4ISRA SURES
4Surenin smi:
4Surenin Fazileti:
4nceki Surelerle likisi:
4Surenin Ele Ald Konular:
5sra Mucizesi Ve Hz. Musa'ya Tevrat'n ndirilmesi
5Belagat:
5Kelime ve bareler:
6Olay ile lgili lim Adamlarnn Grleri:
6Aklamas
8Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
9Tarihte srailogullar'nn Durumlar
9Belagat:
9Kelime ve bareler:
10Ayetler Aras liki
10Aklamas
12Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
12Kur'an- Kerimin Hedefleri
12Kelime ve bareler:
13Ayetler Aras liki
13Aklamas
13Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
14Dnyada Allah'n Nimetlerinin Hatrlatlmas Ve lhi Kudretin
Delilleri
14Belagat:
14Kelime ve bareler:
15Ayetler Aras liki
15Aklamas
17Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
18Dnyay steyenin Cezas le Ahireti steyenin Mkafat:
19Kelime ve bareler:
19Ayetler Aras liki
19Aklamas
20Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
21Mslman Toplumun Esaslar: mann Esas Tevhid, slam Toplumunun
Temeli Aile Badr
22Belagat:
22Kelime ve bareler:
22Ayetler Aras liki
23Aklamas
26Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
27Mslman Toplumun Dier Esaslar
27Belagat:
28Kelime ve bareler:
28Ayetler Aras liki
29Aklamas
33Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
34Yce Allah'a Evlt Ve Es Koanlarn Knanmas
34Belagat:
34Kelime ve bareler:
35Ayetler Aras liki
35Aklamas:
36Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
37Kur'n- Kerim Okuduu Vakit Peygamber (S.A.)'n Mriklerin
Eziyetlerine Kar Korunmas
37Kelime ve bareler:
37Ayetler Aras liki
38Aklamas
38Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
39Mriklerin ldkten Sonra Dirilmeyi Reddetmeleri Ve Onlara
Cevap
39Belagat:
39Kelime ve bareler:
39Ayetler Aras liki
39Aklamas
41Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
41Muhalifler le Yumuaklkla Ve En Gzel ekilde Mcadele Etmek
41Belagat:
41Kelime ve bareler:
42Ayetler Aras liki
42Aklamas
43Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
43Mriklerin phelerinin Baka Bir ekilde rtlmesi
44Belagat:
44Kelime ve bareler:
45Ayetler Aras liki
45Aklamas
47Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
48blis le Meleklere Secde Etme Emrinin Verilmesi
48Belagat:
48Kelime ve bareler:
48Ayetler Aras liki
49Aklamas
50Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
50Yce Allah'n nsana Bahettii Nimetlerin Bazlar
51Belagat:
51Kelime ve bareler:
51Ayetler Aras liki
52Aklamas
53Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
53nsan m Daha Faziletlidir Yoksa Melekler mi?
54Kyamet Gnnde nsanlar Ve Liderleri
54Belagat:
54Kelime ve bareler:
54Ayetler Aras liki
55Aklamas
55Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
56Mriklerin Peygamber (S.A.)'e Tuzak Hazrlamaya Kalkmalar Ve Onu
Mekke'den Uzaklatrmak stemeleri
56Belagat:
56Kelime ve bareler:
56Ayetler Aras liki
57Aklamas
58Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
58Peygamber (S.A.)'E Birtakm Emirler, Direktifler Ve radlar
59Belagat:
59Kelime ve bareler:
60Ayetler Aras liki
60Aklamas
63Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
66Kur'an- Kerimin 'caz
66Kelime ve bareler:
66Ayetler Aras liki
66Aklamas
67Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
68Mriklerin Alt Mucizeden Birisinin ndirilmesini Teklif
Etmeleri
68Kelime ve bareler:
68Ayetler Aras liki
68Aklamas
69Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
69Mriklerin phelerinin Bazs: Peygamberlerin nsan Olmas Ve ldkten
Sonra Diriliin nkr Edilmesi
70Belagat:
70Kelime ve bareler:
71Ayetler Aras liki
71Aklamas
73Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
74Musa (A.S)'a Verilen Dokuz Mucize le Kur'n- Kerimin ndirili
ekli
74Belagat:
75Kelime ve bareler:
75Ayetler Aras liki
76Aklamas
78Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
78Yce Allah'a En Gzel simleriyle (Esma'l-Hsna le) Dua Etmek
79Belagat:
79Kelime ve bareler:
79Ayetler Aras liki
80Aklamas
81Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla
ISRA SURES
sra Mucizesi Ve Hz. Musa'ya Tevrat'n ndirilmesi1- Kulunu
Mescid-i Haram'dan evresini mbarek kldmz Mescid-i Aks'ya geceleyin
gtrenin an ne ycedir! Ona bir ksm ayetlerimizi gsterelim diye.
Muhakkak ki O Sem'dir, Basr'dir.
2-3- Musa'ya da Kitab verdik ve onu srailoullar iin bir hidayet
kldk. Beni brakp bakasn vekil edin-meyesiniz, dedik. Ey Nh ile
tadmz kimselerin soyu! Gerekten o ok kreden bir kul idi.
Olay ile lgili lim Adamlarnn Grleri:
Alimlerin byk ounluuna gre Hz. Peygamber bedeni ile birlikte
olmak zere Beyt'l-Makdis'e ve oradan gklere ykselerek nihayet
Sidret'l-Mnteh denilen yere ulamtr. te bundan dolay Kurey hayrete
dm ve bu hadiseyi imknsz grmlerdir.
Ebu Hayyn der ki: Zahir olan o ki, sra Hz. Peygamberin ahsyla
(ruh ve bedeniyle) birlikte olmutur. Bundan dolay Kurey yalanlam ve
bunu byk bir i olarak grmtr. Hz. Peygamber bu olay mm Hn'ye
anlattnda O: "Sen bunu insanlara anlatma, seni yalanlarlar." diye
karlk vermiti. Eer bu ryada olsayd onun bu anlattklar tepki ile
karlanmazd. lim adamlarnn ounluunun gr budur. nanlmas gereken ekil
de budur. sra hadisi ise slm leminin her tarafnda Ashab- Kiram'dan
rivayet edilen msned hadisler arasnda yer almaktadr. Bu hadisi
ashb- kiramdan yirmi kiinin naklettii rivayet edilmektedir.
Hz. Aie ile Muaviye'den rivayet edilen bunun bir rya olduu
eklindeki rivayetlerin shhati sabit deildir. Sahih olsa dahi,
onlarn bu ifadeleri hccet tekil etmez. nk her ikisi de olaya tank
olmamlard. Zira Hz. Aie o srada yaa kkt, Muaviye de o dnemde mslman
deildi. Ayrca her ikisi de bunu Rasulullah (a.s.)'a isnat ederek
nakletmedikleri gibi, ondan rivayetle de hadis diye de
zikretmemilerdir.
"Musa'ya da Kitab verdik." ayet-i kerimesinin nceki ayet ile
ilikisine gelince: Bata Peygamber (a.s.)'in sra ile terifi ve
ikrama mazhar klnmas ve ona yetlerinin gsterilmesi sz konusu
edildikten sonra, Hz. Musa'ya da ondan nce Tevrat'n verilmesi
suretiyle terif edilip ikrama mazhar klnmas sz konusu
edilmektedir.
AklamasGecenin bir blmnde Mekke-i Mkerreme'deki Mescid-i
Haram'dan, Beyt'l-Makdis'teki Mescid-i Aksa'ya kulu getiren Yce
Allah' her trl ktlkten tenzih ederim. Her trl acizlik ve eksiklik
sfatndan ve mriklerin ileri srd ortann yahut evladnn .bulunmasndan
da, tam anlamyla uzak olduunu belirtir, Onun stn ve eksiksiz
kudrete sahip olduunu ifade ederim. O mmkn grlmeyen her trl eyi
gerekletirmeye Kadir olandr. Dolaysyla ksa bir zaman sresi
ierisinde peygamberinin erefini ykseltmek, kadrini yceltmek, ann
stn klmak kasdyla, o uzak mesafede kulunu -bu alar boyunca ona
daimi bir mucize olsun diye- isra ettirmesinde garip grlecek bir
taraf yoktur.
"Kulunu" buyruundan kast, mfessirlerin icm ile Muhammed
(a.s.)'dir. "Geceleyin" lafznn nekire olarak gelmesi ise, sresinin
ksaln anlatmak ve sr'nm gecenin bir blmnde olduunu gstermek iindir.
nk bu ekilde nekire, "bir blm" anlamn ifade eder. Mekke ile am
(Suriye topraklar) arasndaki uzaklk ise, eski tama aralarna gre krk
gnlk bir sredir. sra hicretten -Mukatil'in de belirttii gibi- bir
sene nce gereklemiti, el-Harb ise hicretten bir sene nce Rabiulhir
aynn 17. gecesinde srnn gerekletiini kaydetmitir. bni Sa'd da
Tabakat'mda sr'nm hicretten 18 ay nce gerekletiini rivayet
etmektedir.
Hz. Peygamberin sr'ya gtrld yere gelince: Bu da bizatihi
Mescid-i Haram'n kendisidir. Nitekim Kur'n lafznn zahiri de buna
dellet etmektedir. Hz. Peygamberden: "Ben Beyt-i Haramn yannda
Hicr'de Mescid-i Haram'da uyku ile uyanklk arasnda iken Cebrail
Burak ile geldi." eklindeki rivayet de bunu gstermektedir. ounluk
ise der ki: Mescid-i Haram'dan kast harem blgesidir. nk Harem
blgesi Mescid-i Haram' kuatr ve Haremin her taraf da mescittir.
Nitekim bni Abbas byle demitir. Hz. Peygamber sra'ya Ebu Talib'in
kz mm Hani'nin evinden miladi 621 ylnda gtrlmtr.
Mescid-i Aksa da ittifakla Beyt'l-Makdis'tir. Ona aksa (en uzak)
adnn verili sebebi bu mescit ile Mescid-i Haram arasndaki mesafenin
uzakldr. O zamanlarda Mekkeliler iin yeryznde ziyaretle tazim
olunan en uzak mescit o idi. Mslmanlarn ounluu da Rasulullah
(a.s.)'m beden ve ruhu ile birlikte israsnn gerekletiini ittifakla
kabul etmektedirler. Zayf bir gre gre ise sra, Hz. Peygamberin
yalnzca ruhuyla olmutur. Bu gr
Huzeyfe, Aie ve Muaviye'den nakledilmektedir. Daha sahih olan
ise birinci grtr. nk Yce Allah'n "kulunu" buyruundaki "kul"
kelimesi, hem ruhun hem bedenin birlikte addr. O halde srnn, hem
ruhunun hem bedeninin birlikte oluu ile gereklemi olmas gerekir. nk
Enes b. Malik'ten rivayet edilen haber -ki bu da Mi'rac ve sra'ya
dair sair kitaplarnda rivayet edilen mehur hadistir- Mekke'den
Beyt'l-Makdis'e gidie, oradan da gklere ykselmeye iaret eder .
Ksacas buradaki ayet kesin olarak srnn olduuna dellet
etmektedir. Mi'rc ise Hz. Peygamberin Beyt'l-Makdis'e varmasndan
sonra gklere, oradan da meleklerin kalem czrtlarn iitecei bir
seviyeye kadar kmaya denilir.
Yce Allah Mescid-i Aksa'y etraf mbarek klnm olmakla
vasfetmekte-dir. Bereket ise din ve dnyann bereketini kapsamna
almaktadr. Din bereketi ile mbarek klnmas, peygamberlerin bulunduu
yer olmasdr. Dnyevi bereketlerden kastedilen ise, evresinde dnyevi
hayr ve mahsullerle kuatlmasdr. nk orada akarsular, aalar ve
meyveler bulunmaktadr ki bunlar da eitli maiet ve gdalarn bol bol
bulunmasna sebeptir.
sra'dan gzetilen hedef, Yce Allah'n kuluna byk ayetlerini;
varlna, birliine, kudretinin azametine dair muazzam delilleri
gstermektedir.
Btn bunlarda hayret edecek bir ey yoktur. nk an Yce Allah her sz
iiten Sem'dir, herkesi gren Basr'dir. O ileri yerli yerine ve
hikmete uygun olarak yapar. Hak ve adaletin gereine gre
gerekletirir. te mriklerin szlerini iitmesi, onlarn sra olayna dair
aklamalarn, byle bir olayn meydana gelmesini uzak bir ihtimal
olarak grmelerini, Mekke'den Kuds'e sra'sn bahane ederek peygamber
ile alay etmelerini iitir ve bu mriklerin yaptklarn, Allah'n
peygamberine ve risaletine kar tuzaklarn da grr . "Musa'ya da kitab
verdik..." Yce Allah smail'in soyundan gelen Muhammed (a.s.)'e
ikramn yapmasn sz konusu ettikten sonra, bu ayet-i kerimede de
Muhammed (a.s.)'den nce Hz. Musa'ya, vermi olduu kitap olan Tevrat
ile ikramda bulunduunu sz konusu etmektedir. Yce Allah o kitab bir
hidayet rehberi ve hidayetin ta kendisi klmt. srailoullar'na bu
kitab bilgisizliin karanlklarndan ilmin aydnlna kmalar iin vermiti.
"Beni brakp bakalarn vekil edinmeyiniz." Yani ilerinizi kendisine
havale edeceiniz Allah'tan baka bir vekil edinmeyiniz. "Vekil"
kelimelerinin anlam ise ilerini kendisine havale edip tevekkl
edeceiniz bir Rab demektir.
1- Dikkat edilecek olursa yet-i kerimede gaib sigadan muhataba,
muhataptan gaibe intikal edilmitir. Yce Allah'n: "Kulunu Mescid-i
Haram'dan... gtren" denilince Yce Allah'tan gaib olarak sz
edilmektedir. Buna karlk "evresini mbarek kldmz... ona bir ksm
yetlerimizi gsterelim diye" buyruunda ise muhataba gei vardr. Dier
taraftan: "Muhakkak ki o Sem'dir, Basr'dir." buyruu ise gaibe
dellet etmektedir. Arkasndan yine: "Musa'ya da kitab verdik."
buyruu ile muhataba geilmitir. te buna iltifat sanat denir.
Muhammad (a.s.)'in Beyt'l-Makdis'e gtrlmesi eklindeki sra ile
Hz. Musa'ya Tr'a gitmesi sonucu Tevrat'n verilmesi arasnda apak bir
iliki vardr.
Daha sonra Yce Allah srailoullar'n ereflendirip zerlerindeki
nimetini tamamlamasn beyan etmektedir. Bununla da peygamberlere
tabi olma evk ve arzularn harekete getirmek istemekte ve: "Ey Nuh
ile beraber tadmz kimselerin soyu..." diye buyurmaktadr. Yani ey
Allah'n Nuh ile birlikte suda boulmaktan kurtard ve tevhid, hak ve
hayr yoluna hidyet eyledii kimselerin soyundan gelenler; yahut
onlarn torunlar! te siz de bu soyunuza benzeyiniz. nsanlar arasnda
tevhide balanmaya, peygamberlerin ve rasllerin izinden gitmeye en
lyk olanlar sizlersiniz. nk nmzde Yce Allah'n nimetlerine kr,
Allah'n kudret ve azametini takdir hususunda alabildiine ileri
gitmi bulunan atanz Nuh (a.s) vardr. Kulun ok kredi-ci olmas, tam
bir muvahhid olmas ile mmkndr. Meydana gelen btn nimetlerin Allah'n
ltf ile geldiini grmesidir. te sizler bu ok kreden kulun izinden
gidiniz, onun yoluna, onun snnetine tabi olunuz. Sizden nceki
atalarnz nasl ona uymu idiyse siz de ylece ona uyunuz.
Hz. Nuh'un "kul" olmakla nitelendirilip peygamberimiz Muhammed
(a.s.)'in de "kul" ile nitelendirilmesi peygamberlerin mertebesinin
Allah Tel'ya halis, katksz kulluk mertebesi olduunun delilidir.
Harikulade sra ve Mi'rc mucizelerinin, gerek mahiyetlerinden baka
trl nitelendirilmesi doru deildir. Ayrca Peygamber (a.s.)'in gerek
konumunu aacak bir konuma kartlmasn da gerektirmez. O Allah'n bir
kuludur yani Allah'n izzetine, hakimiyetine boyun een bir kimsedir.
Hristiyanlarn Hz. Mesih'i nitelendirdikleri ve olmas gereken doru
konumunun dnda baka bir konuma yerletirmeleri doru deildir.
Tarihte srailogullar'nn Durumlar4- srailoullar'na Kitap'ta unu
hkmettik: Dorusu yeryznde iki defa bozgunculuk yapacak,
kibirlendike kibirleneceksiniz.
5- O ikiden birincisinin vakti gelince zerinize ok gl olan
kullarmz saldk. Onlar da lkenin ke bucak her yann aratrdlar. Bu,
yerine gelmi bir vaad idi.
6- Bundan sonra size onlara kar tekrar stnlk verdik. Mallar ve
oullar ile size yardm ederek saynz alabildiine artrdk.
7- Eer iyilik ederseniz kendiniz iin iyilik etmi olursunuz. Ktlk
ederseniz o da kendinizedir. kincisinin vakti gelince yznzden
kederin okunmasn salasnlar, Mescid'e ilk defa girdikleri gibi
girsinler ve ele geirdikleri her yeri harab etsinler diye.
8- Belki Rabbiniz size merhamet eder. Eer dnerseniz biz de
dneriz. Biz Cehennemini kfirlere bir zindan yaptk.
AklamasBu ayet-i kerimeler srailoullar tarihine ait aklamalarda
bulunmakla, iledikleri byk sular haber vermektedir. Buyruun anlam
udur: Biz srai-loullar'na Musa'ya indirdiimiz Tevrat'ta
bildirdiimiz hususlar arasnda kesinlikle meydana gelecek hkm
verilmi, bitirilmi bir vahiy ile yeryznde fesat kartacaklarn haber
verdik. Yani am topraklar ve Beyt'l-Makdis'ten yahut Msr arazisinde
yahut yerletikleri her arazide iki defa fesat kartacaklarn syledik.
Allah'a asi olacaklar, Rablerinin Tevrat'taki eriatna bir defa deil
iki defa muhalefet edecekler.
Bunlarn birincisi Tevrat'a aykr davranp onu deitirmek, i'y
(a.s.) gibi baz peygamberleri ldrmek ve Yce Allah'n gazabn bildirip
korkuttuu srada da Ermiy'y hapsedip alkoymaktr. Dieri ise Hz.
Zekeriya ile Hz. Yahya'y ldrmek ve Hz. sa'y da ldrmeye
kalkmakt.
Daha sonra bunlar insanlara kar byklk taslayacak, azacak,
zorbalk yapacaklar, ileri lde zulmedeceklerdi. Yce Allah'n:
"Kibirlendike kibirleneceksiniz" buyruu ile onlarn byklk
taslamalar, haddi amalar ve azgnlk etmeleri kastedilmektedir.
"O ikiden birincisinin vakti gelince..." yani iki fesattan
birincisinin vakti gelip fasklara yaplan vaat ile birinci defa fska
karlk vaat olunan cezann zaman gelince biz sizlerin zerine sizden
daha gl, kuvvetli bir orduyu musallat ettik. Bunlar Buhtunnasar
komutasndaki Babil halk idiler. bni Abbas ve bakalarnn dedii gibi.
Bu Yahudilerin Ermiy'y yalanlayp onu yaraladklar ve hapsettikleri
vakit olmutu. Katde ise yle der: zerlerine Clt'u gnderdi, onlarn
bir ounu srd, onlarn bir ounu da ldrd. Clt ve kavmi olduka g kuvvet
sahibi idiler. Mchid ise yle der: Bunlar ranllardan bir ordu
idiler. Ancak kuvvetli olan birinci grtr. nemli olan ise azgn bir
toplulua gl bir topluluun musallat klnmasndan gereken ibret ve d
karmaktr. Yoksa kii ve topluluklarn kim olduklarnn fazla nemi
yoktur.
"Onlar da lkenin ke bucak her yann aratrdlar..." Yani lkenin drt
bir bucana yayldlar ve oray hakimiyetleri altna aldlar. stedikleri
gibi gidip geldiler, kimseden korkup ekinmediler. ldryor, talan
ediyor, yamalyorlard. lim adamlarnn ileri gelenlerini
katlediyorlard. Yaptklar ilerden bir ksm Tevrat' yakmak,
Beyt'l-Makdis'i tahrip etmek, srailoullar'ndan ok sayda bir grubu
esir almakt. Bu ise Allah tarafndan vaad olunmu, mutlaka
gerekletirilmesi hkmolunmu bir szd. Bu gerekleecek ilh bir hkm
idi.
Bu gayet yerinde ve kat ders semeresini vermiti. srailoullar
meydana gelen olaydan ibret alm, sapklklarndan, azgnlklarndan geri
dnm, kitap ve dinlerinin ilkelerine sarlmlard. Bu ise Yce Allah'n u
buyruunda olduu gibi onlar yeni bir zafere gtrmt:
"Bundan sonra size onlara kar tekrar stnlk verdik..." Yani daha
sonra sizleri onlara galip getirdik, stn kldk, tekrar gcnz iade
ettik, dmanlarnz helak ettik, saynz alabildiine oalttk. Yani
erkeklerinizin says oald. Sizlere pek ok mal, evlat ve silah ile
yardm ettik. Bu ise Allah'a itaat ve emri zerinde dosdoru yrmenin
fazileti idi: "te biz o gnleri insanlar arasnda dndrr dururuz."
(Ali mran, 3/140). Bu bakmdan Yce Allah: "Eer iyilik ederseniz
kendiniz iin iyilik etmi olursunuz..." diye buyurmaktadr. Yani ayet
amelinizi gzelletirir, Allah'a itaat eder, emirlerine uyar,
yasaklarndan uzak durursanz yahut itaat olan amelleri ileyerek
iyilik yaparsanz bu ekilde kendinize iyilik etmi olursunuz. Allah
da zerinize eitli hayr ve bereketlerin kaplarn aacak, dnyada kt
kimselerin size verecekleri eziyeti nleyecek, ahirette de size
sevap verecektir. ayet size yasak olan ileri yaparsanz masiyetlerin
uursuzluu dolaysyla Allah size dnyada dmanlarnz musallat etmek,
ahirette de kltc azab tattrmak suretiyle deiik cezalarla sizleri
cezalandracaktr. Yce Allah'n: "Ktlk ederseniz o da kendinizedir."
buyruu "Bu sizin hakknzda uyardr" anlamndadr. Yce Allah'n u
buyruunda olduu gibi: "Her kim salih bir amel ilerse bu onun
lehinedir, her kim de ktlk ilerse bu da aleyhinedir." (Fussilet,
41/46).
Bu Yce Allah'n yarattklar hakkndaki kanunudur. Eer asi olurlarsa
Allah da onlara lm, talan ve esir olunmay salar. Tevbe ederlerse,
bu skntlar zerlerinden giderir ve tekrar onlar eski glerine geri
dndrr. Bunu da "yaplanlara uygun bir karlk olmak zere" (Nebe,
78/26) yapar.
"kincisinin vakti gelince..." Yani Hz. Zekeriya ve Hz. Yahya'y
ldrme teebbs eklindeki ikinci fesadn cezasn vermek zaman gelince,
tekrar zerlerinize dmanlarnz yznzden kederin okunmasn salamak zere
gnderdik. Yani sizi kltp kahretsinler diye yznzde ektiiniz sknt ve
ktlklerin etkileri ortaya ksn, Mescide girsinler, yani
Beyt'l-Makdis'e sizleri kahrederek, malup ederek girsinler diye
zerinize dmanlarnz saldk. Tpk oray yakp ykmak, Tevrat' yakmak zere
ilk defada girdikleri gibi. "Ve ele geirdikleri her yeri tahrip
etsinler diye." stnlk kurduklar her taraf alabildiine yksnlar,
helak etsinler. Uygarlk ve bayndrln izlerinden hibir eyi
brakmasnlar, zerlerindekiyle birlikte topra yok etsinler; ekini,
meyvay, ziraat mahvetsinler diye. Bu ikinci kerede Yce Allah onlara
ranllar musallat etmiti. Biredus yahut Hiredus -Beydav'nin
naklettii zere- adyla anlan prenslerden Babil prensi onlar yamalam
idi.
Ksacas ilk olarak srailoullan'na hcum eden ve Beyt'l-Makdis'i
tahrip eden kii Buhtunnasar'dr. Bu ise Ermiy peygamber dneminde
olmutu. Bu Yahudilerin tarihine uygun dmektedir. kinci keresinde
onlara hcum eden kii ise Beydav'nin belirttii zere Babil prensi
Biradus'tur. Bunun asl ad ise Yahudilerin kendi tarihlerinde
belirttiklerine gre Bizans Kayseri Esbiyanus'-tur. Her iki talan ve
yama arasnda ise yaklak be yz yllk bir sre vardr.
Daha sonra Yce Allah bir defa daha umut kaplarn nlerine aarak:
"Belki Rabbiniz size merhamet eder." diye buyurmaktadr. Yani Ey
srailoullar, ikinci defa dmanlarnz size musallat klmasndan sonra
ayet tevbe eder ve masiyetlerden vazgeerseniz belki Rabbiniz size
merhamet buyurur, sizi afeder de dmanlarnz sizden uzaklatrr. Allah
onlara verdii bu sznde elbette durmutur. Zilleten sonra onlar aziz
klm, tekrar onlara egemenliklerini iade etmi, aralarndan peygamber
gndermitir.
Arkasndan Yce Allah onlar: "Ve eer dnerseniz biz de dneriz."
diye buyurmaktadr. Yani sizler de nc bir defa fesat karmaya,
masiyetlere geri dnerseniz biz de sizleri zelil klmaya, dmanlarnz
size musallat
svz,e ger^en azap N^ caz. Bundan dolay Yce Allah yle
buyurmaktadr: "Ve biz cehennemi kfirler iin bir zindan yaptk." Yani
kurtulular olmayacak ekilde karar klacaklar bir hapishane kldk.
Nitekim bni Abbas byle aklamtr. Hasan- Basr de yle buyurmaktadr:
"Biz oray kendilerine bir yatak, bir dek ve bir sergi kldk."
Nitekim Yce Allah bir baka yerde yle buyurmaktadr: "Onlara
cehennemde dekler vardr, stlerinde de rtler..." (A'raf, 7/41). Dier
taraftan Araplar kk sergiye "hasr" (mealdeki "zindan") kelimesi
derler.
Ksaca, isyanlar sebebiyle srailoullar hakknda dnyada zillet,
ahirette de cehennem azab sz konusudur. Bu ise Yce Allah'n
emirlerine aykr hareket eden herkes iin ibretli bir durumdur.
Kur'an- Kerimin Hedefleri9- Muhakkak bu Kuran en doru olana
iletir ve salih ameller ileyen mminlere, kendileri iin byk bir
mkfat olduunu mjdeler.
10- Ahirete inanmayanlara gelince; onlar iin elem verici bir
azap hazrladk.
11- nsan hayr istiyormuasna er ister, insan ok acelecidir.
AklamasEy srailoullar, ne diye Kur'n- Kerim'e iman etmiyorsunuz?
Halbuki Kur'n da Tevrat gibi ilhi bir kitap olup Allah tarafndan
Rasul Muhammed (s.a.)'e indirilmitir. Bu Kitab'n nitelii vardr:
1- Bu Kur'n- Kerim en doru olan yola iletir. Dosdoru din demek
olan en mkemmel yolu gsterir. Yce Allah'n tek ve Samed, mlkn mutlak
sahibi Aziz ve mutlak egemen olduu, ldrp dirilten, aziz ve zelil
klan olduunu ihtiva eden tevhid temeli zerinde ykselen "msamahakr
hanif dine" davet eder. Yine onun davet ettii yol, faziletli
amellerdir ve bu yol, dnya ve hiret hayrn ihtiva eder. Yce Allah'n:
"En doru olan" buyruunun anlam erilii olmayan, en doru, en adil ve
mutedil olan yol demektir.
2- Bu kitap salih amel ileyen mminlere kyamet gnnde amellerinin
karl olmak zere byk bir ecir olduu mjdesini verir.
3- Allah'n varln, birliini tasdik etmeyen, ldkten sonra
dirilmeyi, mkfat ve cezay kabul etmeyip inanmayan, hayr iler
ilemeyen kimseleri ise yaptklarnn bir cezas olmak zere, onlara
cehennem azabnn bulunduunu bildirip uyarr ve korkutur.
Yani Yce Allah mminlere iki tr mjde vermektedir: Birisi
kendilerine verilecek olan sevap, dieri ise dmanlarna verilecek
olan cezadr. Ayet-i kerimede azap hakknda "mjde" tabirinin
kullanlmas onlara tehakkm (bir eit alay) kabilindedir. Yce Allah'n
u buyruklarnda olduu gibi: "Onlara ackl bir azab mjdele" (Ali mran,
3/21). Ya da bir eyin zddn kullanmak kabilinden de olabilir. Yce
Allah'n: "Bir ktln karl onun gibi bir ktlktr." (ra, 42/40)
buyruunda olduu gibi.
Yce Allah, srailoullar'na ve dierlerine hidayeti gsteren Kur'n-
Ker-im'in niteliklerini beyan ettikten sonra hidayet bulan insann
durumunu beyan etmektedir ki, her ikisi arasndaki iliki, daha bir
glensin ve semav kitaplarla hidayet bulanlarn bir olduklarn
gstersin. te bunu aklamak zere Yce Allah yle buyurmaktadr:
"nsan hayr istiyormuasna er ister." Yani insann nitelii
aceleciliktir. O kimi zaman kzd vakitlerde kendisi yahut ocuklar
veya mal aleyhine ktlk isteyerek beddua eder. Ya da lm, helak
olmay, yok olmay diler, lanetler yadrr. Tpk Rabbinden esenlik,
afiyet ve bol rzk istiyormu gibi dua eder. Eer onun bu bedduas
kabul olunacak olursa helak olur. Fakat Yce Allah ltuf ve rahmeti
dolaysyla onun bu duasn kabul buyurmaz. Nitekim Yce Allah yle
buyurmaktadr: "ayet Allah insanlara hayr abucak istedikleri gibi,
ktl de alelacele verecek olsayd, elbette ecellerine hkmedilirdi."
(Ynus, 10/11).
Ebu Davud da Hz. Cbir'den peygamberimizin yle buyurduunu
nakletmektedir: "Kendiniz aleyhine, mallarnz aleyhine beddua
etmeyin ki Allah'n dualar kabul ettii ana tesadf edersiniz de o
anda o bedduanz kabul olunur."
nsan bu ekilde beddua etmeye iten onun tezcanll ve
aceleciliidir.
Bundan dolay Yce Allah: "Ve insan ok acelecidir." diye
buyurmaktadr. Yani akbeti hakknda hi dnmeksizin istediini elde
etmekte acele davranr.
Dnyada Allah'n Nimetlerinin Hatrlatlmas Ve lhi Kudretin
Delilleri12- Biz geceyi ve gndz iki ayet kldk. Gece ayetini sildik,
gndz ayetini aydnlk kldk; Rabbinizden ltuf arayasmz ve yllarn saysn
ve hesab bilesiniz diye. Biz her eyi uzun uzadya akladk.
13- Her insann ilediklerini boynuna dolarz. Kyamet gnnde ona alm
bulaca bir kitap kartrz.
14- "Oku kitabn! Bu gn kendi hesabn grmek iin kendin
yetersin."
15- Kim hidayete ererse kendi hidayeti iin hidayete ermi olur.
Kim de dallete derse kendi aleyhine dallete dm olur. Kimse bakasnn
gnahn yklenmez. Biz peygamber gndermedike azap ediciler deiliz.
16-17 Bir ehri helak etmek istediimiz zaman varlkllarna
emrederiz; onlar orada fsklk yaparlar. Bunun zerine artk oraya sz
hak olduundan biz de onu kkten ykar, darmadan ederiz. Nuh'tan sonra
nice nesilleri yok etmiizdir. Kullarnn gnah iin Habr ve Basr olan
Rabbin yeter.
AklamasBiz gece ile gndz, kudretimize ve harikulade sanatmza
dellet eden iki almet kldk. Bunlarn ard arkasna gelmelerinde insann
faydasna olan iler gereklemektedir. nsann skn, sessizlik ve
dinlenmesi geceleyin; geim ve kazancn elde etmek iin, almas ise
gndz olmaktadr.
Biz gece ve gndzn zamanlarn onlardan gzetilen maksat ve gayeye
uygun bir vakit kldk. Geceleyin koyu bir karanlk vardr ve k yoktur.
Bu ise ruhun, gzn ve kulan rahat etmesine uygundur. Gndzn ise
harekete, almaya, eyalar grmeye uygun olarak k ve aydnlk vardr.
te bu buyruklarla Yce Allah kullarna geceyi ksz, karanlk ve
herhangi bir eyin grlmedii bir halde yarattn; gndz ise eyann aka
grlp seilebilecei ekilde aydnlk kldn belirterek kullar zerindeki
ltuf ve nimetini hatrlatmaktadr.
"Rabbinizden ltuf arayasmz diye." Gece ile gndz arka arkaya
gelecek ekilde yaratmamz ilerinizi yrtme imknn bulanz, sizi
besleyip byten Allah'n rzkndan arayasmz diyedir. O Rab ki yaz ve k
dnp duran zamana uygun olarak size olan ltuf ve insanyla sizleri
ard arkasna terbiye etmekte, besleyip bytmekte, sizin yararnza
olacak eyleri yaratmaktadr.
"Ve yllarn saysn ve hesab bilesiniz." Yani gece ile gndzn ard
arkasna gelmesiyle gnlerin, aylarn, yllarn saysn bilesiniz. Aylar,
gece ve gndzleri hesap etmek suretiyle de zirai dnemlerin, bor
vadelerinin icre ve eitli muamelelerinizin vadelerini, namaz, oru,
hac ve zekt gibi ibadet vakitlerinizin zamann bilesiniz diye.
Gece ve gndz deimemi olsayd, insan geceleyin tam bir rahat
imknn, gndzn de geimini ve rzkn kazanma imknn bulamazd. ayet zaman
btnyle tekdze olsayd doru bir ekilde ve kolaylkla hesap
bilinemezdi.
Bu ayetin bir benzeri de Yce Allah'n u buyruudur: "De ki: Ne
dersiniz, eer Allah kyamet gnne dek zerinize geceyi daim klsa,
Allah'tan baka size aydnlk getirecek hangi ilh vardr? Hl
dinlemeyecek misiniz? De ki: Ne dersiniz, eer Allah kyamet gnne
kadar zerinize gndz ebediyyen uzatsa Allah'tan baka size rahat
bulacanz, geceyi getirecek hangi ilh vardr? Hala grmeyecek misiniz?
Geceyi rahat bulmanz, gndz de ltfundan aramanz iin yaratmas O'nun
rahmetindendir. Olur ki kredersiniz." (Kasas, 28/71-73).
Bir baka yerde Yce Allah yle buyurmaktadr: "Zikretmek veya
kretmek isteyenler iin gece ve gndz birbirinin ardnca getiren
O'dur." (Furkn, 25/62); "Gnei bir k, ay bir aydnlk yapan, bunlarn
saysn ve hesab bilmeniz iin ona menziller tayin eden O'dur. Allah
bunlar ancak hak ile yaratmtr. O bilecek bir topluluk iin
ayetlerini (byle) aklar." (Ynus, 10/5).
"Ve biz her eyi uzun uzadya akladk." Din ve dnyanzn menfaati
hususunda ihtiya duyduunuz her eyi size faydal, yeterli ve eksiksiz
ekilde akladk.
Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Biz o Kitaptan hibir eyi
eksik brakmadk." (En'am, 6/38); "Biz Kitab' sana her eyi aklayc
olmak zere indirdik." (Nahl, 16/89).
Yce Allah, hayr yahut er trnden olan amellerden sorumluluk
ilkesini sz konusu ederek yle buyurmaktadr: "Her insann
ilediklerini boynuna dolarz." Yani bizler her insann amelini hayr
ise gerdanln boyundan ayrlmay gibi; er ise boynundan zlmesi imknsz
olan zincirler gibi insandan ayrlmaz kldk. Ayet-i kerimede geen tir
(ku) den kast, insann yapt ilerdir. Araplar bir eyin bir eyden
ayrlmamasn ifade etmek iin "boyuna koyulma" tabirini kullanrlar. O
bakmdan "Bunu senin boynuna braktm" derken "Ben seni bu ile
grevlendirdim, ona gereken ekilde dikkat gstermeni istedim." demek
istenir.
Yaplan amelin insandan ayrlmay kesin bir i ve bilinen ilh bir
hkmdr. Bu da Yce Allah'n eyaya ve insandan sadr olacak amellere
dair ezeli bilgisine uygun olarak cereyan eder. Ancak bu insann
cebr altnda olduunu (seme hrriyeti bulunmadn) ve sevap ile cezann
esas sebebini tekil eden seme hrriyetinin bulunmadn ifade etmez.
Her insan gzel bir sevab gerektiren hayr yahut da kt bir cezay
gerektiren erri semekte muhayyerdir, serbesttir.
"Kyamet gnnde ona alm bulaca bir kitap kartrz..." Yani kyamet
gnnde her bir insana nnde alm olarak grecei bir kitab karsna
kartacaz. Onda hayryla, erriyle btn amelleri kaydedilmi
olacaktr.
Hasan- Basri kuds bir hadisi sz konusu ederek yle demektedir:
"Allah buyurdu ki: Ey Ademolu, biz sana bir sahife yaydk. zerine
iki erefli melek grevlendirildi. Bunlarn birisi sanda, dieri
solundadr. Sanda bulunan melek iyi amellerini, solundaki melek ise
ktlklerini tespit eder; sen dilediini yap, az ya da ok amel ile.
Nihayet ldn vakit sahifen drlr ve kabrinde senin boynuna dolanarak
braklr. Kyamet gnnde sana (verilmek zere) kartlmcaya kadar bu byle
kalr."
"Oku kitabn. Bu gn kendi hesabn grmek iin kendin yetersin..."
Kitabn ile karlaacan vakit sana: "Oku kitabn!" Yani dnyada ilediin
amellerin yazl olduu kitab oku, denir. Kendi amellerini hesap edip
tespit edecek hesap olarak sen kendine yetersin. Hasan- Basr bu
ayeti okuduunda yle dermi: "Ey Ademolu kendini hesaba eken kimse
olarak seni tayin etmekle Allah sana adil davranmtr." Bu sz
syleyecek olan ise, melekler aracl ile Yce Allah'tr.
"Kim hidayete ererse kendi nefsi iin hidayete ermi olur." Yani
her kiinin ameli kendine ait olduuna gre hakka ve doruya hidayet
bulup Allah'n dinine, peygamberinin hidayetine uyan bir kimse ancak
kendisine fayda salam olur. Her kim amelinden sapar, Allah'n
dininden yan izip uzaklar, onu ve peygamberlerini inkr edip kfir
olursa, ancak kendisine zarar verir. nk salih amelin sevab o ameli
ileyene hastr. Bu sevap onu aarak bakasna ulaamaz. Kt amelin cezas
da o ameli ileyenin yakasn brakmaz.
Daha sonra Yce Allah ikinci kkn anlamn: "Kimse bakasnn gnahn
yklenmez." buyruu ile daha da pekitirmektedir. Yani gnah kazanm
herhangi bir nefis bir dierinin gnahn yklenmeyecektir. Aksine her
kimse kendi gnahn yklenecektir. Yahut da kimse kimsenin gnahn
tamayacaktr. Su ve cinayet ileyen ancak kendi aleyhine ilemi
olur.
Bu buyruk bakalarn ktlk ilemeye, kfre sapmaya tevik eden ve bu
gnahlarn akbetini ykleneceklerini iddia eden kimselere ak bir
reddir. bni Abbas'tan rivayet edildiine gre bu ayeti kerime:
"Muhammed'i inkr edip kfir olunuz, gnahlarnz benim boynuma olsun."
diyen el-Velid b. Mure hakknda nazil olmutur.
Bu ayn ekilde: "Bizler hibir eyden dolay azap edilmeyeceiz. Eer
ceza ^diye bir ey sz konusu ise bu bizim atalarmz hakknda sz konusu
olacaktr. nk bizler sadece onlar taklit eden kimseleriz." diyen
cahiliyye mensubu kimselerin grlerini de reddetmektedir. Bunu da
Yce Allah'n u buyruu pekitirmektedir: "De ki: Siz bizim sularmzdan
sorumlu olmayacaksnz. Biz de sizin yaptklarnzdan sorumlu
olmayacaz." (Sebe, 34/25).
Cezada ahs sorumluluk ilkesi, suludan bakasna da ceza veren eski
Romallarn ve Araplarn ceza anlayn dzelten, slmn iftihar ettii ulvi
esaslardandr.
Bakalarn sapkla aranlarn ceza ve gnah kat kat olur. Ayn zamanda
sapklklarnda onlara uyan kimselerin gnah ve cezalar da affedilmez.
nk Yce Allah yle buyurmaktadr: "Onlar kyamet gnnde kendi gnahlarn
tamamen yklendikten baka bilgisizce saptrdklar kimselerin gnahlarnn
bir ksmn da ykleneceklerdir." (en-Nahl, 16/25); "Onlar elbette
kendi yklerini ve kendi ykleriyle birlikte de dier (saptrdklarnn)
yklerini ykleneceklerdir." (Ankebt, 29/13).
"Biz peygamber gndermedike azap ediciler deiliz." Yani adaletin,
hikmetin ve rahmetin bir gerei olarak bizler dnyada yahut ahirette
ancak uyardktan sonra azap ederiz. Onlarn ileri srebilecekleri btn
mazeretleri ortadan kaldrdktan ve kendilerine peygamberi
gnderdikten sonra insanlara ceza vermek sz konusudur. Bu ise
hkmleri, helli, sevap ve cezay aklayan ayet-i kerimeler ile onlara
kar delil getirildikten sonra olur. Nitekim Yce Allah yle
buyurmaktadr: "ine her bir grup atldnda cehennem bekileri onlara:
Size uyarc bir peygamber gelmedi mi? diye sorarlar. Onlar: Evet
gerekten bize bir uyarc (Peygamber) geldi, fakat biz yalanladk ve
Allah herhangi bir ey indirmemitir... dedik." (Mlk, 67/8-9). Yce
Allah bir baka yerde de yle buyurmaktadr: "Orann bekileri onlara
yle diyecek: Size Rabbinizin ayetlerini okuyan ve bu gnnze
kavumakla korkutan sizden peygamberler gelmedi mi? Onlar: Evet,
diyecekler. Fakat azap sz kfirler zerine hak olmutur." (Zmer,
39/71).
Peygamberlerin gnderilmesinden sonra azabn meydana geliine
gelince; bu da Yce Allah'n haber verdii u ekilde olacaktr:
"Bir ehri de helak etmek istediimiz zaman..." Yani kkten helak
edecek bir azap ile bir kavmin helak edilme zaman yaklat m, biz
onlarn ileri gelenlerine, refahllarna itaat ve hayr ileri yapmay
emrederiz. Yani bu ileri yapmalarn buyururuz. Onlar bu emre aykr
davranp fasklk edip itaatin dna karak isyanda diretmeye koyulunca,
bu isyanlarna uygun bir ceza ve azap vacip olur. Biz de bunun
zerine onlar mahvu perian ederiz ve tam anlamyla yok eder, datrz.
Bu azap btn o belde halkn kuatr. Ayetteki "mtrefler" nimet
ierisinde yzenlerdir. Dierlerine nispetle onlarn ncelikle
kretmeleri gereklidir. Onlar iin kr daha bir gereklidir.
Bu ekilde kapsaml yok etmek ise, btn mkelleflere ynelik olan
genel emirdir. Zengin yahut fakir olsunlar, mreffeh olsunlar,
olmasnlar fark etmez. Ancak burada emrin zellikle mreffeh kimselere
yneltildiinden sz edilmesi, onlarn nder olmalar, bakalarnn da
onlarn arkasndan gitmesidir. Avamn ve onlara uyanlarn durumu ise,
byklerin ve nderlerin arkasndan giderek onlar taklit etmektir. bni
Abbas, Yce Allah'n: "Varlkllarna emir veririz, onlar ise orada
fasklk yaparlar." buyruu hakknda yle demektedir: Yani o beldenin
ktlerim o beldeye ynetici yaparz; onlar da orada isyan ederler.
Bunu yaptklar takdirde ise azap ile Allah onlar helak eder. Bu da
Yce Allah'n u buyruunu andrmaktadr: "Bylece her kasabada oralarn
gnahkrlarn -o yerlerde hilekrlklar etsinler diye- byklerinden
kldk..." (Enam, 6/123).
Daha sonra Yce Allah Kurey kfirlerini ve benzerlerini Rasul
Muhammed (s.a.)'i yalanlamalar ile ilgili olarak yle uyarp
korkutmaktadr: Bundan nce pek ok mmete gnahlar sebebiyle azap etmek
hak olmutur. te bunu hatrlatmak zere Yce Allah: "Nuh'tan sonra nice
nesilleri yok etmiizdir..." Yani Nuh'tan sizin bu zamannza kadar
azp isyan etmeleri, rasullerini yalanlamalar sebebiyle bir ok mmeti
helak ettik. Bunlar tpk sizin u andaki durumunuzda idiler. Ve siz
ey yalanlayclar, Allah katnda bunlardan daha deerli deilsiniz.
Sizler rasullerin en ereflisini, mahlkatm en deerlisini yalanlam
bulunuyorsunuz. Sizin cezalandrlmanz daha yerinde ve ncelikle sz
konusudur.
Bu her dnemde Allah'n rasuln yalanlayacak kimselere etin azab
hatrlatan bir tehdittir. Ayrca bunda Adem ile Nuh arasnda geen
nesillerin slm zere olduklarna dellet vardr. bni Abbas der ki: Adem
ile Nuh arasnda on nesil gemitir ki, bunlarn hepsi slm zere
idiler.
"Kullarnn gnahlar iin Habr ve Basr olarak Rabbin yeter." Yani
yarattklarnn gnahlarn gren Habr (her eyden haberdar) olarak Allah
yeter. O, onlarn amellerini, gnahlarn onlar iin tespit eder.
Mriklerin de bakalarnn da ilerinden hibir ey ona gizli kalmaz.
Onlarn hayryla, erriyle btn amellerini bilir. Habr onlar ok iyi
bilen, Basr ise amelerini ok iyi gren demektir. te bu gnahlarn, yok
olmann, helak edilmenin sebebi olduunu, Allah'n bu gnahlar ok iyi
bildiini, gstermektedir.
Sz geen btn bu hususlar akl banda olanlar dnyada da ahirette de
fayda verecek salih ameller ilemeye yneltmeye bir sebeptir.
Dnyay steyenin Cezas le Ahireti steyenin Mkafat:
18- Kim geici dnyay isterse onun iin oradan dilediimiz kadarn
dilediimiz kimseye hemen veririz. Sonra onun iin cehennemi
hazrlarz. Ktlenmi ve kovulmu olarak oray boylar.
19- Kim de ahiret ister ve onun iin gerekli abay inanm olarak
gsterirse, ite onlarn abalar karln bulacaktr.
20- Her birine, bunlara da onlara da Rabbinin bandan ulatrrz.
Rab-binin ba kimseden alkonmu deildir.
21- Bak, nasl onlar birbirlerine stn kldk. Elbetteki hiret
dereceler bakmndan da daha byktr, stnlk bakmndan da.
AklamasBu ayet-i kerimeler insanlarn dnya hayatndaki durumlarn
genel olarak snflandrmaktadr. nsanlar iki gruptur: Kimisi dnya iin
alr, kimisi de ahiret iin. Birinci kesim Yce Allah'n: "Kim geici
dnyay isterse..." diye sz konusu edilmektedir. Yani her kimin istei
abucak geen dnyay elde etmek ise ve btn aba ve gayretlerini ona
yneltip ahireti unutursa, Allah dnyada ona kendi istek ve iradesine
uygun olarak, emelini acilen gerekletirme imknn verir. Rzkn geni
tutmak, hayatn rahat ierisinde geirmek gibi. Fakat dnyay isteyen,
nimetlerini isteyen herkes de maksadn elde edemez. Aksine bu, Yce
Allah'n diledii ekilde irade ve istek ile kaytldr. Bu kayt iki
hususu kapsamaktadr: Verilenler kulun istedii deil de Allah'n
dilediidir ve bunu Allah dnyay isteyen herkese deil, kendisinin
diledii kimselere balar. te maddecilere de istedikleri her ey
verilmemektedir. Onlara ancak arzu ve temennilerinin bir ksm
verilmektedir. Maddecilerin bir. ouna da ebediyyen bir ey
verilmeyebilir. Bylelikle bunlar hem dnyada hem de ahirette
hakirdirler. Hem dnyadan, hem de dinden mahrumdurlar.
Bu maddecilerin her birisine ister istekleri verilsin ister
verilmesin cehennem vardr. Onlar oraya atlacaklardr. Yani srekli
olarak cehennem ateini ekeceklerdir. Allah, melekler ve btn
insanlar tarafndan krlerinin azl, kt amel ve davranlar sebebiyle
yerilecekler, Yce Allah'n rahmetinden kovulacaklardr.
Ayet-i kerimede bu cezalarn trl nitelii sz konusu edilmektedir:
Devamllk ve ebedlik, zelil klmak ve kk drmek ile Yce Allah'n
rahmetinden kovulmak. te bu, kfir maddecilere bir tehdit ve ileri
derecede bir azardr. nk onlar btn abalarn dnyaya mnhasr klarlar;
stelik dnyalk namna ellerine bir ey de gemeyebilir. Ahmed, Aie
(r.anh)'den merf olarak unu rivayet etmektedir: "Dnya (ahirette)
yurdu olmayanlarn yurdu, mal olmayanlarn da maldr. Dnya iin
aklszdan bakas toparlayp biriktirmez."
kinci kesim olan takva sahibi mminlere gelince, bunlar Yce
Allah'n kendilerinden u ekilde sz edip durumlarn haber verdii
kimselerdir: "Kim de ahireti isterse ve onun iin gerekli abay inanm
olarak gsterirse..." Yani her kim ahireti ister ve onun gayret ve
maksad ahiret olup elinden geldiince Allah'a, kitaplarna,
peygamberlerine, ahiret gnne iman ve tasdikle yaparsa, bunlar
itaatleri Allah tarafndan kr ile karlanan ve amellerine sevap
verilen kimselerdir.
Bunlarn byle bir mkfat, bu ekilde gzel bir karl grmeleri ancak u
arta baldr:
1- Ahiret sevabn ve ahiretteki nimet ve sevindirici mkfatlar
istemek. "Buhar i\e Ms\rm'&e tt. yks'^s^ T\May^,t edilen
hadis-i. erifte: "Ameller ancak niyetlere gredir." diye
buyurulmaktadr.
2- Yaplan i Allah'a yaknlatrc ve Allah'n rasulnce yaplan ilerden
olmal; batl amellerden olmamaldr. nk kfirler putlara, yldzlara,
meleklere ve peygamberler arasndan birtakm insanlara ibadet ederek
Allah'a yaknlamaya alrlar. Yce Allah'n: "Ve onun iin gerekli
abay... gsterirse." buyruu yani salih amelleri ilemek suretiyle
hakkn verirse, anlamndadr.
3- Amelin iman erevesinde olmas gerekir. Salkl bir iman olmakszn
amelin bir faydas olmaz. te yaplan iin mekur olmas, yani mkfatla
karlanmasnda aranan art bunlardr.
Seleften bazlar yle demitir: u nitelii tamayan kimseye amelinin
faydas olmaz: Sabit bir iman, samimi bir niyet ve isabetli bir
amel. Daha sonra da selefe mensup bu zat bu ayet-i kerimeyi
okudu.
te ahiretin zenginliini tercih eden bu salih mminler, bundan
sonra hibir eye aldr etmezler. Eer onlara dnyadan bir pay verilirse
rablerine krederler. Bu paydan mahrum braklrlarsa da sabrederler,
rza gsterirler. nk onlar iin Allah katnda bulunanlar daha hayrl ve
kalcdr.
Daha sonra Yce Allah dnya hayatndaki rzkn her iki kesim iin
teminat altna alndn aklayarak yle buyurmaktadr: "Her birine,
bunlara da onlara da Rabbinin bandan ulatrrz..." Yani Yce Allah
dnyay isteyenlere de ahireti isteyenlere de mal, evlt ve buna
benzer dnya hayatndaki izzet ve zinetin grnr zelliklerini verir.
Onun ba mmin veya kfir olsun kimseden alkonmu deildir; nk hepsi de
u amel yurdunda yaratlm varlklardr. O bakmdan Yce Allah'n adalet ve
rahmeti herhangi bir kimsenin mazeret beyan edebilmesine frsat
kalmamasn hkme balamtr.
Daha sonra Yce Allah her iki kesime bann farkl olduunu
belirtmekte ve: "Bak, nasl onlar biribirlerine stn kldk..." diye
buyurmaktadr. Yani ibret gzyle bir bak, her iki kesimi verdiimiz
dnya banda nasl farkl kldmz gr. Rzk ve dnya meta bakmndan
biribirlerine nasl stn kldmz bir gr. Bir mmine bu ba verirken bir
dier mmine vermedik. Bir kfire verirken tekine vermedik. Bu ise
bizim daha iyi bildiimiz, son derece ileri bir hikmet dolaysyladr.
Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Dnya hayatnda onlarn
geimlerini aralarnda biz paylatrdk. Onlarn bir ksmn dier bir ksmnn
zerine derece derece stn kldk ki birbirlerinden faydalansn."
(Zuhruf, 43/32). Bir dier ayet-i kerimede de Yce Allah yle
buyurmaktadr: "Kiminizi kiminizden derecelerle -sizi size verdii
eylerle snamak iin- stn klandr." "Eer Allah kullarna rzk
(geniletip) yaysayd, yeryznde elbette azgnlk ederlerdi; fakat o
diledii bir miktarda indirir. phesiz ki O kullarndan haberdardr,
onlar ok iyi grendir." (ra, 42/27).
"Elbette ki ahiret, dereceler bakmndan da byktr..." Yani
ahiretteki farkllk daha byktr. Uhrev dereceler daha byk, fazilet ve
stnlkler daha muazzamdr. Cehennem halk ise aa doru inen
basamaklarda Cennet halk yksek derecelerde birbirinden farkldrlar.
Cennetin yz basama vardr. Her iki basaman arasndaki mesafe gk ile
yer aras gibidir. Buhar ile Mslim'de yle rivayet edilmektedir:
"phesiz yksek derece sahipleri, lliyindekileri (en yksekte olanlar)
sizin semann ufkunda batmaya yz tutmu yldz grdnz gibi grrler."
Bazlar da yle demitir: Ey dnya meclislerinde yukarda olmakla vnen
kii, ahiret meclislerinde yukarda olmakla vnmeyi arzulamaz msn?
Kald ki ahiret daha byk, daha stndr.
Ayet-i kerimeye uygun den ibretli bir olay vardr ki bunu bni
Abdll-berr, Hasan- Basr'den rivayet etmektedir. Hasan- Basr der ki:
Aralarnda erafn ve avamdan kimselerin bulunduu bir topluluk, Halife
mer (r.a.)'in kapsna geldiler. Aralarnda (Mekke soylularndan birisi
olan) Kureyli Sheyl b. Amr, Ebu Sfyn b. Harb ve Kurey'in yallar da
vard. Hz. mer nce Suhayb, Bilal ve Bedir mcahitlerine huzuruna
girmeleri iin izin verdi. Hz. mer bunlar severdi. Ebu Sfyan: "Ben
bu gn gibisini hi grm deilim." dedi. nk bu gn u klelere (huzura
girmek iin) izin veriliyorken bizler olduumuz yerde oturuyoruz,
kimse bize dnp bakmyor bile. En aklllar olan Sheyl yle dedi: Ey
Kavm, Allah'a yemin ederim ben yznzdeki kzgnlk ifadelerini gryorum.
Eer kzyorsanz bizzat kendinize kznz. nk -slm'a girmek iin- onlar da
davet edildiler, biz de davet edildik. Fakat onlar bu konuda
ellerini abuk tuttular, biz ise geri kaldk, geciktik. Bu mer'in
kaps. Ya ahiretteki farkllk! Eer siz mer'in kapsnda bunlar
kskandysanz, phesiz Allah'n cennette onlara hazrlad ok daha
byktr.
Mslman Toplumun Esaslar: mann Esas Tevhid, slam Toplumunun
Temeli Aile Badr22- Allah ile beraber baka bir ilh edinme! Yerilmi
ve terkedilmi olarak kalrsn.
23- Rabbin hkmetti ki: Kendisinden bakasna ibadet etmeyesiniz.
Ana ve babaya iyi davranasnz. Eer onlardan biri veya her ikisi
senin yannda iken yalanacak olursa onlara: "f dahi deme! Onlar
azarlama ve her ikisine de tatl sz syle.
24- Merhametinden dolay onlara alakgnlllk kanatlarn indir ve de
ki: "Rabbim o ikisi beni kkken yetitirdikleri gibi sen de onlara
merhamet et."
25- Rabbiniz nanslerinizde olan en iyi bilendir. Eer salihlerden
olursanz 'muhakkak ki o, kendisine dnenlere mafiret edicidir.
26- Yakn akrabaya hakkn ver, miskine ve yolcuya da. Ama sap
savurma.
27- nk sap savuranlar eytanlarla karde olmulardr. eytan ise
Rabbine kar pek nankrdr.
28- Rabbinden beklediin bir rahmet iin onlardan yz evirmek
zorunda
kalrsan o zaman onlara yumuak bir sz syle.
29- Ve elini boynuna bal klma. Onu bsbtn de ap durma; yoksa
knanm ve piman olarak kalakalrsn.
30- Muhakkak ki Rabbin dilediine rzk geniletir ve daraltr.
Muhakkak ki O, kullarndan haberdardr, Basr'dir.
AklamasYce Allah tevhidin gereini aklamak zere Rasulne hitapta
bulunmaktadr. mann gerei tevhiddir, Allah'n ortaklarn
reddetmektedir. Bu hitabn muhataplar mmetin mkellef olanlardr. nk o
dnemde Hz. Peygamberin anne ve babas yoktu.
Ey mkellef olan insan, ulhiyyet ve ibadetinde Yce Allah'a ortak
koma!
Yalnzca O'nu ilh ve Rab tan. O'ndan baka ilh yoktur, O'nun dnda
ilh yoktur, O'nun dnda Rab yoktur, hakkyla ibadete lyk kimse yalnz
O'dur. Sen Allah ile birlikte bir baka ilh kabul edecek olursan,
Ona ortak kotuundan dolay knanm olursun. Yardmsz kalrsn, Rabbin
sana yardmc olmaz; hatta sen kime ibadet ettiysen seni de onunla
babaa brakr. Onun ise ne bir fayda ne de bir zarar verecek gc
vardr. Ahmed, Ebu Davud ve Tirmiz, Abdullah b. Mes'ud'dan yle
dediini nakletmektedirler: Rasulul-lah (s.a.) buyurdu ki: "Her kime
bir ihtiya arz olur da o da bunu insanlara (karlamalar iin) gtrecek
olursa, onun bu ihtiyac karlanmaz. Her kim bu ihtiyacn Allah'a arz
ederse er veya ge Allah'n ona bir rzk gndermesi uzak deildir."
Ksacas mslman toplumun birinci esas Allah' tevhid etmek ve ona irk
komamaktadr.
Akide ve imann en byk esas olan tevhidin aklanmasndan sonra Yce
Allah imann eirini (almetlerini) ve gereklerini sz konusu
etmektedir. Bu hususlar da unlardr:
1- Yalnzca Yce Allah'a ibadet etmek: "Rabbin hkmetti ki:
Kendisinden bakasna ibadet etmeyesiniz." Yani Yce Allah kendisinden
bakasna ibadet etmemenizi emretmitir. Bu ise iki hususu
kapsamaktadr: Yce Allah'a ibadet ile megul olup Allah'tan bakasna
ibadetten saknmak. nk ibadet tazimin en ileri derecesidir. Bu ise
Aziz ve Celil olan Allah'tan bakasnn hakk deildir.
2- Anne, babaya iyilik: "Ana ve babaya iyi davranasnz." Yce
Allah pek ok ayet-i kerimede kendisine ibadet etmek emriyle
birlikte anne babaya iyi davranma emrini bir arada zikretmitir. nk
insann var olmasnn gerek sebebi olan Yce Allah'tan sonra, var
olmasnn zahir sebebi onlardr. efkat, merhamet, onlarn iyiliklerinin
tercih edilmesi, yumuaklktan oluan bir ortam ierisinde ocuklarn
terbiye edilmesini onlar salamlardr. Buyruun anlam udur: Ve Yce
Allah anne babaya iyilik yaplmasn emretmitir. Yahut da anne babaya
iyilik yapmanz, onlara gzel davranmanz emretmitir. Nitekim Yce
Allah bir baka ayet-i kerimede yle buyurmaktadr: "Bana, anne ve
babana kret diye. Dn yalnz banadr." (Lokman, 31/14). Bu ise onlarn
ocuklarna olan efkatleri ve iyilikleri dolaysyladr. ocuun terbiye
ve korunmas iin azami gayret harcamalarndan trdr. O bakmdan onlara
kar gzel davranmak, iyi hareketlerde bulunmak bir vefakrlktr, bir
insanlktr. Bu da onlara kar gzel davranmakla, varlkl ise maddi adan
yardm ile olur. Bundan dolay Yce Allah onlara yaplacak birtakm
iyilik ekillerini beyan ederek yle buyurmaktadr:
"Eer onlardan biri veya her ikisi senin yannda iken yalanacak
olurlarsa..." Yani ana ve baba yahut onlardan birisi senin yannda
yalanacak ve mrlerinin son dnemlerinde senin yannda tpk hayatnn
balangcnda olduu gibi zayf ve aciz decek olurlarsa aadaki u be
grevi yerine getirmelisin:
a) "Onlara f dahi deme." Yani en asgari seviyede sknt belirten
kt bir sz syleme. Hatta f dahi dememelisin. Bu kt szn en aa
derecesindeki sklmann ifadesidir. Bu her durumda, zellikle de zayf
olduklar, yalandklar ve kazan salamaktan acze dtkleri vakit byle
olmaldr. nk o dnemde artk iyilie olan ihtiyalar daha fazladr, daha
gereklidir ve daha nceliklidir. Bundan dolay Yce Allah yallk
durumunu zellikle zikretmitir.
Mslim, Ebu Hureyre'den yle dediini rivayet etmektedir:
Rasulullah lmayp zann olduunu sz konusu ettikten sonra Yce Allah'n:
"Dokuz tane spak ayet." buyruunun tefsiri ile ilgili olarak en iyi
rivayetin Safvn b. Assa il-Murad'nin yapt rivayet olduunu kaydeder.
O yle demektedir: Yahu-iinin birisi arkadana: "Gel seninle birlikte
u peygambere gidelim ve dokuz ayete dair ona soru soralm" dedi. Her
ikisi Rasulullah (s.a.)'n yanna gitti ve :na bu dokuz ayete dair
soru sordu, yle buyurdu: "Bunlar Allah'a hibir eyi *tak komaynz,
hrszlk yapmaynz, zina etmeyiniz, kimseyi ldrmeyiniz, ' ^y yapmaynz,
faiz yemeyiniz, iffetli kadna iftira etmeyiniz, sava gn znp kamaynz
ve ey yahudiler, sizin iin zel olmak zere cumartesi j.nnde haddi
amaynz, eklindedir." Yahudiler kalkp elini ayan ptler re dediler
ki: Senin bir peygamber olduuna ahitlik ediyoruz. Eer ldrlmekten
korkmasaydk phesiz sana tabi olurduk.Buna gre "ayetler"den kast
hkmlerdir."Sor srailoullar'na..." Yani ey Peygamber! Abdullah b.
Selm ve arkadalar gibi adan olan srailoullar'na bunun kitaplarnda
da sabit olduunu bilmeleri iin sor.
"Hani onlara gelmiti de Firavun ona yle demiti: Ey Musa dorusu
ben seni bylenmi zannediyorum." Yani sen onlara Musa'nn bu
ayetleri, mucizeleri getirdii ve bunlar Firavun'a tebli edip onun
da, phesiz Ey Musa, ben senin bylenmi olduunu ve bylelikle aklnn
kartn zannediyorum, dedii zaman sor onlara.
"O da demiti ki: Andolsun ki sen bunlar ak deliller olarak
gklerin ve yerin Rabbinden bakasnn indirmemi olduunu biliyorsun."
"Yani Musa Firavun'a yle demiti: Sen de kesinlikle biliyorsun ki,
bu dokuz ayeti (mucizeyi) ancak gkleri ve yeri yaratan Allah
indirmitir. O bunlar yalnz ve yalnz benim getirdiimin doruluuna
delil ve belge olsun diye indirmitir. Bunlar insan hak yola
iletmektedir ve bunlarn Allah'tan geldiini, bakasndan gelmediini
ispatlamaktadrlar.
"Dorusu ey Firavun, ben de senin helak olacan sanyorum." Yani
sen hayrdan alkonulmu, erre oka meyleden, yenik drlm ve helak olmu
bir kimsesin.
"Bunun zerine onlar o yerden srp karmak istedi." Yani Firavun
Musa'y ve kavmi srailoullarm ldrerek Msr topraklarndan karmak
istemiti. "Biz de onu ve beraberindekilerin hepsini suda boduk."
Firavun ve ordularnn hepsini suda bomak suretiyle helak ettik.
"Onun ardndan srailoullar'na dedi ki: Haydi o lkede yerlein."
Yani biz Musa'y ve kavmi srailoullar'n kurtardk. Firavun'u helak
ettikten sonra da onlara yle dedik: te Firavun'un sizi karmak
istedii yerde yerlein. Buras ise Msr topraklar yahut da size vaat
olunan am topraklardr.
"Ahiret vakti geldii zaman onlar da sizi de bir araya
getiririz." Yani kyamet gn geldi mi sizi ve dmanlarnz bir arada
kark olarak getiririz; sonra da sizler ve onlar arasnda hkm
veririz. " Bir araya getirmek=leff' soylu olsun olmasn, itaat eden
olsun isyankr olsun, gl olsun zayf olsun; deiik ahsiyetlerden
meydana gelen byk topluluk demektir.
Musa'nn kavmine Yce Allah apak dokuz ayet vermi onlar da , bu
ayetleri inkr edince Allah onlar helak etmi olduundan an yce Allah,
kfirlere mucizelere gerek olmadn beyan ederek cevap verdi. Dier
taraftan eer teklif ettikleri bu mucizeler onlara gelecek, sonra da
bunlar inkr edecek olurlarsa, onlar kkten yok edecek bir azab
indireceini, kimin iman ettiini kimin de etmediini ezelden beri
bildiinden dolay, bu isteklerini yerine getirmemesinin hikmetin bir
gerei olduunu aklad. te bu aklamalardan sonra Yce Allah onlara
ebedi mucize olan Kur'n- Kerim'e, gereken tazimi gsterip onunla
yetinmeyi hatrlatarak, yle buyurmaktadr: "Biz onu hak ile indirdik,
o da hak olarak indi..." Yani phesiz biz vahdaniyetin ve Allah'n
varlnn belgelerini, insanlarn peygamberlere olan ihtiyalarn
aklamak, adaleti ve stn ahlk deerleri emretmek, zulm, irkin sz ve
fiilleri yasaklamak, fert, toplum ve devlet hayatn dzenleyici hukuk
hkmleri, emir ve yasaklar ihtiva etmek ve bunlarn dnda olduka stn
ve yce yasama esas ve ilkelerini ihtiva etmek gibi, hakk kuatan bir
ekilde Kur'n- Kerim'i indirdik.Ve ey Muhammed, bu Kur'n- Kerim sana
da korunmu ve himaye edilmi olarak indirilmitir. Baka bir ey ona
karmamtr. Bu Kitap'ta herhan-m bir fazlalk olmad gibi, herhangi bir
eksiklik de yoktur. Aksine o sana hak 3e birlikte ulat. Bu ise
olduka gl, kuvvetli, emin, muktedir, mele-i a'l'da kendisine itaat
olunan Cibril (a.s.)'dir.
Kur'n- Kerim'in zelliklerinin aklanmasndan sonra Yce Allah Hz.
Ppjrgamberin grevlerini ylece aklamaktadr: "Seni de ancak mjdeci ve
jrmnc olarak gnderdik." Yani ey Muhammed, biz seni ancak sana itaat
eden mminleri cennet ile mjdeleyici ve sana kar gelip isyan eden
kfirleri de nehennemle uyarp korkutucu olmak zere gnderdik.
Daha sonra Yce Allah tekrar Kur'n- Kerim'in blm blm
irdirilmesini. yani olaylara ve vakalara uygun olarak para para
indirili hikmetini aklamaya dnerek yle buyurmaktadr: "Ve biz o Kur
'n ' insanlara ar ar okuman iin blm blm ayrdk ve onu ksm ksm
indirdik." Yani yirmi yllk bir sre boyunca biz senin zerine ksm ksm
ayrlm, blm halinde Kur'n' indirdik. Kur'n- Kerim'in nzul Ramazan
aynda mbarek Kadir gecesinde balamtr. Buradaki : "(ferakna)= onu
blm blm ayrdk" kelimesi edeli olarak (ferrakna) aklayc, beyan edici
eklinde, olmak zere ayet ayet indirdik, anlamnda da okunmutur.
Bunun byle olmas onu insanlara tebli edesin ve onu ar ar okuyasn
diyedir. Biz onu peyderpey ve belirtilen ekil ve nitelikte
indirdik. Yce Allah'n: "Ve onu ksm ksm indirdik." buyruunun "blm
blm ayrdk." buyruundan sonra gelmesinin faydas ise Kur'n- Kerim'in
indirilmesinin olaylara uygun olduunun aklanmasdr.
Daha sonra Yce Allah onlar durumlarna aldr etmeksizin ve onlar
kmseyerek u buyruklaryla tehdit etmektedir: "De ki: ster ona inann,
ister inanmayn..." Yani ey Muhammed sen u Kur'n' Kerim'in yeterli
mucize oluuna inanmayarak sana: "Sen bize yerden bir kaynak
fkrtncaya kadar sana asla inanmayacaz." (sra, 17/90) diyen bu
kfirlere de ki: Bu Kur'n'a ister iman edin, ister iman etmeyin, o
bizatihi haktr, onu Allah indirmitir ve ebediyyen baki kalacak bir
kitaptr.
"Muhakkak ki o daha nce kendilerine bilgi verilenlere ..." yani
kitaplarna smsk sarlp onda deiiklik yapmayan, tahrife uratmayan,
kitap ehli'nin salih ilim adamlarna bu Kur'n- Kerim okunduu
takdirde, Yce Allah'a tazim ve Allah'n kendilerine bu Kur'n- Kerim
ile vermi oluduu nimete kr olmak zere yzleri st secdeye kapanrlar.
Burada secdeye kapanmak: "eneleri st" kelimesi ile ifade edilmitir.
nk bir insan secdeye kapanmak zere yere doru ktnde yere yzn en yakn
olan blm enedir. Yahut da bu Yce Allah'a kar duyulan korku, hayet
ve alakgnlll mbalaa yoluyla ifade etmek iin kullanlm bir kinaye de
olabilir.
Bunlar secde ettikleri vakit: "Rabbimizi tenzih ederiz..."
derler. Yani Yce Allah' eksiksiz kudreti dolaysyla tazim ederiz,
eksiklerinden tenzih ederiz, ona kar sayg duyarz ve o sznden asla
caymaz. te bundan dolay daha sonra: "Rabbimizin vaadi phesiz yerini
bulur." diye buyurulmaktadr. Yani onun vaadi yerine gelir,
gerekleir, kanlmaz olarak tahakkuk eder.
Bunlar Mchid'in de belirttii gibi Muhammed (s.a.)'e
indirilenleri iittikleri vakit secdeye kapanan Kitap Ehli'nden bir
grup insandr. Zeyd b. Arar, Varaka b. Nevfel ve Abdullah b. Selm
bunlardandr.
Bu gibi kimselerin secdelerinden sz etmek cahiliye ve irk ehli
olanlara bir ta'rzdir. Bu cahiliye ehli eer Kur'n- Kerim'e iman
etmiyorsa dahi, phesiz onlardan daha hayrl, daha faziletli olan,
nceki kitaplar okumu, vahyin ne olduunu bilen Kitap Ehli'nin ilim
adamlar bu Kur'n- Kerim'e iman etmi, onu tasdik etmilerdir ve
bunlar kendi kitaplarnda gelecei vaat olunan peygamberin Hz.
Muhammed olduunu tespit etmilerdir. O bakmdan bu Kur'n- Kerim
onlara okunduunda Allah'n emrini tazim etmek, nceki indirilmi
kitaplarda verdii szn gerekletirmek ve Muhammed (s.a.)'i
gndereceine, ona da Kur'n- Kerimi indireceine dair mjdesini
gerekletirmek dolaysyla emrini tazim etmek zere Allah iin secdeye
kapanrlar. te ayeti kerimede sz konusu edilen "Rabbimizin vaadi
phesiz yerini bulur." buyruunda kastedilen vaat budur. Yani onun
Kur'n- Kerim'i indirip Muhammed (s.a.)'i gndereceine dair olan
vaadi.
Bunlarn secde ederkenki nitelikleri Yce Allah'n belirttii gibi:
"eneleri st kapanarak alarlar ve bu onlarn huuunu artrr."
eklindedir. Yani bunlar Allah'tan korktuklar iin onun Kitap ve
Rasulne iman ve tasdik ile Allah'a huu duyarak, alakgnlllk ile
alayarak, secde ederek, yzleri st kapanrlar.
Secde etmek de onlarn hu'larn yani iman ve teslimiyetlerini
artrr. Yce Allah'n u buyruunda olduu gibi: "Hidayet bulanlara
gelince, onlarn hidayetlerini artrd ve onlara takvalarn verdi."
(Muhammad, 47/17).
Rasulullah (s.a.) pek ok hadis-i erifinde alamay vmtr. Onlardan
birisini Tirmiz, bni Abbas'tan ylece rivayet etmektedir: Rasulullah
(s.a.)' yle buyururken dinledim: "ki gze ate demeyecektir. Yce
Allah'tan korkarak alayan bir gz ile Yce Allah yolunda (dmana kar)
snr bekleyerek geceyi geiren gz."
Yce Allah'a En Gzel simleriyle (Esma'l-Hsna le) Dua Etmek110- De
ki: ister 'Allah' diye dua edin, ister 'Rahman' deyin. Hangisini
derseniz deyin, en gzel isimler yalnz O'nundur. Namaznda sesini
ykseltme de, gizleme de, ikisi arasnda bir yol tut.
111- Ve de ki: "Hamd, hibir ocuk edinmemi O Allah'a mahsustur
ki, Onun mlknde bir orta da yoktur. Dknlkten tr O'nun bir yardmcs
da olmamtr ve O'nu tekbir ettike et.
AklamasBu buyruk Yce Allah hakknda Rahman adnn kullanlmasn kabul
etmeyen mriklere bir reddir. Yce Allah: "ster Allah diye dua edin
ister Rahman deyin..." diye buyurmaktadr. Yani ey Muhammed, sen
Mekke'de Yce Allah'n rahmet sfatn inkr eden ve ona Rahman adnn
verilmesini kabul etmeyen u mriklere de ki: Sizin Allah'a "Allah"
adn anarak dua etmeniz ile "Rahman" adn anarak dua etmeniz arasnda
bir fark yoktur. nk O gzel isimlerin sahibidir. el-Kef mellifi yle
demektedir: Allah ve Rah-mn'dan kast msemm deil isimdir. Buradaki
"veya" ise muhayyerlik ifade etmek iindir. Buna gre "ster Allah
diye dua edin, ister Rahman deyin" buyruunun anlam, siz ister bu
ismi kullann, ister br ismi; ister bunu aln, ister brn demektir.
Burada dua etmek ise seslenmek anlamnda deil, adlandrmak
anlamndadr.
Yce Allah'n "Hangisini derseniz deyin, en gzel isimler yalnz
O'nundur." buyruundaki ifadenin takdiri yledir: Yani sizler bu iki
isimden hangisini ad olarak verir ve hangisini anar iseniz, unu
bilin ki, onun btn isimleri gzeldir ve bu isimler tazim ve takdis
edilmektedir. Nitekim bir baka yerde Yce Allah yle buyurmaktadr:
"En gzel isimler yalnz O'nundur. Gklerde ve yerde bulunan ne varsa
O'nu tebih eder." (Har, 59/24). Yani siz hangi isim ile onu aracak
olursanz o gzeldir.
Daha sonra Yce Allah Kur'n okuma ve dua etme keyfiyetini bizlere
ylece gstermektedir: "Namaznda sesini ykseltme, gizleme de. kisi
arasnda bir yol tut." Yani namaz klarken Kur'n okuyuunu aktan yapma
ki, mrikler onu iitip Kur'n- Kerim'e, onu indirene, onu getirene
svmesinler. Ashabnn duymayaca ekilde gizleyerek, senden Kur'n'
renmelerini engelleyecek, Kur'n- Kerim'i onlara iittirmeyecek bir
ekilde de gizlice okuma! Sen aktan okumak ile gizli okumak arasnda
orta bir yol tut. te Kur'n okurken izlenecek en ideal yol budur. Bu
ise sesi ykseltmek ile onu gizli, sakl okumak arasndaki ortalamadr.
Aka okumasn ki evresinden dalmasmlar, Kur'n- Kerim'i ondan
dinlemekten yz evirmesinler yahut Kur'n- Kerim'e svmesinler;
gizlice okusun ki, onu dinlemek isteyen dinleyip ondan
yararlanabilsin.
Daha sonra Yce Allah bizlere nasl hamdedeceimizi reterek yle
buyurmaktadr: "Ve de ki: Hamd hibir ocuk edinmemi o Allah'a
mahsustur ki..." Yani yle de: Kullarna verdii nimetlere karlk hamd
ve kr yalnz Allah'ndr ve o kendisini, ztn eksikliklerden tenzih
etmek zere aadaki sfata sahip olandr:
1- O hibir ocuk edinmemitir: Onun ocuk edinmeye ihtiyac yoktur.
ocuk edinmek sonradan yaratlmlarn niteliklerindendir. O ise
sonradan yaratlm olmaktan mnezzehtir. Bu buyruk ile: "zeyir Allah'n
oludur" diyen Yahudiler ile, "Mesih Allah'n oludur" diyen
Hristiyanlarm kanaatleri de reddedilmektedir.
2- Yce Allah'n mlk ve hakimiyetinde hibir orta yoktur. nk o ayn
zamanda ortaa muhta deildir. ayet ortaa ihtiyac olsayd, aciz olmas
gerekirdi. Dier taraftan ilhlarn birden ok olmas kinatn dzenini
bozuklua ve onlar kendi aralarnda anlamazla gtrr: "Eer gklerle
yerde Allah'tan baka ilhlar bulunsayd, her ikisi de bozulur,
giderdi." (Enbiya, 21/22). Ve bylelikle ibadete, hamd ve kre lyk
olan bilinmezdi.
3- Yce Allah'n dknlkten tr hibir yardmcs olmaz. Yani O dkn
deildir ki, bu dknl dolaysyla herhangi bir kimseyi veli, yardmc
yahut danman edinsin. Aksine o Yce Allah, her eyi tek bana ortaksz
olarak yaratandr. Hepsini tek bana tedbir edendir, idare edendir,
kendi meetiyle onlar takdir edendir, belli llerle yaratandr.
te bu sfatlarn toplam Yce Allah'n u buyruklarnda yer almaktadr:
'De ki: O Allah'tr, bir ve tektir. O Allah'tr, O Samed'dir.
Domamtr, dourmamtr. Kimse de O'nun dengi deildir." (hls,
112/1-4).
"Ve onu tekbir ettike et." Yani haddi aan zalimlerin
sylediklerinden onu alabildiine ycelt, onun cell ve azametini ifade
et. te onun cell, azamet ve kudsiyetine uygun olan tazim budur. O
zat ile byk ve mtel olandr. Zat dolaysyla O vcib'l-vcd (varl
zorunlu) ve var olan her eye muhta olmad dolaysylada o yce ve
mteldir. Sfatlarndan da yledir. Eksiklik ifade eden btn sfatlardan
mnezzehtir, btn kemal sfatlar yalnz O'nun-dur. Fiillerinde de
yledir. O'nun mlknde hikmet ve meeti gerekmedike hibir ey meydana
gelmez. Koyduu hkmlerde de byledir. Mutlak olarak emretmek,
nehyetmek, aziz ve zelil klmak onun iidir. Kimse O'nun hkmn
kouturamaz, kimse O'nun herhangi bir hkmne de itiraz edemez. O
isimlerinde de byledir. Ancak en gzel isimleriyle anlr ve ancak stn
ve mukaddes sfatlar ile nitelendirilir.
mam Ahmed, Muz el-Chen'den Rasulullah (s.a.)'n yle buyurduunu
rivayet etmektedir: zzet ayeti, "Hamd hi bir ocuk edinmemi O Allah
'a mahsustur..." ayetinden itibaren surenin sonuna kadar olan
ayettir." Abdrrezzk da Abdlkerim b. Ebi mmeye'nin yle dediini
rivayet etmektedir: "Rasulullah (s.a.), Haim oullarndan bir ocuun
dili almaya balad m ona: "Hamd hibir ocuk edinmemi..." ayetini
sonuna kadar yedi defa retirdi."
el-Bahru'1-Muht, VI/5.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/12-13
Bu ez-Zhr ile Urve'nin grdr. Buna gre sra Rebulevvel aynda
olmutur. Hafz el-Makdis ise Siret'inde senedi sahih olmayan bir
hadis rivayet etmektedir. Buna gre sra, Recep aynn 27 nci gecesinde
gereklemitir (bni Kesr, el-Bidye ve'n-Nihye, III/108-109).
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/13-15.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/21-23.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/26-27.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/30-34.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/39-42.
Bu hadisi el-Kudai, Ali (r.a.)'den rivayet etmi olup hasen bir
hadistir.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/54.
Daha nce geen drt tr ise tevhidin ve yalnzca Yce Allah'a
ibadetin emredilmesi, anne babaya iyilik emri, yakn akrabaya,
yoksula ve yolcuya cimrilik ve hakszlk olmakszn hakknn
verilmesidir. Anne ve babann hakk ise u be eydir: Onlara f bile
dememek, azarlayc bir szle onlara sert kmamak, buna karlk ho ve
gzel sz sylemek, alabildiine alakgnlllk gstermek ve onlara rahmet
ile dua etmek.
Rz, XX, 198-199.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/60-68.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/72-73.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/77.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/78-79.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/82-84.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/87-89.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/95-98.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/103-104.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/109-111.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/115-116.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/121-122.
Zemaher, 11/243.
Raz, XXI/28.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/129-134.
Raz, XXI/53-54. Zamaher, 11/245.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/142-143.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/147-148.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/153-157.
Razi,XXI/64.
Razi,XXI/64.
Bu hadisi Ahmed, Tirmiz, Beyhak, Tabern, Nese ve bni Mce rivayet
etmitir.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/162-166.
Zemaher, 11/249.
Raz, XXI/71.
Raz, XXI/72.
Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 8/172-173.