D. D.

VISVERBI

A N A A T 2 A IPhilip. I: 23.

Diflertatione GradualiExpofita,

Quam,Confent. Amplijf. Facult. Fhilofopb.

In Regia Academia Upfalienfi,Prselide

Mao J O H A N NFLODER O»Gr^c. Litt. PROFESS. Reg. et Ord.

Publico examini fubjicitStipendiarius Regius

OLAUS SÖDERLUND,Medelpadus.

In Audit. Carol. Majori D. XXIX Maji,Anno MDCCLXXIII.

Horis Ante Meridiem Solitis,

upsaliae,Apud Joh. Edman, Reg. Acad. Typogr,

C&Qd CS&I <§33, ^b $*h cSftj cSQa e§& c9£> e$!<b <&,&c^jgD qp %gp c%$> c^> cgga C^J Cq^D cfa

D. A

i L

Confvevere Scriptares^ quum facri tum profant,ubi de morte ipfis fermo elf, vocabuJis uti,qua? ab itum notant Sc difcefTum Sc iiberationera;ut iflis euphemifmis quodamm-odo abftergerent,

faltim micigarent horrorem quo perfundantur oportet,animi ad memoriam mentionemque ineiu&abilis rnori-endi neceffitatis, atque inde avocarentur ad cogitatio-nem felicioris (latus, ad quem o mundo, velut e carce-re aut diverforio, egreilis tandem perveniendi fpes fit.Sie dicit eleganter ANTONIMUS a) : cittisi 8v tåsmff, x&lyxg o dwoÅvoov 7heas. Ubi qui moritur, dicitur obejsvut^obive, atque Deus, qui vita iiberat hominem, dicitur illumdftoXvsiv fc. rS $v vel t* ad/jiccTos. Quomodo Simon lo-quitur Luc. II: 29. vZv ccTrohvsis rov d&Aov v8 $£<nrorM. At¬que alio loco dicit ÅNTONINUS /;), fapienti nihil in-tereile breviorem an diuturniorem in corpore moramfaciat, koIv yccg ij&i dvrahhoirredjixt ^svj, trroos hihvroos octtsi»<riv k. r. A. ubi itidem & cc7rxhhccrre£)txi & 007névcci refe-rnntur ad defignandum abitum e vita. Quo feniu etjamL1BANIUS dicit c): ds hs^^uivo^sv T8 £tjv agj ds oro-&8fxetv cc7reh&s7v, Quae fententia congruät Paulina illi Phi¬lip. 1: 23. rrjv itf&vfjilccv s%« iis ro cc7rc\v?ctt. Confid¬ol us , inquit Apoflolus, quafi utrinque teneor: hinccupio ardenter dvcthvrcct, didolvi e vita: hujus carcere,

A 2 - quo

n) 'de reb. fuis L, XII, /. 36, b) L. Ill, J. 7. c) E»piß.

) 4 C <§!

qno arftiori cum Chrifto fociefate jungar, at iilinc ta¬rnen cupiditate tendo ad diuturniores in corpore mo-ras faciendas , quo uberiorem mei laboris fruåum per-cipiant recentes ecclefiac. PFOCHENIUS d) dicit fuifTe,qui in verbo dvuXuvctt hebrailmi quoddam indicium fibivifi fint deprehendere, pofitum enim efte aiunt dvuAu-aal, ccvt) tö ccvccÅvSijvcii, Hebraeorum ad exemplum, quieo modo ufurpare fveverint infinitivum Kal. Quod (ifuerint, qui ita fenferint, id quod nos ignoramus, &GATAKERUS e) etjam dicit , fe in neminem, qui idtradiderit, äncidiffe, erraverunt ilii vehementer: non u-tique analogia & genius lingva? intercedit, quominusifto fenfu uforpetur a&ivum, ocvaXveiv , ut ex infra dicen-dis patebit. Praecipue autem nunc in eo verfabitur la-bor nofter, ut paucis oftendamus quee vis in ifto infic& emphafis, atque unde ratio figtiificationis comnooderepcti poflit.

§. ILPropria & nativa fignificatione eft uvccÅvsiv reiolvere

vel retexere compofita: civciKvGis, inquit BUDAiUS /),vocatur quafi retextio coropofitionis eftque contraria ryervv&eaefy compofitioni. Hoc proprio fenfu canit HÖMEL*RUS g) de Penelope:

EvBoC X&j YifJLOCTiY\ ph vtpcClVSGKeV fjisyoiv fcovyNvKTccs <T cchÅveGv.sv.

interdiu fexebat telam & textum deinde noftu retexebaf.Neque, fl ad propriam hane notionem refpiciatur, vo-cari fine ratione poteft mors dvetÅuo-is, per illam enimrefolvitur corporis textum. Quo refpiciens HOMERUSb) ita Menelaum loquentem inducit:

AÅA,

d) de purit. /. gr. AT. T. §. 3/. e) de Novi inßr, fliloC 7. f) Lommeut, L, gr, p, 24% g} od, 11. z> 104* b)FL FL v, py*

® ) 5 ( iiAåå' ifjisHs fj.lv 7rdvres vdtvq yedcc ysveiéåe.

utinam omnes fi^tis terra Ef aqua, h. e. ut fcUSTATBIUSexponit vexfaShrjTe, moriamini. Cujus loquendi rationiscriginem inde repetit laudatus interpres, quod ex vete¬rum philofophia, prarcipua corporum elementa (int ter¬ra & aqua: quare HESIODUS i) Vulcanum dicit for-mavifle Pandoram yoctocv vdei (pv^ovrcc, mifla aqua terra,„Quemadmodum ex iftis elementis componitur corpus,ita, ubi moritur , in ifta rcfolvitur. Atque ideo dicitEUSTATHIUS ro yevi&cu yccJccv vdcoq efie dvoLsoixeuo-Qijvcii, rHrisiv hs Toc ^ocy/ioc ocvuKv&ijvcii, refolvi in elemen¬ta. Pari ratione vocat ANTONINUS k) örtum corporumcvyngtaiv h roov ^ciyßiw , concretionem ex elementis, atquemortem tojv lorx/Iw, fjterocßoXrjv kgf dj&Åuu/v , mutatio-vem Ef difjblutionem. Nullum ergo e/Te videtur dubium,quin, qui vocabula, cevocXugiv & ävocKveis, adcommodantad defigoandam mortem, dici queant refpexifle ad iftammachina? humanas difiolutionem , vel etjam ad folucio-nem vinculi, quo inter fe jungunfur corpus & anima,nam Tic definit PLATO mortem /): o Socvotros hi rrjsrypvyfis v&f odofxoLros (jictKvais, atque alio loco, m) Sccvce-res fet Åvois xac^afjios ipv^tfs cctto creo/uixrcs. Sed fic ta¬rnen, non nos quidem exiftimamus huc refpexifle A-poflulum, quum dixit difcupere fe dvctXwai, atque alioloco 2 Tim, IV. 6. vocavit luam e mundo migratio-nem civccXvcriv,

§• III.A propria ifta fignificatione, de qua §. 2, träns-

fertur verbum dvctÅvstv ad defignandum quodcunque a-liud, quod dici queat folvi & refcindi : fic Åve/r, uvco*Xveiv & dtcchveiv (piKluv t{gu Keivoevluv eft, diffolvere amici-

A 3 tiami) E$y. v, di. k) Z. 11. §. .'T. /) /» Corgia, «&)

Pbadone.

» ) 6C®tiara & focietatem» cfeAtfe & btctXvetv avjj.7rcatcv, apudHERMOGENEM, folvere, fin i re convivium, Ad fpecia-lem iftam notionem miiii refpexifle videntur iili, qui ublfermo eft de difceflu e convivio vel cos tu, ifthoc ufur-pare vocabulum fveverunt. Sic, ubi PLUTARCHUS n)dixerat non oportere quemquam e foro difcedere do-mum, ni fl fibi prius quemquam am i cum conciliaverit;addit etjam in conviviis idem efle obfervandum; fe,inqnit, bclv .fxrj 7T,qbre$cv oivaKustv, r, xrycccéjoit rtvcc rwv avv-'/.arctzetfdvoov x&f wugovToov evv&v (plhcv, ita, nt T1012 o~povtwt prins dijcedere, quam quemquam nna adcuvibentiumtibi amicum junxetis. Eodern modo & fenlu dick JO-SEPHUS q) de laucifUmo Darii convivio : xocr.svcc%vi&h-*T-es c&xfi fee rov 7TÅrjafy.cvric uvsKvauv, ubi adjatietatem us-que epulati erant, difcejjerunt: & au<ftor Hiftorise Mac«cabacorum p)Z rots TtCQiyjXQsis dvccXvaccvrsc ci (pihci x&j avy~ysveis * r. A. quwn amici cagnati lati difceffijjent, fe«»ex regio convivio, de quo illic fermo eft. In hifce at-que id genus aliis loquendi formis non exiftimandumeft Tu ccvccÅvs-iv per le cornpetere difcedendi notionem:eft enim verbum a£tivum, quam natu ram exuere nonpoiTe videtur; nobis ergo videntur illi, qui iftius primiauutores fuerunt ufus, refpexifle ad acculativum, avfX7ro-r/cv, c/xiåIxv aut ejusmodi alium , ut civocXvsiv fit quaü a-vetXveiv avfx7T.bcr.icv vel bfxiklotv, folvere, finire convivium velconverfationem, atque fic etjam, ex confequenti, digredLNeque aliud exiftimandum videtur de illis loquendimoais, in quibus ccvccXveiv poft fe habet prtepofitionem,feqvente ejus cafu : ut quum JOSEPHUS q) loquitur deconvivio Salomonis , ubi Saul Rex aeclaratus erat : otfxh, inquit, uvcc^ccvtsc x&véXvw 7t^cc ■olvréc lic«?«, domum

quis-

v) Symp. L. IV, p. 660. o) Ant. Jud. L. XI. C. 4.P) L, J1I. C. V. v. 44. q) ant. Jud, L. VI. C. /.

# ) 7 < #

tfuis'qut fiimt reveriebäntur, Atque alio foeo f)': <&• äv-rov o&vxÅvet i dbmitm Je recepit. & denique in hift. Mac«cab./): esTTovTos ée Tb ßUttiXeoos - - eis: rov ;'<W ctxcv excc'*

ctviKvtre, unusquhque itf aomum f'utim revertebatur. Vi«delicet, dvaXverv tiqos dvrov, vel e;r oijwv, tfunquam pot-eft per fe fönare, domum reverti:feå retinet efjarnrn iilisfen-tentiis fibr nativam notionem ,quze tarnen illic fit praegnans reft enim dvaXvetv hs otxcv, diffolvere vel finke converfatio-nem feu comrnorationem m Ioco aliquo^ ita ut alio,nempe domum, fe quis conferat. Cujusmodi verba agramrnaticis dicta prargnantia, qiiae exprimunt & id,quod antecedic, & quod confequitur, pafiim occurrunrnon apud profanos minus, quam facros fcriptores : utcum Deus Dick ad Cornelium Act. X. 4. dt tiqoc-su^at a8 n&f dt iXev\fjio(Ttivoit> a8 aveßqvav eis f/.vY[fxöcv\>ov i*VC07S1QV T8 Qe8r habet verbum dvaßtjvaf notionem prts«gnantem:(enfus enim eft: preces tua: fubHmes abierunt,ieque praefentes in confpe£fcu Dei flfiterunt, ut eas ratashabeat Deus & remuneretür. Pari ratione drnwityetv ixtj/s- t& bixßcÄs 7txyibos 2 Tim. II r 2'6. eft evigilare at¬que exire ex laqueis diaboli. Jana vero exiftimat LA MB,BOSIÜS t),y ad fipecialem iftura ufuro, quem exemplishactenus confirmavimus, refpexifie Apoftolum, atquefic vocando abitum fuum e vita xvdXwtv> deduxifte trans-lationem ab Ulis,, qüi e convivio recedunt. Sed vero

fpectavifle Paulum vkam fuam,, laboribus & srumnisundique circumfeptara, in imagine convivii, nobis nun»quam perfvadebit vir dcktitfimus; licet vel maxime dhcat, n©n tam comparaüonis fundamentura quarrendemefTe in ketitia, qu?£ convivia animare folet, quam in.fa«tietate , quae convivas permoyeat ad domura itionem rquafi dicere Äpoftolus voluiiTet; quemadmodum epulisiatiati uvxAvsvt-, diftolvunt vel finiunt convivium atque

fe

r) L, XIX c. J, /) Llll.e. Kv.zt. t) cWkaJb.l

® ) 8 ( #fe domum recipiunt; ita ego terreftribus hifce dapibus,paium mellis, plus feilis, habentibus, fatur, cupio dvoo-hZaoct, atque in coeleftem patriacn abire. Neque véroeft, cur in robur hujus explicationis adferantur verbaDEMO PH I LT, a KYPKIO notata u): rov 7ie7roihevfj.evov,■U.G7is^ ex av/A7ioai8, ex rx ßt8 evcxflfj.ovxvrco bei ccvctAveiv. Nonenim ibi confertur mors cum dilceflTu e convivio, feddocetur modum exeundi e vita fimilem efle debere mo-

jdo, quo (apiens difcedit e convivio: quemadmodura (a-pkns fine (trepitu & tumultu relinquit convivium, itaetjam placida rriente & compofita ruigrabit e mundo.

§. IV.Ex Pata §. 3. explicatione verbi dvocXvetv, facile pa-

tet poiTe illud ufurpari non de illis fantummodo, qui econviviis decedunt, verum de quibuscunque etiam aliis,qui aliünde aSio migrant, auc revertuntur eo, unde ve-nerunt. Sic dicit auåor libri Sapientise c. IT. v. I. oXl-ycs eft HjZj Åvnr^cs o ßlcs rijxccv y&j xx ef tv 'totuts ev reXevrijdvSgdi78 qg)j xx eyvdBy c dvc&Xvaots e£ dbx, non inventus ejlquisquam qui ex inferis redierit. Et cap. XVI. v. 14. e&X-Sov ro 7TVtvfjcoo xx ccva~(?é<pei, xbe dvotXvet 7Tc6(>ccXri<pBe7-acc , egrejfus fpiritus non revertitur atque anima femel re-cepta 11011 redit. Atque hoc fenfu de re(urre£Hone agensGREGORIUS dicit : Tjocvres v.oord ro 'hov ev) TrgoardyfjiocTiTtgcs rvjv ycoYiV dvocXvax&t, omnes eodtm edicio in vitam re-vertentur. Ad hane revertendi nottonem adtendendumheic elTe cenfuerunt, interpretum quum veterum tumrecentiorum permulti, HIERONYMUS, TERTULLIA-NUS, ERASMUS, GROTIUS , HAMMONDUS cet.Neque negandum , efle iftam explicationem & loquendiufui & rei natura fatis convenientem. Corpus enim red-

ibit

u) obferv. facr, ad b. L

Ü ) 9 C #

ibit in terram unde formatum eft atque anima adDeum qui illam nobis dedit Eccles. XII. 7. Quam ve-ritatem etjam agnoverunt Gentilium Philofophi, ict quodvel ex unico EÜRIPIDfO effafo, laudato a CLEMENTEALEXANDRINO atque M. ANTONINO, conftafc v):ita autem ille:

Xoo^ei d'y 07;laco rcc fjiev tu yodocs<&vvr eis ycciccv. Tcc^ cht cc&egiisBAarovrcc yevijs, eis ägc&viovrioAov i]X§e itccAiv

i. e. retro meant , qua terra dedit iterum in terram, quodab atherio venerat ortu, repetit cceleßem polum. Hu jushabita ratione veritatis poflunt haut incommode quimoriuntur dici ävccAve&ai, quemadmodum re quoqueipfa de illis hoc ufurpat ARRIANUS w\ \ clvS$oo7toi, in-quit, éyje£ct<&e rov ©sov , cro&v eveTvos <7V]fXY\v*] K&i U7toXvorq r\-fAocs rotvry\s rris V7trj^ealcis, rore ccvo&hveode 7tqos oivrov. EfFeautem clvocKvehui stqos ®eov, per mortem reverti ad Deum,patet ex verbis antecedentibus, quibus Pbilofophus do-cet efle nos avyytveTs r« ®eS, cognatos Dei atque a Deoortum repetentes, & dum morimur, dnetåeiv c&ev eA^Aw-SccfAsv. Nihil ergo obftat, qiiominus etjam hoc fenfu morshominis vocari queat dvccAvo-is, reditust nempe ad or¬tum; vel Ii mavis, aliquantum generalius, abitus: nametjam generatim, fenfu abeundi & migrandi, ufurpatumoccurrit dvccKveiv, atque asque poteft commode mors vo¬cari dvuAvns, abitus, ac illa fölet é%oh nomine notari,ut apud GREGORIUM, de homire moribundo: üdyqooc.7regi cre, rtjs e£oh {u>jVV{uciToc, lacrima circum Te, excejjusyvel mortis indices. Ut vero iftam explicationem prorlusnon improbemusjdilpicere tarnen lubet an inveniri queat

B fpe-

v) confer7~GATAKER. obf ad M. ANTON. L. FILj. po. rt>) L. I. c. q.

fpecialior ratio translationis, qure non minorem fenfteft»txx huic vica conelliet & emphafin.

§. v. ■#

Niotica prseterea verba funt & fimplex, Avetv, &compoUta, ccvotÅveiv ac eebroÅvttv, nävern enim aquis com-mOLri & nävigationis curjfuro ineepturi nauta?, dicuntura LUCIANO x) Trelapcc ccTroÄyaat&ott, atque ab HOME-RO y). frequenter TtqvfMisnu cttcchvacu. Qnemadmedumvero Latini elliptice dicunt, folveve, pro Jolvere navem , b«e. vela ventis d-are, ut CICERO %): nos eo die ccenati[olvimus ; & CdäSAR <2): bis conflitutis rebus naSlus ido-veam ad navigandum tempeflätem, tertia fere vigilia folvitiIta etjam Gfseci dicunt Xvstv vel ccvccÅveiv, pro AuwVel 7$gvfxvtf.&io6i Quomodo SYNESIUS loquitur: Ävtnxvresr/j {hsvdihlis, quum [olvbffent 9 h. e. Fela ventis dedißent, Hüneloqqend'i modurn dixeris haut fine ratione Paulo antedculbs verfatum fbiffe, ubi fe difc-upere ak uvuhvadi. idforte non nihil deoiinuere poffe vid'etur hujus expiicatioIiis probäbliitatem, quod , qüüm noftras curfus vitas ad-fimilari Tötet cutfui navis ventorum veheraentia hucstt'qqe illuc .ja&ätse in turbulento pelagö , atque quumtem'peRädbUs iffis defdrxfti morlrauf5. navis luftar, defer«ri dicariiar in t'ranqvillum porcumnon fatis commödepöffk 'möriéfts répraéféntäri in iniagine nautas, folventise pottu äftjufe in ältura vela däntis. Niff Jibuerit di-iféré fundarnesitom trcinslatioriis non taro m eo queren»dum "effe quod navis 5 feliRo portu, pelago committi-für *huc, ilfüc j jäå^ndå, fed hane potte feÄe rationemcöftipar'ationis: quemadmodurn navis, qu« fumbus & re»tm'aeulis Gonltnda fuit, folvitur, libro curlu transferen®da in deftinatucn löcura,. ita anima detenta <k cjuafi 1kgata cöfpöreis yinculisj folvitur in mörte, fransferenda

in

x) de Sååfé y)vid, od, /X i-f$. f61. XI, %'j L„Fl Ep, Fum, se) de E, GaL E 1F» £* 2%

«j ) II ( #•§r veram patrhm. In bao ntique irafögiräe -exhabet PLÅ--TO in0ft.em confiderandana: fykaiqquSfc-, i ruAsvry9t« åv&ébdt '(pipi tco- ttf£ njjvjfiiß* y-mwst v8&c, ^

Bslébtbv te avTtil eAw&iqcov, -i» e. ubi mors adfuerit, folvi dt*■eunt aiirmie , tamjuam navis cujusdam, rctinacida, caviqueliberum dimitti*

§.VlÖb'fervandüm denique elf, non milifes tan-um (üb

pell i b us egifle, led iter qüoque facientes cencoria live ta-bemacula fecum olini yexsffc} ut fub Ulis , arnoenis Inlods defixis 5 a cceli foüsque injuria tuti quiefeerent fub-Inde: quemadmodum etjam conllat v-eteris Teftamentipatres, quum fixas fedes non .'haberent, tabernacula col-Ibcavifle., ubi aliquantulum commorati comtnodjuna ipfisvidebatur: atque Ifta refigebant deinde, qoum aHo com-rnigrape völébant. Graecis vocantur emyn> atque ut xa;-toL7iv\yvveiv (txyivyi., eil figere tabernaculuno.jita., qui in aliun.1conimigraturi locum tabernaCuforum fhnes folvunl, di-cuntur Aveiv vel ctvocAvetv rci gyJ\vy[ , vel ay.qvwv„Hinc petita metaphorica locutio latis eft apta od mor¬tem exprimendäm. Conlyeverunt enira Graeci Philofo-phi vocare corpus humanum , quod in illo, tara-quam in täberrsaeulo, ad tempm babjtat anima. Hocmodo loquitur ARISTÖXENÜ3 ff)t &PV to "gkw'os Xgri&ljtic&v trctq&ziy ivfjlotqeoos, <xt£(> fxcxßit x&f t&Acciffiwqlois, ohcgooBs ,ué%Bst ngtf TuAcomoo^lcos %Fßet, tütmv é% ipfigttoii to cyIy\~yos*. h. e quibustabernaciüum^ id efl, corpusßndiget, ea facile ad-funt omnta,fine laboreBf mijeria'fed qua- infligent labore mife-riaea non defidevat tabirnaculum\ feu corpusi&t alio loco oej: aUvB^W7tOS Tt>e7i?TCCi K&? fASTOlßxAAsTCil, qßj TCtdlTCt ETI OOV SV TWCKqvei. Homo mutatur aliamque &J5 aliam fpeciem induit,quamdiu efl in tabernaculo, h. e. quamdiu circumfert hoc

B 3 cor-

in TmßQ- s) via, Faß, not. ad-2 Cor. F,

) l- ( €$£!»4BF

corpus: Neque ab iflis loquendi rationibus abhorretPaulus iple: corpus enim huraanum, fragile & caducum,vocat E7iiyeiov ciyJccv rS axyvas 2 Cor. V. I., & donec vi-xerimus, dicimur etvochv tZ axifWv. 4. Quemadmodumdum morimur, dicimur ibidem ev^VacÖ«; or/Jocv <x%ei(>0'Tioivirov., diZviov iv tgis isqotvo7s, induere corpus ctxiefte &glorificatum, tamquam doraum conflantem non huma¬na arte exftrudlara, nec deflruendam unquam. Quodft ergo moriens homo ix^veroct axrivosy exuit fe terreflrilabernaculo, hoc ed: corpore, quod confiderari poteffc,ut åuax^ov tr\s 7re^lßm^oi} ut MAXIMUS TY -RIUS loquitur a), nihil obftac, quominus dici etjampoßit åveiv vel dvoihvetv to itxJjvos-, (olvere, refigere fen-torium, eadem fervata metaphora , defumta ex tempo-

rario tabernaculo , quod refigitur, quoties fuerithabitanti in illo commigrandum alio.

a) DiJJert. Philo/. XLL