวใจเตนผด

จงหวะทเปนสาเหตใหผปวยเสยชวตได(14) ซงการศกษา

ของรตนาภรณ ยนตตระกล และคณะ(15) พบวา การใช

ระบบบรการชองทางดวนส�าหรบผปวยโรคหลอดเลอด

สมอง สามารถลดระยะเวลาการเขาถงยาได

2. ประสทธผลของการพฒนารปแบบบรการ

ทางดวนในผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอด จากการศกษา

พบวาสมรรถนะของพยาบาลดานความรหลงใหความร

ตามรปแบบบรการทางดวนทพฒนาขนสงกวากอนให

ความรตามรปแบบบรการทางดวนอยางมนยส�าคญทาง

สถต (p=0.000) โดยกอนใหความรตามรปแบบบรการ

ทางดวนคะแนนเฉลยเทากบ 14.1 (SD=2.7) และหลงให

ความรตามรปแบบบรการทางดวนเทากบ 18.2 (SD=1.8)

เนองจากมการพฒนาศกยภาพในดานความรเรองโรค

หลอดเลอดหวใจ การอานและแปลผลคลนไฟฟาหวใจ

การบรหารยาละลายลมเลอด และมการตดตอประสาน

งานกบหนวยงานทเกยวของทงภายในภายนอกมการ

ปรบแนวทางการปฏบตทชดเจนมากขน มคมอปฏบตงาน

แบบแผนภาพ มการเปดชองทางการปรกษากบผเชยวชาญ

ตลอด 24 ชวโมง และน�าอบตการณทเกดขนจากการดแล

ผ ป วยมาทบทวนในทมพยาบาลวชาชพและทม

สหสาขาวชาชพทกครงสอดคลองกบการศกษาของศศธร

ชางสวรรณ และคณะ(16) ทมการเตรยมความพรอมดาน

ความรใหพยาบาลวชาชพในการพฒนาระบบการพยาบาล

ระยะฉกเฉนในผปวย STEMI พบวาพยาบาลวชาชพม

สมรรถนะดานการพยาบาลผปวย STEMI สงกวากอนการ

พฒนาอยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.001)

ผลการประเมนความคดเหนของพยาบาลตอ

การใชรปแบบบรการทางดวน และความพงพอใจของ

ผปวยโรคกลามเนอหวใจขาดเลอดทไดรบการดแลตาม





รปแบบบรการทางดวนทพฒนาขนมคาเฉลยโดยรวมอย

ในระดบมาก ทงนเนองจากการพฒนารปแบบการดแล

ผปวยครงนม งสงเสรมการดแลเอาใจใสอยางใกลชด

การแกปญหาทตอบสนองความตองการของผใหบรการ

และผรบบรการอยางแทจรง จดระบบบรการใหมการ

ดแลอยางตอเนอง และเนนการมสวนรวมในการดแล

ตนเองของผปวย สงผลใหพยาบาลปฏบตตามแนวทางท

พฒนาขนถงรอยละ 95.8 และคะแนนความรของผปวย

หลงใหความรตามรปแบบบรการทางดวนสงกวากอนให

ความรตามรปแบบบรการทางดวนอยางมนยส�าคญทาง

สถต (p=0.000) สงทสงเกตเหนจากการศกษานครงน คอ

ไมพบภาวะแทรกซอนรนแรงจากการไดรบยาละลายลม

เลอดทงนจากการสรางเสรมความรเปนกระบวนการหนง

ทท�าใหผ ปวยมความร และน�าความร เหลานนไปใช

ประโยชนใหเกดความคดหรอกระท�าทจะน�าไปสสงท

ตองการ(17,18) สงผลใหคณภาพการดแลผปวยดยงๆ ขน

หากแตยงมผปวยเขาทางดวนทนเวลา (OTN) ภายใน 180 นาท

รอยละ 51.3 ทงนตองพฒนาใหประชาชนรบร และรบไป

โรงพยาบาลทนท เพอเพมประสทธภาพการใหบรการ

ทางดวนและประสทธภาพการดแลผปวยตอไปสอดคลอง

กบการศกษาของ สมจตตวงศสวรรณสร และคณะ(19) ท

ศกษาการพฒนารปแบบการพยาบาลผปวยโรคหวใจแบบ

บรณาการในกล มผ ป วยโรคหลอดเลอดหวใจโดยม

ลกษณะของการพยาบาลแบบมสวนรวมรบผดชอบใน

การดแลสขภาพรวมกนระหวางผปวยกบพยาบาลตลอด

ระยะเวลาทอยในโรงพยาบาล จนกระทงจ�าหนายกลบ

บาน และมการตดตามเยยมบาน พบวาผรบบรการและ

พยาบาลมความพงพอใจในระดบสง

ผลการประเมนคณภาพการดแล พบวา หลง

การพฒนาตวชวดคณภาพบรการผปวยกลามเนอหวใจ

ขาดเลอดดขนทกตวและประสบผลส�าเรจ บรรลตาม

เปาหมายทก�าหนดไว และมความสมพนธกบบรการ

ทางดวนอยางมนยส�าคญทางสถต คอ ผปวยไดรบการ

คดกรองเขาทางดวน รอยละ 92.1 (p=0.021) เขา

ทางดวนทนเวลา รอยละ 51.3 (p=0.002) ไดรบการเปด

หลอดเลอดดวยยา SK รอยละ 90.8 (p=0.003) ไดรบยา

ละลายลมเลอดภายใน 30 นาท รอยละ 31.6 (p=0.001)

ทงนจากการมองเหนความส�าคญของปญหารวมกบ

นโยบายทชดเจนและถายทอดลงมาตงแตระดบเขต

สขภาพสโรงพยาบาลแมขายและโรงพยาบาลลกขาย

การมพนธะสญญารวมกนในการพฒนาระหวางโรงพยาบาล

แมขายและโรงพยาบาลลกขาย การใหคณคาการพฒนา

อยางตอเนอง การน�าเทคโนโลยททนสมยมาใชในการ

สอสารระหวางโรงพยาบาลแมขายและโรงพยาบาล

ลกขาย การพฒนาศกยภาพของโรงพยาบาลชมชนใน

เครอขาย พฒนาระบบการสงตอจากโรงพยาบาลชมชน

ท�าใหเกดการพฒนาคณภาพการบรการอยางเปนระบบ

มการสงตอทรวดเรว การวนจฉยมความแมนย�ามากขน

ผปวยไดรบการรกษาทรวดเรว สงผลใหผปวยมความ

ปลอดภยไดรบการดแลอยางมคณภาพและไดมาตรฐาน

ส�าหรบผลลพธดานการเสยชวตของผปวยโรค

กลามเนอหวใจขาดเลอดลดลง จาก 12.3 เปน 10.5 แต

ไมชดเจนถงความสมพนธทางสถตกบการพฒนาบรการ

ทางดวน (p=0.889) ทงนเนองจากกอนการพฒนาใชกลม

ตวอยางจากเวชระเบยนซงเปนชวงเวลาทโรงพยาบาล

สรนทรก�าลงพฒนาศกยภาพระบบบรการดานโรคหวใจ

ยงตองสงตอผปวยไปรกษาในโรงพยาบาลทมศกยภาพ

สงกวา ซงผปวยสวนหนงไปเสยชวตระหวางการสงตอ

หรอในโรงพยาบาลปลายทางไมไดถกน�ามาทบทวนสงผล

ใหจ�านวนการเสยชวตใกลเคยงกน จากการน�าเสนอใน

การประชมวชาการ CARDIAC NETWORK FORUM

ครงท 1: เครอขายหวใจยมได พบวา อตราการเสยชวต

ของผ ปวยโรคกลามเนอหวใจจงหวดสรนทรต�ากวา

โรงพยาบาลทมศกยภาพในการดแลรกษาผปวยโรคนใน

ระดบใกลเคยงกน(20) ซงโรงพยาบาลทไมสามารถใหการ

รกษาดวยวธ PTCA หรอการผาตด Coronary Artery

Bypass Graft (CABG) จะเลอกใหการรกษาตามขอบงช

ดวยการใหยาละลายลมเลอด เพอเปนการเปดหลอด

เลอดโคโรนารทอดตนเพอใหเกด Reperfusion ใหเรว

ทสด เชนเดยวกนกบจงหวดสรนทร หากแตโรงพยาบาล

สรนทรมการพฒนารปแบบการดแลผปวยโรคกลามเนอ

หวใจขาดเลอดโดยจดใหมบรการแบบชองทางดวนเพม

ประสทธภาพมากยงขน


632

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

สรป จากการด�าเนนการวจยทง 4 ขนตอนทกลาว

มาชใหเหนวาการพฒนารปแบบทางดวนผปวยกลามเนอ

หวใจขาดเลอดทสรางขนเปนรปแบบทมประสทธผลชวย

ลดระยะเวลาการใหบรการ ผปวยไดรบการวนจฉยและ

ไดรบการเปดหลอดเลอดในภายในเวลาทเหมาะสม

สงผลใหเกดผลลพธทดทงตอผใหบรการ ผรบบรการและ

คณภาพการดแลตามวตถประสงคทตงไว ดงนนควรน�า

ผลการศกษานไปใชทงดานการบรการผปวยดานการ

พฒนาระบบบรการ และดานการวจย

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณ ผ อ�านวยการโรงพยาบาล

สรนทร หวหนากลมการพยาบาล ทใหการสนบสนน และ

งานหองผปวยหนกโรคหวใจและหลอดเลอด ทมแพทย

พยาบาล เภสชกรของศนยโรคหวใจโรงพยาบาลสรนทร

และโรงพยาบาลชมชนเครอขายโรคหวใจจงหวดสรนทร

ทกแหงทใหความรวมมอท�าใหการศกษาครงนส�าเรจ

ดวยด

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการพฒนาระบบบรการ Fast Track

อยางตอเนอง และก�าหนดกลมตวอยางใหครอบคลม

คณสมบตทตองการ เพอตดตามประเมนประสทธผลของ

รปแบบบรการทางดวนและปรบปรงคณภาพการบรการ

ทดขนอยางตอเนอง

2. ควรศกษาการพฒนารปแบบการดแลผปวย

โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด ทครอบคลมถงสาเหตของ

การเสยชวต และภาวะแทรกซอน

3. ควรศกษาผลลพธดานสขภาพอนๆ ในการ

พฒนารปแบบบรการ Fast Track เช น วนนอน

โรงพยาบาล คณภาพชวต เปนตน

เอกสารอางอง1. World Health Organization. Cardiovascular

disease (CVDs). [internet]. 2015. [cited 2020

june 10]. Available from : URL: https://www.

who.int/news-room/fact-sheets/detail/

cardiovascular-diseases-(cvds).

2. นตยา พนธเวทย, หทยชนก ไชยวรรณ. ประเดน

สารรณรงควนหวใจโลก ป พ.ศ. 2558. ส�านกโรค

ไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

[อนเตอรเนท]. 2558. [สบคนเมอวนท 10 มถนายน

2563]. เขาถงไดจาก:URL:http://www.thaincd.

com/document/ hot%20news/วนหวใจโลก

%202558.pdf.

3. ประดษฐ ปญจวณน. กลามเนอหวใจขาดเลอด.

ใน: วนชย เดชสมฤทธฤทย, รงโรจน กฤตยพงษ,

อภรด ศรจตรกมล, บรรณาธการ. อายรศาสตร

ทนยค 2552. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร:

ภาพพมพ; 2553: 14-23.

4. ประดษฐ ปญจวณน. ภาวะกลามเนอหวใจขาดเลอด.

ใน : วนชย วนะชวนาวน, สทน ศรอษฎาพร, วนชย

เดชสมฤทธฤทย, บรรณาธการ. ต�าราอายรศาสตร:

โรคตามระบบ 2. กรงเทพมหานคร: ส�านกพมพ

หมอชาวบาน; 2552: 169-96.

5. จราพร มณพราย. การพฒนาเครอขายการ รกษา

พยาบาลผปวยภาวะกลามเนอหวใจ ตายเฉยบพลน

ชนดคลนไฟฟาหวใจเอสทยกสง (STEMI) จงหวด

ก�าแพงเพชร. วารสารวชาการสาธารณสข 2558 ;

24(5):907-1803.

6. Jordan M, Caesar J. Improving door-to-nee

dle times for patients presenting with ST-el

evation myocardial infarction at a rural

district general hospital. BMJ Qual Improv

Rep 2016;5(1):u209049.w6736.

7. มกดา สดงาม. โรคกลามเนอหวใจขาดเลอดใน

โรงพยาบาลสรนทร. วารสารการแพทยโรงพยาบาล

ศรสะเกษ สรนทร บรรมย 2549;21(2):27-35.





8. สมจตต วงศสวรรณสร, วาร วณชปญจพล, เพยงใจ

เจมววฒนกล, อารยา ประเสรฐชย, ชฎาภรณ

เปรมปรามอมร. การพฒนารปแบบการพยาบาล

ผปวยโรคหวใจแบบบรณาการ. วารสารกองการ

พยาบาล 2549;33:39-60.

9. ทศนย แดขนทด. การพฒนาระบบการดแลผปว

โรคหลอดเลอดหวใจโคโรนาร โดยใชรปแบบ

ผจดการรายกรณ ณ. โรงพยาบาลสกลนคร. วารสาร

พยาบาลโรคหวใจและทรวงอก 2550;18(2):21-36.

10. วรรณา สตยวนจ, อภนนท ชวงษ. การพฒนา

รปแบบการดแลผปวยโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด

เฉยบพลนด วยกระบวนการควบคมคณภาพ

หอผปวยอายรกรรมหญง โรงพยาบาลโพธาราม

จงหวดราชบร. วารสารมหาวทยาลยครสเตยน

2553;16:91-104.

11. วระพล บดรฐ. PDCA วงจรสความส�าเรจ. พมพ

ครงท 1. กรงเทพฯ: บรษทประชาชนจ�ากด; 2543.

12. Uphoff, N.T., Cohen, J.M. Rural development

participation : concepts and measures for

project design, implementation and evaluation

New York : Center for International Studies,

Cornell University; 1977.

13. The AGREE Next Steps Consortium. APPRAISAL

OF GUIDELINES fOR RESEARCH & EVALUATION

II : The AGREE II Instrumemt. [Internet]. 2013.

[cited 2017 Dec 15]. Available from : URL:

https://www.agreetrust.org/wp-content/

uploads/2013/10/AGREE-II-Users-Manual-

and-23-item-Instrument_2009_UPDATE_

2013.pdf.

14. นพมาศ พงษประจกษ, พธา พรหมลขตชย, ทตยา

ดวงเงน. การประเมนผลการพฒนารปแบบการ

จดบรการผ ป วยโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด

เฉยบพลน ชนดคลนไฟฟาหวใจ ST ยก ในสถาน

บรการสาธารณสข จงหวดสระบร. วารสารพยาบาล

โรคหวใจและทรวงอก 2560;28(1):69-80.

15. รตนาภรณ ยนตตระกล, นสากร วบลชย, วไลพร

พณนาดเลย, จลนทร ศรโพนทน และเบญจพร

เองวานช. การพฒนาระบบบรการชองทางดวน

ส�าหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบหรออดตน

ภายใตบรบทของโรงพยาบาลตตยภมแหงหนงและ

เครอขายบรการ. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

2560;27(2):80-95.

16. ศศธร ชางสวรรณ, จนตจฑา รอดพาล, ศรสรย สนยานนท

และสมทรง บตรชวน. การพฒนาระบบการพยาบาล

ระยะฉกเฉนในผปวย STEMI งานอบตเหตและ

ฉกเฉน โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา. วารสาร

สมาคมเวชศาสตรปองกนแหงประเทศไทย 2561;

8(3):372-84.

17. สมชาต โตรกษา. (2554). การท�างานประจ�าใหเปน

ผลงานทางวชาการอยางตอเนองและยงยน. วารสาร

เทคนคการแพทย 2554;39(1):109-32.

18. สมชาต โตรกษา. หลกการบรหารโรงพยาบาล

ภาคท 1 : หลกการบรหารองคการและหนวยงาน.

พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: เอส.พ.เอน.

การพมพ; 2548.

19. สมจตต วงศสวรรณสร, วาร วณชปญจพล, เพยงใจ

เจมววฒนกล, อารยา ประเสรฐชย, ชฎาภรณ

เปรมปรามอมร.(2549). การพฒนารปแบบการ

พยาบาลผปวยโรคหวใจแบบบรณาการ. วารสารกอง

การพยาบาล 2549;33:39-60.

20. จาดศร ประจวบเหมาะ. Cardiac Network Forum

ครงท 1: เครอขายหวใจยมได. ขอนแกน : ขอนแกน

การพมพ; 2552.


634

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




ปจจยลมเหลวทสงผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวในโรงพยาบาลชยภม

Failure Factor on Exclusive Breastfeeding in Chaiyaphum Hospitalวาทน วภภญโญ, พ.บ.*

Watinee Wipoopinyo, M.D.**กลมงานสต-นรเวชกรรม โรงพยาบาลชยภม จงหวดชยภม ประเทศไทย 36000

*Department of Obstetric-Gynecology, Chaiyaphum Hospital, Chaiyaphum Province, Thailand, 36000Corresponding AuthorE-mail address : [email protected]

Received: 1 Oct 2020. Revised : 20 Nov 2020. Accepted : 5 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ปจจบนมการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวลดลง ซงอาจมสาเหตมาจากการไมไดรบ ขอมลและการชวยเหลอทถกตอง มารดาขาดความร ความเขาใจ ขาดประสบการณ ปญหา สขภาพของมารดาและบตร ปจจยทางดานบคลากรทางการแพทย ครอบครว สงคม วฒนธรรม และสอโฆษณา ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาวเคราะห หาปจจยลมเหลว ทมผลตอการเลยงลกดวยนมแม เพอน�าขอมลทไดมาใชเปนแนวทางในการดแลผปวย ในคลนกนมแมของโรงพยาบาลชยภม รวมถงเสนอเปนนโยบายในการแกปญหาน ในระดบประเทศตอไป วตถประสงค : เพอศกษาปจจยทมผลตอความลมเหลวในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน วธการศกษา : การศกษาเชงพรรณนาไปขางหนา เกบขอมลในหญงตงครรภทมาฝากครรภและคลอด ในโรงพยาบาลชยภม ตงแตวนท 1 เมษายน พ.ศ.2562 ถง วนท 30 เมษายน พ.ศ.2563 เกบขอมลโดยการสอบถามจากแบบสอบถามทางโทรศพท และทดสอบความสมพนธ ของขอมลโดยใชสถต Chi-squared test ผลการศกษา : ผลการศกษาสถานภาพสมรสของกลมตวอยาง พบวากลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพ สมรส รอยละ 95.7 มระดบการศกษาอยในชนมธยมศกษา คดเปนรอยละ 66.1 สวน ใหญประกอบอาชพรบจางและแมบาน คดเปนรอยละ 41.7 มรายไดอยในชวง 5,000 ถง 10,000 บาท คดเปนรอยละ 53.9 นบถอศาสนาพทธเปนสวนใหญ มโรคประจ�าตว และใชยาประจ�า รอยละ 7.8 และ 2.6 ตามล�าดบ คลอดโดยการผาคลอดเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 60.9 เรมใหนมบตรเกน 1 ชวโมงหลงคลอด คดเปนรอยละ 67 ส�าหรบ ปจจยทมผลตอความลมเหลวในการใหนมบตรมากทสดคอ ปจจยดานครอบครว คดเปนรอยละ 50.9 รองลงมาคอปจจยดานทารกคดเปนรอยละ 26.7สรป : ผลการวจยในครงน พบวาปจจยลมเหลวทมผลตอการเลยงลกดวยนมแมจนครบ 6 เดอน คอ ปจจยดานครอบครว ซงหมายรวมถง ความเชอ ทศนคต การศกษา รายไดในครว เรอน รวมถงความรและการตระหนกถงความส�าคญตอการเลยงลกดวยนมแม รองลง มาคอปจจยดานทารก โดยเฉพาะในรายทมปญหาดานการดด ความเจบปวยอนๆ และ ตดจกยาง ซงการศกษาวจยในครงนกท�าใหบคลากรทางการแพทย มความรความเขาใจ และตระหนกถงความส�าคญของปจจยทมผลตอความลมเหลวในการเลยงลกดวยนม แมเพอน�าไปใชในการวางแผนการดแลผปวยในกลมนใหมประสทธภาพมากยงขน ค�าส�าคญ : การเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน


636

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Currently, only breastfeeding is decreasing because there are essential

factors preventing mothers from continuously breastfeeding. It may be

caused by not receiving the right information and the support for

mothers, a lack of knowledge and understanding, a lack of experience,

maternal and child health conditions, as well as medical-, family-, social-,

and cultural issues, also the advertising media factors. Therefore,

the researcher was interested in studying and analyzing the factors that

affected breastfeeding failure to use the information obtained as a

guideline for caring for patients in the breast milk clinic of Chaiyaphum

Hospital as well as proposing a policy to solve this problem at the

national level.

Objective : To assess the factor that affects the failure of exclusive breastfeeding.

Methods : Pregnancy patients with antenatal care (ANC) and had delivery at

Chaiyaphum Hospital between April 1st. 2019 and April 30rd. 2020 were

identified.The telephone questions were used for call data collection.

The relationship between the data was tested using the Chi-squared test

Results : The hundred and fifteen pregnant patients had antenatal care (ANC)

and delivery at Chaiyaphum Hospital between April 1st.2019 and April

30rd. 2020.The mean age of patients was 26.6 years (range, 15 to 42

years, SD 6.87). The mean gestational age (GA) was 38.3 weeks (range,

35 to 41 weeks, SD 1.13). The mean of GA at the first ANC was 12 weeks

(range, 4 to 40, SD 8.07). The number of ANC was 10.1 (range, 0 to 21

weeks, SD 3.71), and the mean of fetal weight was 3,154.3 g. (range, 2,370

to 4,545 g, SD 401.41). The factors that affect the most breastfeeding

failure are familial factors accounting for 50.9 percent. Next is the baby

factor representing 26.7 percent.

Conclusion : The results of this research found that the failure factor affecting the full

6 months of breastfeeding was the family factor. It included beliefs,

attitudes, education, household income as well as knowledge and

awareness of the importance of breastfeeding. Following the infant

factor, especially in cases with suction problems, other illnesses and

sticking of rubber stoppers, this research study made medical personnel

aware of the factors affecting breastfeeding failure to be used in planning

the care of patients in this group more efficiently.

Keyword : Exclusive breastfeeding


Failure Factor on Exclusive Breastfeeding in Chaiyaphum Hospital



Introduction According to the World Health

Organization (WHO) definition, the exclusive

breast–feeding is the only breastfeeding

without water and other nutrients for at least

6 months after giving birth and breastfeeding

with a supplement for 2 years(1,2)

Breast milk has benefits for the health

of babies and mothers. It also benefits the

economy and society because breast milk

contains essential nutrients for the body and

the brain's growth. It consists of more than

80 percent water, and a milk protein that is

easily digested makes it well absorbed. Moreover,

it contains fat that could create energy for

babies. There are carbohydrates in the growth

of the brain. Furthermore, breast milk can also

prevent various infections organized in the

prebiotic group. It helps lactobacillus Bifidus in

the intestine to grow well.(3,4,5) In addition, breast

milk has benefits for the external structure. The

breast-fed baby will grow the jaw and facial

bones more appropriately than the bottle-fed

baby, making an orderly space for teeth to grow.

There are also the right amount of nutrients in

breast milk for the baby's body needs, such as

protein or fat. This gives babies who are breastfed

to have a chance to develop type 2 diabetes,

and obesity decreases when grown as adults.(6)

Breastfeeding, aside from being

beneficial to the baby, also benefits mothers

that help reduce postpartum blood loss.

It allows the uterus to return to its original state

quickly,(3) while also reduces the cost of buying

mixed milk and other essential equipment.

Breastfeeding also reduces the risk of breast

cancer, ovarian cancer, high blood pressure,

high blood cholesterol and heart disease.(4,7)

It helps to reduce the chance of mother

having type 2 diabetes as well.(8)

Because of many breastfeeding benefits,

the WHO and the United Nations Children’s Fund

= UNICEF recommend that all mothers should

breastfeed for 6 months after giving birth. After

that, breastfeeding should be combined with

food until the age of 2 years or more.

The 10 guideline steps for promoting

breastfeeding to successful breastfeeding(9) were

setting as the Department of Health Ministry of

Public Health of Thailand saw the importance

and have the policy to promote breastfeeding

in the same way.

Chaiyaphum Hospital had a breast-

feeding policy since birth, according to the

Department of Health policy. There is a

continuous promotion to the present as well.

Currently, only breastfeeding is

decreasing because there are essential

factors preventing mothers from continuously

breastfeeding. It may becaused by not

receiving the right information and the

support for mothers, a lack of knowledge

and understanding, a lack of experience, maternal

and child health conditions, as well as medical,

family, social, and cultural issues, also the

advertising media factors. Studies and reviews

of past research papers have shown that the

significant factors affecting the breastfeeding

rate are the parental leave period after delivery.

The most common factor in discontinuing

breastfeeding before 6 months is the adolescent

mother. The important factors that reduce

breastfeeding were the mother's education

level, the unfavorable places of breastfeeding,


638

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

occupation of infant parents, and the family's well-being. Due to the length of time of maternity leave, lower-income mothers were more breastfeeding than high-income mothers. The mothers who received advice during pregnancy and after delivery were more likely to breastfeed. Moreover, mothers who had vaginal delivery were more likely to breastfeed than mothers who had a caesarean section. Because the researcher foresaw the benefits of breastfeeding, including the mother's health, the baby, the family, the society, and the nation, it was found that exclusive breastfeeding for 6 months has decreased various factors. Therefore, the researcher was interested in studying and analyzing the factors that affected breastfeeding failure to use the information obtained as a guideline for caring for patients in the breast milk clinic of Chaiyaphum Hospital as well as proposing a policy to solve this problem

at the national level.

Materials and Methods The study obtained approval from the

Ethics Committee for Research involving Human

Subjects of the institution. The COA number

was CPH.REC NO 11/62. The pregnancy patients

who had ANC and delivery at Chaiyaphum

Hospital between April 1st., 2019 and April 30rd.,

2020 were identified. The selection criteria were

all pregnant women who had antenatal care and

delivery at the hospital and could not breastfeed

for 6 months. A total of 104 peoples for the

exclusion criteria were the pregnancy patients

with 6 months breastfeeding completion,

preterm delivery, twin pregnancy and sick

newborn.

Data collecting were age, body weight,

Body Mass Index (BMI), height, weight, marital

status, educational level, occupation, income,

religion, Gestational Age (GA), parity, the first GA

for ANC, underlying disease, medication used,

number of ANC, the first hour of breastfeeding,

history of the breastfeeding education, fetal

weight, GA at time to delivery, APGAR score at

1,5 and 10 minute, route of delivery. For the

breastfeeding education, the patient received

advice from healthcare professionals about the

importance of breastfeeding either before

delivery, while in the delivery process, or

after delivery. The failure factor on exclusive

breastfeeding could be obtained from calling

mothers, whether they were still breastfeeding.

In case a mother was still breastfeeding,

she would be cut off. Nevertheless, if she did not

keep breastfeed, she would be called and asked

for the reasons for discontinuing breastfeeding

for 6 months.

Data were analyzed using SPSS statistical

software, version 22.0 (SPSS, Chicago, IL).

Descriptive statistics were used to analyze

demographic data and were summarized

in numbers with a percentage or median

with range.





Results

Table 1 General Information

Minimum Maximum Mean SD

Age(years)

Gestation Age (GA) (weeks)

GA at first ANC (weeks)

Number of ANC

Fetal Weight (gm.)

15

35

4

0

2,370

42

41

40

21

4,545

26.6

38.3

12.5

10.1

3,154.3

6.87

1.13

8.07

3.71

401.41

A total of 115 pregnant patients

had Antenatal Care (ANC) and delivery at

Chaiyaphum Hospital between March 1st., 2019

and April 30rd., 2020. The mean age of patients

was 26.6 years (range, 15 to 42 years, SD 6.87).

The mean gestational age (GA) was 38.3 weeks

(range, 35 to 41 weeks, SD 1.13). The mean of

GA at the first ANC was 12.5 weeks (range, 4 to

40, SD 8.07). The number of ANC was 10.1 (range,

0 to 21 weeks, SD 3.71), and the mean of fetal

weight was 3,154.30 g (range, 2,370 to 4,545 g,

SD 401. 41). As shown in table 1.

Table 2 Personal Information

Frequency (%)

Marital Status Single Married DivorcedEducational Level Primary school Middle school Pre-Bachelor of Arts Bachelor of Art OthersOccupation Education Employee Housewife OthersIncome Non Less than 5,000 bath/month 5,000-10,000 bath/month 10,000-20,000 bath/month More than 20,000 bath/month

3(2.6%)110(95.7%)

2(1.7%)

26(22.6%)76(66.1%)6(5.2%)5(4.3%)2(1.7%)

3(2.6%)48(41.7%)48(41.7%)16(13.9%)

5(4.3%)17(14.8%)62(53.9%)25(21.7%)6(5.2%)


640

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

Frequency (%)

Religion Buddhism Christian IslamUnderlying Disease Yes NoMedication Used Yes No

112(97.4%)1(0.9%)2(1.7%)

9(7.8%)106(92.2%)

3(2.6%)112(97.4%)

Delivery Method Vaginal Cesarean sectionThe First Time for Breastfeeding Within 1 hr. after delivery More than 1 hr. after deliveryBreastfeeding Education in ANC Unit Yes NoFailure Factor Maternal Fetal Family Occupational Others

45(39.1%)70(60.9%)

38(33.0%)77(67.0%)

75(65.2%)40(34.8%)

13(11.2%)31(26.7%)59(50.9%)10(8.6%)3(2.6%)

The results of the sample's marital status study were that most of the samples were married that were 110 persons, accounting for 95.7 percent and the majority of the samples were in the secondary educational level that was 76 people, accounting for 66.1 percent. It was found that most of the samples were employees and housewives with an amount of 48, accounting for 41.7 percent. Most of them earned monthly income in the range of 5,000 to 10,000 baht, representing 53.9 percent. Most of the samples were Buddhists. The samples with chronic illness and had permanent medication

were 7.8 percent and 2.6 percent, respectively. Mostly had the delivery method of the cesarean section. Most of them could breastfeed their babies more than 1 hour after delivery, accounting for 67 percent. Mothers acquired breast milk knowledge since the antenatal and postnatal period, which was accounted for 56.5 percent and 65.2 percent, respectively.The factors that affected the most breastfeeding failure were family factors, accounting for 50.9 percent. Then, it was the baby factor, representing 26.7 percent.

As shown in Table 2.



Table 2 Personal Information (continous)



Discussion Because of many breastfeeding

benefits to babies, the WHO and UNICEF

recommend(2) that all mothers should breastfeed

for 6 months after giving birth. Similarly to the

Department of Health of the Ministry of Public

Health (Thailand) that has also seen the

importance of this point and has the policy to

promote breastfeeding in the same way since

1979 by promoting with guidelines. All hospitals,

both public and private, including Chaiyaphum

Hospital, which has a policy of breastfeeding

since birth, according to the Department of

Health’s policy. There has been a continuous

promotion as well.(4)

However , nowadays , exc lus ive

breastfeeding is reduced by many factors. As

mentioned above, the researcher fore saw the

importance of this issue. Relevant factors and

influencing breastfeeding decisions could be

divided into 4 factors; 1) maternal factors that

included belief, attitude, education, health,

experience, and length of maternity leave.

2) fetal factor that consisted of health, low

absorption, sucking milk is not effective, or

rubber nipple addiction. 3) familial factors such

as low in come families tied and had domestic

violence, monthly income, family attitudes,

beliefs, andculture and social standards. All of

these factors affected all breastfeeding failures.

4) it was also found that the attitudes or beliefs

of the medical staff or personnel who were

involved with the mothers were very important

to their decision to breastfeed the babies,

especially nurses who tookcare of either mothers

and infants. They were the person who provided

information to mothers and their families. It was

a factor that whether the information was

passed to the mother in an appropriate direction.

It was a positive and encouraging factor for

mothers to decide to start breastfeeding and

continue breastfeeding once they returned

home.

Conclusion This study made medical personnel

acquire knowledge and understanding

about the factors that affected exclusive

breastfeeding failure to use in the planning

of care for patients in this group to be more

effective. The panning included advice,

stimulation, and promotion of breastfeeding in

pregnant women to understand the benefits

of breast milk to the baby and the benefits

that occurred to mothers in breastfeeding to

recognize the importance of establishing a bond

between the baby and the mother according

to the 10 steps of the WHO to promote

breastfeeding. In addition, the planning was

to promote health and immunity in children

to save family expenses. Therefore, the

information would be useful to develop in the

care of pregnant women who had antenatal

care and delivery to be a guideline to solve

future breastfeeding problems as well.(2)


642

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

Reference1. Alden RK. Newborn nutrition and feeding. In:

Lowdermilk DL, Perry S, editors. Maternity

and Women’s Health Care, 8th.ed. USA:

Mosby; 2000: 755-85.

2. Kramer MS, Kakuma R. The Optimal duration

of exclusive breastfeeding : A systematic

review. Switzerland: World Health Organi

zation; 2002.

3. กรรณการ วจตรสคนธ, พรรณรตน แสงเพม,

นนทยา วฒนาย, สพนดา เรองจรษเฐยร, สดาภรณ

พยคฆเรอง. การเลยงลกดวยนมแม. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: หางหนสวนก�าจด พร-วน; 2555: 11-18.

4. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. ยทธศาสตร

นมแมเพมไอควเดกไทย. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอ

วนท 17 มถนายน 2563]. เขาถงไดจาก:URL:

http://www.anamai.moph.go.th/ewtadmin/

ewt/advisor/main.php?filename=070202.

5. Kramer MS, Chalmers B, Hodnett ED,

Sevkovskaya Z, Dzikovich I, Shapiro S, et al.

Promotion of Breastfeeding Intervention Trial

(PROBIT): a randomized trial in the Republic

of Belarus. JAMA 2001;285(4):413-20.

6. Le Huërou-Luron I, Blat S, Boudry G.

Breast- v. formula-feeding: impacts on the

digestive tract and immediate and long-term

health effects. Nutr Res Rev 2010;23(1):

23-36.

7. Stuebe AM, Schwarz EB.The risks and

benefits of infant feeding practices for

women and their children. J Perinatol

2010;30(3):155-62.

8. Liu B, Jorm L, Banks E. Parity, breastfeeding,

and the subsequent risk of maternal type

2 diabetes. Diabetes Care 2010;33(6):

1239-41.

9. Salariya EM, Easton PM, Cater JI. Duration

of breast-feeding after early initiation and

frequent feeding. Lancet 1978;2(8100):

1141-3.






เปรยบเทยบประสทธภาพการใหยา Diazepam

ทางปากกบทางหลอดเลอดเลอดด�าในผปวยภาวะถอนแอลกอฮอล

Comparison of Oral and Intravenous Diazepam for Alcohol

Withdrawal Treatmentเอกลกษณ แสงศรรกษ, พ.บ.*

Akekalak Sangsirilak, M.D.**กลมงานจตเวช โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000

*Department of Psychiatry, Surin Hospital, Surin Province, Thailand, 32000Corresponding author. E-mail address : [email protected]

received : 11 sept 2020. Revised : 29 sept 2020. Accepted : 8 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : จากขอมลองคการอนามยโลกพบวาความชกของผทมปญหาจากการดมสราถงรอยละ 1.7 ในประเทศไทยการส�ารวจของกรมสขภาพจต ป พ.ศ.2546 พบความชกของปญหา การดมสรา ถงรอยละ 28.5 ความรนแรงของปญหาการดมสราทมแนวโนมสงผล กระทบตอสขภาพมากขน ในผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลพบวามภาวะ ตดแอลกอฮอล (Alcohol dependence) ประมาณรอยละ 20-50 แผนกผปวยในจตเวช โรงพยาบาลสรนทร พบผปวยมอาการถอนแอลกอฮอล รอยละ 23 ภาวะถอนแอลกอฮอล (Alcohol withdrawal) สงผลใหการดแลรกษาผปวยมความซบซอน เพมโอกาส ตดเชอ ระบบหายใจลมเหลวและเพมวนนอนมากขน ซงปจจบนการบรหารยาสวนใหญ จะใหทางปากจะใหยาทางหลอดด�ากตอเมอผปวยสบสนมาก กาวราวไมรวมมอหรอ ตองงดน�างดอาหาร เปนทสงเกตวาผปวยทไดรบยาถอนพษแอลกอฮอลทางหลอดเลอด บางรายมจ�านวนวนทตองไดรบยานอยกวาและมอาการถอนแอลกอฮอลลดลงเรวกวา ผปวยทไดรบยาทางปาก ผวจยจงท�าการศกษาเพอเปรยบเทยบประสทธภาพของการ บรหารยาทางปากกบทางหลอดเลอดด�า ในผปวยทนอนรกษาในแผนกจตเวช ทมภาวะ ถอนแอลกอฮอลรวมดวยวธการศกษา : การศกษาแบบ Randomized single blinded control trial ในผปวยทเขารกษาใน แผนกจตเวชโรงพยาบาลสรนทรทมอาการถอนแอลกอฮอลรวมดวยระหวางวนท 1 กนยายน พ.ศ.2562 ถงวนท 28 กมภาพนธ พ.ศ.2563 ทงหมด 46 ราย ท�าการสมล�าดบ ผปวยดวยคอมพวเตอร ปดดวยซองจดหมายปดผนก กลม intravenous 23 คน จะไดรบยา Diazepam ทางหลอดเลอดด�า กลม oral 23 คนจะไดรบยา Diazepam ทางปากโดยขนาดยาไดจากการประเมน Alcohol withdrawal scale ขอมลศกษา ไดแก ระยะเวลาของการไดรบยา (วน) ปรมาณยาสะสม (มก.) คะแนน TMSE กอนจ�าหนาย และผลขางเคยง


644

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ผลการศกษา : พบวากลมทไดรบยาทางหลอดเลอดด�ามระยะเวลาของการไดรบยาสนกวา กลมทได รบยาทางปากเฉลย 1.3 วน (p=0.001) ปรมาณยาสะสมในกลมทไดยาทางหลอด เลอดด�า (62.2 มลลกรม) นอยกวากลมทไดรบยาทางปาก (92.9 มลลกรม) แตไมม นยส�าคญทางสถตสวน TMSE กอนจ�าหนายและผลขางเคยง ไดแก งวงซม ตดเชอทาง เดนหายใจหกลม กดการหายใจ ไมแตกตางกนทางนยสถตระหวางสองกลมสรป : การใหยา Diazepam ทางหลอดเลอดด�ามประสทธภาพกวาการใหทางปาก ในเรอง ระยะเวลาของการไดยาสนกวาค�าส�าคญ : ไดอะซแพม ภาวะถอนแอลกอฮอล

ABSTRACTBackground : The prevalence of Alcohol-related problems reported by WHO is 1.7 %. In Thailand, the survey in 2013 by Mental health department reported 28.5 %.patient admitted in hospital has Alcohol dependence about 20-50 %. About 23 percent of patient admitted In Psychiatric ward, SurinHospital got Alcohol withdrawal symptoms. Alcohol withdrawal may worsen clinical outcomes such as increase infection rate, respiratory failure and prolong hospital stay.In Alcohol detoxification guideline, benzodiazepine can be given oral or intravenous form. But in clinical observation, patient who receives intravenous has decreases in AWS earlier and shorter hospital length stay than oral form.The objective of this study is to compare efficacy between Intravenous and Oral form of Diazepam in Alcohol withdrawal treatment.Methods : Randomized single blinded control trial. Sample of this study is the patient who admitted in Psychiatric ward with Alcohol withdrawal symptoms during 1st September 2019 to 28th February 2020. Calculated sample size is 46, random by computer program and sealed envelope. 23 of sample received intravenous Diazepam and 23 received oral Diazepam. The dosage given by AWS evaluation. The interested outcomes were duration received Diazepam (days), accumulation dose (mg.), TMSE and adverse effects.Results : Intravenous group has 1.3 days that need to given diazepam less than oral group (p=0.001). The accumulations dose of Intravenous group is 62.2 mg. compared with 95.5 mg. of Oral group but not reach statistical difference.There is no statistical difference in TMSE and Side effect for both groups.Conclusion : In Alcohol detoxification, Intravenous form of diazepam better than Oral form in term of decrease withdrawal symptoms .Keyword : diazepam, alcohol withdrawal

เปรยบเทยบประสทธภาพการใหยา Diazepam ทางปากกบทางหลอดเลอดเลอดด�าในผปวยภาวะถอนแอลกอฮอล

Comparison of oral and intravenous Diazepam for alcohol withdrawal treatment



หลกการและเหตผล จากรายงานขององคการอนามยโลกพบวา

แอลกอฮอลและบหรเปนสารเสพตดทมการใชมาก

ทสดในโลก ความชกของผทมปญหาจากการดมสราถง

รอยละ 1.7(1) โดยเปนเพศชายรอยละ 2.8 และเพศหญง

รอยละ 0.5

การใชแอลกอฮอลถอเปนสาเหตส�าคญใน

การกอใหเกดภาระโรค (burden of disease) คดเปน

รอยละ 1.5 ของการเสยชวตทงหมดและรอยละ 3.5 ของ

การสญเสยปสขภาวะ (Disability adjusted life years

หรอ DALYs) ส�าหรบในประเทศไทยการส�ารวจของกรม

สขภาพจต(2) พ.ศ.2546 พบความชกของปญหาการ

ดมสรา ถงรอยละ 28.5 เปนเพศชายรอยละ 46.8 และ

หญงรอยละ 10.0 และจากการศกษาภาระโรคของคน

ไทย ป พ.ศ.2542 พบปญหาการดมสรา คดเปนดชนการ

สญเสยคณภาพชวตจากความเจบปวยและพการ (Years

Lived in Disabilities) เปนอนดบ 2 ในเพศชายและ

กอเกดการสญเสยปสขภาวะ (DALYs) เปนอนดบ 11

จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนถงความรนแรงของปญหา

การดมสราทมแนวโนมสงผลกระทบตอสขภาพมากขน(3)

ในผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลพบ

วามภาวะตดแอลกอฮอล (Alcohol dependence)

ประมาณรอยละ 20-50(4) แผนกผปวยในจตเวชโรงพยาบาล

สรนทรพบผปวยมอาการถอนแอลกอฮอล รอยละ 23

การศกษากอนหนานไดท�าการเปรยบเทยบประสทธภาพ

ของกลมตางๆ เชน TopiramateกบยาหลอกSodium

valproate กบ Gabapentin(5) carbamazepine กบ

lorazepam(6) Baclofen กบ Diazepam(7) เปนตน

พบวายาดงกลาวมประสทธภาพในการลดอาการถอน

แอลกอฮอล ปจจบนยากลม Benzodiazepine เปนยา

หลกตวแรกทมประสทธภาพในการรกษาอาการขาดสรา

มากทสด(8) มแนวทางการใหยา 2 แบบ คอ fixed dose

regimen กบ symptom triggered regimen ทงสอง

แบบลดอาการขาดสราไดไมแตกตางแตขนาดยาสะสม

ของ fixed dose regimen สงกวา symptom triggered

regimen(9) เปนสองเทา

ภาวะถอนแอลกอฮอล (Alcohol withdrawal)

สงผลใหการดแลรกษาผปวยมความซบซอน เพมโอกาส

ตดเชอ หวใจเตนผดปกต ระบบหายใจลมเหลวและเพม

วนนอนมากขน(10)

ปจจบนการรกษาผปวยจตเวชทมภาวะถอน

แอลกอฮอลรวมในแผนกผปวยในจตเวชโรงพยาบาล

สรนทร ใชการถอนพษแอลกอฮอล (Alcoholdetoxifi-

cation) แบบใหยาตามอาการ (symptom-triggered

regimen) โดยใชแนวทางการรกษาภาวะถอนพษ

แอลกอฮอลตามผลการประเมน AWS(11) ถามอาการถอน

แอกอฮอลเลกนอย (AWS 1-4 คะแนน) ยงไมตองใหยา

อาการถอนแอลกอฮอลปานกลาง (AWS 5-9 คะแนน)

ใหยา Diazepam 10 mgอาการถอนแอลกอฮอลรนแรง

(AWS10-14 คะแนน) ใหยา Diazepam 20 mg. และกรณ

อาการถอนแอลกอฮอลรนแรงมาก (AWS 15 คะแนน

ขนไป) ใหยา Diazepam 20 mg ซงปจจบนการบรหาร

ยาสวนใหญจะใหทางปาก โดยจะพจารณาใหยาทางด�า

กตอเมอผปวยสบสนมาก กาวราวไมรวมมอ หรอตอง

งดน�า อาหาร เปนทสงเกตวาผปวยทไดรบยาถอนพษ

แอลกอฮอลทางหลอดเลอดบางรายมจ�านวนวนทตอง

ไดรบยานอยกวาและมอาการถอนแอลกอฮอลลดลงเรว

กวาผปวยทไดรบยาทางปาก จากการทบทวนวรรณกรรม

ไมพบวามการศกษาทท�าการเปรยบเทยบประสทธภาพ

การบรหารยา Diazepam ทางหลอดเลอดด�ากบทางปาก

ในผปวยในแผนกจตเวชทอาการถอนแอลกอฮอลรวม

มากอนผวจยจงท�าการศกษาเพอเปรยบเทยบประสทธภาพ

ของการบรหารยาทางปากกบทางหลอดเลอดด�า ในผปวย

ทนอนรกษาในแผนกจตเวชใน ทมภาวะถอนแอลกอฮอล

รวมดวย

วตถประสงค ศกษาประสทธภาพของการใหยา Diazepam

ทางหลอดเลอดด�าในผปวยทมอาการถอนแอลกอฮอล

เปรยบเทยบกบการใหยาทางปาก


646

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

กลมศกษา ผปวยทเขารกษาในตกผปวยจตเวชโรงพยาบาล

สรนทรทมอาการถอนแอลกอฮอล ท�าการสมโดยวธ

single blinded 2 กลม จ�านวนกลมละ 23 คน

วธการศกษารปแบบการศกษาRandomized control trial

ตวแปรทศกษา

ตวแปรตน คอ วธการบรหารยา

ตวแปรตาม คอจ�านวนวนทต องไดรบยา

diazepam เพอถอนพษแอลกอฮอล

ตวแปรกวน คอ อาย เพศ ระยะเวลาทหยดดม

โรครวม การเกดภาวะ delirium

กลมทดลอง ใหยา Diazepam ทางหลอดเลอด

กลมควบคม ใหยา Diazepam ทางปาก

ขนาดศกษา วธค�านวณขนาดศกษา

ค�านวณจากการทดลองเกบขอมล

ผปวยทไดรบยาทางปาก : มวนทไดรบยาเฉลย

3.5 ± 1

ผปวยทไดรบยาทางหลอดเลอดด�า : มวนทได

รบยาเฉลย 2.5 ± 1

ก�าหนดการทดสอบเปน two-sided : ดวย

ความคลาดเคลอนชนดทหนง (significance) ท 5%

power 90%

ไดจ�านวนผปวยกลมละ 23 ราย

วธการและเครองมอทใชรวบรวมขอมล (data collection

techniques / tools)

ท�าการสมผปวยเปน 2 กลมโดยการใชโปรแกรม

คอมพวเตอร ใชแนวทางการรกษาภาวะถอนพษแอลกอฮอล

ตามผลการประเมน AWS โดยใหยา diazepam ขนาดยา

ตาม protocol จากนนรวมคะแนน AWS และปรมาณยา

diazepam สะสม ในทก 24 ชม. ทผานไป

สวน 1 ขอมลดานประชากรสวนบคคล ไดแก

เพศ อาย โรครวมทางกายและทางจตเวช

สวน 2 ขอมลเกยวกบภาวะถอนแอลกอฮอล

ไดแก ระยะเวลาหยดดม การเกดภาวะ Delirium

สวน 3 แบบประเมนความรนแรงอาการถอน

แอลกอฮอลดวยเครองมอ AWS

สวน 4 แบบประเมน MMSE-Thai 2002

การวเคราะหขอมล สถตเชงพรรณนา ไดแกร อยละ, ความถ,

mean±SD

สถตเชงวเคราะห ไดแก Chi Square, Exact,

p-value

การศกษานไดรบอนมตจากคณะกรรมการ

จรยธรรมวจยในมนษย โรงพยาบาลสรนทรตามมาตรฐาน

ผลการศกษา การศกษาพบวาผเขารวมการศกษานสวนใหญ

เปนเพศชาย คดเปนรอยละ 87 เพศหญงรอยละ 13

อายเฉลยของกลมทไดยาทางปาก คอ 40.1 ป กลมทได

รบยาทางหลอดเลอดด�า 40 ป โดยทงสองกลมไมมความ

แตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตในดานเพศ (p=0.67)

และอาย (p=0.95) ระยะเวลาหยดดม (p=0.27)

การมภาวะ delirium tremens (p=0.24) และ

โรครวม ไดแก โรคตบแขง โรคสมองเสอม MDD

(p=1.00, p=1.00, p=1.00 ตามล�าดบ) (ตารางท 1)





ตารางท 1 ลกษณะทวไปของผปวย

ลกษณะทศกษา กลม oral (n=23)

กลม intravenous (n=23)

p-value

เพศ

ชาย

หญง

อาย (ป), mean (±SD)

โรครวม

ไมม

ตบแขง

สมองเสอม

MDD

ระยะเวลาหยดดม (ชม.), mean (±SD)

ภาวะ deliriumtremens

ไมม

ม

ระยะเวลาทเกด (ชม.), mean (±SD)

ผลทางหองปฏบตการ

Hematocrit

Platelet

Alanine aminotransferase

Aspartate aminotransferase

Alkaline phosphatase

Glomerular filtration rate

21(91.3%)

2(8.7%)

40.1(±10.5)

17(73.9%)

3(13.0%)

0(0%)

1(4.4%)

39.2(±37.1)

6(26.1%)

17(73.9%)

15.4(19.3%)

38.7(±4.5)

172,695(±65,255)

72.6(±53.2)

127.7(±81.6)

92.2(±38.5)

107.9(±15.1)

19(82.6%)

4(17.4%)

40.0(±9.6)

19(82.6%)

2(8.7%)

1(4.4%)

1(4.4%)

28.3(±29.5)

2(8.7%)

21(91.3%)

17.4(25.3%)

39.4(±5.0)

154,350(±59,860)

67.5(±50.0)

134.9(±102.0)

85.9(±38.9)

107.0(±21.8)

0.67

0.95

1.00

1.00

1.00

0.27

0.24

0.79

0.61

0.33

0.74

0.80

0.59

0.88


648

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

พบวากลมทไดรบยาทางหลอดเลอดด�า มระยะ

เวลาของการไดรบยาสนกวา กลมทไดรบยาทางปากเฉลย

1.3 วน (p=0.001) ปรมาณยาสะสมในกลมทไดยาทาง

หลอดเลอดด�า (62.2 มลลกรม) นอยกวากลมทไดรบยา

ทางปาก (92.9 มลลกรม) แตไมมนยส�าคญทางสถตสวน

TMSE กอนจ�าหนาย และผลขางเคยง ไดแก งวงซม

ตดเชอทางเดนหายใจ หกลม กดการหายใจ ไมแตกตางกน

ทางนยสถตระหวางสองกลม (ตารางท 2)

ตารางท 2 ผลลพธทางคลนก

ลกษณะทศกษา oral (n=23) intravenous (n=23) p-value

ระยะเวลาของการไดรบยา (วน), mean (±SD)

ผลขางเคยง

ไมม

ม

งวงซม

ตดเชอทางเดนหายใจ

กดการเดนหายใจ

หกลม

ปรมาณยาสะสม (mg), mean (±SD)

TMSE กอนจ�าหนาย, mean (±SD)

3.4 (±1.6)

21(91.3%)

1(4.3%)

1(4.3%)

0(0%)

0(0%)

92.9(±72.6)

21.2(±3.8)

2.1(±0.9)

20(87.0%)

3(13.0%)

0(0%)

0(0%)

0(0%)

62.2(±52.6)

19.9(±4.7)

0.001

0.61

1.00

0.11

0.32

จากกราฟพบวา คา AWS ของกลมศกษา

ทงสองมแนวโนมลดลง โดยในชวง 2 วนแรกการให

ยาทางหลอดเลอดด�ามแนวโนมทจะลดอาการคา AWS



กราฟท 1 แสดงคาการประเมนอาการดวย Alcohol withdrawal scale (AWS)

ไดเรวกวา และหลงจากวนท 2 คา AWS มการลดลง

ใกลเคยงกน



อภปรายผล การวจยนเปนการวจยเชงรกษาแบบสมกลม

ตวอยาง (randomized control trial) เพอเปรยบเทยบ

ประสทธภาพของการบรหารยาทางหลอดเลอดด�าใน

ผปวยทมภาวะถอนแอลกอฮอลกบการใหยาทางปาก ใน

การลดอาการถอนแอลกอฮอล โดยผเขารวมการศกษา

เปนผปวยทเขารบการรกษาเปนผปวยในแผนกจตเวช

โรงพยาบาลสรนทรทมอาการถอนแอลกอฮอล (Alcohol

withdrawal) รวมดวย ท�าการสมโดยวธใช single blinded

2 กลม จ�านวนกลมละ 23 คน จากการวเคราะหขอมล

พบวาทงสองกลม มปจจยพนฐานไมแตกตางกน ทงเรอง

เพศ อาย โรครวม ความรนแรงของการถอนแอลกอฮอล

ระยะเวลาทหยดดม ตดตามวดผลโดยใชคาการประเมน

อาการดวย Alcohol withdrawal scale (AWS) พบวา

กลมทไดรบยาทางหลอดเลอดด�าคะแนน AWS ลดลง เรว

กวาและมระยะเวลาของการไดรบยาสนกวาการใหยาทาง

ปากเฉลย 1.3 วน (p=0.001) เพราะการใหยาทางหลอด

เลอดด�ามการออกฤทธเรวกวาและถงระดบยาสงสดใน

เลอดเรวกวาการใหยาทางปาก โดยการใหยาทางหลอด

เลอดด�าใชเวลา 15-30 นาท และการใหยาทางปากใช

เวลา 30-90 นาท(12 ) สอดคลองกบค�าแนะน�าของ Saitz

R และ Lal R ทวาผมการถอนแอลกอฮอลรนแรง ควรให

ยา Diazepam ทางหลอดเลอด(13,14) สวนระยะเวลาของ

การไดรบยาทางหลอดเลอดด�าสนกวาไดรบยาทางปาก

จะสอดคลองกบผลการศกษาของ Wasilewski D.(15)

ในสวนของผลขางเคยง ไดแก งวงซม ตดเชอทางเดนหายใจ

หกลม กดการหายใจ ไมแตกตางกนทางนยสถตระหวาง

สองกลมสอดคลองกบการศกษาของ Andrew J(16)

ขอจ�ากดและขอเสนอแนะ การศกษานไมสามารถท�า double blinded ได

เนองจากผปวยทราบวาไดรบยารปแบบใด และการศกษา

นไมพบภาวะกดการหายใจการหกลม อาจเปนเพราะ

จ�านวนตวอยางไมมากพอทผลขางเคยงจะปรากฏได

จงควรมการท�าการศกษาในขนาดตวอยางทมากขนตอไป

สรป ผปวยทนอนรกษาในแผนกจตเวชทมภาวะถอน

แอลกอฮอลทไดรบยา Diazepam ทางหลอดเลอดด�า

มระยะเวลาทไดรบยาสนกวากลมทไดรบยา Diazepam

ทางปาก

กตตกรรมประกาศ ขอบพระคณ ศ.ดร.นพ.ชยนธรณ ปทมมานนท

อาจารยผสอนระบาดวทยาคลนก พอแมและครอบครว

ทคอยสนบสนน ขอบคณเจาหนาทกลมงานจตเวชทกคน

ทอ�านวยความสะดวกในการท�างานชนน

เอกสารอางอง1. World Health Organization. Global status

report on alcohol and health 2014. [internet].

[cited 2020 July 4]. Available from:URL:https://

apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/

148114/ 9789241564854_eng.pdf.

2. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. การส�ารวจ

ระบาดวทยาสขภาพจต : การศกษาระดบประเทศ

ป 2546. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอ 4 กรกฎาคม 2563].

สบคนไดจาก : URL:http://www.dmhweb.dmh.

go.th/social/ebook/files/survay.pdf.

3. สนเงน สขสมปอง, ปทานนท ขวญสนท, สทธา

สปญญา, วรวรรณ จฑา, พนธนภา กตตรตนไพบลย,

ดษฎ อดมอทธพงศ. การส�ารวจระบาดวทยาสขภาพ

จตของคนไทยระดบชาต ป พ.ศ.2556 : ความชก

ของโรคจตเวชของคนเมองใหญ, กรงเทพมหานคร.

วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย 2016;

61(1):75-88.

4. Moore RD, Bone LR, Geller G, Mamon JA,

Stokes EJ, Levine DM. Prevalence, detection,

and treatment of alcoholism in hospitalized

patients. JAMA 1989;261(3):403-7.


650

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

5. Ait-Daoud N, Malcolm RJ, Johnson BA.

An overview of medications for the treatment

of alcohol withdrawal and alcohol

dependence with an emphasis on the use

of older and newer anticonvulsants. Addict

Behav 2006;31(9):1628-49.

6. Trevisan L, Ralevski E, Keegan K, OvilleA,

Vulppalapati D, Gonzalez G, Limoncelli D,

Petrakis I. Alcohol detoxification and relapse

prevention using valiproic acid versus

gabapentin in Alcohol dependent patients.

Addict Disorder their treat 2008;7(3):119-28.

7. Rogawski MA. Update on the neurobiology

of alcohol withdrawal seizures. Epilepsy

Curr 2005;5(6):225-30.

8. Addolorato G, Leggio L, Abenavoli L, Agabio

R, Caputo F, Capristo E, et al. Baclofen in

the treatment of alcohol withdrawal

syndrome: a comparative study vs diazepam.

Am J Med 2006;119(3):276.e13-8.

9. Soyka M, Schmidt P, Franz M, Barth T,

de Groot M, Kienast T, et al. Treatment of

alcohol withdrawal syndrome with a

combination of tiapride/carbamazepine:

results of a pooled analysis in 540 patients.

Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 2006;

256(7):395-401.

10. O'Brien JM Jr, Lu B, Ali NA, Martin GS, Aberegg

SK, Marsh CB, Lemeshow S, et al. Alcohol

dependence is independently associated

with sepsis, septic shock, and hospital

mortality among adult intensive care unit

patients. Crit Care Med 2007;35(2):345-50.

11. พนธนภา กตตรตนไพบลย, บรรณาธการ. คมอ

ส�าหรบผอบรม : การดแลผมปญหาการดมสรา

เบองตนส�าหรบบคลากรสขภาพ ฉบบปรบปรง 2554

: Module C-มาตรการท 2 : มาตรการบ�าบดรกษา

ภาวะถอนพษสรา. เชยงใหม : แผนงานการพฒนา

ระบบการดแลผมปญหาการดมสรา (ผรส.); 2554.

12. Kaplan SA, Jack ML, Alexander K, Weinfeld

RE. Pharmacokinetic profile of diazepam in

man following single intravenous and oral

and chronic oral administrations. J Pharm

Sci 1973;62(11):1789-96.

13. Saitz R, O’Malley SS. Pharmacotherapies for

alcohol abuse. Withdrawal and treatment.

Med Clin North Am 1997;81(4):881-907.

14. Lal R. Pharmacotherapy of substance use

disorders. In: Lal R, editor. Substance Use

Disorders: Manual for Physicians. New Delhi :

National Drug Dependence Treatment

Center, All India Institute of Medical Sciences;

2005:1-12.

15. Wasilewski D, Matsumoto H, Kur E, Dziklińska

A, Woźny E, Stencka K, et al. Assessment

of diazepam loading dose therapy of

delirium tremens. Wasilewski D, et al.

Alcohol Alcohol 1996;31(3):273-8.

16. Muzyk AJ, Leung JG, Nelson S, Embury ER,

Jones SR. The Role of Diazepam Loading

for the Treatment of Alcohol Withdrawal

Syndrome in Hospitalized Patients. Am

J Addict 2013;22(2):113-8.






ปจจยทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง

ทมารบบรการทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ

Factors Effecting to Blood Pressure Level Controlling among

Hypertension Patients at Sirattana Hospital, Sisaket Province.พงศนาถ หาญเจรญพพฒน, พ.บ.*

Pongsanart Hanjaroenpipat, M.D.**โรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ ประเทศไทย 33240

*Sirattana Hospital Director, Sisaket Province, Thailand, 33240Corresponding author. Email address : [email protected]

Received: 19 Oct 2020. Revised : 26 Oct 2020. Accepted : 8 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การควบคมระดบความดนโลหตชวยลดความเสยงการเสยชวตของผปวยโรคความดน

โลหตสงได เชน โรคหลอดเลอดสมอง การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทม

ผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง

วธการศกษา : การวจยเชงพรรณนา ศกษาในผปวยโรคความดนโลหตสงทขนทะเบยนรายชอผรบ

บรการของคลนกโรคความดนโลหตสงของโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ

จ�านวน 359 ราย ใชวธการสมตวอยางแบบมระบบ เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม

ประกอบดวย คณลกษณะสวนบคคล พฤตกรรมสขภาพ การเขาถงระบบบรการสขภาพ

การรบรดานสขภาพ ระดบความดนโลหต วเคราะหคาความเชอมนของแบบสอบถาม

เทากบ 0.899 วเคราะหขอมลดวยสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนและ

การวเคราะหการถดถอยพหคณแบบขนตอน

ผลการศกษา : ปจจยทมความสมพนธทางบวกกบการควบคมระดบความดนโลหต อยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวยระยะเวลาปวยเปนโรคความดนโลหตสง

การรบประทานอาหารการพบแพทยตามนด การทานยา การไดรบการตรวจคดกรอง

ภาวะแทรกซอน การเยยมบาน การตดตามประเมนผล การใหสขศกษาการรบรโอกาส

เสยงโรคความดนโลหตสง การรบรความรนแรงโรคความดนโลหตสง การรบรประโยชน

ของการรกษาโรคความดนโลหตสง การรบรอปสรรคของการรกษาโรคความดนโลหต

ตามล�าดบ ปจจยทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหต

สงประกอบดวย การทานยา (p-value=0.016) การไดรบการตรวจคดกรองภาวะ

แทรกซอน (p-value=0.017)

สรปผล : ปจจยทสามารถท�านายการควบคมระดบความดนโลหต ไดแกการทานยาและการได

รบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอนสามารถท�านายไดรอยละ 13.7 (R2=0.137)

ค�าส�าคญ : โรคความดนโลหตสง ระดบความดนโลหต


652

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Blood pressure level controlling can decrease mortality from hypertension

disease for example, STROKE. This research aimed to study factors

effecting to blood pressure level control among hypertension patient.

Methods : Descriptive research study consisted 359 diagnosed hypertension patients

attended treatment at hypertension clinic, Sirattana Hospital, Sisaket

Province. Systematic random sampling was determined for collecting

data by questionnaires including, characteristics, health behavior,

accessibility of health service system, health perception, blood pressure

level and testing reliability about 0.899. Data analyzed using statistical

as Pearson product moment correlation coefficient and Stepwise

multiple regression analysis.

Results : Factors were positively association with blood pressure level controlling

with statistic significant level 0.05 include; duration time of illness, food

consumption, medical appointment, medicine taking, complication

checking, home visit, and monitoring and evaluation, health education,

risk perceived, severity perceived, benefit perceived, and barrier perceived,

respectively. Factors effecting to blood pressure level control among

hypertension patient include; medicine taking (p-value=0.016) and

complication checking (p-value=0.017).

Conclusion : Prediction model analysis reported that two factors (medicine taking and

complication checking) can predicted 13.7% of blood pressure level

control (R2=0.137)

Keywords : hypertension, blood pressure level

หลกการและเหตผล ภาวะความดนโลหตสงเปนปจจยเสยงส�าคญของโรคหวใจและหลอดเลอดองคการอนามยโลกระบวาถามภาวะความดนโลหตสงจะยงเพมความเสยงของโรคหลอดเลอดสมองเพมขนเปนสเทาและความเสยงของกลามเนอหวใจตายเพมขนเปนสองเทา โรคความดนโลหตสงยงเปนปญหาสาธารณสขทส�าคญ คาดวาในปพ.ศ.2568 (ค.ศ.2025) จะมความชกของโรคความดนโลหตสงทวโลกเพมขนถง 1.6 พนลานคน สาเหตสวนใหญมาจากปจจยในการด�าเนนชวต เชน การมกจกรรมทางกายนอย การบรโภคอาหารทมสวนประกอบของเกลอและไขมนสง การบรโภคเครองดมแอลกอฮอลและ

การสบบหรน�ามาสภาระโรคทเพมขน เปนการเตอนวาโรคความดนโลหตสงก�าลงเพมขนเปนอยางมาก ทงในประเทศทพฒนาแลวและประเทศเศรษฐกจเกดใหม โรคความดนโลหตสงจงเปนหนงในปจจยเสยงส�าคญทเปนสาเหตท�าใหคนทวโลกรวมถงคนไทยเสยชวตดวยโรคหวใจและหลอดเลอดตามมา(1) ส�าหรบสถานการณโรคความดนโลหตสงในประเทศไทย จากขอมลของส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข พบวา อตราการเสยชวตดวยโรคความดนโลหตสงตอประชากร 1,000 คน ยงมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองในรอบ 5 ป (พ.ศ.2556-2560) เพมขนจาก 5.7 ตอพนประชากร (จ�านวน 3,664 คน) เปน

ปจจยทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ

Factors Effecting to Blood Pressure Level Controlling among Hypertension Patients At Sirattana Hospital, Sisaket Province.



12.1 ตอพนประชากร (จ�านวน 7,886 คน) ตามล�าดบ และอตราการปวยดวยโรคความดนโลหตสงตอประชากร แสนคน ปพ.ศ.2557-2558 เพมขนจากอตราปวย 1,621.7 (จ�านวน 1,047,979 คน) เปนอตราปวย 1,901.1 (จ�านวน 1,236,210 คน) ตามล�าดบ ประเทศไทยมคาใชจายในการรกษาพยาบาลเฉลยของผปวยโรคไมตดตอเรอรง 5 โรค (โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง) สงถง 25,225 ลานบาทตอป และเปนคาใชจายในการรกษาพยาบาลเฉลยของผปวยโรคความดนโลหตสง เทากบ 2,465 ลานบาทตอป ประมาณการณจ�านวนผปวยโรคความดนโลหตสง 10 ลานคน จะสญเสยคารกษาทงสน 79,263 ลานบาทตอป สงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชากร(2)

อ�าเภอศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ มประชากร

53,385 คน พบวาจ�านวนผ ปวยโรคความดนโลหต

สงมแนวโนมเพมมากขนคลายๆ กบสถานการณของ

ประเทศไทย จากขอมลจ�านวนผปวยความดนโลหตสง

ทขนทะเบยนรกษากบทางคลนกโรคความดนโลหตสง

ของโรงพยาบาลศรรตนะ ระหวางปพ.ศ.2560-2562

เทากบ 146, 317, 301 คน ตามล�าดบซงพบวาผทเปน

โรคความดนโลหตสงในอ�าเภอศรรตนะมจ�านวนเพมขน

ทกๆ ป และเมอวเคราะหขอมลเปนอตราปวยโรคความ

ดนโลหตสง ระหวางปพ.ศ.2560-2562 เทากบ 726.5,

1,043.6, 886.1 ตอแสนประชากร ตามล�าดบ อตรา

การเกดภาวะแทรกซอนโรคความดนโลหตสง ระหวาง

ปพ.ศ.2560-2562 คดเปนรอยละ 2.8, 4.5, 5.9 ตาม

ล�าดบ ในการใหบรการรกษาผปวยโรคความดนโลหต

สงของคลนกโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลศรรตนะ

ในปพ.ศ.2562 พบปญหาทเปนอปสรรคในการรกษา

ผปวยโรคความดนโลหตสง ไดแก 1) การผดนดพบแพทย

(รอยละ 3.4) 2) การขาดยา/รบประทานยาไมตอเนอง

(รอยละ 2.6) ส�าหรบสาเหตทท�าใหผปวยโรคความดน

โลหตสงขาดยา ประกอบดวย 1) การไปท�างานตางจงหวด

2) การเดนทางมารบบรการทคลนกโรคความดนโลหต

สงมความยากล�าบากและ 3) ภาระคาใชจายคายาโรค

ความดนโลหตสง โดยในปพ.ศ.2562 คาใชจายในการ

รกษาผปวยโรคความดนโลหตสง จ�านวน 6,240 ครง

คดเปนจ�านวนเงน 2,380,875 บาท โดยเฉลย 381.5 บาท/

ราย/ครง(3)

เปาหมายของการรกษาโรคความดนโลหตสง

คอ การควบคมระดบความดนโลหตโดยการควบคมระดบ

ความดนโลหต โดยควบคมระดบความดนโลหตซสโตลค

ใหต�ากวา 140 มลลเมตรปรอท และความดนโลหตไตแอส

โตลค ใหต�ากวา 90 มลลเมตรปรอท และเปาหมายระยะ

ยาวคอ ปองกนการเกดภาวะแทรกซอนตางๆ ท�าใหผปวย

มคณภาพชวตทดขน ปจจยความส�าเรจในการควบคม

ความดนโลหตใหไดตามเปาหมายคอ ความรวมมอในการ

รกษาโดยการรบประทานยาอยางตอเนองสม�าเสมอและ

การปรบเปลยนพฤตกรรมการด�าเนนชวตใหเหมาะสม

ปจจยทท�าใหผปวยความดนโลหตสงไมสามารถควบคม

ความดนโลหตได สวนใหญเกดจากการปฏบตตวในการด�าเนนชวตไมเหมาะสม ไดแก การรบประทานอาหารทมไขมนสง รสชาตเคม ขาดการออกก�าลงกาย การผอนคลายความเครยด การไมควบคมน�าหนก การสบบหร และการดมเครองดมทมแอลกอฮอล(4) ในการแกไขปญหาความดนโลหตสงในเขตอ�าเภอศรรตนะ จ�าเปนทจะตองใหชมชนเขามามสวนรวม เนองจากการม สวนรวมของชมชนจะชวยกระตนใหประชาชนมความ ตนตว(5) และมการจดการทรพยากรทมอยในชมชนไดอยางมประสทธภาพ ประหยดเวลา ซงจะสงผลใหผเปนโรคความดนโลหตสงมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม สามารถควบคมระดบความดนโลหตไดอยางยงยน(6)

จากขอมลสถานการณโรคความดนโลหตสงของอ�าเภอ ศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ และกลวธการด�าเนนงาน ดงกลาว ท�าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาปจจยทมผล ตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความ ดนโลหตสงทมารบบรการท โรงพยาบาลศรรตนะ

จงหวดศรสะเกษ

วตถประสงค เพอศกษาปจจยทมผลตอการควบคมระดบ

ความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบ

บรการทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ


654

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วธการศกษา รปแบบการวจยเชงพรรณนา (Descriptive

Research Study) โดยก�าหนดตวแปรอสระ ไดแก

1) คณลกษณะสวนบคคล 2) พฤตกรรมสขภาพ 3) การ

เขาถงระบบบรการสขภาพตวแปรตาม ไดแก การควบคม

ระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง


ประชากร คอ ผปวยโรคความดนโลหตสงทม

รายชอผ รบบรการของคลนกโรคความดนโลหตสง

โรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษจ�านวน 3,360 คน

โดยมเกณฑการคดเข าศกษาคอ เป นผ ป วยทขน

ทะเบยนรบการรกษาทคลนกโรคความดนโลหตสงในป

งบประมาณ 2562 มารบการรกษาทคลนกโรคความ

ดนโลหตสงของโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ

อยางนอย 1 ป และไมมภาวะแทรกซอนโรคความดน

โลหตสง ในชวงตอบค�าถามแบบสอบถามสามารถอาน

เขาใจภาษาไทยและสามารถกรอกแบบสอบถามดวย

ตนเองได เกณฑการคดออกคอผทเจบปวยในชวงเกบ

ขอมลจนไมสามารถใหขอมลได ค�านวณขนาดกลมตวอยาง

โดยใชสตร Deniell(7) ก�าหนดระดบความเชอมนท 95%

คาความคลาดเคลอนสามารถยอมรบไดเทากบ 0.05

จากการค�านวณขนาดกล มตวอยาง โดยม

จ�านวนกลมตวอยาง จ�านวน 345 คน เพอปองกนการ

สญหายของขอมลในการสงคนแบบสอบถามโดยเกบ

เพมอก รอยละ 5 ท�าใหไดกลมตวอยาง ทงหมด เทากบ

359 คน

ใชวธการสมแบบมระบบ (Systematic Random

Sampling) เพอเลอกรายชอผปวยโรคความดนโลหตสง

เปนกลมตวอยางในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการเกบขอมลคอ แบบสอบถาม

ประกอบดวย

สวนท 1 คณลกษณะสวนบคคล ประกอบดวย

เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา การประกอบ

อาชพ รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน สทธดานการรกษา

พยาบาล ระยะเวลาปวยเปนโรคความดนโลหตสง

ผท�าหนาทดแลหลกของครอบครว





สวนท 2 พฤตกรรมสขภาพของผปวยโรค

ความดนโลหตสง ประกอบดวย การรบประทานอาหาร

การออกก�าลงกาย การจดการความเครยด การไมสบบหร

และไมดมเครองดมแอลกอฮอล การมาพบแพทยตามนด

การทานยา ลกษณะค�าถามแบบประมาณคา 5 ระดบ

คอ ปฏบตมากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

สวนท 3 การเขาถงระบบบรการสขภาพ

ประกอบดวย โครงสรางกลไกการท�างาน ระบบขอมล

สารสนเทศ การไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

การเยยมบาน การตดตามประเมนผล การใหสขศกษา

ลกษณะค�าถามเปนแบบประมาณคา 5 ระดบคอ เหนดวย

อยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

แบบสอบถามสวนท 2, 3 ใชเกณฑการแปลผล

ตามแนวคดของ Best John W.(8) แบงเปน 3 ระดบคอ

ระดบสง (คะแนน 3.67-5.00 คะแนน)

ระดบปานกลาง (คะแนน 2.34-3.66 คะแนน)

ระดบต�า (คะแนน 1.00-2.33 คะแนน)

สวนท 4 การควบคมระดบความดนโลหตของ

ผปวยโรคความดนโลหตสง โดยมผลตรวจยนยนวาเปน

โรคความดนโลหตสง ไดแก

1 = ควบคมความดนโลหตได (นอยกวา

140/90 มลลเมตรปรอท)

0 = ควบคมความดนโลหตไมได (มากวา

140/90 มลลเมตรปรอท)

แบบสอบถามนสรางขนจากการศกษาทบทวน

วรรณกรรมทเกยวของและน�าไปใหผเชยวชาญ 3 ทาน

ตรวจสอบความตรงของเนอหา น�าแบบสอบถามไป

ทดลองใชค�านวณคาความเทยง (Reliability) ดวย

สมประสทธแอลฟาของครอนบาค(9) เทากบ 0.899

สถตวเคราะห การวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา

ประกอบดวย ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน คาสงสด คาต�าสดและวเคราะหความสมพนธ

โดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน Pearson’s

Product Moment correlation coefficient และ

วเคราะหการถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise

Multiple Regression Analysis) และคา p-value

ทระดบนยส�าคญเทากบ 0.05

ผลการศกษา ผปวยโรคความดนโลหตสงสวนใหญเปนเพศ

หญง (รอยละ 66.3) มอายระหวาง 30–59 ป (รอยละ

49.3) (x=59.8, S.D.=11.2, Min=22, Max=86)

มสถานภาพสมรส/แตงงาน/อยดวยกน (รอยละ 74.1)

จบการศกษาระดบประถมศกษา (รอยละ 79.7) ประกอบ

อาชพเกษตรกร (ท�านา ท�าสวน ท�าไร) (รอยละ 69.9)

มรายไดเฉลยตอเดอนนอยกวา 2,000 บาทตอเดอน

(ร อยละ 50.1) (x =5,064, S.D.=8.8, Min=0,

Max=60,050) ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง

อยระหวาง 2-9 ป (รอยละ 45.7) (x =5.8, S.D.=6.980,

Min=1, Max=5) ส�าหรบผทท�าหนาทในการดแลสขภาพ

ของผปวยเปนหลกคอ สามและ/หรอภรรยา (รอยละ

46.5) รองลงมาคอบตรของผปวยโรคความดนโลหตสง

(รอยละ 37.1) และมผปวยโรคความดนโลหตสงทไมม

ผดแล (อยคนเดยว) (รอยละ 12.3) ผปวยทมประวตของ

สมาชกในครอบครวหรอญาตสายตรงปวยเปนโรคความ

ดนโลหตสง (รอยละ 49.3) (ตารางท 1)


656

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 1 คณลกษณะสวนบคคลของผปวยโรคความดนโลหตสง

คณลกษณะสวนบคคล จ�านวน (รอยละ)

เพศ ชาย หญงอาย (ป) < 30 30 – 59 ≥ 60 Mean=59.8, S.D.=11.2, Min=22, Max=86สถานภาพ โสด ค/แตงงาน/อยดวยกน หมาย/หยา/แยกระดบการศกษา ไมไดศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาหรอเทยบเทา อนปรญญาหรอเทยบเทา ปรญญาตรหรอเทยบเทาปจจบนทานประกอบอาชพ ไมไดท�างาน แมบาน/ท�างานบานตนเอง เกษยณอายราชการ รบราชการ/รฐวสาหกจ คาขายทวไป/นกธรกจ เกษตรกร (ท�านา ท�าสวน ท�าไร)รายไดเฉลยตอเดอน (บาท) < 2,000 2,000 – 10,000 >10,000 Mean =5,064, S.D.=8.8 Min = 0, Max = 60,050ระยะเวลาทเปนโรคความดนโลหตสง (ป) < 2 2 – 9 ≥ 10 Mean =5.8, S.D.=6.980, Min =1, Max =51ทานมญาตสายตรงปวยเปนโรคความดนโลหตสงหรอไม ไมม มผทท�าหนาทในการดแลสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสง บดา/มารดา สาม/ภรรยา บตร ไมมผดแล (อยคนเดยว)

121(33.7%)238(66.3%)

10(2.8%)177(49.3%)172(47.9%)

15(4.2%)266(74.1%)78(21.7%)

23(6.4%)286(79.7%)38(10.6%)3(0.8%)9(2.5%)

47(13.1%)17(4.7%)16(4.5%)12(3.3%)16(4.5%)

251(69.9%)

180(50.1%)146(40.7%)33(9.2%)

128(35.6%)164(45.7%)67(18.7%)

182(50.7%)177(49.3%)

15(4.2%)167(46.5%)133(37.1%)44(12.2%)





พฤตกรรมสขภาพของผ ป วยโรคความดน

โลหตสง ประกอบดวย การรบประทานอาหาร การออก

ก�าลงกาย การจดการความเครยด การไมสบบหร/ไมดม

เครองดมแอลกอฮอล การพบแพทยตามนด การทานยา

ภาพรวมมคะแนนการปฏบตส วนใหญอย ในระดบ

สง (รอยละ 86.6) (x=2.8, S.D.=0.3) เมอพจารณา

พฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงท

สามารถปฏบตไดในระดบสง ไดแก 1) การไมสบบหร/

ไมดมเครองดมแอลกอฮอล (x=2.8, S.D.=0.4) 2) การ

พบแพทยตามนด (x=2.9, S.D.=0.3) และ 3) การทาน

ยา (x=2.9, S.D.=0.2) ตามล�าดบ

การเขาถงระบบบรการสขภาพของผ ป วย

โรคความดนโลหตสง ประกอบดวยโครงสรางกลไก

การท�างานระบบขอมลสารสนเทศ การไดรบการตรวจ

คดกรองภาวะแทรกซอน การเยยมบาน การตดตาม

ประเมนผลและการใหสขศกษาภาพรวมมคะแนน

ความคดเหนอยในระดบสง (รอยละ 99.2) (x=2.9,

S.D.=0.1) เมอพจารณาการเขาถงระบบบรการสขภาพท

มความคดเหนในระดบสง ไดแก 1) โครงสรางกลไกการ

ท�างาน (x=2.9, S.D.=0.1)2) ระบบขอมลสารสนเทศ

(x=2.8, S.D.=0.3)3) การไดรบการตรวจคดกรอง

ภาวะแทรกซอน (x=2.7, S.D.=0.4)4) การเยยมบาน

(x=2.9, S.D.=0.2)5) การตดตามประเมนผล (x=2.9,

S.D.=0.1)6) การใหสขศกษา (x=2.9, S.D.=0.1) ตาม

ล�าดบ (ตารางท 2)

ตารางท 2 พฤตกรรมสขภาพและการเขาถงระบบบรการสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการท

โรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ

ตวแปรอสระ

ระดบคะแนน

Mean S.D.สง ปานกลาง ต�า




พฤตกรรมสขภาพ

1. การรบประทานอาหาร

2. การออกก�าลงกาย

3. การจดการความเครยด

4. การไมสบบหร/ไมดมเครองดมแอลกอฮอล

5. การพบแพทยตามนด

6. การทานยา

การเขาถงระบบบรการสขภาพ

1. โครงสรางกลไกการท�างาน

2. ระบบขอมลสารสนเทศ

3. การไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

4. การเยยมบาน

5. การตดตามประเมนผล

6. การใหสขศกษา

311(86.6%)

103(28.7%)

134(37.3%)

156(43.5%)

331(92.2%)

327(91.1%)

329(91.6%)

356(99.2%)

356(99.2%)

323(89.9%)

270(75.2%)

345(96.1%)

351(97.7%)

353(98.3%)

48(13.4%)

255(71.0%)

175(48.8%)

201(55.9%)

13(3.6%)

29(8.1%)

29(8.1%)

3(0.8%)

3(0.8%)

36(10.1%)

89(24.8%)

13(3.6%)

8(2.3%)

6(1.7%)

-

1(0.3%)

50(13.9%)

2(0.6%)

15(4.2%)

3(0.8%)

1(0.3%)

-

-

-

-

1(0.3%)

-

-

2.8

2.2

2.2

2.4

2.8

2.9

2.9

2.9

2.9

2.8

2.7

2.9

2.9

2.9

0.3

0.4

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0.1

0.3

0.4

0.2

0.1

0.1


658

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 3 การควบคมระดบความดนโลหตของ

ผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการทโรงพยาบาล

ศรรตนะ จงหวดศรสะเกษโดยใชผลการตรวจระดบความ

ดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตครงสดทายเปน

หลก เพอแบงผลการตรวจระดบความดนโลหตออกเปน

1) ควบคมระดบความดนโลหตไดและ 2) ควบคมระดบ

ความดนโลหตไมได โดยจะใชผลการตรวจระดบความ

ดนโลหตยอนหลงไปหนงครงเพอน�ามายนยนผลระดบ

ความดนโลหตครงสดทายของผปวยโรคความดนโลหตสง

วาจะตองมผลการตรวจตรงกน 2 ครงขนไปพบวาผปวย

โรคความดนโลหตสงทสามารถควบคมระดบระดบความ

ดนโลหตอยในเกณฑปกต (คา BP<140/90 mmHg)

(ร อยละ 67.9) และผ ป วยโรคความดนโลหตสง

ทไมสามารถควบคมระดบระดบความดนโลหตอยใน

เกณฑปกต (คา BP>140/90 mmHg) (รอยละ 32.1)

ตารางท 3 การควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการทโรงพยาบาลศรรตนะ

จงหวดศรสะเกษ

การควบคมระดบความดนโลหต จ�านวน (รอยละ)

1. ควบคมระดบความดนโลหตได

2. ควบคมระดบความดนโลหตไมได

244(67.9%)

115(32.1%)

รวม 359(100.0%)

การวเคราะหความสมพนธพบวา คณลกษณะ

สวนบคคลทมความสมพนธกบการควบคมระดบความ

ดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการท

โรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ อยางมนยส�าคญ

ทางสถต ไดแก ระยะเวลาปวยเปนโรคความดนโลหตสง

(r=0.125, p-value=0.012) ส�าหรบพฤตกรรมสขภาพท

มความสมพนธกบการควบคมระดบความดนโลหตของ


ศรรตนะ จงหวดศรสะเกษอยางมนยส�าคญทางสถต ไดแก

การรบประทานอาหาร (r=0.113, p-value=0.032)

การพบแพทยตามนด (r=0.188, p-value = 0.005)

การทานยา (r=0.145, p-value = 0.006) ตามล�าดบ

การเข าถงระบบบรการสขภาพท มความสมพนธ

ก บการควบค ม ระด บความด น โล หตของผ ป ว ย

โรคความดนโลหตสงทมารบบรการทโรงพยาบาลศรรตนะ

จงหวดศรสะเกษอยางมนยส�าคญทางสถต ได แก

การเยยมบาน (r=0.289, p-value=0.001) การตดตาม

ประเมนผล (r=0.272, p-value=0.005) การใหสขศกษา

(r=0.287, p-value=0.004) ตามล�าดบ (ตารางท 4)





ตารางท 4 สมประสทธสหสมพนธของเพยรสนระหวาง คณลกษณะสวนบคคล พฤตกรรมสขภาพ การเขาถงระบบ

บรการสขภาพและการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง

ตวแปรตน

การควบคมระดบความดนโลหต

ของผปวยโรคความดนโลหตสง

สมประสทธสหสมพนธ

ของเพยรสน (r)p-value ระดบความสมพนธ

คณลกษณะสวนบคคล

ระยะเวลาปวยเปนโรคความดนโลหตสง

พฤตกรรมสขภาพ

การรบประทานอาหาร

การออกก�าลงกาย

การจดการความเครยด

การไมสบบหร/ไมดมเครองดมแอลกอฮอล

การพบแพทยตามนด

การทานยา

การเขาถงระบบบรการสขภาพ

โครงสรางกลไกการท�างาน

ระบบขอมลสารสนเทศ

การไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

การเยยมบาน

การตดตามประเมนผล

การใหสขศกษา

0.125

0.186

0.113

0.005

0.063

0.058

0.188

0.145

0.269

0.003

0.050

0.145

0.289

0.272

0.287

0.012*

<0.001*

0.032*

0.988

0.235

0.273

0.005*

0.006*

0.003*

0.956

0.342

0.006*

0.001*

0.005*

0.004*

มความสมพนธทางบวก



ไมมความสมพนธ












*p-value<0.05

การท�านายปจจยทมผลตอการควบคมระดบ

ความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบ

บรการทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษโดย

การใชการวเคราะหหาคาความสมพนธของตวแปร

โดยการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบขนตอน

(Stepwise Multiple Regression Analysis) ตวแปร

อสระทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของ


ศรรตนะและถกเลอกเขาสมการนนมระดบนยส�าคญทาง

สถตทระดบ 0.05 สวนตวแปรทไมไดถกเลอกเขาสมการ

เปนตวแปรทมคานยส�าคญทางสถตมากกวา 0.05 โดย

ตวแปรทถกเลอกเขาในสมการเรยงล�าดบ ประกอบดวย

การทานยา (p-value=0.016) การไดรบการตรวจ

คดกรองภาวะแทรกซอน (p-value=0.017) ตามล�าดบ

ดงนนจงกลาวไดวา ตวแปรอสระทง 2 ตว ดงกลาวน

สามารถท�านายไดถกตอง (p-value=0.012) ไดรอยละ

13.7 (R2 =0.137) โดยเขยนเปนสมการท�านายไดดงน

การควบคมระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดน

โลหตสง=0.294+[0.205*การทานยา]+ [0.137*การได

รบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน] (ตารางท 5)


660

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 5 คาสถตการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอนทมผลตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวย

โรคความดนโลหตสง

ตวแปรอสระ (ตวพยากรณ) B S.E. Beta t p-value

1. การทานยา

2. การไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

Constant

0.205

0.137

0.294

0.084

0.057

0.273

0.127

0.127

-

2.9425

2.421

1.078

0.016

0.017

0.012

คาคงท =0.294, F =6.828, p-value =0.001, R =0.192, R2 =0.137

วจารณ จากผลการวเคราะหปจจยทสามารถท�านาย


โลหตสงทมารบบรการทโรงพยาบาลศรรตนะ จงหวด

ศรสะเกษ สามารถท�านายไดถกตอง (p-value=0.012)

ไดรอยละ 13.7 โดยตวแปรทสามารถท�านายผลได

ประกอบดวย 1) การทานยา (p-value=0.016)

และ 2) การไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

(p-value=0.017) โดยเขยนเปนสมการท�านายผลไดดงน


โลหตสง=0.294+ [0.205* การทานยา]+ [0.137* การ

ไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน]

ผลการวเคราะหพบวา ตวแปรอสระทมผลตอ



ศรสะเกษและถกเลอกเขาสมการนนมระดบนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 สวนตวแปรทไมไดถกเลอกเขา

สมการเปนตวแปรทมคานยส�าคญทางสถตมากกวา 0.05

โดยตวแปรทถกเลอกเขาในสมการเรยงล�าดบ ประกอบ

ดวย การทานยา (p-value=0.016) การไดรบการตรวจ

คดกรองภาวะแทรกซอน (p-value=0.017) ตามล�าดบ

ดงนนจงกลาวไดวา ตวแปรอสระทง 2 ตว ดงกลาวน

สามารถท�านายไดถกตอง (p-value=0.012) ไดรอยละ

13.7 จากสมการท�านายผลการควบคมระดบความดน

โลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง

การทานยา มความสมพนธทางบวกกบการ

ควบคมระดบความดนโลหตของผ ปวยโรคความดน


ศรสะเกษ อยางมนยส�าคญทางสถต (p-value=0.006)

อธบายไดวา การใชยาในการรกษาโรคความดนโลหตสง

ถอวาเปนปจจยทมความส�าคญเปนอยางยงส�าหรบการ

รกษาโรคความดนโลหตสงและการควบคมระดบความ

ดนโลหตใหอยในเกณฑปกต ทงนการทานยาของผปวย

โรคความดนโลหตสงจะมความเกยวเนองกบความรวม

มอในการใชยาของผปวย จะสงผลตอการควบคมอาการ

ของโรคและการเกดภาวะแทรกซอน โดยผปวยโรคเรอรง

จะใหความรวมมอในการใชยาอยในชวง รอยละ 43-78(10)

ซงแตกตางกบการศกษาการรบประทานยาอยางสม�าเสมอ

ตอเนองของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการ

ทหน วยบรการสขภาพระดบปฐมภมในกรงเทพฯ

และโรงพยาบาลชมชนจงหวดนนทบร พบวา การรบ

ประทานยาอยางสม�าเสมอตอเนองในผปวยโรคความ

ดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต สวนใหญอยในระดบต�า

รอยละ 61 มเพยงรอยละ 19 ทอย ในระดบสง (11)

จากผลการวจยพบวา พฤตกรรมการทานยาของผปวย

โรคความดนโลหตสงมระดบการปฏบตสวนใหญอยใน

ระดบสง (รอยละ 91.6) โดยพฤตกรรมการทานยาทผปวย

โรคความดนโลหตสงสามารถปฏบตไดในระดบสงคอ

ผปวยโรคความดนโลหตสงจะรบประทานยาตามเวลาท

แพทยสงทกครง (x=4.76, S.D.=0.609) รองลงมาคอ

ผปวยโรคความดนโลหตสงจะรบประทานยาตามขนาด

ทแพทยสงอยางสม�าเสมอ (x=4.66, S.D.=0.824)

ตามล�าดบ สอดคลองกบการศกษาวจยของ ปยาณ

ออนเอยม และคณะ(12) พบวาประสบการณการใชยา

ของผปวยโรคเรอรง รวมถงบรบททส�าคญในชวตของ

ผปวยทสงผลตอการตดสนใจใชยา ปรบเปลยนการใชยา





หรอหยดการใชยาเพอรกษาโรคเรอรงของผ ปวยยา

สามารถบรรเทาหรอขจดอาการปวยจนท�าใหผปวยมอง

วายาเปนสงจ�าเปนท�าใหการใชยากลายเปนสวนหนงของ

การด�าเนนชวตประจ�าวน และสอดคลองกบงานวจยของ

มทนยา ภเกสร(13) พบวาผปวยโรคความดนโลหตสงท

สามารถควบคมระดบความโลหตไดตามเกณฑปกตจะ

ตองมการทานยารกษาโรคความดนโลหตสงอยางตอเนอง

และปฏบตตามค�าแนะน�าในการรกษาจากแพทยและ

เภสชกร จงจะท�าใหผปวยโรคความดนโลหตสงสามารถ

ควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต (130/80

มม.ปรอท)โดยวธการใชยาจะใชตามแนวทางของการ

ปองกนการวนจฉยและการรกษาผปวยทมภาวะความ

ดนโลหตสง ดงนน เภสชกรควรมสวนรวมและมบทบาท

ในการใหค�าแนะน�าการใชยาเพอประเมน ปองกนและ

แกไขปญหาทเกดขนในผปวย โดยเฉพาะผปวยผสงอาย

และผปวยทมภาวะโรครวมอนๆ เพอใหเกดความรวม

มอในการใชยาและควบคมความดนโลหตใหไดส�าหรบ

พฤตกรรมการทานยาทมระดบการปฏบตในระดบต�า

คอ ผปวยโรคความดนโลหตสงไมไดสงเกตอาการแพยา

ภายหลงการรบประทานยา (x =3.45, S.D.=1.538)

สอดคลองกบงานวจยทผานมาพบวา การรบรอปสรรค

มผลตอการรบประทานยาอยางสม�าเสมอตอเนองของ

ผปวยโรคความดนโลหตสง โดยผปวยโรคความดนโลหต

สงมากกวาครง มพฤตกรรมการลมรบประทานยา รอยละ

51.6 ลมน�ายาความดนโลหตตดตวไปดวยเมอตองเดน

ทางหรอออกนอกบาน รอยละ 56 โดยการรบรอปสรรค

ในการรบประทานยาสามารถท�านายการรบประทาน

ยาอยางสม�าเสมอตอเนองในทางลบไดอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (ß=-0.202, p-value<0.05)(11) จากการศกษา

ทผานมาพบวา มหลายปจจยทมผลตอการรบประทาน

ยาอยางสม�าเสมอตอเนองในผปวยโรคความดนโลหต

ชนดไมทราบสาเหต ไมวาจะเปนการรบรอปสรรคของ

การรบประทานยาซงจะมผลตอการรบประทานยาใน

ผปวยโรคความดนโลหตสง ผปวยทรบรอปสรรคมากจะ

ไมรบประทานยาตามแผนการรกษา มากกวาผปวยทรบ

รอปสรรคในการรบประทานยานอย(14) นอกจากนปจจย

ภายนอกหรอสงแวดลอม ทมผลตอการรบประทานยา

อยางสม�าเสมอตอเนอง ไมวาจะเปนสมพนธภาพระหวาง

ผปวยและแพทยหรอบคลากรทางการแพทยค�าแนะน�า

ของบคลากรในเรองการรบประทานยา การไดรบค�า

แนะน�าอยางตอเนอง สถานบรการสขภาพและแหลง

ขอมลขาวสารเกยวกบการใชยาเปนตน

การไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

มความสมพนธทางบวกกบการควบคมระดบความดน

โลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการท

โรงพยาบาลศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ อยางมนยส�าคญ

ทางสถต (p-value=0.006) เนองจากอาการแสดงของ

โรคความดนโลหตสงยงไมชดเจน บางครงผปวยความ

ดนโลหตสงอาจจะไมมอาการแสดงใดๆ เลย หรออาจจะ

พบวามอาการปวดศรษะ มนงง เวยนศรษะและเหนอย

งายผดปกต อาจมอาการแนนหนาอกหรอนอนไมหลบ

โรคความดนโลหตสงทไมไดรบการรกษาและดแลควบคม

ระดบความดนโลหตจะเกดภาวะแทรกซอนตออวยวะใน

รางกาย ไดแก หวใจ สมอง ตา ไต หลอดเลอดสวนปลาย(15)

โรคความดนโลหตสงสามารถท�าใหเกดภาวะแทรกซอนได

2 กรณดวยกน คอ กรณท 1 ภาวะแทรกซอนจากความดน

โลหตสงโดยตรง ไดแก ภาวะหวใจวายหรอหลอดเลอดใน

สมองแตก และกรณท 2 ภาวะแทรกซอนจากหลอดเลอด

แดงตบหรอตน เชน กลามเนอหวใจขาดเลอดเฉยบพลน

หรอเรอรงท�าใหหวใจเตนผดจงหวะท�าใหถงแกชวตได

หลอดเลอดสมองตบเกดอมพฤกษ อมพาตหรอหลอด

เลอดแดงในไตตบมากถงขนไตวายเรอรงไดจากขอมล

ของสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทยรายงานวา

ผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงและไมไดรบการรกษา

จะเสยชวตจากหวใจวายถงรอยละ 60-75 เสยชวตจาก

เสนเลอดในสมองอดตนหรอแตก รอยละ 20-30 และ

เสยชวตจากไตวายเรอรง รอยละ 5-10(16) จากผลการ

วเคราะหขอมลวจยพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสง

สวนใหญมระดบความคดเหนเกยวกบการไดรบการตรวจ

คดกรองภาวะแทรกซอนอยในระดบสง (รอยละ 75.2)

ไดแก การตรวจคดกรองภาวะแทรกซอนท�าใหผปวยโรค

ความดนโลหตสงเกดความมนใจในการดแลสขภาพเพม

มากขน (x=4.64, S.D.=0.537) รองลงมาคอ การตรวจ

ภาวะแทรกซอนทกปท�าใหผปวยโรคความดนโลหตสง


662

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

เกดการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทดขน (x = 4.60,

S.D.=0.555) ส�าหรบการไดรบการตรวจคดกรองภาวะ

แทรกซอนทผปวยโรคความดนโลหตสงมความคดเหน

ในทางลบคอขนตอนการตรวจภาวะแทรกซอนโรคความ

ดนโลหตสงท�าใหผปวยโรคความดนโลหตสงรสกกงวลใจ

(x = 3.11, S.D.=1.370) และผปวยโรคความดนโลหต

สงรสกกงวลในผลการตรวจภาวะแทรกซอนโรคความ

ดนโลหตสง (x = 3.13, S.D.=1.349) ตามล�าดบสอดคลอง

กบงานวจยทผานมาพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสง

ทไดรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน จะเปนการ

กระตนใหผปวยสามารถควบคมระดบความดนโลหตให

อยในเกณฑปกต(17)

ขอเสนอแนะ จากผลการวจยพบวา ผปวยโรคความดนโลหต

สงมพฤตกรรมการทานยาในระดบสงรอยละ 91.6 และ

พฤตกรรมการทานยามความสมพนธกบการควบคม

ระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง โดย

ผปวยโรคความดนโลหตสงททานยาอยางสม�าเสมอตอ

เนองจะท�าใหผปวยสามารถควบคมระดบความดนโลหต

ได ดงนนบคลากรสาธารณสขคลนกโรคเบาหวานของ

โรงพยาบาลศรรตนะ ควรมการจดกจกรรมเพอสงเสรม

และกระตนใหผ ปวยไดทานยาควบคมความดนโลหต

อยางตอเนอง ไดแก การกระตนใหผปวยมาพบแพทยตาม

นดเพอใหการรกษาตอเนอง รวมทงการสรางสมพนธภาพ

ระหวางผปวยและแพทยหรอบคลากรทางการแพทย

รวมทงการใหสขศกษาในระหวางรบบรการทคลนกโรค

ความดนโลหต ในสวนของการจายยาใหแกผปวย ควรม

เภสชกรคอยใหค�าแนะน�าวธการรบประทานยาโรคความ

ดนโลหตอยางถกตอง

เอกสารอางอง1. World Health Organization. Global status

report on non-communicable diseases 2010.

Geneva: World Health Organization; 2011.

2. กลมพฒนาระบบสาธารณสข ส�านกโรคไมตดตอ

กรมควบคมโรค.แผนงานควบคมโรคไมตดตอ

ป 2560-2564. [อนเตอรเนต]. [สบคนเมอวนท 1

พฤษภาคม 2563]. เขาถงไดจาก:URL: http://

www.thaincd.com

3. โรงพยาบาลศรรตนะ. สรปผลการปฏบตงานประจ�า

ป 2562. เอกสารอดส�าเนา; 2563.

4. วไลวรรณ ทองเจรญ. ศาสตรและศลปการพยาบาล

ผสงอาย. กรงเทพฯ : โครงการต�าราคณะพยาบาล

ศาสตร มหาวทยาลยมหดล; 2554.

5. ประสบสข ศรแสนปาง, วพร เสนารกษ, สมพงษ

ศรแสนปาง, บษบา สมใจวงษ, การณย หงสการ.

ประสทธผลของโปรแกรมสงเสรมการดแลตนเอง

ตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดน

โลหตสงในโรงพยาบาลศนยขอนแกน. วารสารสภา

การพยาบาล 2546;18(4):44-58.

6. มนญธรรม พลาทอง, พรทพย ค�าพอ. การมสวนรวม

ในการพฒนาศกยภาพการดแลตนเองของผปวย

โรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต บานโภคาภวฒน

หมท 5 ต�าบลบางน�าเชยว อ�าเภอพรหมบร จงหวด

สงหบร.วารสารโรคและภยสขภาพสคร. 2552:3

(1):15-30.

7. Daniel WW. Biostatistics: Basic Concepts and

Methodology for the Health Sciences. 9th.

ed. New York: John Wiley & Sons; 2009.

8. Best JW, Kahn JV. Research in Education.

3rd.ed. Boston : Allyn & Bacon A Viacom

Company; 1977.

9. Cronbach LJ. Essentials of Psychological

Testing. New York: Harper & Row; 1997.





10. Cramer J, Rosenheck R, Kirk G, Krol W, Krystal

J; VA Naltrexone Study Group 425. Medication

compliance. feedback and monitoring in

a clinical trial: predictors and outcomes.

Value Health 2003;6(5):566-73.

11. วภาภรณ วงวรตระกล, นนทวน สวรรณรป,

กนกพร หมพยคฆ. ปจจยท�านายการรบประทาน

ยาอยางสม�าเสมอตอเนองในผปวยความดนโลหต

สงชนดไมทราบสาเหต. วารสารพยาบาลทหารบก

2560;18(1):131-9.

12. ปยาณ ออนเอยม, มนทยา สนนทวฒน, เพชรรตน

พงษเจรญสข. ประสบการณการใชยาของผปวย

โรคเรอรง. วารสารเภสชกรรมโรงพยาบาล 2555;

22(3):199-210.

13. มทนยา ภเกสร. ปญหาทเกดจากการใชยาในผปวย

โรคความดนโลหตสง.วารสารเภสชกรรมโรงพยาบาล

2552;19(Suppl):S26-S36.

14. Bandura A. Social Foundations of Thought

and Action : A Social Cognitive Theory.

New Jersey: Prentice-Hall; 1986.

15. นฤมล โชวสงเนน. การเสรมสรางพฤตกรรมสขภาพ

ของประชาชนวยท�างานเพอปองกนโรคความ

ดนโลหตสง. วารสารสขภาพภาคประชาชน 2560;

12(1):9-16.

16. สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย. แนวทาง

การรกษาโรคความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป

พ.ศ.2555. ฉบบปรบปรง 2558. นนทบร: กรมการ

แพทย กระทรวงสาธารณสข; 2558.

17. กฤษณา ทรพยสรโสภา, สทธศานต ทรพยสรโสภา.

การพฒนารปแบบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน

ทางไตในผปวยความดนโลหตสง. วารสารวชาการ

มหาวทยาลยอสเทรนเอเชย 2560:11(2):207-14.


664

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




ปจจยเสยงทมอทธพลสมพนธตอการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษาการตดเชอ

ชองเยอหมคอชนลกในผปวยสงอายในโรงพยาบาลชยภม

Risk Factor Influencing Complicated Treatment Outcomes of Deep

Neck Infection on Elderly Patients in Chaiyaphum Hospital อนวช วรรธนะมณกล, พ.บ.*

Anawat Wantanamaneekun, M.D.**กลมงานโสต ศอ นาสก โรงพยาบาลชยภม จงหวดชยภม ประเทศไทย 36000

*Otolaryngology Department, Chaiyaphum Hospital, Chaiyaphum Province, Thailand,36000*Corresponding Author. E-mail address : [email protected]

Received : 04 Aug 2020. Revised : 11 Aug 2020. Accepted : 10 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลกจากการตดเชอแบคทเรยเปนภาวะฉกเฉนท

มความส�าคญและพบภาวะแทรกซอนอนตรายถงชวตการวนจฉยและการรกษาอยาง

รวดเรวจะชวยรกษาชวตและชวยปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขน

วตถประสงค : เพอศกษาปจจยเสยงและปจจยท�านายทสมพนธตอการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการ

รกษาในผปวยสงอายทตดเชอชองเยอหมคอชนลกในโรงพยาบาลชยภม

วธการศกษา : การศกษาเชงวเคราะหแบบยอนหลงจากเวชระเบยนระหวางวนท 1 มกราคม พ.ศ.2559-

วนท 31 ธนวาคม พ.ศ.2562 ในผปวยสงอายทตดเชอชองเยอหมคอชนลกศกษา

ขอมล ประชากร อาการและและอาการแสดงทางคลนก ต�าแหนงและสาเหตทตดเชอ

จากหนอง ภาวะแทรกซอนทเกดขน การรกษาในหอผปวยหนก จ�านวนวนนอนรกษา

ในโรงพยาบาล และผลการรกษา สถต เชงพรรณนาวเคราะหขอมลทวไป จ�านวน

รอยละ คาเฉลย สถตเชงอนมาน เปรยบเทยบความสมพนธปจจยเสยงตอการเกดภาวะ

แทรกซอนโดยใช Chi-square test, Fisher exact test, Independent sample

t-t test และ Odds ratio with 95% confidence interval และวเคราะหปจจย

เสยงท�านายการเกดภาวะแทรกซอนโดยใช Binary logistic regression analysis

(adjusted odds ratio-AOR), 95% confidence interval p-value <0.05

ผลการศกษา : ผปวยจ�านวน 110 ราย เพศหญงรอยละ 51.8 อายเฉลย 71.0±8.3 ป ชวงอาย 60-70 ป

พบผปวยมากทสด (รอยละ 53.6) จ�านวนวนนอนโรงพยาบาลเฉลย 5.8±4.0 วน ผปวย

มาดวย อาการปวดทคอและใบหนา (รอยละ 48.2) สาเหตของการตดเชอมาจากปญหา

ชองปากและฟนมากทสด (รอยละ 39.1) โรคประจ�าตวทพบมากทสดคอเบาหวาน

(รอยละ 30) รองลงมาคอความดนโลหตสง (รอยละ 10) พบการเชอท Submandibular

space มากทสด (รอยละ 23.6) สงเพาะเชอจากหนองพบเชอ Staphylococcus

aureus มากทสด (รอยละ 15.5) ไดรบการรกษา ดวยการผาตดรวมกบใหยา Antibiotic

มากทสด (รอยละ 65.4) รกษาหาย (รอยละ 95.5) เสยชวต (รอยละ 4.5) พบภาวะ


666

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

แทรกซอนรอยละ 30 ภาวะแทรกซอนทพบมากทสดคอ Sepsis (รอยละ 13.6) ปจจย

เสยงทมสมพนธกบการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษาอยางมนยส�าคญทางสถต

ไดแก ตดเชอหลายต�าแหนง (OR,12.6; 95% CI,4.3-36.9) อาการทางคลนกไดแก

หายใจล�าบาก Dyspnea (OR, 7.7; 95% CI, 2.6-22.8) กลนล�าบาก (OR, 3.3;

95% CI,1.2-9.1) มไข (OR, 2.9; 95% CI,1.2-7.0) โรคประจ�าตวไดแก ความดนโลหต

สง (OR, 4.9; 95% CI,1.3-18.2) เบาหวาน (OR, 3.3; 95% CI,1.4-7.9) และผปวย

ทเขารบการรกษาเปนผปวยในมากกวาหรอเทากบ 10 วน (AOR,6.3; 95% CI,1.9-20.2)

วเคราะหดวย Binary logistic regression analysis (p<0.05) พบวาปจจยเสยงทม

นยส�าคญทางสถต คอ ผปวยทมอายเฉลย 72.8±9.9 ป (AOR, 1.1;95% CI, 1.0-1.3)

จ�านวนวนนอนท ≥10 วน (AOR, 0.2;95% CI,0.0-0.9) ตดเชอหลายต�าแหนง (AOR,

0.1;95% CI, 0.0-0.3) Parotid space (AOR, 0.1; 95% CI, 0.1-0.8) Retropharyngeal

space (AOR, 0.1; 95% CI, 0.0-0.9) และผปวยทมโรคประจ�าตวเปนเบาหวาน

(AOR,0.2; 95% CI,0.1-0.7) ความดนโลหตสง (AOR,0.1; 95% CI,0.0-0.7)

สรป : การตดเชอล�าคอสวนลกยงเปนปญหาส�าคญในผสงอายและมภาวะแทรกซอนทคกคาม

ตอชวต โดยสวนมากมสาเหตการตดเชอมาจากชองปากและฟน มการตดเชอหลาย

ต�าแหนง ในผปวยทเสยชวต สวนมากจะมโรคเบาหวาน ความดนโลหตสงและมสาเหต

จาก Sepsis นอกจากนยงพบวาผปวยทมโรคประจ�าตวและโรครวมมกพบวาเปนปจจย

เสยงทมอทธพลตอการเกดภาวะแทรกซอนสงผลใหตองนอนโรงพยาบาลนานถงแมวา

ผปวยจะไดรบการรกษาดวยยาปฏชวนะ และการผาตดแลวกตาม ดงนนการปองกน

การเกดโรคโดยการใหความรเรองการดแลชองปาก และฟนแกผสงอายและผดแล

โดยเฉพาะผสงอายทมอายทชวยเหลอตวเองไดนอย หรอมภาวะหลงลมตองขอความ

รวมมอจากลกหลานผดแล และเมอพบวาเจบปวยตองรบพามารบการรกษาโดยเรว

จะชวยลดอบตการณของโรคได

ค�าส�าคญ : ปจจยเสยงทมอทธพล การเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษา ผปวยสงอายตดเชอ

ล�าคอสวนลก

ABSTRACTBackground : Deep neck infections could be seriously threatened by life-threatening

complications. Such that, early diagnosis and correct treatment planning

can save the patient’s life and prevent complications of disease extension.

Objective : To study risk factors and predictor factors associated with complicated

treatment outcomes of deep neck infection on elderly patients in

Chaiyaphum hospital.

Methods : This is an analytical retrospective study with 110 the reviewed medical

records of those patients 60 years old who had deep neck infection

between 1st. January 2016 to 31st. December 2018. General data were

ปจจยเสยงทมอทธพลสมพนธตอการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษาการตดเชอชองเยอหมคอชนลกในผปวยสงอายในโรงพยาบาลชยภม

Risk Factor Influencing Complicated Treatment Outcomes of Deep Neck Infection on Elderly Patients in Chaiyaphum hospital



analyzed using Chi-square test, Fisher exact test, independent sample t-test, and odds ratio with 95% confidence interval and binary logistic regression analysis (adjusted odds ratio-OR), 95% confidence interval p-value <0.05.Results : There were 110 patients included to analysis, females 50.9%, mean age 71.0±8.3 years. It can occur in the elderly group in the sixth decade of life (53.6%). The mean duration of hospital stay was 5.8±4.0 days. The patients usually presented with pain in the face or neck (48.2%). The odontogenic infection was the most common caused (39.1%). The comorbidities were diabetic mellitus (30%) and hypertension (10%). Submandibular space was the most frequent space of infection (23.6%). The most common aerobe organisms isolated from pus were staphylococcus aureus (15.5%) and beta-hemolytic streptococcus (10%). Surgical and antibiotics treatment was performed in 65.4% of cases, successful 95.5%, and dead 4.5%. Among all complicated treatment outcomes, sepsis was the most common (13.6%). The main risk factors were multiple space involvement (OR,12.6; 95% CI,4.3-36.9), dyspnea (OR, 7.7; 95% CI, 2.6-22.8), dysphagia (OR, 3.3; 95% CI,1.2-9.1), fever (OR, 2.9; 95% CI,1.2-7.0), hypertension (OR, 4.9; 95% CI,1.3-18.2), diabetic mellitus (OR, 3.3; 95% CI,1.4-7.9), duration of hospital stay 10 days (OR,6.3; 95% CI,1.9-20.2). The binary logistic regression analysis were performed predictors of risk factor and significantly; mean age patients 72.8±9.9 years (AOR, 1.1; 95% CI, 1.0-1.3), duration of hospital stay 10 days (AOR, 0.2; 95% CI,0.0-0.9), multiple space involvement (AOR, 0.1; 95% CI, 0.0-0.3), Parotid space (AOR, 0.1; 95% CI, 0.1-0.8), Retropharyngeal space (AOR, 0.1; 95% CI, 0.0-0.9), diabetic mellitus (AOR,0.2; 95% CI,0.1-0.7), hypertension (AOR,0.1; 95% CI,0.0-0.7) Conclusion : Deep neck infection on elderly patients was still a problem and could be life-threatening, major etiological factors from odontogenic infection, multiple space involvement. Causes of dead were sepsis comorbidities disease from diabetic mellitus and hypertension. In additions, diabetic mellitus and hypertension were risk factors influencing complicated treatment outcomes and prolong the length of stay though received antibiotics, surgical drainage. So that, prevention disease was important by providing knowledge of oral care for elderly patients and caregiver, if maybe sick please went to treatment as soon as reduced incidence. Keywords : Risk factor influencing, Complicated treatment outcomes, Deep neck

infection on elderly patients


668

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หลกการและเหตผล การอกเสบตดเชอในชองเยอห มคอชนลก

(Deep Neck Infection : DNI) เปนการตดเชอของชองวาง

(Space) ระหวางชนเยอห มกระดกและกลามเนอ

บรเวณล�าคอตงแตใตฐานกะโหลกศรษะลงมาอวยวะ

บรเวณคอทงหมด ไดแก กลามเนอในบรเวณล�าคอกลอง

เสยง หลอดลม หลอดอาหารตอมตางๆ หลอดเลอดและ

เสนประสาทซงจะถกหอหมดวยพงผด (Fascia) ทเปน

เนอเยอเกยวพนลอมรอบและแบงกนกลามเนอแตละมด

ออกจากกนแบงออกเปน 2 สวนคอ Superficial cervical

fascia และ deep cervical fascia ในภาวะปกตไมม

ลกษณะเปนชองวาง แตเมอมการอกเสบตดเชอโดยเฉพาะ

ในกรณทมหนองหรอกาซ สงผลชนพงผดเหลานจะแยก

ออกจากกนเกดเปนชองทเรยกวาชองพงผด (Facials

space) ดงนนเมอเกดการตดเชอแบคทเรยโดยอาจจะเรม

ตนจากบรเวณชองปากและคอหอย (Aero digestive

tract) แลวลกลามไปยงเยอหมคอชนลก (Deep cervical

fascia) ทหอหมอวยวะบรเวณคอทงหมด(1-2) การตดเชอ

ระยะเรมแรกจากจดทตดเชอลกลามไปยงเนอเยอ

ขางเคยงหรอไปตามชนพงผดหากไมสามารถควบคมการ

ตดเชอไดหรอเกดจากแบคทเรยทมความรนแรงท�าใหการ

อกเสบจะลกลามตอไปโดยมเมดเลอดขาวเขามาเปน

จ�านวนมากในบรเวณตดเชอเมอเมดเลอดขาวแทรกซม

เขามาบรเวณทมการตดเชอมากขนและตอสกบแบคทเรย

ท�าใหเกดการตายของเมดเลอดขาว การตายของแบคทเรย

และเนอเยอบางสวนจะสลายตวเกดเปนหนองปรมาณ

ของหนองขนกบความรนแรงของการตดเชอและจะม

แรงดนของหนองไปยงเนอเยอขางเคยงแพรกระจายการ

ตดเชอไปสชนพงผดของศรษะและคอ(2) ถอเปนภาวะ

ฉกเฉนทมความส�าคญ(2-3) ทคกคามตอชวตเนองจาก

มกจะพบภาวะแทรกซอนทอาจเปนอนตรายถงชวต(3)

ไดแกทางเดนหายใจสวนตนอดตน (Upper airway

obstruction) เยอห มหวใจอกเสบ (Pericarditis),

โรคเนอเนาบรเวณล�าคอ (Cervical necrotizing fasciitis),

Aspiration pneumonia, Pleural or pericardial

effusion, การตดเชอในกระแสเลอด (Septicemia) และ

ผปวยอาจจะเสยชวตในทสด(2,4) เมอเกดการตดเชอใน

บรเวณทส�าคญจะสงผลใหอตราตายสงถงรอยละ 20-50(3-4)

ดงนนการรกษาอยางรวดเรวดวยยาปฏชวนะและ

การผาตดระบายหนองออกจะชวยลด Morbidity

และ Mortality ไดถงรอยละ 50(3,5) จากการศกษาทผาน

มาพบวาอายทมากขนโดยเฉพาะผสงอายจะเปนปจจย

เสยงตอการเกดการตดเชอในชองเยอหมคอชนลก(3,6)

โดยมสาเหตเรมตนจากการตดเชอในชองปากและฟน(5-7)

ผสงอายทมโรครวม เชน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง

ผปวยทไดรบยากดภมตานทาน (Immune suppression

diseases) โรคไตวายเรอรง โรคตบอกเสบ ไดรบยา

สเตยรอยด วณโรคปอด ผปวยภมตานทานบกพรอง และ

ผปวยทมโรคชองปาก(5-10) เปนตน มความสมพนธกบการ

เกดภาวะแทรกซอน(10) และมโอกาสเสยชวตในสง(10-11)

การสงตรวจเพอวนจฉยดวยการตรวจ Computer

tomography (CT-scan) สามารถวนจฉยถงสาเหตของ

โรควาเกดจากการตดเชอชองปากและฟน (Odontogenic)

สวนการท�า Cervical ultrasound จะชวยบอกต�าแหนง

ทตดเชอ(11) ดงนนการวนจฉยและใหการรกษาอยางรวดเรว

จะชวยรกษาชวตผปวยและชวยปองกนภาวะแทรกซอน

ทจะเกดขนได(12)

กลมงานโสต ศอ นาสก โรงพยาบาลชยภม

ใหการรกษาผปวยทตดเชอในชองเยอหมคอชนลกทก

กลมอาย โดยใหการรกษาดวยยาปฏชวนะ การผาตด

ระบายหนองรวมกบการใหยาปฏชวนะ ในป พ.ศ.2559-2561

จ�านวน 53 58 และ 49 ราย ในจ�านวนนเปนผปวย

สงอายทมอายมากกวาหรอเทากบ 60 ปขนไปเขารบการ

รกษา จ�านวน 24 41 และ 47 ราย อตราการเสยชวต

รอยละ 1.9 รอยละ 3.5 และ รอยละ 6.1(13) จากขอมล

สถตพบวาอตราตายมแนวโนมเพมสงขน จากการทบทวน

พบวามปจจยเสยงทเกยวของกบการเสยชวตและการเกด

ภาวะแทรกซอนไดแก ผปวยสงอายทมโรครวมตางๆ

ได แก เบาหวาน ความดนโลหตสง ไตวายเรอรง

โรคหวใจ(2,4) สาเหต ต�าแหนงทตดเชอ การรกษาทไดรบ

ซงจะสงผลใหระยะเวลานอนโรงพยาบาลนานขนดงนน

ผวจยซงเปนแพทยผใหการรกษาผปวยกลมนจงตองการ

ศกษาเพอใหทราบถงภาวะแทรกซอนทเกดขน และปจจย

เสยงตางๆ ทอาจเปนสาเหตท�าใหเกดภาวะแทรกซอน





ซงอาจสงผลใหการเจบปวย (morbidity) รนแรงขนและ

เสยชวต (mortality) ไดและเพอเปนแนวทางในการ

วางแผนการรกษาเปนพนฐานขอมลในการหาวธปองกน

การอกเสบตดเชอและเผยแพรข อมลความร ใหแก

ประชาชนตอไป

วตถประสงค เพอศกษาปจจยเสยงและปจจยท�านายท

สมพนธตอการเกดภาวะแทรกซอนกบผลการรกษาใน

ผปวยสงอายทตดเชอชองเยอหมคอชนลกในโรงพยาบาล

ชยภม

วธการศกษา เปนการศกษาเชงวเคราะหแบบยอนหลง

(Retrospective study) จากเวชระเบยนผปวยสงอายท

ทตดเชอในชองเยอหมคอชนลก และมอายมากกวาหรอ

เทากบ 60 ปขนไป ตงแตเดอนมกราคม พ.ศ.2559 ถง

เดอนธนวาคม พ.ศ.2561 ทงหมด 112 ราย ค�านวณขนาด

กลมตวอยางโดยใชโปรแกรม Openepi Info(14) ก�าหนด

Two-sided confidence level (1-alpha) 95 Power

80% Ratio (Unexposed : Exposed) 1.5 percent

of exposed with outcome: 55 Risk ratio 2.2 odds

ratio 3.7 ไดขนาดตวอยาง 85 ราย (Exposed 34 ราย,

Nonexposed 51 ราย) มขอมลครบถวนจ�านวน 110

รายเพอความครอบคลมจงน�าเขาศกษาทงหมดมเกณฑ

คดออกจากการศกษา (Exclusion criteria) ไดแก 1)

ผปวยทสงตอไปรบการรกษาทสถานบรการอน 2) ผปวย

ทเปนมะเรงชองปาก และคอ 3) ผปวยทไดรบการวนจฉย

วาตดเชอบรเวณผวหนงชนตน 4) การตดเชอทล�าคอสวน

ลกตามหลงอบตเหตหรอการผาตดและ 5) ผปวยมประวต

ใชสารเสพตด

ศกษาขอมลพนฐาน ไดแก เพศ อาย อาชพ

การศกษา อาการ และอาการแสดงทางคลนก (clinical

symptoms) ต�าแหนงและสาเหตทเกดการตดเชอจาก

หนอง ผลการเพาะเชอโรครวม (เบาหวาน ความดนโลหต

สง โรคหวใจ ไตวาย HIV ฯลฯ) การรกษาทไดรบ จ�านวน

วนนอนรกษาในโรงพยาบาล (Duration of hospital

stay) จ�านวนวนทไดรบยาปฏชวนะ การเขารบการรกษา

ในหอผปวยหนก (admission to the Intensive Care Unit)

ภาวะแทรกซอนทเกดขนเมอผปวยไดรบการรกษาท

โรงพยาบาล และเสยชวต ภาวะแทรกซอนทเกดขน

ทเกดขนหลงการผาตดภายใน 90 วน โดยแบงระดบ

ความรนแรงออกเปนระดบ 1-5 ตาม claviendindo

classification(15)

การวเคราะหขอมลและสถต การวเคราะหขอมลใชโปรแกรมส�าเรจรปสถต

เชงพรรณนาใชในการวเคราะหขอมลทวไป ขอมลทาง

คลนก ใชจ�านวน รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน

สถตเชงอนมานเปรยบเทยบความสมพนธปจจยเสยง

ตอการเกดภาวะแทรกซอนโดยใช Chi-square test,

Fisher exact test และ odds ratio with 95%

confidence interval ขอมล Continuous ใช

Independent sample t-test (p-value<0.05) และ

วเคราะหปจจยท�านายปจจยเสยงตอการเกดภาวะ

แทรกซอนโดยใช Binary logistic regression analysis

เพอควบคมตวแปรทเกยวของจะไดคา Odd ratio ทปรบ

แลว (Adjusted odds ratio : AOR), 95% confidence

interval p-value <0.05

ขอพจารณาดานจรยธรรม งานวจยนไดรบการอนมตจากคณะกรรมการ

พจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย โรงพยาบาลชยภม

ผลการศกษา

ผปวยสงอายทตดเชอล�าคอชนลกทมขอมลครบ

ถวนจ�านวน 110 ราย พบเพศหญงรอยละ 51.8 อายเฉลย

71.0±8.3 ป อายต�าสด 60 ป อายมากทสด 91 ป

ชวงอาย 60-70 ปพบผปวยมากทสด 59 ราย (รอยละ 53.6)

จ�านวนวนนอนโรงพยาบาลเฉลย 5.8±4.0 วน จ�านวนวน

นอนในหองผปวยหนกเฉลย 4.5±3.8 วน สาเหตของการ

ตดเชอมาจากปญหาชองปากและฟนมากทสด (รอยละ 39.1)


670

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

รองลงมาคอไมทราบสาเหต (รอยละ 24.5) การตดเชอ

หลายต�าแหนง 23 ราย (ร อยละ 20.9) ตดเชอ

ต�าแหนงเดยว 87 ราย (รอยละ 79.1) พบการเชอท

Submandibular space มากทสด (รอยละ 23.6)

รองลงมาคอ Parotid space (รอยละ 20.9) Ludwig’s

angina และ Parapharyngeal space (รอยละ 8.2)

สงเพาะเชอจากหนองพบเชอแบคทเรย 67 ราย พบเชอ

Staphylococcus aureus (รอยละ 15.5) Beta-hemolytic

streptococcal species (รอยละ10.0) Klebsiella

pneumonia (รอยละ 7.3) Acinetobacter baumannii

(MDR) และ Pseudomonas aeruginosa (รอยละ 5.5)

เพาะเชอไมขนจ�านวน 11 ราย (รอยละ 10) ไดรบการ

รกษาหายจ�านวน 105 ราย (รอยละ 95.5) เสยชวต

จ�านวน 5 ราย (รอยละ 4.5) ไดรบการรกษาดวยยา

Antibiotic จ�านวน 38 ราย (รอยละ 34.6) ไดรบการ

รกษาดวยการผาตดรวมกบใหยา Antibiotic จ�านวน 72

ราย (รอยละ 65.4) โดยท�า Incision and drainage 70

ราย (รอยละ 63.6) Debridement 2 ราย (รอยละ 1.8)

สบบหรรอยละ 30.9 ดมสรารอยละ 38.2 พบภาวะ

แทรกซอนจ�านวน 33 รายรอยละ 30 โดยเกดในกลมท

ไดรบการรกษาดวยยา Antibiotic จ�านวน 14 ราย ไดแก

Airway obstruction (2 ราย) รอยละ 5.3 Pneumonia

(4 ราย) รอยละ 10.5 Plural effusion (1 ราย) รอยละ

2.6 Sepsis (8 ราย) รอยละ 21.1 Acute respiratory

distress (2 ราย) รอยละ5.3 On endotracheal tube

(3 ราย) รอยละ 7.9 เขารบการรกษาทหองผปวย ICU

(5 ราย) รอยละ 13.2 กลมทรกษาดวยการผาตดรวมกบ

การใหยาปฏชวนะเกดภาวะแทรกซอน จ�านวน 19 ราย

ไดแก Airway obstruction (4 ราย) รอยละ 5.6 Pneumonia

(3 ราย) รอยละ 4.2 Pleural effusion (1 ราย) รอยละ

1.4 Sepsis (7 ราย) รอยละ 5.8 Acute respiratory

distress (4 ราย) รอยละ 5.6 On endotracheal tube

(3 ราย) รอยละ 4.2 เขารบการรกษาทหองผปวย ICU

(10 ราย) รอยละ 13.9 โดยขอมลโรคประจ�าตวและ

ภาวะรวม ขอมลทางคลนก อาการ และอาการแสดง และ

รายละเอยดอนในตารางท 1

ตารางท 1 ลกษณะทวไป โรครวม ขอมลทางคลนก ต�าแหนงและจ�านวน Space ของผปวยสงอายตดเชอ

ล�าคอสวนลก แยกตามการเกดภาวะแทรกซอน (N=110)

Patient’s Characteristic Complication Group

(n=33)

Non complication

Group(n=77)

Participant

(n=110)

Sex-no male femaleMean age (years) (Min-Max)Mean duration of hospital stay (Days) (Min, Max)Mean ICU admission (Days) (Min, Max)Alcohol consumption-no Smoker-no Comorbidities-no* Diabetes mellitus Hypertension Chronic kidney disease Anemia†

Other (CHF‡=1, HIV§=1, Asthma=2, Cirrhosis=2)

16(48.5%)17(51.5%)

72.8±9.9(60-91)7.7±5.3(1,25)5.1±4.7(1,20)

13(39.4%)11(33.3%)

17(51.5%)7(21.2%)3(9.1%)7(21.2%)5(15.2%)

41(53.2%)36(46.8%)

70.2±7.4(60-91)4.9±2.9(2,13)3.6±1.2(2,5)29(37.7%)23(29.9%)

16(20.8%)4(5.2%)1(1.3%)

12(15.6%)1(1.3%)

53(48.2%)57(51.8%)

71.0±8.3(60-91)5.8±4.0(1,25)4.5±3.8(2,20)

42(38.2%)34(30.9%)

33(30.0%)11(10.0%)9(8.2%)

19(17.3%)6(5.5%)






ล�าคอสวนลก แยกตามการเกดภาวะแทรกซอน (N=110) (ตอ)

Patient’s Characteristic Complication Group

(n=33)

Non complication

Group(n=77)

Participant

(n=110)

Localizing Symptoms-no* Otalgia Dysphonia Dyspnea Sialorrhea Dysphagia OdynophagiaInflammatory symptoms-no* Pain Fever SwellingEtiological factors-no Odontogenic infection Neck and tonsil infection Salivary gland infections UnknownSpace Location of DNI-no Submandibular space Parotid space Ludwig’s angina Buccal space Peritonsillar space Masticator space Parapharyngeal space Sub mental space Retropharyngeal spaceNumber of space infection Single of space infection Multiple space involvement Microorganisms (n=67)-no Staphylococcus aureus Beta-hemolytic streptococcal species Acinetobacter baumannii (MDR) Pseudomonas aeruginosa Klebsiella pneumonia Candidaalbican Enterobacter cloacae Proteus Streptococcus viridians Salmonella species No growth

4(12.1%)8(24.2%)13(39.4%)9(27.3%)10(30.3%)5(15.2%)

15(45.5%)16(48.5%)16(48.5%)

15(45.52%)8(24.2%)2(6.1%)8(24.2%)

9(27.3%)12(36.4%)9(27.3%)3(9.1%)2(6.1%)1(3.0%)8(24.2%)6(18.2%)7(21.2%)

16(48.5%)17(51.5%)

3(9.1%)2(6.1%)2(6.1%)3(9.1%)5(15.2%)1(3.0%)1(3.0%)

000

5(15.2%)

5(4.0%)17(22.1%)6(7.8%)

11(14.3%)9(11.7%)10(13.0%)

38(49.4%)17(22.1%)27(35.1%)

28(36.4%)14(18.2%)16(20.8%)19(24.7%)

17(22.1%)11(14.3%)6(7.8%)

10(13.0%)9(11.7%)6(7.8%)7(9.1%)2(2.6%)4(5.2%)

71(92.2%)6(7.8%)

14(18.2%)9(11.7%)4(5.2%)4(5.2%)4(5.2%)2(2.6%)2(2.6%)1(0.9%)2(2.6%)4(5.2%)6(7.8%)

9(8.2%)25(22.7%)19(17.3%)20(18.2%)19(17.3%)15(13.6%)

53(48.2%)33(30.0%)43(39.1%)

43(39.1%)22(20.0%)18(16.4%)27(24.5%)

26(23.6%)23(20.9%)15(13.6%)13(11.8%)11(10.0%)7(6.4%)15(8.2%)8(9.1%)

11(10.0%)

87(79.1%)23(20.9%)

17(15.5%)11(10.0%)6(5.5%)6(5.5%)8(7.3%)3(2.7%)3(2.7%)1(0.9%)1(0.9%)4(3.6%)

11(10.0%)


672

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET Patient’s Characteristic Complication Group

(n=33)

Non complication

Group(n=77)

Participant

(n=110)

Outcome of Treatment -no Improve Dead

28(84.8%)5(15.2%)

77(100.0%)0

105(95.5%)5(4.5%)

*One patient may be included in more than one comorbidity, space Location of DNI, organisms†Anemia discussed from hemoglobin frits admit if male <13g/dl, female <12g/dl (16)

‡CHF: Congestive heart failure§HIV : Human Immunodeficiency Virus

ผปวยสงอายทตดเชอล�าคอสวนลกกลมทรกษา

ดวยการผาตดรวมกบการใหยาปฏชวนะ จ�านวน 72 ราย

ประเมนการเกดภาวะแทรกซอนหลงผาตดโดย Clavien

Dindo Classification of Surgical Complications

เกดภาวะแทรกซอน จ�านวน 19 ราย (รอยละ 26.4)

จ�าแนกตามระดบไดดงน Grade I จ�านวน 2 ราย

(รอยละ 2.8) ภาวะ Hyponatremia 2 ราย Grade II จ�านวน

6 ราย (รอยละ 8.4) ไดแก Sepsis 3 ราย (รอยละ 4.2)

Pneumonia 2 ราย (รอยละ 2.8) Pneumonia with

plural effusion 1 ราย (รอยละ 1.4) Grade III จ�านวน

1 ราย (รอยละ 1.4) ไดรบการท�า Tracheostomy 1

ราย Sepsis with acute renal injury 1 ราย Grade

IV จ�านวน 5 ราย (รอยละ 6.9) โดยเขารบการรกษาท

หองผปวย ICU ดวยภาวะ Acute respiratory distress

(4 ราย) รอยละ 5.6 Sepsis with septic shock with

respiratory failure (on endotracheal tube 1 ราย)

และ Grade V จ�านวน 5 ราย (รอยละ 6.9) เขารบการรกษา

ทหองผปวย ICU และเสยชวตทหองผปวยหนกในตาราง

ท 2 ผปวยทเสยชวตไดรบการสงตอมาจากโรงพยาบาล

ชมชน 2 ราย สวนมากตดเชอหลายต�าแหนง สาเหตมา

จากการตดเชอชองปากและฟน จ�านวน 4 ราย ไดรบการ

ผาตด Incision and drainage จ�านวน 4 รายสงหนอง

เพาะพบเชอมากกวา 2 ชนด โดยพบ Staphylococcus

aureus จ�านวน 3 ราย Pseudomonas aeruginosa

จ�านวน 3 ราย Klebsiella pneumonia จ�านวน 3 ราย


ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของผปวยสงอายทตดเชอล�าคอสวนทจ�าแนกตามภาวะแทรกซอนหลงผาตด (n=72)

Postoperative complication on elderly patients’ DNI Operative Group

(n=72)

No complication

Complication

Clavien-Dindo Classification of Surgical Complications-no

Grade I

Grade II

Grade III (Tracheostomy)

Grade IV

Grade V (Death in ICU)

53(73.6%)

19(26.4%)

2(2.8%)

6(8.4%)

1(1.4%)

5(6.9%)

5(6.9%)




ล�าคอสวนลก แยกตามการเกดภาวะแทรกซอน (N=110) (ตอ)



ตารา

งท 3

ลกษ

ณะท

วไป

ขอมล

ทางค

ลนกข

องผป

วยสง

อายต

ดเชอ

ล�าคอ

สวนล

กทเส

ยชวต

*ICU

adm

issio

n: In

tens

ive

Care

Uni

t adm

issio

n† Du

ratio

n of

hos

pita

l sta

y (d

ays)


674

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 4 ปจจยเสยงสมพนธกบการเกดภาวะแทรกซอนขณะรกษาในผปวยสงอายตดเชอล�าคอสวนลก (n=110)

Risk Factors ComplicationGroup(n=33)

No complicationGroup(n=77)

Crude Odds ratio(95% confidence

interval)

p-value

Multiple space involvementRetropharyngeal space Submental spaceDyspneaLength of stay ≥10 daysHypertension (HT)Ludwig’ angina Parotid spaceDysphagiaDiabetes mellitus (DM)FeverCKDAge Anemia Submandibular spaceMasticator spaceBuccal spaceParapharyngeal spaceSex (Male)Surgical treatment Alcohol drinkerTobacco smoker

17(51.5%)7(21.2%)6(18.2%)9(27.3%)10(30.3%)7(21.2%)9(27.3%)12(36.4%)10(30.3%)16(48.5%)15(45.5%)3(9.1%)72.8±9.97(21.2%)9(27.3%)1(3.0%)3(9.1%)8(24.2%)17(56.5%)19(26.4%)13(39.4%)11(33.3%)

6(7.8%)4(5.2%)2(2.6%)6(7.8%)5(6.5%)4(5.2%)6(7.8%)

11(14.3%)9(11.7%)17(22.1%)17(22.1%)6(7.8%)70.2±7.412(15.6%)17(22.1%)6(7.8%)

10(13.0%)7(9.1%)

36(46.7%)53(73.6%)29(37.7%)23(29.9%)

12.6(4.3-36.9)10.7(2.7-42.3)8.3(1.6-43.8)7.7(2.6-22.8)6.3(1.9-20.)4.9(1.3-18.2)4.4(1.4-13.8)3.4(1.3-8.9)3.3(1.2-9.1)3.3(1.4-7.9)2.9(1.2-7.0)1.2(0.3-5.0)2.6(-1.2-6.5)1.5(0.5-4.1)1.3(0.5-3.4)0.4(0.1-3.2)0.7(0.2-2.6)3.2(1.1-9.7)1.2(0.5-2.7)0.6(0.3-1.4)1.1(0.5-2.5)1.5(0.6-3.3)

0.000†

0.001‡

0.012‡

0.000†

0.002‡

0.017‡

0.001‡

0.011†

0.022†

0.007†

0.015†

0.820‡

0.177§

0.476†

0.557†

0.366‡

0.564‡

0.820‡

0.647† 0.257†

0.864†

0.372†

*Statistically significant p-value<0.05†χ2test‡Fisher’s exact test §Independent T Test



เมอวเคราะหปจจยเสยงทสมพนธกบการเกดภาวะแทรกซอนขณะรบไวรกษาโดยใช Chi-square test, fisher exact test และ odds ratio with 95% confidence interval ขอมล Continuous ใช Independent sample t-test (p-value<0.05) (ตารางท 4) พบวาการ ตดเชอหลายต�าแหนง (multiple space involvement) (OR, 12.6; 95% CI,4.3-36.9) ต�าแหนงการตดเชอ retropharyngeal space (OR, 10.7; 95% CI, 2.7-42.3) submental space (OR,8.3; 95% CI, 1.6-43.8) อาการทางคลนกไดแก dyspnea (OR, 7.7;95% CI, 2.6-22.8) dysphagia (OR, 3.3;95% CI,1.2-9.1) fever (OR, 2.9; 95% CI,1.2-7.0) มโรคประจ�าตวและโรครวม hypertension (OR, 4.9; 95% CI,1.3-18.2) diabetes mellitus (OR,3.3 ; 95% CI,1.4-7.9) และผปวยทเขารบ

การรกษาเปนผปวยในมากกวาหรอเทากบ 10 วน (OR, 6.3;95% CI,1.9-20.2) เมอวเคราะหปจจยทมอทธพลตอการเกดภาวะแทรกซอนขณะรบไวรกษาเมอวเคราะหดวย Binary logistic regression analysis (p<0.05) พบวามนยส�าคญทางสถต คอ ผปวยทมอายเฉลย 72.8±9.9 ป (AOR, 1.1;95% CI, 1.0-1.3) จ�านวนวนนอนท ≥10 days (AOR, 0.2;95% CI,0.0-0.9) ต�าแหนงทตดเชอ multiple space involvement (AOR, 0.1;95% CI, 0.0-0.3) parotid space (AOR, 0.1;95% CI, 0.1-0.8) retropharyngeal space (AOR, 0.1 ; 95% CI, 0.0-0.9) และผปวยทมโรคประจ�าตวเปน diabetes mellitus (AOR, 0.2;95% CI,0.1-0.7) hypertension (AOR, 0.1; 95% CI,0.0-0.7) สวนปจจยอนพบวาไมมนยส�าคญทางสถต (ตารางท 5)



ตารางท 5 ปจจยทมอทธพลตอการเกดภาวะแทรกซอนขณะรกษาในผปวยสงอายตดเชอล�าคอสวนลก (n=110)

from Multivariate (Binary logistic regression)

Predictor factors Adjusted odds ratio

(95% confidence interval)

p-value

Mean age (72.8±9.9 years)

Length of stay≥10 days

Diabetic mellitus

Retropharyngeal space

Parotid space

Hypertension

Multiple space involvement

Ludwig’ angina

Dyspnea

Dysphagia

1.1(1.0-1.3)

0.2(0.0-0.9)

0.2(0.0-0.6)

0.1(0.0-0.9)

0.1(0.1-0.8)

0.1(0.0-0.7)

0.1(0.0-0.3)

0.1(0.0-1.1)

0.5(0.1-3.9)

0.5(0.0-6.1)

0.010*

0.033*

0.010*

0.031*

0.030*

0.021*

0.001*

0.059

0.478

0.584

*Statistically significant p-value<0.05

อภปรายผล การศกษาผ ปวยสงอายทตดเชอล�าคอชนลก

(Deep neck infection) ทมารบการรกษาทโรงพยาบาล

ชยภม ในชวงเดอนมกราคม พ.ศ.2559 ถง เดอนธนวาคม

พ.ศ.2561 ทงหมด 112 ราย มขอมลครบถวนน�าเขา

ศกษาจ�านวน 110 ราย ชวงอายอยระหวาง 60-70 ป

ซงสอดคลองกบการศกษาทงในประเทศไทยและตาง

ประเทศจากการศกษาลกษณะการตดเชอล�าคอสวนลก

ของผปวยในโรงพยาบาลบรรมยทพบมากทสดในชวงอาย

61-70 ป(17) พบในเพศหญงอายมากกวา 61 ป(5) จากการ

ศกษานพบผปวยทมโรคประจ�าตวพบรวมกบการตดเชอ

ล�าคอสวนลกไดแกเบาหวานรอยละ 30(5,17-18) รองลงมา

ความดนโลหตสงรอยละ10(5,17) ซงสอดคลองกบการศกษา

ทผานมา อาการและอาการแสดงทพบมากทสดคออาการ

ปวด (รอยละ 48.2)(19-20) บวมตามใบหนาและล�าคอ

(รอยละ 39.1)(19-20) มไข (รอยละ 30)(17,20) สอดคลอง

กบการศกษาท ผ านมา ส วนต� าแหน งทพบการ

ตดเชอจากศกษานพบวามการตดเชอหลายต�าแหนง

ต�าแหนงทพบมากไดแก Submandibular space

(รอยละ 23.6)(8-9,17,20,21-23) parotid space (รอยละ

20.9)(24) ludwig’s angina (ร อยละ 13.6)(19-20)

parapharyngeal space (รอยละ 13.6)(10) buccal

space (รอยละ 11.8)(24) สาเหตของการตดเชอมาจาก

ปญหาชองปากและฟนมากทสด (รอยละ 39.1)(17-20)

รองลงมาคอไมทราบสาเหต (รอยละ 24.5) ซงคลายคลงกบ

การศกษาน โดยเชอกอโรคจากผลการเพาะเชอแบคทเรย

จากการศกษานพบพบมาก ไดแก Staphylococcus

aureus (ร อยละ 15.5)(10,25) beta-hemolytic

streptococcal species (รอยละ 10)(10) klebsiella

pneumonia (รอยละ 7.3)(10) Acinetobacter baumannii

(MDR)(10,25) และ pseudomonas aeruginosa

(รอยละ 5.5)(10,25) เพาะเชอไมขนจ�านวน 11 ราย

(รอยละ 10) ซงสอดคลองกบการศกษาทผานมาท

พบเชอแบคทเรยไดทง Gram-positive aerobes,

gram-negative aerobes and anaerobes(26)

การเกดภาวะแทรกซอนขณะรบไว รกษา

จ�านวน 33 ราย ในกลมทไดรบการผาตดรวมกบใหยา

ปฏชวนะ 72 รายประเมนการเกดภาวะแทรกซอนหลง

ผาตดโดยใช Clavien Dindo classification of surgical

complications เกดภาวะแทรกซอน จ�านวน 19 ราย


676

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ผปวยสงอายทไดรบการรกษาดวยยาปฏชวนะ 38 ราย

เกดภาวะแทรกซอน จ�านวน 14 ราย ผลการรกษาพบ

วามผปวยสงอายตดเชอล�าคอสวนลกเกดภาวะแทรกซอน

33 ราย เสยชวตทหอผปวยหนกทงหมดจ�านวน 5 ราย

จากผปวยทงหมด 110 ราย คดเปนอตราการเสยชวต

รอยละ 4.5 แตจากการศกษาอนจะพบอตราการเสยชวต

รอยละ 0.3-3.4(10) แตนอยกวาในประเทศบราซลทพบ

รอยละ 11.2(9) แตสวนมากเปนการศกษาทกชวงอายโดย

ศกษาตงแตเดกถงผสงอายซงแตกตางจากการศกษานท

ศกษาในผสงอายในประเทศไทย ผปวยเสยชวต 5 รายน

เปนเพศชาย 3 ราย เพศหญง 2 ราย ผปวยทเสยชวตได

รบการสงตอมาจากโรงพยาบาลชมชน 2 ราย ไดรบการ

รกษาดวยการผาตด Incision and drainage รวมกบการ

ไดรบยาปฏชวนะ 4 ราย สวนมากตดเชอหลายต�าแหนง

(Ludwig’s angina, parotid space, buccal space,

submandibular space, retropharyngeal space)

สาเหตมาจากการตดเชอชองปากและฟน จ�านวน 4 ราย

ไมทราบสาเหต 1 ราย สงหนองเพาะพบเชอมากกวา

2 ชนด พบเชอ staphylococcus aureus จ�านวน 3 ราย

pseudomonas aeruginosa จ�านวน 3 ราย klebsiella

pneumonia จ�านวน 3 รายเกดภาวะแทรกซอนไดแก sepsis

และ septic shock 4 ราย respiratory failure 4 ราย

และ pneumonia 3 ราย(25-27) และสมพนธกบโรครวม

ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง (Systemic diseases)

เปนการความเพมความเสยงตอการเสยชวต(10,26)

เมอวเคราะหปจจยเสยงทสมพนธกบการเกด

ภาวะแทรกซอนขณะรบไวรกษาโดยใช Chi-square

test, fisher exact test และ odds ratio with 95%

confidence interval ขอมล continuous ใช independent

sample t-test (p-value<0.05) พบวาการตดเชอหลาย

ต�าแหนง (multiple space involvement) ต�าแหนง

การตดเชอ retropharyngeal space, submental

space(17,23,28) อาการทางคลนกของผปวยไดแก dyspnea,

dysphagia, fever สอดคลองกบการศกษาอน(23,27,28)

สวนโรคประจ�าตวและโรครวมไดแก เบาหวาน, ความดนโลหตสง

และผปวยทเขารบการรกษาเปนผปวยในมากกวา หรอ

เทากบ 10 วน (Length of stay ≥10 days)(23,28)

(ตารางท 4) ปจจยเสยงทมอทธพลตอการเกดภาวะ

แทรกซอนขณะรบไวรกษาเมอวเคราะหดวย binary

logistic regression analysis (p<0.05) พบวาม

นยส�าคญทางสถต คอ ผปวยทมอายเฉลย 72.8±9.9

ตดเชอหลายต�าแหนง multiple space involvement,

parot id space, ret ropharyngeal space

(ตารางท 5)(17,23) ผปวยทมโรคประจ�าตวเปนเบาหวาน

และความดนโลหตสง สอดคลองกบการศกษาอนทพบ

วาในผปวยทมอายมากกวา 65 ป มการตดเชอหลาย

ต�าแหนง(17,23,29) ผปวยทมโรคประจ�าตวและมโรครวม

ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง(20,23,28) และพบวา

ระยะนอนโรงพยาบาลนานมกจะเกดภาวะแทรกซอน

รวมดวย(23,30) และจากการศกษาอนจะพบวาการ

สบบหร เปนปจจยเสยงหนงทท�าใหเกดภาวะแทรก(27)

ซงไมสอดคลองกบการศกษาครงนอาจจะเปนเพราะ

วากลมตวอยางในการศกษานสวนมากเปนเพศหญงซง

การศกษาอนจะพบวากลมตวอยางสวนมากเปนเพศชาย

สรป การตดเชอล�าคอสวนลกยงเปนปญหาส�าคญ

ในผ สงอายและมภาวะแทรกซอนทคกคามตอชวต

โดยสวนมากมสาเหตการตดเชอมาจากชองปากและฟน

มการตดเชอหลายต�าแหนง ในผปวยทเสยชวตสวนมาก

จะมโรคเบาหวาน ความดนโลหตสงและมสาเหตจาก

sepsis นอกจากนยงพบวาผปวยทมโรคประจ�าตวและ

โรครวมมกพบวาเปนปจจยเสยงทมอทธพลตอการเกด

ภาวะแทรกซอนสงผลใหตองนอนโรงพยาบาลนานถง

แมวาผปวยจะไดรบการรกษาดวยยาปฏชวนะ และการ

ผาตดแลวกตาม ดงนนการปองกนการเกดโรคโดยการ

ใหความรเรองการดแลชองปาก และฟนแกผสงอายและ

ผดแล โดยเฉพาะผสงอายทมอายทชวยเหลอตวเองไดนอย

หรอมภาวะหลงลมตองขอความรวมมอจากลกหลาน

ผดแล และเมอพบวาเจบปวยตองรบพามารบการรกษา

โดยเรวจะชวยลดอบตการณของโรคได





ขอเสนอแนะ 1. จากการศกษาขอมลทวไป ขอมลการ เสยชวตของผปวยสงอายตดเชอล�าคอสวนลก และปจจยเสยงทมอทธพลตอการเกดภาวะแทรกซอนนนสามารถน�ามาวางแผนพฒนาคณภาพการดแลปวยเพอปองกนการเจบปวยโดยใหความรเรองการดแลความสะอาดของชองปากและฟน โดยใหลกหลาน ญาต หรอผดแลผสงอายเขามามสวนรบร ใหการชวยเหลอตามความเหมาะสมกบสภาพของผสงอาย 2. ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบระยะเวลาการเจบปวยกอนเขารบการรกษา และการเคยวหมาก อมยาสบฐานะทางเศรษฐกจของผปวยเพราะมบางการศกษารายงานวาเปนปจจยเสยงหนงตอการเจบปวยดวยการตดเชอล�าคอสวนลก 3. ควรมการศกษาเปรยบเทยบเกยวการวธการรกษาการตดเชอล�าคอสวนลกในผสงอายดวยวธตางๆ (ใหยา เจาะดด ผาตดระบายหนอง) กบการเกดภาวะ

แทรกซอนและระยะเวลานอนโรงพยาบาล

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณหวหนากลมงานโสต ศอ นาสกและ

บคลากรทกคน เจาหนาเวชสถต โรงพยาบาลชยภม และ

ทมวชาการโรงพยาบาลชยภมทมสวนชวยเหลอท�าใหงาน

วจยน ส�าเรจลลวงไปดวยด

เอกสารอางอง1. Chow AW. Life-threatening infections of the

head, neck, and upper respiratory tract. In:

Hall JB, Schmidt GA, Wood LD, Eds.

Principles of Critical Care. New York: Mc

Graw-Hill; 2008: 881-95.

2. Kirov G, Benchev R, Stoianov S. [Complications

of the deep infections of the neck] [Article

in Bulgarian]. Khirurgiia (Sofiia) 2006;(3):28-31.

3. Vieira F, Allen SM, Stocks RM, Thompson JW.

Deep neck infection. Otolaryngol Clin North

Am 2008;41(3):459-83, vii

4. Chen MK, Wen YS, Chang CC, Huang MT, Hsiao HC. Predisposing factors of life-threat ening deep neck infection : logistic regression analysis of 214 cases. J Otolaryn gol 1998;27(3):141-4.5. Hasegawa J, Hidaka H, Tateda M, Kudo T, Sagai S, Miyazaki M, et al. An analysis of clinical risk factors of deep neck infection. Auris Nasus Larynx 2011;38(1):101-7. 6. Nour YA, Hassan MH, Gaafar A, Eldaly A. Deep neck infections of congenital causes. Otolaryngol Head Neck Surg 2011;144(3): 365-71.7. Marioni G, Castegnaro E, Staffieri C, Rinaldi R, Giacomelli L, Boninsegna M, Deep neck infection in elderly patients. A single institution experience (2000-2004). Aging Clin Exp Res 2006;18(2):127-32.8. Motahari SJ, Poormoosa R, Nikkhah M, Bahari M, Shirazy SM, Khavarinejad F. Treatment and prognosis of deep neck infections. Indian J Otolaryngol Head Neck Surg 2015;67(Suppl 1):134-7.9. Suehara AB, Gonçalves AJ, Alcadipani FA, Kavabata NK, Menezes MB. Deep neck infection: analysis of 80 cases. Braz J Otorhinolaryngol 2008;74(2):253-9.10. Huang TT, Tseng FY, Liu TC, Hsu CJ, Chen YS. Deep neck infection in diabetic patients: comparison of clinical picture and outcomes with nondiabetic patients. Otolaryngol Head Neck Surg 2005;132(6):943-7.11. Alaani A, Griffiths H, Minhas SS, Olliff J, Le AB. Parapharyngeal abscess: diagnosis, complications and management in adults. Eur Arch Otorhinolaryngol 2005;262(4): 345-50.12. Butcher SK, Killampalli V, Chahal H, Kaya Alpar E, Lord JM. Effect of age on susceptibility to post-traumatic infection in the elderly. Biochem Soc Trans 2003;31(2):449-51.


678

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

13. กลมงานโสต ศอ นาสก โรงพยาบาลชยภม. สถต ผใชบรการ ป 2559-2561. ชยภม : โรงพยาบาล ชยภม; 2561.14. Kelsey et al., Methods in Observational Epidemiology 2nd ed. Oxford University Press; 1996.15. Dindo D, Demartines N, Clavien PA. Classification of surgical complications: a new proposal with evaluation in a cohort of 6336 patients and results of a survey. Ann Surg 2004;240(2):205-1316. World Health Organization. Nutritional anemia. Report of a WHO scientific group. 1968. [Internet]. [cited 2020 june 10]. Available from:URL: https://apps. who. int/iris/bitstream/handle/10665/40707/ WHO_TRS_405.pdf;jsessionid=E5FDD6AABA 22D58D935B55A61507BCEF?sequence=117. กรภทร เอกคคตาจต. ลกษณะการตดเชอล�าคอสวน ลกของผปวยในโรงพยาบาลบรรมย. วารสารการแพทย โรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร บรรมย 2562;34(3): 321-32.18. Colbert KAR, Devakumari S. Diagnosis and Management of Deeper Neck Infections - A Review. IOSR Journals 2013;9(5):36-41.19. Sakarya EU, Kulduk E, Gündoğan O, Soy FK, Dündar R, Kılavuz AE, et al. Clinical features of deep neck infection: analysis of 77 patients. Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg 2015;25(2):102-8. 20. Kataria G, Saxena A, Bhagat S, Singh B, Kaur M, Kaur G. Deep Neck Space Infections: A Study of 76 Cases. Iran J Otorhinolaryngol 2015;27(81):293-9. 21. Eftekharian A, Roozbahany NA, Vaezeafshar R, Narimani N. Deep neck infections : a retrospective review of 112 cases. Eur Arch Otorhinolaryngol 2009;266(2):273-7. 22. Regueiro Villarín S, Vázquez Barro JC, Herranz González-Botas J. [Deep neck infections: etiology, bacteriology and treatment]. [Article in Spanish]. Acta Otorrinolaringol Esp 2006;57(7):324-8.

23. Suetrong S, Reechaipichitkul W, Chainansamit S, PatornPiromchai P. Deep Neck Infection in Adults : Factors Associated with Complicated Treatment Outcomes. J Med Assoc Thai 2017;100(Suppl.6):179-88.24. Suesongtham P, Charoensombatamorn S, Ungkhara G, Deep Neck Infection in Faculty of Medicine Vajira Hospital, Navamindradhiraj University. Vajira Med J 2018;62(5):365-74 25. Yang W, Hu L, Wang Z, Nie G, Li X, Lin D et al. Deep Neck Infection: A Review of 130 Cases in Southern China. Medicine (Baltimore) 2015;94(27):e994. 26. Yang SW, Lee MH, See LC, Huang SH, Chen TM, Chen TA. Deep neck abscess: an analysis of microbial etiology and the effectiveness of antibiotics. Infect Drug Resist 2008;1:1-827. Barber BR, Dziegielewski PT, Biron VL, Ma A, Seikaly H. Factors associated with severe deep neck space infections: targeting multiple fronts. J Otolaryngol Head Neck Surg 2014;43(1):35. 28. Abshirini H, Alavi SM, Rekabi H, Hosseinnejad F, Ghazipour A, Yavari M, et al. Predisposing Factors for the Complications of Deep Neck Infection. Iran J Otorhinolaryngol 2010;20(60): 97-102.29. Chi TH, Tsao YH, Yuan CH. Influences of patient age on deep neck infection : clinical etiology and treatment outcome. Otolaryngol Head Neck Surg 2014;151(4):586-90.30. Staffieri C, Fasanaro E, Favaretto N, La Torre FB, Sanguin S, Giacomelli L, et al. Multivariate approach to investigating prognostic factors in deep neck infections. Eur Arch Otorhinolaryngo 2014;271(7):2061-7.






ปจจยทมความสมพนธกบภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกดทมคะแนนแอพการ

ใน 1 นาท นอยกวาหรอเทากบ 7 ในโรงพยาบาลบวใหญ จงหวดนครราชสมา

Factors Associated with Birth Asphyxia with One Minute Apgar Score

of 7 or Less in Buayai Hospital Nakhonratchasima Provinceสจตรา จนทสงห, พ.บ.*

Sujittra janthasing, M.D.**โรงพยาบาลบวใหญ จงหวดนครราชสมา ประเทศไทย 30120

*Buayai Hospital, Nakhonratchasima Province, Thailand, 30120Corresponding Author. E-mail address:[email protected]

Received: 02 Oct 2020. Revised : 06 Oct 2020. Accepted : 10 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกด (Birth asphyxia) เปนภาวะทพบไดบอย และเปน สาเหตส�าคญทท�าใหทารกแรกเกดเสยชวตวตถประสงค : การศกษามวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบ ปจจยทมความสมพนธกบภาวะขาด ออกซเจนของทารกแรกเกดทมคะแนนแอพการใน 1 นาท นอยกวาหรอเทากบ 7วธการศกษา : เปนการศกษาแบบRetrospective chart review จากเวชระเบยนของหญงตงครรภ ทมาคลอดบตร ทหองคลอดโรงพยาบาลบวใหญ อ.บวใหญ จ.นครราชสมา ระหวาง เดอนตลาคม พ.ศ.2556 ถงเดอนกนยายน พ.ศ.2561 กลมตวอยางประกอบดวย กลมศกษา จ�านวน 72 ราย ใชการสมตวอยางแบบตอเนองตามล�าดบ (Consecutive sampling) และกลมควบคม 144 ราย ใชการสมตวอยางแบบมระบบ (Systematic sampling) เกบขอมลจากเวชระเบยนหญงตงครรภ ตามแบบบนทกขอมล วเคราะห ขอมลดวยเครองคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป SPSS วเคราะหโดยใชสถตใช สถตพรรณนา (Descriptive statistics) และสถตอางอง (Inferential statistics) ทดสอบผลการศกษา : พบวาหญงตงครรภสวนใหญอายระหวาง 20-35 ป จบการศกษาชนมธยมและอาชวะ ศกษาปจจย เสยงทมความสมพนธกบการคลอดทารกทมคะแนนแอพการใน 1 นาท แรกคลอดเทากบหรอต�ากวา 7 อยางมนยส�าคญทางสถต ไดแก อายครรภ<37 สปดาห (OR=0.10 , 95% CI= 0.02-0.41) มภาวะเบาหวาน (OR=0.02,95% CI =0.00-0.31) มภาวะน�าเดน ≥12 ชวโมง (OR=0.77,95% CI=0.61-8.77) การคลอดระยะท 2 นาน ≥60 นาท (OR=0.10, 95% CI= 0.02-0.60) และการคลอดทางชอง คลอด (OR=0.21 ,95% CI=0.10-0.42) สรป : ปจจยเสยงตอภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกดอยางมนยส�าคญในการศกษาน มปจจยดานมารดาไดแกภาวะคลอดกอนอายครรภ 37 สปดาห และมารดาเปนเบาหวาน ระหวางตงครรภสวนระยะ คลอดไดแกภาวะน�าเดนมากกวา 12 ชวโมง การคลอดระยะ ท 2 นานกวา 60 นาท และการคลอดทางชองคลอดการปองกนการคลอดกอนก�าหนด การควบคมเบาหวานระหวางตงครรภใหด การเฝาระวงระยะเจบครรภคลอดทดและ พจารณาการคลอดทเหมาะสมรวดเรวจะชวยลดความเสยงตอการเกดภาวะขาด ออกซเจนในทารกแรกเกดได

ค�าส�าคญ : ปจจยภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกด คะแนนแอพการ


680

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Birth asphyxia is a condition that is frequently found and is a significant cause

of new-born deaths.

Objective : This study aimed at investigating the factors, which are associated with

birth asphyxia with a one-minute Apgar score of 7 or less.

Methods : This retrospective chart review was performed based on the medical

records of pregnant women, who gave birth in the Labor & Delivery Room

at Buayai Hospital in Nakhonratchasima Province from October, 2013

until September, 2018. The sample group consisted of 72 cases in the

experimental group, which had been obtained using the consecutive

sampling method, and 144 cases in the control group, which had been

obtained using the systematic sampling method. The data was collected

from the medical records of the pregnant women in the sample group

by using a data recording form. It was then computerized by using SPSS

soft ware and was analyzed with descriptive and inferential statistics.

Results : The risk factors, which were found to be significantly associated with birth

asphyxia with one-minute Apgar score of 7 or less, had included the

following : gestation age <37 wks (OR=0.10 , 95% CI=0.02-0.41) gestational

diabetes mellitus (OR=0.02,95%CI =0.00-0.31) Prolonged rupture of

membranes ≥ 12 hr (OR=0.77,95%CI =0.61-8.77) prolonged second stage

of labor ≥60 min (OR = 0.10 , 95% CI = 0.02-0.60) and vaginal delivery

(OR=0.21, 95%CI=0.10-0.42)

Conclusion : Significant risk factors for Birth asphyxia included delivery before 37 week,

gestational diabetes, prolong rupture of membranes ≥12 hr, prolonged

second stage of labor and vaginal delivery. Prevention of preterm labor,

good control blood sugar level in GDM, good surveillance for labor

period, consider a fast and appropriate delivery. All of which can reduce

the rates of birth asphyxia.

Keywords : Factors, Birth asphyxia, Apgar score

ปจจยทมความสมพนธกบภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกดทมคะแนนแอพการใน 1 นาท นอยกวาหรอเทากบ 7 ในโรงพยาบาลบวใหญ จ.นครราชสมา

Factors associated with birth asphyxia with one minute apgar score of 7 or less in Buayai hospital Nakhonratchasima Province



หลกการและเหตผล ภาวะการขาดออกซเจนในทารกแรกเกด (Birth asphyxia) หมายถง ภาวะทเลอดทารกขาดออกซเจน (Hypoxemia) คารบอนไดออกไซดในเลอดสง (Hyper-capnia) และมความเปนกรดในเลอด เนองจากการแลกเปลยนอากาศทปอด (Pulmonary perfusion) ไมเพยงพอ สงผลใหอวยวะทส�าคญ ขาดออกซเจนไปหลอเลยง ท�าใหเกดการสญเสยหนาทและเสอมประสทธภาพของอวยวะนนๆ และเกดความพการตางๆ ทางสมองตามมา เชน Epilepsy, Mental retardation, Cerebral palsy และ Learning disabilities(1) จากการจ�าแนกโรคขององคการอนามยโลก (The international classification of disease) ใชการประเมนทารกแรกเกดวามภาวะขาดออกซเจนจากภาวะแรกเกดมชพ (Live birth) ถามคาคะแนนแอพการท 1 และ 5 นาท นอยกวาหรอเทากบ 7 ภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกด (Birth asphyxia) เปนภาวะทพบไดบอย เปนปญหาทางสาธารณสขทส�าคญทวโลก(2) และยงเปนสาเหตส�าคญทท�าใหทารกแรกเกดเสยชวตหรอทพพลภาพ สงผลผลกระทบตอครอบครว สงคมเศรษฐกจและประเทศชาต จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 พ.ศ.2560-2564 ยดหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาทยงยน และ คนเปนศนยกลางการพฒนา”(3) โดยในประเทศทก�าลงพฒนาพบวามอตราการเกดภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกดและอตราการตายของทารกแรกเกดสงกวาประเทศทพฒนาแลว จากขอมลกระทรวงสาธารณสขของ ประเทศไทย ปพ.ศ.2562 พบอตราตายทารกของแรกเกด 4.5 ตอ 1,000 การเกดมชพ ขอมลสาธารณสขเขต 9 ปพ.ศ.2562 พบอตราตายทารกของแรกเกด 4.5 ตอ 1,000 การเกดมชพ โดยมรายละเอยดดงน จงหวดนครราชสมาพบอตราตายทารกของแรกเกด 6.5 ตอ 1,000 การเกดมชพบรรมย 2.6 ตอ 1,000 การเกดมชพสรนทร 3.5 ตอ 1,000 การเกดมชพและ ชยภม 4.8 ตอ 1,000 การเกดมชพ(4) จะเหนไดวา จงหวดนครราชสมามอตราการตายของทารกแรกเกดมากทสดโดยสาเหตส�าคญมาจากการเกดภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกด ในปพ.ศ.2562 พบภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกด

25 ตอ 1,000 การเกดมชพ

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามหลายการ

ศกษาทศกษาเกยวกบปจจยทมความสมพนธกบภาวะ

ขาดออกซเจนในทารกแรกเกดโดยสาเหตนนเกดจาก

หลายปจจย เชน ปจจยดานมารดา(5-12) ไดแก อายครรภ

นอยกวา 37 สปดาห มารดาเปนเบาหวาน รกเกาะต�า

รกลอกตวกอนก�าหนด ครรภเปนพษ เปนตน ปจจยท

เกยวของกบการคลอด(6-14) เชน ศรษะทารกไมไดสดสวน

กบชองเชงกรานของมารดา คลอดตดไหลคลอดยากใช

เครองมอชวยคลอด หรอผาตดคลอด มน�าเดนกอนเจบ

ครรภ ไดรบยาแกปวดระหวางรอคลอด การเรงคลอด

การคลอดระยะท 2 นานกวา 60 นาท เปนตน และปจจย

ดานทารก(2,6-12,15,16) เชน ทารกทเจรญเตบโตในครรภชา

มภาวะตดเชอในครรภ ภาวะทารกคบขนในครรภ ภาวะ

ขเทาในน�าคร�าปานกลางถงเขม ภาวะสวนน�าเปนกน

ทารกแรกเกดน�าหนกนอยกวา 2,500 กรม เปนตนซง

หลายปจจยเปนปจจยทสามารถปองกนได หากมารดาได

รบการประเมน ปองกน รกษาอยางรวดเรว จะชวยลด

อตราการเกดภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกด

โรงพยาบาลบวใหญ เปนโรงพยาบาลชมชน

ขนาด 170 เตยง ในจงหวดนครราชสมา มระยะหางจาก

ตวจงหวด 100 กโลเมตร ไดรบการพฒนาเปนโรงพยาบาล

แมขายในการรบการสงตอจากโรงพยาบาลอ�าเภอ

ขางเคยง เพอดแลหญงตงครรภใหมประสทธภาพ

และปลอดภยทงแมและบตร สถตการคลอดมารดา

900-1,000 ราย/ป ในปพ.ศ.2560-2562 พบภาวะขาด

ออกซเจนของทารกแรกเกด 22 ตอ 1,000 การเกดมชพ

20 ตอ 1,000 การเกดมชพและ 16 ตอ 1,000 การเกด

มชพตามล�าดบซงยงเปนปญหาในการดแล เฝาระวง

มารดาตงแตระหวางตงครรภ ระหวางการคลอด การเตรยม

ชวยเหลอทารกแรกเกด ทางผวจยจงมความสนใจท�าการ

ศกษาวจยทารกแรกเกดทมคะแนนแอพการใน 1 นาท

นอยกวาหรอเทากบ 7 ถอวาเปนภาวะทารกแรกเกดขาด

ออกซเจนซงเปนปญหาส�าคญของหนวยงาน มความ

เกยวของกบหนวยงานตางๆ เมอเกดขนแลวรกษาไมทน

ทวงท ทารกอาจตายและพการได อกทงมขอจ�ากดของ

ทรพยากรบคคลและเครองมอ การทราบถงสาเหต ปจจย

แนวทางปองกนการวนจฉยทถกตองรวดเรว ใหการดแล


682

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

รกษาทเหมาะสมจะชวยลดภาวะการขาดออกซเจนในทารกแรกเกดลดอตราการเสยชวตของทารกแรกเกดได และเปนขอมลในการพฒนากระบวนการดแลมารดาและ

ทารกตอไป

วตถประสงค เพอศกษาเปรยบเทยบ ปจจยทมความสมพนธกบภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกดทมคะแนน

แอพการใน 1 นาท นอยกวาหรอเทากบ 7

วธการศกษา การวจยครงนเปนการวจยศกษาแบบยอนหลง

(Retrospectivechart review) จากเวชระเบยนของ

หญงตงครรภทคลอดบตรในโรงพยาบาลบวใหญ เกณฑ

การคดเขาศกษา 1) หญงตงครรภทคลอดบตรใน

โรงพยาบาลบวใหญ อ�าเภอบวใหญ จงหวดนครราชสมา

ระหวางเดอนตลาคม พ.ศ.2556 ถงเดอนกนยายน

พ.ศ.2561 2) ทารกแรกเกดทมคะแนน Apgar ≤ 7 ใน

นาทท 1 เกณฑการคดออกคอทารกพการผดปกตแต

ก�าเนด ทารกเสยชวตในครรภ และครรภแฝดอตราสวน

กลมศกษาตอกลมควบคม 1:2 กลมศกษาจ�านวน 72 ราย

ใชวธการสมตวอยางแบบตอเนองตามล�าดบ (Consecutive

sampling) จากเวชระเบยนของหญงตงครรภทคลอดบตร

ในโรงพยาบาลบวใหญ ระหวางเดอนตลาคม พ.ศ.2556

ถงเดอนกนยายน พ.ศ.2561 จนไดกลมตวอยางครบสวน

กลมควบคม 144 ราย ใชการสมตวอยางแบบมระบบ

(Systematic sampling) แบบบนทกขอมลปจจยทม

ความสมพนธกบการคลอดทารกทมคะแนนแอพการใน

1 นาท แรกคลอดเทากบหรอต�ากวา 7 ผวจยพฒนาขน

จากการทบทวนวรรณกรรม และน�าเสนอผทรงคณวฒ

จ�านวน 3 ทาน เพอตรวจสอบและใหขอเสนอแนะเกยว

กบความเหมาะสมทางดานภาษา และค�านวณหาดชน

ความตรงตามเนอหา (Content validity index : CVI)

โดยไดคาดชนความตรงตามเนอหา 0.9 ประกอบดวย

สวนท 1 แบบบนทกขอมลของมารดาจ�านวน 5 ขอ

สวนท 2 แบบบนทกขอมลการตงครรภจ�านวน 12 ขอ

และสวนท 3 แบบบนทกขอมลขณะคลอด จ�านวน 4 ขอ

ค�านยามตวแปรในงานวจย ยาแกปวด ทไดรบระหวางเจบครรภคลอด คอ

pethidine 50 mg im

ยาเรงคลอด(17) หมายถง oxytocin 10 unit

in 5%DN/2 1000 ml iv drip เรมตน 4 มลลยนต/นาท

และปรบขนาดเพมขนครงละ 2-4 มลลยนต ทก 15-30 นาท

จนไดการหดรดตวของมดลกทก 2-3 นาท สม�าเสมอ

ไขระหวางคลอด หมายถง การวดอณหภมกาย

ทางรกแรนาน 5 นาท ได ≥ 37.6 องศาเซลเซยส

อยางนอย 2 ครงหางกน 15 นาท

ความผดปกตของ EFM(18) (Electrical fetal

monitoring ) หมายถง Repeated late deceleration,

Occasional late or variable deceleration,

No acceleration

ภาวะซดในหญงตงครรภ (anemia) คอภาวะ

ทความเขมขนของเลอด (hct) นอยกวารอยละ 33

ภาวะทารกคบขนในครรภ(18) (Fetal distress)

หมายถง ภาวะททารกในครรภหวใจเต นช ากว า

110 ครง/นาท และ EFM เปนลกษณะ Repeated

late deceleration, Occasional late or variable

deceleration, No Acceleration

ภาวะผดสดสวนของทารกและชองเชงกราน(19)

หมายถง ภาวะทมความแตกตางของขนาดศรษะทารก

และอ งเชงกรานซงท�าใหทารกไมสามารถคลอดทาง

ชองคลอดได อาจเกดจากทารกตวโต ทาไมเหมาะสม

หรอมภาวะองเชงกรานแคบ พจารณาโดยการอลตราซาวด

ขนาดน�าหนกทารก การตรวจภายในประเมนปากมดลก

และชองทางคลอด พรอมทงดความกาวหนาของปาก

มดลกในระยะท 1 ของการคลอด

การศกษาครงนค�านงถงหลกจรยธรรมการวจย

ในมนษย โดยผวจยเสนอโครงการวจยและไดผานการ

พจารณาจรยธรรมการวจยในมนษยตอคณะกรรมการ

จรยธรรมการวจยในมนษย ส�านกงานสาธารณสขจงหวด

นครราชสมา เลขทโครงการวจย NRPH 053 ลงวนท 28

พฤศจกายน พ.ศ.2562





การวเคราะหขอมลดวยเครองคอมพวเตอรโดย

ใชโปรแกรมส�าเรจรป SPSS (Statistical Package for

Social Sciences) โดยขอมลทวไป ขอมลการตงครรภ

ของมารดา และขอมลขณะคลอดของทารก ใชสถตเชง

พรรณนา (Descriptive statistics) น�ามาแจกแจงความถ

รอยละ และคาเฉลย สวนการวเคราะหหาปจจยเสยง

ทมความสมพนธกบการคลอดทารกทมคะแนนแอพการ

ใน 1 นาท แรกคลอดเทากบหรอต�ากวา 7 ระหวางกลม

ศกษาและกลมควบคมโดยใชสถตเชงอนมาน (Inferential

statistics) ใชสถต Binary logistic regression analysis

ก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถต p<0.05

ผลการศกษา จากผลการศกษาเวชระเบยนมารดาทมา

คลอดบตร ทหองคลอดโรงพยาบาลบวใหญ อ.บวใหญ

จ.นครราชสมา ระหวางเดอนตลาคม พ.ศ. 2556 ถงเดอน

กนยายน พ.ศ.2561 กลมศกษาจ�านวน 72 ราย กลม

ควบคม 144 ราย ปจจยดานมารดาพบวา สวนใหญทง

สองกลมอยในชวงอาย 20-35 ป จบการศกษาระดบ

มธยมศกษาและอาชวศกษา ประกอบอาชพรบจาง/

เกษตรกรรมรอยละ 40 พบภาวะเลอดจางระหวาง

ตงครรภรอยละ 10-11 และมาฝากครรภ ≥5 ครง

มากกวารอยละ 90 ทงสองกลม (ตารางท 1)

ตารางท 1 จ�านวน และ รอยละของขอมลปจจยดานมารดา (กลมศกษา= 72, กลมควบคม =144 )

ปจจยดานมารดา กลมศกษา

APGAR Score <7

กลมควบคม

APGAR Score > 7

p-value*

อาย

< 20 ป

20-35 ป

> 35 ป

(Mean 27.5, SD 6.5 )


ประถมศกษาและต�ากวา

มธยมศกษาและอาชวศกษา

ปรญญาตรและสงกวา

อาชพ

แมบาน

นกเรยน/นกศกษา

รบจาง/เกษตรกร/คาขาย

ขาราชการ/รฐวสาหกจ

จ�านวนครงการตงครรภ

1-3 ครง

> 3 ครง

(Median 2.0)

อายครรภเมอคลอด

นอยกวา 37 สปดาห

37 สปดาหขนไป

12(16.7%)

50(69.4%)

10(13.9%)

11(15.3%)

57(79.2%)

4(5.6%)

23(31.9%)

3(4.2%)

38(52.7%)

8(11%)

69(95.8%)

3(4.2%)

9(12.5%)

63(87.5%)

17(11.8%)

110(76.4%)

17(11.8%)

26(18.1%)

107(74.3%)

11(7.6%)

53(36.8%)

7(4.9%)

69(47.9%)

15(10.4%)

132(91.7%)

12(8.3%)

6(4.2%)

138(95.8%)

0.32

0.27

0.66

0.61

0.43

0.57

0.48

0.81

1.12

0.62

0.25

0.02*


684

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET ปจจยดานมารดา กลมศกษา

APGAR Score <7 กลมควบคม

APGAR Score > 7p-value*

( Mean 38.5, SD 1.5)จ�านวนครงการฝากครรภ < 5 ครง > 5 ครง ภาวะโลหตจาง (Hct<33%)

7(9.7%)65(90.3%)10(13.9%)

8(5.6%)136(94.4%)17(11.8%)

0.25

0.65

ปจจยเกยวของกบการคลอด กลมศกษา APGAR Score < 7

กลมควบคม APGAR Score > 7

p-value*

ไดรบยาแกปวดระหวางคลอด

ไดรบยาเรงคลอด

มภาวะน�าเดน ≥12 ชม.

มไขระหวางคลอด

มความผดปกตของ EFM

การคลอดระยะท 2 นาน ≥60 นาท

มภาวะเบาหวาน

มภาวะความดนโลหตสง

ภาวะผดสดสวนของทารกและชองเชง

กราน

ภาวะขเทาในน�าคร�า

ชนดการคลอด

โดยการผาตดคลอด

คลอดทางชองคลอด

8(11.1%)

21(29.2%)

62(86.1%)

4(5.6%)

23(31.9%)

18(25.0%)

4(5.6%)

6(8.3%)

7(9.7%)

23(31.9%)

36(50.0%)

36(50.0%)

7(4.9%)

32(22.2%)

9(6.3%)

0

1(0.7%)

4(2.8%)

2(1.4%)

11(7.6%)

12(8.3%)

8(5.6%)

35(24.3%)

109(75.7%)

0.89

0.26

0.00*

0.00*

0.00*

0.00*

0.01*

1.00

0.73

0.00*

0.00*

*p<0.05 หมายถงมนยส�าคญทางสถต

ปจจยเกยวของกบการคลอด ผลการศกษาพบ

วากลมศกษา สวนใหญมน�าเดนมากกวา 12 ชม. รอยละ

86.1 เมอเทยบกบกลมควบคมพบรอยละ 6.3 กลมศกษา

มไข ระหวางคลอด รอยละ 5.6 กลมศกษาพบมความผด

ปกตของ EFM รอยละ 31.9 ในกลมควบคมพบรอยละ

0.7 กลมศกษาพบการคลอดระยะท 2 นาน ≥60 นาท

รอยละ 25 ในกลมควบคมพบรอยละ 2.8 กลมศกษาม

ภาวะเบาหวานรอยละ 5.6 สวนกลมควบคมพบรอยละ

1.4 กลมศกษาพบภาวะขเทาในน�าคร�ารอยละ 31.9 สวน

กลมควบคมพบรอยละ 5.6 กลมศกษาพบการคลอดทาง

ชองคลอดรอยละ 50 และ ในกลมควบคมพบการคลอด

ทางชองคลอดรอยละ 75.7 (ตารางท 2)

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละขอมลปจจยเกยวของกบการคลอด (กลมศกษา= 72, กลมควบคม =144 )

* p<0.05 หมายถง มนยส�าคญทางสถต



ตารางท 1 จ�านวน และ รอยละของขอมลปจจยดานมารดา (กลมศกษา= 72, กลมควบคม =144) (ตอ)



ปจจยเกยวกบทารก กลมศกษา APGAR Score <7

กลมควบคม APGAR Score > 7

p-value*

สวนน�าของทารกผดปกตน�าหนกทารกแรกเกด นอยกวา 2,500 กรม มากกวาหรอเทากบ 2,500 กรม ภาวะทารกคบขนในครรภ (Fetal distress)

6(8.3%)

7(9.7%)65(90.3%)4(5.6%)

5(3.5%)

6(4.2%)138(95.8%)

1(0.7%)

0.12

0.10

0.02*

ตารางท 3 จ�านวน และ รอยละของขอมลปจจยเกยวกบทารก (กลมศกษา= 72, กลมควบคม =144 )

* p<0.05 หมายถงมนยส�าคญทางสถต

วเคราะหโดยน�าตวแปรปจจยทางดานมารดา

ไดแก อาย ระดบการศกษา อาชพ จ�านวนการตงครรภ

ภาวะโลหตจาง อายครรภและจ�านวนครงการฝากครรภ

ปจจยเกยวของกบการคลอด ไดแกไดรบยาแกปวดระหวาง

คลอด ไดรบยาเรงคลอด มภาวะน�าเดน≥12 ชม. มไข

ระหวางคลอด มความผดปกตของ Electronic fetal

monitor (EFM) การคลอดระยะท 2 นาน ≥60 นาท

มภาวะเบาหวาน มภาวะความดนโลหตสง ภาวะผดสดสวน

ของทารกและชองเชงกราน ภาวะขเทาในน�าคร�า ชนด

การคลอดโดยการผาตดคลอด และการคลอดทางชองคลอด

ปจจยเกยวกบทารก ไดแก สวนน�าของทารกผดปกต

น�าหนกทารกแรกเกด ภาวะทารกคบขนในครรภ ผลการ

ศกษาพบวา ปจจยเสยงทมความสมพนธกบการคลอด

ทารกทมคะแนนแอพการใน 1 นาท แรกคลอดเทากบ

หรอต�ากวา 7 อยางมนยส�าคญทางสถต ไดแก อาย

ครรภ<37 สปดาห (OR=0.10 , 95% CI= 0.02-0.41)

มภาวะเบาหวาน (OR=0.02,95%CI=0.00-0.31)

มภาวะน�าเดน ≥12 ชวโมง (OR=0.77,95%CI=0.61-8.77)

การคลอดระยะท 2 นาน ≥60 นาท (OR=0.10, 95%

CI=0.02-0.60) และการคลอดทางชองคลอด (OR=0.21,

95%CI=0.10-0.42) (ตารางท 4)

ตารางท 4 แสดงการวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบการคลอดทารกทมคะแนนแอพการใน 1 นาท แรกคลอด

เทากบหรอต�ากวา 7 (กลมศกษา= 72, กลมควบคม =144)

ปจจย OR 95%CI p-value*

อายครรภ<37 สปดาห

มภาวะเบาหวาน

มภาวะน�าเดน≥12 ชม.


การคลอดระยะท 2 นาน ≥60 นาท

0.10

0.02

0.77

0.21

0.10

(0.02-0.41)

(0.00-0.31)

(0.61-8.77)

(0.10-0.42)

(0.02-0.60)

0.00*

0.00*

0.00*

0.00*

0.01*

* p<0.05 หมายถงมนยส�าคญทางสถต

ปจจยเกยวกบทารก ผลการศกษาพบวาทารก

สวนใหญคลอดทอายครรภ 37 สปดาหขนไป กลมศกษา

พบการคลอดทอายครรภนอยกวา 37 สปดาหรอยละ

12.5 กลมควบคมพบคลอดรอยละ 4.2 สวนน�าของทารก

ผดปกต รอยละ 8.3 ในกลมศกษา และพบรอยละ 3.5

ในกลมควบคมในกลมศกษาพบน�าหนกทารกมากกวาหรอ

เทากบ 2500 กรม รอยละ 90.3 และมภาวะทารกคบขน

ในครรภรอยละ 5.6 (ตารางท 3)


686

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วจารณ ภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกดเปนปญหา

ส�าคญของงานอนามยแมและเดก สงผลกระทบให

เกดความพการหรอเสยชวตในทารกแรกเกด มการใช

ทรพยากรการดแลรกษาทารกกล มนปรมาณมาก

จากผลการศกษานพบ 5 ปจจยเสยงทมความสมพนธกบ

การคลอดทารกทมคะแนนแอพการใน 1 นาท แรกคลอด

เทากบหรอต�ากวา 7 อยางมนยส�าคญทางสถต คอปจจย

ดานมารดาไดแกภาวะคลอดกอนอายครรภ 37 สปดาห

และมารดาเปนเบาหวานระหวางตงครรภ ปจจยระยะ

คลอดไดแกภาวะน�าเดนมากกวา 12 ชวโมง การคลอด

ระยะท 2 นานกวา 60 นาท และการคลอดทางชองคลอด

การปองกนการคลอดกอนก�าหนด การควบคมเบาหวาน

ระหวางตงครรภใหด การเฝาระวงระยะเจบครรภคลอด

ทดและพจารณาการคลอดทเหมาะสมรวดเรวจะชวย

ลดความเสยงตอการเกดภาวะขาดออกซเจนในทารก

แรกเกดได

มารดาคลอดทารกอายครรภนอยกวา 37 สปดาห

มโอกาสเกดภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกด

ไดมากกวา อายครรภ 37 สปดาหเนองจากรางกายยง

สรางสารลดแรงตงผวในถงลม (Surfactant) นอยท�าให

ทารกภาวะหายใจล�าบากเมอแรกเกด และเกดภาวะขาด

ออกซนเจน เกดเปน Respiratory distress syndrome

(RDS) หรอภาวะน�าตาลในเลอดต�าภาวะตดเชอในกระแส

เลอด เปนตนซงสอดคลองกบการศกษาทผานมาของ

ชญาศกด พศวง และปรศนา พานชกล(7-12, 20-22)

ภาวะเบาหวานระหวางตงครรภ ซงระหวาง

ตงครรภรกมการสรางฮอรโมน Human placental

lactogen (hPL) กอใหเกดภาวะดออนซลนและเพม

การใชพลงงานจากไขมน เพอสงวนพลงงานจากน�าตาล

นนไวใหกบทารกในครรภ สงผลใหในการตงครรภปกต

นนจะตรวจพบวามภาวะ Fasting hypoglycemia

และภาวะPostprandial hyperglycemia และภาวะ

Hyperinsulinemia ซงฮอรโมน Human placental

lactogen จะเพมปรมาณมากขนเรอยๆ ตามอายครรภ

และเพมสงในชวงอายครรภ 24-28 สปดาหและสงสดท

ชวงอายครรภ 34-36 สปดาห หากควบคมไมใหเกดภาวะ

Postprandrial hyperglycemia ไดจะสามารถลดอตรา

การตายของทารกในครรภได หากระดบ Fasting blood

glucose >105 mg/dl จะเพมอตราตายของทารกใน

ครรภชวง 4-8 สปดาหสดทายกอนคลอด ซงการควบคม

ระดบน�าตาลในเลอดไมดจะสงผลตอทารกในครรภ ขณะ

คลอดเชนเกด Respiratory distress syndrome, Fetal

hypoglycemia, Macrosomia, Hypocalcemia,

Polycythemia สอดคลองกบการศกษาของสมบต

ศกดสงาวงษ และ สธร รตนะมงคลกล(8,23)

จะเหนไดวาทงภาวการณคลอดกอนอายครรภ

37 สปดาหและภาวะเบาหวานระหวางตงครรภ เปนภาวะ

ทปองกนและดแลไดในระหวางฝากครรภ เจาหนาท

คลนกฝากครรภตองมความร ในการดแล ใหความร

ใหค�าแนะน�า การดแลแบบองครวมสหสาขาวชาชพ

เพอปองกนการคลอดกอนก�าหนด และปองกนการเปน

เบาหวานระหวางตงครรภ หรอปองกนการเกดภาวะ

แทรกซอนตอบตรทมารดาเปนเบาหวาน หญงตงครรภ

ตองมความร และตระหนกในการดแลบตรในครรภ

ทงดานอาหาร การดแลสขภาพ และทราบอาการผดปกต

ทตองรบมาพบแพทย เพอลดการเกดภาวะขาดออกซเจน

ในทารกแรกเกด

ปจจยการมภาวะน�าเดน ≥ 12 ชม. ภาวะน�า

เดนกอนก�าหนดนนสงทกงวลมากทสดกคอเรองของ

การตดเชอของมารดา ซงเกดจากการอกเสบตดเชอใน

โพรงมดลก ซงจะสมพนธกบระยะเวลาตงแตน�าเดน

จนถงระยะคลอด โดยเฉพาะถาภาวะน�าเดนกอนก�าหนด

เกดกอนอายครรภครบก�าหนด นอกจากทารกจะเสยง

ตอภาวะการตดเชอทรนแรงและภาวะทพพลภาพดาน

พฒนาการในระยะยาวแลว ยงเสยงตอภาวะแทรกซอน

ตางๆ ทเกดจากการคลอดกอนก�าหนด เชน ภาวะหายใจ

ยากล�าบากจากปอดพฒนาไมสมบรณ หรอทเรยกวา RDS

(respiratory distress syndrome) รวมถงทารกอาจเกด

ภาวะแทรกซอนอนๆ ทสงผลใหการท�างานของหวใจและ

ปอดของทารกผดปกต(10,12)

ปจจยการคลอดระยะท 2 นานมากกวา 60 นาท

และการคลอดทางชองคลอดนนมความเสยงตอการ

เกดภาวะขาดออกซเจนในทารกแรกเกดเนองจากระยะ





รอคลอดทยาวนานมการเสยงตอการตดเชอตอทารกสงเพราะมการตรวจภายในบอย มการเบงคลอดทรนแรงและเปนระยะเวลานาน สงผลใหมแรงดนในชองอกเพมขน ท�าใหปรมาณเลอดไหลเวยนไปทหวใจลดลงและ ความดนโลหตสง มารดามความเครยด เลอดไปเลยงมดลกลดลง ทารกในครรภไดรบออกซเจนไมเพยงพอ ท�าใหทารกแรกเกดมภาวะ Asphyxia ได สอดคลองกบการศกษาของมนตร ภรปญญาวานช(10,14,24,25,26,27) จาก การศกษานพบวากลมศกษาทคลอดทางชองคลอดมความสมพนธกบคลอดระยะท 2 นานมากกวา 60 นาท รอยละ 36.1 ภาวะน�าเดน≥12 ชม. รอยละ 19.4 ภาวการณคลอดกอนอายครรภ 37 สปดาหรอยละ 19.4 จงท�าใหการคลอดทางชองคลอดในกลมนมความเสยง ตอทารกขาดออกซเจนสง ป จจยระหว างการคลอดทงภาวะน�าเดนมากกวา 12 ชวโมง การคลอดระยะท 2 นานมากกวา 60 นาท และการคลอดทางชองคลอดนนเปนการดแล ระหวางรอคลอด การเฝาระวงและดแลอยางใกลชด มการวนจฉยความผดปกตตอการขาดออกซเจนของ ทารกไดอยางรวดเรว การพจารณาชองทางคลอดท เหมาะสม การเตรยมทมและอปกรณดแลรบเดกใหพรอม จะท�าใหชวยลดการเกดภาวะขาดออกซเจนในทารก

แรกเกดได

สรป จากการศกษาปจจยเสยงตอการขาดออกซเจน

ของทารกแรกเกดในโรงพยาบาลบวใหญพบวาอายครรภ

นอยกวา 37 สปดาห ภาวะเบาหวานระหวางตงครรภ

ภาวะน�าเดนมากกวา 12 ชวโมง การคลอดระยะท 2 นาน

มากกวา 60 นาท และการคลอดทางชองคลอด มความ

สมพนธตอการขาดออกซเจนของทารกแรกเกดอยางมนย

สมพนธทางสถตขอมลนสามารถน�าไปพฒนาระบบการ

ดแลมารดาและทารกในครรภใหมประสทธภาพมากขน

ทงระหวางฝากครรภและระหวางคลอด เฝาระวงกลม

เสยงสง และลดปจจยเสยงตอภาวะขาดออกซเจนใน

ทารกแรกเกดมการเตรยมความพรอมบคลากรและเครอง

มอในการดแลแมและเดกเพอลดอตราตายหรอพการของ

ทารกแรกเกดทมภาวะขาดออกซเจน

ขอจ�ากดของการศกษา การศกษานเปนการศกษาเวชระเบยนยอนหลง

ท�าใหขอมลทศกษาไมสมบรณ และจ�านวนกลมตวอยางนอย

เอกสารอางอง1. สนทร ฮอเผาพนธ. Definding the scope of perinatal asphyxia. ใน : สนทร ฮอเผาพนธ บรรณาธการ. Neonatology. กรงเทพฯ: ธนาเพรส 2007; 76-97.2. Utomo MT. Risk Factors for Birth Asphyxia. Folia Medica Indonesiana. 2011;47(4):211-4.3. ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ สงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบสอง พ.ศ.2560-2564. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 31 สงหาคม 2563]. สบคนไดจาก: URL: https://www.nesdc.go.th/ewt_dl_link. php?nid=6422.4. กองยทธศาสาสตรและฝายแผน กระทรวงสาธารณสข. ขอมลสาธารณสขเขต 9. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอ วนท 31 สงหาคม 2563]. สบคนไดจาก:URL:http:// www.moph.go.th/kpi2/kpi/index/?id=1066 &kpi_year=2562&lv=2&z=095. สรางคทพย ตงวจตร,ช�านาญ ศรประโมทย, สชาวด กาญจนวฒน. ปจจยเสยงตอภาวะการขาดออกซเจน ของทารกแรกเกดในหญงตงครรภอายครรภตงแต 37 สปดาหโดยคะแนนเอพการท 5 นอยกวา 7. TJOG 2550;18(2):54-62.6. พรปวณ อธธญชยพงษ, บรรณาธการ. คมอเวชปฏบต การคลอดมาตรฐาน. พมพครงท 5. นนทบร: กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข; 2558. 7. ชญาศกด พศวง, ปรศนา พานชกล. ปจจยเสยงท สมพนธกบภาวะขาดออกซเจนของทารกแรกเกดใน โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. เวชสารแพทยทหารบก 2554;64(3):109-19.8. สมบต ศกดสงาวงษ, สธร รตนะมงคลกล. ปจจยเสยง และคะแนนความเสยงของการเกดภาวะขาด ออกซเจนในทารกแรกเกดในโรงพยาบาลกมภวาป จ.อดรธาน. เวชสารแพทยทหารบก 2562;72(1): 41-52.


688

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

9. กรรณการ บรณวนช, กฤษณ เชยวชาญประพนธ. ปจจยเสยงตอการเกดภาวะขาดออกซเจนปรก�าเนด ในคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล. วชรเวชสารและ วารสารเวชศาสตรเขตเมอง 2563;64(1):11-22.10. มนตร ภรปญญาวานช. ปจจยเสยงตอการเกดภาวะ ขาดออกซเจนในทารกแรกเกดของโรงพยาบาลเสนา. วารสารวจยวทยาศาสตรการแพทย 2551;1(2):83-89.11. บรรพจน สวรรณชาต. ปจจยเสยงของการเกดภาวะ ขาดออกซเจนในทารกแรกเกดในโรงพยาบาล กาฬสนธ. ศรนครนทรเวชสาร 2547;19(4):233-40.12. สนดา พรรณะ. ปจจยเสยงตอการเกดภาวะขาด ออกซเจนในทารกแรกเกดในโรงพยาบาลหนองคาย. ศรนครนทรเวชสาร 2563;35(3):278-86.13. ปยา แชมสายทอง, เกษม เรองรองมรกต. การดแล สขภาพทารกในครรภในระยะคลอด. วารสารการ แพทยและวทยาศาสตรสขภาพ 2548;12(2):42-58.14. อไร ศลปะกจโกศล. ปจจยเสยงการเกดภาวะขาด ออกซเจนในทารกแรกคลอด โรงพยาบาลพนมสารคาม ฉะเชงเทรา. วารสารวจยระบบสาธารณสข 2551;3 (ฉบบเสรม 6):1315-24.15. จรญญา แสงจนทร. ปจจยเสยงตอภาวะขาดออกซเจน ของทารกแรกเกด. วารสารวชาการแพทยเขต 11 2558;29(3):393-402.16. P mk, Padarthi P. A Prospective Study on Intrapartum Risk Factors for Birth Asphyxia. (IOSR-JDMS) 2016;15(9):4-7. 17. ศกนน มะโนทย. การชกน�าการคลอดและการเรง คลอด. ใน: ธระพงศ เจรญวทย, บรรณาธการ. สตศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตงเฮาส; 2551: 186-91.18. เยอน ตนนรนดร. การตรวจสขภาพทารกในครรภ ในระยะเจบครรภคลอด. ใน: ธระพงศ เจรญวทย, บรรณาธการ. สตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตงเฮาส; 2551: 110-19.19. ราชวทยาลยสตนรแพทยแหงประเทศไทย. แนวทาง ในการวนจฉยเพอผาตดคลอดดวยขอบงชการผด สดสวนของศรษะทารกและองเชงกรานหรอการ ด�าเนนการคลอดลมเหลว. [อนเตอรเนท]. [สบคน เมอวนท 3 ธนวาคม 2563]. สบคนไดจาก:URL: http://wops.moph.go.th/ngo/oddh/cd/ nurse/pramot/CPG%20CS%203.5.55.pdf

20. Chen ZL, He RZ, Peng Q, Guo KY, Zhang YQ, Yuan HH, et al. [Prenatal risk factors for neonatal asphyxia: how risk for each?]. [Article in Chinese]. Zhongguo Dang Dai Er Ke Za Zhi 2009;11(3):161-5. 21. Lee AC, Mullany LC, Tielsch JM, Katz J, Khatry SK, LeClerq SC, et al. Risk factors for neonatal mortality due to birth asphyxia in southern Nepal: a prospective, community- based cohort study. Pediatrics 2008;121(5): e1381-90. 22. Nayeri F, Shariat M, Dalili H, Bani Adam L, Zareh Mehrjerdi F, Shakeri A. Perinatal risk factors for neonatal asphyxia in Vali-e-Asr hospital, Tehran-Iran. Iran J Reprod Med 2012;10(2):137-40. 23. ธรรมพจน จรากรภาสวฒน. โรคเบาหวานขณะ ตงครรภ (Gestational Diabetes Mellitus). [อนเตอรเนท]. 2016 [สบคนเมอวนท 31 สงหาคม 2563]. สบคนไดจาก:URL: https://w1.med. cmu.ac.th/obgyn/index.php?option=com_ content&view=art icle&id=1197:gesta tional-diabetes-mellitus&catid=45:topic-re view&Itemid=56124. Nauman Kiyani A, Khushdil A, Ehsan A. Perinatal Factors Leading to Birth Asphyxia among Term Newborns in a Tertiary Care Hospital. Iran J Pediatr 2014;24(5):637-42. 25. Tabassum F, Rizvi A, Ariff S, Soofi S &Zulfiqar A. Bhutta. Risk Factors Associated with Birth Asphyxia in Rural District Matiari, Pakistan: A Case Control Study. Int J Clin Med 2014; 5(21):1430-41.26. ศรพร พงษโภคา, อรนช เชาวปรชา, ชลลดา จนทรขาว. การพยาบาลมารดาในระยะคลอด. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย; 2555.27. Lemos A, Dean E, de Andrade AD. The Valsalva maneuver duration during labor expulsive stage: repercussions on the maternal and neonatal birth condition. Rev Bras Fisioter 2011;15(1):66-72.






การรกษาความวการใตสนกระดกปรทนตภายหลงจากการผาตด

ฟนกรามคดลางซทสามโดยวธการชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพ

รวมกบการใชเนอเยอปลกถายเอกพนธ : รายงานผปวย

Treatment of Intrabony Defect After Removal of Third Molar Impaction

By Guided Tissue Regeneration With Allogenic Bone Graft : A Case Reportสนต การรมย, ทบ.ป. วชาชพทนตกรรม (ปรทนตวทยา)*

Santi Kanram, D.D.S., Cert.in periodontology**กลมงานทนตกรรม โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000

*Dental Department, Buri Ram Hospital, Buri Ram Province Thailand, 31000Corresponding author. E-mail address : [email protected]

Received : 05 Oct 2020. Revised : 22 Oct 2020. Accepted : 14 Dec 2020

บทคดยอ ความวการใตสนกระดกปรทนตของฟนกรามลางซทสองซงเกดภายหลงการผาตดฟนกรามคดลางซทสาม เปนสถานการณทจดการยากอยางหนงส�าหรบทนตแพทย การชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพรวมกบการใชเนอเยอปลกถายเอกพนธเปนหนงในวธการรกษาทประสบผลส�าเรจ เพอใหเกดการคนสภาพเนอเยอปรทนตในต�าแหนงความวการนน ผปวยหญงไทยอาย 44 ปมาดวยอาการน�า ปวดเหงอกและมเลอดออกจากเหงอกบรเวณฟนกรามลางขวาซในสดใหประวตวาเคยผาฟนกรามคดลางในต�าแหนงดงกลาวไปเมอ 9 ปทแลว ถกสงมาปรกษาทนตแพทยเฉพาะทางปรทนตวทยา จากการตรวจทางคลนกและภาพถายรงสพบวามรองลกปรทนต ความวการใตสนกระดกปรทนตชนด 3 ผนงรวมกบความวการงามรากฟน โดยแผนการรกษาคอใชวธการสรางอวยวะยดเกาะใหมโดยใชเนอเยอปลกถายเอกพนธชนดแชแขงแหงปราศจากแคลเซยมหรอดเอฟดบเอ รวมกบแผนกนชนดสลายได ผลการรกษาสามารถเพมระยะยดเกาะทางคลนกและลดรองลกปรทนตไดอาการปวดเหงอกและเลอดออกจากรองเหงอกลดลงผลการรกษาเปนทพงพอใจแกผปวยค�าส�าคญ : ความวการใตสนกระดกปรทนต การชกน�าเนอเยอคนสภาพ เนอเยอปลกถายเอกพนธ ฟนกรามคดซทสาม

ABSTRACT Periodontal intrabony defects of mandibular second molar that arise after third molar removal in high-risk patients are a clinical dilemma for clinicians. Guided tissue regeneration with allogenic bone graft has proven to be a successful treatment for periodontal regeneration at the defect site. A 44-years-old Thai woman presented with painful and bleeding gum with history of third molar removal9 years ago, was referred to periodontist for proper management. Clinical and radiographic examination found deep probing depth and 3 walls intrabony defects with furcation defect. The treatment plan is to regenerate the new attachment apparatus with Demineralized Freezed Dried Bone Allograft (DFDBA) and bioresorbable membrane. The treatment result showed gaining in clinical attachment apparatus and reducing in probing depth. Also, pain and bleeding from gingival sulcus was reduced. The patient satisfied with the result. Keywords : Periodontal pocket, Guided tissue regeneration, Alveolar bone grafting, Third molar


690

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หลกการและเหตผล ฟนกรามคดลางซทสาม (impacted lower

third molar) เปนหนงในปจจยเสยงของการเกดโรค

ปรทนตอกเสบ สงผลใหเกดการท�าลายของอวยวะ

ปรทนตและความวการใตสนกระดกปรทนต (intrabony

defect) ในต�าแหนงไกลกลาง (distal) ของฟนกราม

ลางซทสอง (lower second molar) มงานวจย(1-3) ทได

ศกษาวา แมการถอนฟนกรามคดลางซทสามออกไปกไม

สามารถท�าใหปญหาความวการใตสนกระดกปรทนตของ

ฟนกรามลางซทสองทมอยแลวหายไปไดและอาจท�าให

ปญหาแยขนกวาเดมได การศกษาของ Kugelberge และ

คณะพบวา ภายหลงการน�าฟนกรามคดลางซายซทสาม

ออกไปในระยะเวลา 2 ป เกดปญหาปรทนตทสงผลตอฟน

กรามลางซทสองคอ รอยละ 43.3 ของผปวยพบรองลก

ปรทนตมากกวา 7 มลลเมตร รอยละ 32.1 พบรองลก

ปรทนตมากกวา 4 มลลเมตรและจ�านวนผปวยรอยละ 44.4

มความวการใตสนกระดกปรทนตลกมากกวา 4 มลลเมตร

ยงรองลกปรทนตและความวการใตสนกระดกปรทนตม

ความลกมากบรเวณทเปนแหลงอาศยของแบคทเรยกยง

มากขนสงผลท�าใหเกดการท�าลายอวยวะปรทนตของฟน

ซนนมากขนตามไป(2,4,5)

ปจจยทมผลตอการท�าลายอวยวะปรทนตของ

ฟนกรามลางซทสองหลงจากน�าฟนกรามคดลางซทสาม

ออกไป ไดแก อายของผปวย(6) ยงมอายมากการหายของ

แผลกจะชา ต�าแหนงของฟนกรามคดลางซทสามและ

ปรมาณพนผวสมผสดานไกลกลางตอฟนกรามคดลาง

ซทสอง ยงมพนทสมผสกบดานไกลกลางของฟนกราม

ลางซทสองมาก โอกาสเกดการท�าลายอวยวะปรทนตก

จะยงมากตาม ปจจยอนๆ ไดแก เทคนคในการผาตด(7)

ลกษณะทางคลนกและภาพถายรงสทเปนสญญาณของ

โรคปรทนตมากอน การตอบสนองของระบบภมคมกน(6)

โดยเฉพาะอยางยงการควบคมอนามยชองปากในบรเวณ

ผาตด(1) ลวนเปนความเสยงตอการท�าลายอวยปรทนต

ทงสน

ในปจจบนมวธทจะชวยปองกนไมใหเกดปญหา

ตออวยวะปรทนตของฟนกรามซทสองไดเชน การผาฟน

กรามซทสามดวยวธการตดตวฟนออก (coronectomy)

จากการศกษาของ Vignudelli และคณะ(8) พบวามการ

หายของอวยวะปรทนตดกวาการน�าฟนกรามคดซทสาม

ออกทงหมด (complete extraction) แตอยางไรกตาม

หากมขอบงชทตองน�าฟนกรามซทสามออกทงหมดกม

ความจ�าเปนตองท�า

มการศกษาหลายวธทชวยลดความเสยงในการ

ด�าเนนโรคปรทนตบรเวณไกลกลางของฟนกรามลางซท

สองไมใหแยไปกวาเดม อาท เชน การขดและเกลารากฟน

บรเวณฟนกรามลางซทสอง(9-12) การวางแผนเยบแผน

เหงอก(13) เปนตน

การชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพ (Guided

Tissue Regeneration) เปนวธทไดรบการยอมรบอยาง

กวางขวาง(14-17) ในการรกษาความวการใตสนกระดก

ปรทนต (intrabony defect) โดยมหลกการคอการ

พยายามสรางเซลลตนก�าเนดทจ�าเปนตอการคนสภาพ

ของอวยวะปรทนต (periodontal regeneration)(17-21)

โดยท�าใหเกดการยดเกาะใหม (new attachment) กบ

อวยวะปรทนตทเคยเปนโรคมากอน ซงสรางจากเซลล

ตนก�าเนดจากเซลลเอนยดปรทนต และมการแยกเซลล

เนอเยอยดตอ (connective tissue cell) และเซลลเยอ

บผวออกออกจากผวรากฟนโดยใชแผนเยอกน (barrier

membrane) ซงมทงชนดทสลายได (resorbable

membrane) และสลายเองไมได (non-resorbable

membrane) โดยมงานวจยทรายงานวา(20) การชกน�า

ใหเกดเนอเยอคนสภาพมการยดเกาะใหม (new attachment)

ไดอยางดในความวการใตสนกระดกปรทนต

วสดปลกถายกระดกเอกพนธชนดแชแขงแหง

ปราศจากแคลเซยม หรอ ดเอฟดบเอ เปนกระดกทผาน

กระบวนการท�าใหปราศจากแคลเซยม (decalcification)

ดวยกรดไฮโดรคลอรกเพอใหสารโบนมอรโฟเจนเนตก

โปรตนหรอ บเอมพ (Bone Morphogenetic proteins;

BMPs) เผยออกมา กระดกปลกถายชนดนจงมคณสมบต

เหนยวน�าการสรางกระดก(22) ผลการศกษาทางจล

กายวภาคของ Bowers และคณะในป 1989 ทใชกระดก

ปลกถายเอกพนธชนดแชแขงแหงปราศจากแคลเซยมใน

การรกษาความวการของกระดกพบวา สามารถสรางการ

ยดใหมของอวยวะปรทนตในบรเวณทมความวการได(23)

การรกษาความวการใตสนกระดกปรทนตภายหลงจากการผาตดฟนกรามคดลางซทสามโดยวธการชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพรวมกบการใชเนอเยอปลกถายเอกพนธ : รายงานผปวย

Treatment of Intrabony Defect After Removal of Third Molar Impaction By Guided Tissue Regeneration

With Allogenic Bone Graft : A Case Report



แผนเยอกนชนดสลายได ไดรบการพฒนาขน

มาจากแผนเยอกนทไมสลาย เพอชวยลดขนตอนในการ

ผาตดครงทสอง วสดทน�ามาใชมหลายชนดตงแตกรด

โพลแลกตก (polylactic acid and poly glycolic acid)

แตทนยมใชมากทสดคอ แผนคอลลาเจน (collagen

membrane) โดยสวนใหญท�าจากเอนของววและหม

ซงสามารถละลายไดเองโดยเอนไซมทผลตจากเซลลของ

รางกาย เชน แมกโครเฟจ (macrophage) หรอเมดเลอด

ขาวชนดโพลมอโฟนวเคลยร (Polymorphonuclear

leukocyte)(22)

การชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพ (GTR) รวม

กบการใชวสดปลกถายกระดกเอกพนธชนดแชแขงแหง

ปราศจากแคลเซยม หรอ ดเอฟดบเอ เปนการท�าให

เกดการสรางใหมดวยวธผสมผสาน โดยใชแผนกนเพอ

ชวยพยงเหงอกกนเซลลเยอบผวและเซลลเนอเยอยดตอ

ใชวสดปลกถายกระดกเพอเปนสอน�าการสรางกระดก

(Scaffold) และมสารทชวยเหนยวน�าการสรางกระดก

เพอเพมประสทธภาพสงสดในการสรางเนอเยอปรทนต

ขนมาใหม และคงผลการรกษาใหอยไดนานขน

รายงานผปวย ผปวยหญงไทย สถานภาพสมรส อาย 44 ป

มาดวยอาการปวดเหงอกบรเวณฟนกรามลางขวาซในสด

ใหประวตวาเคยไดรบการผาฟนกรามคดซทสามไปเมอ

9 ปทแลว แปรงฟนแลวมเลอดออกบอยครง ลกษณะ

อาการปวดตอๆ เปนๆ หายๆ ผปวยปฏเสธโรคประจ�าตว

ปฏเสธการแพยาและแพอาหาร

ตรวจในชองปากโดยทวไป พบวามรองลก

ปรทนต 3-4 มลลเมตร ยกเวนบรเวณไกลกลางของฟน

กรามลางขวาซทสอง พบรองลกปรทนต 10 มลลเมตร

ไมพบฟนโยก ลกษณะเหงอกสแดงเลกนอยกดไมนม ขอบ

เหงอกมลกษณะกลม เหงอกสามเหลยมระหวางฟนท

ไมพบลกษณะผวสมลกษณะทางคลนกของฟนกรามลาง

ขวาซทสอง เปนฟนปกต ไมพบฟนผหรอวสดอดขนาด

ใหญ ทดสอบความมชวตของฟนไดผลบวก ลกษณะ

ภาพถายรงสพานอรามก และภาพถายรงสรอบปลาย

รากฟนในบรเวณฟนกรามลางซทสองดานไกลกลางพบ

ลกษณะการสญเสยกระดกเบาฟนแบบแนวดงในระดบ

กลาง (moderate vertical bone loss) และภาพถาย

รงสโคนบมคอมพวเตดโทโมกราฟ (Cone Beam

Computed Tomography: CBCT) พบลกษณะ

ความวการใตสนกระดกปรทนตทมผนงลอมรอบทง

3 ดาน (3 wall intrabony defects)

แผนการรกษาของผปวย ในขนตอนการดแล

อนามยชองปาก (Hygienic phase) ไดแนะน�าการดแล

อนามยช องปาก ขดหนน�าลายและเกลารากฟน

หลงประเมนผลการรกษา (re-evaluate) พบวารองลก

ปรทนตลดลงจาก 10 มลลเมตรเหลอ 8 มลลเมตร

คาดชนคราบจลนทรย (Plaque index score) จาก

รอยละ 40 ลดลงเหลอรอยละ 22 จงเขาสแผนการรกษา

ขนแกไข (corrective phase) ซงมวตถประสงคเพอสราง

การยดเกาะใหมของอวยวะปรทนต ดวยวธการชกน�าให

เกดเนอเยอคนสภาพ โดยใชวสดปลกถายเอกพนธชนด

แชแขงแหงปราศจากแคลเซยม หรอดเอฟดบเอ (DFDBA)

ซงเปนเนอเยอปลกถายเอกพนธมคณสมบตเหนยวน�าให

เกดการสรางกระดก (osteoinductive) และใชแผนกน

ชนดสลายได ยหอ Biomend®

ภาพท 1 แสดงลกษณะฟนและเหงอกทงปาก


692

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ภาพท 2 ภาพถายรงสพานอรามกแสดงลกษณะกระดกเบาฟนทงปาก

ในขนตอนการท�าศลยกรรมปรทนต วางแผน

รอยกรดบนแผนเหงอก โดยกรดในรองเหงอก (sulcular

incision) จากดานไกลกลางดานแกม (distobuccal) ของ

ฟนกรามลางขวาซทสองไปจนถงดานใกลกลางดานแกม

(mesiobuccal) ของฟนกรามลางขวาซทหนง และกรด

เปนเสนตรง (linear incision) บรเวณดานไกลกลางของ

ฟนกรามลางขวาซทสองไปประมาณ 10 มลลเมตร ไมม

การตดแผนเหงอกสวนใดทง เพอคงรกษาแผนเหงอก

ใหเยบกลบมาปดแผลแบบปฐมภม (primary closure)

ปองกนการเผยของแผนกนซงหากมการเผยของแผน

กนระหวางการรกษาอาจมโอกาสเกดการปนเปอนของ

เชอแบคทเรยบรเวณแผลผาตดและสงผลตอความส�าเรจ

ในการรกษาได

ภาพท 3 ภาพถายรงสตดขวางชนดโคนบมคอมพวเตดโทโมกราฟ (CBCT) แสดงความวการใตสนกระดกปรทนตชนด

3 ผนง ดงลกศรช และภาพถายรงสรอบปลายราก

หลงจากเปดแผนเหงอกออกแลวท�าการก�าจด

เนอเยออกเสบ (degranulation) พบลกษณะความ

วการใตสนกระดกปรทนตชนด 3 ผนงรวมกบความวการ

งามรากฟนระยะท 1 ตามการแบงประเภทแบบแฮมป

(Hampclassification 1975) การออกแบบแผนกนจง

ตองครอบคลมในสวนของความวการงามรากฟนเพอหวง

ผลใหเกดการชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพบรเวณนดวย

วสดปลกถายเอกพนธชนด ดเอฟดบเอขนาด

0.5 ซซ ไดรบการเตรยมโดยผสมกบน�าเกลอ และแผน

กนชนดสลายไดยหอ Biomend® ขนาดความกวาง

15 มลลเมตร ความยาว 20 มลลเมตรตดตามรปแบบ

ทก�าหนดไวและใหมขอบเขตครอบคลมความวการออก

มาประมาณ 2 มลลเมตรโดยรอบ ตรวจสอบการปดแผน

เหงอกพบวาไมสามารถครอบคลมเปนรอยเยบแบบปฐม

ภมไดทงหมดจงท�าการลงรอยกรดบรเวณเยอหมกระดก

(periosteal releasing incision) เพมเพอใหแผนเหงอก

สามารถครอบคลมแผนกนไดทงหมด จากนนจงคอยๆ

น�าวสดปลกถายเอกพนธชนด ดเอฟดบเอ ใสใตแผนกน

จนเตม ระมดระวงไมใหลนจนแผนกนเคลอนออกจาก

ต�าแหนง เยบแผลดวยไหมละลายชนด Vicryl® ขนาด






4-0 ซงเปนเสนใยเดยว (monofilament) เพอปองกน

การสะสมของแบคทเรยบรเวณแผลเยบ (wicking effect)

ไมไดปดวสดปดแผลปรทนต เนองจากการปดอาจท�าให

แผนกนยบตวลงได

ผปวยไดรบยาแกปวด (Paracetamol 500 mg)

ยาตานการอกเสบทไมใชสเตยรอยด (Ibuprofen 400 mg)

และยาตานจลชพ (Amoxicillin 500 mg) ไดรบค�า

แนะน�าใหท�าความสะอาดชองปากตามปกต แตเวนและ

งดการใชงานบรเวณทท�าศลยกรรมปรทนต ใชน�ายาบวน

ปากชนดคลอเฮกซดนความเขมขนรอยละ 0.12 (0.12 %

chlorhexidine) และนดกลบมาตดไหมอก 2 สปดาห

หลงจากนนผปวยไดรบการดแลสขอนามยชองปากเปน

ประจ�าทก 2 สปดาหเปนเวลา 2 เดอน และทกๆ เดอน

จนครบ 6 เดอน

หลงจาก 6 เดอนผานไป ผปวยไดรบการถาย

ภาพรงส และวดรองลกปรทนตผลการรกษาเปนดงน

รองลกปรทนตจากเดม 10 มลลเมตรลดลงเหลอ

4 มลลเมตร (รองลกปรทนตลดลง 6 มลลเมตร) ระดบ

ขอบเหงอกรนลงไปจากเดม 1 มลลเมตร สรปผล

การรกษาในผ ปวยรายน ไดระดบการยดทางคลนก

(clinical attachment level) เพมขน 5 มลลเมตร

ตอมาไดตดตามผลการรกษาเพมเตมอก 2 เดอนพบ

วารองลกปรทนตยงคง 4 มลลเมตรตามเดม มเหงอก

อกเสบเลกนอย จงไดท�าการขดหนน�าลายและย�าการ

ดแลอนามยชองปากแกผปวย หลงจากนผปวยจะเขาส

แผนการรกษาระยะคงสภาพ โดยนดมาประเมนสภาพ

ปรทนตทก 3 เดอนภายในระยะเวลา 1 ปแรก และ

ทก 6 เดอนทกๆ ป

A B

ภาพท 4 ภาพในชองปากแสดงลกษณะรอยกรด (A) ลกษณะความวการใตสนกระดกปรทนตชนด 3 ผนงรวมกบ

ความวการงามรากฟนระยะท 1 (B)

ภาพท 5 แผนกนทตดใหเปนรปรางเหมาะสมส�าหรบความวการ (A) การวางแผนกนบรเวณดานไกลกลางและดานแกม

(B) เยบแผลดวยไหม Vicryl®ขนาด 4-0 ดวยวธแมทเทรสแนวดง (vertical mattress) และเยบทละปม (simple

interrupted) (C)

A B C


694

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ภาพท 6 ภาพถายทางคลนกและภาพถายรงสภายหลงการรกษา 6 เดอนพบเหงอกรนลงไปจากเดม 1 มลลเมตรและ

พบเงาทบรงสมากขนซงแสดงถงการสรางกระดก บรเวณดานไกลกลางของฟนกรามลางขวาซทสองซงเคยมความ

วการแตเดมอย

วจารณ การรกษาความวการใตสนกระดกปรทนตในฟน

กรามลางซทสองโดยการชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพ

มปจจยทส งผลตอความส�าเรจของการรกษาหลาย

ประการ ทงปจจยจากผปวย ปจจยจากตวฟนและทส�าคญ

ทสดคอ ปจจยจากความวการของรอยโรค ความวการ

ทมจ�านวนผนงทคงเหลอเพยงพอรวมกบมลกษณะลก

และแคบมโอกาสสงผลตอความส�าเรจสง ดงงานวจยของ

Prichard และคณะในป 1957(24) ศกษาผลของการคน

สภาพของอวยวะปรทนต (periodontal regeneration)

ในความวการใตสนกระดกปรทนตชนดตางๆ พบวาเกด

การสรางการยดเกาะใหม (new attachment) ในความ

วการชนด 3 ผนงและชนด 2 ผนงแตไมพบการคนสภาพ

ของอวยวะปรทนตในความวการ ผนงเดยว(15) สวนความ

ลกของความวการใตสนกระดกปรทนตควรมความลก

ตงแต 4 มลลเมตรขนไป(25) และมมมแคบซงสามารถวด

ไดจาก ภาพถายรงส (radiographic angle) โดยงาน

วจยของ Corttellini และ Tonetti ในป 1999(26)

พบวาลกษณะความวการทมมมแคบนอยกวา 25 องศาให

ผลการยดเกาะทางคลนก (clinical attachment gain)

มากกวาความวการทมมมปาน และทส�าคญรองลงมาคอ

ปจจยจากตวฟน เชน ฟนควรโยกไมเกนระดบ 1 เปนฟน

ลกษณะปกต หรอกรณทมโรคเนอเยอในฟน (pulpal

disease) ควรไดรบการรกษารากฟนเสรจสนแลว สวน

ปจจยทเกยวกบตวผปวย เชน การรกษาอนามยชองปาก

ของผปวย โดยการศกษาของ Tonetti และคณะในป

1995(27) พบวา ผปวยทมคาดชนคราบจลนทรยทวปาก

นอยกวารอยละ 10 มคาการยดเกาะทางคลนกทมากกวา

กลมทมคาดชนคราบจลนทรยสง และนอกจากนการสบ

บหรยงท�าใหผลส�าเรจในการรกษาลดลง จากปจจยขาง

ตนทกลาวมาสอดคลองกบรายงานผปวยฉบบนทมความ

วการ 3 ผนงเปนแบบชนดลกและแคบรวมกบความวการ

งามรากฟน ผปวยไมสบบหรและผปวยดแลรกษาอนามย

ชองปากไดด จงเหมาะสมทเลอกการชกน�าใหเกดเนอเยอ

คนสภาพในผปวยรายน

วสดปลกถายเนอเยอเอกพนธชนดแชแขงแหง

ปราศจากแคลเซยม หรอ ดเอฟดบเอ ใหผลการรกษาทด

ในการคนสภาพของอวยวะปรทนตเนองจาก ดเอฟดบเอ

มคณสมบตชกน�าใหเกดการสรางกระดก จากโบนมอรโฟ

เจนเนตกโปรตน (Bone Morphogenetic proteins

(BMPs)(28,29) แตมขอเสยคอ ราคาแพง และประสทธผล

การรกษาไมดเทากระดกของผปวยเอง (autogenous

bone graft) เพราะเนอเยอกระดกของผปวยเองม

คณสมบตสรางกระดก (osteogenesis) ในตนเองอย

แลว แตเนองจากในผปวยรายนไมมบรเวณใดทเปนสน

กระดกวาง (edentulous ridge) และบรเวณทายของ

ฟนกรามซทสอง (retromolar area) มพนทไมเพยงพอท

จะเกบเอาเนอเยอกระดกของผปวยได จงตดสนใจใชวสด

ปลกถายเนอเยอเอกพนธชนดดเอฟดบเอแทน ซงการ

ศกษาทางหองปฏบตการ(30) พบวาการใชวสดปลกถาย

เนอเยอเอกพนธชนดแชแขงแหงปราศจากแคลเซยม หรอ

ดเอฟดบเอ มคณสมบตในการสรางกระดก (osteogenic

potential) มากกวาวสดปลกถายเนอเยอเอกพนธชนด

แชแขงแหง หรอ เอฟดบเอ สวนการเลอกใชแผนกนชนด






สลายไดในการชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพ เพราะหวง

ผลสงสดจากการแยกเซลลเนอเยอยดตอ และเซลลเยอ

บผวออกจากผวรากฟน และการใชแผนกนชนดสลายได

ขอดคอไมจ�าเปนตองมการผาตดครงทสอง (second

stage surgery) เพอน�าแผนกนออกมา

การศกษาของ Kugelberg และคณะ(5) พบวา

อายของผปวยทมากกวา 25 ป ความลกของรองเหงอก

มากกวา 6 มลลเมตร ความวการใตสนกระดกปรทนต

ทลกมากกวา 3 มลลเมตรบรเวณดานไกลกลางของฟน

กรามลางขวาซทสองและมมของฟนกรามคด ลวนสง

ผลตอการพยากรณความเสยงทจะเกดความวการใตสน

กระดกปรทนตของฟนกรามซทสอง

ขอจ�ากดของรายงานผปวยฉบบนคอไมมขอมล

ผปวยดานภาพถายรงส กอนผาตดฟนกรามคดเนองจาก

ผปวยไดท�าการรกษาเมอ 9 ปทแลว แตอยางไรกตามหาก

ทนตแพทยผท�าการผาตดพบวาหลงผาตดฟนคดไปผปวย

มความเสยงทจะเกดความวการใตสนกระดกปรทนต ควร

ตดตามผลการรกษา เนนการดแลอนามยชองปาก การขด

หนน�าลายและเกลารากฟน(31) หรอวางแผนในการท�าการ

ชกน�าใหเกดเนอเยอคนสภาพโดยสามารถท�าทนทหลง

ผาตดฟนกรามคดออก หรอท�าหลงจากประเมนการหาย

ของแผลผาตดแลวกได

สรป การชกน�าใหเนอเยอคนสภาพรวมกบการ

ใชเนอเยอปลกถายเอกพนธ เปนทางเลอกหนงในการ

รกษาความวการใตสนกระดกปรทนตของฟนกรามซท

สองทเกดจากฟนกรามคดลางซทสาม ใหผลการรกษาท

ดในระยะยาว ทงนตองมปจจยทเหมาะสมในการเลอก

ใชวธน เชน ปจจยลกษณะของความวการ ปจจยของตว

ฟน และปจจยทเกยวของกบตวผปวย รวมทงการเลอก

ใชวสดทเหมาะสมกบผปวย เพอหวงผลในการคนสภาพ

ของอวยวะปรทนต ใหผปวยสามารถท�าความสะอาด

และใชงานฟนทไดรบการรกษาไดตามปกต แตอยางไร

กตามการปองกนโดยการผาตดฟนคดออกในระยะเวลา

ทเหมาะสมเปนสงทดทสดเพอปองการรกษาตอทมคาใช

จายสงและยงยากซบซอน

เอกสารอางอง1. Kan KW, Liu JK, Lo EC, Corbet EF, Leung WK.

Residual periodontal defects distal to the

mandibular second molar 6-36 months

after impacted third molar extraction. J Clin

Periodontol 2002;29(11):1004-11.

2. Kugelberg CF, Ahlström U, Ericson S, Hugoson

A. Periodontal healing after impacted lower

third molar surgery. A retrospective study.

Int J Oral Surg 1985;14(1):29-40.

3. Richardson DT, Dodson TB. Risk of periodontal

defects after third molar surgery: An exercise

in evidence-based clinical decision-making.

Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol

Endod 2005;100(2):133-7.


A, Kvint S. Periodontal healing after impacted

lower third molar surgery in adolescents and

adults. A prospective study. Int J Oral

Maxillofac Surg 1991;20(1):18-24.


A, Thilander H. The influence of anatomical,

pathophysiological and other factors on

periodontal healing after impacted lower

third molar surgery. A multiple regression

analysis. J Clin Periodontol 1991;18(1):37-43.

6. Kugelberg CF. Impacted lower third molars

and periodontal health. An epidemiological,

methodolog ical , retrospect ive and

prospective clinical, study. Swed Dent J

Suppl 1990;68:1-52.

7. Aloy-Prósper A, García-Mira B, Larrazabal-

Morón C, Peñarrocha-Diago M. Distal probing

depth and attachment level of lower second

molars following surgical extraction of lower

third molars : a literature review. Med Oral

Patol Oral Cir Bucal 2010;15(5):e755-9.


696

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

8. Vignudelli E, Monaco G, Gatto MR, Franco S, Marchetti C, Corinaldesi G. Periodontal Healing Distally to Second Mandibular Molar After Third Molar Coronectomy. J Oral Maxillofac Surg 2017;75(1):21-27. 9. Ash MM Jr. , Costich ER, Hayward JR. A Study of Periodontal Hazards of Third Molars. The J Periodontol 1962;33(3):209-19. 10. Osborne WH, Snyder AJ, Tempel TR. Attachment levels and crevicular depths at the distal of mandibular second molars following removal of adjacent third molars. J Periodontol 1982;53(2):93-5. 11. Van Swol RL, Mejias JE. Management and prevention of severe osseous defects distal to the second molar following third molar extraction. Int J Periodontics Restorative Dent 1983;3(2):46-57. 12. Pons-Vicente O, Valmaseda-Castellón E, Berini-Aytés L, Gay-Escoda C. Effect on pocket depth and attachment level of manual versus ultrasonic scaling of lower second molars following lower third molar extraction: a randomized controlled trial. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2009;107(3):e11-9. 13. Cetinkaya BO, Sumer M, Tutkun F, Sandikci EO, Misir F. Influence of different suturing techniques on periodontal health of t he adjacent second molars after extraction of impacted mandibular third molars. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2009;108(2):156-61. 14. Becker W, Becker BE, Prichard JF, Caffesse R, Rosenberg E, Gian-Grasso J. Root isolation for new attachment procedures. A surgical and suturing method: three case reports.

J Periodontol 1987;58(12):819-26.

15. Pontoriero R, Lindhe J, Nyman S, Karring T,

Rosenberg E, Sanavi F. Guided tissue

regeneration in degree II furcation-involved

mandibular molars. A clinical study. J Clin

Periodontol 1988;15(4):247-54.

16. Pontoriero R, Nyman S, Lindhe J, Rosenberg

E, Sanavi F. Guided tissue regeneration in

the treatment of furcation defects in man.

J Clin Periodontol 1987;14(10):618-20.

17. Schallhorn RG, McClain PK. Combined osseous

composite grafting, root conditioning, and

guided tissue regeneration. Int J Periodontics

Restorative Dent 1988;8(4):8-31.

18. Gottlow J, Nyman S, Karring T, Lindhe J.

New attachment formation as the result of

controlled tissue regeneration. J Clin

Periodontol 1984;11(8):494-503.

19. Karring T, Nyman S, Lindhe J. Healing

following implantation of periodontitis

affected roots into bone tissue. J Clin

Periodontol 1980;7(2):96-105.

20. Nyman S, Gottlow J, Karring T, Lindhe J.The

regenerative potential of the periodontal

ligament. An experimental study in the

monkey. J Clin Periodontol 1982;9(3):257-65.

21. Nyman S, Lindhe J, Karring T, Rylander H..

New attachment following surgical treatment

of human periodontal disease. J Clin

Periodontol 1982;9(4):290-6.

22. อรวรรณ จรสกลากร. ศลยกรรมคนสภาพเนอเยอ

ปรทนต. ปรทนตบ�าบด ; การรกษาขนแกไขและการ

จดการสหวทยาการ. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร:

คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย;

2563: 101-3.






23. Bowers GM, Chadroff B, Carnevale R, Mellonig

J, Corio R, Emerson J, et al. Histologic

evaluation of new attachment apparatus

formation in humans. Part II. J Periodontol

1989;60(12):675-82.

24. Prichard J. The Infrabony Technique as a

Predictable Procedure. J Periodontol 1957;

28(3):202-16.

25. Laurell L, Gottlow J, Zybutz M, Persson R.

Treatment of intrabony defects by different

surgical procedures. A literature review.

J Periodontol 1998;69(3):303-13.

26. Cortellini P, Tonetti MS. Focus on intrabony

defects: guided tissue regeneration.

Periodontol 2000 2000;22:104-32.

27. Tonetti MS, Pini-Prato G, Cortellini P. Effect

of cigarette smoking on periodontal healing

following GTR in infrabony defects. A

preliminary retrospective study. J Clin

Periodontol 1995;22(3):229-34.

28. Chen D, Zhao M, Mundy GR. Bone

morphogenetic proteins. Growth Factors

2004;22(4):233-41.

29. Urist MR, Strates BS. Bone morphogenetic

protein. J Dent Res 1971;50(6):1392-406.

30. Mellonig JT. Freeze-dried bone allografts

in periodontal reconstructive surgery. Dent

Clin North Am 1991;35(3):505-20.

31. Leung WK, Corbet EF, Kan KW, Lo EC, Liu JK.

A regimen of systematic periodontal care

after removal of impacted mandibular third

molars manages periodontal pockets

associated with the mandibular second

molars. J Clin Periodontol 2005;32(7):725-31.


698

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




การพฒนาอปกรณดงนวมอแบบ Wonder Finger Trap เพอชวยในการจดกระดก

ผทไดรบบาดเจบกระดกแขนหกแบบปด ในโรงพยาบาลยางตลาด

อ�าเภอยางตลาด จงหวดกาฬสนธ

The Development of a Wonder Finger Trap Device to Assist in

Orthopedic Braces In the Closed Arm Fracture Injury In Yang Talat

Hospital, Yang Talat District, Kalasin Provinceกฤษณะ ระดาพฒน, พ.บ.*

Krisana Radaphut, M.D.**กลมงานการแพทย โรงพยาบาลยางตลาด จงหวดกาฬสนธ ประเทศไทย 46120

*Department of Medicine, Yang Talat Hospital, Kalasin Province, Thailand, 46120*Corresponding author. E-mail address : [email protected]

Received: 31 Aug 2020. Revised : 23 Nov 2020. Accepted : 16 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : ผทไดรบการบาดเจบกระดกแขนหกแบบปด จ�าเปนตองไดรบการ ชวยเหลอในการจด

กระดกใหเขาทในหองผาตด จงตองการพฒนาอปกรณทชวยในการดงนวมอเพอให

สามารถจดกระดกแขนใหเขาทในต�าแหนงเดมไดดขน

วตถประสงค : เพอพฒนาอปกรณดงนวมอเพอชวยในการจดกระดกแขน ในผทไดรบบาดเจบกระดก

แขนหกแบบปด ในหองผาตด

วธการศกษา : การวจยนเปนการวจยกงทดลอง วดกอนและหลงการทดลอง ในกลมผปวยทไดรบบาด

เจบกระดกปลายแขนหกแบบปด ทมารบบรการในคลนกโรคกระดกและขอ อายตงแต

20 ป ขนไป ซงไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขน

หกแบบปด 1 ต�าแหนง เลอกกลมทดลองแบบเจาะจงตามเกณฑทก�าหนดจ�านวน

35 คน เครองมอทใชในการทดลอง คออปกรณการจดกระดกทหกใหเขาทโดยไมใชการ

ผาตด ทพฒนาขนวเคราะหเปรยบเทยบการมกระดกปลายแขนเขาต�าแหนงเดมกอน

และหลงการทดลอง โดยใชจ�านวนและรอยละ

ผลการศกษา : ไดอปกรณดงนวมอเพอใชชวยในการจดกระดกแขนผทไดรบบาดเจบกระดกแขนหก

แบบปด ในหองผาตด ผลการทดลองหลงจากผานไป 1 เดอน พบวากลมทดลองม

กระดกแขนเขาทในต�าแหนงเดม รอยละ 100

สรป : การพฒนาอปกรณดงนวมอเพอชวยในการจดกระดกแขน ในผทไดรบบาดเจบกระดก

ปลายแขนหกแบบปด ท�าใหไดอปกรณดงนวมอมหศจรรย เพอใชงานในหองผาตด และ

สามารถชวยจดกระดกปลายแขนทหกเขา ต�าแหนงเดมได

ค�าส�าคญ : อปกรณดงนวมอ การจดกระดกแขน กระดกปลายแขนหกแบบปด


700

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : The patients of closed arm fracture have got to restore to health in the

operating room. Therefore, the Development of device; Wonder Finger

Trap, will be the alternative way to reinstate arm in the regular position.

Objective : To develop the Wonder Finger Trap device assist patient in case of

orthopedic braces in the closed arm fracture injury patient in operation

room.

Methods : The Quasi-experimental research with pre-test and post-test one group

control case design was implemented in this study. The participant was

purposive sampling of 35 cases; each one was diagnosed 1 position

of closed arm fracture injury in Orthopedic Clinic of Yang Talat Hospital.

The novel instrument; Wonder Finger Trap, was employed to patient.

The position of forearm before and after healing will be compare and

analyze by number and percentage.

Results : One hundred percent of closed forearm fractures patients curing with

Wonder Finger Trap were recovered their suffer arm at 1 month after the

procedure.

Conclusion : The Wonder Finger Trap device can support the arrangement of arm

bone in the forearm fractures patient. This is the innovation for assistance

the broken forearm to recover into its original position in the operation

room.

Keywords : Wonder Finger Trap, Closed fracture reduction, Closed forearm fractures

หลกการและเหตผล กระดกหกชนดทไมมแผล หรอ กระดกหกแบบ

ปด (Close Fracture) คอ กระดกหกภายใน แตผวหนง

ไมไดรบบาดเจบใดๆ (1) อาการของกระดกหกไดแก

ปวดกระดกหรอรอบๆ บรเวณทไดรบการบาดเจบอยางรนแรง

บวมหรอมรอยช�าหรอมเลอดออกจากผวหนง บรเวณทได

รบบาดเจบ มอวยวะผดรป เชน งอหรอบด ไปจากปกต

เคลอนไหวไดนอยหรอเคลอนไหวไมไดเลย และรสกชา

โดยสาเหตของกระดกหก ส วนใหญทพบเกดจาก

การประสบอบตเหต เชน รถชน ตกลงมาจากทสง

ตกลงมากระแทกพนทแขงมากๆ ถกตหรอไดรบแรง

กระแทกอยางรนแรง ไดรบแรงกระแทกจากการเคลอนไหว

เชน การเลนกฬาทตองลงน�าหนกมากเกนไป การปวยเปน

โรคกระดกพรนหรอมะเรงบางชนด สงผลใหมวลกระดก

เสอมลงและหกไดงาย เปนตน(2) การรกษากระดกหกแบบ

ปด ประกอบดวย 1) การปฐมพยาบาลเบองตน เปนการ

ดและเพอปองกนไมใหกระดกทไดรบการบาดเจบ ไดรบ

อนตรายมากไปกวาเดม 2) การจดเรยงกระดก เปนการ

จดแนวกระดกทหกใหอยในแนวต�าแหนงเดม เพอปองกน

ไมใหชนสวนกระดกทหกหลดออกจากกน โดยจดเรยง

แนวกระดกทไดรบการบาดเจบใหกลบมาอยในต�าแหนง

ปกตกอนใสเฝอก จะชวยใหกระดกกลบมาแขงแรง และ

เคลอนไหวไดตามปกต และรกษากระดกหกใหหายได

3) การใสเฝอก เปนการรกษาหลงจากจดเรยงกระดกแลว

จะพนแผลบรเวณทไดรบการบาดเจบ และใสเฝอกปน

เพอพยงกระดกทหก และ 4) การผาตด เปนการรกษาใน

การพฒนาอปกรณดงนวมอแบบ Wonder Finger Trap เพอชวยในการจดกระดก ผทไดรบบาดเจบกระดกแขนหกแบบปด ในโรงพยาบาลยางตลาด อ�าเภอยางตลาด จงหวดกาฬสนธ

The Development of a Wonder Finger Trap Device to Assist in Orthopedic Braces In the Closed

Arm Fracture Injury In Yang Talat Hospital, Yang Talat District, Kalasin Province



กรณทผปวยมอาการรนแรง โดยมกระดกทมออกมาขางนอก

จะไดรบการผาตดกอนจดเรยงกระดกและใสเฝอก

อาจใสหมด แผนเหลก สกร หรอกาว เพอยดกระดกทหก

เขาไวดวยกน เมอไดรบการจดเรยงกระดกแลว แพทยจะ

ใสเฝอก อปกรณดามกระดก หรอใชวธตรงกระดก เพอ

ลดอาการปวดและรกษากระดกหก(3, 4)

ในงานวจยนเปนการศกษา ผทไดรบบาดเจบ

กระดกปลายแขนหกแบบปด ทมารบบรการในคลนกโรค

กระดกและขอ โรงพยาบาลยางตลาด จงหวดกาฬสนธ

ทมภาวะกระดกแขนหกตามขวาง (Radius Transverse

Fracture) จ�านวน 1 ต�าแหนง เปนการพฒนาอปกรณ

ชวยจดกระดกทหกใหเขาทโดยไมใชการผาตด ในหอง

ผาตด

จากการด�าเนนงานของงานหองผาตดและ

วสญญ โรงพยาบาลยางตลาด ทผานมา พบวามผทได

รบการบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปด ระหวาง

ปพ.ศ.2560-2562 จ�านวน 480 ราย สาเหตของการบาด

เจบสวนใหญ ไดแก การไดรบอบตเหตจาก การหกลม

การปะทะจากการเลนฟตบอล การตกตนไม การตกรถ

จกรยานยนต และการตกแคร จ�านวนเฉลย 30 คนตอเดอน

การท�าหตถการ เพอจดกระดกทหกใหเขาทโดยไมใช

การผาตดในผปวยทมภาวะกระดกแขนหก 1 ทอน

วธการเดมคอการหอยแขน โดยใชเชอกคลองนว ซงวธการ

แบบนท�าใหเนอเยอและเสนประสาทบรเวณนวไดรบ

อนตราย เกดภาวะแทรกซอนตามมาได โดยปจจบนม

การเตรยมบรเวณผาตด เพอจดกระดกทหกใหเขาทโดย

ไมใชการผาตด โดยใชอปกรณดงนวมอของจน (Chinese

Finger Trap)

อปกรณการดงนวมอ (Finger Trap) คอ

อปกรณในการชวยจดดงกระดกแขนหกแบบปดใหเขาท

เดมโดยไมใชการผาตด เพอใหกระดกแขนทหกเขาทเดม

ใหมากทสด เปนการจดดงกระดกตามแรงโนมถวงโลก

ในแนวดง ประกอบดวย 4 ขนตอนตอเนองกน ไดแก

1) ผปวยนอนหงายในทางอขอศอก 2) สวมอปกรณการ

ดงนวมอทนวหวแมมอและนวช ผดงใชมอจบทนวหวแม

มอมออกขางจบทนวชและนวกลางของผปวย 3) คอยๆ

ออกแรงดงทละนอยเปนเวลา 5 นาท หอยแขนไวกบเสา

น�าเกลอเพอถวงน�าหนก และ 4) คล�ากระดกสวนทหก

เพอประเมนวายงมรอยนนอยหรอไม ซงการใชอปกรณ

การดงนวชวยในการจดดงกระดกน สามารถลดอนตราย

จากการท�าลายเนอเยอและเสนประสาทได(5,6)

จากการทบทวนวรรณกรรมจากต�าราและ

เอกสารทเกยวของ พบวามการน�าอปกรณการดงนวมอ

ของจนไปใชในการชวยจดดงกระดกแขนหกแบบปดใน

ผทไดรบบาดเจบกระดกตนแขน พบวา ท�าใหผปวยมองศา

การเคลอนไหว การงอและการเหยยดของแขนดขน และ

มกระดกแขนหกเขาทเดมไดในระดบดถงดเยยม(7,8,9)

ดงนนเพอลดภาระคาใชจายดงกลาว งานหองผาตด

โรงพยาบาลยางตลาด จงคดประดษฐอปกรณดงนวมอ

มหศจรรย (Wonder Finger Trap: WFT) ขน ซงสามารถ

ลดภาวะแทรกซอน ลดอนตรายจากการบาดเจบเนอเยอ

และเสนประสาท และสามารถลดภาระคาใชจายจากการ

ท�าหตถการได

วตถประสงค 1. เพอประดษฐอปกรณการจดกระดกทหกให

เขาทโดยไมใชการผาตดในหองผาตด

2. เพอเปรยบเทยบรอยละของการมกระดก

แขนเขาทเดม กอนกบหลงการใชอปกรณการจดกระดก

ทหกใหเขาทโดยไมใชการผาตดในหองผาตดของกลม

ตวอยาง

3. เพอประเมนความพงพอใจหลงการใช

อปกรณการจดกระดกทหกใหเขาทโดยไมใชการผาตด

ในหองผาตด ของกลมตวอยาง

4. เพอประเมนผลการใชอปกรณการจด

กระดกทหกใหเขาทโดยไมใชการผาตด ในหองผาตด


702

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วธการศกษา งานวจยน เปนการวจยกงทดลอง (Quasi-

Experimental Research) ศกษากลมทดลอง 1 กลม

วดกอนและหลงการทดลอง การพฒนาอปกรณ WFT

เพอใชในหองผาตด ในผทไดรบบาดเจบกระดกแขนหก

แบบปด การด�าเนนการวจยแบงเปน 2 ขนตอน มราย

ละเอยดดงน

ระยะท 1 การพฒนาอปกรณการพฒนา

อปกรณ WFT เพอใชในหองผาตด ในผทไดรบบาดเจบ

กระดกแขนหกแบบปด

1. วธการประดษฐ

1.1 เหลาไมใหไดตามขนาดประมาณนว

จากนนน�าคลปหนบกระดาษ ตดเปนชน เสยบไมเพอเปน

เสายด เพอใชเปนแมแบบของการถกทอ

1.2 ฉกแถบพลาสตกรดของ ขนาดกวาง

2 มลลเมตร ยาวประมาณ 1 ฟต แลวพบครงแถบ

พลาสตกไว

1.3 น�าแถบพลาสตกทเตรยมไว ใสเขา

แมแบบ ใชยางรดไวใหตง

1.4 ถกทอไปเรอยๆ ตามความยาวของ

แมแบบ พรอมทงใชยางรดตรงไว เพอไมใหแถบพลาสตก

หลดออกจากแมแบบ

1.5 จากขนตอนท 4 จะไดการถกทอ

จากนนใชด ายไนลอนผกรวมปลายทเหลอทงหมด

แลวตดปลายทเหลอใหสนเสมอกน น�าไฟแชคจปลายท

ตด เพอไมใหหลดลยออกจากกน

1.6 น�าแถบพลาสตกทถกเสรจ ออก

จากแมแบบ แลวใชเชอกเสนเลกความยาวตามขนาดท

ตองการใชรอยเอาไว

ระยะท 2 การน�าอปกรณ WFT ไปใชในผทได

รบบาดเจบกระดกแขนหกแบบปด

1. กลมตวอยางคอ ผทไดรบบาดเจบกระดก

ปลายแขนหกแบบปด ทมารบบรการในคลนกโรค

กระดกและขอ โรงพยาบาลยางตลาด จงหวดกาฬสนธ

ในปพ.ศ.2563 ทงเพศชายและเพศหญง อายตงแต 20 ป

ขนไป ซงไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนผทไดรบ

บาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปดจ�านวน 1 ต�าแหนง

ซงมคณสมบตตามเกณฑทผวจยก�าหนด ดงน 1.1 เกณฑการคดเข า ( Inclusions Criteria) ไดแก 1.1.1 เปนผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปด ทมอายตงแต 20 ปขนไป 1.1.2 เปนผทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปดจ�านวน 1 ต�าแหนง 1.1.3 มสตสมปชญญะสมบรณ 1.1.4 สมครใจและใหความรวมมอในการวจย 1.1.5 ไมมการไดรบการบาดเจบทอวยวะอน ๆ ของรางกาย 1.1.6 ไมมโรคประจ�าตวเรอรง ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และจตเวช 1.2 เกณฑการคดออก (Exclusions Criteria) ไดแก 1.2.1 มการได รบการบาดเจบทอวยวะอนๆ ของรางกายอยางใดอยางหนง เชน ศรษะ ทรวงอก สะโพก และขา เปนตน 1.2.2 มปญหาในการสอสาร 1.2.3 ไมสามารถเขารวมด�าเนนการวจยไดอยางตอเนอง 1.3 การค�านวณขนาดตวอยาง ขนาดกลมตวอยาง เลอกแบบเจาะจง (Purposive Sample) โดยก�าหนดเกณฑการคดเขา และเกณฑการคดออกตามจ�านวนทก�าหนด คอ 35 คน ระดบความนาจะเปนท 0.05 2. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย ม 2 ประเภท ไดแก เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล และเครองมอทใชในการทดลอง มรายละเอยด ดงน 2.1 เครองมอทใช ในการเกบรวบรวมขอมล ม 1 เครองมอ ไดแก 1) แบบบนทกขอมลสขภาพรายบคคล และ 2) แบบประเมนความพงพอใจตอการใชนวตกรรม ประกอบดวย 2 สวน คอ ค�าชแจงและเนอหา

ขอค�าถาม (สรางเอง)






2.2 เ ค ร อ ง ม อ ท ใ ช ใ น ก า ร ท ด ล อ ง คอ อปกรณ WFT ทพฒนาขน 3. การเกบรวบรวมขอมล การศกษานม ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน 3.1 ตดตอประสานงานกบผอ�านวยการโรงพยาบาลยางตลาด จงหวดกาฬสนธ เพอขอความอนเคราะหในการด�าเนนกจกรรมการวจย 3.2 คดเลอกกลมตวอยาง คอ ผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปด ทมารบบรการในคลนกโรคกระดกและขอ โรงพยาบาลยางตลาด จงหวดกาฬสนธ ในปพ.ศ.2563 ทมคณสมบตตามเกณฑการคดเขาส�าหรบเปนกลมตวอยาง 3.3 จดเตรยมสถานทในการตรวจประเมนคดเลอกกลมตวอยาง ทมคณสมบตตามเกณฑ ทหองตรวจกระดกและขอ งานผ ป วยนอก โรงพยาบาลยางตลาด 3.4 เกบขอมลในกลมตวอยางกอนการด�าเนนการทดลองและหลงการทดลอง ไดแก การบาดเจบทกระดกแขน และความพงพอใจตอการใชนวตกรรม 3.5 ด�าเนนการทดลองโดยใชอปกรณ WFT ทพฒนาขน ในผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปดจ�านวน 1 ต�าแหนง โดย 3.5.1 ผ วจยแนะน�าตว อธบายวตถประสงค รายละเอยดขนตอนของการทดลอง 3.5.2 หลงจากทคนไขไดรบการดมยาใหสลบแลว รายละเอยดดงน 1) สวมปลอกนวมอ ไดแก นวหว แมมอ นวช นวกลาง และนวนาง ขางทกระดกแขนหก 2) หอยแขนและนวขางทหกไวกบเสาทเตรยมไวใหพอเหมาะ 3) ถวงน�าหนกแขนขางทหกดวยตมถวงน�าหนก คอกระปองยาบรรจปนซเมนต ทท�าขนเอง ตามความเหมาะสมของขนาดแขน 4) ใชเวลาในการถวงน�าหนก 3-5 นาท 5) ประเมนสภาพแขนหลงจากถวงน�าหนก โดยการคล�า 6) ถอดอปกรณออก เขาเฝอกปนใหผปวยและสงถายภาพรงสแขน

4. การวเคราะหขอมล การว เคราะห ข อมลใช ว ธ การทางสถต รายละเอยดดงน 4.1 วเคราะหคณสมบตของกลมตวอยาง โดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) 4.2 วเคราะหเปรยบเทยบการมกระดกแขนเขาต�าแหนงเดมของกลมตวอยาง กอนและหลงการทดลอง โดยใชจ�านวนและรอยละ 5. การพทกษสทธกลมตวอยาง การวจยในครงน ผวจยไดเสนอโครงการวจยนตอคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย ส�านกงานสาธารณสขจงหวดกาฬสนธ เพอพจารณาดานจรยธรรม โดยไดรบการรบรอง เลขทโครงการ KLS.REC46/2563 ผวจยไดท�าการพทกษสทธของกลมตวอยาง กอนด�าเนนการวจย ผวจยไดชแจงเรองสทธของกลมตวอยางทเขารวมการวจยในครงนใหทราบวาจะไมมผลตอการบรการใดๆ ทจะไดรบ ส�าหรบขอมลทไดจากการวจยครงนจะไมมการเปดเผยใหเกดความเสยหายแกกลมตวอยางทท�าการวจย โดยผวจยเสนอผลการวจยใน

ภาพรวม และน�ามาใชประโยชนในการศกษาเทานน

ผลการศกษา ผลการพฒนาอปกรณ WFT เพอใชในหองผาตด

สรปผลการวจยตามวตถประสงคดงน

1. ผลการพฒนาอปกรณ WFT เพอใชในหอง

ผาตด ท�าใหไดอปกรณชวยในการจดกระดกใหเขาท

เพอใชในผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปด

จ�านวน 1 ต�าแหนง สามารถใชงานไดจรงท�าใหเกดแรง

ดงต�าแหนงอวยวะทท�าหตถการ โดยใชตมถวงน�าหนก

เรมตนท 2 กโลกรม และเพมน�าหนกขนเรอยๆ จนถง

8 กโลกรม ตามลกษณะอาการ การบาดเจบของผปวย

ใชระยะเวลาแตละครงไมเกน 5 นาท แลวประเมนวาแนว

กระดกมการขยบต�าแหนงหรอไมจากการประเมนดวย

สายตา และการคล�า ซงการใชงานอปกรณ WFT

เพอใชในหองผาตด ทพฒนาขน (ภาพท 1)


704

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ภาพท 1 การใชงานอปกรณ WFT เพอใชในหองผาตด ทพฒนาขน

2. กลมตวอยางทศกษาเปนผทไดรบบาดเจบ

กระดกปลายแขนหกแบบปด ทมารบบรการในคลนกโรค

กระดกและขอ เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงโดยก�าหนด

เกณฑการคดเขา และเกณฑการคดออกตามจ�านวนท

ก�าหนด จ�านวน 35 คน พบวาสวนใหญเปนเพศหญง

รอยละ 62.9 พบการบาดเจบในผทมอายระหวาง 61-70 ป

มากทสด และเปนผสงอายทมอายระหวาง 61-80 ป

ถง รอยละ 54.3 และสาเหตของการไดรบบาดเจบกระดก

ปลายแขนหกแบบปดสวนใหญเกดจากการหกลม

รอยละ 54.3 ลกษณะของกลมตวอยาง (ตารางท 1)

ตารางท 1 ลกษณะของผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปด ทมารบบรการในคลนกโรคกระดกและ

ขอ (n=35 ราย)

ลกษณะของกลมตวอยาง จ�านวน (รอยละ)

เพศ : หญง

อาย (ป)

30-40

41-50

51-60

61-70

71-80

รวม

สาเหตของการไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหกแบบปด

หกลม

อบตเหตจราจร

ตกบนได

ตกแคร

ตกตนไม

22(62.9%)

1(2.9%)

6(17.1%)

9(25.7%)

13(37.2%)

6(17.1%)

35(100.0%)

19(54.3%)

9(25.7%)

3(8.6%)

3(8.6%)

1(2.8%)

รวม 35(100.0%)






3. ผลการเปรยบเทยบรอยละของการมกระดก

แขนเขาทเดม กอนกบหลงการใชอปกรณอปกรณ WFT

กบกลมตวอยาง จ�านวน 35 คน โดยมการประเมนผล

ดวยการถายภาพรงสกระดกปลายแขนต�าแหนงทเขา

เฝอกพบวากลมตวอยางมกระดกปลายแขนหกแบบปด

เขาทในต�าแหนงเดมตงแต 7 วนแรก และหายเปนปกต

ในระยะเวลา 3 เดอน ทกคน รอยละ 100

4. คาใชจายในการซออปกรณ Chinese

Finger Trap ราคา 60 บาทตอชน เหลอเพยง 10 บาท

ตอชนทใชในการประดษฐ อปกรณ WFT

5. ไมมภาวะแทรกซอนไดแก อาการอกเสบ

บวมแดง แผลถลอกทนวมอ และอาการมนชาปลายนว

มอ จากการใชอปกรณ WFT ทพฒนาขน ในกลมตวอยาง

35 คน รอยละ 100

6. ผลการประเมนความพงพอใจตอการใช

อปกรณ WFT เพอใชในหองผาตด ทพฒนาขนกลม

ตวอยางมความพงพอใจตอการใชงาน คะแนนเฉลย 4.7

สวนใหญอยในระดบมากทสด แตยงมขอค�าถาม ไดแก

การสามารถใชอปกรณนไดโดยไมกอใหเกดอนตราย ซงผ

วจยจะไดน�ามาพฒนาแนวทางการสอสารท�าความเขาใจ

เรองความปลอดภยของการใชอปกรณนเพอใหผใชงาน

เกดความมนใจตอการใชงานตอไป (ตารางท 2)

ตารางท 2 ผลการประเมนความพงพอใจตอการใชอปกรณ WFT เพอชวยในการจดกระดกแขน ในผทไดรบบาดเจบ

กระดกแขนหกแบบปด (n=35 คน)

รายการประเมน คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

ระดบความ

พงพอใจ

1. อปกรณมประโยชนตอทานและผรบบรการ

2. ค�าแนะน�าวธการใชงานของอปกรณเขาใจงาย

3. ทานหรอผรบบรการสามารถใชอปกรณนไดโดยไม

กอใหเกดอนตราย

4. การใชอปกรณนท�าใหมการใชทรพยากรอยาง

คมคา มประสทธภาพ ไมฟมเฟอย

5. ระยะเวลาในใชงานเหมาะสม

6. สามารถปฏบตไดงาย ไมยงยาก

7. อปกรณนสามารถชวยในการจดกระดกแขนใหเขา

ทไดจรง

8. ความสะดวกสบายในการใชงาน

9. โดยภาพรวมอปกรณนเหมาะสมแกการใชงานจรง

10. ทานชอบและพงพอใจตอการใชงานอปกรณน

4.8

4.5

4.5

4.9

4.6

4.7

4.7

4.7

4.8

4.9

0.38

0.65

0.65

0.28

0.49

0.44

0.44

0.47

0.38

0.28

มากทสด

มากทสด

มาก

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

ความพงพอใจโดยรวม 4.7 0.46 มากทสด


706

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การอภปรายผล จากผลการใชอปกรณ WFT ทพฒนาขนแสดง

วาอปกรณ WFT ทพฒนาขนสามารถชวยจดกระดก

ปลายแขนทหกของผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขน

หกแบบปดเขาต�าแหนงเดมไดตงแต 7 วนแรก หลงจาก

การเขาเฝอก และหายเปนปกตในระยะเวลา 3 เดอน

ทกคน รอยละ 100 ซงเมอเปรยบเทยบระหวางการใช

อปกรณ WFT ทพฒนาขน กบอปกรณ Chinese Finger

Traps พบวาใหผลลพธการรกษาไมแตกตางกน ไดแก

ระยะเวลาท�าหตถการ วธการใชงาน ไมเกดภาวะ

แทรกซอน และระยะเวลาในการรกษา ซงอปกรณ WFT

ทพฒนาขนมจดเดนทดกวา คอมคาใชจายทนอยกวาถง

6 เทา สอดคลองกบการศกษาทมการจดกระดกปลาย

แขนโดยใชอปกรณ Chinese Finger Traps ชวยในการ

จดกระดกสามารถชวยใหกระดกปลายแขนเขาทเดมได

และไมเกดภาวะแทรกซอน(10,11)

และกลมตวอยางมความพงพอใจตอการใชงาน

คะแนนเฉลย 4.7 ส วนใหญอย ในระดบมากทสด

แตอยางไรกตามอปกรณ WFT ทพฒนาขนน ยงม

ขอจ�ากดในการใชงาน ยงเปนการประดษฐขนจากการ

วดวสดทท�าดวยไมบรรทด ยงไมมแทนแมแบบมาตรฐาน

ซงผวจยจะมการพฒนาใหดขนตอไป

สรป การพฒนาอปกรณดงนวมอเพอชวยในการจด

กระดกแขน ในผทไดรบบาดเจบกระดกปลายแขนหก

แบบปด เพอประดษฐอปกรณการจดกระดกทหกใหเขา

ทโดยไมใชการผาตด และประเมนผลการใชงาน ท�าใหได

อปกรณดงนวมอมหศจรรย เพอใชงานในหองผาตด และ

สามารถชวยจดกระดกปลายแขนทหกเขาต�าแหนงเดมได

รอยละ 100 ภายในระยะเวลา 3 เดอน และกลมตวอยาง

มระดบความพงพอใจตอการใชงานในระดบมากทสด

ขอเสนอแนะ 1. หองผาตดโรงพยาบาลชมชนอนๆ สามารถ

น�าวธการพฒนาอปกรณ และการใชงานไปใชในการดง

นวมอเพอชวยในการจดกระดกปลายแขนในโรงพยาบาล

ของตนเองได

2. นกวจยหรอผทสนใจสามารถใชวสดอนๆ

ทคงทนถาวร มาใชในการประดษฐอปกรณนได

กตตกรรมประกาศ ขอบพระคณ นายแพทยวรวทย เจรญพร

ผอ�านวยการโรงพยาบาลยางตลาด ทใหการสนบสนน

สถานทท�าวจยพรอมทงอ�านวยความสะดวกในเรองตางๆ

บคลากรหองผาตด กลมงานการพยาบาล โรงพยาบาล

ยางตลาด ทมสวนเหลอในการท�าวจยกบกลมทดลอง

ดร.เอกชย ภผาใจ หวหนางานวจยและพฒนา โรงพยาบาล

ยางตลาด ทใหค�าปรกษาดานวชาการ ตลอดจนกลม

ทดลองในการวจยทกทาน ทมสวนชวยใหการด�าเนนการ

วจยส�าเรจลลวงไปไดดวยด

เอกสารอางอง1. ธวช ประสาทฤทรา, พรทพย ลยานนท, สขใจ

ศรเพยรเอม. การพยาบาลออรโธปดกส. กรงเทพฯ:

บรษท สหมตรพรนตงแอนพบลสซง จ�ากด; 2555.

2. พงศธร ฉนทพลากร, ชนกา องสนนทสข, นรเทพ

กลโชต, ปพน สงาสงสง, เทพรตน กาญจนเทพศกด.

ต�าราการบาดเจบทางออรโธปดกส. กรงเทพฯ:

คณะแพทยศาสตร โร งพยาบาลร ามาธ บด

มหาวทยาลยมหดล; 2562.

3. Özkan S, Westenberg RF, Helliwell LA,

Mudgal CS. Distal Radius Fractures: Evaluation

of Closed Reduction and Percutaneous

Kirschner Wire Pinning. J Hand Microsurg

2018;10(3):134-8.






4. Søsborg-Würtz Hjalte, Gellert SC, Erichsen

JL, Viberg B. Closed reduction of distal

radius fractures: a systematic review and

meta-analysis. EFORT Open Rev 2018;3(4):

114–20.

5. Corsino CB, Reeves RA, Sieg RN. Distal Radius

Fractures. NP: StatPearls Publishing LLC.;

2020.

6. Paterson P, Wolfe S, Palmer AK. Technique

for Insertion of the Conventus Cage for Distal

Radial Fracture Fixation. JBJS Essent Surg

Tech 2017;7(3):e24.

7. Leventhal EL, Moore DC, Akelman E, Wolfe

SW, Crisco JJ. Conformational changes in

the carpus during finger trap distraction.

J Hand Surg Am 2010;35(2):237-44.

8. Meena S, Sharma P, Sambharia AK, Dawar A.

Fractures of distal radius: an overview.

J Family Med Prim Care 2014;3(4):325-32.

9. Salvi AE. The handshake technique:

proposal of a closed manual reduction

technique for Colles' wrist fracture. Am J

Emerg Med 2011;29(1):115-7.

10. Leixnering M, Rosenauer R, Pezzei C,

Jurkowitsch J, Beer T, Keuchel T, et al.

Leixnering M, et al. Indications, surgical

approach, reduction, and stabilization

techniques of distal radius fractures Arch

Orthop Trauma Surg 2020;140(5):611-21.

11. Thong t anwo rapa t T , Suwanno P ,

Anuntaseree S. Comparison of Pain Scores

between Bamboo and Stainless Steel Finger

Traps: An Experimental Study. J Health

Sci Med Res 2019;37(2):145-50.


708

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




การพฒนารปแบบการดแลตอเนองการจดการกลมโรคเฉพาะผปวยโรคหวใจหลง

ไดรบการผาตดดวยกระบวนการ 1A4C : กรณศกษาโรงพยาบาลสรนทร

Development of Specific Continuous Care Model For Post Cardiac

Surgery Patient Using 1A4C Concept : A Case Study at Surin Hospitalอนนต พวงค�า, พย.บ.,พยาบาลชมชน*

วลยลกษณ พวงค�า, กศ.ม.(หลกสตรและการสอน)**ชนนทร องคสทธ, พ.บ.,ศลยแพทยหวใจและทรวงอก***

Anan Puangkam, B.N.S*Walailak Puangkam, M.Ed. (Curriculum and Instruction)**

Chanin Angkasit, M.D. (Cardiovascular and thoracic surgeon)****กลมงานการพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000

**โรงเรยนเมองสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000***กลมงานศลยกรรม โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000

*Community Nurse, Surin Hospital, Surin, Thailand, 32000**Meuangsurin School, Surin. Thailand, 32000

***Division of Surgery, Surin Hospital, Surin, Thailand, 32000Corresponding author. E-mail address : [email protected]

Received: 23 Sep 2020. Revised : 26 Sep 2020. Accepted : 17 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การผาตดหวใจเปนการผาตดใหญ เปนการรกษาทมความซบซอน พบปญหาดานการ ดแลแบบสหสาขาวชาชพ ยงไมมการเชอมโยงแผนการรกษา และครอบคลมในทกดาน การดแลสขภาพไมดเพยงพอเหมาะสม สงผลกระทบตอผปวยและผดแล วตถประสงค : เพอศกษาสถานการณการดแลผปวยผาตดหวใจ, เพอพฒนารปแบบการดแลผปวย ผาตดหวใจ เพอประเมนผลการพฒนาระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ โรงพยาบาล สรนทร โดยใชรปแบบแนวคดกระบวนการ 1A4Cรปแบบการศกษา : การวจยและพฒนาวธการศกษา : การวจยแบงเปน 3 ระยะไดแกระยะท 1 การวเคราะหสถานการณระยะท 2 การพฒนา ระบบการดแลผปวยผาตดหวใจและระยะท 3 การวพากษตรวจสอบโดยผทรงคณวฒ ทดลองใชระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ จ�านวน 30 ราย ระหวาง 1 ตลาคม พ.ศ.2561 ถง 19 กนยายน พ.ศ.2562 ประเมนผลเปรยบเทยบกอนและหลงการพฒนา ระบบ โดยใชสถตเปรยบเทยบ Independent t-testผลการศกษา : ระยะท 1 สถานการณการดแลผปวยผาตดหวใจมปญหาด�าเนนงาน 4 ดาน ระยะท 2 การดแลแบบสหสาขาวชาชพ ไดปรบการเชอมโยงแผนการรกษาของแพทยและพยาบาล และครอบคลมในทกดาน ไดแก 1) แผนการดแลผปวยของทมสหสาขาวชาชพ ทประกอบดวยแนวปฏบตการดแลทางคลนกผปวยผาตดหวใจ 2) แผนการดแลผปวย ของเครอขาย 3) แนวทางและขนตอนการจดตรวจตดตามประเมนผลผปวยหลงการ ผาตดหวใจ ประเมนการใชระบบการดแลผปวยผาตดหวใจพบวาการดแลทงกอนและ


710

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หลง กลมหลงมจ�านวนระดบผลเลอดการแขงตวของเลอดอยในเกณฑเปาหมายเพมขน ความสามารถในการด�าเนนชวตประจ�าวนเพมขน ความรความเขาใจและทกษะการ ปฏบตตนการดแลตนเองหลงจ�าหนายเพมขน มากกวากลมกอนอยางมนยส�าคญทาง สถตทระดบ p<0.05 มจดเดนคอการบรณาการดแลแบบผสมผสานของทมสหสาขา วชาชพภายใตการประสานการดแลพยาบาลชมชนและศลยแพทย สรป : พบวา การพฒนารปแบบดวยกระบวนการ 1A4C เกดผลลพธของการดแลตนเองทบาน ท�าใหผลลพธทไดจากการแกปญหาสามารถน�ามาปฏบตไดจรงในบรบทขององคกร เกดผลพทธการดแลมการเปลยนแปลงในเชงบวกทกดาน ท�าใหทมสหสาขาวชาชพ ทรวมมอกน การสอสารระหวางทมเพอใหเกดการดแลผปวยแบบบรณาการเกดแนว ปฏบตทเปนมาตรฐานในการดแลผปวยรวมกนทครอบคลมการดแลผปวยค�าส�าคญ : การพฒนาระบบ กระบวนการ 1A4C ผปวยผาตดหวใจ

ABSTRACTBackground : Cardiac surgery is major operation with complexity; situation analysis found problem in multi-disciplinary care and did not covered all process. Ineffective. Inadequate health care management affected patient.Objective : to study situation of cardiac surgery patient care, to develop care model for cardiac surgery patient, to evaluate outcome of the developed care model for cardiac surgery patient using 1A4C model. Design : research and development Methods : This study comprised of three phases of 1) situation analysis. In the second phase; the continuous care model for cardiac surgery patient was developed. In the third phase; criticism and assessment from experts performed by connoisseurship after implementation during October 1st 2018 to September 19th 2019. Independent t-test was used for statistical analysis. Results : Phase I; problems of cardiac surgery patient care had four aspects. Phase II; multi-disciplinary care improved connectivity between nurse and physician care plan in all aspects. The developed care model using 1A4C concept comprised of 1) multi-disciplinary care plan for cardiac surgery patient. 2) network patient care plan 3) guideline and process of patient monitoring and assessment after cardiac surgery. Outcome of the developed patient care plan found increasing in target INR achievement, activities of daily living, comprehensiveness of self-care management after discharge with statistically significant at p<.05, comparing to those of previous care model. Conclusion : Development of patient continuous care plan model using 1A4C concept promoted self-care management. Consequently, outcome from problem solving was practical based upon organizational context. Creating multi-professional cooperation and communication resulted in integration of care and standard patient care model.Keywords : system development, 1A4C concept, cardiac surgery patient

การพฒนารปแบบการดแลตอเนองการจดการกลมโรคเฉพาะผปวยโรคหวใจหลงไดรบการผาตดดวยกระบวนการ 1A4C : กรณศกษาโรงพยาบาลสรนทร

Development of Specific Continuous Care Model For Post Cardiac Surgery Patient Using 1A4C Concept : A Case Study at Surin Hospital



หลกการและเหตผล โรคหวใจและหลอดเลอดเปนปญหาทส�าคญ

ของระบบสาธารณสขไทยและทวโลก เนองจากมอบต

การณสงสดในกลมโรคไมตดตอเรอรง ซงผปวยอาจจะมา

พบแพทยทงในสภาวะหลอดเลอดหวใจอดตนเฉยบพลน

หรอหลอดเลอดหวใจตบทรนแรงและในภาวะทเปน

เรอรง(1) โรคหวใจและหลอดเลอดเปนสาเหตการเสยชวต

อนดบ 1 ของคนไทยในปพ.ศ.2553 และปพ.ศ.2557

คนไทยเสยชวตด วยโรคหลอดเลอดโรคหวใจและ

หลอดเลอดสงถง 58,681 คนหรอเฉลยชวโมงละ 7 คน(2)

ในการรกษาผปวยโรคหวใจและหลอดเลอดนน การผาตด

หวใจถอเปนวธสดทายทจะชวยชวตรกษาชวตผปวยใน

กรณทการรกษาอนๆ ใชไมไดผล(3)

การผาตดหวใจเปนการผาตดใหญ ใชเทคโนโลย

ขนสงในการรกษาพยาบาล การปรบเปลยนรปแบบท

เนนผรบบรการเปนศนยกลาง มการควบคมคาใชจายให

มความคมคาคมทนรวม ทงมการพฒนาคณภาพอยาง

ตอเนองตอบสนองตอบรการสขภาพเครอขาย (Service

plan) โรคหวใจ เปนภารกจหลกขององคกรตามแผน

ยทธศาสตรส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข : พฒนา

ระบบบรการดานการแพทยและสาธารณสขใหมคณภาพ

มาตรฐานเพอใหบรการทเปนเลศเพอใหเกดประสทธภาพ

สงสดตอผรบบรการ ซงสอดคลองมาตรฐานการพยาบาล

และการผดงครรภ พ.ศ.2544 มาตรฐานท 3 โดยยดผรบ

บรการเปนศนยกลาง มการทบทวนประเมนกระบวนการ

ดแลผรบบรการอยางเปนระบบ มการน�าความรจากการ

วจยมาประยกตใชในการปฏบตการพยาบาลและการ

ผดงครรภอยางตอเนอง(4)

ปญหาส�าคญของผปวยผาตดหวใจ การประเมน

ผปวยกอนผาตดทมประสทธภาพนอกจากนการใหขอมล

เตรยมความพรอม (Preparatory information) ในระยะ

ตางๆ เพอใหผปวยสามารถปรบตวเผชญกบสถานการณ

ไดอยางมประสทธภาพ(5) รวมทงการน�าแนวคด การดแล

ในระยะเปลยนผาน (Transitional care) ตามภาวะ

สขภาพและการเจบปวย(6) ผปวยจะอยในระยะวกฤต

มสงแวดลอมทกอใหเกดความเครยดทางดานรางกาย

และจตใจ (7) ทพบมากทสดคอความวตกกงวล(8)

การบ�าบดทางการพยาบาล(6) การดแลตอเนองหลงผาตด

เปนกจกรรมทส�าคญทผปวยและครอบครว เจาหนาท

สาธารณสขในพนทต องตดตามร วมดแลต อเนอง

ตามโปรแกรมสขภาพพ(9)

ระบบบรการสาธารณสขปฐมภมในอดมคต

รวมทงสภาพปญหาสขภาพครอบคลมทงด านการ

สงเสรมปองกน รกษาและฟนฟ ตามหลกการบรการ

สขภาพระดบปฐมภม 1A4C คอ การเขาถงบรการ

(Accessibility) การใหบรการอยางตอเนอง (Continuity)

การเชอมโยงประสาน (Coordination) การใหบรการ

แบบเบดเสรจ (Comprehensiveness) และชมชนม

สวนรวม (Community participation)(10) จะตองน�า

มาดแลผปวยแบบองครวม (Holistic care) ซงเปนการ

ดแลผปวยทจะตองท�าความเขาใจลกษณะตามธรรมชาต

และความสมพนธของผปวยใน 4 มตคอ กาย ใจ สงคม

จตวญญาณ(11)

สถานการณโรคหวใจและหลอดเลอดของ

จงหวดสรนทร มแนวโนมทเพมสงขน ขอมลจาก Health

Data Center (HDC) พบวา ปพ.ศ.2557 ถง พ.ศ.2559

พบผปวยทกกลมอายทงจงหวด 2,671 3,927 และ

4,233 ราย ตามล�าดบคดเปนอตราปวยตอแสนประชากร

ทงจงหวด 0.3 0.4 0.4 ตามล�าดบ อตราผปวยรายใหม

ตอแสนประชากรทงจงหวด 0.02 0.04 และ 0.07 ตาม

ล�าดบ(12)

การบรการสขภาพรายบคคล และครอบครว

การจดการตนเองของผรบบรการและครอบครวภายใต

ประเดนคณภาพ 1) การเขาถงบรการ และการใชบรการ

จรง 2) บรการองครวม ผสมผสาน เบดเสรจ 3) การดแล

ผปวยแบบตอเนอง 4) การประสานงานการดแลผปวย(13)

ปญหาดงกลาวไดน�ามาพฒนาการดแลตอเนอง

จงแสวงหารปแบบทเหมาะสมสอดคลองกบการบรการ

พยาบาลในชมชนโดยน�าการจดการกลมโรคเฉพาะ

(Disease management) ตามนโยบายของส�านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาตป 2550(14) ทมการจดการ

บรการสขภาพทมงเปาหมายเปนหลก การเขาถงบรการ

สขภาพของผปวยอยางทวถง (Access to care) การจด

บรการทมคณภาพ (Quality of care) มความเปนธรรม


712

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ดานคาใชจาย (Equity) มการใชทรพยากรทางสขภาพ

อยางสมเหตผล (Efficiency) เกดผลลพธทพงประสงค

(Effective) เปนระบบการดแลทผสมผสานและมการ

ประสานงาน เนนใหผปวยมบทบาทในการบรบาลตนเอง

ดวย กลมโรคคาใชจายสง(15) และผปวยสามารถเขาถง

บรการปฐมภม และท�าใหผปวยประสบผลส�าเรจในการ

ฟนฟสภาพ การเขาถงบรการสขภาพภายในเวลา 14 วน

และการไดรบการดแลใกลชดจากญาตและอสม. ท�าให

ผปวยกลบไปอยในกลมทไมเปนการพงพา และมคณภาพ

ชวตทดขนอยางรวดเรว(16)

จากการทบทวนตงแตเดอนมนาคม พ.ศ.2561

พบประเดนปญหาส�าคญคอสถานการณการดแลในรป

แบบเดม พบปญหาดานการดแลแบบสหสาขาวชาชพ

ยงไมมการเชอมโยงแผนการรกษาของแพทยและ

พยาบาล และครอบคลมในทกดาน พบวาผดแลหรอทม

สหสาขาวชาชพ ไมมขอมลทส�าคญของผปวยพยาบาล

วชาชพผ รบผดชอบไมผานการฝกทกษะและอบรม

หลกสตรการดแลผปวย ขาดความตอเนองจากโปรแกรม

การดแลตอเนองไรรอยตอและปญหาผปวยและผดแล

มองคความรความเขาใจและตระหนกตนในการปฏบต

ตนหลงผาตดตอเนองทบานไมเพยงพอเหมาะสมท�าให

โรครนแรง และผลการรกษาไมด การเชอมโยงกบชมชน

และเครอขายไมมประสทธภาพ กอใหเกดอบตการณ

มจ�านวนภาวะแทรกซอนทงสน 4 รายการ ภาวะ

แทรกซอนทพบ ไดแก ภาวะตดเชอแผลผาตด จ�านวน

2 รายการ ภาวะรองลงมาคอ ภาวะซด จ�านวน 1 ราย

ภาวะปากเบยว จ�านวน 1 รายการจากผลเลอดการแขงตว

ของเลอดเปนไปตามเปาหมายรอยละ 40 ไมผานเกณฑ

ตวชวดคณภาพมาตรฐาน สงผลกระทบตอผปวยและ

ผดแล รวมทงครอบครว ไมสามารถบรหารจดการเพอ

เกดผลตอคณภาพการบรการ

วตถประสงค เพอศกษาสถานการณการดแลผปวยผาตด

หวใจ พฒนารปแบบการดแลผ ปวยผาตดหวใจและ

ประเมนผลการพฒนาระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ

ไดแก จ�านวนวนนอนพกรกษา จ�านวนภาวะแทรกซอน

จ�านวนระดบผลเลอดการแขงตวของเลอด (INR) ความสามารถในการด�าเนนชวตประจ�าวน (Activities of Daily Living : ADL) ความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตนการดแลตนเองกอนจ�าหนาย และหลงจ�าหนายทบาน

ระเบยบวธวจย การศกษาวจยครงนเปนการวจยแบบการวจยและพฒนาแบงการศกษาออกเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 การวเคราะหสภาพการณ การดแลผปวยผาตดหวใจ โดยใชแนวคดกระบวนการ 1A4C กลมตวอยาง คอ พยาบาลวชาชพ ศลยแพทยหวใจและทรวงอก นกกายภาพบ�าบด และเภสชกร จ�านวน 4 คน ประกอบดวย พยาบาลชมชนท โดยเลอกจากพยาบาลวชาชพชพทมวฒการศกษาระดบปรญญาตรขนไป ผานการฝกอบรมฟ นฟสมรรถภาพหวใจ จ�านวน 1 คน ศลยแพทยหวใจและทรวงอกทปฏบต งานในหอผปวยวกฤตศลยกรรมหวใจและหลอดเลอด มประสบการณในการดแลผปวยผาตดหวใจ จ�านวน 1 คน นกกายภาพบ�าบด ทมความรและประสบการณในการ ฟนฟสมรรถภาพหวใจ จ�านวน 1 คน และเภสชกร ทมความรและประสบการณในการดแลผปวยผาตดหวใจ จ�านวน 1 คน เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวยแบบบนทกขอมลภาวะแทรกซอนหลงผาตดหวใจ จ�านวนวนนอนและคาใชจายผปวยขอค�าถามปลายเปดส�าหรบ Focus group การดแลรกษาพยาบาล ในดานบทบาทหนาทของพยาบาล และทมสหสาขาวชาชพ แนวทางการแกไขปญหา ปญหาและอปสรรค วธเกบรวบรวมขอมล ทมวจยท�าหนาทรวบรวมขอมลผปวย ตงแต 5 มนาคม พ.ศ.2561 ถง 30 กนยายน พ.ศ.2561 โดยใชแบบบนทกขอมลภาวะแทรกซอน คาใชจายในการรกษาความรความเขาใจทกษะการปฏบตตน ADLระดบผลเลอดการแขงตว ตามเปาหมายความพงพอใจทสรางขน ทมผวจยท�าการสมภาษณแบบกลมกบกลมตวอยางทง 4 คน โดยใชค�าถามปลายเปดส�าหรบ Focus group ทสรางขน โดย

ใชเวลาสมภาษณกลม





การว เคราะห ผลการศกษา เพอศกษา

สถานการณการดแลผปวยผาตดหวใจ โดยน�าขอมลเชง

คณภาพสถานการณการดแลรกษาพยาบาลผปวยผาตด

หวใจ จะถกวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis)

ระยะท 2 การพฒนาระบบการดแลผปวยผาตด

หวใจ กลมตวอยาง คอ กลมตวอยาง คอ พยาบาลวชาชพ

ศลยแพทยหวใจและทรวงอก นกกายภาพบ�าบด และ

เภสชกร จ�านวน 4 คน เชนเดยวกบระยะท 1

เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวยแบบ

บนทกขอมลรางระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ แผนการ

ดแลผปวย คมอแนวปฏบตการดแล แผนการดแลผปวย

ของเครอขาย ขนตอนการประเมนผล

การวเคราะหผลการศกษา เพอพฒนารปแบบ

การดแลผปวยผาตดหวใจซงไดขอมลเชงคณภาพเปนรป

แบบการดแลผปวยผาตดหวใจแผนการดแลผปวย คมอ

แนวปฏบตการดแลทางคลนก แผนการดแลผปวยของ

เครอขาย ขนตอนการจดตรวจตดตามประเมนผลผปวย

หลงการผาตดหวใจ

ระยะท 3 การตรวจสอบคณภาพและทดลอง

ใชระบบการดแลผปวย และประเมนผล ดงน

1. ทมผวจยจดท�าสมมนากลมองผเชยวชาญ

พจารณาระบบการดแลผ ปวยผาตดหวใจ ทพฒนาขน

โดยการเชญผ เชยวชาญ จ�านวน 8 คน ประกอบ

ดวย ศลยแพทยหวใจและหลอดเลอด หวหนานก

กายภาพบ�าบด หวหนากลมงานเภสชกรรม หวหนา

พยาบาลกลมงานการพยาบาลชมชน หวหนาหอผปวย

ศลยกรรมทรวงอกหวใจและหลอดเลอด พยาบาลวชาชพ

ช�านาญการประจ�าหอผปวยศลยกรรมทรวงอกหวใจและ

หลอดเลอด พยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสงดาน

วสญญ พยาบาลวชาชพช�านาญการประจ�ากลมงานการ

พยาบาลชมชน

2. การทดลองใชระบบการดแลผปวยผาตด

หวใจ ทเขารบการผาตดในโรงพยาบาลสรนทร และ

ประเมนผลระบบการดแลผ ปวยผาตดหวใจ โดยใช

รปแบบแนวคดกระบวนการ 1A4C กบกลมตวอยาง

ผปวย คอ ผปวยผาตดโรคหวใจทเขารบการผาตดใน

โรงพยาบาลสรนทร วธการสมตวอยางประชากรโดยเลอก

ตวอยางประชากรแบบเจาะจง (Purposive sampling) เปนผปวยผาตดหวใจแบบเปดในกรณทวไป และนดผาตดลวงหนา (Elective case) ความรนแรงของโรคหวใจ (Function class) Class I-II คอ ท�างานไดตามปกตโดยไมรสกเหนอย (Uncompromised) สบายดขณะพกแตถาท�างานตามปกตจะรสกเหนอย (Slightly compromised) ทงเพศชายและหญง ไมจ�ากดอายระหวางวนท 1 ตลาคม พ.ศ.2561 ถง 19 กนยายน พ.ศ2562 จ�านวน 30 ราย เครองมอทใชในการวจย ของผปวยทไดรบการผาตดหวใจ ทโรงพยาบาลสรนทร ไดแก 1) รปแบบการดแลผ ปวยผาตดหวใจ และค มอแนวปฏบตดาน การพยาบาลทางคลนก 2) แบบสอบถามปญหา อปสรรคของการใชแนวทางการดแลผปวยผาตดหวใจ 3) แบบบนทกขอมลภาวะแทรกซอนระดบผลเลอดการแขงตวคาใชจายในการรกษา 4) แบบวดความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตน 10 ขอเปนแบบวดทผวจยสรางขนเอง เพอใชวดความรความเขาใจการปฏบตตนของ ผปวยผาตดหวใจ โดยเกณฑผานรอยละ 60 ถอวามความรความเขาใจอยในเกณฑด ตามกรอบแนวคดการดแลตอเนองของสถาบนโรคทรวงอก(9) น�าแบบวดปรบปรงแกไข เสนอผเชยวชาญตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง คดเลอกขอค�าถามทมคา IOC ตงแต 0.5 ขนไปน�าไปใชวดคณลกษณะอนพงประสงค สวนขอทมคา IOC ต�ากวา 0.5 น�าไปปรบปรงตามค�าแนะน�าของผเชยวชาญ และใหผเชยวชาญตรวจสอบอกครงหนง น�าแบบวดทปรบปรงแกไขไปทดลองใชกบผปวย จ�านวน 10 คนทไมใชกลมตวอยาง น�ามาวเคราะหหาความเทยง สตรสมประสทธ แอลฟา ( -Coefficient) ไดคาความเทยง 0.895 แบบวด ADLพฒนาจากสถานบนประสาท กรมการแพทย(17)

เปนการจ�าแนกกลมเพอใหเหมาะสมกบการด�าเนนงานดแลสงเสรมสขภาพระยะยาวไดประยกตจากเกณฑการประเมนความสามารถในการประกอบกจวตรประจ�าวน คะแนนเตม 100 คะแนน ดงนกลมท 1 ทพงตนเองได มคะแนนตงแต 60 คะแนนกลมท 2 ชวยเหลอตนเองไดบาง คะแนน 25–55 คะแนนกลมท 3 กลมทพงตนเองไมได อยในชวง 0-20 คะแนนเพอประเมนความสามารถ

ในการด�าเนนชวตประจ�าวน


714

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การรวบรวมขอมล 1) ทมผวจยจดประชม เพอเผยแพรระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ และการดแลตอเนองทบาน 2) ทมผวจยตดตามสอบถามปญหา อปสรรค ประชมแลกเปลยนเรยนรของการใชรปแบบแนวคดกระบวนการ 1A4C จ�านวน 4 คน ใชระยะเวลาคนละ 30 นาท โดยใชแบบสอบถามปลายเปดทพฒนาขน 3) ทมผวจยบนทกขอมลโดยการทบทวนขอมลจากเวชระเบยนผปวย การวเคราะห 1. คาใชจายในการรกษา ภาวะแทรกซอนหลงผาตดหวใจ ระดบผลเลอดจ�านวนวนนอน ความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตน รายงานเปนจ�านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. เปรยบเทยบกบขอมลคาใชจายในการรกษา จ�านวนวนนอน จ�านวนภาวะแทรกซอน จ�านวนระดบ ผลเลอดอยในเกณฑเปาหมาย ADL ความรความเขาใจ และทกษะการปฏบตตนการดแลตนเองกอนจ�าหนาย และหลงจ�าหนายทบานกอนและหลงการพฒนาระบบการดแลผ ปวยผาตดหวใจ โดยใชสถตเปรยบเทยบ

ระหวางกลมทเปนอสระจากกน (Independent t-test)

จรยธรรมการวจย การวจยนผานการรบรองจรยธรรมการวจย

จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย องคกร

แพทย โรงพยาบาลสรนทร เลขทหนงสอรบรอง 50/2561

วนทรบรอง 20 กนยายน พ.ศ.2561 วนหมดอาย

19 กนยายน พ.ศ.2562

ผลการวจย 1. สถานการณการดแลผปวยผาตดหวใจโดยการทบทวนขอมลเวชระเบยน 5 มนาคม พ.ศ.2561 ถง 30 กนยายน พ.ศ.2561 เปนชวงกอนการพฒนาระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ พบวา มผปวยโรคหวใจและหลอดเลอดเขารบการผาตดหวใจ จ�านวน 30 ราย มอายเฉลย 51.7 ป อายสงสด 71 ป ต�าสด 22 ป (SD=13.9) (ตารางท 1) ไมพบผปวยเสยชวตระหวางการรกษา มระยะเวลานอนพกการรกษาในโรงพยาบาลเฉลย 12.9 วน สงสด 29 วน นอยทสด 7 วน (SD=6.6) มคาใชจาย

ในการ รกษาพยาบาลเฉล ย 238 ,834 .7 บาท

สงสด 472,776 บาท ต�าสด 115,098 บาท (SD=77,812.8)

มจ�านวนภาวะแทรกซอนทงสน 4 รายการ ภาวะ

แทรกซอนทพบ ไดแก ภาวะตดเชอแผลผาตด จ�านวน

2 รายการ ภาวะรองลงมาคอ ภาวะซด จ�านวน 1 ราย

ภาวะปากเบยว จ�านวน 1 รายการ

ผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพจากการ

สมภาษณกลม สะทอนกระบวนการดแลและผลลพธของ

การดแลผปวยผาตดหวใจ ดงนดาน 1) จ�านวนพยาบาล

กรณในแผนกผปวยใน พบวา มพยาบาลทส�าเรจเฉพาะ

ทางไมเพยงพอการใหบรการ และความช�านาญเฉพาะ

ดานทดแลผปวย 2) ผประสานงาน พบวาขาดผประสาน

งานและใหค�าปรกษาผปวย การชวยเหลอในยามฉกเฉน

และเกดขอค�าถามตางๆ ในการปฏบตตนทถกตอง

3) บทบาทหนาทของพยาบาลแผนกผปวยในทมหนาท

หลากหลาย บทบาทของพยาบาลชมชนทตองเขามารวม

ดแลวางแผนจ�าหนาย 4) ระบบการจดการผปวยผาตด

หวใจทแยกส วนการดแลของทมสหสาขาวชาชพ

มรปแบบทหลากหลาย ไมมความตอเนอง 5) ขาดการ

วางแผนจ�าหนายทมประสทธภาพ

2. ระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ ไดรปแบบ

การดแลผปวยผาตดหวใจ ไดแก 1) แผนการดแลผปวย

ของทมสหสาขาวชาชพ 2) แผนการดแลผปวยของ

เครอขาย 3) แนวทางและขนตอนตดตามประเมนผล

3. ประเมนผลการพฒนาระบบการดแลผปวย

ผาตดหวใจ 1) ผลจากการสมมนากลมองผเชยวชาญ

และการประเมนระบบการดแลผปวย ซงประเมนความ

เหมาะสม ความสอดคลอง ความเปนไปได และความ

ถกตองครอบคลม ของระบบการดแลทพฒนาขน

ผเชยวชาญมความเหนวา ระบบการดแลทพฒนาขนใน

ภาพรวมมประโยชนในการน�าไปใชในระดบมาก สอดคลอง

กบบรบทของโรงพยาบาลและเครอขาย ทจะน�าระบบท

พฒนาขนไปใชจรงใหการดแลผปวยผาตดหวใจ มความ

ตอเนองและครอบคลมในทกระยะการดแล และมขอ

เสนอแนะใหประเมนผลการใชระบบทกป 2) ผลการ

ทดลองใชระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ จ�านวน 30 ราย

ระหวางวนท 1 ตลาคม พ.ศ.2561 ถง 19 กนยายน

พ.ศ.2562





ผวจยทบทวนเวชระเบยนผปวยผาตดภายหลง

การปรบใชระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ คอผปวยทได

รบการดแลภายหลงการใชระบบการดแลผปวย จ�านวน

30 ราย พบวา เปนผปวยทมอายเฉลย 51.7 ป อายสงสด 71 ป

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางกลมกอนและหลงการพฒนารปแบบการดแล

ผปวยผาตดหวใจ โดยใชรปแบบแนวคดกระบวนการ 1A4C (n=30)

ตวแปร กอน (n=30)จ�านวน (รอยละ)

กอน (n=30)จ�านวน (รอยละ)

p-value

เพศ

ชาย

หญง

อาย

นอยกวา 41

41-60

61-80

อายเฉลย

อายต�าสด/สงสด

SD

15(50.0%)

15(50.0%)

7(23.3%)

14(46.7%)

9(30.0%)

51.7

22/71

13.9

19(63.3%)

11(36.7%)

3(5.0%)

16(26.7%)

11(18.3%)

54.87

25/69

11.8

0.157*

0.099**

*Chi-square test **Independent t-test

ระหวางการดแลโดยใชระบบการดแลผปวย

ผาตดหวใจ ไมพบผปวยเสยชวตระหวางการรกษา

มระยะเวลานอนเฉลย 10.7 วน สงสด 24 วน นอยสด

7 วน (SD=4.9) มคาใชจายในการรกษาพยาบาลเฉลย

262,478.7 บาท สงสด 492,553 บาท ต�าสด 171,518 บาท

(SD=75,524.6) มจ�านวนภาวะแทรกซอนทงสน

2 รายการ ภาวะแทรกซอนทพบความถสงสด ไดแก

ภาวะไหลตด จ�านวน 2 ราย ADL 99.33 (SD=3.6)

จ�านวนระดบผลเลอด 23 (SD=0.4) ความรความเขาใจ

และทกษะการปฏบตตนกอนจ�าหนาย 8.3 (SD=1.3) และ

ความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตนกอนจ�าหนาย

หลงจ�าหนาย 9.9 (SD=0.4) เมอเปรยบเทยบความ

แตกตางระหวางคาเฉลยของจ�านวนวนนอน จ�านวนภาวะ

แทรกซ อน จ�านวนระดบผลเลอด ADL ความร

ความเขาใจและทกษะการปฏบตตนระหวางกลมตวอยาง

กอนและหลงการพฒนาระบบ พบวา 1) กล มหลง

มจ�านวนระดบผลเลอดการแขงตว ADL ความร

ความเขาใจและทกษะการปฏบตตนเพมขน มากกวา

กล มกอนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ p<0.05

(ตารางท 2) 2) จ�านวนวนนอน จ�านวนภาวะแทรกซอน

คาใชจายในการรกษา ความรความเขาใจและทกษะ

การปฏบตตนกอนจ�าหนาย แตกตางกนอยางไมม

นยส�าคญทางสถตทระดบ p<0.05 (ตารางท 2)

อายต�าสด 22 ป (SD=13.9) เมอเปรยบเทยบความแตกตาง

ระหวางเพศกบอายของกลมตวอยางทงสองกลม พบวา

แตกตางกนอยางไมมนยส�าคญทางสถต (ตารางท 1)


716

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางของจ�านวนวนนอน คาใชจายในการรกษา จ�านวนภาวะแทรกซอน ADL

จ�านวนระดบผลเลอดอยในเกณฑเปาหมาย ความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตน ของกลมตวอยางกอนและ

หลงการพฒนาระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ (n=30)

ตวแปร กอน (n=30) หลง(n=30) t p-value

Mean±SD Mean±SD

จ�านวนวนนอนพกรกษาในโรงพยาบาล

คาใชจายในการรกษาพยาบาล

จ�านวนภาวะแทรกซอน

ความสามารถในการด�าเนนชวต (ADL)

จ�านวนระดบผลเลอดการแขงตว INR

อยในเกณฑเปาหมาย

ความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตน

การดแลตนเองกอนจ�าหนาย

ความรความเขาใจและทกษะการปฏบตตน

การดแลตนเองหลงจ�าหนาย

12.9±6.6

238,834.7±77,812.8

4±0.4

93.7±16.3

14±0.5

7.6±1.6

9.5±0.7

10.7±4.9

262,478.4±75,524.6

2±0.3

99.3±3.6

23±0.4

8.3±1.3

9.9±0.4

1.432

-1.194

0.851

-1.859

-2.470

-1.758

-2.846

0.088

0.977

0.087

0.000

0.002

0.064

0.000

*p<0.05

วจารณและสรประยะท 1 การวเคราะหสภาพการณ การดแลผปวย

ผาตดหวใจ

การพฒนารปแบบนนสะทอนใหเหนสถานการณ

การดแลผ ป วยผ าตดหวใจท ยงขาดความตอเนอง

เนองจากพยาบาลผปวยในมงานประจ�ามบทบาททไม

ชดเจนในการดแลผปวยขาดความตอเนองขาดความ

เชอมโยงการประสานงานระหวางทมสหสาขาวชาชพ

การตดสนใจเพอการดแลรกษาขนอยกบแพทยซงเปน

สถานการณทเหมาะสมในการประยกตใชกระบวนการ

1A4C เพอสร างความต อเนองของการรกษา(18)

ขจดการดแลแบบแยกสวน(19) ในหนวยบรการและ

ในชมชน สอดคลองตามบรบทและวฒนธรรม รวมทง

สภาพปญหาสขภาพครอบคลม ทงดานการสงเสรม

ปองกนรกษาและฟนฟ ตามหลกการบรการสขภาพ

ระดบปฐมภม (1A4C)(15) ท�าใหทมสหสาขาวชาชพท

รวมมอกนเปนผประเมนวางแผนการดแลประเมนผล

และประสานงานการดแลใหเกดการสอสารระหวางทม

สหสาขาวชาชพแบบบรณาการ(20,21) การเขาถงบรการ

และการใชบรการจรง บรการองครวม ผสมผสาน เบดเสรจ

เปนการดแลแบบองครวมทงดานกาย จต สงคม โดยม

การดแลในระดบตางๆ การดแลผปวยแบบตอเนอง

และการประสานงานการดแลผปวย(14)

ระยะท 2 การพฒนาระบบการดแลผปวยผาตดหวใจ

1. ภายหลงการพฒนาระบบการดแลผปวย

พบผป วยผาตดหวใจ จ�านวนระดบผลเลอด ADL

ความรความเขาใจและทกษะเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต

ซงผลการศกษาแตกตางไปจากการวจยทผานมา ทพบ

วาชวยลดการใชทรพยากร จ�านวนภาวะแทรกซอนลดลง

และจ�านวนวนนอนลดลง(22) ทงนเนองจากขอจ�ากดของ

การวจยครงนทมการประเมนผลในระยะสน บทบาทของ

ผประสานงานการท�างานรวมกนกบทมสหสาขาวชาชพ

เพอการแกไขปญหาในทนทของทมสหสาขาวชาชพ

เปนการพทกษสทธของผรบบรการใหไดรบการตรวจ

ประเมนตามมาตรฐาน(20) สอดคลองกบผปวยสามารถเขา

ถงบรการปฐมภม และท�าใหผปวยประสบผลส�าเรจในการ

ฟนฟสภาพ การเขาถงบรการสขภาพภายในเวลา 14 วน

และการไดรบการดแลใกลชดจากญาต และอาสาสมคร





สาธารณสข ท�าใหผปวยกลบไปอยในกลมทไมเปนการ

พงพา และมคณภาพชวตทดขนอยางรวดเรวเพอ

เปาหมายส�าคญคอคณภาพชวตทดและความตองการ

ของผรบบรการในระยะยาว(16)

2. การพฒนาระบบการดแลผปวยมแนวทาง

การดแล โดยมผรบผดชอบรายโรคหวใจเปนผประสาน

การท�างานรวมกบทมสหสาขาวชาชพ เปาหมายส�าคญ

คอ คณภาพชวตทดในระยะยาว(23)

3. การพฒนาระบบการดแลผปวย ดาน ADL(17)

หล งการพฒนารปแบบคะแนนส งข น โดยพบว า

ทมสหสาขาวชาชพ ไดแก นกกายภาพบ�าบด พยาบาล

หอผปวย พยาบาลชมชน ผานการฝกอบรมหลกสตร

การฟนฟสมรรถภาพหวใจ และผปวยไดรบการเยยมบาน

โดยทมสหสาขาวชาชพ น�าโดยศลยแพทย พยาบาลหอผปวย

เภสชกร นกกายภาพบ�าบด พยาบาลชมชน และพยาบาล

วชาชพในพนทแสดงใหเหนวามการดแลผ ปวยอยาง

ตอเนองจากทมสขภาพ(18) ขจดการดแลแบบแยกสวน(19)

เชอมตอในทกประเดนการดแลตอเนองตามโปรแกรม

สขภาพ(9) ตงแตแรกรบจนถงกลบบาน รวมกบการ

สอการสอน ตามแนวความคดการสอนยอนกลบและ

การสรางเสรมพลงอ�านาจ(24) ท�าใหจดจ�าอยางตอเนอง

จะสามารถลดความพการไดจรง

4. จ�านวนระดบผลเลอด (Clinical outcome:

INR=2-3) เฉลยกอนการพฒนารปแบบและหลงการ

พฒนารปแบบมทด แสดงใหเหนวาผปวยมความรความ

เขาใจมทกษะการปฏบตตนในประเดนการดแลตอเนอง

ตามโปรแกรมสขภาพ(9) มการเปลยนแปลงพฤตกรรม

วถการด�าเนนชวต ทมสหสาขาวชาชพทดแลตอเนอง(18)

ขจดการดแลแบบแยกสวน(19) ภายใตกรอบแนวคดการ

พยาบาลชมชน(25)

ระยะท 3 การตรวจสอบคณภาพและทดลองใชระบบ

การดแลผปวยผาตดหวใจ

1. ความพงพอใจของผปวยอยในระดบมาก

ทสด เนองจากทมสหสาขาวชาชพสามารถปฏบตไดตาม

แผนการดแลบทบาทของพยาบาลทใหขอมลการเสรม

พลงอ�านาจ(24) การดแลอยางตอเนองสอดคลองกบผล

การวจยของสมคด ปณะศรทพบวาการเสรมพลงอ�านาจ

ท�าใหผดแลมความสามารถในการดแลผปวยดานรางกาย

จตสงคม เพมขน และเกดศกยภาพ ความมนใจในการ

ดแลผปวยอยางมประสทธภาพ จงท�าใหเกดความพง

พอใจในระดบมากทสด(26)

2. การพฒนารปแบบตามหลกการบรการ

สขภาพระดบปฐมภม (1A4C)(14) มการเตรยมความพรอม

ของญาตในการท�าหนาทผดแลเขามามสวนรวมเปนความ

ตองการทอยในระดบมากของสมาชกในครอบครวของ

ผปวยวกฤต(27) สงผลใหกลมทดลองเกดความรสกเชอมน

ซงถอวาเปนผลดเชงบวกทชวยสงเสรมใหเกดความมนใจ

ในบทบาท(28) สอดคลองกบการศกษาทพบวาเมอมความ

พรอมเกดขนจะสงผลใหผดแลผปวยเกดความมนใจใน

บทบาทจนสามารถวางแผนและเตรยมความพรอมกอ

ใหเกดผลดตอสขภาวะของผปวย(29)

ขอเสนอแนะ การประยกตใชผลการวจยในคลนก เพอการ

ดแลผปวยทมความซบซอนในแตละรายโรคอนๆ ผปฏบต

ควรค�านงถง ความรวมมอระหวางทมสหสาขาวชาชพ

ทจะรวมกนพฒนาแนวทางปฏบต การพฒนารปแบบ

การดแลผปวยโรคหวใจดวยกระบวนการ 1A4C การ

เขาถงบรการ การใหบรการอยางตอเนอง การเชอมโยง

ประสาน การใหบรการแบบเบดเสรจ และชมชนมสวน

รวมทกคนในองคกรรวมกนบรหารงานตามบทบาทหนาท

ใหชดเจน สรางความตอเนองของการรกษา ขจดการดแล

แบบแยกสวนถอเปนหวใจส�าคญ เพอใหผปวยสามารถ

ดแลตนเองได

กตตกรรมประกาศ การวจยในครงน ขอขอบพระคณทกทาน ทได ใหความชวยเหลออยางดยง จากทมสหสาขาวชาชพ รายโรคหวใจ ศลยแพทยโรคหวใจ และทรวงอก พยาบาลหอผปวย พยาบาลชมชน นกกายภาพบ�าบด เภสชกร พยาบาลวสญญ ผทรงคณวฒ คณะกรรมการวจย หวหนากล มงาน หวหนางานทกภาคสวน ตลอดจน ผบรหารของโรงพยาบาลสรนทร จนท�าใหงานวจยน

ส�าเรจลลวงดวยด


718

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

เอกสารอางอง1. สรพนธ สทธสข. แนวทางเวชปฏบตในการดแล ผ ปวยโรคหวใจขาดเลอดในประเทศไทย ฉบบ ปรบปรงป 2557. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรษท ศรเมองการพมพ; 2557.2. ส�านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค. ค มอการ ประเมนโอกาสเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอด เลอด ส�าหรบอาสาสมครสาธารณสข (อสม.). พมพ ครงท 1. กรงเทพฯ: ส�านกงานกจการโรงพมพ องคการสงเคราะหทหารผานศก; 2559.3. จรญ สายะสถต. ศลยศาสตรโรคหวใจทพบบอย Common Cardiac Surgery. พษณโลก: โกลบอล พรนท; 2555.4. ส�านกงานเลขาธการคณะรฐมนตร สวนราชกจจา นเบกษา. ราชกจจานเบกษาฉบบประกาศทวไป เลม 118 ตอนท 45 วนท 5 มถนายน 2545. กรงเทพฯ: ส�านกงานเลขาธการคณะรฐมนตร; 2544. 5. Leventhal H, Johnson JE. Laboratory and field experiment of a theory of self- regula tions. In: Wooldridge PT, et al, eds. Behavio ral Sc ience and Nurs ing. St Louis : The C.V.Mosby Co.; 1983: 189-282.6. พรพศ ยศด. ผลของการใหขอมลระยะเปลยนผาน ออกจากหออภบาลผปวยหนกตอการลดความวตก กงวลในผ ปวยกล มอาการโรคหลอดเลอดหวใจ เฉยบพลน. [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต], สาขาวชาการพยาบาลผ ใหญ , คณะพยาบาลศาสตร, บณฑตวทยาลย; ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2550.7. Choate K, Stewart M. Reducing anxiety in patients and families discharged from ICU. Aust Nurs J 2002;10(5):29. 8. นตยา เวยงพทกษ. ความเครยดและการเผชญ ปญหาของผปวยและญาต ในหอผปวยระยะวกฤต. [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต], คณะพยาบาลศาสตร, บณฑตวทยาลย; ขอนแกน :

มหาวทยาลยขอนแกน; 2546.

9. กนกพร แจมสมบรณ, บปผาวลย ศรล�า, นวรตน

สทธพงศ, พรรณ บลลงก, จงกณ พงศพฒนจต,

สรตา ชนโชตกตต และคณะ. Clinical Practice

Guideline มาตรฐานการพยาบาลผปวยผาตด

หวใจ สถาบนโรคทรวงอก. [อนเทอรเนต] 2555.

[สบคนเมอวนท 30 เมษายน 2561] เขาถงได

จาก:URL: https://www.ccit.go.th/document_

upload/cnpg/CNPG_2555_03.pdf

10. เดชา แซหล และคณะ. การขบเคลอนระบบสขภาพ

ระดบอ�าเภอโครงการการพฒนากลไกสนบสนน

เครอขายสขภาพระดบอ�าเภอเพออ�าเภอสขภาวะ.

กรงเทพฯ: โรงพมพมลนธแพทยชนบทภายใต

การสนบสนนจากส�านกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพ; 2557.

11. ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. ระบบ

บรการปฐมภม (Primary care) โดย มหาวทยาลย

วลยลกษณ จงหวดนครศรธรรมราช. [อนเตอรเนท].

[สบคนเมอวนท 7 เมษายน 2561]. เขาถงได

จาก:URL: https://www.facebook.com/NHSO.

Thailand/posts/2194080137325197

12. ส� านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวง

สาธารณสข. สรปสถตทส�า คญ พ.ศ.2561.

กรงเทพฯ: ส�านกงานกจการโรงพมพองคการ

สงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ;

2561.

13. สรศกด อธคมานนท. กรอบระบบคณภาพของ

เครอขายหนวยบรการปฐมภม ฉบบปฐมบท.

นนทบร: อษาการพมพ; 2550.

14. สรจต สนทรธรรม. ระบบหลกประกนสขภาพไทย.

กรงเทพฯ: ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต;

2555.

15. Raney F. Disease management. In : Rossi

PA. Case management in Health Care. 2nd

ed. Philadelphia: Saunders; 2003: 511-23.





16. ภควนต จนตะ. การพฒนารปแบบการดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองทบานดวยกระบวนการ1A4C กบ

ความสามารถในการด�าเนนชวตประจ�าวนของ

รพ.สต.ปอน ในกลมขม, ไทลอ, เหาะ และลวะ.

เอกสารประกอบการประชมแลกเปลยนเรยนรจาก

งานประจ�าสงานวจย (R2R) ครงท 9 6-8 กรกฎาคม

2559. [อนเทอรเนต]. [สบคนเมอวนท 5 มนาคม

2561]. เขาถงไดจาก:URL: http://www.r2rthai

land.org/news/detail/5343

17. นลน พสคนธภค. แนวทางการพยาบาล ผปวย

โรคหลอดเลอดสมอง ส�าหรบพยาบาลทวไป สถาน

บนประสาทวทยา กรมการแพทย. กรงเทพฯ:

ธนาเพรส; 2559.

18. บศรา ศรอรณเรองแสง. ผลของการใชการจดการ

ผปวยรายกรณในผปวยเดกโรคปอดอกเสบตอคา

ใชจายของผปวยและความพงพอใจในงานของทม

การพยาบาล โรงพยาบาลเอกชน. [วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. สาขาวชาการบรหาร

การพยาบาล. คณะพยาบาลศาสตร, บณฑต

วทยาลย; กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย;

2552.

19. Woodward J, Rice E. Case management.

Woodward J, et al. Nurs Clin North Am

2015;50(1):109-21.

20. กฤตพทธ ฝกฝน, ปฐยาวชร ปรากฏผล. ผลลพธ

การพยาบาลผจดการรายกรณโรคเบาหวานและ

ความดนโลหตสง.นนทบร: ยทธรนทรการพมพ; 2557.

21. Smith A, Mackay S, McCulloch K. Case

management: developing practice through

action research. Br J Community Nurs

2013;18(9):452-4, 456-8.

22. Burns T, Catty J, Dash M, Roberts C,

Lockwood A, Marshall M. Use of intensive

case management to reduce time in

hospital in people with severe mental

illness: systematic review and meta-regres

sion. BMJ 2007;335(7615):336.

23. Institute of Medicine (US) Committee on

Utilization Management by Third Parties;

Gray BH, Field MJ, editors. Controlling Costs

and Changing Patient Care?: The Role of

Utilization Management. Washington (DC):

National Academies Press (US); 1989.

24. กนนท พมสงวน. การสรางเสรมพลงอ�านาจทาง

สขภาพ : บทบาททส�าคญของพยาบาล.วารสาร

พยาบาลทหารบก.2557;15(3):86-90.

25. นวลขนษฐ ลขตลอชา. มาตรฐานการพยาบาลใน

ชมชน. กรงเทพฯ : ส�านกพมพสอตะวน; 2559.

26. สมคด ปณะศร. ผลของการใชโปรแกรมการเสรม

สรางพลงอ�านาจตอความสามารถในการดแลของ

ผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. วารสารกองการ

พยาบาล 2552;36(3):47-57.

27. Longsawasd R., Duangpaeng S., Masingboon

K. Factors related to family participation

in caring of critically ill patients admitted in

the intensive care unit. The Journal of

Factory of Nursing Burapha University 2011;

19(2):54-67.

28. Perry P. Concept analysis: confidence/self-

confidence. Nurs Forum 2011;46(4):218-30.

29. Phommatat P., Watthnakitkrileart D.

Factors influencing caregivers’ readiness in

caring patients with tracheostomy in

transition from hospital to home. Journal

of Nursing Science Chulalongkorn University

2011;23(3):107-18.


720

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




เปรยบเทยบระยะเวลาการตดของกระดกขาทรกษาดวยวธการผาตดยดตรงกระดก

แบบ 4 สกรและ 8 สกรบน Narrow DCP

Comparison of The Union Time of Tibial Shaft Fracture Treated with

Open Reduction and Internal Fixation Between 4 Screws

and 8 Screws on Narrow DCPไกรวฒ สขสนท, พ.บ.*

ณช เกษมอมรกล, พ.บ.**Kraiwut Sooksanit, M.D.*

Nach Kasemamornkul, M.D.*** กลมงานศลยกรรมกระดก โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000**กลมงานศลยกรรมกระดก โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย ประเทศไทย 31000

*Department of Orthopedics, Buriram Hospital, Buri Ram Province, Thailand, 31000**Department of Orthopedics, Buriram Hospital, Buri Ram Province, Thailand, 31000

*Corresponding author. E-mail address: [email protected]**Corresponding author. E-mail address : [email protected]


บทคดยอวตถประสงค : เปรยบเทยบระยะเวลาการการตดของกระดกขาทรกษาดวยวธการผาตดยดตรงกระดก แบบ 4 สกร และ 8 สกรบน Narrow DCPรปแบบงานวจย : retrospective cohort studyวธการศกษา : ทบทวนเวชระเบยนผปวยกระดกขาหกทนอนโรงพยาบาลและไดรบการผาตดยดตรง กระดกตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ.2558 ถง 31 ธนวาคม พ.ศ.2562 ทโรงพยาบาล บรรมย ผปวยถกนดตดตามอาการจนกระดกตดผลการศกษา : มผปวย 23 คนไดรบการยดตรงกระดกโดยใชสกร 4 ตว มผปวย 27 คนไดรบการยด ตรงกระดกโดยใชสกร 8 ตว จากการศกษาพบวาคามธยฐานของระยะเวลาการตดของ กระดกคอ 92 วน และ 93 วน ในการยดตรงกระดกโดยใชสกร 4 ตวและ 8 ตวตาม ล�าดบ แตอยางไรกตามยงพบผปวยมภาวะแทรกซอนหลงจากการผาตดเปนจ�านวน ทงหมด 3 คน โดยหนงในนน (รอยละ 2) พบวากระดกตดชา และไดรบการผาตดซ�า สวนอก 2 คน พบปญหาการตดเชอของแผล คนแรกหลงจากไดรบยาปฏชวนะทาง เสนเลอดด�า มอาการดขน คนทสองจ�าเปนตองไดรบการผาตดเพอจดการกบการตดเชอสรปผล : การผาตดยดตรงกระดกขาหกโดยใชสกร 4 ตวไมมความแตกตางในการตดของกระดก เมอเทยบกบการผาตดยดตรงกระดกโดยใชสกร 8 ตว ยงไปกวานนปรมาณเลอดออก ระหวางผาตดและเวลาทใชในการผาตดของการผาตดยดตรงกระดกโดยใชสกร 4 ตว ยงนอยกวาการผาตดยดตรงกระดกโดยใชสกร 8 ตวอกดวยค�าส�าคญ : กระดกขาหก ระยะเวลาการตดของกระดก จ�านวนสกร narrow DCP


722

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTObjective : To compare the union time of tibial shaft fracture after fixation with narrow DCP between 4 screws and 8 screwsDesign : Retrospective cohort studyMethods : Reviewed of medical records of patients with tibial shaft fractures who had been treated with open reduction and internal fixation from 1stJanuary 2015-31st December 2019 at Buriram hospital. The Patients were followed up until presentation of union of fractures.Results : 4 screws were applied in 23 cases and 8 screws were applied in 27 cases. The median of union time was 92 and 93 days consecutively. There were 3 complications after operation; one delayed union of fracture (2%) at 200 days resolved with revision, two infected wounds; one resolved after intravenous antibiotic treatment and local wound care. The other required surgical intervention.Conclusion : 4 screws fixations of tibial shaft fracture had no difference of union time compared with 8 screws fixations. Moreover, Blood loss and operating time in 4 screws were less than 8 screwsKeywords : tibial shaft fracture, union time, narrow DCP, number of screws

Introduction Tibial shaft fracture was the most common

fracture of long bone. The incidence was more

than 17 per 100000 people each year.(1) They

were often the result of violent trauma and

were associated with soft tissue damage and

osseous comminution.(2) In general, gold standard

of treatment of tibial shaft fracture(3) was

intramedullary nail; however, plate and screws

fixation was quite widely used especially in

tertiary care center. They were well-known

practice with long history of use which had

been shown good outcomes.(4, 6) The AOOTA(7)

recommended at least 8 cortices or 4 screws of

each fragment of fracture for sufficient strength

of plate and screws fixation.

According to Hu et al in 2014(8), the Biomechanics were introduced to tibial shaft fixation with plate and minimum screws to stabilize fracture. They represented superior mechanical fixation in position and number of screw fixation on narrow DCP on tibial shaft fracture. In Laurence et al(9) was also represented number of screws and screw placement in view of Physics. Bes ides f rac tu re fixa t ion , so f t tissue injury was major influences of bone healing.(5,6,10) To prevent consequences of the tibial shaft fracture such as infection, delayed union and nonunion(5,11), technique of soft tissue management(5) was the key of success. The better result relied on these steps(6); repositioning of bone fragment, proper debridement in open fracture(5), short operating time, less blood loss and minimum soft tissue damage.

เปรยบเทยบระยะเวลาการตดของกระดกขาทรกษาดวยวธการผาตดยดตรงกระดกแบบ 4 สกร และ 8 สกรบน Narrow DCP

Comparison of The Union Time of Tibial Shaft Fracture Treated With Open Reduction And Internal Fixation Between 4 Screws And 8 Screws On Narrow DCP



Tibial shaft fracture was a major fracture in Orthopedics not only number but also their sequelaes.(11) Prior study of less screws fixation in laboratory showed good result and there was still no clinical study. We applied ours study to confirm that 4 screws fixation was not inferior to 8 screws fixation in strength. Furthermore, it might be superior to 8 screws in operating time, blood loss, and cost-effectiveness. Therefore, the aim of this study was to compare outcome of biomechanical fixation of tibial shaft fracture

with 4 screws and 8 screws on Narrow DCP plate.

Methods

Study design We conducted a retrospective cohort

study by manually reviewing and extracting

from electronic medical records (EMR) data.

75 patients with tibial shaft fracture were

enrolled in the study. Every patient was

diagnosed with ICD10 code S8220 and S8221(12)

and admitted for open reduction internal

fixation with DCP from January, 1st 2015 to

December, 31st 2019 in Buriram hospital.

Data source All EMRs were accessed through

Doctor App, a web-based clinical patient record

system. We reviewed and extracted data from

the ER notes, orthopedics clinical notes,

operating notes, nurse clinical notes, and imaging

documents. Extracted data were collected and

chronologically categorized as demographic

data, preoperative data, perioperative data,

and post-operative data.

Inclusion and exclusion criteria Inclusion criteria was composed of :

1. Medical records of patients were coded with

S8220 and S8221(12) 2. Patients were admitted

for open reduction internal fixation with 4 and

8 screws on DCP 3. Patients were operated

by an experienced orthopedist 4. Patients

were followed up until presentation of union

(radiographic and clinical union)(13,14) 5. Patients

were between 18 and 60 years of age. Exclusion

criteria was composed of 1. Loss follow-up until

union 2. Incomplete medical record. 3. Multiple

trauma


724

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

Diagram 1





Definition of Fracture Related

Condition The diagnosis of union fracture(13-14)

was routinely based upon serial clinical and

radiographic assessments. Clinically healing

fracture was evaluated by absence of pain on

weight bearing or palpation at fracture site.

Radiographic union could show absence of

fracture gap.

The diagnosis of delayed union &

nonunion(13-14) was opposed to union fracture and

also based on clinical and radiological findings

over a minimum follow-up period over 6 months

(twice of normal union time). A fracture was not

considered to be a nonunion until 12 months

after injury, to account for potential cases of

delayed union. The clinical criteria used to define

nonunion included the presence of pain and/

or motion in response to physiological strain of

the affected limb (e.g.) the instability to fully

weight bearing without pain). The radiographic

confirmation of union relied on the presence

of fracture gap assessed on anteroposterior and

lateral radiographs.

The diagnosis of local infection(15) was

made according to clinical presentation, not

reliant on positive cultures. Infection occurred

at any points in the study period and related to

initial injury or operation. Any surgical intervention,

revision, or antibiotic use were indicative of

infection.

Population The initial cohort of 75 patients was

collected. The extreme age was sorted out;

22 people. From 53 patients, 3 patients were

excluded. One patient lost follow-up until

union and 2 patients had multiple traumas.

The remaining 50 patients had undergone open

reduction internal fixation and were completely

followed up until union. All 50 patients had

definitive fixation with 8 holes narrow DCP.

4 screws were placed in 23 patients and

27 patients were placed with 8 screws.

Statistical Analysis For categorical data, descriptive

statistics was used and chi-square of comparison

with 95% confidence intervals. For continuous

data, data distribution was assessed with a

Shapiro-Wilk normality test. Where data were

normally distributed, data were described by

mean and standard deviation (SD). They were

compared with unpaired 2-tailed t-tests. Non

normal distribution of data were described by

the median and interquartile range (IQR). The

data were calculated by using SPSS version 21.

Results

Demographics data Of the 50 patients included, 41 were

male and 7 were female. The mean age was

38.9 years old (SD 13.58). 22 patients were

smoker. There was an essential hypertension

patient. The 4 screws and 8 screws groups had

comparable demographics as demonstrated

in Table 1.


726

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

Table 1. The patients’ characteristic data including demographics, preoperative data, perioperative

data, and postoperative data

4 screws (n = 23) 8 screws (n = 27) p-value

Demographic characteristics

Mean Age (year) (SD)

Male : Female+

Underlying disease*

Smoking Habit*

Median time to operation(hr) (IQR)

Preoperative Data

Opened Fracture*

Fracture configuration

AO42A*

AO42B*

AO42C*

Perioperative Data

Mean operating time (min), (IQR)

Blood loss (ml), (IQR)

Postoperative Data

Mean hospital stay(day), (IQR)

Mean hospital cost(baht), (IQR)

Postoperative complications*

Mean union time(day), (IQR)

37(13.7)

22:1

1(4.3%)

11(47.8%)

9.30(6.5-14.3)

12(52.2%)

1(4.3%)

11(47.8%)

11(47.8%)

45(35-60)

20(20-50)

4(3-6)

23,688

(19,780-30,217)

1(4.5%)

92(89-99)

42(13.6)

21:6

0(%)

11(40.7%)

9(7-12)

11(40.7%)

5(18.5%)

8(29.6%)

14(51.9%)

60(40-75)

30(20-50)

4(3-6)

23,378

(20,201-30,278)

2(7.4%)

93(85-97)

0.487

0.107

1.000

0.615

0.329

0.419

0.777

0.928

0.0655

0.928

0.846

0.645

0.464

* The values were presented as number of patients having that condition (percentage of this group).+ The values were presented as ratio of sex of patients in this group.

Preoperative Data In 50 patients, there were 23 open

fracture. AO classification for fracture configuration

in 4 screws group showed ratio of AO42A: AO42B:

AO42C(16) equal to 1-11 -11 compared with

8 screws that represented 5 - 8 -14.

Perioperative Data During operation, Median of blood loss

which was recorded in 4 screws contrasted to

with 8 screws was 20 (20-50) ml and 30 (20-50) ml

consecutively. In addition, median operating

time showed 45 (35-60) minutes to 60 (40-75)

minutes in group of 4 screws and 8 screws in turn.





Postoperative Data The hospital stay period in 4 screws and 8 screws fixation showed the same mean 4(3-6) days. There was a little difference of hospital cost 23,688 (19,780-30,217) and 23,378 (20,201-30,278) baht in 4 and 8 screws respectively. There were 3 complications after operation. Only one patient (2%) appeared delayed union of fracture at 200 days resolved with revision. 2 patients encountered with infected wound. One spontaneously resolved after intravenous antibiotic injection and local wound care. The other required subsequent surgical procedure for elimination of infection. Union time showed in consequential difference in 4 screws and 8 screws as 92(89-99) days and 93(85-97) days.

Discussion The study supported the result of number of screw and position of screw on DCP fixation in tibial shaft fracture as in Hu study.(8)

We demonstated the union time of both conventional group and study group related to stoutness of fixation.

According to Hu et al(8), this study provided biological fixation in human with biomechanic fixation theory. There was not only bone fixation as in Hu study but also soft tissue (eg.muscle, tendon, fat, skin) involved to effectiveness of fixation. The bone healing still depended on biological status of individual.(10) The result showed sufficient strength of fixation with narrow DCP at 4 screws in selected position. Compared with 8 screws, there was minor difference in union time. In addition, 4 screws represented advantage over 8 screws in blood loss (20 vs 30 ml) and operating time (45 vs 60 min). There were several limitations to this study. The design of the study was retrospective and allocation was not randomized, leading to the potential for selection bias. In addition, there was no blinding in the follow-up process, leading to the potential for observer bias. Furthermor, size of the sample was quite small in each group. However, the data in this study had enabled to perform a power calculation. In the study, there were no osteoperotic status or nutritional status eg. DXA scan, Vitamin D level, calcium level, and serum albumin.

Fig.1 Anteroposterior (Left) and Lateral (Right)

of radiographs undergone fixation with 4 screws

on narrow DCP

Fig.2 Anteroposterior (Left) and Lateral (Right)

of radiographs undergone fixation with 8 screws

on narrow DCP


728

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

Conclusion Our study demonstrated that tibial shaft fracture undergone open reduction and internal fixation with 4 screws represented strong advantage over 8 screws which were less blood loss and operating time. Nonetheless, they showed the same union time.

References1. Larsen P, Elsoe R, Hansen SH, Graven-Niels en T, Laessoe U, Rasmussen S. Incidence and epidemiology of tibial shaft fractures. Injury 2015;46(4):746-50. 2. Wennergren D, Bergdahl C, Ekelund J, Juto H, Sundfeldt M, Möller M. Epidemiology and incidence of tibia fractures in the Swedish Fracture Register. Injury 2018;49(11):2068-74. 3. Meinberg EG, Agel J, Roberts CS, Karam MD, Kellam JF. Fracture and Dislocation Classification Compendium-2018. J Orthop Trauma. 2018;32(Suppl 1):S1-S170. 4. Courtney PM, Bernstein J, Ahn J. In brief : closed tibial shaft fractures. Clin Orthop Relat Res 2011;469(12):3518-21. 5. Rancan M, Keel M. Soft Tissue Management in Open Fractures of the Lower Leg : The Role of Vacuum Therapy. Eur J Trauma Emerg Surg 2009;35(1):10-6. 6. Neumann MV, Strohm PC, Reising K, Zwingmann J, Hammer TO, Suedkamp NP. Complications after surgical management of distal lower leg fractures. Scand J Trauma Resusc Emerg Med 2016;24(1):146. 7. PETERSON LT. Principles of internal fixation with plates and screws. AMA Arch Surg 1952;64(3):345-54. 8. Hu XJ, Wang H. Biomechanical assessment and 3D finite element analysis of the treatment of tibial fractures using minimally invasive percutaneous plates. Exp Ther Med 2017;14(2):1692-98.

9. world health organization. ICD-10 : international statistical classification of diseases and related health problems : tenth revision. Volume 2. 2nd.ed. Geneva: world health organization; 2003.10. Marongiu G, Dolci A, Verona M, Capone A. The biology and treatment of acute long-bones diaphyseal fractures: Overview of the current options for bone healing enhancement. Bone Rep 2020;12:100249. 11. Whelan DB, Bhandari M, Stephen D, Kreder H, McKee MD, Zdero R,et al. Development of the radiographic union score for tibial fractures for the assessment of tibial fracture healing after intramedullary fixation. J Trauma 2010;68(3):629-32. 12. Kooistra BW, Dijkman BG, Busse JW, Sprague S, Schemitsch EH, Bhandari M. The radiographic union scale in tibial fractures: reliability and validity. J Orthop Trauma 2010;24 (Suppl 1):S81-6. 13. CDC. criteria for deep surgical site infections. [Internet]. [cited September 17, 2020.] Available from: URL:https://www.cdc.gov/ nhsn/pdfs/pscmanual/9pscssicurrent.pdf. 14. Laurence M, Freeman MA, Swanson SA. Engineering considerations in the internal fixation of fractures of the tibial shaft J Bone Joint Surg Br. 1969; 51(4):754-68. 15. CDC. criteria for deep surgical site infections. [Internet]. [Cited September 17, 2018]. Available from:URL:https://www.cdc.gov/ nhsn/pdfs/pscmanual/9pscssicurrent.pdf. 16. White R, Camuso M. ORIF-Compression plating: Simple fracture, transverse. [Internet]. [Cited sep. 17, 2020]. Available from: URL: https://surgeryreference.aofoundation. org/orthopedic-trauma/adult-trauma/tibi al-shaft/simple-fracture-transverse/orif-com pression-plating






เปรยบเทยบผลการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรก

ดวยวธการใชยาน�าสลบกบการใสทอชวยหายใจแบบดงเดมในหองฉกเฉน

First-pass Intubation Successful with Rapid Sequence Intubation

Versus Conventional Endotracheal Intubation

in Emergency Departmentชายตา สจนพรหม, พ.บ.*

Chaita Sujinpram, M.D.**กลมงานเวชศาสตรฉกเฉน โรงพยาบาลสรนทร อ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร 32000

*Emergency Department, Surin Hospital, Surin Province, Thailand, 32000Corresponding author. E-mail address : [email protected]

Received : 03 Aug 2020. Revised : 11 Sep 2020. Accepted : 17 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การใสทอชวยหายใจเปนหตถการส�าคญในการชวยเหลอผปวยทมภาวะหายใจลมเหลว การใสทอชวยหายใจไดส�าเรจอยางรวดเรว มผลตอการรกษาผปวยและลดภาวะ แทรกซอนทเกดจากภาวะหายใจลมเหลว ปจจบนการใสทอชวยหายใจดวยวธน�าสลบ (Rapid Sequence Intubation, RSI) เปนมาตรฐานในการใสทอชวยหายใจในหอง ฉกเฉนในระดบสากล ชวยใหการใสทอชวยหายใจส�าเรจไดในครงแรก และลดภาวะ แทรกซอนไดดกวาวธดงเดมวตถประสงค : เปรยบเทยบผลการใสทอชวยใจส�าเรจในครงแรกดวยวธน�าสลบ (RSI) กบการใสทอชวย หายใจดวยวธดงเดมปจจยทมผลตอการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรก (First-pass intubation) และภาวะแทรกซอนทเกดขนระหวางการใสทอชวยหายใจทงสองวธวธการศกษา : เปนการศกษา retrospective observational study ในผปวยทมอาย 15 ปขนไป ทไดรบการใสทอชวยหายใจทหองฉกเฉนโรงพยาบาลสรนทร ตงแตวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ.2562 ถงวนท 30 เมษายน พ.ศ.2563 ผลการศกษา : มผไดรบการใสทอชวยหายใจทหองฉกเฉนโรงพยาบาลสรนทรทงหมด 64 ราย เปนการ ใสทอชวยหายใจดวยวธน�าสลบ (RSI) จ�านวน 33 ราย คดเปนรอยละ 51.6 เปนการใส ทอชวยหายใจดวยวธดงเดม 31 ราย คดเปนรอยละ 48.4 ขอมลทวไปของทงสองกลม ตวอยาง เพศ อาย รปราง ลกษณะของโรคทจ�าเปนตองใสทอชวยหายใจ ความยากงาย จากการประเมนกอนใสทอชวยหายใจ อปกรณในการใสทอชวยหายใจ ผท�าการใสทอ ชวยหายใจ ไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญ ในผปวยทไดรบการใสทอชวยหายใจ โดยการใชยาน�าสลบ (RSI) เปรยบเทยบกบการใสทอชวยหายใจดวยวธดงเดม โอกาส ในการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรกไดไมแตกตางกน แตแพทยเวชศาสตรฉกเฉน (Emergency Physician) เปนผใสทอชวยหายใจ เปรยบเทยบกบนกศกษาแพทย ชนปท 6 (6th year medical student) เปนผใสทอชวยหายใจมความแตกตางกนอยาง มนยส�าคญในการใสทอชวยหายใจไดในครงแรก (p=0.021) ภาวะแทรกซอนจากการ


730

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ใสทอชวยหายใจ ไดแก ภาวะขาดออกซเจน (hypoxia) ภาวะความดนโลหตต�า (hypotension) การบาดเจบของฟน (dental trauma) โดยพบวาวธการใชยาน�าสลบ (RSI) พบภาวะขาดออกซเจน (hypoxia) ภาวะความดนโลหตต�า (hypotension) มากกวาการใสทอชวยหายใจดวยวธดงเดมแตไมมนยส�าคญทางสถตสรป : การใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรกดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI) และวธดงเดมไมมความ แตกตางกนอยางมนยส�าคญค�าส�าคญ : การใสทอชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบ

ABSTRACTBackground : Rapid Sequence Intubation (RSI) becomes international standard technique for the airway management in the emergency department (ED). Surin hospital had adopted using RSI in ED. The purpose of this study is to compare the first-pass intubation success between the rapid sequence intubation (RSI) and the conventional endotracheal intubation.Methods : A retrospective observational study was conducted.Data was collected from medical record and document of patients aged over fifteen years old who underwent intubation at emergency department of Surin hospital during November 1st 2019 to April 30th 2020.Results : There were 64 patients underwent intubation at ED during study period totally. In which 33 cased (51.6%) underwent rapid sequence intubations and 31 cases (48.4%) underwent conventional endotracheal intubations. The first-pass success intubation rate from RSI technique was 78.8% compared to 77.4% of the conventional endotracheal intubation technique. There was no significantly difference in the first-pass success intubation rate and complication between the two groups. Nevertheless, the first-pass intubation success rate which operated by emergency physicians was significantly different from 6th year medical student (p=0.021). Adverse events found in this study were hypoxia, hypotension and dental trauma. In addition, hypoxia and hypotension incidence of RSI group was higher than those of conventional endotracheal intubation but not significantly different. Conclusion : In this study, there was no significant differences in the first-pass success intubation and complications between rapid sequence intubation (RSI) group and conventional endotracheal intubation group. However, rate of the first-pass success intubation depended on proficiency of physicians who performed intubation procedure. The emergency physician had significant higher successful first attempt intubation rate than those of 6th year medical student.Keywords : Rapid sequence intubation (RSI)

เปรยบเทยบผลการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรกดวยวธการใชยาน�าสลบกบการใสทอชวยหายใจแบบดงเดมในหองฉกเฉน

First-pass Intubation Successful with Rapid Sequence Intubation Versus Conventional Endotracheal Intubation in Emergency Department



หลกการและเหตผล การใสทอชวยหายใจเปนหตถการทส�าคญ

ในการรกษา เนองจากเปนมาตรฐาน (gold standard)

ของการจดการทางเดนหายใจ(1) การใสทอชวยหายใจ

จะชวยเปดทางเดนหายใจและท�าใหเกดทางเดนหายใจ

ทแนนอน ในกรณทผปวยหายใจเองไดไมเพยงพอ เชน

ผปวยทมภาวะการหายใจลมเหลว ผปวยทมภาวะกลาม

เนอหายใจออนแรง หรอมความผดปกตของระบบ

ประสาททใชในการควบคมทางเดนหายใจแพทยสาขา

เวชศาสตรฉกเฉน ซงเปนผทใหการดแลผปวยเปนอนดบ

แรกในแผนกฉกเฉนจ�าเปนตองมทกษะอยางมากในการ

ใสทอชวยหายใจผปวยในกรณฉกเฉนหากผปวยไมไดรบ

การใสทอชวยหายใจอยางทนทวงท อาจท�าใหสมองเกด

การขาดออกซเจนและเสยชวตได(1,2)

เดมการใสทอชวยหายใจในผปวยหองฉกเฉน

จะใสในขณะทผปวยตนหรอใหยาสลบเพยงอยางเดยว

ซงอาจท�าใหการใสไดยากและใชเวลานาน แตปจจบนม

ขนตอนการใสทอทางเดนหายใจดวยวธการใชยาน�าสลบ

แลวตามดวยยาหยอนกลามเนอ (rapid sequence

intubation, RSI) ซงเปนวธมาตรฐานในการใสทอชวย

หายใจในหองฉกเฉน(3-9) เนองจากชวยลดความเจบปวด

ระหวางท�าการใสทอชวยหายใจ และมหลายการศกษา

ทผานมาทสนบสนนวาการใสทอชวยหายใจดวยวธใชยา

น�าสลบ (RSI) มโอกาสส�าเรจสงกวา ระยะเวลาในการใส

นอยกวา จ�านวนครงของการใสทอชวยหายใจนอยครง

กวา และมภาวะแทรกซอนต�ากวาการใสทอชวยหายใจ

แบบดงเดม(5,8-13) การทตองไดรบการใสทอชวยหายใจ

หลายครงเพอใหใสไดส�าเรจจะมผลแทรกซอนจากการใส

มากกวาการใสทอชวยหายใจไดในครงแรก(9,12) อยางไร

กตามพบวาบางการศกษาไมไดศกษาเปรยบเทยบกลม

ควบคม(8) บางการศกษามจ�านวนผ ป วยนอย(5,10,11)

นอกจากนมบางการศกษาพบวาผลการศกษาระหวาง

การใสทอชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบไมไดลดภาวะ

แทรกซอนเมอเทยบกบการใสทอชวยหายใจแบบดงเดม(2)

ประเทศไทยมการศกษาเกยวกบการเปรยบเทยบการใส

ทอชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI) กบวธใสทอทาง

เดนหายใจแบบไมใชยาน�าสลบ แตการศกษาทผานมายง

มขอมลนอย และศกษาผปวยในกลมอายทแตกตางกน

โรงพยาบาลสรนทรไดเรมน�าวธการใสทอชวยหายใจดวย

วธน�าสลบ (RSI) มาใชทหองฉกเฉน ในขณะทยงมการ

ใสทอชวยหายใจแบบดงเดมควบคไปดวย การศกษาน

ตองการศกษาเปรยบเทยบอตราความส�าเรจในการใสทอ

ชวยใจไดในครงแรก (First-pass intubation) ระหวาง

การใสทอชวยใจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI) กบวธดงเดม

ปจจยทมผลตอการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรก

(First-pass intubation) และภาวะแทรกซอนทเกดขน

ระหวางการใสทอชวยหายใจทงสองวธ

วตถประสงคของการศกษาวตถประสงคหลก

เปรยบเทยบผลการใสทอชวยใจส�าเรจใน

ครงแรก (First-pass intubation) ดวยวธน�าสลบ (RSI)

กบการใสทอชวยหายใจดวยวธดงเดม


เพอศกษาปจจยทมผลตอการใสทอชวยหายใจ

ส�าเรจในครงแรก (First-pass intubation) และภาวะ

แทรกซอนทเกดขนระหวางการใสทอชวยหายใจทงสองวธ

วธการศกษารปแบบการศกษา

เปนการศกษาเชงวเคราะห Retrospective

observational study

เกณฑคดเลอกเขาการศกษา

(inclusion criteria) ผปวยอายมากกวา 15 ป ทไดรบการใสทอชวย

หายใจทหองฉกเฉนโดยวธ direct laryngoscopy

เกณฑการคดออก (exclusion criteria) - ผปวยทไมมสญญาณชพกอนมาถงแผนก

ฉกเฉน (cardiac arrest)

- ขอมลไมครบถวน


732

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วธการศกษา เกบรวบรวมขอมลยอนหลงในเวชระเบยน

ผ ป วยท ได รบการใส ท อช วยหายใจทห องฉกเฉน

โรงพยาบาลสรนทรโดยวธ direct laryngoscopy ตงแต

วนท 1 พฤศจกายน พ.ศ.2562 ถง วนท 31 เมษายน

พ.ศ.2563 เกบรวบรวมขอมลในผปวยทอาย 15 ปขนไป

โดยผ ป วยได รบการใส ท อช วยหายใจ โดยแพทย

เวชศาสตรฉกเฉน นกศกษาแพทยชนปท 6 และนก

ปฏบตการฉกเฉนการแพทย (Paramedics) การเลอก

วธการใสทอชวยหายใจขนอยกบแพทยผรกษาผปวย

ขณะนน การใสทอชวยหายใจโดยนกศกษาแพทยและ

นกปฏบตการฉกเฉนการแพทยทกวธจะไดรบการควบคม

จากแพทยเวชศาสตรฉกเฉน การใสทอชวยหายใจดวยวธ

ใชยาน�าสลบ (RSI) จะไดรบยาน�าสลบไดแก etomidate,

propofol หรอ ketamine รวมกบยาหยอนกลามเนอ

คอ Suxamethronium หากไมสามารถใสทอชวยหายใจ

ไดส�าเรจภายใน 2 ครง จะเปลยนใหแพทยเวชศาสตร

ฉกเฉน หรอวสญญแพทยเปนผใสแทนโดยการศกษาน

ไดรบการรบรองจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรม

การวจยในมนษยของโรงพยาบาลสรนทรเลขทหนงสอ

รบรอง 43/2562

การเกบรวบรวมขอมล เกบรวบรวมขอมลพนฐานของผ ป วยจาก

เวชระเบยน และแบบบนทกการใสทอชวยหายใจทหอง

ฉกเฉนซงผวจยดดแปลงจากงานวจยของ มงขวญ วงษยงมน

และ อษาพรรณ สรเบญจวงศ(13) ซงประกอบดวยขอมล

ดงน เพศ อาย ขอบงชในการใสทอชวยหายใจ การวนจฉยโรค

สญญาณชพ ผทใสทอชวยหายใจ จ�านวนครงในการใสทอ

ชวยหายใจ ชนดของยาทใชและภาวะแทรกซอน

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม STATA โดย

ขอมลพนฐานวเคราะห โดยการแจกแจงความถ ในรป

รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลเปรยบ

เทยบใชสถต Fisher’s exact test วเคราะหปจจยทมผล

ตอการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรก โดยใช logistic

regressionน�าเสนอโดยคา odd ratio ก�าหนดระดบนย

ส�าคญทางสถตทนอยกวา 0.05 (p-value<0.05) และ

ระดบความเชอมนรอยละ 95 (95% CI)

ผลการศกษา ในชวงระยะเวลาท�าการศกษาตงแตวนท 1

พฤศจกายน พ.ศ.2562 ถง วนท 30 เมษายน พ.ศ.2563

มผปวยทตองใสทอชวยหายใจทหองฉกเฉนโรงพยาบาล

สรนทรทงหมด 64 ราย โดยเปนผปวยทไดรบการใสทอ

ชวยหายใจดวยการใชยาน�าสลบ (RSI) จ�านวน 33 ราย

(รอยละ 51.6) ผ ปวยทไดรบการใสทอชวยหายใจ

แบบเดม 31 ราย (รอยละ 48.4) ขอบงชในการใสทอชวย

หายใจสวนมากเปนกลมโรคทางอายรกรรม ซงโรคและ

ภาวะทพบบอย เชน Pneumonia, Stroke, Chronic

obstructive pulmonary disease (COPD) และ Sepsis

ขอมลทวไปของทงสองกลมตวอยาง เพศ อาย รปราง

ลกษณะของโรคทจ�าเปนตองใสทอชวยหายใจ ความยาก

งายจากการประเมนกอนใสทอชวยหายใจ ผท�าการใสทอ

ชวยหายใจ ไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ในสวนของสญญาณชพ คาความดนโลหต

อตราการเตนของหวใจ ในผปวยทงสองกลม ไมมความ

แตกตางกนอยางมนยส�าคญ มเพยงอตราการหายใจของ

กลมทใสทอชวยหายใจดวยวธน�าสลบ (RSI) มากกวา กลม

ทใสทอชวยหายใจดวยวธดงเดมอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value = 0.0006) (ตารางท1)





ตารางท 1 แสดงขอมลทวไปของผปวยทใสทอชวยหายใจทหองฉกเฉนโรงพยาบาลสรนทร

ตวแปร Rapid Sequence

Intubation (RSI)

(N=33)

Conventional

Intubation

(N=31)

p-value

Mean age, y±SD (min-max)

Male (%)

Body mass index

BMI <40 kg/m2

BMI >40kg/m2

Condition

Medical

Traumatic

Vital sign*

Systolie Blood Pressure (SBP) (mean ± SD)

Diastolie Blood Pressure (DBP) (mean ± SD)

Heart rate (mean ± SD)

Respiratory rate (mean ± SD)

Predictive difficult airway

Initial impression of difficult

Airway

Reduced neck mobility

Median Mallampati score >1

Reduced mouth opening

Airway obstruction

Facial trauma

Blood or vomit in airway

ผใสทอชวยหายใจคนแรก

Emergency Physician

6th year medical students

Paramedics

61.0±16.7(20- 85)

20(60.6%)

31(93.94%)

2(6.06%)

29(87.9%)

4(12.1%)

131.8±36.4

76.7±21.7

99.4±23.9

34.3±9.2

6(18.2%)

1(3.0%)

4(12.1%)

0(0%)

1(3.0%)

0(0%)

1(3.0%)

16(48.5%)

16(48.5%)

1(3.0%)

60.7±15.8(16-86)

21(67.7%)

30(96.77%)

1(3.23%)

29(93.5%)

2(6.5%)

110.23±54.0

65.7±33.9

98.0±39.1

25.2±10.5

6(19.4%)

5(16.1%)

3(9.7%)

4(12.9%)

0(0%)

1(3.2%)

1(3.2%)

13(41.9%)

12(38.7%)

6(19.4%)

0.938

0.37

0.524

0.673

0.0641

0.1286

0.8649

0.0006

0.431

0.104

ผปวยทงหมดไดรบการใสทอชวยหายใจส�าเรจ

ดวยการใสเพยงครงเดยว รอยละ 78.1 โดยในกลมทใสทอ

ชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI) มอตราความส�าเรจ

ในการใสทอชวยหายใจรอยละ 78.8 และกลมทใสทอ

ชวยหายใจดวยวธดงเดมรอยละ 77.4 แพทยเวชศาสตร

ฉกเฉน และนกปฏบตการฉกเฉนการแพทยมอตราการ

ใสทอส�าเรจในครงแรกมากกวา นกศกษาแพทยป 6

(6th year medical student) ทงในกลมทใสทอชวย

หายใจดวยวธน�าสลบ (RSI) และกลมทใสทอชวยหายใจ

ดวยวธดงเดมแตไมมความแตกตางอยางมนยส�าคญทาง

สถต (ตารางท 2)


734

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 2 แสดงจ�านวนครงในการใสทอชวยหายใจส�าเรจ

จ�านวนครงของการใสทอชวยหายใจ Rapid Sequence

Intubation (RSI)

(N=33)

Conventional

Intubation

(N=31)

p-value

1 ครง

2 ครง

3 ครง

4 ครง

5 ครง

มการเปลยนผใสทอชวยหายใจ

26(78.8%)

4(12.1%)

1(3.0%)

1(3.0%)

1(3.0%)

4(12.1%)

24(77.4%)

4(12.9%)

1(3.2%)

2(6.5%)

0

5(16.1%)

0.970

1.000

สาเหตทใสทอชวยหายใจมากกวา 1 ครง

พบวาเปนจาก anterior cord ทางเดนหายใจบวม

อปกรณมป ญหา ผ ป วยตาน และไดมการเปลยน

สาเหตทใสทอชวยหายใจ

ไมไดในครงแรก

วธการใสทอชวยหายใจ

Rapid Sequence Intubation (RSI)

N (%)

Conventional Intubation

N (%)

Anterior cord ผปวยตานAirway edema อนๆ

2(6%)0(0%)2(6%)2(6%)

5(16.1%)3 (9.7%)0(0%)0(0%)

แผนภมท 1 The frequency of number of intubation attempts required in the rapid sequence and non-rapid sequence intubation groups



ตารางท 3 แสดงสาเหตของการใสทอชวยหายใจไมส�าเรจในครงแรก

ผ ใส ท อชวยหายใจโดยจากนกศกษาแพทยมาเปน

แพทยเวชศาสตรฉกเฉน 5 ราย และจากแพทยเวชศาสตร

ฉกเฉนเปนวสญญแพทย 2 ราย (ตารางท 3)



จากแผนภมท 1 วธใชยาน�าสลบ (RSI) มอตรา

ความส�าเรจดวยการใสทอชวยหายใจในครงแรก ใกลเคยง

Attempt Adjust odds ratio (95% CI) p-value

RSI

BMI <40 kg/m2

Attempt by

Emergency Physician

6th year medical students

Paramedics

1.6

1.9

0.18

1

(0.43-6.05)

(0.17-22.48)

(0.04-0.77)

0.484

0.598

0.021*

*p<0.05

จากตารางท 3 ในผปวยทไดรบการใสทอชวย

หายใจโดยการใชยาน�าสลบ (RSI) มโอกาสใสทอชวย

หายใจส�าเรจในครงแรกคดเปน 1.6 เทา ของแบบดงเดม

แตไมมความแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถต ในผปวย

ทม BMI นอยกวา 40 มโอกาสใสทอชวยหายใจส�าเรจ

ในครงแรก 1.9 เทาของผปวยทม BMI มากกวา 40 แต

ไมมความแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถต โอกาสใสทอ

ชวยหายใจส�าเรจในครงแรกโดยแพทยเวชศาสตรฉกเฉน

(Emergency Physician) เปรยบเทยบกบนกศกษาแพทย

ชนปท 6 (6th year medical student) แตกตางกนอยาง

มนยส�าคญทางสถต (p=0.021) โดยนกศกษาแพทยชน

ปท 6 มโอกาสใสทอชวยหายใจไดในครงแรกไดนอยกวา

แพทยเวชศาสตรฉกเฉนคดเปน 5.6 เทา (1/0.18)

การศกษาภาวะแทรกซอนจากการใสทอชวย

หายใจ ไดแก ภาวะขาดออกซเจน (hypoxia) ภาวะ

ความดนโลหตต�า (hypotension) การบาดเจบของฟน

(dental trauma) โดยพบวาวธการใชยาน�าสลบ (RSI)

พบภาวะขาดออกซเจน (hypoxia) ภาวะความดนโลหต

ต�า (hypotension) มากกวาการใสทอชวยหายใจดวยวธ

ดงเดมแตไมมนยส�าคญทางสถต (ตารางท 4)

ตารางท 4 ภาวะแทรกซอนจากการใสทอชวยหายใจ

ภาวะแทรกซอนเฉยบพลน Rapid Sequence

Intubation (RSI)

N (%)

Conventional

Intubation

N (%)

Total

N (%)

p-value

Hypoxia

Hypotension

Airway trauma

Dental trauma

Lip laceration

Total

3(9.1%)

1(3.0%)

0%

0%

4(12.1%)

2(6.5%)

0%

3(9.7%)

2(6.5%)

7(22.7%)

5(7.8%)

1(1.6%)

3(4.7%)

2(3.1%)

11(17.2%)

0.916

0.222

ตารางท 3 วเคราะหปจจยทมผลตอการใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรก

การใสทอชวยหายใจดวยวธดงเดมและการศกษาครงนพบ

วามการใสทอชวยหายใจมากกวา 1 ครงในแตละวธไมแตกตางกน


736

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

วจารณ ในการศกษาครงนพบวาการใสทอชวยหายใจ

ส�าเรจในครงแรกเทากบ รอยละ 78.1 โดยในกลมทใส

ทอชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI) มอตราความ

ส�าเรจในการใสทอชวยหายใจรอยละ 78.8 ซงใกลเคยง

กบหลายการศกษาทผานมา(8,14-16) ทมอตราความส�าเรจ

ในการใสทอชวยหายใจส�าเรจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI)

ประมาณรอยละ 74-86 แตในการศกษาครงนพบวาอตรา

ส�าเรจในการใสทอชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI)

ไมแตกตางกบกลมทใสทอชวยหายใจแบบวธดงเดม

ซงแตกตางจากการศกษาทผานมา(9,15,17,18) ทพบวาการใส

ทอชวยหายใจดวยวธใชยาน�าสลบ (RSI) มโอกาสส�าเรจ

มากกวาวธดงเดม เมอวเคราะโดย logistic ผปวยทไดรบ

การใสทอชวยหายใจโดยการใชยาน�าสลบ (RSI) มโอกาส

ใสทอชวยหายใจส�าเรจในครงแรกคดเปน 1.6 เทา

ของแบบดงเดมแตไมมความแตกตางอยางมนยส�าคญ

ทางสถต ทงนเนองจากจ�านวนผปวยในแตละกลมไม

มากอาจท�าใหไมเหนความแตกตางระหวางสองกลม

การใสทอชวยหายใจมโอกาสใสส�าเรจในครงแรกโดย

แพทยเวชศาสตรฉกเฉนและนกปฏบตการฉกเฉนการ

แพทยโอกาสใสส�าเรจไมตางกน แตในนกศกษาแพทย

ชนปท 6 พบวามโอกาสใสทอชวยหายใจส�าเรจใน

ครงแรกนอยกวาแพทยเวชศาสตรฉกเฉน โดยแตกตาง

อยางมนยส�าคญทางสถต

จากการศกษานพบภาวะแทรกซอนจากการ

ใสทอชวยหายใจโดยรวมรอยละ 17.2 ซงใกลเคยงการ

ศกษาทผานมา(9) โดยภาวะแทรกซอนทเกดขณะใสทอ

ชวยหายใจดวยวธ RSI นอยกวาการใสทอชวยหายใจ

ดวยวธดงเดม คอรอยละ 12.1 และรอยละ 22.7 ตาม

ล�าดบ ซงใกลเคยงกบการศกษาทผานมา(10,19) การเกด

ภาวะแทรกซอน Dental trauma และ Lip laceration

ในผปวยทไดรบการใสทอชวยหายใจดวยวธดงเดมมแนว

โนมทสงกวาวธ RSI แตการเกดภาวะ Hypoxia และ

Hypotension ในผปวยทไดรบการใสทอชวยหายใจ

ดวยวธ RSI มแนวโนมสงกวาการใสทอชวยหายใจดวย

วธดงเดม ซงอธบายไดจากการใสทอชวยหายใจดวยวธ

RSI จะตองใชยาน�าสลบ ไดแก propofol โดย propofol

ท�าให systemic vascular resistance ลดลง และ

cardiac output ลดลง ในขณะท thiopental ออกฤทธ

venodilator ซงทงคมโอกาสท�าใหเกด ภาวะ hypotension

ได (1) และในผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรง (chronic

obstructive pulmonary disease), ตดเชอในกระแส

เลอด (sepsis) มความเสยงทจะเกดภาวะ hypotension

ขณะใสทอชวยหายใจดวยวธ RSI(20) ซงจากการศกษา

ครงนพบผปวยทมภาวะ hypotension จากการตด

เชอในกระแสเลอด (sepsis) 3 รายและจากผปวยโรค

ปอดอดกนเรอรง (chronic obstructive pulmonary

disease) 1 ราย

สรป อตราความส�าเรจในการใสทอชวยหายใจดวย

วธ RSI ไมแตกตางจากการใสทอชวยหายใจแบบดงเดม

ขอจ�ากดการศกษา การศกษาครงน ใช ข อมลจากการทบทวน

เวชระเบยน บางรายไมสามารถเรยกเอกสารเวชระเบยน

มาทบทวนจะถกตดออกจากการศกษา ท�าใหขาดขอมล

ของผปวยจ�านวนหนง

ขอเสนอแนะ ควรท�าการศกษาเพมเตมใหจ�านวนผปวยใน

แตละกลมการศกษามากขน อาจจะท�าใหเหนขอมลทม

นยส�าคญทางสถต

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณนายแพทยประวณ ตณฑประภา

ผอ�านวยการโรงพยาบาลสรนทร ทอนญาตใหท�าการ

ศกษาวจยในโรงพยาบาลสรนทร และขอขอบคณ

นายแพทยดลสข พงษนกร ทชวยใหค�าปรกษาและ

แนะน�าใหงานวจยนส�าเรจลลวงไดดวยด





เอกสารอางอง1. Grounds RM, Twigley AJ, Carli F, Whitwam

JG, Morgan M. The haemodynamic effects

of intravenous induction. Comparison of the

effects of thiopentone and propofol.

Anaesthesia 1985;40(8):735-40.

2. Okubo M, Gibo K, Hagiwara Y, Nakayama Y,

Hasegawa K. The effectiveness of rapid

sequence intubation (RSI) versus non-RSI

in emergency department: an analysis of

multicenter prospective observational study.

Int J Emerg Med 2017;10(1):1.

3. Brown CA 3rd, Bair AE, Pallin DJ, Walls RM.

NEAR III Investigators.Techniques, success,

and adverse events of emergency

department adult intubations Ann Emerg

Med 2015;65(4):363-370.e1.

4. Kim JH, Kim YM, Choi HJ, Je SM, Kim E. Korean

Emergency Airway Management Registry

(KEAMR) Investigators. Factors associated with

successful second and third intubation

attempts in the ED. Am J Emerg Med

2013;31(9):1376-81.

5. Sagarin MJ, Barton ED, Chng YM, Walls RM;

National Emergency Airway Registry

Investigators. Airway management by US

and Canadian emergency medicine

residents: a multicenter analysis of more

than 6,000 endotracheal intubation

attempts. Ann Emerg Med 2005;46(4):328-36.

6. Sakles JC, Laurin EG, Rantapaa AA, Panacek

EA. Airway management in the emergency

department : a one-year study of 610

tracheal intubations. Ann Emerg Med

1998;31(3):325-32.

7. Simpson J, Munro PT, Graham CA. Rapid

sequence intubation in the emergency

department: 5 year trends. Emerg Med J

2006;23(1):54-6.

8. Tayal VS, Riggs RW, Marx JA, Tomaszewski

CA, Schneider RE. Rapid-sequence intubation

at an emergency medicine residency:

success rate and adverse events during

a two-year period. Acad Emerg Med

1999;6(1):31-7.

9. Walls RM, Brown CA 3rd, Bair AE, Pallin DJ;

NEAR II Investigators. Emergency airway

management: a multi-center report of 8937

emergency department intubations. J Emerg

Med 2011;41(4):347-54.

10. Li J, Murphy-Lavoie H, Bugas C, Martinez J,

Preston C. Complications of emergency

intubation with and without paralysis.

Am J Emerg Med 1999;17(2):141-3.

11. Bozeman WP, Kleiner DM, Huggett V.

A comparison of rapid-sequence intubation

and etomidate-only intubation in the

prehospital air medical setting. Prehosp

Emerg Care 2006;10(1):8-13.

12. Kim C, Kang HG, Lim TH, Choi BY, Shin YJ,

Choi HJ.What factors affect the success

rate of the first attempt at endotracheal

intubation in emergency. departments?

Emerg Med J 2013;30(11):888-92.

13. Wongyingsinn M, Surabenjawong UA.

Prospective Controlled of the Rapid

Sequence Intubation Technique in the

Emergency Department of a University

Hospital. J Med Assoc Thai 2017;100(9):953.


738

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

14. Choi YF, Wong TW, Lau CC, Siu AYC, Lo CB,

Yuen MC, et al. A Study of Orotracheal

Intubation in Emergency Departments of

Five District Hospitals in Hong Kong. Hong

Kong j emerg Med 2003;10(3):138-45.

15. สกล เฮดดการด. การใสทอหายใจในแผนกฉกเฉน

โรงพยาบาลล�าปางและโรงพยาบาลแพร. ล�าปางเวช

สาร 2555;33(2):103-14.

16. Levitan RM, Rosenblatt B, Meiner EM, Reilly

PM, Hollander JE. Alternating day emergency

medic ine and anesthes ia res ident

responsibility for management of the trauma

airway: a study of laryngoscopy perfor

mance and intubation success. Ann Emerg

Med 2004;43(1):48-53.

17. Barton ED., Swanson ER., Hutton KC. . Success

and failure rates of rapid sequence

intubation versus non–rapid sequence

intubation by air medical providers in 2,853

patients. Ann Emerg Med 2004;44(4 S):S65.

18. Falcone RE, Herron H, Dean B, Werman

H . Emergency scene endotracheal

intubation before and after the introduction

of a rapid sequence induction protocol.

Air Med J 1996;15(4):163-7.

19. ภมรนทร แซลม, ประสทธ วฒสทธเมธาว, วรตน

วศนวงศ. การศกษาน�าารอง เปรยบเทยบวธใสทอ

ทางเดนหายใจ แบบรวดเรวโดยใชยาน�า สลบและ

ยาคลายกลามเนอ กบ วธใสทอทางเดนหายใจ

แบบไมใช ยาคลายกลามเนอ ในแผนกฉกเฉน

โรงพยาบาลสงขลานครนทร. สงขลานครนทรเวชสาร

2553;28(6):317-27.

20. Lin CC, Chen KF, Shih CP, Seak CJ, Hsu KH.

The prognostic factors of hypotension after

rapid sequence intubation. Am J Emerg

Med 2008;26(8):845-51.






ปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าในผปวยจตเวชโรงพยาบาลบรรมย

The Risk Factors of Suicide Reattempts In Psychiatric Patients,

Buri Ram Hospitalวนรว พมพรตน, พ.บ. *

จนตนา กมลพนธ, พย.บ.*Wanrawee Pimratana, M.D.*Jintana Kamonpan, B.N.S *

*กลมงานจตเวชและยาเสพตด โรงพยาบาลบรรมย จงหวดบรรมย 31000*Department of Substance Abuse and Mental Health Services, Buri Ram Hospital,

Buri Ram Province, Thailand, 31000Corresponding author.E-mail address: [email protected], [email protected]

Received : 10 Nov 2020. Revised : 17 Nov 2020. Accepted : 18 Dec 2020

บทคดยอหลกการและเหตผล : การฆาตวตายเปนภาวะฉกเฉนทางจตเวช ผปวยทฆาตวตายมความเสยงตอการฆาตว ตายซ�าไดวตถประสงค : เพอศกษาถงปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าในผปวยจตเวชโรงพยาบาลบรรมยรปแบบการศกษา : retrospective case-control study วธการศกษา : เปนการทบทวนเวชระเบยนผปวยฆาตวตายของโรงพยาบาลบรรมย ทมาตดตามการ รกษากบจตแพทย ตงแต 3 เดอนขนไป ในชวงเดอน มกราคม พ.ศ.2561 ถง กรกฎาคม พ.ศ.2563 และวเคราะหปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าโดยใชสถต การวเคราะหเพอ หาความสมพนธระหวางปจจยแบบตวแปรเดยว ใชสถตไคสแควร (Chi-square test) และการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยแบบหลายตวแปร ใชสถตพหถดถอย ลอจสตก (Multiple logistic regression)ผลการศกษา : กลมตวอยาง 82 รายเปนเพศหญงรอยละ 75.6 อายเฉลย 28 ป (14-60 ป) สถานภาพ โสด/หยารางรอยละ 59.7 การวนจฉยโรคเปนกลมโรค mood disorder รอยละ 74.4 พบการฆาตวตายซ�ารอยละ 26.8 วธฆาตวตายใชวธกนยาเกนขนาดรอยละ 48.8 เมอวเคราะหขอมลดวย logistic regression พบวา สถานภาพโสด หรอหยารางจะม แนวโนมฆาตวตายซ�ามากกวาสถานภาพสมรส 6 เทาอยางมนยส�าคญทางสถต (Odds ratio=6.44, 95%CI=1.04-40.00, p=0.046)สรป : ผปวยทมสถานภาพโสดหรอหยารางเปนปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าในผปวยจตเวช โรงพยาบาลบรรมย ทางผวจยจะน�าผลการศกษาทไดไปพฒนาระบบการตดตามรกษา สงเสรมและสนบสนนใหผใกลชดเฝาระวงปองกนผปวยกลมทมความเสยงสงตอการ ฆาตวตายซ�าตอไปค�าส�าคญ : ฆาตวตายซ�า ปจจยเสยง


740

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Suicide is the psychiatric emergency that patients had risked for reattempts.Objective : To study the risk factors of suicide reattempts in psychiatric patients, Buri Ram hospital.Study design : Retrospective case-control study.Methods : The Buri Ram hospital medical record forms of suicidal attempters who treatment and follow up by psychiatrist at least 3 months from January 2018 to July 2020 were reviewed. The risk factors of reattempted suicide were used by chi-square test for univariate analysis and multiple logistic regression for multivariate analysis.Results : There were 82 suicide attempters. Most were female (75.6%) and mean age were 28 years old (14-60). Most of them were single or divorce (59.7%) and diagnosed mood disorders (74.4%). The suicide reattempt patients were 26.8%. Drug overdose was most of suicide method (48.8%). Logistic regression was analyzed, the risk factor related to suicide reattempt was single or divorce (Odds ratio=6.44, 95%CI=1.04-40.00, p=0.046)Conclusion : the risk factor of suicide reattempts in psychiatric patients, Buri Ram hospital was single or divorce patients. The treatment planning should be further developed for suicide attempters and encouraged the caregivers to closed observe high risk group.Keywords : suicide reattempt, risk factor

หลกการและเหตผล การฆาตวตายเปนภาวะฉกเฉนทางจตเวชท

สงผลกระทบตอหลายๆสวน ทงในครอบครว ชมชนและ

ในประเทศ ในป พ.ศ.2559 การฆาตวตายเปนสาเหตการ

เสยชวตอนดบสองของคนทอาย 15-29 ป(1) เมอศกษา

ขอมลในประเทศไทยพบวาปญหาการฆาตวตายมแนว

โนมเพมขนเรอยๆ โดยในจงหวดบรรมยมอตราการฆา

ตวตายส�าเรจตอแสนประชากรในป พ.ศ.2560 พ.ศ.2561

และ พ.ศ.2562 เปน 6.2 8.3 และ 6.9 ตามล�าดบซง

มากกวาคาเฉลยของอตราการฆาตวตายในประเทศไทย(2)

ทผานมามการศกษาเกยวกบปจจยเสยงตอ

การฆาตวตาย พบวามปจจยทเกยวของดงน เพศชายฆา

ตวตายส�าเรจบอยกวาเพศหญงมากกวา 4 เทา แตเพศ

หญงพยายามฆาตวตายบอยกวาเพศชาย 4 เทา อตรา

การฆาตวตายเพมตามอาย ผสงอายพยายามฆาตวตาย

ไมบอยแตส�าเรจมากกวา การสมรสลดความเสยงตอการฆา

ตวตาย คนวางงานฆาตวตายสงกวาคนมงานท�า การสญเสย

ความสามารถในการเคลอนท เสยโฉม ความเจบปวด

เสยงตอการฆาตวตาย โรคทางจตเวชทมความเสยง

ไดแก Mood disorder, schizophrenia, alcohol

dependent, personality disorder, anxiety disorder

สวนประวตการฆาตวตายพบวาการเคยพยายามฆาตว

ตายเพมความเสยงตอการฆาตวตาย ความเสยงตอการ

ฆาตวตายครงทสองจะสงสดใน 3 เดอน หลงการพยายาม

ครงแรก(3)

จะเหนไดวากลมทพยายามฆาตวตายอาจม

การพยายามฆาตวตายซ�าได ซงทผานมามการศกษา

เกยวกบความเสยงตอการฆาตวตายซ�ากอนหนานพบวา


The Risk Factors Of Suicide Reattempts In Psychiatric Patients, Buri Ram hospital



ปจจยทมความเสยงตอการฆาตวตายซ�า ไดแกอายนอย

มโรคประจ�าตว คอ บคลกภาพผดปกต โรคปญหาเกยว

กบอารมณ มการรกษาโรคทางจตเวช ไดรบการวนจฉย

หลายโรค การใชสารเสพตดจ�าพวกสรา ไดรบการรกษา

ดวยยา antipsychotic หรอ antidepressant มการ

ฆาตวตายซ�าหลายครง วธการโดยการกนยาเกนขนาด

มประวตเคยถกลวงละเมดทางเพศมากอน มปญหาทาง

จตสงคม ไมคอยมการตดตอทางสงคม และทางครอบครว

มประวตการรกษาทางจตเวชมากอน(4–11) ความส�าคญ

ของการฆาตวตายซ�าคอ ผ ปวยอาจฆาตวตายส�าเรจ

ไดจากการศกษาทผานมาผปวยในงานวจยมคนทฆา

ตวตายส�าเรจในระหวางการศกษารอยละ 1.2-13(4–6,9,11)

ในโรงพยาบาลบรรมยมการศกษาเกยวกบ

การฆาตวตายในคลนกใหค�าปรกษามากอนพบวา

มผปวยทฆาตวตายในคลนกใหค�าปรกษามากถงรอยละ

61.7 ปจจยเสยงตอการฆาตวตาย ไดแก ผปวยกลมโรค

psychotic disorder โรค adjustment disorder และ

ผปวยอายนอยกวา 21 ป(12)

การดแลรกษาผปวยทมาดวยการฆาตวตาย

นนประกอบดวยหลายอยาง ทงการใหยาทางจตเวชตาม

การวนจฉย รวมถงการใหการรกษาแบบจตสงคมบ�าบด

ซงตองอาศยทมงานจตเวชทงจตแพทย พยาบาล นก

จตวทยา เภสชกรรวมกนดแลผปวย

ปญหาการฆาตวตายเปนปญหาส�าคญทควร

ใหความสนใจเปนอยางยง และจะเหนไดวาการศกษา

ทผานมาพบวาในแตละพนทมความหลากหลายของ

ปจจยเสยงทแตกตางกนซงในจงหวดบรรมย ยงไมเคย

ท�าการศกษาเรองปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�ามากอน

ทางผวจยจงตองการทราบวาในกลมผปวยทมารกษา

ดวยการฆาตวตายในคลนกจตเวชโรงพยาบาลบรรมยนน

มการฆาตวตายซ�าหรอไมและมความเสยงในการฆา

ตวตายซ�าอยางไรบางเพอเปนแนวทางเพอการดแล

ปองกนไมใหเกดการฆาตวตายซ�าและเปนการปองกน

ไมใหเกดการฆาตวตายส�าเรจตอไป

วตถประสงค เพอศกษาถงปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าใน

ผปวยจตเวชโรงพยาบาลบรรมย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ทราบถงปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าใน

ผปวยจตเวชโรงพยาบาลบรรมย เพอน�าไปหาวธปองกน

การฆาตวตายซ�าในการดแลผปวยฆาตวตายใหดยงขน

รปแบบการศกษา การศกษานเปนการวจยแบบ retrospective

case-control study

ประชากรทศกษา ทบทวนเวชระเบยนผ ป วยฆาตวตายของ

โรงพยาบาลบรรมย ทมาตดตามการรกษากบจตแพทย

ตงแต 3 เดอนขนไป ในชวงเดอนมกราคม พ.ศ.2561

ถง เดอนกรกฎาคม พ.ศ.2563

เกณฑคดเขา ไดแกมประวตการมาตดตามการ

รกษาตอเนอง 3 เดอนขนไป เนองจากการศกษาทผาน

มาพบวาผปวยมการฆาตวตายซ�าสงทสดในชวง 3 เดอน

แรกหลงการฆาตวตายครงแรก โดยพบไดถงรอยละ 40(3,6)

และมขอมลประวตการรกษาครบถวนตามทก�าหนด

เกณฑคดออก ไดแก มประวตการมาตดตาม

การรกษาไมตอเนอง หรอมาตดตามการรกษานอยกวา

3 เดอน หรอไมมขอมลประวตการรกษาครบถวนตามท

ก�าหนด


742

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การค�านวณขนาดตวอยาง ใชคา level of confidence=0.80, expected

proportion=0.1(7), precision of error=0.05 ไดขนาด

ตวอยาง 60 ราย ค�านวณประชากรเพมรอยละ 20

ไดขนาดประชากรทศกษา 72 ราย

เมอทบทวนเวชระเบยนพบวาผปวยทมการฆา

ตวตายทเขารบการรกษาแบบผปวยในทผานการตรวจ

รกษาโดยจตแพทยในชวงเดอนมกราคม พ.ศ.2561 ถง

เดอนกรกฎาคม พ.ศ.2563 มจ�านวน 168 ราย เปนผปวย

มาตดตามการรกษามากกวาหรอเทากบ 3 เดอนเขาไดกบ

เกณฑการเขารวมงานวจย จ�านวน 82 ราย

วธการศกษา ท�าการศกษาแบบ retrospective case-

control study ท�าการทบทวนประวตในเวชระเบยนโดย

ใชแบบบนทกขอมลเกบขอมลเพศ อาย สถานภาพสมรส

อาชพ การวนจฉยโรคทางจตเวชโดยจตแพทย การใชสาร

เสพตด (สรา ยาบา กญชา) ประวตการฆาตวตาย จ�านวน

ครงทฆาตวตาย วธการฆาตวตาย อาการปจจบน ระยะ

เวลาทมาตดตามการรกษา การรกษาโดยใชยาทางจตเวช

(antidepressant, antipsychotic, mood stabilizer,

anxiolytic)

วเคราะหปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าโดย

ใชสถต การวเคราะหเพอหาความสมพนธระหวางปจจย

แบบตวแปรเดยว ใชสถตไคสแควร (Chi-square test)

และการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยแบบหลาย

ตวแปร ใชสถตพหถดถอยลอจสตก (Multiple logistic

regression)

งานวจยน ได ผ านการพจารณาจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยโรงพยาบาลบรรมย

เลขท บร 0032.102.1/23

Study Flow



ผปวยฆาตวตายของโรงพยาบาลบรรมย ในชวงเดอน มกราคม พ.ศ.2561

ถง กรกฎาคม พ.ศ.2563 จ�านวน 168 ราย

- มประวตการมาตดตามการรกษาไมตอเนอง

- มาตดตามการรกษานอยกวา 3 เดอน

- ไมมขอมลประวตการรกษาครบถวนตาม

ทก�าหนดจ�านวน 86 รายผปวยมการตดตามการรกษาโดยจตแพทยเปนเวลา

มากกวาหรอเทากบ 3 เดอนขนไป จ�านวน 82 ราย

ผปวยพบการฆาตวตายซ�า

จ�านวน 22 ราย

ผปวยไมพบการฆาตวตายซ�า

จ�านวน 60 ราย



ผลการศกษา จากการเกบขอมลผปวยทมารกษาดวยการฆา

ตวตายแบบผปวยในของโรงพยาบาลบรรมยทสงปรกษา

แผนกจตเวชและผานการดแลรกษาโดยจตแพทย ในชวง

เดอนมกราคม พ.ศ.2561 ถง เดอนกรกฎาคม พ.ศ.2563

พบวามจ�านวนทงหมด 168 ราย ในจ�านวนนมผปวย

ทพบประวตในเวชระเบยนและมการตดตามการรกษา

โดยจตแพทยเปนเวลามากกวาหรอเทากบ 3 เดอนขน

ไปเหลอจ�านวน 82 ราย

ขอมลทวไปเปนเพศหญงจ�านวน 62 รายคด

เปนรอยละ 75.6 อายเฉลย 28 ป (14-60 ป) สถานภาพ

สมรสโสด/หยารางจ�านวน 49 ราย คดเปนรอยละ 59.7

ประกอบอาชพจ�านวน 36 ราย คดเปนรอยละ 42.9

การวนจฉยโรคเปนกลมโรค mood disorder จ�านวน 61 ราย

คดเปนรอยละ 74.4 พบการวนจฉยโรครวมจ�านวน

10 ราย คดเปนรอยละ 12.2 พบประวตการใชสราจ�านวน

22 ราย คดเปนรอยละ 26.8 ยาบาจ�านวน 4 ราย คดเปน

รอยละ 4.9 กญชาจ�านวน 3 ราย คดเปนรอยละ 3.7

พบการฆาตวตายซ�า 22 ราย คดเปนรอยละ 26.8 วธ

ฆาตวตายใชวธกนยาเกนขนาดจ�านวน 40 ราย คดเปน

รอยละ 48.8 อาการปจจบนพบวาไมมความคดอยากฆา

ตวตายจ�านวน 49 ราย คดเปนรอยละ 59.7 ระยะเวลา

ทมาท�าการรกษานอยกวา 1 ป จ�านวน 46 ราย คดเปน

รอยละ 56.1 ประวตการใชยา ใชยากลม antidepressant

จ�านวน 71 ราย คดเปนรอยละ 86.6 antipsychotic

จ�านวน 66 ราย คดเปนรอยละ 80.5 mood stabilizer

จ�านวน 19 ราย คดเปนรอยละ 23.2 anxiolytic จ�านวน

62 ราย คดเปนรอยละ 75.6 (ตารางท 1)

ตารางท 1 ขอมลทวไป

ปจจย จ�าแนกขอมลยอย จ�านวน (รอยละ)

เพศ

อาย


อาชพ

การวนจฉย

การวนจฉยโรครวม

ประวตการใชสรา

ประวตการใชยาบา

หญง

ชาย

อายนอยกวา 21 ป

อายมากกวาหรอเทากบ 21 ป

โสด/หยาราง

สมรส

ไมไดประกอบอาชพ

นกเรยน/นกศกษา

ประกอบอาชพ

Psychotic disorder

Mood disorder

Adjustment disorder

Other diagnosis

ไมม

ม

ไมม

ม

ไมม

ม

62(75.6%)

20(24.4%)

33(40.2%)

49(59.8%)

49(59.7%)

33(40.3%)

11(13.4%)

35(42.7%)

36(42.9%)

12(14.6%)

61(74.4%)

8(9.8%)

1(1.2%)

72(87.8%)

10(12.2%)

60(73.2%)

22(26.8%)

78(95.1%)

4(4.9%)


744

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ปจจย จ�าแนกขอมลยอย จ�านวน (รอยละ)

ประวตการใชกญชา

จ�านวนครงทฆาตวตายวธการฆาตวตาย

อาการปจจบน

ระยะเวลาทมาท�าการรกษา

ประวตการใชยา Antidepressant Antipsychotic

Mood stabilizer

Anxiolytic

ไมมม1 ครงมากกวา 1 ครงกนยาเกนขนาดกรดผวหนงกนสารเคมผกคออนๆไมมความคดอยากตายมความคดอยากตายไมมาตดตามการรกษานอยกวา 1 ปมากกวาหรอเทากบ 1 ป

ไมมมไมมมไมมมไมมม

79(96.3%)3(3.7%)

60(73.2%)22(26.8%)40(48.8%)18(21.9%)9(11.0%)9(11.0%)6(7.3%)

49(59.7%)15(18.3%)18(22.0%)46(56.1%)36(43.9%)

11(13.4%)71(86.6%)16(19.5%)66(80.5%)63(76.8%)19(23.2%)20(24.4%)62(75.6%)

เมอจ�าแนกผปวยเปน 2 กลม แบงเปนกลมทฆาตวตาย 1 ครง และกลมทฆาตวตายซ�าจ�าแนกตามปจจยตางๆ ได(ตารางท 2)

ตารางท 2 ขอมลการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยแบบตวแปรเดยว

ปจจย จ�าแนกขอมลยอย การฆาตวตาย Chi-square p-value

ฆาตวตาย 1 ครง

จ�านวน(รอยละ)

ฆาตวตายซ�า


เพศ

อาย


อาชพ

หญงชายอายนอยกวา 21 ปอายมากกวาหรอเทากบ 21 ปโสด/หยารางสมรสไมไดประกอบอาชพนกเรยน/นกศกษาประกอบอาชพ

43(71.7%)17(28.3%)20(33.3%) 40(66.7%)30(50.0%)30(50.0%)9(15.0%)21(35.0%)30(50.0%)

19(86.4%)3(13.6%)13(59.1%)9(40.9%)19(86.4%)3(13.6%)2(9.1%)

14(63.6%)6(27.3%)

1.885

4.441

8.851

5.406

0.170

0.035

0.003

0.06



ตารางท 1 ขอมลทวไป (ตอ)



ปจจย จ�าแนกขอมลยอย การฆาตวตาย Chi-square p-value

ฆาตวตาย 1 ครง


ฆาตวตายซ�า


การวนจฉย

การวนจฉยโรครวม

ประวตการใชสรา

ประวตการใชยาบา

ประวตการใชกญชา

วธการฆาตวตาย

อาการปจจบน

ระยะเวลาทมาท�าการรกษา

ประวตการใชยา

Antidepressant

Antipsychotic

Mood stabilizer

Anxiolytic

Psychotic disorder

Mood disorder

Adjustment disorder

Other diagnosis

ไมม

ม

ไมม

ม

ไมม

ม

ไมม

ม

กนยาเกนขนาด

กรดผวหนง

กนสารเคม

ผกคอ

อนๆ

ไมมความคดอยากตาย

มความคดอยากตาย

ไมมาตดตามการรกษา

นอยกวา 1 ป

มากกวาหรอเทากบ 1 ป

ไมม

ม

ไมม

ม

ไมม

ม

ไมม

ม

10(16.7%)

44(73.3%)

5(8.3%)

1(1.7%)

52(86.7%)

8(13.3%)

45(75.0%)

15(25.0%)

58(96.7%)

2(3.3%)

58(96.7%)

2(3.3%)

26(43.3%)

12(20.0%)

8(13.3%)

9(15.0%)

5(8.3%)

37(61.7%)

9(15.0%)

14(23.3%)

33(55.0%)

27(45.0%)

9(15.0%)

51(85.0%)

12(20.0%)

48(80.0%)

47(78.3%)

13(21.7%)

14(23.3%)

46(76.7%)

2(9.1%)

17(77.3%)

3(13.6%)

0(0.0%)

20(90.9%)

2(9.1%)

15(68.2%)

7(31.8%)

20(90.0%)

2(9.1%)

21(95.5%)

1(4.5%)

14(63.6%)

6(27.3%)

1(4.5%)

0(0.0%)

1(4.5%)

12(54.5%)

6(27.3%)

4(18.2%)

13(59.1%)

9(40.9%)

2(9.1%)

20(90.9%)

4(18.2%)

18(81.8%)

16(72.7%)

6(27.3%)

6(27.3%)

16(72.7%)

1.496

0.271

0.381

1.150

0.067

6.496

1.657

0.109

0.484

0.034

0.284

0.135

0.683

0.603

0.537

0.284

0.796

0.165

0.437

0.741

0.487

0.854

0.594

0.713


746

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ขอมลการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจย

แบบหลายตวแปรพบวาปจจยทมผลตอการฆาตวตาย

ซ�าคอ สถานภาพโสดหรอหยารางจะมแนวโนมฆาตว

ตายซ�ามากกวาสถานภาพสมรส 6 เทาอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (95%CI=1.04-40.00, p=0.046) สวนปจจย

อนๆ เชน อาย เมออายเพมขน 1 ป จะมแนวโนมการ

ฆาตวตายลดลงรอยละ 0.98 แตไมมนยส�าคญทางสถต

(95%CI=0.74-33.87, p=0.098) เพศหญงจะมแนวโนม

ฆาตวตายซ�ามากกวาเพศชาย 5 เทา แตไมมนยส�าคญทาง

สถต (95%CI=0.74-33.87, p=0.098) การใชสารเสพตด

(สรา ยาบา กญชา) มแนวโนมฆาตวตายซ�ามากกวากลมท

ไมไดใช 2 เทา แตไมมนยส�าคญทางสถต (95%CI=0.49-

8.34, p=0.333) (ตารางท 3)

ตารางท 3 ขอมลการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยแบบหลายตวแปร

ตวแปร B S.E. Sig. Odds ratio 95%CI

สถานภาพโสด/หยาราง

อาย

เพศหญง

การใชสารเสพตด (สรา ยาบา กญชา)

1.86

-0.02

1.61

0.70

0.93

0.05

0.98

0.73

0.046

0.735

0.098

0.333

6.44

0.98

5.01

2.02

1.04-40.00

0.89-1.08

0.74-33.87

0.49-8.34

อภปรายผล การศกษานไดท�าการศกษาขอมลในผ ปวย

จตเวชโรงพยาบาลบรรมยทมารกษาดวยการฆาตวตาย

แบบผปวยในชวงเดอนมกราคม พ.ศ.2561 ถง กรกฎาคม

พ.ศ.2563 และมาตดตามการรกษาโดยจตแพทยเปน

เวลา 3 เดอนขนไปจ�านวน 82 ราย พบวามการฆาตว

ตายซ�าจ�านวน 22 ราย คดเปนรอยละ 26.8 เมอเปรยบ

เทยบกบการศกษากอนหนานพบวามอตราการฆาตวตาย

ซ�าอยทรอยละ 9.8-40 ซงความแตกตางของอตราการ

ฆาตวตายซ�าขนกบจ�านวนปทตดตามการรกษาถามการ

ตดตามการรกษาระยะเวลานานอตราการฆาตวตายซ�าจะ

เพมขน(4-11) แตเนองจากการศกษานมผปวยทมาตดตาม

การรกษามากกวา 3 เดอนรอยละ 49 ของผปวยฆาตว

ตายทงหมด ถาไดขอมลของผปวยทงหมดไดจะท�าใหได

อตราการฆาตวตายซ�าทนาเชอถอมากขน สวนวธการท

ใชทพบมากทสดคอ การกนยาเกนขนาดเชนเดยวกนกบ

การศกษาทงในประเทศและตางประเทศ(7,11)

เมอพจารณาในแตละปจจยทมสวนเกยวของ

พบวา ผปวยสวนใหญเปนเพศหญงเหมอนกบการศกษา

ทผานมา(7,10,11) และมการฆาตวตายซ�ามากกวาเพศชาย

จากขอมลการวเคราะหดวย multiple logistic regression

เพศหญงจะมแนวโนมฆาตวตายซ�ามากกวาเพศชาย

5 เทา (95%CI=0.74-33.87, p=0.098) แมวาจะไมม

นยส�าคญทางสถตแตใกลเคยงกบขอมลทไดวา เพศหญง

พยายามฆาตวตายแตไมส�าเรจบอยกวาเพศชาย 4 เทา(3)

ในชวงอายของกลมทฆาตวตายซ�า มอายนอยกวากลมท

ฆาตวตาย 1 ครง (อายเฉลย 23 และ 30 ป) เมอวเคราะห

ดวยmultiple logistic regression พบวาเมออายเพม

ขน 1 ป จะมแนวโนมการฆาตวตายลดลงรอยละ 0.98

(95%CI=0.89-1.08, p=0.735) แมวาจะไมมนยส�าคญ

ทางสถตแตไดผลการศกษาเชนเดยวกบงานวจยทผานมา

วากลมคนทอายนอยจะมความเสยงฆาตวตายซ�ามากกวา

คนทอายมากขน(4,7,9,10)

สถานภาพสมรสโสดหรอหยาร างพบวาม

ความเสยงตอการฆาตวตายซ�าสงมาก เมอวเคราะหดวย

multiple logistic regression สถานภาพโสดหรอหยา

รางจะมแนวโนมฆาตวตายซ�ามากกวาสถานภาพสมรส

6 เทาอยางมนยส�าคญทางสถต (95%CI=1.04-40.00,

p=0.046) เมอพจารณาในรายละเอยดพบวาผปวยทฆา

ตวตายครงแรกจะมสถานภาพสมรสระหวางโสด/หยาราง

และสมรสเทาๆ กนคอรอยละ 50 แตเมอพจารณาขอมล

ของการฆาตวตายซ�าพบวาผปวยมสถานภาพสมรสโสด/

หยารางรอยละ 86.4 ซงไดขอมลใกลเคยงกบการศกษา

กอนหนานวา กลมทฆาตวตายครงแรกจะมสถานภาพ





โสด/หยารางรอยละ 58.4 และกลมฆาตวตายซ�าจะม

สถานภาพโสด/หยารางรอยละ 75.8(11) ตรงกบปจจยท

กลาวถงคนโสด ไมเคยสมรส ผทหยารางเปนหมายจะ

มความเสยงตอการฆาตวตายสง และพบบอยในคนท

แยกตวจากสงคม(3,4) การมคนใกลชดเปนทพงพง สงเกต

อาการของผปวย เฝาระวงการฆาตวตายซ�า และชวยดแล

เรองการรกษาเปนสวนหนงทท�าใหการฆาตวตายซ�าลดลง

การวนจฉยโรคสวนใหญไดรบการวนจฉยเปนโรคกลม

mood disorder ทงในกลมฆาตวตาย 1 ครง (รอยละ

73.3) และกลมฆาตวตายซ�า (รอยละ 77.3) ซงไดผล

เชนเดยวกบการศกษากอนหนาทการวนจฉย mood

disorder เปนปจจยเสยงของการฆาตวตายซ�า(4,7,11)

แตจ�านวนไมเพยงพอกบการวเคราะหทางสถต

การใชสารเสพตดโดยเฉพาะสรา เปนปจจย

ส�าคญทท�าใหผ ป วยฆาตวตายและฆาตวตายซ�า (3,9)

ในการศกษานพบวาอตราการใชสราในกลมฆาตวตายซ�า

(รอยละ 31.8) มจ�านวนมากกวากลมฆาตวตาย 1 ครง

(ร อยละ 25.0) เมอเทยบกบการศกษากอนหนาน

พบวาการใชสราในกลมฆาตวตายซ�า (รอยละ 19.8)

มมากกวากลมฆาตวตาย 1 ครง (รอยละ 13.9) เชนเดยวกน(9)

สอดคลองกบการศกษานทพบวาการใชสารเสพตด

(สรา ยาบา กญชา) มแนวโนมฆาตวตายซ�ามากกวากลมท

ไมไดใช 2 เทา แตไมมนยส�าคญทางสถต (95%CI=0.49-

8.34, p=0.333)

การไดทราบถงปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�า

ในผปวยโรงพยาบาลบรรมย ท�าใหทางผวจยสามารถน�า

ผลทไดไปปรบการดแลรกษาผปวยทมความเสยงสงตอ

การฆาตวตายซ�าในกล มผ ป วยท โสดหรอหยาร าง

ควรตองมการเฝาระวงและนดมาตดตามการรกษาอยาง

ใกลชด และอธบายใหญาตผปวยใหเขาใจถงความเสยง

ทอาจเกดขนได และสามารถมสวนชวยเหลอทมแพทย

ในการดแลผปวยอยางใกลชดตอไป

เนองจากการศกษาครงนเปนการเกบขอมล

ยอนหลงในผปวยทรกษาโดยจตแพทยเทานน ท�าใหอาจ

ไดไมครบถวน ควรมการตดตามผปวยทไมไดมาตดตาม

การรกษากบจตแพทยทโรงพยาบาล เชน โทรประสาน

ผปวยและญาต ตดตามเยยมบาน เพอใหไดขอมลงาน

วจย และเพมประสทธภาพในการดแลผปวยฆาตวตาย

ขอมลของการศกษานมผปวยฆาตวตายทมาตดตามการ

รกษากบจตแพทยมากกวา 3 เดอนเพยงรอยละ 49 ของ

ผปวยฆาตวตายทงหมด แมวาอตราการฆาตวตายซ�าจะม

มากทสดใน 3 เดอนแรก(3,6) แตไมไดครอบคลมถงการฆา

ตวตายซ�าทงหมด ควรมการตดตามผปวยนานขน และม

สมภาษณผปวยและญาต หรอตรวจทางหองปฏบตการ

เพอไดขอมลทครอบคลมมากขน

สรป ปจจยเสยงตอการฆาตวตายซ�าในผปวยจตเวช

โรงพยาบาลบรรมย ไดแก ผปวยทมสถานภาพโสดหรอ

หยาราง ทางผวจยจะน�าผลการศกษาทไดไปพฒนาระบบ

การตดตามรกษา สงเสรมและสนบสนนใหผใกลชดเฝา

ระวงปองกนผปวยกลมทมความเสยงสงตอการฆาตวตาย

ซ�าตอไป

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณ คณวภาว ภทรวฒพร ทใหค�า

ปรกษางานวจยและใหความชวยเหลอเรองการค�านวณ

ทางสถต ขอบคณครอบครวทใหการสนบสนนและเปน

ก�าลงใจให ขอบคณทมงานรกษใจโรงพยาบาลบรรมย

ทกทานทใหความชวยเหลอมาโดยตลอด

เอกสารอางอง1. World Health Organization. Suicide data.

[Internet]. [สบเมอวนท 20 เมษายน 2020].

สบคนไดจาก:URL: http://www.who.int/

mental_health/prevent ion/suic ide/

suicideprevent/en/

2. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. รายงาน

อตราการฆาตวตาย. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวน

ท 29 เมษายน 2020]. สบคนไดจาก:URL: https://

www.dmh.go.th/report/suicide/stat_prov.

asp


748

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

3. กมลเนตร วรรณเสวก. ผปวยพยายามฆาตวตายหรอ

ท�ารายตวเอง. ใน : นนทวช สทธรกษ, กมลเนตร

วรรณเสวก, กมลพร วรรณฤทธ, บรรณาธการ.

จตเวชศรราช DSM-5. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร:

ประยรสาสนไทย การพมพ; 2558: 121-34.

4. Johnsson Fridell E, Ojehagen A, Träsk

man-Bendz L.A 5-year follow-up study of

suicide attempts. Acta Psychiatr Scand

1996;93(3):151-7.

5. Tejedor MC, Díaz A, Castillón JJ, Pericay JM.

Attempted suicide: repetition and survival—

findings of a follow-up study. Acta Psychiatr

Scand 1999;100(3):205-11.

6. Ruengorn C, Sanichwankul K, Niwatananun

W, Mahatnirunkul S, Pumpaisalchai W,

Patumanond J. Incidence and risk factors

of suicide reattempts within 1 year after

psychiatric hospital discharge in mood

disorder patients Clin Epidemiol 2011;3:

305-13.

7. ธญชนก บญรตน. พฤตกรรมการฆาตวตายของ

ผ ป วยทมารกษาทคลนกจตเวช โรงพยาบาล

หาดใหญ. วารสารวชาการแพทยเขต 11 2559;

30(1):101-9.

8. Sawa M, Koishikawa H, Osaki Y. Risk Factors

of a Suicide Reattempt by Seasonality and

the Method of a Previous Suicide Attempt:

A Cohort Study in a Japanese Primary

Care Hospital. Suicide Life Threat Behav

2017;47(6):688-95.

9. Parra-Ur ibe I , Blasco-Fontec i l la H,

Garcia-Parés G, Martínez-Naval L, Valero-

Coppin O, Cebrià-Meca A, et al. Risk of

re-attempts and suicide death after a

suicide attempt: A survival analysis. BMC

Psychiatry 2017;17(1):163.

10. Grendas LN, Rojas SM, Puppo S, Vidjen P,

Portela A, Chiapella et al. Interaction

between prospective risk factors in

the prediction of suicide risk. J Affect

Disord 2019;258:144-50.

11. Azcárate-Jiménez L, López-Goñi JJ, Goñi-Sar

riés A, Montes-Reula L, Portilla-Fernández

A, Elorza-Pardo R.Repeated suicide

attempts: a follow-up study. Actas Esp

Psiquiatr 2019;47(4):127-36.

12. จนตนา กมลพนธ, วนรว พมพรตน. ปจจยทม

ผลตอการฆาตวตายของผปวยคลนกใหค�าปรกษา

กลมงานจตเวชและยาเสพตด โรงพยาบาลบรรมย.

วารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร

บรรมย 2563;35(2):481-90.






ความชกของผปวยโรคตอหนในโรงพยาบาลศรสะเกษเนองในวนตอหนโลก

Prevalence of Glaucoma Patient at Sisaket Hospital

During World Glaucoma Dayเดชาทร อาสนทอง, พ.บ.*

Dechathon Asanathong, M.D.**กลมงานจกษวทยา โรงพยาบาลศรสะเกษ จงหวดศรสะเกษ ประเทศไทย 33000

Ophthalmology Department, Sisaket Hospital, Sisaket province, Thailand 33000Corresponding author. E-mail address: [email protected]


บทคดยอหลกการและเหตผล : โรคตอหนเปนสาเหตส�าคญทท�าใหเกดการสญเสยการมองเหนอยางถาวรไดเปนอนดบ

ท 2 จากปญหาโรคทางตาทงหมด การตรวจคดกรองโรคตอหนท�าไดล�าบากเนองจาก

ผปวยในระยะเรมตนมกไมมอาการ ผปวยตอหนมกมาตรวจเมอมอาการตามวมาก

แลวท�าใหชาเกนไปทจะท�าการรกษา การรถงความชกของโรคและการสงเสรมใหผปวย

มาตรวจคดกรองจะท�าใหรกษาผปวยในระยะเรมตนไดและสามารถรกษาการมองเหน

ของผปวยได

วตถประสงค : เพอศกษาความชกของผปวยโรคตอหน กลมเสยง ตอหนมมเปด ตอหนมมปด รวมถง

อธบายลกษณะของผปวยตอหนและผปวยกลมเสยงทมารบการตรวจคดกรอง

สถานทศกษา : โรงพยาบาลศรสะเกษ จงหวดศรสะเกษ

รปแบบงานวจย : การวจยพรรณนาแบบภาคตดขวาง (Cross-sectional Study)

วธการศกษา : ผรวมวจยอายมากกาวา 18 ปทเขารบการตรวจคดกรองตอหนทโรงพยาบาลศรสะเกษ

เนองในวนตอหนโลกจะไดรบการตรวจสายตาโดยสเนลเลนชารต ความดนตา การตรวจ

วดมมตาและขวประสาทตาโดยการใชสลตแลมป การวดความหนาของเสนประสาทตา

โดยใชเครองโอซท (OCT) หลงจากนนผรวมวจยจะไดรบการประเมนเพอวนจฉยโดย

จกษแพทยและใหการแนะน�าการรกษาตอไป

ผลการศกษา : ผลการตรวจคดกรองตอหนทงหมด 95 คน เปนเพศหญงรอยละ 75.8 เพศชายรอยละ

24.2 กลมตวอยางพบความชกผปวยโรคตอหนรอยละ 7.4 โดยเปนตอหนมมปด

รอยละ 5.3 ตอหนมมเปดรอยละ 2.1 พบกลมทมความเสยงเปนตอหนรอยละ 26.3

มผปวยไดรบยาลดความดนตารอยละ 6.3 ไดรบการรกษาโดยการยงเลเซอรทมมตา

รอยละ 22.1 และไดสงตวท�าลานสายตารอยละ 12.6 เมอจ�าแนกเฉพาะผปวยทเปน

ตอหนและกลมเสยงเปนตอหนพบวา มจ�านวนทงหมด 32 คน เปนเพศชาย มากกวา

เพศหญง คอ เปนเพศชายรอยละ 78.1

สรป : พบความชกผปวยโรคตอหนรอยละ 7.4 โดยเปนตอหนมมปดรอยละ 5.3 ตอหน

มมเปดรอยละ 2.1

ค�าส�าคญ : ความชกโรคตอหน


750

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ABSTRACTBackground : Glaucoma is second-leading cause of blindness in the world. It’s very

hard to screen a glaucoma patient because of non-symptom in the

early state of glaucoma. Glaucoma patient usually come to the doctor

with blur vision, presenting severe state of disease. Because delay of

diagnosis and treatment. Patient usually came blindness. Knowledge of

prevalence of disease and early screening can prevent blindness of

patient.

Objective : Prevalence of Glaucoma patient and patient at risk at Sisaket Hospital,

Thailand. And describe characteristic of screening patient. And to find

How many patients had to treatment

Setting : Sisaket Hospital, Sisaket Province.

Material and methods : Participation for glaucoma-screening program at Sisaket Hospital During

World glaucoma day were included. Data about age, sex, history of eye

surgery and eye trauma were collected. Participation were examined with

Snellen’s visual acuity, Air-puff tonometry, Reina nerve fiber layermeas

urement by Zess’s OCT, ocular angle and disc cupping by slit lamp

ophthalmoscopy. Participation were diagnosed and treatment.

Results : Volunteer for glaucoma-screening program were 92 with 75.8% female.

Prevalence of glaucoma patient were 7.4 %, Included closed-angle

glaucoma 5.3% and opened-angle glaucoma 2.1 %. Patients at risk for

glaucoma were found 26.3 %. Patients that required glaucoma medication

were 6.3 % and sent for laser therapy were 22.1 %. For a characteristic

of screening patient, 70.5% were aged around 45-60 year. In sub-group

analysis for patient with glaucoma and patient at risk for glaucoma.

There were 32 patients with male more than female (male 78.1 %).

Mean age was 56.2 years-old.

Conclusion : Prevalence of glaucoma patient were 7.4 %, Included closed-angle

glaucoma 5.3% and opened-angle glaucoma 2.1 %.

Keyword : Prevalence of glaucoma


Prevalence of Glaucoma patient at Sisaket Hospital During World glaucoma day



หลกการและเหตผล โรคตอหนเปนสาเหตส�าคญทท�าใหเกดการ

สญเสยการมองเหนอยางถาวรไดเปนอนดบท 2 จาก

ปญหาโรคทางตาทงหมด(1) การตรวจคดกรองโรคตอหน

ท�าไดล�าบากเนองจากผปวยในระยะเรมตนมกไมมอาการ

ผปวยตอหนมกมาตรวจเมอมอาการตามวมากแลว(2,3)

ท�าใหชาเกนไปทจะท�าการรกษา การสงเสรมใหผปวยมา

ตรวจคดกรองจะท�าใหรกษาผปวยในระยะเรมตนไดและ

สามารถรกษาการมองเหนของผปวยได

จากการส�ารวจขององคการอนามยโลก (WHO)(1)

และจากการรายงานของ Tham YC และคณะ(4) มการ

คาดการณของผปวยตอหนรอยละ 3.5 คดเปนจ�านวน

ผปวยตอหนทงหมด 64.3 ลานคน แยกเปนผปวยตอหน

มมเปด 44.1 ลานคน และตอหนมมปด 20.1 ลานคน

จากทวโลก ถาดเฉพาะประเทศในเอเชย(5) พบอบตการณ

ของผปวยโรคตอหนรอยละ 3.4 คดเปนจ�านวนผปวย

ตอหนทงหมด 39 ลานคน แยกเปนผปวยตอหนมมเปด

23.5 ลานคน และตอหนมมปด 15.5 ลานคนและมการ

คาดการณในอนาคตวาในอก 20 ปขางหนาจะมผปวย

โรคตอหนเพมขนอกประมาณรอยละ 30 ของผปวย

ตอหนทงหมด

ขอมลผ ปวยโรคตอหนในจงหวดศรสะเกษ

ในปงบประมาณ 2561 พบวา มจ�านวนผปวยตอหน

ประมาณ 5,200 คน แบงเปนผปวยตอหนมมเปด 2,689

ผปวยตอหนมมปด 2,730 คน มการเขามาใชบรการท

โรงพยาบาลศรสะเกษทงหมด 12,500 ครง ซงพบวาม

จ�านวนผปวยตอหนเพมมากขนทกป

การศกษาอบตการณของผปวยโรคตอหนจะ

ท�าใหทราบถงขนาดของปญหา และจ�านวนผปวยใหม

ในจงหวดศรสะเกษ ซงจะท�าใหสามารถวางแผนการ

ตรวจคดกรองไดอยางมประสทธภาพมากขน และทราบ

ลกษณะเฉพาะของผปวยตอหนในจงหวดศรสะเกษ

วตถประสงค เพ อศกษาความชกของผ ป วยโรคต อหน

กลมเสยง ตอหนมมเปด ตอหนมมปด รวมถงอธบายลกษณะ

ของผปวยตอหนและผปวยกลมเสยงทมารบการตรวจ

คดกรอง

วธการศกษา การวจยภาคตดขวาง (Cross-sectional study)

ประชากรทศกษา ผรวมวจยอายมากกวา 18 ป ทเขารบการตรวจ

คดกรองตอหนทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลศรสะเกษ

เนองในวนตอหนโลก วนท 23 กมภาพนธ พ.ศ.2562

ขนตอนและวธด�าเนนการวจย ผเขารวมการวจยตรวจคดกรองตอหน จะไดรบ

ฟงการอธบายแนวทางการตรวจคดกรอง หลงจากนน

ผเขารวมวจยจะไดรบการซกประวตเกยวกบอาย เพศ

ประวตการผาตดตา ประวตอบตเหต โรคประจ�าตว

และตรวจวดสายตาโดยสเนลเลนชารต วดความดนตา

โดยเครองวดความดนตาดวยวธการเปาลม ตรวจวด

ความหนาของขวประสาทตาดวยเครองโอซท (Optical

Coherence Topography) และเขาตรวจวดขวประสาท

ตาและมมตา โดยจกษแพทยดวยเครองสลทแลมป

การแบงเกรดมมตาโดยวธการจดกลมของ

Van Herrick(6,7,8) มดงตอไปน

เกรด 1 คอ การสองไฟสลตแลมปทมมตาแลว

พบระยะระหวางกระจกตาและมานตานอยกวา 1 ใน 4

ของความหนาของกระจกตา


พบระยะระหวางกระจกตาและมานตาเทากบ 1 ใน 4



พบระยะระหวางกระจกตาและมานตาเทากบ 1 ใน 2



752

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET


พบระยะระหวางกระจกตาและมานตามากกวาความหนา

ของกระจกตา

การตรวจดมมตาแคบดวยสลตแลมปโดยการ

ใชวธการจดกลมของ Van Herrick โดยผทมมตาแคบคอ

ผทตรวจพบมมตาตงแตเกรด 1-2

ขวประสาทตาใหญ คอ การทขวประสาทตา

ม cupping ใหญมากกวา 0.6 ขนไป(7,8) ซงการตรวจ

cupping สามารถท�าไดโดยการใชสลตแลมปและเลนส

สองเขาไปดไดโดยตรงทขวประสาทตา และค�านวณหา

สดสวนทหลมในขวประสาทตาตอขอบของขวประสาท

ตาเปนอตราสวน

ผ เขารวมการวจยจะไดรบการวนจฉยโดย

จกษแพทย และแบงกลมตามการวนจฉยโรคดงน

1. กลมความเสยงต�า

2. กลมมมตาแคบ ผเขารวมการวจยกลมนจะ

ไดรบการรกษาโดยการยงเลเซอรทมมตา (Peripheral

iridotomy) เพอปองกนโรคตอหนมมปดตอไป

3. กลมขวประสาทตาใหญ ผเขารวมการวจย

กลมนจะไดรบการสงตอเพอวดลานสายตาตอไป

4. กลมตอหนมมเปดและมมปด จะไดรบการ

สงตอเพอท�าการรกษาตอไป

วธเกบรวบรวมขอมล บนทกขอมลของผปวยจากเวชระเบยนและ

glaucoma-case record form ของผเขารวมการตรวจ

คดกรองตอหนในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลศรสะเกษ

วนท 23 กมภาพนธ พ.ศ.2562 ประกอบดวย อาย เพศ

ประวตการผาตดตา ประวตอบตเหต โรคประจ�าตว

และตรวจวดสายตาโดยสเนลเลนชารต วดความดนตา

โดยเครองวดความดนตาโดยวธการเปาลม ตรวจวด

ความหนาของขวประสาทตาโดยเครองโอซท (Optical

Coherence Topography) และเขาตรวจวดขวประสาท

ตาและมมตา ผลการวนจฉย แนวทางการรกษา

การวเคราะหขอมล รายงานขอมลพนฐานของผเขารวมการวจย

จ�านวนผปวยเปนตอหนชนดตางๆ รวมถงกลมเสยง

ตอการเปนตอหน ใชสถตเชงพรรณนาเปนจ�านวนและ

รอยละ

ผลการศกษา อบตการณของผปวยตอหนในโรงพยาบาล

ศรสะเกษเนองในวนตอหนโลก ทไดรบการตรวจคดกรอง

และวนจฉยจากแพทย ไดน�าขอมลมาวเคราะหโดยใช

กระบวนการทางสถต แบงออกเปน 2 สวน ไดแก

ขอมลทวไป

ผลการตรวจคดกรองตอหนจ�านวน 95 คน

เปนตาขางขวา 95 ตา ตาขางซาย 94 ตา เปนเพศหญง

มากกวาเพศชาย คอ เปนเพศหญงรอยละ 75.8 มอาย

เฉลย 51.9 ป มประวตเคยผาตดทตามากอนรอยละ

5.3 และมประวตอบตเหตทตามากอนรอยละ 1.1 มโรค

ประจ�าตวเปนเบาหวานรอยละ 11.6 ความดนโลหตสง

รอยละ 3.2 มประวตญาตใกลชดเปนตอหนรอยละ 10.5

ความดนตาขางขวาเฉลย 15.6 มลลเมตรปรอท สงสด

30 มลลเมตรปรอท ต�าสด 8 มลลเมตรปรอท ความดนตา

ขางซายเฉลย 14.8 มลลเมตรปรอท สงสด 28 มลลเมตร

ปรอท ต�าสด 9 มลลเมตรปรอท ความหนาของเสน

ประสาทตาขางขวาเฉลย 91.0 ไมครอน ความหนาของ

เสนประสาทตาขางซายเฉลย 89.9 ไมครอน (ตารางท 1)





ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของผตรวจคดกรองโรคตอหนจ�าแนกตามขอมลทวไป


เพศ

ชาย

หญง

อาย (ป)

<20

20-44

45-54

55-64

>64

โรคประจ�าตว

เบาหวาน

ความดนโลหตสง

ความดนตาเฉลย

ขางขวา

ขางซาย

ความหนาของเสนประสาทตาเฉลย

ขางขวา

ขางซาย

ประวตญาตใกลชดเปนตอหน

ประวตการผาตดทตามากอน

ประวตเคยมอบตเหตทตา

23(24.2%)

72(75.8%)

2(2.1%)

18(18.9%)

32(33.7%)

35(36.8%)

8(8.4%)

11(11.6%)

3(3.2%)

15.6 mmHg

สงสด 30 mmHg

ต�าสด 8 mmHg

14.8 mmHg



91.02 µm

89.93 µm

10(10.5.%)

5(5.3%)

1(1.1%)


754

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ผลการตรวจคดกรองผปวยตอหน

จากการตรวจคดกรองผ ป วยตอหนพบวา

ปกต 63 คน คดเปนรอยละ 63.3 มมตาแคบ 17 คน

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของการตรวจคดกรองโรคตอหนจ�าแนกตามผลการตรวจวนจฉย

การตรวจคดกรองโรคตอหนจ�าแนกตามผลการตรวจวนจฉย จ�านวน (รอยละ)

ปกต

มมตาแคบ

ขวประสาทตาใหญ

ตอหนมมปด

ตอหนมมเปด

63(66.3%)

17(17.9%)

8(8.4%)

5(5.3%)

2(2.1%)


ยาลดความดนตา

เลเซอรทมมตา

ลานสายตา

6(6.3%)

21(22.1%)

12(12.6%)

ในผปวยกลมตอหนและมความเสยงทจะเปน

ตอหนไดรบการรกษาโดยการใหยา 6 คน การยงเลเซอร

ขอมลทวไปของผปวยตอหนและกลมทม

ความเสยงเปนตอหน

จากการแบงกลมเพอดขอมลทวไปของผปวย

ตอหนและกลมทมความเสยงเปนตอหนพบวา มจ�านวน

ทงหมด 32 คน เปนตาขางขวา 32 ตา ตาขางซาย 32 ตา

เป นเพศชายมากกว าเพศหญง คอ เป นเพศชาย

รอยละ 78.1 มอายเฉลย 56.2 ป มโรคประจ�าตว

เปนเบาหวานรอยละ 9.4 ความดนโลหตสงรอยละ 3.1

มประวตญาตใกลชดเปนตอหนรอยละ 15.6 ความดน

ตาขางขวาเฉลย 17 มลลเมตรปรอท สงสด 30 มลลเมตร

ปรอท ต�าสด 9 มลลเมตรปรอท ความดนตาขางซาย

เฉลย 16 มลลเมตรปรอท สงสด 28 มลลเมตรปรอท

ต�าสด 10 มลลเมตรปรอท ความหนาของเสนประสาทตา

ขางขวาเฉลย 90.5 ไมครอน ความหนาของเสนประสาท

ตาขางซายเฉลย 87.5 ไมครอน (ตารางท 4)



ขวประสาทตาใหญ 8 คน ตอหนมมปด 5 คน ตอหนมม

เปด 2 คน (ตารางท 2)

ตารางท 3 จ�านวนและรอยละของการตรวจคดกรองโรคตอหนจ�าแนกตามแนวทางการรกษา

ทมมตา 21 คน และสงตอเพอท�าลานสายตา 12 คน




ตารางท 4 จ�านวนและรอยละของผโรคตอหนและผทมความเสยงเปนตอหนจ�าแนกตามขอมลทวไป


เพศ

ชาย

หญง

อาย (ป)

20-44

45-54

55-64

>64

โรคประจ�าตว

เบาหวาน

ความดนโลหตสง

ความดนตาเฉลย

ขางขวา

ขางซาย

ความหนาของเสนประสาทตาเฉลย

ขางขวา

ขางซาย

ประวตญาตใกลชดเปนตอหน

25(78.1%)

7(21.9%)

3(9.4%)

8(25.0%)

17(53.1%)

4(12.5%)

3(9.4%)

1(3.1%)

17 mmHg



16 mmHg



90.53 µm

87.54 µm

5(15.6%)

อภปรายผล อบตการณของผปวยตอหน พบวา ผปวยทเปน

โรคตอหนคดเปนรอยละ 7.4 ผลการศกษาครงนพบอบตการณ

ของโรคตอหนมากกวาในกล มประชากรทวโลกและ

เอเชยตามการรายงาน Tham Y และคณะ(4) และมากกวา

การศกษาความชกของโรคตอหนในประเทศไทยจากการ

รายงานของ Bourne RR และคณะ(9) เมอพจารณาจาก

จ�านวนผปวยโรคตอหนทมจ�านวนมากกวาการศกษา

อนๆ พบวา ผทมาคดกรองตอหนเนองในวนตอหนโรค

เปนกลมเสยงทจะเปนตอหนมากกวากลมประชากร

ปกต และมผมาคดกรองบางสวนเปนตอหนอยแลวได

รบการวนจฉยมาจากทอนแตตองการมาตรวจคดกรอง

เพมเตมท�าใหจ�านวนอบตการณของผปวยตอหนในการ

ศกษานมากกวาการศกษาอนๆ เมอจ�าแนกเปนชนด

ของโรคตอหนพบวาอบตการณของผปวยตอหนมมปด

รอยละ 5.3 ตอหนมมเปดรอยละ 2.1 มากกวาการ

รายงานของ Bourne RR และคณะ(9) และ Chan EW

และคณะ(10) ซงพบตอหนมมเปดมากกวาตอหนมมปด

เมอพจารณาจากลกษณะทวไปของผมาคดกรองแลวพบ

วาภมล�าเนาของผมาคดกรองเปนผอยอาศยในเมอง อาจ

ท�าใหมเชอสายจนมากกวาลกษณะปกตของประชากร

ทวไป ซงในชาวจนจะพบผปวยกลมเสยงเปนตอหนมม


756

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ปดมากกวากลมประชากรอนๆ(6) จงท�าใหอบตการณใน

ผปวยตอหนมมปดในการศกษาครงนมจ�านวนทมากได

คณลกษณะทวไปของกลมตวอยาง พบวาผปวย

ทเปนโรคตอหนมชวงอาย 45-64 ปมากทสด ผลการ

ศกษาครงนสอดคลองกบอบตการณของโรคตอหนท

พบในประชากรทวโลก เอเชยและประเทศไทยตามการ

รายงานของ Tham Y และคณะ(4) Bourne RR และ

คณะ(9) Chan EW และคณะ(10) พบกลมตวอยางอยใน

กลมมมตาแคบ (Occludable angle) รอยละ 17.9 ผล

การศกษานสอดคลองกบรายงานอบตการณของผปวย

ตอหนในเขตรมเกลา จากการศกษาของ Bourne RR

และคณะ(9) ทพบผปวยกลมเสยงตอหนทมมมตาแคบ

รอยละ 14

สรปผล จากผลการวจยพบวา พบอบตการณของผปวย

ตอหนและผปวยกลมเสยงในการเปนตอหนในจงหวด

ศรสะเกษเปนจ�านวนมากพอสมควร ในผปวยจ�านวนน

ถาไดรบการรกษาและวนจฉยในระยะเรมตนของโรคจะ

สามารถรกษาการมองเหนใหผปวยในระยะยาวได

เอกสารอางอง

1. Serge R, Donatella P, Daniel E, Ivo K,

Ramachandra P, Gopal PP,ed al. Global data

on visual impairment in the year 2002.

Bull World Health Organ 2004;82(11):844-51.

2. ปรญญ โรจนพงพนธ, กตยา รตนวงศไพบลย.

โรคตอหน. ใน : วศน ตนตเสว, สภรตน จยโกศล,

วรรณกรณ พฤกษากร, ปจฉม จนทเรนทร, บรรณาธการ.

ต�าราจกษวทยา : ส�าหรบนสตแพทยและแพทย

เวชปฏบตทวไป (ฉบบปรบปรง) กรงเทพฯ : ภาควชา

จกษวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย; 2561: 361-98.

3. องคณา เมธไตรรตน. รจต ตจนดา. โรคตอหน =

Glaucoma.ใน:อตพร ตวงทอง, วณชา ชนกองแกว,

อภชาต สงคาลวณช, บรรณาธการ. ความรพน

ฐานทางจกษวทยา. กรงเทพฯ : ส�านกพมพศรราช

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลย

มหดล; 2558: 233-52.

4. Tham YC, Li X, Wong TY, Quigley HA, Aung

T, Cheng CY. Global prevalence of glaucoma

andprojections of glaucoma burden through

2040: a systematic review and meta-analysis.

Ophthalmology 2014;121(11):2081–90.

5. Cho HK, Kee C.Population-based glaucoma

prevalence studies in Asians. Surv Ophthal

mol 2014;59(4):434-47.

6. ศกดชย วงศกตตรกษ, บรรณาธการ. ต�าราจกษ

วทยา เลม 1. กรงเทพฯ: ราชวทยาลยจกษแพทย

แหงประเทศไทย; 2560.

7. Allingham RR, Damji KF, Moroi SE, Rhee DJ,

Shields MB. Shields textbook of glaucoma.

6th ed. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/

Lippincott Williams & Wilkins; 2011.

8. Cioffi GA, ed. Glaucoma : Basic and clinical

Science Course (BCSC) : Section 10, 2016-2017.

San Francisco : American Academy of

Ophthalmology; 2016.

9. Bourne RRA, Sukudom P, Foster PJ, Tantisevi

V, Jitapunkul S, Lee PS, et al. Prevalence

of glaucoma in Thailand: a population-based

survey in Rom Klao District, Bangkok. Br J

Ophthalmol 2003;87(9):1069-74.

10. Chan EW, Li X, Tham YC, Liao J, Wong TY,

Aung T, Cheng CYGlaucoma in Asia: regional

prevalence variations and future projections.

Br J Ophthalmol 2016;100(1):78-85.






ปจจยทมผลตอความลาชาในการเขารบการรกษาของผปวย

โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

Factor Related to Delayed Onset to Door of ST-segment

Elevation Myocardial Infarction (STEMI) ฉลองชย ทนด, พ.บ.*

Chalongchai Thundee, M.D.**กลมงานอายรกรรม โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000

*Department of Medicine, Surin Hospital, Surin Province, Thailand, 32000*Corresponding author, E-mail address : [email protected]


บทคดยอ หลกการและเหตผล : โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน มสาเหตเกดจากมการอดตนดวยลมเลอดในหลอด

เลอดหลอเลยงกลามเนอหวใจอยางเฉยบพลน และเปนโรคทยงมอตราตายสง การรกษา

โดยการชวยเปดเสนเลอดหลอเลยงหวใจทอดตนภายในระยะเวลาทเหมาะสม

จะสามารถลดอตราตายได กระทรวงสาธารณสขไดมนโยบายในการดแลโรคหวใจและ

หลอดเลอดใหลดอตราการตายในผปวยโรคหวใจตายเฉยบพลน และก�าหนดตวชวด

ใหผปวยโรคนเขาถงการรกษายงสถานบรการภายใน 3 ชวโมง หลงจากมอาการ

จากการศกษาทผานมาพบผปวยจ�านวนหนงมาพบแพทยยงสถานบรการลาชา โดยม

ปจจยทสมพนธทแตกตางกนไปตามสงคมและวฒนธรรม

วตถประสงค : เพอศกษาปจจยดานผปวยทมผลตอการมาพบแพทยทลาชาในโรคกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลน

วธการศกษา : เกบขอมลยอนหลงผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนตงแตวนท 1 มกราคม

พ.ศ.2560 ถงวนท 31 ธนวาคม พ.ศ.2560 ในดานอาย เพศ ระดบการศกษา การรจก

โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน ระยะทผปวยเรมมอาการของกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลน จนกระทงเขามารบการตรวจทโรงพยาบาลสรนทรหรอโรงพยาบาลอ�าเภอ

เครอขายในจงหวดสรนทรโดยใชคากลางของระยะเวลาทผปวยมอาการจนมาพบแพทย

เปนเกณฑในการเปรยบเทยบปจจยทเกยวของโดยใชสถต logistic regression

ผลการศกษา : ผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน 52 ราย จากจ�านวน 66 ราย ทขอมลครบถวน

น�ามาวเคราะห พบวาระยะเวลาตงแตมอาการจนมาพบแพทย (onset to door)

เวลาเฉลยโดยใชคากลาง (Median) ผปวยมาพบแพทยคอ 120 นาท (2-1,277 นาท)

ผปวยทมาพบแพทยเรวภายในระยะเวลา 3 ชวโมงคดเปนรอยละ 60.6 การทราบอาการ

ของโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนเปนปจจยทส�าคญทท�าใหผปวยมาโรงพยาบาล

เรวกวากลมทไมรจกอาการของโรคนถง 13.7 เทา (95%CI 1.20-156.80) p = 0.04

กลมทมความรเกยวกบโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน จะลดการมาทโรงพยาบาล


758

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ลาชาเมอเปรยบเทยบกบกลมทไมมความรเกยวกบโรคนถงรอยละ 91 (95%CI =

21- 99 %) p=0.03 นอกจากนยงพบวาปจจย ดานอาย เพศ ระดบการศกษา อาชพ

การเรยกรถระบบบรการการแพทยฉกเฉน ไมมผลลดระยะเวลาการมาพบแพทยใน

ผปวยกลมน

สรป : การรจกอาการและการรจกโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนของผปวย เปนปจจย

ส�าคญทท�าใหผปวยมาพบแพทยไดรวดเรวนอยกวา 3 ชวโมง โดยทปจจยดานอาย

เพศ ระดบการศกษา อาชพ และการเรยกรถระบบบรการการแพทยฉกเฉน ไมมผล

ลดระยะเวลาของผปวยกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทมาพบแพทย

ค�าส�าคญ : ปจจยทสมพนธตอระยะเวลามาโรงพยาบาล โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

ABSTRACTBackground : ST segment elevation myocardial infarction (STEMI) occur suddenly after

the coronary artery is blocked with a thrombus. Today this disease is still

high mortality rate. The main treatment is aim to open the blocked

coronary artery vessel early as possible, to lower the mortality rate.

Due to the delay in onset to door (OTD) of STEMI patients in Thailand,

the Ministry of Health of Thailand has set the policy to reduce the

mortality rate in STEMI and set the OTD within 3 hour as the key

performance indicator (KPI)

Methods : Retrospective data collecting of all STEMI patients in Surin Province

thorough year 2017 were collected along questionnaire and analysis

by logistic regression model.

Results : 52 from 66 STEMI patients were included. The Median of OTD is 120

minute (2-1,277 minute). The STEMI patients that have OTD within 3 hours

is 60.6%. The STEMI patients group that have knowledge about acute

myocardial infarction (AMI) result in early presentation 13.7 time more

than late OTD group (95% CI=1.20-156.80) P=0.04, and 91% (95% CI=

21%-99%) of the patients who have knowledge about AMI will come to

hospital earlier than the lack of knowledge group. Other factors; age, sex,

level of education, occupation or 1669 calling are not related to the

OTD in STEMI

Conclusion : The major factor, the knowledge about AMI is statistically related to

onset to door (OTD) in STEMI patients, but not with age, sex, level of

education, occupation nor 1669 calling.

Keywords : Delayed onset to door, ST segment elevation myocardial infarction (STEMI)

ปจจยทมผลตอความลาชาในการเขารบการรกษาของผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

Factor Related to Delayed Onset to door of ST-segment elevation myocardial infarction (STEMI)



หลกการและเหตผล โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนเปนปญหาท

ส�าคญของการสาธารณสขของประเทศไทย จากขอมล

ป พ.ศ.2560 พบวารอยละ 10.1 ของผปวยเปนโรคกลาม

เนอหวใจตายเฉยบพลนในประเทศไทยจะเสยชวต(1) และ

จากขอมลปพ.ศ.2557 ถงป พ.ศ.2559 พบวาอตราตาย

ของ STEMI ในจงหวดสรนทร อย ทร อยละ 13.1

รอยละ 12.3 และรอยละ 12.5 ตามล�าดบ(2) กระทรวง

สาธารณสขไดด�าเนนนโยบาย Service Plan (SP) โดย

มงเนนใหประชาชนเขาถงบรการทไดมาตรฐานและ

รวดเรวดวยการใหยาละลายลมเลอด (Thrombolytic

agent) เพอลดอตราการตายจากโรคกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลนลง ใหนอยกวารอยละ 10(1,3)

ตามแนวทางปฏบตในการดแลรกษาผ ปวย

โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนในปจจบน แนะน�า

ใหรกษาโรคดวยการชวยเปดเสนเลอดหวใจทอดตน

(Reperfusion therapy) หากผปวยมาถงหนวยบรการ

ภายใน 12 ชวโมง (Golden period) นบจากเวลาท

เรมมอาการ (Onset) ซงสามารถลดอตราการตายไดด

กวากลมผปวยทไมไดรบการชวยเปดเสนเลอดหวใจ(4)

นอกจากนนยงพบวาหากด�าเนนการชวยเปดเสนเลอด

หวใจทอดตนไดเรว หรอการยนระยะเวลาทกลามเนอ

หวใจขาดเลอด (Total ischemic time) ใหสนลง อตรา

การตายจากโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนกยงลดลง

ตามเวลาทลดลงดวย(5)

ระยะเวลาทกลามเนอหวใจขาดเลอด (Total

ischemic time) คอระยะเวลาตงแตเรมมอาการ (Onset)

จนถงจดทไดรบการชวยเปดเสนเลอดหวใจ (Needle

time) จงขนกบองคประกอบ 2 ประการ คอ ปจจยดาน

ผปวย และ ปจจยดานหนวยบรการ(3,4) ตามนโยบาย

Service plan สาขาโรคหวใจและหลอดเลอดจะก�าหนด

อตราการตายจากโรคกลามเนอหวใจขาดเลอดเฉยบพลน

เปนตวชวดแลว ไดก�าหนดอตราการชวยเปดเสนเลอด

หวใจทอดตน (Reperfusion therapy) หรอการยนระยะ

เวลาทกลามเนอหวใจขาดเลอด (Total ischemic time)

ใหนอยกวา 3 ชวโมง ใหไดมากกวารอยละ 50(1)

จากขอมลการดแลผปวยโรคหวใจตายเฉยบพลน ในจงหวดสรนทร มอตราการชวยเปดเสนเลอดหวใจทอดตนภายใน 3 ชวโมง อยทรอยละ 27.3 รอยละ 38.5 และรอยละ 44.4 ในป พ.ศ.2557 พ.ศ.2558 และ พ.ศ.2559 ตามล�าดบ(1) กระบวนการดแลจดการให ผปวยไดรบยาละลายลมเลอดในโรงพยาบาล (Door to needle) ของหนวยบรการ มระยะเวลาเฉลยอยท 61 นาท โดยระยะเวลามาตรฐานอยทภายใน 30 นาท ดงนนการมมาตรการเพอลดหรอยนระยะเวลาทกลามเนอหวใจขาดเลอด (Total ischemic time) ใหสนลง กจะมผลในการลดอตราการตายของผปวยกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนลงได หากพจารณาวาการมาพบแพทยนนเปนพฤตกรรมของมนษย ดงนนผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนตดสนใจทจะมาหรอไมมาพบแพทย อาจจะสมพนธกบปจจยตางๆ เชน ปจจยดานสงคม ทศนคต ประสบการณ ตลอดจนการรบรถงอนตรายของการเจบปวย จากการศกษาของ Goldberg RJ. และ คณะ(5) ถงปจจยทสมพนธกบการมาโรงพยาบาลทลาชากวา 2 ชวโมง ในผปวยโรคกลามเนอหวใจขาดเลอดเฉยบพลน (Acute coronary disease, the GRACE registry) พบปจจยเรองอาย ปจจยการรกษาดวยอนซลนสมพนธกบการมาโรงพยาบาลทลาชา การศกษาของ Albrahim M และคณะ(6) ศกษาผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนโดยใชแบบสอบถามพบวากลมผปวยทมาชากวา 6 ชวโมงมากถง 2 ใน 3 ของผปวยทงหมด และพบวากลมผปวยทมาลาชากวาเวลาทก�าหนดสมพนธกบผปวยทมปจจยเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจตบ เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง และไขมนในเลอดสง นอกจากนนยงพบวาการมาลาชาสมพนธกบการขาด ความร โรคกล ามเนอหวใจตายเฉยบพลนอกด วย การศกษาของ Kelly McDermott และคณะ(7) ศกษาปจจยทสมพนธกบการมาโรงพยาบาลลาชากวา 12 ชวโมง ในโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนในทหารผานศก โดยปจจยทพบสมพนธกบการอาศยอยล�าพง การมโรครวมทางกายหลายโรค ท�าใหอาการของโรคกลามเนอ

หวใจตายเฉยบพลนแสดงออกไมจ�าเพาะ


760

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

เพอใหเกดกระบวนการดแลรกษาผปวยทด

ขนหากทราบปจจยทเกยวของทท�าใหผปวยกลามเนอ

หวใจตายเฉยบพลนมาทโรงพยาบาลลาชา ซงจะท�าให

ปรบกระบวนการรกษาผปวย การศกษาครงนจงตองการ

ศกษาปจจยทมผลตอระยะเวลาทผ ปวยโรคกลามเนอ

หวใจตายเฉยบพลนจะเขามารบการตรวจรกษาทลาชา

ในหนวยบรการของจงหวดสรนทร

วตถประสงค เพอศกษาปจจยทมผลตอความลาชาทผปวย

โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนจะเขามารบการตรวจ

รกษาทโรงพยาบาลสรนทรหรอโรงพยาบาลเครอขายใน

จงหวดสรนทร

วธการศกษา เกบขอมลยอนหลงในผปวยทไดรบการวนจฉย

ภาวะกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทเขามารบการรกษา

โดยเกบขอมลจากเวชระเบยน การสมภาษณผปวย หรอ

ญาตทางโทรศพท ตามแบบฟอรมการเกบขอมล ตงแต

วนท 1 มกราคม พ.ศ.2560 ถงวนท 31 ธนวาคม

พ.ศ.2560 โดยเกบขอมลดาน อาย เพศ ระดบการ

ศกษา การรจกโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนโดย

บนทกขอมลทผปวยเรมมอาการของกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลน จนกระทงเขามารบการตรวจทโรงพยาบาล

สถตทใชในการวจย คอ logistic regression

เพอหาปจจยทอาจสงผลตอความลาชาในการเขามารบ

การรกษา โดยระยะเวลาทผปวยมาพบแพทย (Onset

to door) ทมากกวา 3 ชวโมง จดเปนกลมทลาชา

ในการศกษาครงนไดมการขอค�ายนยอมตอ

ผเขารวมวจยและญาต โดยมการท�าหนงสอชแจงถง

วตถประสงคการวจยและไดรบการอนมตจากกรรมการ

จรยธรรม

ผลการศกษา ผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลสรนทรจ�านวน 66 คน มขอมล

ครบถวนทสามารถน�าเขาการวเคราะหดวยสถต logistic

regression จ�านวน 52 คน ในการศกษาครงนพบวามคา

กลาง (Median) ของระยะเวลาตงแตมอาการจนกระทง

มาถงโรงพยาบาลเทากบ 120 นาท (2-1277 นาท) โดย

มผปวยรอยละ 60.6 ทมาถงโรงพยาบาลกอนระยะเวลา

3 ชวโมง โดยขอมลของผปวยทงหมด (ตารางท 1)

ตารางท 1 แสดงขอมลของผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

ขอมลทวไป ตวแปร

เพศชาย

อาย mean ±SD

>60 ป


ไมไดศกษา และ ประถมศกษา

มธยมศกษา

อนปรญญา

ปรญญาตร

สงกวาปรญญาตร

52(78.8%)

64.3±12.8

41(62.1%)

50(75.8%)

4(6.1%)

4(6.1%)

7(10.6%)

1(1.5%)





ตารางท 1 แสดงขอมลของผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน (ตอ)

ขอมลทวไป ตวแปร

อาชพ

เกษตรกร

รบราชการ

คาขาย

พนกงานบรษทเอกชน

รบจาง

อนๆ

การรจกโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

ทราบอาการโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทควรมาพบแพทย

ระยะเวลาทมาพบแพทยหลงจากมอาการ (นาท) Median (rang)

การมาพบแพทยเรวกวา 3 ชวโมง

38(57.6%)

7(10.6%)

2(3.0%)

2(3.0%)

8(12.1%)

9(13.6%)

44(68.8%)

54(87.1%)

120(2-1,277)

40(60.6%)

เมอน�าขอมลตางๆ มาวเคราะหเพอศกษาถง

ปจจยทมผลตอการมาถงโรงพยาบาลชาหรอเรวกวา

120 นาท พบวา การรจกอาการของโรคกลามเนอหวใจ

ตายเฉยบพลน เปนปจจยทส�าคญทท�าใหผ ป วยมา

โรงพยาบาลเรวกวากลมทไมรจกอาการของโรคกลามเนอหวใจ

ตายเฉยบพลนถง 13.7 เทา (95%CI=1.20-156.80) p=0.04

นอกจากนยงพบวา กลมทมความรเกยวกบโรคกลามเนอ

หวใจตายเฉยบพลน จะลดการมาทโรงพยาบาลชา เมอ

เปรยบเทยบกบกลมทไมมความรเกยวกบโรคกลามเนอ

หวใจตายเฉยบพลนรอยละ 91 (95%CI=21%-99%)

p=0.03 ทงนเมอควบคมปจจยจากตวแปรอนๆ แลว


ตารางท 2 แสดงปจจยทมผลตอการมาทโรงพยาบาลของผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

Adj OR p-value 95%CI Crude OR p-value p-value

เพศชายอาย >60 ประดบการศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตรอาชพ รบราชการ คาขาย พนกงานบรษทเอกชน รบจาง อนๆ การรจกโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทราบอาการโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทควรมาพบแพทยการเดนทางมาพบแพทยทโรงพยาบาล ระบบบรการการแพทยฉกเฉน (1669) รถรบจาง

0.572.74

1.0043.001.001.00

0.210.031.000.080.120.09

13.72

0.771.00

0.510.22

-0.07

--

0.340.12

-0.110.070.03

0.04

0.78-

0.110.55

-0.71

--

0.010.00

-0.000.010.01

1.20

0.12-

2.9613.69

-2,620.82

--

5.272.46

-1.701.160.79

156.80

4.80-

1.001.52

1.001.241.241.00

1.520.761.000.380.380.57

2.81

0.921.00

1.000.43

-0.840.81

-

0.650.85

-0.300.220.32

0.24

0.88(empty)

0.300.54

-0.160.23

-

0.250.04

-0.060.080.19

0.50

0.33-

3.294.28

-9.556.78

-

9.3813.13

-2.351.761.71

15.86

2.56-


762

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ทงนพบวาปจจยดานอาย เพศ ระดบการศกษา

อาชพ การเรยกรถระบบบรการการแพทยฉกเฉน (1669)

ไมมผลตอระยะเวลาการมาพบแพทยของผปวยโรคกลาม

เนอหวใจตายเฉยบพลน

วจารณ ในกลมผปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

พบวาระยะเวลาของการมาพบแพทยทเรวขนคอ 120

นาท ทงนเมอเปรยบเทยบกบขอมลในป พ.ศ.2559 พบ

วาผปวยมาพบแพทยภายใน 3 ชวโมงคดเปนรอยละ 60.6

นาจะเกดจากการไดรบการประชาสมพนธ ใหความร

ส ชมชนมากอนแลว โดยบคลากรทรบผดชอบงาน

Service Plan สาขาหวใจและหลอดเลอดในระบบบรการ

สาธารณสขในแตละทองท(2)

จากการศกษาครงนพบวาการรจกอาการของ

โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน และการรจกโรคหวใจ

ตายเฉยบพลน เปนปจจยส�าคญทท�าใหผปวยรบมารบ

การตรวจรกษาทโรงพยาบาล สอดคลองกบการศกษา

ของ Albrahim M และคณะ(6) ทพบวาการมาลาชา

สมพนธกบการขาดความร โรคกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลนโดยผปวยทรจกอาการของโรคกลามเนอหวใจ

ตายเฉยบพลนจะมาทโรงพยาบาลเรวกวากลมทไมรจก

อาการถง 13.7 เทา (95%CI=1.20-156.80) p=0.04

และกล มทร จกโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

จะเปนปจจยทชวยใหมาโรงพยาบาลเรวถงรอยละ 91

(95%CI=21%-99%) p=0.03 ดงนนการประชาสมพนธ

โดยวธการตางๆ เพอใหประชาชนไดรจกอาการของโรค

กลามเนอหวใจตายเฉยบพลน จะท�าใหผทเปนโรคกลาม

เนอหวใจตายเฉยบพลนมความตระหนก หากเกดอาการ

ดงกลาวจะตองรบเขารบการรกษาในโรงพยาบาลท

รวดเรวขน เพอลดอตราการเสยชวตในผปวยโรคหวใจ

ตายเฉยบพลน(7,8) นอกจากนนโรงพยาบาลตางๆ ทเปน

สถานบรการรองรบผ ป วยโรคกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลน จะตองเตรยมพรอมรองรบในการวนจฉยโรค

นใหแมนย�ามากขน ในกรณทผปวยมาพบแพทยทรวดเรว

อาจมผลตอการวนจฉยทยากขน

ขอจ�ากดของการศกษา การสรางแบบสอบถามในการศกษาครงนอาจ

จะไมครอบคลมทกปจจยทมผลตอการตดสนใจในการมา

พบแพทย การศกษาทผานมากพบปจจยแตกตางกนไป

ตามสงคมและสงแวดลอม อยางไรกตามการศกษานก

สามารถใหค�าตอบทใหแนวทางเพอการรณรงคดาน

ชมชนตอไป

สรป โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนเปนโรคท

พบบอย มอตราตายสงและมโอกาสเกดซ�าได การรกษา

ทจ�าเพาะคอการชวยเปดเสนเลอดหวใจทอดตนใหไดเรว

ทสด หรอคอการยนระยะเวลาทหวใจขาดเลอดใหสน

ทสด ซงประกอบดวยการลดระยะเวลาในกระบวนการ

ดแลรกษาของหนวยบรการ และ ระยะเวลาทผปวยมา

พบแพทยยงหนวยบรการทรวดเรว โดยการรจกอาการ

และการรจกโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนของผปวย

เปนปจจยส�าคญทท�าใหผปวยมาพบแพทยไดเรวทสด

ดงนนมาตรการเชงรกตางๆ ทลงในชมชนเพอใหประชาชน

ร จกและเขาใจถงโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน

จงเปนมาตรการทส�าคญทชวยใหกระบวนการดแลผปวย

โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนทงระบบ สมบรณขน

และยงผลชวยลดอตราการตายจากโรคนในทสด





เอกสารอางอง1. อมรรตน ลมจตสมบรณ. บทสรปส�าหรบผบรหาร

(Executive Summary) ผลการตรวจราชการคณะ

ท 1 การสงเสรม ปองกนโรค และการคมครอง

ผบรโภคดานสขภาพ (ปงบประมาณ 2560). เอกสาร

ประกอบการประชมสรปผลการตรวจราชการกระทรวง

สาธารณสข ประจ�าป 2560 รอบท 1 เขตสขภาพท 9.

วนท 8-10 กมภาพนธ 2560 ณ หองประชมสระโบราณ

โรงพยาบาลสรนทร. สรนทร : กลมงานยทธศาสตร

และแผนงานโครงการ.

2. ศนยโรคหวใจ โรงพยาบาลสรนทร. รายงานการตรวจ

ราชการระดบจงหวด ปงบประมาณ พ.ศ.2560.

เอกสารน�าเสนอในทประชม Service plan จงหวด

สรนทร เขตสขภาพท 9 ตรวจราชการ; 7-8 กมภาพนธ

2560 ; ณ หองประชมสระโบราณ โรงพยาบาลสรนทร.

สรนทร : กลมงานนโยบายและแผนงาน โรงพยาบาล

สรนทร; 2560.

3. สวณา เบาะเปลยน, พชราภรณ อนเตจะ. บทบาท

พยาบาลเพอลดการมารกษาลาชาของผปวยกลม

อาการหลอดเลอดหวใจเฉยบพลน. วารสารพยาบาล

ทหารบก 2557;15:78-83.

4. McKee G, Mooney M, O'Donnell S, O'Brien F,

Biddle MJ, Moser DK. Multivariate analysis

of predictors of pre-hospital delay in acute

coronary syndrome. Int J Cardiol 2013;

168(3):2706-13.

5. Goldberg RJ, Steg PG, Sadiq I, Granger CB,

Jackson EA, Budaj A, et al. Extent of,

and factors associated with, delay to hospital

presentation in patients with acute coronary

disease (the GRACE registry). Am J Cardiol

2002;89(7):791-6.

6. Albrahim M, Ahmed AM, Alwakeel A, Hijji F,

Al-Mallah MH. Predictors of delayed pre-hos

pital presentation among patients with

ST-segment elevation myocardial infarction.

Qatar Med J 2016;2016(1):7.

7. McDermott K, Maynard C, Trivedi R, Lowy E,

Fihn S. Factors associated with presenting >12

hours after symptom onset of acute

myocardial infarction among Veteran men.

BMC Cardiovasc Disord 2012;12:82.

8. Rajagopalan RE, Chandrasekaran S, Pai M,

Rajaram R, Mahendran S. Pre-hospital delay

in acute myocardial infarction in an urban

Indian hospital: a prospective study. Natl Med

J India 2001;14(1):8-12.


764

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET




การรบรและการเขาถงสทธคนพการตามพระราชบญญตสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20

ในคนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร

The Awareness and Access to The Rights under The Empowerment

of Persons with Disabilities Act, B.E. 2550 (2007) Section 20 for Persons

with Mobility Disabilities in Mueangsurin District Area, Surin Province.จนทรา หงสรพพฒน, พ.บ. *

Jantira Hongrapipat, M.D.**กลมงานเวชศาสตรฟนฟ โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000

*Department of physical medicine and rehabilitation, Surin Hospital, Surin Province,Thailand, 32000Corresponding author. Email Address : [email protected]


บทคดยอหลกการและเหตผล : คนพการเปนบคคลทมขอจ�ากดในการท�ากจกรรมในชวตประจ�าวนและการมสวนรวม

ทางสงคมจากผลการศกษากอนหนาพบปญหาคนพการจ�านวนหนงทยงไมสามารถเขา

ถงสทธคนพการทรฐจดไวใหได ดงนนผวจยจงสนใจศกษาการรบรและเขาถงสทธคน

พการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา

20 โดยศกษาในคนพการทางการเคลอนไหว ซงเปนประเภทของคนพการทมจ�านวน

มากทสดในเขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทรเพอน�ามาปรบปรงการใหบรการ

ขอมลสทธคนพการและพฒนางานดานคนพการเพอเปนประโยชนแกคนพการใหดยงขน

วตถประสงค : เพอศกษาการรบรและการเขาถงสทธตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมอง

สรนทร จงหวดสรนทร

วธการศกษา : การศกษาเชงพรรณนา ประเภทเชงส�ารวจ เพอศกษาการรบรและการเขาถงสทธตาม

พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคน

พการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทรจ�านวน 366 คน ตงแต

เดอนมกราคม พ.ศ.2563 ถงเดอนมถนายน พ.ศ.2563 โดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก

ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษา : พบวาทงหมดของคนพการทางการเคลอนไหวในการส�ารวจน 366 คน ไดรบทราบถง

สทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ของตนเอง

ในดานเบยคนพการมากทสดและเขาถงสทธประโยชนรอยละ 98.9 โดยการรบรบรการ

ลามภาษามอนอยทสดคอรอยละ 13.4 และการเขาถงสทธประโยชนรอยละ 0.8

สวนการรบรและการเขาถงสทธคนพการดานบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการ


766

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ทางการแพทย 26 รายการพบวารบรการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยครอบครวและ

ชมชน การเยยมบาน กจกรรมการใหบรการเชงรกมากทสดรอยละ 80.0 และการเขา

ถงสทธประโยชนรอยละ 72.7 สวนการรบรสทธคนพการดานบรการฟนฟสมรรถภาพ

โดยกระบวนการทางการแพทยนอยทสดในดานพลบ�าบดรอยละ 9.6 และการเขาถง

สทธประโยชนรอยละ 1.1 องคการบรหารสวนต�าบลหรอเทศบาลเปนหนวยงานของรฐ

ทคนพการไดรบขอมลสทธคนพการมากทสดรอยละ 51.1

สรป : คนพการรบร และเขาถงสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพชวตคนพการ

พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในดานสวสดการเบยความพการมากทสด แตสวนใหญยงขาด

การรบรและเขาถงสทธประโยชนในดานอนๆ ดงนนหนวยงานทดแลงานดานคนพการ

ควรใหขอมลถงสทธประโยชนและขนตอนในการขอรบบรการแกคนพการทพงจะไดรบ

ในลกษณะเชงรกเพอยกระดบคณภาพชวตใหเปนไปตามพระพระราชบญญตสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตผพการ

ค�าส�าคญ : คนพการ สทธคนพการพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

ABSTRACTBackground : The disabled are people who have limitations in their daily life activities

or in entering social participation. According to previous research, some

disabled people cannot access state-provided disability rights. Therefore,

the researcher is interested in studying the awareness and access to

disability rights under the Empowerment of Persons with Disabilities

Act B.E. 2550 section 20. This research studying people with mobility

disabilities which is the largest number type of disabled people in

Muangsurin district, Surin Province. In order to improve the provision of

information services on the rights of persons with disabilities and to

improve disability work to benefit people with disabilities.

Objective : To study the awareness and access to the rights for people with

mobility disabilities in Mueangsurin district area, Surin Province under the

Empowerment of Persons with Disabilities Act B.E. 2550 section 20.

Methods : This research is a descriptive study survey type, to study the awareness

and access to the rights of mobility disabilities persons under the

Empowerment of Persons with Disabilities Act B.E. 2550 section 20 with

366 people from January 2020 to June 2020. The survey was analyzed

using descriptive statistics techniques, including frequency, percentage,

mean, and standard deviation.

การรบรและการเขาถงสทธคนพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร

The awareness and access to the rights under the Empowerment of Persons with

Disabilities Act, B.E. 2550 (2007) section 20 for persons with mobility disabilities in Mueangsurin district area, Surin.



Results : From the study, it was discovered that 100% of the people with

mobility disabilities in the survey (366 people) were aware of their rights

for the financial benefits from the government and they have applied

and received this particular benefit 98.9%. The awareness of the benefit

of the sign language interpretation service was in the lowest percentage

of 13.4 and access to this benefit was only 0.8%. For the awareness

and access to the rights of persons with disabilities in rehabilitation

services through medical procedures. It was found that the most

awareness was the family and community, home visit, proactive service

activities at 80.0% and the access to these benefits was 72.7% the least

awareness was the therapeutic exercise at 9.6% and the access to these

benefits was 1.1%. The access to the benefits of persons with disabilities

was 1.1%. The sub-district administrative organization or municipality

is the government agency that people with disabilities receive the

most information about their rights was 51.1%.

Conclusions : All persons with disabilities have known and access to the rights for the

financial benefits under section 20 of the Empowerment of Persons with

Disabilities Act B.E. 2550 section 20. However, a majority of the disabled

still lack awareness and access to other benefits. Therefore, the disabled

service agency should proactively advise on all the benefits and

procedures to the disabled. This is to enhance the quality of life of the

disabled in accordance with the Empowerment of Persons with

Disabilities Act B.E. 2550 section 20.

Keywords : The disabled, Rights for the disabled, the Empowerment of Persons with

Disabilities Act B.E. 2550 section 20


768

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หลกการและเหตผล “คนพการ”(1) หมายความถง บคคลซงมขอ

จ�ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ�าวนหรอเขาไป

มสวนรวมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการ

เหน การไดยน การเคลอนไหว การสอสารจตใจ อารมณ

พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร หรอความบกพรองอน

ใดประกอบกบมอปสรรคในดานตางๆ จากการส�ารวจของ

ส�านกงานสถตแหงชาต(2) ในปพ.ศ.2560 ประเทศไทย

มคนพการประมาณ 3.7 ลานคนหรอรอยละ 5.5 ของ

ประชากรทวประเทศ ส�าหรบจงหวดสรนทร(3) มขอมล

คนพการในปพ.ศ.2563 จ�านวน 69,139 คน คดเปน

รอยละ 5 ของประชากร ประเภทความพการทพบมาก

ทสดคอพการทางการเคลอนไหวจ�านวน 34,180 คน

คดเป นร อยละ 49.4 ของคนพการทงหมด โดย

พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

พ.ศ.2550(1,4) คนพการมความจ�าเปนพเศษทจะตอง

ไดรบความชวยเหลอดานหนงดานใด เพอใหสามารถ

ปฏบตกจกรรมในชวตประจ�าวน หรอเขาไปมสวนรวม

ทางสงคมไดอยางบคคลทวไป เนองดวยคนพการม

ขอจ�ากดทางดานรางกาย ท�าใหคนพการเขาถงบรการหรอ

ไดรบสทธตางๆ ของรฐไมทวถงท�าใหไมสามารถพฒนา

ศกยภาพไดเตมทและจากการศกษาปญหาทางกฎหมาย

เกยวกบสทธของคนพการในการเขาถงสทธทางการ

แพทยการศกษาการสงเสรมอาชพและการมงานท�าตาม


พ.ศ.2550(5,6) พบวาปญหาคนพการจ�านวนหนงทยง

ไมสามารถเขาถงสทธคนพการตามทรฐจดไวใหไดและ

เดมคนพการมความรสกเปนภาระของสงคม ตองพง

พงการสงเคราะหเปนหลกการชวยเหลอจากภาครฐจน

มองเปนสงคมเวทนานยม มองความพการเปนเรองของ

เวรกรรม ครอบครวไมกลาใหลกหลานทพการเขามาม

บทบาททางสงคม เชน การศกษาการประกอบอาชพ จง

เหนวาคนพการสวนใหญไมไดรบการศกษาเทาทควร

และถกกดกนออกจากสงคม(7) คณภาพชวตคนพการยง

อยในระดบต�าถงปานกลางการตดตามขอมลขาวสาร

สทธคนพการท�าใหคนพการไดรบทราบสทธประโยชน

ตลอดจนเรองราวตางๆ ทเปนประโยชนตอการพฒนา

ศกยภาพของตนเองใหสามารถพงตนเองได(8) ดงนน

ผวจยจงสนใจศกษาการรบรและเขาถงสทธคนพการ

ตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

คนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 โดยศกษาในคนพการ

ทางการเคลอนไหว ซงเปนประเภทของคนพการทม

จ�านวนมากทสดในเขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

เพอน�ามาปรบปรงการใหขอมลสทธคนพการและพฒนา

งานดานคนพการเพอเปนประโยชนแกคนพการใหด

ยงขนโดยนยามการรบร และการเขาถงสทธคนพการ

ตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคน

พการ พ.ศ.2550 คอ การรบทราบถงสทธคนพการการ

เขาใช การใชประโยชน สงอ�านวยความสะดวกตาง เพอ

ทจะลดขอจ�ากดในการเขารวมกจกรรมทางสงคมและ

การด�ารงชวตอยในสงคม การสนบสนนสงเสรมในทกๆ

ดานเพอใหสามารถเขาใชบรการไดอยางเทาเทยม ทวถง

และเปนธรรม นอกจากนยงรวมถงสทธในการเขาใช

สงตางๆ และบรการตางๆ ทรฐจดให(7)

วตถประสงค เพอศกษาการรบร และการเขาถงสทธตาม


พ.ศ. 2550 มาตรา 20 ในคนพการทางการเคลอนไหว

เขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

วสดและวธการ รปแบบการศกษาและวธ

การศกษา

รปแบบการศกษา เปนการศกษาแบบเชงพรรณนา ประเภท

เชงส�ารวจ (Survey research) เพอศกษาการรบรและ

การเขาถงสทธคนพการตามพระราชบญญตสงเสรมและ

พฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคน

พการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวด

สรนทรตงแตเดอนมกราคม พ.ศ.2563 ถงเดอนมถนายน

พ.ศ.2563 การเกบขอมลกระท�าหลงไดรบอนญาตจาก

คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยองคกรแพทย

โรงพยาบาลสรนทร







ประชากร คนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอเมอง

สรนทร จงหวดสรนทร จ�านวน 4,226 คน

กลมตวอยาง ค�านวณจ�านวนประชากรตวอยางจากสตรยา

มาเน n = N / (1 + N (e x e))

n = 4,226 / (1+4226 (0.05x0.05)) = 365.4 = 366

n = ขนาดกลมตวอยาง จ�านวน 366 คน

N = คนพการทางการเคลอนไหว เขตอ�าเภอ

เมองสรนทร จงหวดสรนทร จ�านวน 4,226 คน

e = ความคลาดเคลอนของกลมตวอยางท

ยอมรบไดคอ 0.05

วธการศกษา

การเกบรวบรวมขอมล เกบข อมลโดยใช แบบสอบถามประกอบ

ดวย2สวนไดแก สวนท 1) ขอมลทวไป ไดแก อาย เพศ

อาชพ การศกษา ประเภทความพการ สาเหตความพการ

สทธการรกษาสวนท 2) ขอมลการรบรและเขาถงสทธคน

พการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 จากภาครฐ ทงหมด

10 ดาน, การบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการ

ทางการแพทย 26 รายการ(4,9) และแหลงขอมลสทธการ

ไดรบบรการคนพการในคนพการทางการเคลอนไหว

เขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทรโดยแบบสอบถาม

สวนท 2 ทดสอบความเทยงของเครองมอโดยสมประสทธ

สหสมพนธของ Crobarch's alpha coefficient ไดคา

ความเทยง 0.8

วธการสงแบบสอบถามผานกระบวนการ

เยยมบานในเขตอ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทรโดย

เครอขายสหสาขาวชาชพ พยาบาลชมชน นกกายภาพบ�าบด

และเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ วธการประเมน

การรบรและการเขาถงสทธคนพการโดยคนพการหรอ

ผดแลคนพการเปนผตอบแบบสอบถามการรบรสทธคน


ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในแตละดานและ

การใชบรการของรฐ

การวเคราะหขอมลทางสถต โดยใชสถตเชงพรรณนาไดแก ความถ รอยละ

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานโดยใชโปรแกรม

stata version 15

ผลการศกษา คนพการทงหมด 366 คน เปนเพศชายจ�านวน

195 คน คดเปนรอยละ 53.3 เพศหญงจ�านวน 171 คน

คดเปนรอยละ 46.7 โดยสวนใหญอายมากกวา 60 ป

จ�านวน 219 คน คดเปนรอยละ 59.8 จบการศกษา

ในระดบชนประถมศกษาจ�านวน 235 คน คดเปน

รอยละ 64.2 ไมไดประกอบอาชพจ�านวน 272 คน คดเปน

รอยละ 74.3 ความพการอมพาตครงทอน/ครงซก

จ�านวน 162 คน คดเปนรอยละ 44.3 สาเหตเกดจากโรค/

ความเจบปวยเปนสวนใหญจ�านวน 224 คน คดเปน

รอยละ 61.2 ใชสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต

จ�านวน 302 คนคดเปนรอยละ 82.5 (ตารางท 1)


770

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของคนพการ จ�าแนกตามขอมลทวไป


เพศ ชาย หญงอาย (ป) ต�ากวา20 ป อาย 20-39 ป อาย 40-59 ป อายมากกวา 60 ปการศกษา ไมไดรบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. อนปรญญา/ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตรอาชพ ไมไดประกอบอาชพ คาขาย/ธรกจสวนตว รบจาง เกษตรกรรม รบราชการ/รฐวสาหกจ พนกงานเอกชน อนๆประเภทความพการ พการนวมอ/แขน พการขา อมพาตครงซก/อมพาตครงทอน พการมากกวา 1 อยางสาเหตความพการ พการแตก�าเนด อบตเหต โรค/ความเจบปวยอนๆ สทธการรกษา หลกประกนสขภาพแหงชาต ขาราชการ/รฐวสาหกจ ประกนสงคม อนๆ

195 (53.3%)171 (46.7%)

6 (1.6%)24 (6.6%)

117 (32.0%)219 (59.8%)

75 (20.5%)235 (64.2%)19 (5.2%)15 (4.1%)7 (1.9%)12 (3.3%)3 (0.8%)

272 (74.3%)4 (1.1%)36 (9.8%)39 (10.7%)2 (0.6%)7 (1.9%)6 (1.6%)

68 (18.6%)114 (31.1%)162 (44.3%)22 (6.0%)

36 (9.9%)92 (25.1%)224 (61.2%)

14 (3.8%)302 (82.5%)37 (10.1%)14 (3.8%)13 (3.6%)






การรบร และการเขาถงสทธคนพการตาม


พ.ศ.2550 มาตรา 20 ทง 10 ดาน ไดแก 1) การบรการ

ฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทยและ

คาใชจายในการรกษาพยาบาลรบร 312 คน (รอยละ 85.3)

เขาถง 292 คน (รอยละ 79.8) 2) ดานการศกษารบร

149 คน (รอยละ 40.7) เขาถง 11 คน (รอยละ 3.0)

3) การฟ นฟสมรรถภาพดานอาชพรบร 116 คน

(รอยละ 31.7) เขาถง18 คน (รอยละ 4.9) 4) การยอมรบ

และการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมรบร 106 คน

(รอยละ 29.0) เขาถง 24 คน (รอยละ 6.6) 5) การชวยเหลอ

ใหเขาถงนโยบาย แผนงาน โครงงาน กจกรรมรบร 158 คน

(รอยละ 43.2) เขาถง 12 คน (รอนละ 3.3) 6) ขอมล

ขาวสาร การสอสาร บรการโทรคมนาคม เทคโนโลย

สารสนเทศรบร 100 คน (รอยละ 27.3) เขาถง 19 คน

(รอยละ 5.2) 7) บรการลามภาษามอรบร 49 คน (รอยละ

13.4) เขาถง 3 คน (รอยละ 0.8) 8) การไดรบสงอ�านวย

ความสะดวกสาธารณะรบร 236 คน (รอยละ 64.5)

เขาถง 131 คน (รอยละ 35.8) 9) การจดสวสดการ

เบยพการรบร 366 คน (รอยละ100) เขาถง 362 คน

(รอยละ 98.9) และ 10) การปรบสภาพแวดลอมท

อยอาศยรบร 154 คน (รอยละ 42.1) เขาถง 26 คน

(รอยละ 7.1) ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของคนพการทรบรและเขาถงสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพชวตคนพการ

พ.ศ.2550 มาตรา 20

สทธตามพระราชบญญตสงเสรม

คณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20

คนพการทางการเคลอนไหว (คน)

รบร (รอยละ) เคยใชสทธ (รอยละ)

การบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทย

การศกษา

การฟนฟสมรรถภาพดานอาชพ

การยอมรบและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม

การชวยเหลอใหเขาถงนโยบาย แผนงาน โครงงาน กจกรรม

ขอมลขาวสาร การสอสาร บรการโทรคมนาคม เทคโนโลยสารสนเทศ

บรการลามภาษามอ

การไดรบสงอ�านวยความสะดวกสาธารณะ

การจดสวสดการเบยพการ

การปรบสภาพแวดลอมทอยอาศย การมผชวยคนพการ

312 (85.3%)

149 (40.7%)

116 (31.7%)

106 (29.0%)

158 (43.2%)

100 (27.3%)

49 (13.4%)

236 (64.5%)

366 (100%)

154 (42.1%)

292 (79.8%)

11 (3.0%)

18 (4.9%)

24 (6.6%)

12 (3.3%)

19 (5.2%)

3 (0.8%)

131 (35.8%)

362 (98.9%)

26 (7.1%)


772

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

การรบร และการเขาถงสทธประโยชนของ

คนพการตามสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ดานบรการฟนฟ

สมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทย 26 รายการ

1) การตรวจวนจฉย การตรวจทางหองปฏบตการ และ

การตรวจพเศษรบร 312 คน (รอยละ 85.3) เขาถง 292 คน

(รอยละ 79.8) 2) การแนะแนว การใหค�าปรกษา และ

การจดบรการเปนรายกรณรบร 104 คน (รอยละ 28.4)

เขาถง 67 คน (รอยละ 18.3) 3) การใหยา ผลตภณฑ

เวชภณฑ และหตถการเพอการบ�าบด ฟนฟรบร 107 คน

(รอยละ 29.2) เขาถง 59 คน (รอยละ 16.1) 4) ศลยกรรม

รบร 108 คน (รอยละ 29.5) เขาถง 24 คน (รอยละ 6.6)

5) การบรการพยาบาลเฉพาะทาง เชน พยาบาลจตเวช


6) กายภาพบ�าบดรบร 278 คน (รอยละ 76.0) เขาถง

219 คน (รอยละ 59.8) 7) กจกรรมบ�าบดรบร 209 คน

(รอยละ 57.1) เขาถง 136 คน (รอยละ 37.2) 8) การแกไข

การพด (อรรถบ�าบด) รบร 103 คน (รอยละ 28.1) เขา

ถง 26 คน (รอยละ 7.1) 9) พฤตกรรมบ�าบดรบร 69 คน

(รอยละ 18.9) เขาถง 26 คน (รอยละ7.1) 10) จตบ�าบด


11) ดนตรบ�าบดรบร 54 คน (รอยละ 14.8) เขาถง 8 คน

(รอยละ2.2) 12) พลบ�าบดรบร 35 คน (รอยละ 9.6)

เขาถง 4 คน (รอยละ1.1) 13) ศลปะบ�าบดรบร 45 คน

(รอยละ 12.3) เขาถง 4 คน (รอยละ1.1) 14) การฟนฟ

สมรรถภาพการไดยนรบร 190 คน (รอยละ 51.9) เขาถง

18 คน (รอยละ 4.9) 15) การพฒนาทกษะในการสอความ

หมายรบร 111 คน (รอยละ 30.3) เขาถง 20 คน

(รอยละ 5.5) 16) การบรการสงเสรมพฒนาการหรอ

บรการชวยเหลอระยะแรกเรมรบร 147 คน (รอยละ

40.2) เขาถง 68 คน (รอยละ 18.6) 17) การบรการ

ทางการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกรบร

265 คน (รอยละ 72.4) เขาถง 86 คน (รอยละ 23.5)18)

การพฒนาทกษะทางสงคม สงคมสงเคราะห และ

สงคมบ�าบดรบร 95 คน (รอยละ 26.0) เขาถง 12 คน

(รอยละ 3.3) 19) การประเมน และเตรยมความพรอม

กอนการฟนฟสมรรถภาพดานอาชพหรอการประกอบ

อาชพรบร 88 คน (รอยละ 24.0) เขาถง 9 คน

(รอยละ 2.5) 20) การฟนฟสมรรถภาพทางการเหนการ

สรางความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหว

รบร 114 คน (รอยละ 31.2) เขาถง 111 คน (รอยละ

30.3) 21) การบรการขอมลขาวสารดานสขภาพผานสอ

ในรปแบบทเหมาะสมรบรรอยละ 136 คน (รอยละ 37.2)

เขาถง 80 คน (รอยละ 21.9) 22) การฝกอบรมและการ

พฒนาทกษะแกคนพการ ผดแลคนพการรบร 215 คน

(รอยละ 58.7) เขาถง 57 คน (รอยละ 15.6) 23) การ

ฟ นฟสมรรถภาพคนพการโดยครอบครวและชมชน

การเยยมบาน กจกรรมการใหบรการเชงรกรบร 293 คน

(ร อยละ 80.1) เข าถง 266 คน (ร อยละ72.7)

24) การฝกทกษะการเรยนรขนพนฐาน เชน การฝก

ทกษะชวตรบร 147 คน (รอยละ 40.2) เขาถง 65 คน

(รอยละ 17.8) 25) การบรการทนตกรรมรบร 101 คน

(รอยละ 27.6) เขาถง 16 คน (รอยละ 4.4) 26) การให

บรการเกยวกบกายอปกรณเทยม กายอปกรณเสรม

เครองชวยความพการหรอสอสงเสรมพฒนาการรบร

258 คน (รอยละ 70.5) เขาถง 138 คน (รอยละ 37.7)







ตารางท 3 จ�านวนและรอยละของคนพการทรบรและเขาถงสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพชวตคนพการ

พ.ศ.2550 มาตรา 20 ดานบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทย 26 รายการ

สทธตามพระราชบญญตสงเสรม

คณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20

ดานบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทย

คนพการทางการเคลอนไหว

รบร (รอยละ) เขาถง (รอยละ)

การตรวจวนจฉย การตรวจทางหองปฏบตการ และการตรวจพเศษ

การแนะแนว การใหค�าปรกษา และการจดบรการเปนรายกรณ

การใหยา ผลตภณฑ เวชภณฑ และหตถการเพอการบ�าบดฟนฟ

ศลยกรรม

การบรการพยาบาลเฉพาะทาง เชน พยาบาลจตเวช

กายภาพบ�าบด

กจกรรมบ�าบด

การแกไขการพด (อรรถบ�าบด)

พฤตกรรมบ�าบด

จตบ�าบด

ดนตรบ�าบด

พลบ�าบด

ศลปะบ�าบด

การฟนฟสมรรถภาพการไดยน

การพฒนาทกษะในการสอความหมาย

การบรการสงเสรมพฒนาการหรอบรการชวยเหลอระยะแรกเรม

การบรการทางการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

การพฒนาทกษะทางสงคม สงคมสงเคราะห และสงคมบ�าบด

การประเมน และเตรยมความพรอมกอนการฟนฟสมรรถภาพดาน

อาชพหรอการประกอบอาชพ

การฟนฟสมรรถภาพทางการเหน การสรางความคนเคยกบสภาพ

แวดลอมและการเคลอนไหว

การบรการขอมลขาวสารดานสขภาพผานสอในรปแบบทเหมาะสม

การฝกอบรมและการพฒนาทกษะแกคนพการ ผดแลคนพการ

การฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยครอบครวและชมชน กจกรรมการให

บรการเชงรก

การฝกทกษะการเรยนรขนพนฐาน เชน การฝกทกษะชวต

การบรการทนตกรรม

การใหบรการเกยวกบกายอปกรณเทยม กายอปกรณเสรม เครองชวย

ความพการหรอสอสงเสรมพฒนาการ

312 (85.3%

104 (28.4%)

107 (29.2%)

108 (29.5%)

119 (32.5%)

278 (76.0%)

209 (57.1%)

103 (28.1%)

69 (18.9%)

120 (32.8%)

54 (14.8%)

35 (9.6%)

45 (12.3%)

190 (51.9%)

111 (30.3%)

147 (40.2%)

265 (72.4%)

95 (26.0%)

88 (24.0%)

114 (31.2%)

136 (37.1%)

215 (58.7%)

293 (80.1%)

147 (40.2%)

101 (27.6%)

258 (70.5%)

292 (79.8%)

67 (18.3%)

59 (16.1%)

24 (6.6%)

15 (4.1%)

219 (59.8%)

136 (37.2%)

26 (7.1%)

26 (7.1%)

12 (3.3%)

8 (2.2%)

4 (1.1%)

4 (1.1%)

18 (4.9%)

20 (5.5%)

68 (18.6%)

86 (23.5%)

12 (3.3%)

9 (2.5%)

111 (30.3%)

80 (21.9%)

57 (15.6%)

266 (72.7%)

65 (17.8%)

16 (4.4%)

138 (37.7%)


774

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

หนวยงานของรฐทคนพการไดรบขอมลสทธ

ตามพระราชบญญตส งเสรมคณภาพชวตคนพการ

พ.ศ.2550 มาตรา 20 จากองคการบรหารสวนต�าบล/

เทศบาล 187 คน (รอยละ 51.1) มากทสด รองลงมา

คอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ 166 คน (รอยละ 45.4)

โรงพยาบาลสรนทร 121 คน (รอยละ 33.1) และส�านกงาน

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด 102 คน

(รอยละ 27.9) เรยงตามล�าดบ (ตารางท 4)

ตารางท 4 แหลงขอมลสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20

แหลงขอมลสทธตามพระราชบญญต

สงเสรมคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20


ส�านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด

องคการบรหารสวนต�าบล/เทศบาล

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

โรงพยาบาลสรนทร

102 (27.9%)

187 (51.1%)

166 (45.4%)

121 (33.1%)

วจารณ จากการศกษาครงนพบวาคนพการทางการ

เคลอนไหวจ�านวน 366 คน สวนใหญเปนเพศชาย

อายอยในชวงมากกวา 60 ป เนองจากเมออยในชวงวย

สงอาย(10) จะพบกบปญหาเรองความเสอมของสภาพ

รางกายทมผลตอการเคลอนไหวไดมากกวาในชวงอาย

อนๆ สวนใหญจบการศกษาในระดบประถมศกษา ไมได

ประกอบอาชพเนองจากความชราและความพการ ความ

พการอมพาตครงซกและครงทอนเปนประเภทความ

พการทพบไดมากทสดโดยเกดจากโรคและความเจบปวย

สอดคลองกบการศกษาของ เจมจนทร เดชปน(8) การรบ

รและการเขาถงสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 คอการทคนพการม

สทธเขาถงและใชประโยชนไดจากสงอ�านวยความสะดวก

อนเปนสาธารณะ ตลอดจนสวสดการและความชวยเหลอ

อนจากรฐ 10 ดาน พบวาคนพการทงหมดรบรในดานเบย

คนพการมากทสดและเขาถงสทธประโยชน รอยละ 98.9

รองลงมาคอการรบรการบรการฟนฟสมรรถภาพโดย

กระบวนการทางการแพทย รอยละ 85.3 และการเขาถง

สทธประโยชน รอยละ79.8 สอดคลองกบการศกษาของ

พรธดา วเศษศลปานนท และคณะ(11) ซงพบวาคนพการ

เขาถงและใชสทธประโยชนเกนกวา รอยละ 70 สวนดาน

อนๆ พบว าการรบร และเข าถงสทธประโยชนยง

นอยกวารอยละ 50 โดยการรบรบรการลามภาษามอ

นอยทสดคอรอยละ 13.4 และการเขาถงสทธประโยชน

รอยละ 0.8 เนองจากการศกษาครงนศกษาในคนพการ

ดานการเคลอนไหวท�าใหการรบร และการใชบรการ

ดานลามภาษามอนอยกวาดานอนๆ การรบรและการ

เขาถงสทธคนพการดานบรการฟนฟสมรรถภาพโดย

กระบวนการทางการแพทย(11) แตเดมคนพการไดรบ

บรการทางการแพทยเพยง 13 รายการ ในปพ.ศ.2553

นคนพการไดรบบรการจ�านวนรวมเปน 2 เทา คอ รวม

26 รายการโดยพบวารบรการฟนฟสมรรถภาพคนพการ

โดยครอบครวและชมชน การเยยมบาน กจกรรมการให

บรการเชงรกมากทสดรอยละ 80.1 และการเขาถง

สทธประโยชนรอยละ 72.7 รองลงมาคอการรบรถงสทธดาน

กายภาพบ�าบดโดยนกกายภาพบ�าบดรอยละ 76.0 และ

เขาถงสทธประโยชนรอยละ 59.8 เนองจากเปนกจกรรม

เชงรกและการท�างานกนเปนทมของนกกายภาพบ�าบด

พยาบาลชมชนและเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ทมการเยยมบานเปนประจ�าสม�าเสมอ ซงจะเหนไดวาการ

ดแลคนพการในลกษณะเชงรกท�าใหคนพการสามารถ

รบรและเขาถงสทธประโยชนไดมากขน สวนการรบร

สทธคนพการดานบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการ

ทางการแพทยนอยทสดในดานพลบ�าบดคอรอยละ 9.6

และการเขาถงสทธประโยชนรอยละ 1.1 รองลงมาคอ

ดานศลปะบ�าบดรบรรอยละ 12.3 และการเขาถงสทธ

รอยละ 1.1 เปนผลมาจากการขอจ�ากดในการใหบรการ






ในหนวยใหบรการของรฐทยงไมสามารถจดบรการให

ไดครบตามสทธของคนพการสอดคลองกบรายงานจาก

การประชมคณะกรรมการสขภาพคนพการแหงชาต(11)

ในสวนขอมลสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 หนวยงานของรฐ

ทมบทบาทและหนาทการใหขอมลแกคนพการทางการ

เคลอนไหวของอ�าเภอเมอง จงหวดสรนทรมากทสดคอ

องคการบรหารสวนต�าบลหรอเทศบาลคดเปนรอยละ

51.1 รองลงมาคอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพคดเปน

รอยละ 45.4 เนองมาจากคนพการทกรายจะตองลง

ทะเบยนเพอรบเบยความพการทองคการบรหารสวน

ต�าบลหรอเทศบาล และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพม

ความใกลชดกบชมชนและเขาถงไดงาย

สรป จากผลการศกษาพบวา คนพการทงหมดรบ

รและเขาถงสทธตามพระราชบญญตสงเสรมคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในดานสวสดการ

เบยความพการ แตสวนใหญยงขาดการรบรและเขาถง

สทธประโยชนในดานอนๆเชนดานการศกษาการฟนฟ

สมรรถภาพดานอาชพการยอมรบและการมสวนรวม

ในกจกรรมทางสงคมบรการลามภาษามอการไดรบสง

อ�านวยความสะดวกสาธารณะการปรบสภาพแวดลอมท

อยอาศย ดงนนหนวยงานทดแลงานดานคนพการควรให

ขอมลสทธประโยชนและขนตอนในการขอรบบรการแก

คนพการทพงจะไดรบในลกษณะเชงรกสงเสรมสนบสนน

ระบบการดแลคนพการโดยใชครอบครวและชมชนเปน

ฐาน เพอใหเกดความตอเนองและยงยนเพอยกระดบ

คณภาพชวตใหเปนไปตามพระพระราชบญญตสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตผพการ

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะทไดจากการศกษา 1. คนพการโดยสวนใหญยงขาดการรบรและ

เขาถงสทธประโยชนในดานอนๆ การศกษา อาชพ การ

เขาสงคมสงอ�านวยความสะดวกดงนนหนวยงานทดแล

งานดานคนพการควรใหขอมลสทธประโยชนและขนตอน

ในการขอรบบรการแกคนพการทพงจะไดรบอยางครบ

ถวนและการตดตามผลทด

2. สงเสรมใหคนพการไดเขาถงสทธดานการ

ศกษา ดานอาชพใหเหมาะสมกบความพการ เพอใหม

รายไดและยกระดบคณภาพชวตของคนพการ

3. สทธคนพการในการเขาถงดานบรการ

ฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทยยงไม

สอดคลองกบสภาพความเปนจรงในสงคมปจจบนและ

การใหบรการในหนวยงานของรฐในแตละแหงยงไมสามารถ

จดบรการใหไดครบตามสทธของคนพการทง 26 ดาน

ขอเสนอแนะส�าหรบการศกษาครงตอไป 1. ควรศกษาการรบรและการเขาถงสทธคน


ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 ในคนพการดานอนๆ

รวมดวย

2. ควรศกษาตดตาม ประเมนผลการใชสทธ

คนพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 สามารถยกระดบ

คณภาพชวตคนพการไดจรงหรอไม

3. ควรศกษาการใหบรการของรฐในชมชน

ครอบคลมเปนไปตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 มาตรา 20 หรอไม

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณนกกายภาพบ�าบดถกลวรรณ

บญเตม พยาบาลชมชนและเจาหนาทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพ อ�าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทรท

สนบสนนการศกษาครงนเปนอยางด


776

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

เอกสารอางอง1. ส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. พระราชบญญต สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550. ราชกจจานเบกษา เลม 124/ตอนท 61 ก/หนา 8/27 กนยายน 2550.2. กลมสถตสขภาพและภาวะทางสงคม กองสถตสงคม. ส�านกงานสถตแหงชาต. แถลงผล “การส�ารวจความ พการ พ.ศ. 2560”[อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 18 กนยายน 2563]. เขาถงไดจาก:URL:http:// www.nso.go.th/sites/2014/Pages/Press_Re lease/2562/N29-03-62-1.aspx3. ส�านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จงหวดสรนทร. สถตจดทะเบยนคนพการจงหวด สรนทร. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 18 กนยายน 2563.]. เขาถงไดจาก:URL:http://www. surin.m-society.go.th/4. ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. คมอสทธ หลกประกนสขภาพแหงชาตส�าหรบคนพการ (ท.๗๔ XXXXXXXX). [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 20 กนยายน 2563.]. เขาถงไดจาก:URL:https:// www.nhso.go.th/files/userfiles/file/2016 /02/%E0%B8%84%E0%B8%B9%E0%B9% 88%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8% AD%20%E0%B8%97_74.pdf5. กนกวรรณ จนา, พนจ ทพยมณ. ปญหาทางกฎหมาย เกยวกบสทธของคนพการ ในการเขาถงสทธทางการ แพทย. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 20 กนยายน 2563]. เขาถงไดจาก:URL:https://grad.dpu. ac.th/upload/content/files.6. ส�านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ แหงชาต-บณฑตวทยาลย สาขารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยสยาม. การศกษาการสงเสรมอาชพ และการมงานท�าตามพระราชบญญตสงเสรมและ พฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550; 9-44 [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 20 กนยายน 2563]. เขาถงได จาก:URL:http://e-research.siam.edu/ wp-content/uploads/2013/12/%E0%B8%9 A%E0%B8%97%E0%B8%97_2_24%E0%B8 %AA%E0%B8%8456.pdf.

7. สาวตร รตนชชาต. การเขาถงสทธของคนพการ

ตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.2550. ภาคนพนธนเปนสวน

หนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหา

บณฑต (พฒนาสงคม) คณะพฒนาสงคมและ

สงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

พ.ศ.2552. [อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 20

กนยายน 2563]. เขาถงไดจาก:URL:http://

library1.nida.ac.th/termpaper6/sd/2552/

19570.pdf.

8. เจมจนทร เดชปน. การศกษาเขาถงสทธการได

รบบรการคณภาพชวตและการพฒนาระบบ

บรการคนพการทางการเคล อนไหวจ งหวด

นครสวรรค ปงบประมาณ 2559. วารสารวชาการ

กรมสนบสนนบรการสขภาพ 2560;1:15-28.

9. สถานการณผสงอายไทยป พ.ศ.2557. กรมกจการ

ผ สงอาย.[อนเตอรเนท]. [สบคนเมอวนท 21

กนยายน 2563]. เขาถงไดจาก:URL:http://www.

dop.go.th/th/know/2/58.

10. พรธดา วเศษศลปานนท และคณะ. การตดตามการ

เขาถงสทธของคนพการและการพฒนารปแบบ

ระบบสวสดการทส งเสรมการเข าถงสทธของ

คนพการ. กรงเทพฯ: ภาควชาศกษาศาสตร คณะ

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล;

2556

11. กลมงานสอสารสงคม ส�านกงานคณะกรรมการ

สขภาพแหงชาต. ยกเครอง ‘บญชรายการ’ ฟนฟ

สมรรถภาพคนพการ; 2563. [อนเตอรเนท]. [สบคน

เมอวนท 23 กนยายน 2563]. เขาถงไดจาก:

URL:https://www.nationalhealth.or.th/

node/3024.







การสอบสวนโรคเฉพาะรายกรณผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019

รายแรกในจงหวดสรนทร

Case investigation of COVID-19 first case in Surin

สรนรตน แสงศรรกษ, พ.บ.*จารวรรณ บตรด, ส.บ.** ศวพร บญเสก, วท.บ.**

อรพรรณ ศรวงษ, วท.บ.**Sirinrat Sangsirilak, M.D. diploma of the Thai board of Family medicine*

Jaruwan Butdee, B.P.H.**Sivapon Bunsake, B.Sc (public health)**Orapan Siriwong, B.Sc (public health)**

*นายแพทยช�านาญการพเศษ กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000**นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร ประเทศไทย 32000

*Medical physician, Senior Professional level, Department of Public health, Surin Hospital, Surin Province Thailand, 32000

**Public Health Technical Officer, Practitioner Level, Department of Public health, Surin Hospital, Surin Province Thailand, 32000

Corresponding author. E-mail address : [email protected]

บทคดยอหลกการและเหตผล : หนวยปฏบตการและควบคมโรคตดตอ กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลสรนทร

ไดรบรายงานวามผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 จงไดท�าการสอบสวนโรคเฉพาะราย

ในวนท 18 มนาคม พ.ศ.2563 โดยมวตถประสงคเพอคนหาสาเหตการตดเชอ ควบคม

และปองกนการตดเชอในประชาชนกลมเสยง

วธการศกษา : ใชวธการศกษาแบบ case study เพอท�าการสอบสวนโรคเฉพาะราย โดยการสมภาษณ

และทบทวนเวชระเบยนผปวย ซงเกบขอมลวนและเวลาทเรมมอาการ อาการแสดง

ผลการตรวจทางหองปฏบตการ การรกษาโดยแพทยตงแตรบการรกษาและประวตการ

เดนทางของผปวยกอนมอาการ

ผลการศกษา : ผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 รายแรกในจงหวดสรนทร เปนผปวยชายไทยค อาย

55 ป โรคประจ�าตวเบาหวาน ความดนโลหตสง มาพบแพทยดวยอาการปวดกลามเนอ

ออนเพลย เบองตนแพทยทโรงพยาบาลวนจฉย acute viral infection suspected

COVID-19 ผปวยมประวตและอาการเขาไดกบเกณฑการเฝาระวง รายงาน และสอบสวน

โรค (patients under investigated : PUI) ส�าหรบโรคตดตออนตรายและโรคตดตอ

ระหวางประเทศ จงไดรบเขาไวรกษาในโรงพยาบาลในหองความดนลบ ในเวลาตอมา

ผปวยมอาการหอบเหนอยมากขน เนองจากมปอดอกเสบตามมา ไดรบการรกษาโดย

ยา Favipiravir และใหออกซเจน ผลตรวจเชอไวรสวทยาจากตวอยางสารคดหลงหลง

โพรงจมกและล�าคอพบสารพนธกรรมของเชอ SAR-CoV-2 กอนมอาการผปวยไดเดน

ทางไปชมการแขงขนชกมวยไทยทสนามมวยลมพน จงหวดกรงเทพมหานครฯ


778

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

สรปผลการศกษา : ผปวยตดเชอโคโรนาไวรส 2019 สามารถท�าใหเกดอาการปวดกลามเนอและออนเพลย

และเกดภาวะปอดอกเสบในเวลาตอมาได โดยคาดวาผปวยไดรบเชอมาจากการสด

สมผสสารคดหลงจากการไปชมมวยทสนามมวยลมพน

ค�าส�าคญ : โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 โควด-19 สรนทร

Abstract Background : Disease prevention and control Operation Unit at department of Social

Medicine, Surin Hospital obtained the notification of the first COVID-19

patient. A case investigation was carried out on 18th March 2019 and

aims to determine the causative organism and control possible source

of infection of the COVID-19 for control the disease spreading and further

prevention in risk group people.

Methods : Case study design was conducted for case investigation. COVID-19 patient

interviewing and medical record was reviewed to gain the following issues,

clinical information, laboratory diagnosis, and travelling history before

clinical symptoms.

Results : A Thai 55-year male patient underlying Hypertension visited Surin

hospital with myalgia and lethargy. A physician initial diagnosed acute

viral infection suspected COVID-19. Patient was admitted negative pressure

room at Surin hospital by indication of Patient under investigated (PUI).

During hospitalization, dyspnea was increased and progressed pneumonia

later on. Physician provided Favipiravir and oxygen support. The

laboratory result of Viral PCR from Nasal and throat swab showed positive

for SAR-CoV-2. Patient went to Lumpinee Boxing Stadium, Bangkok before

onset of clinical symptoms.

Conclusion : Patient has pneumonia due to SAR-CoV-2 which causes myalgia, lethargy

and further pneumonia. Possible source of infection was contacting with

secretion during attending boxing in Lumpinee Boxing Stadium, Bangkok

Keywords : Coronavirus disease, COVID-19, Surin

การสอบสวนโรคเฉพาะรายกรณผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 รายแรกในจงหวดสรนทร




หลกการและเหตผล โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 เกดจากเชอไวรส

SAR-CoV-2 จดเปนไวรสตวท 7 ของตระกลโคโรนาไวรส(1-3)

ตนก�าเนดมหลกฐานจากการถอดรหสพนธกรรมพบวา

SAR-CoV-2 มตนก�าเนดมาจากคางคาวมงกฎเทาแดง(4,5)

แตยงไมยนยนวาตวกลางหรอสตวทน�าเชอมาสคนเปน

สตวประเภทใด จากการศกษาสายพนธกรรมของไวรสน

พบวาคลายคลงกบไวรสซารสถงรอยละ 70 รปรางกลม

หรอมหลายแบบมเปลอกหม ขนาดเสนผานศนยกลาง

ประมาณ 80-120 นาโนเมตร(1-3) สามารถตดเชอสคนได(5)

โดยเฉพาะในระบบทางเดนหายใจและทางเดนอาหาร

กอใหเกดอาการปวย เชน ไขหวด ไขหวดใหญฯลฯ ผาน

การไอ จาม มฝอยละอองของน�ามกหรอเสมหะทมไวรส

อย รวมถงการทไวรสปนเปอนกบมอและสงตางๆ ทใช

ในชวตประจ�าวน หากขยตาท�าใหเชอจะผานเยอบตา

หรอผานการสมผสบรเวณใบหนาและปาก(6,7) ขบออก

ทางอจจาระได 9-14 วน(8,9) เชอไวรสโคโรนา 2019 ม

ระยะฟกตว 2-14 วน เฉลย 5.2 วน (95 %CI =4.1-7.0)

อยบนพนผวชนดโลหะ แกว ไม พลาสตก ณ อณหภม

หองไดประมาณ 4-5 วน อณหภม 4 องศาเซลเซยส

อยไดประมาณ 28 วน เขาสเซลลปอดผานทางตวรบท

เรยกวา Angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2)

receptor(1,2) เชอไวรสโคโรนา 2019 สามารถท�าลาย

ไดหลายวธการ เชน โดยใชแอกอฮอล 70-95 % 30

วนาท, 0.5 % Hydrogen peroxide 1 นาท, 0.01 %

Sodium hypochlorite 1 นาท, ความรอนสงกวา 65

องศาเซลเซยส 5 นาท, แสงอลตราไวโอเลตจากหลอด

แสงจนทรหรอหลอดไฟไอปรอท ระยะ 3 เซนตเมตร

15 นาท, สภาพกรด- ดาง ท pH นอยกวา 5 หรอ มากกวา

3(6,7) อาการและอาการแสดง ไดแก ไอ จาม น�ามกไหล

หายใจหอบ หายใจล�าบาก เจบคอ ไข ออนเพลย อจจาระ

รวง รายทรนแรง อาจพบปอดอกเสบ ไตวาย น�าทวม

ปอด ระบบหวใจและหลอดเลอดลมเหลว สวนใหญม

อาการไมรนแรง มเพยงประมาณรอยละ 15 ทมอาการ

รนแรง และมอตราการเสยชวตประมาณรอยละ 2 (1,3,10-13)

การวนจฉยโรคตดเชอเชอไวรสโคโรนา 2019 สามารถ

ท�าไดโดยการตรวจหาเชอไวรส SARS-CoV-2 ดวยวธ

Realtime Reverse transcription polymerase chain

reaction (RT-PCR) โดยเกบตวอยางสารคดหลงและ

เสมหะจากโพรงจมกหรอล�าคอ(14-16)

หนวยปฏบตการและควบคมโรคตดตอ กลม

งานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลสรนทร ไดรบรายงาน

วามผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 หลงกลบมาจาก

การชมมวยไทย ทสนามมวยลมพน กรงเทพมหานคร ซง

เปนสถานทเดยวกบทมรายงานการพบผปวยทเปนนก

แสดงหลายคนตดเชอ ท�าใหเปนทสนใจของประชาชน

จงไดท�าการสอบสวนโรคเฉพาะรายในวนท 18 มนาคม

พ.ศ.2563 เนองจากโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 เปน

โรคอบตใหมยงไมมการตพมพรายานการสอบสวน

ภายในประเทศมากอน เพอเปนการคนหาขอเทจจรง

ของเหตการณการระบาดโดยการรวบรวมขอมลตางๆ

อธบายรายละเอยดของปญหา คนหาสาเหต เปนการ

พฒนามาตรการการปองกนและควบคมการแพรระบาด

ของโรค

วธการศกษา คณะผวจยไดท�าการศกษาแบบ case study

โดยเกบขอมลจากการสมภาษณผปวยและญาต และ

ทบทวนเวชระเบยน โดยเกบขอมลวนและเวลาทเรมม

อาการแสดง ผลการตรวจทางหองปฏบตการ การรบ

บรการทางการแพทยตงแตเรมตนจนกระทงมอาการปอด

อกเสบในเวลาตอมา นอกจากนไดสบคนประวตการเดน

ทางของผปวยชวงกอนมอาการรวมดวย

ผลการศกษา ลกษณะทางคลนกของผปวยโรคตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 รายแรกในจงหวดสรนทร

ผปวยชายไทยอาย 55 ป ภมล�าเนาอ�าเภอเมอง

จงหวดสรนทร โรคประจ�าตวเบาหวาน ความดนโลหต

สง มอาการปวดกลามเนอและออนเพลย ไมมไข ไมไอ

ไมมน�ามก ไมมเจบคอ ไดเขารกษาทโรงพยาบาลสรนทร

เมอวนท 18 มนาคม พ.ศ.2563 สญญาณชพแรกรบพบ

อตราการหายใจ 20 ครงตอนาท ความดนโลหต 120/60


780

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

มม.ปรอท อณภมกาย 37.2 องศาเซลเซยส และการตรวจ

Rapid test for Influenza A B ใหผล Negative แพทย

วนจฉย acute viral infection suspected COVID-19

ผปวยมประวตและอาการเขาไดกบเกณฑการเฝาระวง

รายงาน และสอบสวนโรค (patients under investigatied

: PUI) ส�าหรบโรคตดตออนตรายและโรคตดตอระหวาง

ประเทศ จงไดรบเขาไวรกษาในโรงพยาบาลในหองความ

ดนลบ ผปวยเรมมไข ตรวจรางกายพบอณภมรางกาย

39.8 องศาเซลเซยส crepitation at right lung แพทยได

สงการรกษาโดยเรมยา Ceftriaxone 2 gram IV OD และ

สงเอกซเรยปอด ในเวลาตอมาผปวยมอาการหอบเหนอย

มากขน แนนหนาอก รบประทานอาหารไมได ไอมากขน

ตรวจพบอตราการหายใจเพมเปน 24 ครงตอนาท อณภม

กาย 40.3 องศาเซลเซยส oxygen sat room air 92%

ผลตรวจเอกซเรยปอดพบผลตรวจพบ right lung

reticular infiltration แพทยไดเพมการวนจฉย

Pneumonia ไดรบการรกษาโดยยา Favipiravir 600 mg

รบประทานทก 12 ชม.Darunavir 600 mg Chloroquine

และ oxygen canula 2 Lpm ตดตามดแลอาการใกลชด

อก 1 ชวโมงตอมาผปวยม oxygen sat ขณะ on canula

96% ตอมาในวนท 3-4 ของการนอนโรงพยาบาล อาการ

ไขเรมลดลง โดยพบวาอณหภมกายอยในชวง 37.6-38.5

องศาเซลเซยส อตราการหายใจ 20-22 ครงตอนาท ความ

ดนโลหต 130-145/84-90 มม.ปรอท ผปวยเรมไมมไข

ตงแตวนท 5 ของการนอนโรงพยาบาล อตราการหายใจ

อยในชวง 16-20 ครงตอนาท หายใจเองในสภาวะปกต

โดยไมใชออกซเจนทาง canula ผลตรวจ Hemoculture

ไมพบเชอ แพทยพจารณาสงตรวจหาเชอ SAR-CoV-2

จากตวอยางสารคดหลงซ�า เพอประเมนหลงไดรบยาตาน

ไวรส ในวนท 5 และ 12 ของนอนโรงพยาบาล ไมพบเชอ

ผปวยอาการดขนตามล�าดบและสามารถชวยเหลอตนเอง

ได มการหายใจเปนปกต จงสามารถกลบบานไดในวนท 9

เมษายน พ.ศ. 2563 รวมวนทรกษาในโรงพยาบาล 23 วน

ผลการคนหาผปวยเพมเตมในชมชน

ในวนเดยวกนกบทผ ปวยมาโรงพยาบาลพบ

ผปวยโรคตดเชอไวรสโคโรนาเพมเตมอก 2 ราย ผสมผส

เสยงสงจ�านวน 3 ราย เปนผทมประวตเดนทางไปชม

มวยทเวทมวยลมพนในรถตคนเดยวกนและรบประทาน

อาหารรวมโตะกบผปวยรายแรก และเมอกลบถงบาน

มกจกรรมทท�ารวมกนในขณะทอย รวมบาน คอ รบ

ประทานอาหารรวมกน ใชชอนกลางในการรบประทาน

อาหารเปนบางมอ ดโทรทศน โดยผปวยและทกคนไมได

สวมใสหนากากอนามยทงขณะอยในบาน

ผปวยรายท 2 เพศชาย 61 ป และ ผปวย

รายท 3 เพศชาย อาย 59 ป

เรมมอาการปวยพรอมกน ในวนท 16 มนาคม

พ.ศ.2563 มอาการไอหางๆ ระคายคอ มนศรษะ มไข

มาพบแพทยทโรงพยาบาล แพทยวนจฉย PUI with

history of high risk contact COVID-19

ประวตการเดนทาง

- 6 มนาคม พ.ศ.2563 เดนทางโดยรถตสวนตว

ออกจากสรนทรไปดมวยทสนามมวยลมพน เวลา 18.00-

23.00 น. ออกจากสนามมวย แวะรบประทานทรานยาน

สะพานควาย และเขาพกท โรงแรมแหงหนง

- 7 มนาคม พ.ศ.2563 รบประทานอาหาร

เชาทโรงแรม และเดนทางกลบสรนทร เวลา 11.00 น.

ถงทสรนทร เขาพกบานพกทต�าบลในเมอง อ�าเภอเมอง

จงหวดสรนทร

- 8 มนาคม พ.ศ.2563 เดนทางไปท�างาน

ชายแดนชองจอม ไมทราบสถานทชดเจน มผ ร วม

เดนทาง 3 คน

- 9-15 มนาคม พ.ศ.2563 พกบานพก

ทต�าบลในเมอง อ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร ออกมา

เดนเลนรอบสระสวนรกษชวงเยน

- 16 มนาคม พ.ศ.2563 เดนทางไปงานศพ

ทอ�าเภอล�าดวน

- 17-18 มนาคม พ.ศ.2563 พกบานพกต�าบล

ในเมอง อ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร ไมไดเดนทางไปไหน

ผปวยรายท 4 เพศชาย อาย 64 ป

โรคประจ�าตวความดนโลหตสง ไขมนใน

เลอดสง เรมปวยวนท 18 มนาคม พ.ศ.2563 มอาการมไข

38.5 oC มน�ามก แพทยวนจฉย PUI with history of

high risk contact COVID-19 แพทยสงตรวจทางหอง

ปฏบตการ ไดแก CBC, Rapid test for Influenza ผล





Rapid test for Influenza ใหผล Negative ผลเอกซเรย

ปอดปกต และเกบตวอยางสงตรวจ PCR COVID-19 ซง

ผลตรวจพบการตดเชอไวรสโคโรนา 2019


- ตงแตวนท 6 มนาคม 2563 เวลา 18.00 น.-

7 มนาคม 2563 เวลา 11.00 น. ผปวยรายท 4 มประวต

เดนทางและอาศยรวมกบผปวยยนยนรายท 1 ตลอดวน

และไมสวมหนากากอนามย

- 8-18 มนาคม 2563 พกอยบานพกแหงหนง

ต�าบลในเมอง อ�าเภอเมอง จงหวดสรนทร ซงเปนคนละ

หลงกนกบบานพกผปวยยนยนรายท 1 ไมไดเดนทางไป

ไหน นอกจากวนท 16 มนาคม 2563 ออกไปซอขนมปง

ทรานเซเวนคนเดยว ไมสวมหนากากอนามย

ผปวยรายท 5 เพศชาย อาย 53 ป

ไมมโรคประจ�าตว เรมปวยวนท 18 มนาคม

2563 ดวยอาการ ไข 37.9 องศา หายใจไมสะดวก แนน

หนาอกเลกนอย แพทยวนจฉย PUI with history of high

risk contact COVID-19 แพทยสงตรวจทางหองปฏบต

การ ไดแก CBC, Rapid test for Influenza ผล Rapid

test for Influenza ใหผล Negative ผล เอกซเรยปอด

พบ Bilateral reticular infiltration และเกบตวอยาง

สงตรวจ PCR COVID-19 ซงผลตรวจพบการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019


- ตงแตวนท 6 มนาคม 2563 เวลา 18.00 น.-

7 มนาคม 2563 เวลา 11.00 น. ผปวยรายท 5 มประวต

เดนทางและอาศยรวมกบผปวยยนยนรายท 1 ตลอด และ

ไมสวมหนากากอนามย

- 14-15 มนาคม 2563 เดนทางไปจงหวด

บรรมยเพยงล�าพง โดยรถมอเตอรไซด เพอน�าเงนไปใหยาย

อภปรายผล ผ ป วยมาตรวจทโรงพยาบาลครงแรกดวย

อาการปวดกลามเนอและออนเพลย ซงมความคลายคลง

กบลกษณะทางคลนกของผปวยทตดเชอไวรส (viral

syndrome) จากผลการศกษาพบวาแพทยไดใหผปวย

เขารกษาในโรงพยาบาลในหองความดนลบและใหการ

รกษาโดยยาปฏชวนะและใหออกซเจน ในเวลาตอมา

ผปวยมอาการหอบมากขน มแนนหนาอก ไมสขสบาย

เนองจากภาวะปอดอกเสบตามมา จงไดรบยาตานไวรส

Favipiravir ท�าใหอาการตางๆ เรมดขนตามล�าดบ เมอ

ตดตามผลการตรวจหาเชอจากตวอยางสารคดหลงหลง

โพรงจมกและล�าคอ ไมพบเชอ เมอพจารณาจากขอมล

การเดนทางของผปวยชวงกอนมอาการพบวา ผปวยได

เดนทางไปชมมวยไทยทเวทมวยลมพน เรมเดนทางตงแต

6 มนาคม พ.ศ.2563 เดนทางโดยรถตสวนตว ออกจาก

สรนทรไปดมวยทสนามมวยลมพน 18.00-23.00 น.

ออกจากสนามมวย แวะรบประทานตมเลอดหม (ราน

เลก) อยแถวธนาคารกรงเทพสะพานควาย และเขาพกท

โรงแรมมโด 7 มนาคม พ.ศ.2563 รบประทานอาหารเชา

ทโรงแรม และเดนทางกลบสรนทร เวลา 11.00 น. ถงท

สรนทร เปนไปไดวาผปวยจะตดเชอไวรสโคโรนาจากเวท

มวยลมพน ซงเปนพนททมการระบาดของประเทศไทย

เมอพจารณาจากระยะเวลาตงแตเดนทางไปชมมวยไทย

จนกระทงมอาการ จะใชระยะเวลาประมาณ 9 วน ซง

อยในชวงระยะฟกตวของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019

ทมระยะเวลา 2-14 วน

สรป สงท ได เรยนร จากกรณผ ป วยรายน การ

สอบสวนโรคทรวดเรวท�าใหสามารถตดตามผสมผสทม

ความเสยงสงและกกกนได ท�าใหสามารถควบคมการแพร

ระบาดไดในวงจ�ากดมผปวยกลมแรกเพยง 5 คน ไมมการ

แพรเชอตอจากผปวยกลมน

อางอง1. Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J.

et al. Clinical Characteristics of 138

Hospitalized Patients With 2019 Novel

Coronavirus–Infected Pneumonia in Wuhan,

China. JAMA 2020;323(11):1061-9.

2. Maxman A. More than 80 clinical trials

launch to test coronavirus treatments.


782

RUNG

TANA

KIAT

OFF

SET

Nature 2020;578(7795):347-8. 3. Watts CH, Vallance P, Whitty CJM. Coronavirus: global solutions to prevent a pandemic. Nature 2020;578(7795):363.4. Zhou P, Yang XL, Wang XG, Hu B, Zhang L, Zhang W, et al. Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin. BioRxiv preprint 2020;579:270-3.5. พทธนนท ธนพตสรยกล, ทรรศนย มาศจ�ารส, สภา ภรณ แซตน, จราภรณ เพชรรกษ. การพฒนา ศกยภาพหองปฏบตการรองรบการระบาดของ โรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019. วารสารกรม วทยาศาสตรการแพทย 2563;62(3):252-60.6. Zhao S, Lin Q, Ran J, Musa SS, Yang G, Wang W, et al. Preliminary estimation of the basic reproduction number of novel coronavirus (2019-nCoV) in China, from 2019 to 2020: A data-driven analysis in the early phase of the outbreak. Int J Infect Dis 2020;92:214-7. 7. Kampf G, Todt D, Pfaender S, Steinmann E. Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents. J Hosp Infect 2020;104(3):246-51. 8. Cheng PKC, Wong DA, Tong LKL, Ip SM, Lo ACT, Lau CS, et al. Viral shedding patterns of coronavirus in patients with probable severe acute respiratory syndrome. Lancet 2004;363(9422):1699-700.9. Holshue ML, DeBolt C, Lindquist S, Lofy KH, Wiesman J, Bruce H, et al. First Case of 2019 Novel Coronavirus in the United States. N Engl J Med 2020;382(10):929-36. 10. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. Coronavirus Disease 2019 (Covid-19). [Internet] 2020 [cited 2020 March 25]; Abvailable from :URL: https://www.ph.mahidol.ac.th/news/covid19/

Edited_COVID-19%20by-DDC-MOPH.pdf

11. Van Doremalen N, Bushmaker T, Munster

VJ. Stability of Middle East respiratory

syndrome coronavirus (MERS-CoV) under

different environmental conditions. Euro

Surveill 2013;18(38):1-4.

12. William A., David J. Guideline for Disinfection and

Sterilization in Healthcare Facilities, 2008;

Update 2019. University of America : the

Healthcare Infection Control Practices

Advisory Committee; 2019:1-163.

13. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. Coronavirus

Disease 2019 (Covid-19). [Internet] 2020

[cited 2020 March 12]; Abvailable from : URL:

http://ddc.moph.go.th/viralpneumonia/

file/g_other/g41.pdf

14. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. โรคตด

เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19). [Internet] 2020

[cited 2020 March 12];Abvailable from : URL:

https://ddc.moph.go.th/viralpneumonia/

guidelines.php

15. Huang Q, Deng X, Li Y, Sun X, Chen Q, Xie M,

et al. Clinical characteristics and drug

therapies in patients with the common-

type coronavirus disease in Hunan, China

2019. Int J Clin Pharm 2020;42:504-18

16. กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

แนวทางการบรหารจดการระบบการตรวจทางหอง

ปฏบตการและการรายงานผลโรคโควด-19 ดวยระบบ

แลปเดยว. [Internet] 2020 [cited 2020 March 23];

Abvailable from : URL: https://ddc.moph.go.th/

viralpneumonia/file/g_lab/g_lab2.pdf

