De cliënt in regie:Van een nieuwe fundering naar een
nieuwe werkwijze
Presentatie voor SVMO
27 september 2013
Tom de Haas
De cliënt in regie
• Waar hebben we het over?– SVMO dag 2012: leef en systeemwereld– Perspectief: Van de cliënt of van de burger?
• Joep en Tom: – cliënt als gelijkwaardige gesprekspartner ? – Of als eigenaar van zijn eigen proces,
opdrachtgever?
Cliënt in regie: uit presentatie 2011
Ik heb zeggenschap over: • Mijn manier van leven • Mijn vraag aan ondersteuners• De inzet van voorgestelde dienstverlening• De inzet van mijn (eigen) middelen
Gelijkwaardigheid is:• Ik denk voor mezelf• Jij werkt voor mij • We overleggen samen hoe we het aanpakken
De cliënt in regie: omgaan met paradoxen. Voor zorgverleners betekent het ook: werken op het snijpunt van concurrerende waarden; eigen keuzes, eigen veiligheid, veiligheid voor anderen, welke risico’s accepteer ik?
Verschuiving in denken
• Bas Bloem: from God to Guide
• Specialist Radboud: beter luisteren naar de klant leid tot beter resultaat
• Wijffels: de waarden crisis en de sociaal organisatorische crisis
• Nederlandse reactie op 1929: – Uitsluiten risico’s– Legalisering van de solidariteit – Legitimering van de staat: wij zorgen ervoor
Tegelijkertijd
• Enorme toename van ‘t opleidingsniveau• Forse stijging van de rijkdom van burgers• Kennis wordt steeds democratischer; voor iedereen
toegankelijk • Effect van virtuele aanwezigheid via internet en social
media technologie • Streven naar eigen oplossing leidt tot vrijwillige
samenwerking• De overnemende verzorgingsstaat past niet meer
Herman Wijffels na 2008:
“We zijn toe aan de volgende release van het bestaan”
Herman Wijffels over de crisis
- De financiële crisis
- Een ecologische crisis
- Een sociaal organisatorische crisis: - Ons menselijk bewustzijn is toe aan een
volgende fase van organiseren
- Een culturele crisis: - De waarden van onze samenleving passen
niet meer bij onze tijd
Zelfregie en zingeving
“ Je ziet mensen zich organiseren in kleinere verbanden die hún verbanden zijn. En niet een of ander industrieel construct. Daar reken ik ook ons politieke stelsel toe.” Herman Wijffels
Nationale denktank: kennis maken zonder kaders:
Zingeving en regelvrijheid in het werk zijn dé factoren voor productiviteit in de komende tijd
De burger in regie
• Analyse: – Het streven naar zelfregie van cliënten maakt
deel uit van een grotere ontwikkeling in de samenleving
– Cliënt in regie: Het vertrekpunt is kwaliteit van leven vanuit het perspectief van de burger
– Spannend: de bezuinigingsdruk omarmt iedere oplossing die structureel goedkoper is
Kernthema’s uit nieuwe publicatie
• Het heilig vuur
• De paradox van regie
• De noodzaak van kernwaarden
• Niets over ons zonder ons
• De cliënt doelgroep van professionalisering
• Zelfregie en zelfsturing
• Leiden sturen en ontwikkelen
Het heilig vuur
• De overtuiging dat het individu zelf het best kan aangeven wat de kwaliteit van zijn leven bepaald.
• Deelnemen aan de samenleving is essentieel.– Zie bijdrage Pameijer vanmiddag
• Kernthema’s: - Het zelf voeren van de regie, het maken van eigen keuzen, - het zich kunnen ontplooien, - het kunnen vervullen van een gewaardeerde maatschappelijke
rol,- Met per individu een andere uitwerking
De paradox van regie
• Wat staat centraal: – Macht of interactie? – Reddertjescomplex en controlebehoefte – De vraag van de burger of het protocol van de
professional? – Respect: voor expertise voor de rolverdeling?– De leefwereld van de burger of het systeem
van de organisatie? – Dialoog en rolbewustzijn als essentie
Kernwaarden en intervisie
Intervisie: Een aanpak om te leren in de leefwereld
Een interactief modelVanuit de praktijk ontwikkeld
Niets over ons zonder ons
• Impact op werken met individueel plan; – Voor wie gemaakt?– Wie is eigenaar?
• Uitwerken op individueel en organisatie niveau
• invloed op beleidsvorming en besluitvorming is essentieel
• begrijpelijk taalgebruik een voorwaarde
De cliënt als doelgroep van professionalisering
– Leiden: VG: De Academie voor zelfredzaamheid – Pameijer Rotterdam; Howie the Harp:
Beroepsopleiding voor ervaringsdeskundigen – Pluryn Servicebureau: cliënten adviseren cliënten
over benutten van zelfregie – Archipel: Demente cliënt/familie bepalen inzet ZZP
budget– RIBW Brabant: internet portal voor regie over eigen
ondersteuningsplan: cliënten leren elkaar en personeel RIBW om portal te gebruiken
Zelfregie en zelfsturing
Zelfregie Van de cliënt
Zelfsturing van de professional
Werken met het stuurwiel op je rug: de klant vraagt maar de leiding stuurt mij de andere kant op!
Leiden, sturen en ontwikkelen
• De kerntaak voor leiding is: – De visie concreet maken in de praktijk – De aanpak zo eenvoudig mogelijk te maken– Omzetten van de sturing in de organisatie – Teams en individuen faciliteren en coachen – High trust, low tolerance – leren werken op het snijvlak van
concurrerende waarden
Management sturing: -Vanuit de visie - gericht op resultaten - te realiseren door zelf verantwoordelijke teams
Horizontale sturing:- Vanuit de vraag van de cliënt - Advisering en versterking van het cliënt perspectief - Zorgovereenkomst en ondersteuningsplan ten dienste van, te benutten door de cliënt
Sturen vanuit de leefwereld, faciliteren vanuit de organisatie
Hoe ver kun je gaan?
• Lien en Mien volgens een zorgbestuurder: – Leiding is noodzaak: werkt vanuit visie en beschikbaar budget
– Afspraken met de cliënt leidend. ZZP geeft info over inkomsten
– Intakes per locaties; geen centraal cliënt bureau
– Sturen / verantwoorden op 2 indicatoren naar ZK; KTV en MTV
– Certificering afgeschaft
– Kern personeelsbeleid: High trust, low tolerance
– Geen begroting; per locatie overzicht van inkomsten, uitgaven en rendement; 9 maanden terug, 3 maanden vooruit. Norm: je geeft niet meer uit dan er binnenkomt
– Iedere medewerker is eigen arbo functionaris
– Staf vrijwel verdwenen
– Financieel resultaat: tussen de 8 en de 15% van de omzet
burger
Rolverdeling gemeente, burger en zorgaanbieders in de WMO:
gemeente
aanbieders
€ €
Gaat vertrouwen in eigen kracht van de burger gepaard met inzet van budgetten via de burger?
Cliënt in regie in de toekomst: De mier en de mierenhoop
Volkskrant zomer ‘13: “We kijken teveel naar de mier, te weinig naar de mierenhoop”
De opkomst van populatie gebonden Financiering; mierenhoop budgetten
Hoe verder?
• Zelfregie; individueel of collectief? • De opkomst van populatie gebonden financiering
• De opkomst van coöperatieven; – Zie de presentatie van ‘Austerlitz zorgt’– Besturen coöperatie; van top job naar vrijwilligerswerk– Burgers bundelen vraag en belang
• Verwerven opdrachtgeverschap • Verwerven de regie over eigen hulpvraag