1
UDHËZUES PËR MËSUESIT GjEoGRafI 10
AurelA Goce
2
www.ideart.al
Adresa: Rruga “Ibrahim Rugova” Kompleksi “Green Park” 2/10
Tiranë Shqipë[email protected]
Tel: ++355 4 2233205
Botues: Redin Jegeni Redaktor letrar: Loredan Bubani
© Copyright iDeART© Të gjitha të drejtat e rezervuara.
Riprodhimi i librit, qoftë edhe në formë të pjesëshme, është i ndaluar.nuk mund të kopjohet asnjë tekst apo zgjidhje grafike e tij pa lejen dhe miratimin paraprak të iDeART, i cili është mbajtës i vetëm i së drejtës së botimit dhe shpërndarjes së tij, përveç rasteve kur kjo e drejtë lejohet qartazi nga ligji.Botuesi është i gatshëm t’i ofrojë të drejtat pa pagesë për citimet, përdorimet me qëllim studimi vetiak apo për elementë të veçantë grafikë që gjenden në këtë libër, duke nënshkruar fillimisht marrëveshje për to. Të drejtat morale të autorëve dhe artistëve që punuan për realizminin e këtij projekti mbrohen nga iDeART, bazuar në legjislacionin shqiptar mbi pronësinë intelektuale dhe të Drejtat e Autorit, nr. 9380, dt. 28.04.2005 si dhe në konventat, dispozitat dhe marrëveshjet ndërkombëtare.
iSBn 978-9928-201-36-2(shënimi CiP i katalogut gjendet në Bibliotekën Kombëtare Tiranë)
3
PËRMBAJTJA
Parathënie ........................................................................................................................................... 5
Plani lëndor vjetor ..............................................................................................................................8
Planifikimi ditor për çdo temë mësimore .................................................................................. 35
4
5
PARATHËNIE
Libri i mësuesit “Gjeografia 10” është një mjet didaktik që vjen në ndihmë të mësuesit, në mbështetje të tekstit mësimor përkatës të përgatitur dhe botuar nga Shtëpia botuese Ideart .Mbështetur në programin mësimor, Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi (shkalla 5) për lëndën Gjeografia 10, në tematikën “Proceset natyrore dhe shoqërore,” ky libër për mësuesin përmbush kompetencat bazë të fushës që lidhen me kompetencat kyçe ndërmjet rezultateve të të nxënit të secilës prej tetë nëntematikave:1. Toka si planet i sistemi diellor ( 9 orë)2. Paraqitja e sipërfaqes së tokës në glob, hartë dhe plan ( 8 orë)3. Atmosfera ( 14 orë)4. Hidrosfera ( 9 orë)5. Litosfera dhe historia e Tokës (8 orë)6. Biosfera ( 2 orë)7. Dinamika e Tokës ( 18 orë)8. Mjedisi dhe ndikimi i veprimtarisë njerëzore ( 4 orë)Konceptimi i hartimit të përmbajtjes së librit për mësuesit e Gjeografisë 10 synon:- Zbërthimin e kornizës kurikulare të arsimit parauniversitar me qëllim krijimin e kushteve për ndërtimin e
kompetencave kyçe për nxënien gjatë gjithë jetës si dhe të kompetencave të fushës “Shoqëria dhe Mjedisi” që lidhen me to.
- vlefshmërinë si burim dhe aftësim profesional për mësuesit/et e gjeografisë.- sugjerimin e metodave, teknikave, strategjive të mësimdhënies e të nxënies të cilat nxitin interesin
gjithëpërfshirjen, ndërveprimin dhe punën kërkimore të nxënësve.- përdorimin efektiv të TIK-ut në proçesin e mësimdhënies së gjeografisë si mjet për sigurimin dhe komunikimin
e informacionit.Shtjellimi i orëve mësimore (modelet) janë rekomandime që do ti shërbejnë mësuesit/es për të sqaruar pyetjet që mund të ketë:- Si mund të ndërthuren disa teknika të mësimdhënies brenda një ore mësimi?- Si duhet të planifikohen raportet kohore mes punës së mësuesit/es, veprimtarisë së nxënësve dhe
bashkëpunimit ndërmjet tyre?- Si organizohet etapa e reflektimit (rrjeti i diskutimit)?- Si mund të realizojnë kompetencat mësimore dhe të organizojnë orën mësimore për për një tematikë të
caktuar?- Çfarë rruge dhe çfarë hapash duhet të ndjekin nxënësit/et për të realizuar projektin mësimor të planifikuar?Hartimi i planit mësimor vjetor bazuar në programin e MAS, do të jetë një ndihmesë në punën e mësuesit/es të gjeografisë pasi është ideuar dhe hartuar duke përfshirë rezultatet e të nxënit si njohuritë, shkathësitë dhe qendrimit/vlerat.Sidoqoftë ky udhëzues, mbetet thjesht sugjerues dhe ndihmës, aspak detyrues. Duke u bazuar tek ky udhëzues, gjithësecili nga ju mund të zhvillojë ide planifikuese dhe zbatuese më të arrira sesa ato që janë sugjeruar.
6
7
Korniza KurriKulare
KomPetencat Kyçe Për nxënien gjatë gjithë jetës
Kompetencat shprehen nëpërmjet përdorimit të njohurive, shkathtësive, vlerave dhe qëndrimeve në trajtimin e plotë dhe të kuptueshëm të situatave të kontekstit. Zhvillimet e sipërpërmendura dhe nevojat për ndryshime arsimore e bëjnë të qartë domosdoshmërinë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Qytetarëve të shoqërisë së dijes u nevojitet të zhvillojnë njohuritë, shkathtësitë, vlerat dhe qëndrimet vetjake, shoqërore dhe ato që lidhen me botën e punës dhe tregun e lirë. Procesi i arsimimit do t’i mundësojë çdo nxënësi zotërimin e kompetencave kyçe, të nevojshme për jetën dhe punën.Rrugët dhe mënyrat me të cilat njerëzit i qasen sot informacionit dhe shërbimeve ndryshojnë vazhdimisht. Për këtë arsye, të gjitha moshat kanë nevojë të pajisen me kompetenca të reja që i ndihmojnë të përshtaten në botën e sotme digjitale, jo vetëm nëpërmjet fitimit të njohurive dhe aftësive teknike, por edhe nëpërmjet të kuptuarit të thellë të mundësive, sfidave dhe çështjeve etike, ligjore dhe shoqërore që lindin ose shoqërojnë zhvillimet e reja ekonomike, shoqërore dhe teknologjike.Këto ndryshime shtrojnë domosdoshmërinë e zotërimit të kompetencave që i aftësojnë individët të menaxhojnë ndryshimet dhe situatat e reja. Në përputhje me qëllimet e arsimit parauniversitar, këto kompetenca janë:
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit.2. Kompetenca e të menduarit.3. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë.4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin.5. Kompetenca personale.6. Kompetenca qytetare.7. Kompetenca digjitale.
Korniza KurriKulare e arSiMiT ParauniVerSiTarTË rePuBliKËS SË SHQiPËriSËTiranË, 2014
8
For
ma
tP
Lan
i më
sim
or
Vje
to
r -
KLa
sa x
FUsh
at
: sh
oQ
ër
ia D
he
mje
Dis
i Lë
nD
a: g
jeo
gr
aFi
tem
atik
a n
ënte
mat
ikat
sh
përn
darj
a e
përm
bajt
jes
së lë
ndës
shta
tor
- Dhj
etor
jana
r - m
ars
Pri
ll - Q
ersh
or
Pro
cese
t na
tyro
re
dhe
shoq
ëror
e
(72
orë)
toka
si p
lane
t i
sist
emit
die
llor
Para
qitj
a e
sipë
rfaq
es s
ë to
kës
në g
lob,
ha
rtë
dhe
plan
atm
osfe
ra
(24
orë)
1. G
alak
tikat
dhe
yje
t 2.
Sist
emi d
iello
r 3.
Plan
etët
, ast
eroi
dët,
kom
etat
, m
eteo
rët d
he s
atel
itët
4. H
ëna
e To
kës
5. To
ka, p
lane
ti ku
jeto
jmë
6. Q
arku
llim
i i To
kës
rret
h D
ielli
t, pa
soja
t Gje
ogra
fia s
i shk
encë
7.
Bise
dë 1
: Zhv
illim
i i te
knol
ogjis
ë dh
e ek
splo
rimi i
hap
ësirë
s 8.
Përs
ëritj
e 1:
“Sist
emi d
iello
r”9.
Proj
ekt 1
: “Fo
rcat
ekz
ogje
ne/
endo
gjen
e- m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së To
kës,
duke
për
ftuar
pej
sazh
e tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Ev
iden
timi, r
oli d
he r
ëndë
sia e
kë
tyre
pej
sazh
eve
për
mje
disin
gj
eogr
afik”
(Ora
e p
arë
e pr
ojek
tit,
me
tem
ë: “Z
gjid
hje
prob
lem
esh”
)10
. G
lobi
dhe
rrje
ti gj
eogr
afik
11.
Punë
pra
ktik
e 1:
“Për
cakt
imi i
koh
ës
loka
le d
he i
gjat
ësisë
gje
ogra
fike
të v
ende
ve të
ndr
yshm
e”
12.
Har
ta d
he e
lem
ente
t e s
aj
13.
Kla
sifiki
mi i
har
tave
dhe
lloj
et e
tyre
14
. M
etod
at e
par
aqitj
es s
ë du
kuriv
e gj
eogr
afike
në
hart
a
15
. P
unë
prak
tike
2:
9
tem
atik
a n
ënte
mat
ikat
sh
përn
darj
a e
përm
bajt
jes
së lë
ndës
shta
tor
- Dhj
etor
jana
r - m
ars
Pri
ll - Q
ersh
or
Pro
cese
t na
tyro
re
dhe
shoq
ëror
e
(72
orë)
toka
si p
lane
t i
sist
emit
die
llor
Para
qitj
a e
sipë
rfaq
es s
ë to
kës
në g
lob,
ha
rtë
dhe
plan
atm
osfe
ra
(24
orë)
1. G
alak
tikat
dhe
yje
t 2.
Sist
emi d
iello
r 3.
Plan
etët
, ast
eroi
dët,
kom
etat
, m
eteo
rët d
he s
atel
itët
4. H
ëna
e To
kës
5. To
ka, p
lane
ti ku
jeto
jmë
6. Q
arku
llim
i i To
kës
rret
h D
ielli
t, pa
soja
t Gje
ogra
fia s
i shk
encë
7.
Bise
dë 1
: Zhv
illim
i i te
knol
ogjis
ë dh
e ek
splo
rimi i
hap
ësirë
s 8.
Përs
ëritj
e 1:
“Sist
emi d
iello
r”9.
Proj
ekt 1
: “Fo
rcat
ekz
ogje
ne/
endo
gjen
e- m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së To
kës,
duke
për
ftuar
pej
sazh
e tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Ev
iden
timi, r
oli d
he r
ëndë
sia e
kë
tyre
pej
sazh
eve
për
mje
disin
gj
eogr
afik”
(Ora
e p
arë
e pr
ojek
tit,
me
tem
ë: “Z
gjid
hje
prob
lem
esh”
)10
. G
lobi
dhe
rrje
ti gj
eogr
afik
11.
Punë
pra
ktik
e 1:
“Për
cakt
imi i
koh
ës
loka
le d
he i
gjat
ësisë
gje
ogra
fike
të v
ende
ve të
ndr
yshm
e”
12.
Har
ta d
he e
lem
ente
t e s
aj
13.
Kla
sifiki
mi i
har
tave
dhe
lloj
et e
tyre
14
. M
etod
at e
par
aqitj
es s
ë du
kuriv
e gj
eogr
afike
në
hart
a
15
. P
unë
prak
tike
2:
A. S
i të
lexo
hen
dhe
si t
ë pë
rdor
en h
arta
t e
ndry
shm
e gj
eogr
afike
e t
opog
rafik
e B.
Pro
fili t
opog
rafik
dhe
ndë
rtim
i i t
ij 16
. Për
sëri
tje 2
”Har
togr
afia”
17. T
estim
1: “
Sist
emi d
iello
r, H
arto
grafi
a”
18. P
ërbë
rja
dhe
stru
ktur
a e
atm
osfe
rës
19. R
reza
timi d
iello
r 20
. Tem
pera
tura
e a
jrit
21.
Pun
ë pr
aktik
e 3:
“M
atja
dhe
llo
gari
tja e
tem
pera
turë
s së
ajr
it”
22. U
ji në
atm
osfe
rë
23.
Punë
pra
ktik
e 4:
“N
dërt
imi d
he
inte
rpre
timi i
gra
fikëv
e dh
e i
diag
ram
eve
të r
eshj
eve”
24
. Try
snia
atm
osfe
rike
dh
e m
asat
ajro
re
atm
osfe
ra
hid
rosf
era
Lito
sfer
a dh
e hi
stor
ia e
tok
ës
(24
orë)
1. P
unë
prak
tike
5: “
Llog
aritj
a e
stud
imi i
ndr
yshi
mit
të
trys
nisë
në
drej
tim v
ertik
al”
2. E
rëra
t dh
e llo
jet
e ty
re
3. M
uson
et d
he e
rëra
t lo
kale
4.
Erë
rat
cikl
onik
e dh
e an
ticik
loni
ke
5. M
oti d
he k
lima
6. S
hpër
ndar
ja e
klim
ave
në r
ruzu
llin
tokë
sor
7. P
ërsë
ritje
3:”
Atm
osfe
ra”
8. U
jëra
t në
nat
yrë
dhe
klas
ifiki
mi i
tyr
e 9.
Val
ët d
etar
e (o
qean
ike)
dh
e ba
ticat
e z
batic
at
10.
Rry
mat
oqe
anik
e (d
etar
e)
11. U
jëra
t në
ntok
ësor
e dh
e bu
rim
et
10
12 L
umen
jtë
13. P
unë
prak
tike
6:”L
loga
ritja
e e
lem
ente
ve
hidr
olog
jike
të lu
mit”
14
. Li
qene
t 15
. Bo
ra e
për
hers
hme
dhe
akul
lnaj
at
16.
Përs
ëritj
e4:”
Hid
rosf
era”
17. N
dërt
imi b
rënd
shëm
dhe
ve
çori
të fi
zike
të
Tokë
s 18
. Pun
ë pr
aktik
e 7:
“N
dërt
imi
dhe
veço
ritë
fizi
ke t
ë To
kës “
19.
Përb
ërja
min
eral
ogjik
e dh
e pe
trog
rafia
e k
ores
tok
ësor
e 20
. Shk
ëmbi
njtë
sed
imen
tarë
dh
e m
etam
orfik
ë 21
. H
isto
ria
gjeo
logj
ike
e To
kës
22.
Përs
ëritj
e 5”
Lito
sfer
a”
23. T
estim
2: “
Atm
osfe
ra,
Hid
rosf
era,
Lito
sfer
a”24
. Pro
jekt
1: “
Forc
at e
kzog
jene
/en
dogj
ene-
mod
elue
se
të fu
qish
me
të s
ipër
faqe
s së
Tok
ës, d
uke
përf
tuar
pe
jsaz
he t
ipik
e pë
r pr
oces
in
apo
duku
rinë
për
katë
se.
Evid
entim
i, ro
li dh
e rë
ndës
ia
e kë
tyre
pej
sazh
eve
për
mje
disi
n gj
eogr
afik”
(Ora
e d
ytë
e pr
ojek
tit,
me
tem
ë :“
Shk
ëmbi
me
ndër
pers
onal
e”)
11
Bio
sfer
a D
inam
ika
e to
kës
mje
disi
dhe
ndi
kim
i i v
epri
mta
risë
nj
erëz
ore
(24
orë)
1. F
lora
2.
Fau
na
3. P
llaka
t e
litos
ferë
s dh
e nd
ikim
i i t
yre
në g
jeos
iste
m
4. L
ëviz
jet
epiro
gjen
ike
(luha
tëse
) e
orog
jeni
ke (
mal
form
uese
) 5.
Duk
uritë
vul
lkan
ike
dhe
vullk
anet
6.
Tër
met
et
7. P
unë
prak
tike
8: “
Vend
osja
në
hart
ë e
mal
eve
dhe
vullk
anev
e, s
i dh
e br
ezav
e kr
yeso
rë s
izm
ikë”
8.
Tje
tërs
imi d
he n
diki
mi i
tij
në s
ipër
faqe
n e
Tokë
s 9.
Dhe
rat
10.
Ndi
kim
i i fo
rcës
së
rënd
esës
në
relie
v (S
hëm
bjet
dhe
rrë
shqi
tjet)
11
. Vep
rim
tari
a tr
etës
e e
ujër
ave
sipë
rfaq
ësor
e e
nënt
okës
ore
(Duk
uritë
kar
stik
e)
12. V
epri
mta
ria
e lu
men
jve
(Rel
ievi
lum
or)
13. V
epri
mta
ria
gjeo
dina
mik
e e
detit
(R
elie
vi b
regd
etar
) 14
. Vep
rim
tari
a e
akul
lnaj
ave
(Rel
ievi
aku
llnaj
or)
15. V
epri
mta
ria
e er
ës
(Rel
ievi
eol
ik)
164
16. P
unë
prak
tike
9: “
Të
përc
akto
hen
në t
abel
ë fa
ktor
ët
e pr
oces
et e
kzog
jene
,si
dhe
form
at e
rel
ievi
t ek
zogj
en
të k
riju
ara
prej
tyr
e”
17.
Përs
ëritj
e 6”
Din
amik
a e
tokë
s”
12
18. P
roje
kt 1
: “Fo
rcat
ekz
ogje
ne/
endo
gjen
e- m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së T
okës
, du
ke p
ërftu
ar p
ejsa
zhe
tipik
e pë
r pr
oces
in a
po d
ukur
inë
përk
atës
e. E
vide
ntim
i, ro
li dh
e rë
ndës
ia e
kët
yre
pejs
azhe
ve
për
mje
disi
n gj
eogr
afik”
(Ora
e t
retë
e p
roje
ktit,
me
tem
ë: “
Prez
antim
i i p
roje
ktit”
)19
. Pro
jekt
1: “
Forc
at e
kzog
jene
/en
dogj
ene-
mod
elue
se t
ë fu
qish
me
të s
ipër
faqe
s së
Tok
ës,
duke
për
ftuar
pej
sazh
e tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e k
ëtyr
e pe
jsaz
heve
pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(O
ra e
kat
ërt
e pr
ojek
tit m
e te
më:
“ Pr
ezan
timi i
pro
jekt
it”)
20. P
roje
kt 1
: “Fo
rcat
ekz
ogje
ne/
endo
gjen
e- m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së T
okës
, du
ke p
ërftu
ar p
ejsa
zhe
tipik
e pë
r pr
oces
in a
po d
ukur
inë
përk
atës
e. E
vide
ntim
i, ro
li dh
e rë
ndës
ia e
kët
yre
pejs
azhe
ve
për
mje
disi
n gj
eogr
afik”
(Ora
e p
estë
e p
roje
ktit
me
tem
ë: “
Prez
antim
i i p
roje
ktit”
)
21.
Mar
rëdh
ënie
nje
ri-
mje
dis
gjeo
grafi
k 22
. Mbr
ojtja
e t
okav
e ng
a nd
otja
dhe
shk
atër
rim
i 23
. Ndo
tja e
atm
osfe
rës
dhe
mas
at p
ër m
broj
tjen
e sa
j 24
. M
broj
tja e
ujë
rave
nga
ndo
tja
13
For
ma
t i
PLa
niF
iKim
it 3
- mU
jor
FUsh
a: s
ho
Që
ria
Dh
e m
jeD
isi
Lën
Da
: gje
og
ra
Fi
Rez
ulta
tet
e të
nxë
nit
sipa
s ko
mpe
tenc
ave
kyçe
që
real
izoh
en n
ë lë
ndën
e G
jeog
rafis
ëm
bësh
tetu
r në
pro
gram
in lë
ndor
, shk
alla
V d
he t
ekst
in m
ësim
or “
Gje
ogra
fia 1
0”.
Kom
pete
nca
e ko
mun
ikim
it dh
e të
shp
rehu
rit
Nxë
nësi
kom
unik
on n
ë m
ënyr
ë ef
ektiv
e
shpr
ehet
për
mes
një
form
e të
kom
unik
imit,
për
një
tem
ë të
cak
tuar
në
një
mat
eria
l gje
ogra
fik (p
reza
ntim
) pre
j 200
fjal
ësh
dhe
veço
n çë
shtje
t kr
yeso
re t
ë ng
ritu
ra n
ë m
ater
ial (
prez
antim
);
përd
or d
rejt
stru
ktur
ën d
he r
regu
llat
stan
dard
e të
dre
jtshk
rim
it të
gju
hës
amta
re n
ë ko
ntek
ste
dhe
form
a të
ndr
yshm
e të
shk
rim
it, s
i: es
e, e
-mai
l (po
stë
elek
tron
ike)
, let
ër fo
rmal
e dh
e jo
form
ale
etj.
;
prez
anto
n nj
ë pr
ojek
t, të
har
tuar
ind
ivid
ualis
ht d
he n
ë gr
up, p
ër n
jë t
emë
të c
aktu
ar
gjeo
grafi
ke d
uke
përd
orur
në
mën
yrë
efek
tive
tekn
olog
jinë
info
rmat
ive
dhe
tekn
olog
ji të
tje
ra.
Kom
pete
nca
e të
men
duar
it
Nxë
nësi
men
don
në m
ënyr
ë kr
ijues
epr
ezan
ton,
në
form
a të
ndr
yshm
e të
të s
hpre
huri
t, m
ënyr
ën e
gru
mbu
llim
it, të
zgj
edhj
es d
he të
kla
sifik
imit
të in
form
atav
e pë
r nj
ë te
më
të c
aktu
ar, o
fron
arg
umen
te p
ër z
hvill
imet
akt
uale
lidh
ur m
e te
mën
për
katë
se;
krah
ason
të
pakt
ën t
ri b
urim
e të
ndr
yshm
e të
info
rmim
it pë
r tr
ajtim
in e
tem
ës, a
rgum
ento
n sa
ktës
inë,
rret
hana
t, gj
en
ngja
shm
ëritë
dhe
dal
limet
, duk
e u
bazu
ar n
ë kr
itere
t e
përc
aktu
ara
më
parë
, i p
reza
nton
gje
tjet
krye
sore
par
a të
tje
rëve
në
form
a të
ndr
yshm
e sh
preh
ëse,
duk
e pë
rdor
ur t
ekno
logj
inë
info
rmat
ive;
hart
on n
jë d
etyr
ë m
e te
kst,
apo
krijo
n nj
ë si
tuat
ë lo
gjik
e ng
a je
ta e
për
dits
hme,
e c
ila p
ërm
ban
një
mes
azh
që k
ërko
n zg
jidhj
e du
ke u
baz
uar
në n
johu
ritë
par
apra
ke, p
reza
nton
mën
yrën
/pro
cedu
rën
e zg
jidhj
es s
ë pr
oble
mit
para
të
tjerë
ve.
krijo
n nj
ë si
tuat
ë pë
r m
arrj
en e
një
ven
dim
i për
jetë
n e
vet o
se z
gjid
hjen
e n
jë p
robl
emi m
e in
tere
s sh
oqër
or, li
dh v
endi
min
m
e pa
soja
t në
mën
yrë
të p
ërgj
egjs
hme,
e p
reza
nton
gja
të n
jë d
ebat
i me
mos
hata
rë n
ë nj
ë ko
hëzg
jatje
të
cakt
uar,
duke
u
bazu
ar n
ë kë
të p
ërvo
jë, m
err
vend
ime
dhe
inic
iativ
a të
dob
ishm
e pë
r ve
te, p
ër s
hkol
lën
dhe
më
gjer
ë.
14
Kom
pete
nca
e të
nxë
nit
Nxë
nësi
mës
on p
ër t
ë nx
ënë
shfr
ytëz
on n
ë m
ënyr
ë ef
ektiv
e pë
rvoj
at p
arap
rake
gja
të z
gjid
hjes
së
situ
atav
e të
ndr
yshm
e në
jetë
n e
përd
itshm
e ap
o gj
atë
krye
rjes
së
ndon
jë d
etyr
e os
e ve
prim
tari
e në
lënd
ën e
gje
ogra
fisë,
disk
uton
dhe
nda
n pë
rvoj
at m
e të
tje
rët
për
mën
yrat
m
ë pr
aktik
e të
shf
rytë
zim
it të
për
voja
ve p
arap
rake
në
arri
tjen
e di
jeve
të
reja
;
para
shtr
on p
yetje
dhe
shf
aq m
endi
me
të s
truk
turu
ara
për
zgjid
hjen
e n
jë p
robl
emi a
po d
etyr
e të
një
tem
e të
cak
tuar
, bën
përm
bled
hjen
e s
ë pa
ku d
y ve
prim
eve
të p
ërdo
rura
të
cila
t pë
rcak
tojn
ë dr
ejtim
in e
mët
ejsh
ëm t
ë të
nxë
nit
për
tem
ën
apo
prob
lem
in e
cak
tuar
;
zgjid
h nj
ë pr
oble
m t
ë ca
ktua
r m
ësim
or o
se n
jë s
ituat
ë ng
a je
ta e
për
dits
hme;
në b
azë
të n
jë p
lani
fikim
i të
dhën
ë dh
e në
baz
ë të
rez
ulta
tit t
ë fit
uar
vërt
eton
sak
tësi
në e
pla
nifik
imit
dhe
treg
on m
e sh
embu
j se
si d
o të
zba
tojë
str
ateg
jinë
e nd
jeku
r ed
he n
ë si
tuat
a dh
e ko
ntek
ste
të t
jera
gja
të t
ë nx
ënit;
përg
atit
me
suks
es n
jë p
ërm
bled
hje
të d
osje
s pe
rson
ale
(por
tofo
lit),
me
jo m
ë pa
k se
900
fjal
ë, m
e që
llim
të v
etëv
lerë
sim
it të
për
pari
mit
të v
et n
ë nj
ë fu
shë
mës
imor
e të
cak
tuar
, veç
on n
ë fu
nd të
për
mbl
edhj
es d
isa
çësh
tje q
ë vë
rtet
ojnë
për
pari
min
e
vet
dhe
disa
nev
oja
të d
omos
dosh
me
për
përm
irës
imin
e a
vanc
imit
të m
ëtej
shëm
;
shfr
ytëz
on, n
ë m
ënyr
ë të
pav
arur
, udh
ëzim
et e
dhë
na n
ë nd
onjë
bur
im in
form
acio
ni p
ër t
ë kr
yer
një
vepr
im, a
ktiv
itet,
dety
rë o
se p
ër t
ë zg
jidhu
r nj
ë pr
oble
m q
ë kë
rkoh
et p
rej t
ij, vl
erës
on v
etë
perf
orm
ancë
n dh
e re
zulta
tin e
arr
itur,
duke
iu
refe
ruar
qël
limev
e fil
lest
are
(p.s
h., b
urim
e të
info
rmac
ioni
t në
libë
r, re
vist
ë, en
cikl
oped
i, in
tern
et, h
artë
, gra
fik, s
kicë
etj)
.
Kom
pete
nca
për
jetë
n,
sipë
rmar
rjen
dhe
mje
disi
n
Nxë
nësi
kon
trib
uon
në m
ënyr
ë pr
oduk
tiv
përg
atit,
pre
zant
on, d
rejto
n dh
e m
err
pjes
ë në
një
fush
atë
të in
form
imit
të q
ytet
arëv
e pë
r nj
ë te
më
të c
aktu
ar, d
uke
u m
bësh
tetu
r në
ide
të r
eja,
bazu
ar n
ë re
zulta
te t
ë pr
itshm
e të
për
cakt
uara
qar
të (p
.sh.
, fus
hatë
info
rmim
i për
mbr
ojtje
n e
mje
disi
t et
j.);
hulu
mto
n dh
e an
aliz
on f
orm
a të
ndr
yshm
e të
sip
ërm
arrj
es p
ër m
undë
si t
ë or
ient
imit
për
karr
ierë
n, s
i dh
e pë
r të
ko
ntri
buar
në
të m
irë
të k
omun
itetit
;
dem
onst
ron
shpr
ehi o
rgan
izat
ive
në p
unët
indi
vidu
ale
dhe
në e
kip
përm
es s
ituat
ave
real
e në
det
yrat
e v
eçan
ta m
ësim
ore
apo
në v
epri
mta
ri p
ër je
të, p
ër p
unë
dhe
për
mje
dis
duke
men
axhu
ar p
oten
cial
in in
divi
dual
dhe
atë
të g
rupi
t si d
he k
ohën
, rr
eziq
et d
he b
uxhe
tin n
ë di
spoz
icio
n;
hart
on n
jë p
roje
kt m
e fa
za t
ë m
enax
huar
a m
irë
(indi
vidu
alis
ht o
se n
ë gr
up)
duke
shk
ëmby
er, k
onsu
ltuar
dhe
info
rmua
r të
tje
rët
si d
he d
uke
iden
tifiku
ar d
he v
lerë
suar
bur
imet
nje
rëzo
re, m
ater
iale
dhe
mon
etar
e në
për
puth
je m
e re
zulta
tet
e pr
itshm
e;
anal
izon
gje
ndje
n e
mje
disi
t (në
kla
së, n
ë sh
kollë
, në
kom
unite
t apo
më
gjer
ë), p
asoj
at e
ndo
tjes,
prop
ozon
alte
rnat
iva
për
mbi
këqy
rje
dhe
men
axhi
m t
ë dr
ejtë
të
gjen
djes
së
vler
ësua
r m
ë të
ndj
eshm
e dh
e in
icio
n zg
jidhj
e ko
nkre
te
15
Kom
pete
nca
pers
onal
eN
xënë
si b
ën je
të t
ë sh
ënde
tshm
anal
izon
për
parë
sitë
dhe
dob
ësitë
per
sona
le d
uke
i evi
dent
uar
mas
at p
ërm
es t
ë ci
lave
syn
on t
ë m
bësh
tesë
ava
ncim
in
pers
onal
, në
përp
arës
itë q
ë ka
dhe
mas
at p
ërm
es t
ë ci
lave
syn
on t
ë pë
rmir
ësoj
ë do
bësi
të p
erso
nale
.
Kom
pete
nca
qyte
tare
Nxë
nësi
për
kush
tohe
t nd
aj t
ë m
irës
së
përb
ashk
ëtde
mon
stro
n sh
embu
j të
pje
sëm
arrj
es d
emok
ratik
e dh
e dr
ejto
n fo
rma
të n
drys
hme
të d
isku
timit
për
pjes
ëmar
rjen
e
qyte
tarë
ve n
ë pr
oces
et e
ven
dim
mar
rjes
dem
okra
tike
në n
ivel
e të
ndr
yshm
e (p
.sh.
: në
fam
ilje,
në
shko
llë, n
ë ko
mun
itet,
loka
l dhe
sht
etër
or)
duke
tre
guar
tol
eran
cë d
he r
espe
kt p
ër p
yetje
t dh
e ko
men
tet
e të
tje
rëve
;de
mon
stro
n sh
embu
j kon
kret
ë të
mbr
ojtje
s së
mje
disi
t na
tyro
r dh
e at
ij të
kri
juar
nga
nje
riu
në a
ktiv
itete
të
jetë
s së
pë
rdits
hme
në s
htëp
i, në
kla
së, n
ë sh
kollë
dhe
në
kom
unite
t, pr
opoz
on a
ltern
ativ
a se
si
të g
jithë
qyt
etar
ët m
und
të
kont
ribu
ojnë
në
mën
yra
të n
drys
hme
për
këtë
pro
ces;
disk
uton
me
të tj
erët
apo
në
një
form
ë tje
tër
të të
shp
rehu
rit,
para
qet i
nter
esin
per
sona
l për
çës
htje
pub
like,
sho
qëro
re,
hist
orik
e, n
atyr
ore
dhe
jep
prop
ozim
e pë
r zg
jidhj
en e
ndo
një
prob
lem
i në
kom
unite
t e
më
gjer
ë në
një
fush
ë të
cak
tuar
.
Kom
pete
nca
digj
ital
e
Nxë
nësi
për
dor
tekn
olog
jinë
për
të n
xitu
r in
ovac
ioni
npë
rdor
mje
tet
digj
itale
dhe
mje
dise
t in
form
ativ
e du
ke p
ërfs
hirë
kom
unik
imet
në
dist
ancë
për
zhv
illim
in e
njo
huri
ve;
gjen
, org
aniz
on, a
naliz
on, p
ërpu
non
dhe
përd
or in
form
acio
nin
nga
një
shum
ëllo
jshm
ëri b
urim
esh
të n
drys
hme;
pë
rdor
mje
tet
digj
itale
për
të
përp
unua
r, kr
ijuar
, rea
lizua
r dh
e de
mon
stru
ar t
ema
mës
imor
e në
përm
jet
vizu
aliz
imev
e të
fil
mua
ra a
po t
ë an
imua
ra.
16
Rez
ulta
tet
e të
nxë
nit
sipa
s ko
mpe
tenc
ave
të lë
ndës
Gje
ogra
fia 1
0, s
hkal
la e
pes
të
Vëzh
gim
i dhe
het
imi i
duk
uriv
e gj
eogr
afike
Nxë
nësi
:•
përc
akto
n nj
ë çë
shtje
gje
ogra
fike
për
kërk
im/h
etim
;•
form
ulon
pye
tje o
se je
p sh
pjeg
im, z
gjid
hje
ose
opin
ion
duke
për
cakt
uar
disa
asp
ekte
the
lbës
ore
të ç
ësht
jes;
• pë
rcak
ton
mar
rëdh
ënie
t shk
ak-p
asoj
ë të
duk
uriv
e gj
eogr
afike
që
ndod
hin
në s
iste
met
nat
yror
e të
Tokë
s dh
e du
kuri
ve g
jeog
rafik
e që
ndo
dhin
në
vend
e dh
e ra
jone
të
ndry
shm
e.
Mbl
edhj
a, v
lerë
sim
i dhe
kom
unik
imi i
info
rmac
ioni
t
Nxë
nësi
:•
përd
or b
urim
e in
form
acio
ni q
ë m
und
të n
drys
hojn
ë be
sues
hmër
inë
e ty
re;
• zg
jedh
bur
imet
më
të p
ërsh
tats
hme
nga
tërë
sia
e bu
rim
eve
parë
sore
dhe
dyt
ësor
e në
dis
pozi
cion
;•
përc
akto
n m
etod
at, s
trat
egjit
ë os
e te
knik
at e
për
shta
tshm
e;•
kom
unik
on (m
e sh
krim
, me
gojë
, gra
fikis
ht, v
izua
lisht
) shp
ërnd
arje
n ha
pësi
nore
të d
ukur
ive
gjeo
grafi
ke, p
ërm
es p
ërdo
rimit
të h
arta
ve të
shka
llëve
të
ndry
shm
e du
ke p
ërdo
rur f
jalo
rin e
për
shta
tshë
m g
jeog
rafik
.
Mar
rja
e ve
ndim
eve
nxë
nësi:
• je
p sh
pjeg
ime
në li
dhje
me
çësh
tjen
gjeo
grafi
ke t
ë m
arrë
në
shqy
rtim
;•
iden
tifiko
n pa
soja
t që
mun
d të
sho
qëro
jnë
zgjid
hjen
e ç
ësht
jes;
• id
entifi
kon
rrug
ë të
ndr
yshm
e të
vep
rim
it;•
përd
or p
yetje
për
të
refle
ktua
r në
çdo
fazë
të
kërk
imit
“Çfa
rë fu
nksi
onoi
?”, “
Si m
und
të p
ërm
irës
ohet
”.
17
Nr.
Nën
tem
atik
a Te
mat
mës
imor
eSi
tuat
e e
para
shik
uar
të t
ë nx
ënit
Met
odol
ogjia
dhe
vepr
imta
ritë
e
nxën
ësve
Vle
rësi
mi
Buri
met
1
Toka
si p
lane
t i
sist
emi d
iello
r (9
orë
)
Gal
aktik
at d
he y
jet
Rik
ujto
ni v
ëzhg
imet
që
i ken
i bër
ë qi
ellit
, sid
omos
në
netë
t e
kthj
ellë
taSh
preh
ni c
do p
ërsh
typj
e që
ke
ni m
arrë
nga
ky
vëzh
gim
Cila
t py
etje
kan
ë pu
shtu
ar m
endj
en
tuaj
në
rast
e vë
zhgi
mi?
Imag
jinat
ë e
drej
tuar
Lexi
m i
shpe
jtë,
disk
utim
, pë
rfun
dim
ePu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eFo
to t
ë nd
rysh
me
2Si
stem
i die
llor
Të
pakt
ën d
ikuj
t ng
a ju
i ka
ras
tisur
të
sho
hë n
donj
ë do
kum
enta
r lid
hur
me
“Bin
g- B
ang”
Tr
egoj
eni a
të q
ë di
ni n
ë kl
asë
A ju
duk
et e
bes
uesh
me
kjo
teor
i? Ps
e?
Dis
kutim
për
nj
ohur
itë p
arap
rake
Shqy
rtim
, pye
tje
disk
utim
, lex
imPu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eFo
to t
ë nd
rysh
me
Med
iat
3
Plan
etët
, ast
eroi
dët,
kom
etat
, met
eorë
t dh
e sa
telit
ët
Seci
li ng
a ju
di d
icka
të
veca
ntë
lidhu
r m
e kë
ta t
rupa
qie
llorë
Bëjin
i të
njoh
ura
info
rmac
ione
t tu
aja
për
shok
ët e
kla
sës
A k
anë
ngja
shm
ëri
info
rmac
ione
t që
dha
të?
Cili
isht
e in
form
acio
ni m
ë i v
ecan
të q
ë dë
gjua
t?
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
tLe
xim
I sh
pejtë
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eIn
tern
eti
4H
ëna
e To
kës
Ndo
njër
i nga
ju m
und
të k
etë
vëzh
guar
ndo
një
eklip
s të
hën
ës, t
ë tje
rët
mun
d të
ken
ë dë
gjua
r pë
r të
Shpr
ehni
gjit
hcka
ken
i par
ë os
e di
ni li
dhur
me
eklip
sin
e hë
nës
A p
ërpu
then
për
shty
pjet
dhe
njo
huri
të
tuaj
a m
e at
o të
mës
uara
në
klas
ë?
Lexi
m i
drej
tuar
Lexi
m, r
eflek
tim,
argu
men
timPu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eM
edia
t
5To
ka, p
lane
ti ku
jeto
jmë
Ju e
ken
i par
ë gl
obin
si m
jet
dida
ktik
dh
e ke
ni v
ënë
re s
e ai
ësh
të I
shty
pur
në p
ole.
Po
asht
u e
dini
se
jo c
do p
jesë
e
glob
it nd
rico
het
njël
loj n
ga d
ielli
. A
ken
i për
gjig
jet
tuaj
a pë
r kë
të?
Imag
jinat
ë e
drej
tuar
Lexi
m i
shpe
jtëPu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eG
lobi
18
6Q
arku
llim
i i T
okës
rr
eth
Die
llit,
paso
jat
Ju e
ken
i vën
ë re
ndr
yshi
min
e
ditë
natë
s në
stin
ë të
ndr
yshm
e.
Përp
iqun
i të
refle
kton
i për
kët
ë du
kuri
Pyet
ja s
jell
pyet
jen
Lexi
m i
info
rmac
ioni
t të
ri
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
i dos
jeve
in
divi
dual
e pë
r se
cilin
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eG
lobi
Inte
rnet
i
7Bi
sedë
1: Z
hvill
imi
i tek
nolo
gjis
ë dh
e ek
splo
rim
i i h
apës
irës
Shfa
qja
e nj
ë do
kum
enta
ri p
ër
kërk
imet
hap
sino
re d
o t’j
u kr
ijont
e nj
ë id
e të
sak
të p
ër a
vanc
imin
e
tekn
olog
jisë
për
këtë
qël
lim.
Shfa
qni n
johu
ritë
tua
ja li
dhur
me
tem
ën
Bash
këbi
sedi
mPr
ezan
tim
info
rmac
ione
sh,
foto
sh, v
ideo
sh,
përf
undi
me
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
dhe
pr
ezan
timev
e,
ndër
nxë
nës
Inte
rnet
iM
edia
t e
tjera
8Pë
rsër
itje
1:
“Sis
tem
i die
llor”
Ju t
ashm
ë ke
ni m
arrë
për
gjig
je
rret
h sh
umë
pyet
jeve
të
shtr
uara
në
këtë
kap
itull.
Prov
oni s
a të
qën
drue
shm
e i k
eni n
johu
ritë
Har
ta e
kon
cept
eve
të k
apitu
llit
Plot
ësim
klla
ster
i, ve
tëko
ntro
ll m
e an
ë të
pye
tjeve
për
pë
rsër
itje
në t
ekst
Punë
indi
vidu
ale
Vetë
vler
ësim
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0In
tern
eti
9
Proj
ekt
1: “
Forc
at
ekzo
gjen
e/en
dogj
ene-
m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së
Tokë
s, du
ke p
ërftu
ar
pejs
azhe
tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e
këty
re p
ejsa
zhev
e pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(
Ora
e p
arë
e pr
ojek
tit)
Ju t
ashm
ë e
dini
se
c’ p
ërfa
qëso
jnë
proj
ekte
t. Z
gjid
hni n
jë t
emë
nga
ato
që v
etë
do p
ropo
zoni
dhe
or
gani
zohu
ni p
ër t
ë pu
nuar
Zgj
idhj
e pr
oble
mes
hD
isku
tim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m m
e go
jë, i
ndiv
idua
l, pë
r ar
gum
enta
t e
përz
gjed
hjes
së
tem
ës
Gje
ogra
fia 1
0G
jeog
rafia
12
Med
iat
Inte
rnet
i Li
tera
turë
gj
eogr
afike
Biol
ogjia
, etj
19
10
Para
qitj
a e
sipë
rfaq
es
së t
okës
në
glob
, har
të
dhe
plan
(8
orë
)
Glo
bi d
he r
rjet
i gj
eogr
afik
Ju n
ë gj
eogr
afi k
eni p
ërdo
rur
shum
ë sh
pesh
har
tën
dhe
glob
in.
A p
arap
ëlqe
ni t
ë pë
rdor
ni h
artë
n ap
o gl
obin
si m
jet
dida
ktik
? Ps
e?Po
koo
rdin
atat
gje
ogra
fike
c’
dom
ethë
nie
kanë
për
ju?
Shpj
egim
i pë
rpar
uar
Dis
kutim
, kra
hasi
m,
refle
ktim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0G
lobi
H
arta
A
tlasi
11
Punë
pra
ktik
e 1:
“P
ërca
ktim
i i k
ohës
lo
kale
dhe
i gj
atës
isë
gjeo
grafi
ke t
ë ve
ndev
e të
ndr
yshm
e”
Përc
akto
ni k
ohën
loka
le p
ër
vend
e të
ndr
yshm
ePë
rcak
toni
koo
rdin
atat
gje
ogra
fike
të v
ende
ve t
ë nd
rysh
me
duke
u
nisu
r ng
a ko
ha lo
kale
Dis
kutim
Zgj
idhj
e si
tuat
ash
Punë
në
grup
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
i ro
lit p
erso
nal
në g
rup
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
gje
ogra
fike
e bo
tës
Har
ta t
ë tje
ra
të n
drys
hme
Atla
seFl
etor
e, la
psa,
gom
ë, vi
zore
12H
arta
dhe
el
emen
tet
e sa
j
Ju t
ashm
ë ke
ni b
ërë
një
krah
asim
m
es h
artë
s dh
e gl
obit
A k
a pë
rdor
imi i
har
tës
përp
arës
i në
lidhj
e m
e gl
obin
? Po
dis
avan
tazh
e? P
se ?
Shpj
egim
i pë
rpar
uar
Dis
kutim
, kra
hasi
m,
refle
ktim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0G
lobi
H
arta
A
tlasi
13K
lasi
fikim
i i h
arta
ve
dhe
lloje
t e
tyre
Ju k
eni n
jë p
ërvo
jë n
ë pë
rdor
imin
e
hart
ave
dhe
e ke
ni v
ënë
re s
e at
o nu
k pa
raqe
sin
të n
jëjtë
n gj
ë. Ps
e nd
odh
kjo?
Me
c’ ll
oj h
arte
ndj
ehen
i më
të
fam
iljar
izua
r? P
o pl
anin
e s
htëp
isë
së
tij a
ka
patu
r ra
st t
a sh
ohë
ndon
jëri
? A
kupt
on g
jë n
ga a
to q
ë ja
në p
araq
itur?
Para
shik
im m
e te
rma
para
prak
ëLe
xim
i sh
pejtë
, or
gani
zim
gra
fik.
Punë
në
dy g
rupe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
për
dety
rat
e sh
tëpi
së
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
të
ndry
shm
e te
mat
ike
Atla
se
14M
etod
at e
par
aqitj
es
së d
ukur
ive
gjeo
grafi
ke n
ë ha
rta
A k
eni p
arë
ndon
jëhe
rë h
arta
të
ndër
tuar
a m
e m
etod
ën e
izol
inja
ve?
Në
rast
se
po, a
mun
deni
të
kupt
oni
info
rmac
ioni
n që
ato
japi
n?
Mar
rëdh
ënie
t py
etje
për
gjig
jeLe
xim
, di
skut
imPu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
i dos
jeve
pe
rson
ale
të s
ecili
t
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
të
ndry
shm
eH
artë
to
pogr
afike
20
15
Pun
ë pr
aktik
e 2:
A. S
i të
lexo
hen
dhe
si
të p
ërdo
ren
hart
at e
nd
rysh
me
gjeo
grafi
ke
e to
pogr
afike
B.
Pro
fili t
opog
rafik
dh
e nd
ërtim
i i t
ij
Lex
oni
dhe
përd
orni
har
tat
e nd
rysh
me
gjeo
grafi
ke e
top
ogra
fike
Ndë
rton
i p
rofil
in t
opog
rafik
të
një
form
e re
lievi
Bash
këbi
sedi
m
Zgj
idhj
e si
tuat
ash
Punë
në
grup
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
I ro
lit p
erso
nal
në g
rup
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
të
ndry
shm
eH
artë
to
pogr
afike
16Pë
rsër
itje
2:”H
arto
grafi
a”
Ju t
ashm
ë ke
ni m
arrë
për
gjig
je
rret
h sh
umë
pyet
jeve
të
shtr
uara
në
këtë
kap
itull.
Prov
oni s
a të
qën
drue
shm
e i k
eni n
johu
ritë
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
t të
mar
ëPl
otës
im k
llast
eri,
vetë
kont
roll
me
anë
të p
yetje
ve p
ër
përs
ëritj
e në
tek
stPu
në in
divi
dual
e
Vetë
vler
ësim
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0T
ipa
të n
drys
hëm
ha
rtas
hG
lobi
17Te
stim
1: “
Sist
emi
diel
lor,
Har
togr
afia”
Ju t
ashm
ë e
dini
se
qënd
rush
mër
ia
e nj
ohur
ive
tuaj
a m
atet
me
një
vler
ësim
për
mbl
edhë
s që
ësh
të I
dety
rues
hëm
për
cdo
fund
tre
muj
ori
Përd
orim
in
form
acio
ni,
anal
izë
punë
e p
avar
ur
indi
vidu
ale
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
për
seci
linV
lerë
sim
pë
rmbl
edhë
s
Flet
a e
test
it në
të
një
jtin
form
at
për
cdo
nxën
ës
18
atm
osfe
ra(1
4 or
ë)
Përb
ërja
dhe
str
uktu
ra
e at
mos
ferë
s
Ju e
din
i rën
dësi
në e
atm
osfe
rës
për
jetë
n në
tok
ë, si
kurs
e pa
dys
him
që
keni
dëg
juar
për
vri
mën
e o
zoni
t dh
e pr
oble
mat
ikat
që
ajo
krijo
n.Pë
rpiq
uni t
ë gj
eni p
ërgj
igje
pë
r py
etje
të
tilla
si?
Si q
ëndr
on a
tmos
fera
rre
th t
okës
?C
ilët
nga
përb
ërës
it e
saj j
anë
më
të r
ëndë
sish
ëm?
Ku
gjen
det
ozon
i?Ps
e ës
htë
dëm
tuar
sht
resa
e o
zoni
t?
Har
ta e
kon
cept
itLe
xim
, dis
kutim
Kri
jim h
arte
ko
ncep
tiPu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jet
dida
ktik
Med
iat
19 R
reza
timi d
iello
r
Ju e
ken
i vën
ë re
që
rrez
atim
i që
tok
a m
err
nga
diel
li ës
htë
i nd
rysh
ëm n
ë ko
hë d
he h
apës
irë
A k
eni n
donj
ë m
endi
m t
uajin
për
kët
ë?
Shën
ime
të
stru
ktur
uara
Lexi
m, o
rgan
izim
gr
afik
Punë
në
dysh
e os
e gr
upe
të v
ogla
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
për
dety
rat
e sh
tëpi
së d
he
përg
jigje
t m
e go
jë, n
dër
nxën
ës
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to, m
jete
di
dakt
ike
21
15
Pun
ë pr
aktik
e 2:
A. S
i të
lexo
hen
dhe
si
të p
ërdo
ren
hart
at e
nd
rysh
me
gjeo
grafi
ke
e to
pogr
afike
B.
Pro
fili t
opog
rafik
dh
e nd
ërtim
i i t
ij
Lex
oni
dhe
përd
orni
har
tat
e nd
rysh
me
gjeo
grafi
ke e
top
ogra
fike
Ndë
rton
i p
rofil
in t
opog
rafik
të
një
form
e re
lievi
Bash
këbi
sedi
m
Zgj
idhj
e si
tuat
ash
Punë
në
grup
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
I ro
lit p
erso
nal
në g
rup
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
të
ndry
shm
eH
artë
to
pogr
afike
16Pë
rsër
itje
2:”H
arto
grafi
a”
Ju t
ashm
ë ke
ni m
arrë
për
gjig
je
rret
h sh
umë
pyet
jeve
të
shtr
uara
në
këtë
kap
itull.
Prov
oni s
a të
qën
drue
shm
e i k
eni n
johu
ritë
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
t të
mar
ëPl
otës
im k
llast
eri,
vetë
kont
roll
me
anë
të p
yetje
ve p
ër
përs
ëritj
e në
tek
stPu
në in
divi
dual
e
Vetë
vler
ësim
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0T
ipa
të n
drys
hëm
ha
rtas
hG
lobi
17Te
stim
1: “
Sist
emi
diel
lor,
Har
togr
afia”
Ju t
ashm
ë e
dini
se
qënd
rush
mër
ia
e nj
ohur
ive
tuaj
a m
atet
me
një
vler
ësim
për
mbl
edhë
s që
ësh
të I
dety
rues
hëm
për
cdo
fund
tre
muj
ori
Përd
orim
in
form
acio
ni,
anal
izë
punë
e p
avar
ur
indi
vidu
ale
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
për
seci
linV
lerë
sim
pë
rmbl
edhë
s
Flet
a e
test
it në
të
një
jtin
form
at
për
cdo
nxën
ës
18
atm
osfe
ra(1
4 or
ë)
Përb
ërja
dhe
str
uktu
ra
e at
mos
ferë
s
Ju e
din
i rën
dësi
në e
atm
osfe
rës
për
jetë
n në
tok
ë, si
kurs
e pa
dys
him
që
keni
dëg
juar
për
vri
mën
e o
zoni
t dh
e pr
oble
mat
ikat
që
ajo
krijo
n.Pë
rpiq
uni t
ë gj
eni p
ërgj
igje
pë
r py
etje
të
tilla
si?
Si q
ëndr
on a
tmos
fera
rre
th t
okës
?C
ilët
nga
përb
ërës
it e
saj j
anë
më
të r
ëndë
sish
ëm?
Ku
gjen
det
ozon
i?Ps
e ës
htë
dëm
tuar
sht
resa
e o
zoni
t?
Har
ta e
kon
cept
itLe
xim
, dis
kutim
Kri
jim h
arte
ko
ncep
tiPu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
Vle
rësi
m i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0M
jet
dida
ktik
Med
iat
19 R
reza
timi d
iello
r
Ju e
ken
i vën
ë re
që
rrez
atim
i që
tok
a m
err
nga
diel
li ës
htë
i nd
rysh
ëm n
ë ko
hë d
he h
apës
irë
A k
eni n
donj
ë m
endi
m t
uajin
për
kët
ë?
Shën
ime
të
stru
ktur
uara
Lexi
m, o
rgan
izim
gr
afik
Punë
në
dysh
e os
e gr
upe
të v
ogla
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
për
dety
rat
e sh
tëpi
së d
he
përg
jigje
t m
e go
jë, n
dër
nxën
ës
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to, m
jete
di
dakt
ike
20Te
mpe
ratu
ra e
ajr
it
Patje
tër
që a
skus
h ng
a ju
nuk
ndj
ehet
ko
mod
në
tem
pera
ture
të
ulët
a ap
o të
lart
a dh
e m
undo
heni
t’i
shm
ange
ni
atyr
e. P
ërfy
tyri
mi i
par
ë që
ju v
jen
në m
endj
e lid
het
me
vend
et q
ë ja
në
të n
groh
ta n
ë di
mër
dhe
të
ftoht
a në
ver
ë, at
y ku
do
doni
m t
ë is
him
Pse
vend
e të
ndr
yshm
e ka
në
tem
erat
ura
të n
drys
hme?
Jepn
i m
endi
me
lidhu
r m
e kë
të
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
tLe
xim
I sh
pejtë
Punë
në
2 gr
upe
të m
ëdha
Vle
rësi
m
i dos
jeve
pe
rson
ale
të s
ecili
tV
lerë
sim
in
divi
dual
nd
ër n
xënë
s, i p
ërgj
igje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0 M
jete
did
aktik
eH
artë
iz
oter
mas
h
21
Punë
pra
ktik
e 3:
“
Mat
ja d
he ll
ogar
itja
e te
mpe
ratu
rës
së a
jrit”
- l
loga
risn
i tem
pera
ture
n m
esat
are
dito
re, m
ujor
e e
vjet
ore
- l
loga
ritn
i am
plitu
dën
dito
re e
vj
etor
e të
tem
pera
turë
s-
kth
eniI
tem
pera
turë
n e
mat
ur
në t
erre
n në
niv
elin
e d
etit
- n
jihun
i me
apar
atet
e m
atje
s së
tem
pera
turë
s
Dis
kutim
Pu
në m
e të
dhë
nat
Punë
në
grup
e
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
i ro
lit p
erso
nal
në g
rup,
për
nxën
ës t
ë ca
ktua
r
Gje
ogra
fia 1
0Ta
bela
të
dhën
ash
stat
istik
ore
për
tem
pera
tura
t m
arrë
nga
bot
ime
të n
drys
hme
Flet
oret
e p
unës
pr
aktik
eLa
psa,
gom
ë vi
zore
22U
ji në
atm
osfe
rë
Ju, s
hpes
h ke
ni d
ëgju
ar p
ër k
limën
e
vend
bani
mit
tuaj
, të
cilë
sohe
t si
me
shum
ë, m
e pa
k, os
e pa
lagë
shtir
ë.Pë
rpiq
uni t
ë re
flekt
oni p
se d
isa
vend
e ja
në m
ë të
lagë
shta
e
disa
të
tjera
më
të t
hata
?N
dërk
ohë
disa
nga
pro
dukt
et e
ko
nden
sim
it i k
eni p
arë
në je
tën
tuaj
të
përd
itshm
e. A
ju k
a sh
kuar
në
men
dje
si fo
rmoh
en a
to?
Mar
rëdh
ënie
t py
etje
për
gjig
jeLe
xim
, di
skut
imPu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
22
23
Punë
pra
ktik
e 4:
“N
dërt
imi d
he
inte
rpre
timi i
gra
fikëv
e dh
e i d
iagr
amev
e të
res
hjev
e”
-ndë
rton
i gra
fikët
dhe
dia
gram
at
e ec
uris
ë vj
etor
e të
rre
shje
ve-
anal
izon
i, in
terp
reto
ni d
he
nxie
rrni
për
fund
ime
për
ecur
inë
vjet
ore
të r
resh
jeve
- kr
ahas
oni
ecur
inë
vjet
ore
të r
resh
jeve
pë
r gj
erës
i gje
ogra
fike
të n
drys
hme
Dis
kutim
Pu
në m
e të
dhë
nat
Punë
në
grup
e
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
i ro
lit p
erso
nal
në g
rup,
për
nxën
ës t
ë ca
ktua
r
Gje
ogra
fia 1
0Ta
bela
të
dhën
ash
stat
istik
ore
për
rres
hjet
mar
rë
nga
botim
e të
nd
rysh
me
Flet
oret
e p
unës
pr
aktik
eLe
tër
mili
met
rike
Laps
a, go
më
vizo
re
24Tr
ysni
a at
mos
feri
ke
dhe
mas
at a
jrore
Trys
nisë
ndr
yshe
i th
emi”
pre
sion
”, “s
htyp
je”.
Refl
ekto
ni s
e ku
jt i d
etyr
ohet
sh
typj
a që
ush
tron
atm
osfe
ra. K
ur k
jo
do is
hte
më
e m
adhe
? Po
më
e vo
gël?
Shpj
egim
i pë
rpar
uar
Dis
kutim
, kra
hasi
m,
refle
ktim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
25
Punë
pra
ktik
e 5:
“L
loga
ritja
e s
tudi
mi i
nd
rysh
imit
të t
rysn
isë
në d
rejti
m v
ertik
al”
-
Gje
ni t
rysn
inë
atm
osfe
rike
në
lart
ësi
të n
drys
hme
kur
njih
et tr
ysni
a në
niv
el
të d
etit
dhe
anas
jellt
as-
G
jeni
la
rtës
inë
e nj
ë ve
ndi k
ur n
jihet
tr
ysni
a at
mos
feri
ke
Dis
kutim
Z
gjid
hje
situ
atas
h us
htri
mor
e,
përf
undi
me
Punë
në
grup
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
i ro
lit p
erso
nal
në g
rup,
për
nxën
ës t
ë ca
ktua
r
Gje
ogra
fia 1
0Ta
bela
të
dhën
ash
stat
istik
ore
për
trys
ninë
Fl
etor
et e
pun
ës
prak
tike
Mak
inë
lloga
ritë
seLa
psa,
gom
ë vi
zore
26
Erër
at d
he ll
ojet
e t
yre
Ju e
ndi
eni p
rani
në e
erë
s dh
e e
dallo
ni q
ë aj
o në
ditë
të
ndry
shm
e ës
htë
e nd
rysh
me.
Përp
iqun
i të
konk
ludo
ni s
e ci
lat
kara
kter
istik
a të
saj
janë
sh
pesh
herë
të
ndry
shm
e
Shpj
egim
i
përp
arua
rD
isku
tim, k
raha
sim
, re
flekt
imPu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
se
23
27M
uson
et d
he
erër
at lo
kale
A k
eni d
ëgju
ar n
ga m
ë të
rri
turi
t pë
r nd
onjë
erë
tip
ike
të z
onës
ku
bano
ni?
Në
qoftë
se
po, s
hpje
goni
pse
kjo
erë
ës
htë
tipik
e ve
tëm
për
zon
ën t
uaj?
Dis
kutim
për
nj
ohur
itë p
arap
rake
Lexi
m, d
isku
tim,
refle
ktim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
se
28Er
ërat
cik
loni
ke
dhe
antic
iklo
nike
Ësht
ë e
sigu
rtë
që s
hum
ica
juaj
ka
në p
arë
ndon
jë d
okum
enta
r që
lid
het
me
cikl
onet
dhe
tor
nado
.C
’ tip
are
të t
yre
keni
fiks
uar?
Shik
oni k
ëto
foto
të
torn
adov
e.
C’ j
u bë
n pë
rsht
ypje
?
Mba
jtja
e st
rukt
urua
r e
shën
imev
eO
rgan
izim
gra
fik
i in
form
acio
nit,
disk
utim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al i
dety
rave
të
shtë
pisë
, për
se
cilin
nxë
nës
Gje
ogra
fia 1
0V
ideo
nga
in
tern
etFo
to c
iklo
nesh
, an
ticik
lone
sh,
torn
ados
hH
arta
e b
otës
Atla
set
29M
oti d
he k
lima
Ju s
hpes
h he
rë k
eni d
ëgju
ar p
ërca
ktim
et
“klim
ë e
butë
” os
e “k
limë
e as
hpër
”.Si
men
doni
, nga
cilë
t el
emen
t ni
sem
i pë
r të
bër
ë pë
rcak
time
të t
illa?
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
tLe
xim
, dis
kutim
, pl
otës
im k
llast
eri
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
i det
yrav
e të
sht
ëpis
ë, nd
ër n
xënë
s
Gje
ogra
fia 1
0G
jeog
rafia
12
30Sh
përn
darj
a e
klim
ave
në r
ruzu
llin
tokë
sor
Në
zon
ën k
u ju
ban
oni,
si d
o ta
për
cakt
onit
klim
ën?
Përp
iqun
i të
jepn
i arg
umen
tat
tuaj
lid
hur
me
tipar
et q
ë aj
o ka
Lexi
m i
drej
tuar
Lexi
m, r
eflek
tim,
orga
nizi
m g
rafik
i
info
rmac
ioni
tPu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
i dos
jeve
pe
rson
ale
të s
ecili
t
Gje
ogra
fia 1
0 G
jeog
rafia
12
Har
ta e
bot
ësA
tlase
t
31Pë
rsër
itje
3:”A
tmos
fera
”
Ju t
ashm
ë ke
ni n
johu
ri r
reth
duk
uriv
e e
proc
esev
e që
ndo
dhin
në
atm
osfe
rëO
rgan
izon
i një
klla
ster
që
shpr
eh li
dhje
t m
es t
yre
Dis
kutim
Pe
më
konc
epte
sh,
plot
ësim
klla
ster
i, ve
tëko
ntro
ll m
e an
ë të
pye
tjeve
për
pë
rsër
itje
në t
ekst
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vetë
vler
ësim
V
lerë
sim
in
divi
dual
, nd
ër n
xënë
s i p
ërgj
igje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
24
32
hid
rosf
era
(9 o
rë)
Ujë
rat
në n
atyr
ë dh
e kl
asifi
kim
i i t
yre
Ju e
ken
i vën
ë re
dal
limin
the
lbës
or
mid
is u
jit t
ë de
tit d
he u
jëra
ve
të li
qene
ve, l
umen
jve
etj.
Cili
ësh
të k
y da
llim
N. q
. s d
o bë
nit
një
ndar
je
para
prak
e të
ujë
rave
në
kate
gori
, ci
li do
isht
e ka
tego
rizi
mi j
uaj?
Imag
jinat
ë e
drej
tuar
Lexi
m i
shpe
jtë,
disk
utim
, refl
ektim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
33Va
lët
deta
re (
oqea
nike
) dh
e ba
ticat
e z
batic
at
Nga
vëz
hgim
et t
uaja
, kur
jeni
me
push
ime
pran
ë de
tit, p
atje
tër
që ju
ka
në b
ërë
përs
htyp
je v
alët
e la
rta.
Jepn
i ndo
një
men
dim
tua
jin p
se
ngan
jëhe
rë v
alët
kan
ë pë
rmas
a të
mëd
ha e
nga
njëh
erë
jo?
Pyet
ja s
jell
pyet
jen
Lexi
m, d
isku
tim,
përf
undi
me
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
i det
yrav
e të
sht
ëpis
ë, nd
ër n
xënë
s
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eFo
to t
ë nd
rysh
me
të
shfr
ytëz
imit
të
batic
ë zb
atic
ave
34R
rym
at o
qean
ike
(det
are)
Ju k
eni p
arë
lum
enj t
okës
orë.
Të
tillë
do
përp
iqen
i t’i
përf
ytyr
oni
edhe
rry
mat
oqe
anik
eK
raha
soni
, pas
një
lexi
mi t
ë sh
pejtë
kë
ta lu
men
j me
njër
i tje
trin
Org
aniz
uesi
gra
fik
i ana
logj
isë
Lexi
m i
shpe
jtë,
krah
asim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
35U
jëra
t në
ntok
ësor
e dh
e bu
rim
et
Shum
ë pr
ej ju
sh s
apo
përm
ende
t fja
la “
buri
m”
kanë
ndj
esin
ë e
ujit
të
past
ër, t
ë ku
lluar
dhe
të
ftoht
ë, si
dhe
pë
rfyt
yrim
in e
ven
dndo
dhje
s së
tij
në
një
pejs
azh
të b
ukur
. A n
dodh
gjit
hmon
ë kë
shtu
? K
raha
soni
dije
t tu
aj m
e at
o që
do
mer
rni r
isht
az. A
për
puth
en?
Dis
kutim
për
nj
ohur
itë p
arap
rake
Lexi
m i
shpe
jtë,
disk
utim
, pë
rfun
dim
ePu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
i dos
jeve
pe
rson
ale
të s
ecili
t
Gje
ogra
fia 1
0G
jeog
rafia
12
Har
ta e
Sh
qipë
risë
36Lu
men
jtë
Në
zonë
n tu
aj t
ë ba
nim
it, p
atje
tër
që g
jend
et n
jë lu
më
ose
përr
ua.
Si e
dal
loni
ju, n
ëse
keni
të
bëni
m
e nj
ërin
ose
me
tjetr
in?
A k
eni d
ëgju
ar g
jatë
kët
ij di
mri
që
ndon
jë n
ga lu
men
jtë e
Shq
ipër
isë,
të k
etë
shka
ktua
r pë
rmby
tje?
Jepn
i men
dim
in t
uaj p
ër a
rsye
t ps
e nd
odhi
n kë
to p
ërm
bytje
Para
shik
im m
e te
rma
para
prak
ëLe
xim
i sh
pejtë
, di
skut
im, p
unë
me
hart
ënPu
në n
ë gr
upe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i aftë
sisë
për
t’u
ori
entu
ar
në h
artë
.
Gje
ogra
fia 1
0G
jeog
rafia
12
Har
ta e
Sh
qipë
risë
25
37
Punë
pra
ktik
e 6:
“Ll
ogar
itja
e el
emen
teve
hi
drol
ogjik
e të
lum
it”
-llog
aris
ni p
rurj
en, r
rjed
hjen
dhe
niv
elin
e
ujit
në lu
më
- an
aliz
oni u
jshm
ërin
ë e
lum
enjv
e
Dis
kutim
Pu
në m
e të
dhë
nat,
përf
undi
me
Punë
në
grup
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
i ro
lit p
erso
nal
në g
rup,
për
nxën
ës t
ë ca
ktua
r
Gje
ogra
fia 1
0Ta
bela
të d
hëna
sh
stat
istik
ore
për
lum
enjtë
Flet
oret
e p
unës
pr
aktik
eM
akin
ë llo
garit
ëse
Laps
a, go
më
vizo
re
38Li
qene
t
Kuj
toni
të
gjith
a liq
enet
që
ju k
a rë
në
rast
i të
shik
oni. A
mun
d të
gje
ni n
jë
përc
aktim
për
kon
cept
in e
liqe
nit
që u
shk
on t
ë gj
itha
rast
eve?
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
tLe
xim
i sh
pejtë
, di
skut
im, p
unë
me
hart
ënPu
në n
ë dy
she
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i p
ërgj
igje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0G
jeog
rafia
12
Har
ta e
bot
ësH
arta
e
Shqi
përi
së
39Bo
ra e
për
hers
hme
dhe
akul
lnaj
at
Shum
ëkuj
t pr
ej ju
sh n
ë va
rësi
nga
zo
na k
u ba
noni
, ju
ka r
ënë
rast
i të
shih
ni b
orë
dhe
akul
l. A m
und
të
përd
orni
imag
jinat
ën p
ër t
ë tr
egua
r se
si z
hndë
rroh
et b
ora
në a
kull?
Org
aniz
uesi
gra
fik
i ana
logj
isë
Lexi
m i
shpe
jtë,
krah
asim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al i
dety
rave
të
shtë
pisë
, të
dhën
a or
ën
e ka
luar
për
se
cilin
nxë
nës
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eFo
to p
ejsa
zhes
h ak
ulln
ajor
e
40Pë
rsër
itje
4:”H
idro
sfer
a”
Ju t
ashm
ë ke
ni m
arrë
për
gjig
je
rret
h sh
umë
pyet
jeve
të
shtr
uara
në
këtë
kap
itull.
Prov
oni s
a të
qën
drue
shm
e I k
eni n
johu
ritë
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
t të
mar
ëPl
otës
im k
llast
eri,
vetë
kont
roll
me
anë
të p
yetje
ve p
ër
përs
ëritj
e në
tek
stPu
në in
divi
dual
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i pë
rgjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to e
lem
entë
sh
të n
drys
hëm
hi
drog
rafik
ëH
arta
e b
otës
Har
ta e
sh
qipë
risë
26
41
Lito
sfer
a dh
e hi
stor
ia
e to
kës
(8 o
rë)
Ndë
rtim
i brë
ndsh
ëm
dhe
veço
ritë
fiz
ike
të T
okës
Siku
rse
disa
pre
j tru
pave
qie
llorë
, ta
shm
ë ed
he t
oka
ka n
dërt
im s
htre
sor.
Zbu
loje
ni a
të m
e nj
ë le
xim
të
shpe
jtëJu
tas
hmë
jeni
në
gjen
dje
të d
allo
ni
ndër
timin
e t
okës
nga
për
bërj
a e
saj
Org
aniz
uesi
gra
fik
i ana
logj
isë
Lexi
m i
shpe
jtë,
krah
asim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
i dos
jeve
pe
rson
ale
të s
ecili
t
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
e
42Pu
në p
rakt
ike
7:
“Ndë
rtim
i dhe
veç
oritë
fiz
ike
të T
okës
”
-jepn
i vec
oritë
fizi
ke t
ë gj
eosf
erav
e të
tok
ës-
nxir
rni k
arak
teri
stik
at e
sht
resa
ve
përb
ërës
e të
kor
res
tokë
sore
- sh
pjeg
oni o
rigj
inën
e e
mër
timev
e të
gje
osfe
rave
të
Tokë
s
Org
aniz
im t
abel
ar
I inf
orm
acio
nit
Dis
kutim
, Pl
otës
im t
abel
e,
përf
undi
me.
Punë
indi
vidu
ale
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
për
nxën
ës
të c
aktu
ar, i
pu
nës
së k
ryer
Gje
ogra
fia 1
0Fi
gura
ski
cë
e sh
tres
ave
të T
okës
Flet
ore,
ngj
yra,
laps
a.
43 P
ërbë
rja
min
eral
ogjik
e dh
e pe
trog
rafia
e
kore
s to
këso
re
Në
qoftë
se
në k
lasë
do
kish
it di
sa ll
oje
gurë
sh m
bi t
avol
inë,
patje
tër
që d
o di
nit
t’i d
allo
nit
nga
njër
i tje
tri n
ga t
ipar
et e
tyr
e.Pë
rmen
dni d
isa
tipar
e të
tyr
e që
ju
bëjn
ë t’i
dal
loni
nga
një
ri t
jetr
i
Mba
jtja
e st
rukt
urua
r e
shën
imev
eO
rgan
izim
gra
fik
i inf
orm
acio
nit,
disk
utim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Ll
oje
të
ndry
shm
e gu
rësh
e
min
eral
esh
Foto
kri
stal
esh,
m
iner
ales
h e
shkë
mbi
njsh
44Sh
këm
binj
të
sedi
men
tarë
dhe
m
etam
orfik
ë
Në
qoftë
se
ju n
ë m
ënyr
ë ra
stës
ore
do m
errn
it ng
a m
jedi
si n
jë s
hkëm
b (g
ur),
me
shum
ë gj
asë
ai d
o is
hte
një
sedi
men
tar.
Pse
prob
abili
teti
më
i m
adh
ësht
ë të
has
im s
edim
enta
rë?
Një
cop
ë m
erm
er i
sjel
lë n
ë kl
asë
ësht
ë nj
ë m
etam
orfik
. C’ t
ipar
e të
m
etam
orfik
ëve
i dal
loni
mer
mer
it?
Përv
ijim
i të
m
endu
arit
Lexi
m, k
rijim
sk
emas
h, g
jetje
lid
hjes
hPu
në n
ë gr
upe
të v
ogla
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0In
tern
et
45H
isto
ria
gjeo
logj
ike
e To
kës
Ju n
ga fi
lmat
dhe
dok
umen
tarë
t m
und
të k
eni i
nfor
mac
ion
për
epok
ën e
fund
it të
aku
llnaj
ave.
A ju
ka
shku
ar n
ë m
endj
e ku
r ka
nd
odhu
r dh
e sa
ka
zgja
tur
ajo?
Si I
m
arri
m in
form
acio
net p
ër n
gjar
je t
ë til
la?
Dita
ri t
ripj
esës
hLe
xim
, shë
nim
e,
refle
ktim
ePu
në in
divi
dual
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al I
dety
rave
të
shtë
pisë
, të
dhën
a or
ën
e ka
luar
ndë
r nx
ënës
Gje
ogra
fia 1
0In
tern
et
27
46Pë
rsër
itje
5:”L
itosf
era”
Ju t
ashm
ë ke
ni m
arrë
për
gjig
je
rret
h sh
umë
pyet
jeve
të
shtr
uara
në
këtë
kap
itull.
Prov
oni s
a të
qën
drue
shm
e I k
eni n
johu
ritë
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
t të
mar
ëD
isku
tim,
plot
ësim
klla
ster
i, Ve
tëko
ntro
ll m
e an
ë të
pye
tjeve
për
pë
rsër
itje
në t
ekst
Punë
indi
vidu
ale
Vetë
vler
ësim
V
lerë
sim
in
divi
dual
, nd
ër n
xënë
s
i
përg
jigje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0Ll
oje
të
ndry
shm
e gu
rësh
e
min
eral
esh
Foto
të
ndry
shm
e kr
ista
lesh
, m
iner
ales
h e
shkë
mbi
njsh
M
jete
did
aktik
e
47Te
stim
2: “
Atm
osfe
ra,
Hid
rosf
era,
Lito
sfer
a”
Ju t
ashm
ë e
dini
se
qënd
rush
mër
ia
e nj
ohur
ive
tuaj
a m
atet
me
një
vler
ësim
për
mbl
edhë
s që
ësh
të i
dety
rues
hëm
për
cdo
fund
tre
muj
ori
Përd
orim
in
form
acio
ni,
Ana
lizë,
përf
undi
me
punë
e p
avar
ur
indi
vidu
ale
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
për
seci
linV
lerë
sim
pë
rmbl
edhë
s
Flet
a e
test
it në
të
një
jtin
form
at
për
cdo
nxën
ës
48
Proj
ekt
1:”
Forc
at
ekzo
gjen
e/en
dogj
ene-
m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së
Tokë
s, du
ke p
ërftu
ar
pejs
azhe
tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e
këty
re p
ejsa
zhev
e pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(O
ra e
dyt
ë e
proj
ektit
)
Puna
tas
hmë
e ni
sur
me
proj
ektin
ka
nevo
jë t
ë ko
ntro
llohe
t, të
pas
uroh
et
me
ide,
të
orie
ntoh
et n
ë ra
st s
e ës
htë
nevo
ja d
he t
ë bë
het
gati
për
prez
antim
.D
rejto
jini m
ësue
ses/
it dh
e sh
okëv
e cd
o py
etje
që
keni
lidh
ur
me
punë
n tu
aj m
e pr
ojek
t
Shkë
mbi
me
ndër
pers
onal
ePr
ezan
tim i
info
rmac
ioni
t të
m
bled
hur
deri
tan
iSt
rukt
urim
i
punë
s, Se
leks
ioni
m
info
rmac
ioni
Vle
rësi
m
indi
vidu
al, p
ër
seci
lin, p
ër
fazë
n pë
rkat
ëse
të p
unës
Mat
eria
le t
ë m
ara
nga
buri
me
të n
drys
hme
për
proj
ektin
.
28
49
Bio
sfer
a(2
orë
)
Flor
a
Pyje
t ek
uato
rial
ë ja
në t
ë fa
msh
ëm n
ë gj
ithë
botë
n, k
ësht
u që
ësh
të e
pam
undu
r që
ju t
ë m
os k
eni d
ëgju
ar p
ër t
a.C
’ ken
i dëg
juar
ose
lexu
ar
lidhu
r m
e kë
to p
yje?
Tre
goni
në
kla
së g
jithc
ka q
ë di
ni
Lexi
m i
drej
tuar
Lexi
m ,
refle
ktim
, ar
gum
entim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
Med
iat,
sido
mos
in
tern
eti
50Fa
una
A k
eni d
ëgju
ar p
ër k
afsh
ë në
zh
dukj
e, n
ë bo
të?
Përm
endn
i dis
a em
ra. P
ërpi
quni
të
përc
akto
ni s
e m
e ci
lën
fitoc
enoz
ë lid
hen
ato
Lexi
m i
drej
tuar
Lexi
m ,
refle
ktim
, ar
gum
entim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al i
info
rmac
ione
ve
supl
emen
tare
të
sje
lla li
dhur
m
e te
mën
e r
e,
ndër
nxë
nës.
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
Med
iat,
sido
mos
in
tern
eti
51
Din
amik
a e
tokë
s(1
8 or
ë)
Plla
kat
e lit
osfe
rës
dhe
ndik
imi i
tyr
e në
gje
osis
tem
Teor
ia e
tek
toni
kës
së p
llaka
ve
ësht
ë sh
umë
e nj
ohur
për
të
shpj
egua
r pr
oces
et e
ndog
jene
. R
rjed
him
isht
ju d
uhet
të
jeni
has
ur
me
të. T
rego
ni g
jithc
ka q
ë m
bani
m
end
lidhu
r m
e kë
të t
eori
Shpj
egim
i pë
rpar
uar
Dis
kutim
, kra
hasi
m,
refle
ktim
Punë
me
gjith
ë kl
asën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
Mje
te d
idak
tike
52Lë
vizj
et e
piro
gjen
ike
(luha
tëse
) e
orog
jeni
ke
(mal
form
uese
)
Rel
ievi
i ve
ndit
tonë
ësh
të m
ësat
ar
dhe
i lar
të .
kësh
tu q
ë ju
shi
hni
gjith
ëand
ej n
ë ho
rizo
nt m
ale.
Men
do
për
mën
yrën
ses
i jan
ë fo
rmua
r at
o
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
t(2
dia
gram
a Ven
i)Le
xim
, re
flekt
im,
krah
asim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
Mje
te d
idak
tike
53D
ukur
itë v
ullk
anik
e dh
e vu
llkan
et
Shum
ë pr
ej ju
sh d
o ke
në p
atur
ras
tin t
ë sh
ohin
ndo
një
doku
men
tar
për
vullk
anet
A ju
duk
en t
ë fr
iksh
ëm v
ullk
anet
,pse
? A
e k
eni p
yetu
r ve
ten
ku g
jend
et
llava
e v
ullk
anit?
Për
piqu
ni t
’i je
pni p
ërgj
igje
kës
aj p
yetje
je
Org
aniz
uesi
gra
fik
i ana
logj
isë
Lexi
m I
shpe
jtë,
krah
asim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
Mje
te d
idak
tike
Inte
rnet
29
54T
ërm
etet
A k
eni n
dier
ndo
njëh
erë
një
tërm
et?
Treg
oni p
ërje
timet
tua
ja n
ë ra
st
se p
o. A
ju k
a sh
kuar
në
men
dje
të p
yesn
i pse
ndo
dhin
tër
met
et?
Kër
koni
dhe
gje
ni s
hkaq
et n
ë ifo
rmac
ioni
n që
ken
i në
teks
tin t
uaj
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
t(d
iagr
amë
Veni
)Le
xim
, re
flekt
im,
krah
asim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
i dos
jeve
pe
rson
ale
të
cdo
nxën
ësi
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
e b
otës
Atla
set
Mje
te d
idak
tike
Inte
rnet
55
Punë
pra
ktik
e 8:
“V
endo
sja
në h
artë
e
mal
eve
dhe
vullk
anev
e,
si d
he b
reza
ve
krye
sorë
siz
mik
ë”
- Ven
dosn
i në
hart
ë m
alet
dhe
vul
lkan
et,
si d
he b
reza
ve k
ryes
orë
sizm
ikë
- zb
ulon
i lid
hjet
që
ekzi
stoj
në n
dërm
jet
përh
apje
s së
vul
lkan
eve,
tër
met
eve
dhe
varg
jeve
mal
ore
në r
ruzu
llin
tokë
sor
-Për
cakt
oni
shka
qet
e fo
rmim
it të
tyr
e
Punë
me
hart
ënA
naliz
ë, pë
rfun
dim
ePu
në n
ë gr
upe
Vle
rësi
m
në g
rup
për
punë
n e
krye
rV
lerë
sim
in
divi
dual
i ro
lit p
erso
nal
në g
rup,
për
nxën
ës t
ë ca
ktua
r
Har
ta m
emec
e e
botë
sH
arta
fizi
ke
e bo
tës
Gje
ogra
fia 1
0Fl
etor
et e
pun
ës
56T
jetë
rsim
i dhe
nd
ikim
i i t
ij në
si
përf
aqen
e T
okës
Ju k
eni p
arë
shkë
mbi
nj m
e ko
mpa
ktës
i të
pri
shur
( të
thë
rmua
r), p
ikër
isht
kët
a qu
hen
shkë
mbi
nj t
ë tje
tërs
uar.
Përp
iqun
i të
jepn
i ars
yet
e as
aj q
ë ka
ndo
dhur
Lexi
m i
drej
tuar
Lexi
m ,
refle
ktim
, ar
gum
entim
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0H
arta
fizi
ke
e bo
tës
Har
ta e
Sh
qipë
risë
57 D
hera
t
Dhe
rat
janë
të
pran
ishë
m k
udo
ku s
hiko
ni b
imës
i nat
yral
e os
e të
kul
tivua
r. A m
unde
ni t
ë th
oni
ndon
jë k
arak
teri
stik
ë të
tyr
e?
Lexi
m I
drej
tuar
Lexi
m ,
refle
ktim
, ar
gum
entim
, pun
ë m
e ha
rtën
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0 G
jeog
rafia
10
Har
ta fi
zike
e
botë
sH
arta
e
Shqi
përi
së
58
Ndi
kim
i i fo
rcës
së
rën
desë
s në
re
liev
(Shë
mbj
et
dhe
rrës
hqitj
et)
Shik
oni k
ëto
foto
rrë
shqi
tjesh
të
ndod
hura
në
Shqi
përi
. Ken
i ndo
një
ide
për
shka
qet
e ty
re. P
lotë
soni
in
form
acio
nin
nga
teks
ti.
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
tLe
xim
, re
flekt
im,
anal
izë
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i in
form
acio
neve
su
plem
enta
re
të s
jella
Gje
ogra
fia 1
0M
jete
did
aktik
eIn
tern
et
30
59
Vepr
imta
ria
tret
ëse
e uj
ërav
e si
përf
aqës
ore
e në
ntok
ësor
e (D
ukur
itë k
arst
ike)
Shik
oni k
ëto
foto
të
vepr
imta
risë
ka
rstik
e. K
eni n
donj
ë id
e ps
e nd
odh
kars
ti?. P
lotë
soni
in
form
acio
nin
nga
teks
ti.
Org
aniz
im g
rafik
i i
nfor
mac
ioni
tLe
xim
, re
flekt
im,
anal
izë
Punë
në
dysh
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia
10 H
arta
e
Shqi
përi
sëM
jete
did
aktik
eIn
tern
eti
60Ve
prim
tari
a e
lum
enjv
e (R
elie
vi lu
mor
)
Shik
oni k
ëto
foto
të
kani
onev
e të
Osu
mit.
Ato
jan
ë të
fam
shm
e në
Shq
ipër
i, pë
r bu
kuri
në e
tyr
e dh
e n
ë th
elb
përf
aqës
ojnë
një
tip
lugi
ne lu
mor
eM
endo
ni s
i një
lugi
në m
und
të m
arrë
form
ë të
till
ë?
Lexi
m i
drej
tuar
Lexi
m ,
refle
ktim
, pë
rfun
dim
e, p
unë
me
hart
ënPu
në in
divi
dual
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to lu
gina
sh
të m
ara
nga
inte
rnet
i H
arta
e
Shqi
përi
së
61 V
epri
mta
ria
gjeo
dina
mik
e e
detit
(R
elie
vi b
regd
etar
)
Kur
jeni
me
push
ime
në b
regd
et,
ju v
ini r
e se
val
ët d
etar
e ja
në
shum
ë “b
ashk
ëvep
rues
e” m
e br
egun
. A v
ini
re n
donj
ë pa
sojë
ng
a kj
o ve
prim
tari
e v
alëv
e?
Para
shik
im m
e te
rma
para
prak
ëLe
xim
i sh
pejtë
, di
skut
im, p
unë
me
hart
ënPu
në n
ë 2
gru
pe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
i dos
jeve
pe
rson
ale
të
cdo
nxën
ësi
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to b
rigj
esh
ne
Shqi
përi
, të
mar
a ng
a in
tern
eti
Har
ta e
Sh
qipë
risë
62 V
epri
mta
ria
e ak
ulln
ajav
e (R
elie
vi
akul
lnaj
or)
Kët
o fo
to t
rego
jnë
pejs
azhe
aku
llnaj
ore
në S
hqip
ëri?
Si ju
duk
et p
ejsa
zhi?
Refl
ekto
ni, n
ë c’
mën
yrë
mun
d të
je
në k
riju
ar k
ëto
pejs
azhe
?
Lexi
m I
drej
tuar
Lexi
m ,
refle
ktim
, pë
rfun
dim
e, p
unë
me
hart
ënPu
në in
divi
dual
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to p
ejsa
zhes
h ak
ulln
ajor
e në
Sh
qipë
ri, t
ë m
ara
nga
inte
rnet
i H
arta
e
Shqi
përi
së
63 V
epri
mta
ria
e er
ës
(Rel
ievi
eol
ik)
Form
at m
ahni
tëse
që
shik
oni n
ë fo
to, j
anë
kriju
ar n
ga e
ra. P
ërpi
quni
të
arg
umen
toni
se
edhe
era
ësh
të
një
mod
elue
s I f
uqis
hëm
Dis
kutim
Le
xim
i sh
pejtë
Refl
ektim
, kra
hasi
mPu
në in
divi
dual
e
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës,
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to fo
rmas
h të
rel
ievi
t eo
lik,
të m
ara
nga
inte
rnet
i
64
Pun
ë pr
aktik
e 9:
“T
ë pë
rcak
tohe
n në
tab
elë
fakt
orët
e
proc
eset
ekz
ogje
ne,
si d
he fo
rmat
e
relie
vit
ekzo
gjen
të
kriju
ara
prej
tyr
e “
-Për
cakt
oni f
orca
t ek
zogj
ene
vepr
uese
- da
lloni
form
at e
rel
ievi
t që
kr
ijohe
n ng
a kë
to fo
rca
- sh
pjeg
oni m
ënyr
ën e
kri
jimit
të k
ëtyr
e fo
rmav
e të
rel
ievi
t
Org
aniz
im t
abel
ar
i inf
orm
acio
nit
Dis
kutim
, ana
lizë,
përf
undi
me
Punë
indi
vidu
ale
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
për
nxën
ës
të c
aktu
ar, i
pu
nës
së k
ryer
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me
relie
ve
të p
ërftu
ara
nga
proc
eset
ek
zogj
ene
Flet
oret
e p
unës
31
65Pë
rsër
itje
6:”
Din
amik
a e
tokë
s”
Tani
që
keni
për
fund
uar
këtë
ka
pitu
ll, i k
eni t
ë qa
rta
duku
ritë
dhe
pr
oces
et e
ndog
jene
e e
kzog
jene
që
mod
eloj
në r
elie
ving
e s
ipër
faqe
s së
Tok
ës. P
ërpi
quni
të
gjen
i një
lid
hje
mid
is fo
rcav
e të
bre
ndsh
me
e të
jash
tme
dhe
të p
ërca
kton
i sh
kaqe
t e
proc
esev
e të
cdo
lloj
i
Dis
kutim
Pe
më
konc
epte
sh,
anal
izë,
plot
ësim
kl
last
eri,
punë
me
hart
ën, p
ërfu
ndim
e,
vetë
kont
roll
me
anë
të p
yetje
ve p
ër
përs
ëritj
e në
tek
stPu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vetë
vler
ësim
V
lerë
sim
in
divi
dual
, nd
ër n
xënë
s i p
ërgj
igje
ve
me
gojë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me
Har
ta e
bot
ësIn
form
acio
ne
mul
timed
iale
66
Pro
jekt
1 “
Forc
at
ekzo
gjen
e/en
dogj
ene-
m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së
Tokë
s, du
ke p
ërftu
ar
pejs
azhe
tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e
këty
re p
ejsa
zhev
e pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(O
ra e
tre
të e
pr
ojek
tit)
Puna
e n
isur
nga
ju q
ë në
filli
m t
ë vi
tit s
hkol
lor
vjen
e p
ërfu
ndua
r në
tr
ajtë
n e
një
prod
ukti
proj
ekti,
në
form
ën/a
t e
zgje
dhur
/a p
rej j
ush,
pë
r të
mar
rë n
jë v
lerë
sim
të
tipit
përm
bled
hës,
për
shka
k të
sht
rirj
es,
njoh
uriv
e, s
hkat
htës
ive,
qën
drim
eve
dhe
vler
ave
që ju
do
dem
onst
roni
.
Prez
antim
Mba
jtje
shën
imes
h,
disk
utim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
gru
pe d
yshe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
përm
bled
hës
për
cdo
nxën
ës
që p
reza
nton
Prod
ukte
pro
jekt
i të
form
ave
të
ndry
shm
eLa
ptop
, pro
jekt
or,
Flet
ore
pune
67
Proj
ekt
1: “
Forc
at
ekzo
gjen
e/en
dogj
ene-
m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së
Tokë
s, du
ke p
ërftu
ar
pejs
azhe
tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e
këty
re p
ejsa
zhev
e pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(O
ra e
kat
ërt
e pr
ojek
tit)
Puna
e n
isur
nga
ju q
ë në
filli
m t
ë vi
tit s
hkol
lor
vjen
e p
ërfu
ndua
r në
tr
ajtë
n e
një
prod
ukti
proj
ekti,
në
form
ën/a
t e
zgje
dhur
/a p
rej j
ush,
pë
r të
mar
rë n
jë v
lerë
sim
të
tipit
përm
bled
hës,
për
shka
k të
sht
rirj
es,
njoh
uriv
e, s
hkat
htës
ive,
qën
drim
eve
dhe
vler
ave
që ju
do
dem
onst
roni
.
Prez
antim
Mba
jtje
shën
imes
h,
disk
utim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
gru
pe d
yshe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
përm
bled
hës
për
cdo
nxën
ës
që p
reza
nton
Prod
ukte
pro
jekt
i të
form
ave
të
ndry
shm
eLa
ptop
, pro
jekt
or,
Flet
ore
pune
32
68
Proj
ekt
1: “
Forc
at
ekzo
gjen
e/en
dogj
ene-
m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së
Tokë
s, du
ke p
ërftu
ar
pejs
azhe
tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e
këty
re p
ejsa
zhev
e pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(O
ra e
pes
të e
pr
ojek
tit)
Puna
e n
isur
nga
ju q
ë në
filli
m t
ë vi
tit s
hkol
lor
vjen
e p
ërfu
ndua
r në
tr
ajtë
n e
një
prod
ukti
proj
ekti,
në
form
ën/a
t e
zgje
dhur
/a p
rej j
ush,
pë
r të
mar
rë n
jë v
lerë
sim
të
tipit
përm
bled
hës,
për
shka
k të
sht
rirj
es,
njoh
uriv
e, s
hkat
htës
ive,
qën
drim
eve
dhe
vler
ave
që ju
do
dem
onst
roni
.
Prez
antim
Mba
jtje
shën
imes
h,
disk
utim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
gru
pe d
yshe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
përm
bled
hës
për
cdo
nxën
ës
që p
reza
nton
Prod
ukte
pro
jekt
i të
form
ave
të
ndry
shm
eLa
ptop
, pro
jekt
or,
Flet
ore
pune
69
mje
disi
dhe
nd
ikim
i i
vepr
imta
risë
nj
erëz
ore
(4
orë
)
Mar
rëdh
ënie
nje
ri-
mje
dis
gjeo
grafi
k
Me
konc
epte
t
“
mje
dis
naty
ror”
dhe
“m
jedi
s gj
eogr
afik”
, ju
keni
pun
uar
gjat
ë gj
ithë
vitit
. A m
unde
ni
tani
të
bëni
dife
renc
ën m
es t
yre?
Bash
këbi
sedi
m
Refl
ektim
, pë
rfun
dim
ePu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me
të
mje
disi
t ku
je
tojm
ë, të
mar
ra
nga
inte
rnet
i
70 M
broj
tja e
tok
ave
nga
ndot
ja d
he s
hkat
ërri
mi
Shik
oni k
ëto
foto
të
toka
ve t
ë er
odua
ra
në s
hqip
ëri(
psh.
kod
rat
e K
ërra
bës)
Përv
ec e
rozi
onit,
a m
und
të b
alla
faqo
hen
toka
t m
e pr
oble
m t
ë tje
ra?
Prez
antim
D
isku
tim ,
refle
ktim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
dys
he
Vle
rësi
m
indi
vidu
al i
dety
rave
të
shtë
pisë
, të
dhën
a or
ën
e ka
luar
nd
ër n
xënë
s. V
lerë
sim
i cd
o nx
ënës
i që
prez
anto
n
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me,
të
mar
ra n
ga
inte
rnet
Info
rmac
ione
e
vide
o që
pr
ezan
tohe
n
71N
dotja
e a
tmos
ferë
s dh
e m
asat
për
m
broj
tjen
e sa
j
Mje
disi
i nd
otur
, sid
omos
ajr
i, ës
htë
një
prob
lem
shq
etës
ues
për
seci
lin n
ga n
e,
me
prob
lem
atik
ën e
të
cilit
nde
shem
i cd
o di
të. P
se n
ë Sh
qipë
ri, n
ë zo
na t
ë ca
ktua
ra, a
jri
ka n
dotje
kaq
të
mad
he?
Po n
ë zo
nën
ku ju
ban
oni a
ësh
të e
nj
ëjta
situ
atë?
Si m
und
të z
gjid
het
ajo?
Prez
antim
D
isku
tim ,
refle
ktim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
dys
he
Vle
rësi
m i
cdo
nxën
ësi q
ë pr
ezan
ton
Vle
rësi
mi
i dos
jeve
pe
rson
ale
të
cdo
nxën
ësi
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me,
të
mar
ra n
ga
inte
rnet
Info
rmac
ione
e
vide
o që
pr
ezan
tohe
n
33
68
Proj
ekt
1: “
Forc
at
ekzo
gjen
e/en
dogj
ene-
m
odel
uese
të
fuqi
shm
e të
sip
ërfa
qes
së
Tokë
s, du
ke p
ërftu
ar
pejs
azhe
tip
ike
për
proc
esin
apo
duk
urin
ë pë
rkat
ëse.
Evi
dent
imi,
roli
dhe
rënd
ësia
e
këty
re p
ejsa
zhev
e pë
r m
jedi
sin
gjeo
grafi
k”(O
ra e
pes
të e
pr
ojek
tit)
Puna
e n
isur
nga
ju q
ë në
filli
m t
ë vi
tit s
hkol
lor
vjen
e p
ërfu
ndua
r në
tr
ajtë
n e
një
prod
ukti
proj
ekti,
në
form
ën/a
t e
zgje
dhur
/a p
rej j
ush,
pë
r të
mar
rë n
jë v
lerë
sim
të
tipit
përm
bled
hës,
për
shka
k të
sht
rirj
es,
njoh
uriv
e, s
hkat
htës
ive,
qën
drim
eve
dhe
vler
ave
që ju
do
dem
onst
roni
.
Prez
antim
Mba
jtje
shën
imes
h,
disk
utim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
gru
pe d
yshe
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
përm
bled
hës
për
cdo
nxën
ës
që p
reza
nton
Prod
ukte
pro
jekt
i të
form
ave
të
ndry
shm
eLa
ptop
, pro
jekt
or,
Flet
ore
pune
69
mje
disi
dhe
nd
ikim
i i
vepr
imta
risë
nj
erëz
ore
(4
orë
)
Mar
rëdh
ënie
nje
ri-
mje
dis
gjeo
grafi
k
Me
konc
epte
t
“
mje
dis
naty
ror”
dhe
“m
jedi
s gj
eogr
afik”
, ju
keni
pun
uar
gjat
ë gj
ithë
vitit
. A m
unde
ni
tani
të
bëni
dife
renc
ën m
es t
yre?
Bash
këbi
sedi
m
Refl
ektim
, pë
rfun
dim
ePu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al
ndër
nxë
nës
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me
të
mje
disi
t ku
je
tojm
ë, të
mar
ra
nga
inte
rnet
i
70 M
broj
tja e
tok
ave
nga
ndot
ja d
he s
hkat
ërri
mi
Shik
oni k
ëto
foto
të
toka
ve t
ë er
odua
ra
në s
hqip
ëri(
psh.
kod
rat
e K
ërra
bës)
Përv
ec e
rozi
onit,
a m
und
të b
alla
faqo
hen
toka
t m
e pr
oble
m t
ë tje
ra?
Prez
antim
D
isku
tim ,
refle
ktim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
dys
he
Vle
rësi
m
indi
vidu
al i
dety
rave
të
shtë
pisë
, të
dhën
a or
ën
e ka
luar
nd
ër n
xënë
s. V
lerë
sim
i cd
o nx
ënës
i që
prez
anto
n
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me,
të
mar
ra n
ga
inte
rnet
Info
rmac
ione
e
vide
o që
pr
ezan
tohe
n
71N
dotja
e a
tmos
ferë
s dh
e m
asat
për
m
broj
tjen
e sa
j
Mje
disi
i nd
otur
, sid
omos
ajr
i, ës
htë
një
prob
lem
shq
etës
ues
për
seci
lin n
ga n
e,
me
prob
lem
atik
ën e
të
cilit
nde
shem
i cd
o di
të. P
se n
ë Sh
qipë
ri, n
ë zo
na t
ë ca
ktua
ra, a
jri
ka n
dotje
kaq
të
mad
he?
Po n
ë zo
nën
ku ju
ban
oni a
ësh
të e
nj
ëjta
situ
atë?
Si m
und
të z
gjid
het
ajo?
Prez
antim
D
isku
tim ,
refle
ktim
, pë
rfun
dim
ePu
në in
divi
dual
e os
e në
dys
he
Vle
rësi
m i
cdo
nxën
ësi q
ë pr
ezan
ton
Vle
rësi
mi
i dos
jeve
pe
rson
ale
të
cdo
nxën
ësi
Gje
ogra
fia 1
0Fo
to t
ë nd
rysh
me,
të
mar
ra n
ga
inte
rnet
Info
rmac
ione
e
vide
o që
pr
ezan
tohe
n
72M
broj
tja e
ujë
rave
ng
a nd
otja
A k
a nj
ë el
emen
t hi
drog
rafik
në
zonë
n ku
ju b
anon
i, që
ju e
kon
side
roni
të
ndot
ur?
Cila
t ja
në s
hkaq
et e
ndo
tjes?
Si
mun
d të
zgj
idhe
t si
tuat
e?
Dis
kutim
Refl
ektim
, pë
rfun
dim
ePu
në m
e gj
ithë
klas
ën
Vle
rësi
m
indi
vidu
al,
ndër
nxë
nës
i për
gjig
jeve
m
e go
jë
Gje
ogra
fia 1
0G
jeog
rafia
12
Info
rmac
ione
e
foto
të
mar
rang
a m
edia
t, si
dom
os
inte
rnet
, vë
zhgi
met
pe
rson
ale,
etj
34
35
nËnTeMaTiKa i: ToKa Si PlaneT i SiSTeMiT Diellor
synimet e nëntematiKës i
nëntematika synon: • të zhvillojë dijet për trupat qiellorë dhe dukuritë gjeografike që lidhen me ta, mbi bazën e ballafaqimit të
vazhdueshëm të të menduarit kritik e krijues;• të zhvillojë kuptimin për ligjet e përgjithshme të hapësirës qiellore• të zhvillojë interesin për mënyrën se si ndërveprojnë trupat me njëri tjetrin dhe rrjedhojat e këtij ndërveprimi• njëri-tjetrin dhe mjedisin ku jetojnë ;• të kuptojë mundësitë dhe sfidat e zhvillimit të qëndrueshëm ;• të zhvillojë shkathtësitë për të qenë përdorues kritik dhe krijues i informacioneve dhe mënyrave të reja
të kërkimit për hapësirën;• të edukohet si qytetar i informuar, i përgjegjshëm dhe aktiv, i cili mund të kontribuojë për mirëqënien e
mjedisit
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:
a. njohuritë dhe shkathtësitënë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• sjell argumente që mbështesin hipotezën e formimit të sistemit diellor;• përshkruan strukturën e Diellit dhe karakteristikat kryesore të shtresave të tij;• vlerëson rëndësinë e Diellit për qarkullimin e përhershëm të ujit, ajrit, zhvillimin e botës bimore e shtazore,
baticat e zbaticat;• përpunon dhe prezanton të dhëna përTokën si planet;• përshkruan evolucionin e mendimitgjeografik;• diferencon pasojat e rrotullimit të Tokës rreth vetes dhe qarkullimit rreth Diellit;• përshkruan Hënën dhe strukturën e saj;• demonstron skematikisht varësinë (lidhjen) e fazave të Hënës nga pozicioni relativ i Diellit, Hënës dhe Tokës;• sjell argumente në lidhje me hipotezat e formimit të Hënës;• krahason eklipsin e Diellit dhe të Hënës;• dallon planetët e brendshëm, të jashtëm, e satelitët e tyre, duke përshkruar disa ndër karakteristikat
kryesore të tyre;• përshkruan kometat, asteroidët, meteorët dhe veçoritë e tyre;• sjell fakte dhe interpreton arritjet e shkencës dhe teknologjisë për eksplorimin e hapësirës;
b. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e tij;• ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara nga vëzhgimet individuale;• demonstron bashkëpunim gjatë punës në grup;• tregon objektivitet kur kërkon të dhëna dhe informacion përtë bërë të vlefshme shpjegimet e tij mbi formën
dhe përmasat e Tokës.
36
PLANIFIKIMI I ORËS MËSIMORE Data: / /
Tema mësimore: Galaktikat dhe yjet
Situata e të nxënit: Rikujtoni vëzhgimet që i keni bërë qiellit, sidomos në netët e kthjellëtaShprehni cdo përshtypje që keni marrë nga ky vëzhgimCilat pyetje kanë pushtuar mendjen tuaj në raste vëzhgimi?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termave gjithësi, galaktikë,
yjësi, yje.• Klasifikon galaktikat sipas pamjes.• Përshkruan vendosjen e yjeve në galaktikë.• Klasifikon yjet sipas madhësisë dhe temperaturës.• Analizon lidhjen e ngushtë ndërmjet temperaturës
dhe ngjyrës së yjeve.
Fjalët kyçe: Gjithësia, galaktika, grupete galaktikave, yje, yjësi.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Mjete didaktikeFoto të ndryshme. Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore, TIK-un
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrËs
strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxËnËsit Koha
PARASHIKIMI- Përgatitja për të nxënët.
Imagjinatë e drejtuar
Përshkrim për shokun/ shoqen Punë në dyshe 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Imagjinatë e drejtuar Lexim i shpejtë Punë individuale 25 min
PËRFORCIMI-Konsolidimi i të nxënit.
Shkëmbime ndërpersonale Diskutim Punë me
gjithë klasën 10 min
Struktura e mësimit: P N PP - PARASHIKIMI:Përgatitja për të nxënët
n - NDËRTIMI I NJOHURIVE:Përpunimi i përmbajtjes
P - PËRFORCIMI:Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën dhe sugjeron një imazh, si ai i propozuar në “situatën e të nxënit”. Nxënësit nxiten të thellohen në imagjinatën e tyre dhe gjithçka imagjinojnë t’ia përshkruajnë shokut/ shoqes së bankës
37
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj atyre u sugjerohet paragrafi për t’u lexuar duke i’u tërhequr vëmendja që gjatë leximit të thellojnë imagjinatën dhe të krahasojnë atë që po lexojnë me atë që kanë përfytyruar
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë momentin që nxënësit kanë përfunduar leximin, ata në mënyrë të shpejtë listojnë në dërrasë pyetjet që u kanë dalë nga ballafaqimi i imagjinatës me atë çka lexuan. Këto pyetje marrin përgjigje nga nxënës të tjerë dhe po qe nevoja edhe nga mësuesiVlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënësit që u aktivizuan gjatë orës së mësimit .Vlerësim i përgjigjeve me gojë, i vazhduar.
Detyrat dhe puna e pavarur:
• Kërko dhe gjej në internet informacione interesante për yjet dhe galaktikat
38
PLaniFiKimi i orës mësimore
tema mësimore: Sistemi diellor situata e të nxënit: Të paktën dikujt nga ju i ka rastisur të shohë ndonjë dokumentar lidhur me “Bing- Bang” Tregojeni atë që dini në klasë
rezultatet e të nxënit të temës mësimore:• Njeh trupat qiellorë që bëjnë pjesë në sistemin
diellor.• Interpreton teorinë e formimit të sistemit diellor.• Liston elementet përbërëse të Diellit.• Përshkruan karakteristikat e shtresave përbërëse
të Diellit.• Vlerëson rëndësinë e Diellit për dukuritë që ndodhin
në Tokë.
Fjalët kyçe: sistem diellor, Bing-Bang, bërthama, fotosfera,atmosfera, kromosfera, kurora, protuberanca diellore, njolla diellore
Burimet: Gjeografia 10Mjete didaktikeFoto të ndryshmeMediat, sidomos internet. Fletoret e punës, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore dhe temat ndërkurrikulare: Zhvillimi I qëndrueshëm. Mjedisi
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
PARASHIKIMI- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake Diskutim Punë me
gjithë klasën10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shqyrtim, pyetje diskutim,
Lexim Punë në dyshe 25 min
PËRFORCIMI-Konsolidimi i të nxënit. Përfundime Organizim i përfundimeve
të nxjerra Punë individuale 10 min
Struktura e mësimit: P N PP - PARASHIKIMI:Përgatitja për të nxënët
n - NDËRTIMI I NJOHURIVE:Përpunimi i përmbajtjes
P - PËRFORCIMI:Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMe anë të situatës së zgjedhur mësuesi prezanton temën që do të trajtohet dhe i nxit nxënësit të diskutojnë rreth saj. Ata nxiten të thonë gjithcka që dinë rreth kësaj teme. Gjithcka që ata thonë, pa u komentuar nga askush shënohet në dërrasë
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPasi dolën të gjitha idetë, nxënësit fillojnë të diskutojnë, pyesin dhe shqyrtojnë idetë që janë shkruar në dërrasë në grupe dyshe. Qëllimi i kësaj është që nxënësit të nxiten të bisedojnë me njëri tjetrin dhe të arrijnë të zbulojnë temën. Pasi përfundojnë pyetjet dhe shqyrtimi, nxënësit lexojnë informacionin e ri duke mbajtur shënim çdo concept të ri që i del përpara
39
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minTani ata janë gati që të gjitha përfundimet që nxorrën nga përvoja, pyetjet, shqyrtimi dhe leximi ti sistemojnë duke kontribuuar individualisht. shtresat e diellit dhe tiparet e tyre
aspekte të rëndësisë së diellit
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënës. Vlerësim i përgjigjeve me gojë
Detyrat dhe puna e pavarur:• Në bazë të burimeve të ndryshme dhe internetit, përpiqu të japësh disa nga hipotezat që përpiqen të
shpjegojnë formimin e gjithësisë.
40
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / /
tema mësimore: Planetët, asteroidët, kometat, meteorët dhe satelitët
situata e të nxënit: Secili nga ju di dicka të vecantë lidhur me këta trupa qiellorëBëjini të njohura informacionet tuaja për shokët e klasësA kanë ngjashmëri informacionet që dhatë?Cili ishte informacioni më i vecantë që dëgjuat?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termit planet.• Liston planetët e tipit tokësor.• Liston planetët e mëdhenj.• Përshkruan tiparet e planetëve tokësorë.• Përshkruan tiparet e planetëve të mëdhenj.• Dallon kometat, asteroidët, meteorët dhe satelitët
paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e tij;
Fjalët kyçe: planet, orbitë, planetë të tipittokësor, planetë tëmëdhenj,planetë xhuxhë, asteroid, kometë, meteor, satelit
Burimet/ mjetet/ materialet: Gjeografia 10Mjete didaktikeInterneti, fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore, TIK-un
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
PARASHIKIMI- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Diagram Veni
Organizim grafik i informacionit Punë individuale 25 min
PËRFORCIMI-Konsolidimi i të nxënit. Diskutim
Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
Struktura e mësimit: P N PP - PARASHIKIMI:Përgatitja për të nxënët
n - NDËRTIMI I NJOHURIVE:Përpunimi i përmbajtjes
P - PËRFORCIMI:Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minSituata e të nxënit e parashikuar nga mësuesi i fut nxënësit të diskutojnë rreth temës duke shprehur informacionet dhe idetë e tyre. Ata dëgjojnë idetë e njëri tjetrit duke i saktësuar e plotësuar ato , aty ku është e mundur. Në këtë mënyrë ata janë familjarizuar me temën dhe janë gati për veprimtarinë e rradhës
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minNë dërrasë, mësuesi organizon një diagramë Veni që konsiston në krahasimin e planetëve me njëri- tjetrin, në dyshe planetësh. çdo nxënës punon individualisht, duke zgjedhur dyshen e planetëve që atij i duket më e përshtatshme për krahasim.
41
Diagramë Veni
nr. Veçoritë të përbashkëtat Veçoritë1.2.3.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPasi secili nga nxënësit ka plotësuar diagramën për dyshen e zgjedhur, në klasë diskutohet për të gjitha ciftet e mundshme që ata kanë krahasuar, duke shtuar e saktësuar tipare të vecanta ose të përbashkëta
Vlerësimi: Vlerësim individual, ndër nxënës.Vlerësim i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:• Kërko dhe gjej në internet informacione interesante për njërin nga trupat qiellorë: asteroidët/ kometat/
meteorët/ satelitët
Planeti X Planeti Y
42
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / /
tema mësimore: Hëna e Tokës
situata e të nxënit: Ndonjëri nga ju mund të ketë vëzhguar ndonjë eklips të hënës, të tjerët mund të kenë dëgjuar për të. Nga ana tjetër të gjithë e keni parë hënën në faza të ndryshme.Shprehni gjithcka keni parë ose dini lidhur me eklipsin e hënësA përputhen përshtypjet dhe njohuritë tuaja me ato të mësuara në klasë?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Interpreton hipotezën rreth origjinës së formimit
të Hënës.• Rendit vetitë fizike të Hënës.• Përshkruan ndërtimin e Hënës.• Përshkruan llojet e lëvizjes së Hënës.• Praktikon me mjete didaktike fazat e Hënës.• Analizon shkakun e formimit të eklipseve.• Krahason eklipsin diellor me eklipsin hënor• Ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara
nga vëzhgimet individuale;
Fjalët kyçe: Hëna, fazat e hënës, hëna e re, çereku i parë, hëna e plotë, çereku i fundit, muaji sinodik,eklipsi i diellit, eklipsi i hënës,zonat e ndriçuara, zonat e errëta
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Mjete didaktikeMediat , fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-un, mjedisin.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
PARASHIKIMI- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar
Mbajtje shënimeshDiskutim Punë në dyshe 25 min
PËRFORCIMI-Konsolidimi i të nxënit.
Organizuesi grafik i analogjisë
Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
Struktura e mësimit: P N PP - PARASHIKIMI:Përgatitja për të nxënët
n - NDËRTIMI I NJOHURIVE:Përpunimi i përmbajtjes
P - PËRFORCIMI:Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi parashtron temën me anë të situatës së parashikuar të të nxënit dhe detyrave të shtëpisë. Ajo çka nxënësit dinë paraprakisht dhe ajo që ata nund të kenë sjellë nga detyrat e shtëpisë së orës së kaluar, diskutohet dhe saktësohet në klasë. Idetë e saktësuara evidentohen në dërrasë. Kjo fazë tashmë i ka përgatitur nxënësit për atë pasardhëse.
43
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst, duke i nxitur të mbajnë shënime, të mendojnë, reflektojnë e të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun e bankës, për të saktësuar konceptet e marrë përgjigje për pyetjet që I lindin. Të gjitha veprimtaritë e lartpërmendura bëhen të fokusuara, për t’i dhënë përgjigje pyetjes: ç’ ndryshim ka midis eklipsit të hënës dhe atij të diellit?
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësit realizojnë organizimin grafik të informacionit në trajtën një organizuesi grafik të analogjisë, duke i dhënë përgjigje pyetjes së shtruar që në fazën II. Ky grafik plotesohet me kontributin e çdo nxënësi.
nr . Dallimet 1. Eklipsi i hënës…………………………………….kurse eklipsi i diellit………………………………2. Eklipsi i hënës…………………………………….kurse eklipsi i diellit………………………………3. Eklipsi i hënës…………………………………….kurse eklipsi i diellit………………………………4. Eklipsi i hënës…………………………………….kurse eklipsi i diellit………………………………
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënës. Vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe i detyrave të shtëpisë
Detyrat dhe puna e pavarur:
• Sipas botimeve të ndryshme dhe internetit mblidh të dhëna për kërkimet dhe zbulimet e bëra për Hënën dhe satelitët e tjerë të zbuluar
44
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / /
tema mësimore: Toka, planeti ku jetojmë
situata e të nxënit: Ju e keni parë globin si mjet didaktik dhe keni vënë re se ai është i shtypur në pole. Po ashtu e dini se jo cdo pjesë e globit ndricohet njëlloj nga dielli. A keni përgjigjet tuaja për këtë?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan etapat e zhvillimit tëmendimit gjeografik për
formën e Tokës.• Liston përmasat e Tokës.• Vlerëson rëndësinë gjeografike të formës dhe të
përmasave të Tokës.• Praktikon me mjete didaktike rrotullimin e Tokës rreth
boshtit të saj.• Analizon pasojat e rrotullimit të Tokës rreth bushtit të vet• Tregon objektivitet kur kërkon të dhëna dhe informacion
për të bërë të vlefshme shpjegimet e tij mbi formën dhe përmasat e Tokës.
Fjalët kyçe: sferë, elipsoid rrotullues, kardioide, gjeoid, ligji zonalitetit, dita, nata, ritmi ditor, zhvendosje e trupave, shtypja polare e Tokës
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Mjete didaktikeGlobi, fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimimi i qëndruesëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
PARASHIKIMI- Përgatitja për të nxënët.
Imagjinatë e drejtuar Përshkrim për shokun/ shoqen Punë në dyshe 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Imagjinatë e drejtuarLexim , Mbajtje shënimesh Punë individuale 25 min
PËRFORCIMI-Konsolidimi i të nxënit. Pemë konceptesh
Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
Struktura e mësimit: P N PP - PARASHIKIMI:Përgatitja për të nxënët
n - NDËRTIMI I NJOHURIVE:Përpunimi i përmbajtjes
P - PËRFORCIMI:Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën dhe u ve nxënësve përpara globin, duke I ftuar që me ndihmën e imagjinatës të përfytyrojnë rrotullimin e tokës rreth vetes, (ndonëse ky rrotullim realizohet me mjete të thjeshta didaktike, në mënyrë të shpejtë në klasë nga nxënësit) për t’i dhënë përgjigje pyetjeve rreth formës së saj dhe pasojave nga lëvizja rreth vetes. Nxënësit nxiten të thellohen në imagjinatën e tyre dhe gjithçka imagjinojnë t’ia përshkruajnë shokut/ shoqes së bankës
45
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj atyre u sugjerohet paragrafi për t’u lexuar duke i’u tërhequr vëmendja që gjatë leximit të thellojnë imagjinatën dhe të krahasojnë atë që po lexojnë me atë që kanë përfytyruar. Për çd pyetje që u lind gjatë leximit e reflektimit, nxënësit mbajnë shënime.në përfundim të kësaj faze, të gjitha pyetjet pa përgjigje listohen në dërrasë, duke marrë përgjigje nga nga vetë nxënësit, ose nga mësuesi
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minGjithçka për të cilën u dha zgjidhje organizohet grafikisht nga nxënësit në një pemë konceptesh si më poshtë:
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënës.Vlerësim i përgjigjeve me gojë (vta qëlerësohen nxënësit që demonstrojnë një imagjinatë të zhvilluar dhe ata që shprehin aftësi analizuese të spikatur).
Detyrat dhe puna e pavarur: Detyra nuk parashikohen
Toka
Forma Përmasat lëvizjet rreth vetes
Rreth Diellit
Rrjedhojat
1.
2.
3.
Rëndësia
1.
2.
3.
46
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / /
tema mësimore: Qarkullimi i Tokës rreth Diellit, pasojat situata e të nxënit: Ju e keni vënë re ndryshimin e ditënatës në stinë të ndryshme. Përpiquni të reflektoni për këtë dukuri
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Praktikon me mjete didaktike qarkullimin e Tokës rreth
Diellit.• Rendit pasojat e qarkullimit të Tokës rreth Diellit.• Përcakton shtrirjen gjeografike të brezit ekuatorial, brezit
mesatar dhe brezit të ftohtë.• Zbulon shkaqet e formimit të stinëve.• Analizon pozicionin e Tokës përkundrejt Diellit më 21
qershor, 22 dhjetor, 21 mars dhe 23 shtator
Fjalët kyçe: qarkullimi i Tokës rreth Diellit,stinë, ekuinoks, solstic, brezate ndriçimit, netë polare, ditë polare.Fjalë kyçe
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Mjete didaktikeGlobi, fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi. Zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
PARASHIKIMI- Përgatitja për të nxënët.
Pyetja sjell pyetjen Analizë informacioni Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Pyetja sjell pyetjen Punë me tekstin
Punë në dyshe 25 min
PËRFORCIMI-Konsolidimi i të nxënit. Diskutim Diskutim përfundimesh Punë me
gjithë klasën 10 min
Struktura e mësimit: P N P
P - PARASHIKIMI:Përgatitja për të nxënët
n - NDËRTIMI I NJOHURIVE:Përpunimi i përmbajtjes
P - PËRFORCIMI:Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minDuke pasur parasysh që nxënësit kanë informacion paraprak për temën, mësuesi përgatit një sërë pyetjesh “pse” që lidhen me të, duke servirur njëkohësisht fakte të reja nga ana e tij. P.sh disa nga pyetjet e drejtuara mund të ishin:Pse formohen stinët? Pse ditënata ka gjatësi të ndryshme në stinë të ndryshme? Pse formohen brezat e ndriçimit?etj.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minNxënësit orientohen të punojnë me tekstin në mënyrë të tillë që të gjejnë përgjigjet e pyetjeve të shtruara, kështu ata thellohen të analizojnnë e të gjejnë shkaqe. Përveç pyetjeve të shtruara nga mësusi nxënësit nxiten të krijojnë pyetje shkakore që ua drejtojnë shokut të bankës, pasi janë duke punuar në dyshe. Pyetjet e drejtuara ndaj njëri tjetrit I detyrojnë nxënësit t’I rrikthehen informacionit për një studim më të thellë. Në këtë mënyrë ata arrijnë të gjejnë të gjitha lidhjet shkak pasojë që lidhen me rrotullimin e tokës rreth diellit.
47
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minTë gjitha përfundimet që nxënësit nxorrën diskutohen në klasë, duke u bërë kujdes i veçantë nga mësuesi që në klasë të prezantohen edhe përfundimet për pyetjet “ pse”, të krijuara nga vetë nxënësit.
shënim: Ndërkohë që nxënësit punojnë, mësuesi gjen kohën për të bërë një vlerësim të parë të dosjeve të nxënësve, pasi gjatë gjithë kapitullit nxënësit kanë realizuar detyra të ndryshme që duhet të vlerësohen.
Vlerësimi : Vlerësim i dosjeve individuale për secilin.Vlerësim i përgjigjeve me gojë (vlerësohen nxënësit që u treguan më aktivë gjatë orës së mësimit)
Detyrat dhe puna e pavarur: • Zbulo lidhjen ndërmjet brezave të ndriçimit dhe elementeve të mjedisit ose të dukurive gjeografike në
trajtën e një skeme që shpreh lidhje varësie.
Brezi i ftohtë
Brezi mesatar
Brezi i nxehtë
48
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / /
tema mësimore: Bisedë 1: “Zhvillimi i teknologjisë dhe eksplorimi i hapësirës”
situata e të nxënit: Shfaqja e një dokumentari për kërkimet hapsinore do t’ju krijonte një ide të saktë për avancimin e teknologjisë për këtë qëllim.Shfaqni njohuritë tuaja lidhur me temën
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • sjell fakte dhe interpreton arritjet e shkencës dhe
teknologjisë për eksplorimin e hapësirës;• Prezanton lirshëm informacionin• Demonstron hapje ndaj informacioneve e zhvillimeve të
reja• Respekton rregullat e bisedës
Fjalët kyçe: eksplorim, kibernetikë, satelit artificialë
Burimet/ mjetet/ materialet: InternetiMediat e tjera, video projector, lap top, fletore pune
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: tiK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
FaZa i Parashtrim Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa ii Bashkëbisedim Prezantim Punë individuale 25 min
FaZa iii Organizim tabelar i përfundimeve Diskutim përfundimesh Punë me
gjithë klasën 10 min
FAZA I: 10 minParashtrim/ diskutim / gjithë klasaOra fillon me shfaqjen e një vidjoje të seleksonuar nga mësuesi/ja, sic parashikohet në situatën e të nxënit. Kjo video parapërgatit situatën për fazën e dytë të orës, ku rradha I takon nxënësve
49
FAZA I I : 25 minBashkëbisedim/ prezantim/ punë individualeKjo pjesë e orës zhvillohet në formën e një bashkëbisedimi mes nxënësve, por edhe me mësuesin për mundësitë që krijon teknologjia në njohjen e hapësirës. Në këtë fazë nxënësit të lajmëruar më parë për temën, prezantojnë informacione, foto e video të shkurtra që i shkojnë temës
FAZA III:10 minOrganizim tabelar i përfundimeve/ diskutim përfundimesh/ punë me gjithë klasënçdo ide e re që bën përshtypje organizohet në një tabelë, në dërrasë.
nr. të rejat e fundit në teknologji, lidhur me hapësirën1.2.3.4.
struktura e mësimit: tjetËr
Vlerësimi : Vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe prezantimeve, ndër nxënës.Detyrat dhe puna e pavarur: nuk parashikonen
50
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / /
tema mësimore: Përsëritje 1: “Sistemi diellor”
situata e të nxënit: Ju tashmë keni marrë përgjigje rreth shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • sjell argumente që mbështesin hipotezën e
formimit të sistemit diellor dhe Hënës• përshkruan strukturën e Diellit, Hënës dhe
karakteristikat kryesore të shtresave të tyre• vlerëson rëndësinë e Diellit • përpunon dhe prezanton të dhëna për Tokën
si planet;• përshkruan evolucionin e mendimit gjeografik;• diferencon pasojat e rrotullimit të Tokës rreth
vetes dhe qarkullimit rreth Diellit;• demonstron skematikisht varësinë (lidhjen) e
fazave të Hënës nga pozicioni relativ i Diellit, Hënës dhe Tokës;
• krahason eklipsin e Diellit dhe të Hënës;• dallon planetët e brendshëm, të jashtëm, e
satelitët e tyre, si dhe trupat e tjerë duke përshkruar disa ndër karakteristikat kryesore të tyre;
• sjell fakte dhe interpreton arritjet e shkencës dhe teknologjisë për eksplorimin e hapësirës; paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e tij;
• ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara nga vëzhgimet individuale;
• tregon objektivitet në nxjerrjen e përfundimeve• Demonstron aftësi bashkëpunuese në grup
Fjalët kyçe: Gjithësi, galaktika, yje, yjësi, Sistem Diellor, Bing-Bang, Planetë të tipit tokësor, Planetë të mëdhenj,asteroid, kometa, meteor, satelitë, Hëna, fazat e hënës, , eklipsi i diellit,eklipsi i hënës, elipsoidrrotullues, shtypja polare e Tokës, zhvendosje e trupave, stinë, ekuinoks, soltic, brezat e ndriçimit.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Interneti Fletoret e punës, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:tiK-u, shkencat natyrore, mjedisi. Zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FAZAT E STRUKTURËS STRATEGJITË MËSIMORE
VEPRIMTARITË E NXËNËSIT
ORGANIZIMI I NXËNËSIT KOHA
FaZa i Parashtrim Diskutim Punë me gjithë klasën
10 min
FaZa ii Harta e koncepteve të kapitullit
Organizim grafik i informacionit Punë në grup 25 min
FaZa iii Diskutim Diskutim përfundimesh Punë me gjithë klasën 10 min
51
FAZA I: 10 min
Ora fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi propozon nxënësit të organizojnë në fletore një pemë konceptesh në bazë të kriterit të lidhjeve mes trupave, dukurive, proceseve. Në mënyrë të shpejtë nxënësit evidentojnë disa nga lidhjet që arrijnë të dallojnë.
FAZA I I : 20 min
Klasa ndahet në disa grupe, me të njëjtën detyrë; organizimi I pemës së koncepteve të kapitullit. çdo anëtar i grupit sugjeron lidhje dhe kontribuon në shtimin e “degëve” të pemës. Pema e mundshme e ndonjërit prej grupeve mund të ishte:
FAZA III:15 min
secili nga grupet prezanton pemën e tij të koncepteve, duke shpjeguar lidhjet e gjetura. Të tjerët ndërhyjnë me pyetje dhe informacione për të saktësuar konceptet. Pas kësaj secili nga nxënësit teston veten me testin e vetë kontrollit që gjendet në tekst.
struktura e mësimit: tjetËr
Vlerësimi : Vetëvlerësim. Vlerësim i përgjigjeve me gojë
Detyrat dhe puna e pavarur: nuk parashikonen
Cilët kanë ndërtim shtresor?
Pasojat?
Cilët janë? Si janë formuarÇ‘ formë dhe përmasa kanë?
Cilët rrotullohen rreth vetes?
Trupat qiellorë
Cilët rrotullohen rreth Diellit?
Pasojat?
52
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Projekt 1: “Forcat ekzogjene/endogjene- modeluese të fuqishme të sipërfaqes së Tokës, duke përftuar pejsazhe tipike për procesin apo dukurinë përkatëse. Evidentimi, roli dhe rëndësia e këtyre pejsazheve për mjedisin gjeografik”ora e parë e projektit, me temë: “Zgjidje problemesh”
situata e të nxënit: Ju tashmë e dini se c’ përfaqësojnë projektet. Zgjidhni një temë nga ato që vetë do propozoni dhe organizohuni për të punuar
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • demonstron pasuri idesh• Argumenton zgjedhjen e bërë• Shpreh dëshirë për të bashkëpunuar• Fiton shprehi për t’u organizuar• Mëson strukturën e një projekti• Mëson mënyrën e të punuarit me project• Koncepton miniprojektin
Fjalët kyçe: Projekt kurrikular, miniprojekt, rezultate të nxëni gjatë projektit, burime, mjedis pune etj
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Gjeografia 12Mediat Interneti Literaturë gjeografikeBiologjia, etj(Në këtë rast burimet i referohen atyre ku do drejtohet nxënësi për të punuar me projekt)
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:historia, biologjia shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
(lidhjet kanë të bëjnë me brendinë e projektit)
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës
strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit Koha
FaZa i Diskutim Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa ii Zgjidhje problemesh Mbajtje shënimesh Punë me gjithë klasën 25 min
FaZa iii Diskutim Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa i: 10 minNë mënyrë të shpejtë nxënësit rikujtojnë se ç’ është një projekt. Pas kësaj mësuesi propozon disa tema për projektin dhe fton edhe nxënësit të bëjnë propozimet e tyre. Pasi mbaron procesi i propozimeve, me shumicë votash nxënësit vendosin për njërën nga temat. Pas kësaj kalohet në organizimin e nxënësve për të punuar FaZa ii: 25 minNxënësit , në këtë rast orjentohen të punojnë individualisht, ose maksimumi në grupe dyshe. Kjo për arsye se vlerësimi i projektit do konsiderohet vlerësim përmbledhës dhe duhet të jetë sa më objektiv. Nxënësve u shpjegohet se projekti i tyre do ketë trajtën e një miniprojekti për një pejsazh konkret të modeluar nga ndonjëri prej proceseve që ata do zgjedhin. Mësuesi orienton nxënësit për strukturën e projektit, burimet dhe mjediset e punës, formën e produktit, natyrën dhe kriteret e vlerësimit etjFaZa iii: 10 minNë këtë fazë nxënësit drejtojnë ndaj mësuesit cdo pyetje të mundshme lidhur me projektin, duke diskutuar me të dhe shokët sesi mund të zgjidhen problem të caktuara.
53
STRUKTURA E PROJEKTIT PËR NXËNSIT:
1. Tema e projektit2. Tema e miniprojektit për grup/ nxënës3. Qëllimi i projektit4. Rezultatet e të nxënit të projektit5. Lëndët / fushat / temat ndërkurikulare të përfshira6. Përmbajtja e projektit7. Raporti përfundimtar8. Përfundime/ rekomandime9. Burimet/ bibliografia/ referencat
Vlerësimi : Vlerësim me gojë, individual, për argumentat e përzgjedhjes së temës
Detyrat dhe puna e pavarur:Saktësimi i temës së miniprojektit, gjetja e informacioneve që lidhen me të deri në fazën pasardhëse të projektit
54
55
nËnTeMaTiKa ii: ParaQiTJa e SiPËrFaQeS SË ToKËS nË GloB, HarTË DHe Plan
synimet e nëntematiKës ii nëntematika synon:- të zhvillojë dijet për hartat dhe globet dhe përparësitë që ka secila si mjet didaktik;- të zhvillojë kuptimin për elementët matematikë të hartës- të zhvillojë kuptimin për paraqitjen e Tokës në mënyra e forma të ndryshme - të formojë shprehi të përdorimit të hartave të ndryshme dhe globit sipas nevojave të studimit, por edhe praktike ;- të zhvillojë shkathtësi për përdorimin e teknologjisë për njohje e orientim në territore të caktuara
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:A. njohuritë dhe shkathtësitë
në përfundim të kësaj tematike nxënësi:• krahason mënyrat e ndryshme të paraqitjes së Tokës në hartë, glob dhe plan;• analizon ndërtimin e rrjetit gjeografik;• shpjegon ndryshimin e kohës lokale dh zonale përmes përllogaritjeve të tyre për vende me gjatësi të ndry-shme gjeografike;• diferencon llojet e ndryshme të projeksioneve hartografikë.• klasifikon hartat sipas përmbajtjes, shkallës, dhe përdorimit mbi bazën e veçorive dalluese;• analizon elementet matematikorë dhe gjeografikë të hartës dhe përdorimin e tyre;• përcakton vendndodhjen e objekteve në hartë përmes përdorimit të Google Map, etj.;• ndërton dhe interpreton profilin topografik të një sipërfaqeje të paraqitur në hartë;• diskuton për rolin e teknologjisë në zhvillimet e sotme hartografike.
B. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që mbështesin kërkimin e tij/saj;• vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në grup duke respektuar perspektiva të ndryshme;• ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara nga vëzhgimet individuale;• demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik gjatë punës në grup në detyrat e ndryshme me hartat.
56
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Globi dhe rrjeti gjeografik situata e të nxënit:
Ju në gjeografi keni përdorur shumë shpesh hartën dhe globin. A parapëlqeni të përdorni hartën apo globin si mjet didaktik? Pse?Po koordinatat gjeografike c’ domethënie kanë për ju?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termave glob, rrjet
gjeografik, meridian, paralel.• Përshkruan kuptimin e termit gjerësi gjeografike.• Përshkruan kuptimin e termit gjatësi gjeografike.• Përcakton madhësinë e koordinatave gjeografike
të një vendi.• Vlerëson përdorimin e kohës lokale dhe zonale
Fjalët kyçe: glob, rrjet gjeografik, meridian,paralel, gjerësi gjeografike,gjatësi gjeografike, koordinata gjeografike, kohë lokale, kohë zonale
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Globi, Harta, Atlasi . Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Matematika, TIK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashtrim me terma paraprakë
Mbajtje shënimesh Punë me gjithë klasën 5 min
nDërtimi i njohUriVe- Përpunimi i përmbajtjes
Shpjegim i përparuar
Diskutim Punë në dyshe30 min
PërForcimi- Konsolidimi i të nxënit.
Situata për zgjidhje
Zgjidhje situatash individuale 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 5 minMësuesi/ja prezanton temën me terma të njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, duke u ndalur në cështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për cështjet që do trajtohen
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 30 minPas kësaj atyre u kërkohet që për cështjet e parashtruara, në diskutim me njëri tjetrin, të bëjnë një listë për atë që dinë sipas cështjeve. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithcka që dinë, mësuesja shpjegon cështjet njëra pas tjetrës, duke drejtuar pyetjen: c’ gjëra të përbashkëta gjeni midis listave tuaja dhe atyre që u përmendën në shpjegim? C’ të reja mësuat?. Gjithashtu nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësite.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të zgjidhin situata problemore, që mësuesi/ja I konsideron të rëndësishme. Nxënësve, në grupe të mëdha, por duke punuar individualisht( p.sh. rreshta) u caktohet nga një situatë për t’a zgjidhur, për 10 minuta. Një pjesë e punëve të bëra nga nxënësit, me dëshirën e tyre, mblidhen si një tregues për nivelin e të nxënit.disa nga detyrat e dhëna për nxënësit mund të jenë”
57
Nr. Përparësitë e globit ndaj hartës1.2.3.4.
Nr . Ndryshimet midis kohës lokale dhe zonale1 Koha lokale…………………………kurse ajo zonale………………………..2 Koha lokale…………………………kurse ajo zonale………………………..3 Koha lokale…………………………kurse ajo zonale………………………..
- Në atlas, glob, ose hartën e botës përcakto koordinatat gjeografike të Tokios dhe Dublinit- Në. q. s në Dublin ora zonale është 4, sa do të jetë në Tokio? Pse?
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënës Vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe punëve me shkrim të zhvilluara në klasëDetyrat dhe puna e pavarur:Në bazë të hartës fizike të Shqipërisë përcakto koordinatat gjeografike të vëndbanimit tënd.
58
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 1: “Përcaktimi i kohës lokale dhe i gjatësisë gjeografike të vendeve të ndryshme”
situata e të nxënit: Përcaktoni kohën lokale për vende të ndryshmePërcaktoni koordinatat gjeografike të vendeve të ndryshme duke u nisur nga koha lokale
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përcakton kohën lokale duke përdorur rrjetin gjeografik, dhe anasjelltas;• gjen (përcakton) gjatësinë gjeografike, kur njeh kohën locale;•demonstron aftësi për të punuar në mënyrë të pavarur dhe në grup;•shpreh aftësi për të lidhur gjeografinë me matematikën;
Fjalët kyçe: kohë locale, kohë zonale, rrjet gjeografik, rrjet hartografik, koordinata gjeografike, gjerësi gjeografike, gjatësi gjeografike
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta gjeografike e botës, Harta të tjera të ndryshme, Atlase, Fletore, lapsa, gomë, vizore
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Matematika , TIK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetËr
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming ( stuhi mendimesh)
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje ushtrimesh Shënime/ Diskutim Punë me gjithë klasën 15 min
FaZa iii Zgjidhje ushtrimesh Shënime/ Prezantim pune
Punë në grupe / Punë individuale
25 min
FaZa i (5 min)Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orës së kaluar. Pas kësaj mësuesi prezanton tipet e ushtrimeve që do zhvillohen në klasë, të zgjidhura më parë në dërrasë prej tij, me pjesëmarrjen e nxënësve.
FAZA II (15 min)Në këtë fazë punohen në dërrasë ushtrimet “tip”, sikurse u shpjegua më lartTipet e ushtrimeve të zgjidhura:
1- Gjetja e gjatësisë gjeografike kur njihet koha lokale2- Gjetja e kohës lokale kur njihet gjatësia gjeografike3- Përcaktimi i kohës lokale dhe gjatësisë gjeografike për vendet qëvendeve që ndodhen brenda një
brezi kohe4- Përcaktimi I koordinatave gjeografike të pikave të ndryshme në hartë dhe anasjelltas
FaZa iii ( 25min)Nxënësit ndahen në disa grupe dhe secilit grupi i jepet për të zgjidhur një tip i vecantë ushtrimi grupi iTë përcaktohet koha lokale e pikës a me gjatësi gjeografike perëndimore 22º, kur në pikën B, me gjatësi gjeografike perëndimore 10º, koha lokale është 13h 05’. Gjithashtu, të përcaktohet dhe ndryshimi ndërmjet kohës lokale të A-së dhe B-së
59
Vlerësimi : Vlerësim në grup për punën e kryer Vlerësim individual i rolit personal në grup për nxënësit që zgjidin ushtrimet në dërrasë.Detyrat dhe puna e pavarur:Gjej për sa kohë do të vazhdojë lindja e diellit në vendin tonë nga kufiri lindor me λ = 21º 04’, deri në kufirin perëndimor me λ = 19º 16’.Në hartën e mëposhtme të brezave kohorë përcakto kohën në 10 shtete të zgjedhura sipas dëshirës, duke pasur parasysh se koha zonale në Shqipëri është 1300
grupi iiTë gjendet gjatësia gjeografike e pikës A, në qoftë se dimë që, kur koha lokale atje është 10h 52’, në pikën B, me gjatësi gjeografike perëndimore rreth 20º, koha lokale është 15 h (d.m.th. mesditë). Gjithashtu, të përcaktohet edhe ndryshimi ndërmjet gjatësisë gjeografike të A-së dhe asaj të B- sëgrupi iiiTë përcaktohet koha lokale dhe gjatësia gjeografike e vendeve që ndodhen brenda një brezi kohe. Kërkohet të gjendetkoha lokale e pikës C, me gjatësi gjeografike lindore 16º ,dhe e Pikës D, me gjatësi gjeografike lindore 6º,kur dihet se koha lokale e brezit është e barabartë me 13h.grupi iVGjej në hartë kordinatat gjeografike të 10 kryeqyteteve të botësPas zgjidhjes së ushtrimeve në grup, një përfaqësues i grupit, e zgjidh atë në dërrasë
60
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Harta dhe elementet e saj
situata e të nxënit: Ju tashmë keni bërë një krahasim mes hartës dhe globitA ka përdorimi i hartës përparësi në lidhje me globin? Po disavantazhe? Pse ?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit hartë;• rendit elementet matematiketë hartës;• rendit elementet gjeografiketë hartë;• praktikon përdorimin e shkallëssë hartës;• dallon përdorimin e projeksioneveazimutale nga projeksionet cilindrike;• analizon rëndësinë e rrjetithartografik;
Fjalët kyçe hartë, elementë matematike,elemente gjeografike, shkallë,rrjet hartografik, projeksione hartografike.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Globi, Harta, Atlasi, Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika, tiK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashtrim me terma paraprakë
Mbajtje shënimesh Punë me gjithë klasën 5 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shpjegim i përparuar Diskutim Punë në dyshe30 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 5 minMësuesi/ja prezanton temën me terma të njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, duke u ndalur në cështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për cështjet që do trajtohen
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 30 minPas kësaj atyre u kërkohet që për cështjet e parashtruara, në diskutim me njëri tjetrin, të bëjnë një listë për atë që dinë sipas cështjeve. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithcka që dinë, mësuesja shpjegon cështjet njëra pas tjetrës, duke drejtuar pyetjen: c’ gjëra të përbashkëta gjeni midis listave tuaja dhe atyre që u përmendën në shpjegim? C’ të reja mësuat?. Gjithashtu nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësite.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundime, që mësuesi/ja I konsideron të rëndësishme, p.sh: cilat janë përparësitë e njërit projeksion ndaj tjetrit( bëni të gjitha kombinimet e mundshme), ose cila është rëndësia e elementeve matematike të hartës?
61
Nr. Përparësitë e projeksionit X ndaj Y1. Projeksioni X…………………………………kurse projeksioni Y……………………………..2. Projeksioni X…………………………………kurse projeksioni Y……………………………..3. Projeksioni X…………………………………kurse projeksioni Y……………………………..
Elementët matematikë të hartës
Rëndësia
Rëndësia
Shkalla
Rrjeti
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënësit që u aktivizuan gjatë orës së mësimit .Vlerësim i përgjigjeve me gojë. Detyrat dhe puna e pavarur:Largësia e vërtetë mes qytetit A dhe B është 22.5 km.Gjeni çfarë largësie në centimetra i përgjigjet midis këtyre qyteteve në hartën me shkallë 1:300000?
62
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Klasifikimi i hartave dhe llojet e tyre
situata e të nxënit:Ju keni një përvojë në përdorimin e hartave dhe e keni vënë re se ato nuk paraqesin të njëjtën gjë. Pse ndodh kjo?Me c’ lloj harte ndjeheni më të familjarizuar? Po planin e shtëpisë së tij a ka patur rast ta shohë ndonjëri? A kupton gjë nga ato që janë paraqitur?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • klasifikon hartat sipas përmbajtjes;• klasifikon hartat sipas përdorimit;• klasifikon hartat sipas shkallës;• dallon hartën topografike nga harta tematike;• krahason përmbajtjen e hartës topografike me planin; • reflekton për rolin e teknologjisë në zhvillimet e sotme hartografike.
Fjalët kyçe: harta e përgjithshme gjeografike, harta tematike,harta mësimore, harta fizikogjeografike, harta ekonomike, harta politike
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta të ndryshme tematike,Atlase, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Matematika, TIK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashikim me terma paraprakë
Diskutim I ideve Punë në dyshe10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Diskutim Studim teksti Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diagramë Veni Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ ja shkruan në dërrasë 4-5 fjalë kyce nga ato që lidhen me temën si: hartë fizike, hartë topografike, plan, hartë klimatike, shkallë e vogël, shkallë e madhe etj dhe u kërkon nxënësve që të shpjegojnë termat sipas mendimit të tyre. Për të saktësuar mendimet, nxënësit diskutojnë së pari në dyshe, pastaj e shprehin mendimun para gjithë klasës Pritshmëria është që pjesa më e madhe e shpjegimeve për konceptet të marrin përgjigje të sakta. Konceptet që nuk u përcaktuan saktë nënvizohen në dërrasë dhe nxënësit ftohen të studiojnë informacionin e ri në tekst, duke u ndalur vecanërisht tek konceptet e paqarta.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minGjatë studimit të informacionit, nxënësit mbajnë shënime për konceptet e paqarta të nënvizuara, por edhe për të tjera që I dalin gjatë studimit. Pas kësaj ata japin përgjigje jo vetëm për to por edhe për cdo pyetje që mësuesi e sheh me vënd për ta drejtuar
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë kur konceptet janë qartësuar realizohet një diagram Veni, për të krahasuar hartën topografike dhe planin. Diagrama paraqitet në dërrasë dhe fletoret e nxënësve dhe secili e plotëson atë. Diagram e paraqitur në dërrasë plotësohet me kontributin e të gjithë nxënësve
63
Diagramë Veni
PlaniHarta
topografike
nr. Veçoritë të përbashkëtat Veçoritë1.2.3.
Vlerësimi : Vlerësim individual për detyrat e shtëpisë, dhënë orën e kaluar. Vlerësim i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:A mendon se hartat dhe planet e kanë humbur rëndësinë e tyre në kushtet e ekzistencës së përdorimit të gjerë të imazheve satelitore?Në planin e mëposhtëm lexoni gjithë informacionin e mundshëm. Si e vlerësoni informacionin që jep një plan?
64
tema mësimore: Metodat e paraqitjes së dukurive gjeografike në harta
situata e të nxënit: A keni parë ndonjëherë harta të ndërtuara me metodën e izolinjave?Në rast se po, a mundeni të kuptoni informacionin që ato japin?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termaveizohips/ izobat/ izohiet/ izobar.• Interpreton veçoritë e metodëssë izolinjave/hartogramit/hartodiagramit/arealeve/ e drejtimittë lëvizjeve/ e stemave.• Dallon përdorimin e metodavetë izolinjave/hartogramit/hartodiagramit/arealeve/ e drejtimittë lëvizjeve/ e stemave.
Fjalët kyçe: izolinja, izohipse, izobat, izohiet, izobar, metoda ehartogramit/ hartodiagramit/ arealeve/ e drejtimit të lëvizjeve/ e stemave.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Harta të ndryshmeHartë topografike Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika, tiK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Marrëdhëniet pyetje përgjigje
Shënime Punë në dyshe 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Marrëdhëniet pyetje përgjigje
Studim i thelluar i tekstit. Diskutim
Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Shkrim i shkurtër Process të shkruari Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja pasi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, liston në dërrasë një varg pyetjesh; një kategori që merr përgjigje në tekst dhe një tjetër që merr përgjigje nga njohuritë dhe mendimet e nxënësve. Nxënësit mbajnë shënime për pyetjet e shtruara.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj ata bëjnë një studim të tekstit, duke I dhënë përgjigje në fletore, pyetjeve të shtruara, sipas mundësisë. Mësuesi në mënyrë të shpejtë teston klasën se në c’ masë ka gjetur zgjidhje për pyetjet e shtruara. Për pyetjet që nuk marrin përgjigje nga nxënësit, mësuesi jep vetë zgjidhje.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë fazën e fundit të gjithë nxënësit realizojnë një punë me shkrim me temë: “ Hartat e realizuara me metodën e izolinjave na japin informacion specifik për tiparet e dukurive të caktuara dhe lidhjet mes tyre”Ndërkohë që në pjesë të caktuara të orës nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur, mësuesi gjen mundësinë për të vlerësuar dosjen personale të secilit nxënës
65
Vlerësimi : Vlerësim i dosjeve personale të secilit.Detyrat dhe puna e pavarur:Sillni në klasë harta/atlase të punuara me metoda të ndryshme, duke vënë re përshtatshmërinë e metodës së përdorur.
66
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 2:a. Si të lexohen dhe si të përdoren hartat e ndryshme gjeografike e topografike B. Profili topografik dhe ndërtimi i tij
situata e të nxënit: Lexoni dhe përdorni hartat e ndryshme gjeografike e topografike Ndërtoni profilin topografik të një forme relievi
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • lexon hartat e ndryshme gjeografike e topografike;• analizon dukuritë gjeografike që janë paraqitur në to;• përcakton përhapjen e tyre gjeografike;• përcakton tiparet e tyre gjeografike;• bën interpretimet e nevojshme nëpërmjet hartave dhe i përdor për qëllime mësimore, për të kryer studime etj;• ndërton profilin topografik;• lexon dhe ta interpretojnë atë;• përcakton veçoritë morfologjike të relievit(jep karakteristikat morfografike dhe morfometrike të relievit);• vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në grup duke respektuar perspektiva të ndryshme
Fjalët kyçe: hartë topografike, profil topografik, vecori morfologjike, karakteristika morfometrike, karakteristika morfografike
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta të ndryshme, Hartë topografike letër milimetrike, laps, vizore,gomë etj.,
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika , tiK-u
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetër
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming (stuhi mendimesh)
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje ushtrimesh
Shënime/ Diskutim Punë në grupe 25 min
FaZa iii Prezantim Prezantim pune/ Diskutim përfundimesh /Shënime/
Punë në grupe / Punë me gjithë klasën
15 min
FaZa i (5 min) Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore që lidhen me punën praktike. Pas kësaj mësuesi ndan klasën në 3 grupe dhe secili grup është në pritje të detyrës përkatëse.
FaZa ii (25 min)Secilit grup i caktohet detyra përkatëse dhe i shpërndahen ato mjete pune që duhet t’i ofrojë mësuesi (hartat topografike, p.sh) mjetet e tjera nënësit i përgatisin vetë. Detyrat e grupeve janë si më poshtë
grupi iNë një hartë fiziko gjeografike të Shqipërisë, pavarësisht nga shkalla:
- Dallo tipet e shenjave konvencionale të përdorura- Përshkruaj cdo informacion që arrini të siguroni nga leximi i hartës- Analizo c’ shtrirje gjeografike kanë elementet e ndryshme të mjedisit natyror në territorin e
Shqipërisë- Dallo lidhjet që ekzistojnë midis tyre- Interpreto ecurinë e një dukurie gjeografike për të cilën mund të merrni informacion nga harta
67
grupi iiNë një hartë topografike:
- Dallo tipet e shenjave konvencionale të përdorura- Përshkruaj cdo informacion që arrini të siguroni nga leximi i hartës- Analizo karakterin e relievit të paraqitur në hartën topografike, duke u nisur nga mënyra e
paraqitjes së izohipseve- Interpreto ndryshimet që pësojnë tiparet morfologjike të relievit, duke u nisur nga drejtimi,
dendësia, lartësia e izohipseve dhe ngjyrat e përdorura ndër ta
grupi iiiNë një hartë topografike:
- Ndërto profiling topografik të një pjese të zgjedhur- Lexo informacionin që jep profile i ndërtuar- Interpretoje këtë informacion- Përcakto tiparet morfologjike të relievit
FAZA III (15 min)Në këtë fazë përfaqësues nga grupet prezantojnë pjesë të caktuara të punës, duke nxjerrë edhe përfundime të cilat listohen në dërrasë dhe merren shënim nga nxënësit e tjerë. Disa nga punët sipas nevojës për vlerësim mblidhen dhe vlerësohen
Vlerësimi : Vlerësim në grup për punën e kryer Vlerësim individual i rolit personal në grup për nxënësit që prezantojnë punëtDetyrat dhe puna e pavarur:Ndërto në shtëpi, në bazë të hartave topografike mësimore që ka shkolla, profile topografike për terrene të ndryshme.
68
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përsëritje 2:”Hartografia” situata e të nxënit:
Ju tashmë keni marrë përgjigje rreth shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • njeh ç’janë globet dhe hartat, si klasifikohen ato, çfarë përmbajnë dhe për se përdoren;• analizon, njeh, lexon e përdor hartat shkollore dhe të gjitha llojet e hartave të tjera;• shpjegon ç’janë paralelet, meridianët, gjerësia e gjatësia gjeografike dhe të aftësohen për t’i përdorur ato;• analizon ndërtimin e rrjetit gjeografik e koordinatat gjeografike dhe si mund të përdoren ato për të përcaktuar pozitën gjeografike të çdo pike (vendi) në rruzullin tokësor;• klasifikon hartat sipas shkallës dhe mënyrës së përdorimit;• diferencon llojet e projeksioneve dhe rastet kur mund të përdoren ato;• shpjegon ndryshimet e kohës lokale dhe gjatësinë gjeografike të vendeve të ndryshme;• formon shprehi bashkëpunimi;• mëson të vlerësojë kontributin personal anëtarëve të grupit
Fjalët kyçe: glob, rrjet gjeografik, gjerësi gjeografike, gjatësi gjeografike, koordinata gjeografike, kohëlokale, kohë zonale, hartë, elementë matematikë, elementë gjeografikë, harta e përgjithshmegjeografike, harta tematike, izolinja, izohipse, izobat, izohiet, izobar.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Tipa të ndryshëm hartash, Globi, Fletoret e punës, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: tiK-u, matematika, ndërvarësia.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Parashikim (stuhi mendimesh)
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Harta e koncepteve të kapitullit
Organizim grafik i informacionit
Punë në grupe20 min
FaZa iii Përcaktime në hartë dhe glob
Punë me hartën dhe globin
Punë me gjithë klasën 20 min
FAZA I: 5 min
Ora fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi u propozon nxënësve të organizojnë në fletore një pemë konceptesh në bazë të kriterit të lidhjeve mes trupave, dukurive, proceseve. Në mënyrë të shpejtë nxënësit evidentojnë disa nga lidhjet që arrijnë të dallojnë.
FAZA II : 20 min
Klasa ndahet në disa grupe, me të njëjtën detyrë; organizimi I pemës së koncepteve të kapitullit. çdo anëtar i grupit sugjeron lidhje dhe kontribuon në shtimin e “degëve” të pemës. Pema e mundshme e ndonjërit prej grupeve mund të ishte:
69
Përparësitë ndaj globit Përparësitë ndaj hartës
Ndryshimet me globin Ndryshimet me hartënHartat Globi
FAZA III:20 min
Pas kësaj, secili nga grupet merr detyra specifike duke punuar me hartën/ globin/ atlasin, sipas rastit, të cilat i deklarojnë të zgjidhura para klasës Secili nga nxënësit teston veten me pyetjet për përsëritje që gjenden në tekst që gjendet në tekst.
struktura e mësimit: tjetër
Vlerësimi : Vetëvlerësim. Vlerësim i përgjigjeve me gojë, vlerësim i aftësisë për të punuar dhe orientuar në hartëDetyrat dhe puna e pavarur:
Zgjidh njërin nga ushtrimet e mëposhtme dhe punoje në fletore• Gjeni sa kilometra i përgjigjen në terren gjatësisë prej 5 cm në shkallën 1:2 000 000? Cila shkallë
është më e madhe, 1: 2 000 000 apo 1: 4 000 000? Pse? • Sa është ora në Tiranë me gjatësi gjeografike lindore 20º, kur në Londër është ora 18?• Sa është gjatësia gjeografike e pikës M, kur në pikën T , me gjatësi gjeografike lindore 20º, ora është 14
h 44’ dhe në M është 18 h 00’?
• Shpjegoni ndyshimin ndërmjet rrjetit gjeografik dhe rrjetit hartografika)_____________________________________________________________________________b)____________________________________________________________________________c)_____________________________________________________________________________
• Shpjegoni ndyshimin ndërmjet gjerësisë dhe gjatësisë gjeografike a)_____________________________________________________________________________b)____________________________________________________________________________c)_____________________________________________________________________________
70
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Testim 1: “Sistemi diellor, Hartografia”
situata e të nxënit: Ju tashmë e dini se qëndrushmëria e njohurive tuaja matet me një vlerësim përmbledhës që është i detyrueshëm për cdo fund tremujori
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përdor informacionin në mënyrën e duhur;• Seleksionon informacionin sipas nevojës;• Analizon situate e lidhje të ndryshme;• Demonstron aftësi për të krahasuar;• Demonstron aftësi për të interpretuar;• Shpreh aftësi për të nxjerrë përfundime;• Formon shprehi të punës së pavarur;• Mëson të shprehë formimin me shkrim
Fjalët kyçe: përshkrim, analizë, vlerësim, interpretim, përfundime.
Burimet/ mjetet/ materialet : Fleta e testit në të njëjtin format për cdo nxënës.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: matematika
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveFAZA I: 5 minMësuesi orienton nxënësit lidhur me kërkesat e formatit të testit dhe shpërndan testet
FAZA I I : 40 min Nxënësit marrin testinqë është unik për të gjithë dhe punojnë gjatë gjithë orës
FAZA III 5 min ( nga koha e pushimit) Sapo bie zilja testet mblidhen dhe janë objekt i vlerësimit të vazhduar
struktura e mësimit: tjetër
Pyetje për testim nga “Sistemi diellor” dhe “ Hartografia”Në 10 ushtrimet e mëposhtme qarko alternativën e saktë:1. Yjet janë masa të mëdha gaz-i të përbëra nga:
A. Hidrogjeni dhe helium B. Oksigjeni dhe azoti C. Dioksidi karbonit D. Elementë të rëndë kimik 2. Galaktikat janë:
A.Grumbullime të stërmëdha yjesh që rrotullohen rreth një qendreB.Grup gjigand yjesh të pa levizshëmC.Grumbullim i pafund yjesh dhe trupash të tjerë qiellorD. Grup i madh yjesh dhe trupash të tjerë që shihen me sy të lirë në qiellin verior të hemisferës së veriut.
3. Planetët e brendshëm: A. Janë jupiteri,saturni,urani,neptuni,dhe plutoni.B. Janë të ngurtëC.Gjenden më larg diellitD. Kanë përbërje gazoreE. Kanë përmasa të mëdha
4. Galaktika e jonë ka formë: A. Spirale B. Eliptike C. Të parregullt 5. Planetët e jashtëm:
A. Janë mërkuri,Venusi (afërdita) toka dhe marsi. B.Gjenden më pranë diellit C.Kanë përbërje gazore D.Nuk kanë satelitë E.Janë të ngurtë
6. Në tokë ndodh ndërrimi i stineve të vitit sepse:A. Ndryshon pozicioni i tokës ndaj diellit gjatë vititB. Ndryshon pjerrësia e boshtit të tokës në planin e orbitësC. Ndryshon largësia e tokës nga dielliD. Ndryshon shpejtësia e Lëvizjes së planetëve rreth diellitE. Orbita e tokës rreth diellit ka formë elipsi
71
7. Thuhet se ngjajnë si “yje që bien: A. Kometat B. Meteorët dhe meteorite C.Asteroidet D.Yjet xhuxh njëjta
8. Rrjeti i meridianëve dhe i paraleleve i paraqitur në hartë quhet: A. Rrjet hartografik B. Rrjet gjeografik C. rrjet kilometric D. Rrjet topografik.
9. Paralelet shërbejnë për të përcaktuar: A. Gjatësinë gjeografike B. Gjerësinë gjeografike C. Pjerrësinë e relievit D. Asnjë nga këto dukuri.
10. Meridianët shërbejnë për të përcaktuar: A. Gjatësinë gjeografike B. Gjerësinë gjeografike C. Pjerrësinë e relievit D. Asnjë nga këto dukuri.
Vlerëso e vërtetë (V)ose e gabuar(g), në 3 ushtrimet e mëposhtme: 11. Johan Keplper studioi orbitat (udhët)e planeteve rreth diellit dhe zbuloi se : • Orbitat e planetëve rreth diellit janë formë rrethore.• Planetët e përshpejtojnë lëvizjen kur ndodhen më pranë diellit • Koha për të përshkuar një orbitë të plotë rreth diellit ndryshon nga planeti në planet. • Shpejtesia e levizjes se planeteve ne orbita eshte gjithmone e njejte 12. • Forma e tokës kushtëzon shpërndarjen jo të një trajtshme të nxehtësisë diellore • Ngrohja e sipërfaqes së tokës,rrihet nga ekuatori në drejtim të poleve.• Për shkak të formës së tokës shpërndarja e nxehtësisë ka karakter zonal. • Për shkak të formës së tokës polet janë dy pika të palevizshme 13. • 23 shtatori është dita e solsticit vjeshtëror• 21 qershori është dita e solsticit veror • 22 dhjetori është dita e ekuinoksit dimëror • Ekuinoksi është momenti kur zgjatja e ditës është maksimale dhe ajo e natës minimale 14. Shkruaj në të djathtë të pohimeve të më poshtme,emrat e planetëve përkatës: Më i madh____________. Më i vogël e më pranë diellit___________. Më larg nga dielli:_______. Atmosfera është e përbërë më së shumti nga dioksidi i karbonit_________. Është 150 milion km ose njësi astronomike larg nga dielli ___________. Ka vullkanin më të madh të sistemit diellor:_________. Ka 18 hëna njëra prej të cilave është më e madhe se mërkuri ___________. 15. Që të ndodhë eklipsi i hënës duhet të plotësohen 2 kushte që jaë: 1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________16-Largesia midis 2 qyteteve ne harten me shkalle 1: 200000 eshte 23 cm. Sa eshte largesia reale mes tyre? Në 3 ushtrimet e mëposhtme korrigejo tekstin:Gjatesia gjeografike percaktohet nepermjet paraleleve dhe maximumi i saj shkon deri ne 1800.ajo eshte 2 lloje; veriore dhe jugore.edhe brezat e kohes percaktohen prej paraleleve. Cdo brez kohe ka kohen e vet lokale ose kohen e brezit.ne qofte se ne brezin +2, ora eshte 500, ne brezin +5, ora eshte 800. 17- Brezat klimatike dhe brezat e kohes percaktohen nga meridianet. Meridiani 1800 quhet ndryshe meridian i grinuicit, ose vija e nderrimit te datave. Brezi i pare i kohes shtrihet midis ekuatorit dhe paralelit 150. Pervec ekuatorit ka edhe paralele te tjera te rendesishme si ai 300, rrethi polar, etj. 18-Zakonisht, globi ka shkalle zvogelimi me te madhe se hartat. Shkallet e hartes, sipas menyres se paraqitjes jane 2 lloje; konike dhe azimutale. Sa me teper detaje te na jape nje harte, aq me i vogel eshte emeruesi i shkalles. Shkalla ehte pergjegjese per deformimin qe peson rrjeti gjeografik kur ai hidhet ne harte19-Evidento 2 perparesi dhe 2 disavantazhe te perdorimit te globit
nr . Përparësi Disavantazhe12
Vlerësimi : Vlerësim individual, për secilin. Vlerësim përmbledhës Detyrat dhe puna e pavarur: nuk parashikonen
72
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përbërja dhe struktura e atmosferës
situata e të nxënit: Ju e dini rëndësinë e atmosferës për jetën në tokë, sikurse pa dyshim që keni dëgjuar për vrimën e ozonit dhe problematikat që ajo krijon.Përpiquni të gjeni përgjigje për pyetje të tilla si: Si qëndron atmosfera rreth tokës?Cilët nga përbërësit e saj janë më të rëndësishëm?Ku gjendet ozoni?Pse është dëmtuar shtresa e ozonit?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Emërton gazet në atmosferën e Tokës.• Klasifikon elementet përbërëse tëatmosferës sipas gjendjes agregate.• Krahason veçoritë e shtresavepërbërëse të atmosferës.• Zbulon çfarë do të ndodhte në sipërfaqen e Tokës, po të mos ishteatmosfera.• paraqet lirshëm mendimet e tij
Fjalët kyçe: atmosferë, përbërës të qëndrueshëm, përbërës të ndryshueshëm, troposferë, stratosferë, mezosferë, termosferë, ekzosferë
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Mjet didaktik (skema e shtresave të atmosferës), Mediat. Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore, TIK-u, Mjedisi, Zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim idesh Punë në dyshePunë me gjithë klasën
10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Diskutim Punë me tekstin Punë në dyshe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik I informacionit
Paraqitje grafike e informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit. Pas kësaj sugjeron një nga konceptet kyce që lidhen me temën, duke I ftuar nxënësit të japin idetë që dinë ose marrëdhëniet që kanë me konceptin. P. sh. Koncepti kyc I sugjeruar mund të jetë “ atmosferë”. Pasi cdo nxënës ka gjetur dicka për të thënë rreth konceptit, të cilat janë shënuar në dërrasë, vendoset të kalohet në fazën II.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPër të saktësuar idetë lidhur me konceptet dhe marrëdhëniet me konceptin, që tashmë janë paraqitur në dërrasë, nxënësit orientohen të punojnë me informacionin mbi temën, në tekst, duke diskutuar në dyshe
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minTashmë nxënësit janë gati për të organizuar informacionin në një formë të caktuar grafike, në bazë të një lidhjeje që ata mund të gjejnë. Secili nga nxënësit punon në fletore dhe disa nga organizuesit grafikë paraqiten në dërrasë.
73
nr . shtresat e atmosferës 1-2 karakteristika thelbësore për cdo shtresë 1 Troposfera 2 Stratosfera 3 Mezosfera 4 Termosfera 5 Ekzosfera
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënës Vlerësim i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Gjej në internet informacionet e duhura për të shpjeguar efektin serrë
74
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Rrezatimi diellor situata e të nxënit: Ju e keni vënë re që
rrezatimi që toka merr nga dielli është i ndryshëm në kohë dhe hapësirëA keni ndonjë mendim tuajin për këtë?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termit rrezatim diellor.• Liston llojet e rrezatimit diellor.• Rendit faktorët që ndikojnë në sasinë e energjisë diellore.• Dallon rrezatimin e drejtpërdrejtë nga rrezatimi i shpërndarë.• Argumenton shkaqet e dobësimit të rrezatimit diellor.• Analizon shprehjen “Bilanci është i barazuar”.
Fjalët kyçe: rrezatim diellor, energji e nxehtësisë, rrezatim i përgjithshëm, rrezatim i drejtpërdrejt, rrezatim i shpërndarë, rrezatim ireflektuar, rrezatim tokësor, bilanc i rrezatimit
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto, mjete didaktike, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët. Diskutim Diskutim i detyrave
të shtëpisë Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shënime të strukturuara
Organizim grafik i informacionit Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit. Shkrim i shpejtë Punë me shkrim Punë ne dyshe 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja orienton nxënësit drejt temës së re me anë të situatës së të nxënit dhe diskutimit të detyrave të shtëpisë. Idetë dhe përfundimet më të arrira të tyre gjatë diskutimit evidentohen në dërrasë
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj mësuesi paraqet në dërrasë një organizues grafik të informacionit, me anë të të cilit, orienton nxënësit për të mbajtur shënime.
75
Cilat janë? Cilat janë?
Rrezatimet elektromagnetike
Rrezatimettermike
Roli i secilit Roli i secilit
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPas kësaj nxënësit realizojnë një shkrim të shpejtë me temë “ Bilanci është i ekuilibruar”,duke punuar ne dyshe . Disa prej shkrimeve lexohen në klasë, ndërsa disa të tjerë mblidhen nga mësuesi/ja, si tregues i nivelit të përvetësimit të koncepteve të temës.
Vlerësimi : Vlerësim individual për detyrat e shtëpisë dhe përgjigjet me gojë, ndër nxënës
Detyrat dhe puna e pavarur:Paraqit në mënyrë skematike të paktën njërin nga llojet e rrezatimit
76
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Temperatura e ajrit situata e të nxënit: Patjetër që askush nga
ju nuk ndjehet komod në temperature të ulëta apo të larta dhe mundoheni t’i shmangeni atyre. Përfytyrimi i parë që ju vjen në mendje lidhet me vendet që janë të ngrohta në dimër dhe të ftohta në verë, aty ku do donim të ishimPse vende të ndryshme kanë temeratura të ndryshme? Jepni mendime lidhur me këtë
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: •Përshkruan kuptimin e termave:amplitudë ditore e temperaturës,aplitudë vjetore e temperaturës, inversion.• Rendit faktorët që shkaktojnë ndryshimin e temperaturës.• Përshkruan tejçimin e nxehtësisë së ajrit nëpërmjet konveksionit,lëvizjeve turbulente, adveksionit.• Zbulon shkaqet e dukurisë së inversionit.• Vlerëson ndikimin e temperaturës në elementet e mjedisit gjeografik.
Fjalët kyçe: amplitudë ditore e temperaturës, amplitudë vjetore e temperaturës, inversion, konveksion, lëvizje turbulente, adveksion.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Mjete didaktike, Hartë izotermashFletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore, matematika, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë në dyshe10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit
Punë me gjithë klasën 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Punë me hartën Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatësë të nxënit dhe u paraqet nxënësve për diskutim një concept kyc sic është p.sh: “amplitude e temperaturës” Nxënësit diskutojnë në dyshe lidhur me atë që dinë rreth konceptit e pastaj e shprehin para gjithë klasës. Të gjitha idetë e nxënësve paraqiten në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj, nxënësit i hedhin një sy të shpejtë informacionit në tekst, ndërkohë që mësuesi paraqet në dërrasë një organizues informacioni, që plotësohet me ndihmën e nxënësve.i Për lidhjet që mësuesi ka gjetur tek organizuesi grafik, nxënësit reflektojnë duke mbajtur shënime në fletore në mënyrë që të jenë gati për të kontribuuar tek organizuesi grafik i mëposhtëm:
77
Temperature ndryshon
Hapësirë- faktorët • _____________• _____________
Kohë - faktorët • _____________• _____________
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë fazën e fundit , nxënësit në një hartë izotermash, reflektojnë duke nxjerrë përfundime lidhur me lakimin e tyre në territore të caktuara.
Në fund të orës mësuesi/ja mbledh dhe vlerëson dosjet personale të nxënësve.Vlerësimi : Vlerësim i dosjeve personale të secilit Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Duke patur parasysh zonën ku banon nxirr përfundime lidhur me amplitudën e temperaturës në këtë territor
78
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 3: “ Matja dhe llogaritja e temperaturës së ajrit”
situata e të nxënit: - llogarisni temperaturenmesatare ditore, mujore e vjetore- llogaritni amplitudën ditore e vjetore të temperaturës-ktheniI temperaturën e matur në terren në nivelin e detit- njihuni me aparatet e matjes së temperaturës
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • llogarit temperaturën mesatare ditore, mujore e vjetore;• llogrit amplitudën ditore e vjetore të temperatures;• kthen temperaturat e ajrit të matura në terren në nivel të detit;• di ç’aparate përdoren për matjen e temperaturës. • mëson të evidentohet edhe në kuadër të punës në grup
Fjalët kyçe: temperaturë mesatare ditore, temperaturë mesatare mujore, temperaturë mesatare vjetore,amplitudë ditore e temperaturës, amplitudë vjetore e temperaturës,termometër minimal, termometër maximal,termometër i zakonshëm, termograf, shkallët kelvin,Celsius dhe fahrenhej,
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Tabela të dhënash statistikore për temperaturat marrë nga botime të ndryshmeFletoret e punës praktike, Lapsa, gomë vizore
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika , shkencat natyrore.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetër
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje ushtrimesh Shënime / Diskutim Punë me gjithë klasën 15 min
FaZa iii Zgjidhje ushtrimesh Diskutim gjetjesh Punë në grupe 25 min
FaZa i (5 min)Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orës së kaluar. Pas kësaj mësuesi prezanton tipet e ushtrimeve, një pjesë e të cilave do punohen në klasë, të zgjidhura më parë në dërrasë prej tij/saj, me pjesëmarrjen e nxënësve.
FAZA II (15 min)Në këtë fazë punohen në dërrasë ushtrimet “tip”, sikurse u shpjegua më lartTipet e ushtrimeve të zgjidhura:
1- Llogaritja e temperaturës mesatare ditore2- Llogaritja e temperaturës mesatare mujore3- Llogaritja e temperaturës mesatare vjetore4- Llogaritja e amplitudës ditore të temperatures 5- Llogaritja e amplitudës mesatare vjetore të temperaturës 6- Kthimi i temperaturave në nivel të detit
FaZa iii ( 25min)Nxënësit ndahen në disa grupe dhe secilit grupi i jepet për të llogaritur vlera konceptesh të njëjta, për stacione të ndryshme meterologjike.
79
grupi iNë bazë të statistikave, që keni para, llogarisni temperaturën mesatare vjetore e amplitudën vjetore të temperaturës, duke interpretuar rezultat e dalastacioni mUajt tmV amV
a I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII6.8 7.4 9,8 13,4 17.3 21.4 23.8 24.1 21.0 16.4 12.3 8.6
grupi iiNë bazë të statistikave, që keni para, llogarisni temperaturën mesatare vjetore e amplitudën vjetore të temperaturës duke interpretuar rezultat e dala
stacioni mUajt tmV amVI II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
B 6.3 7.1 9.7 12.1 17.0 20.2 23.0 23.8 19.3 15.3 12.1 7.8
grupi iiiNë bazë të statistikave, që keni para, llogarisni temperaturën mesatare vjetore e amplitudën vjetore të temperaturës duke interpretuar rezultat e dala
stacioni mUajt tmV amVI II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
c 6.2 7.3 8.9 13.7 17.6 20.4 24.3 24.7 19.5 17.3 11.9 8.1
grupi iVKthe temperaturën 90 tëe matur në lartësinë 1800 m, në nivelin e detitPërfaqësues të grupeve, prezantojnë punën e bërë dhe vlerësohenVlerësimi : Vlerësim individual i rolit personal në grup, për nxënës të caktuarDetyrat dhe puna e pavarur
• Në lartësinë 1200 m temperatura është 120C. Gjeni sa është në nivelin e detit.
80
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Uji në atmosferë situata e të nxënit: Ju, shpesh keni dëgjuar
për klimën e vendbanimit tuaj, të cilësohet si me shumë, me pak, ose pa lagështirë.Përpiquni të reflektoni pse disa vende janë më të lagështa e disa të tjera më të thata?Ndërkohë disa nga produktet e kondensimit i keni parë në jetën tuaj të përditshme. A ju ka shkuar në mendje si formohen ato?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termave lagështi e ajrit, lagështi absolute,lagështi relative, reshje atmosferike.• Klasifikon retë sipas lartësisë, trajtës, formimit.• Identifikon format e reshjeve atmosferike sipas mënyrës sëformimit.• Klasifikon zonat e përhapjes gjeografike të reshjeve sipas sasisë sëreshjeve.• Analizon ndikimin e masave ajrore, lagështisë dhe rrymave oqeanike në sasinë e reshjeve• Shpjegon proçesin e formimit të vesës, brymës, mjergullës, smogut, reve• spreh pa ngurrim mendimet dhe qëndrimet e tij
Fjalët kyçe: lagështi e ajrit, lagështi absolute, lagështi relative, vesë, brymë, mjergull, smog, re,reshje atmosferike.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-un
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Marrëdhëniet pyetje përgjigje
Shënime Punë në dyshe10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Marrëdhëniet pyetje përgjigje
Studim i thelluar i tekstit. Diskutim
Punë individuale25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Harta e koncepteve Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja pasi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, liston në dërrasë një varg pyetjesh; një kategori që merr përgjigje në tekst dhe një tjetër që merr përgjigje nga njohuritë dhe mendimet e nxënësve. Nxënësit mbajnë shënime për pyetjet e shtruara.
81
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj ata bëjnë një studim të tekstit, duke i dhënë përgjigje në fletore, pyetjeve të shtruara, sipas mundësisë. Mësuesi në mënyrë të shpejtë teston klasën se në c’ masë ka gjetur zgjidhje për pyetjet e shtruara. Për pyetjet që nuk marrin përgjigje nga nxënësit, mësuesi jep vetë zgjidhje.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minKonceptet dhe lidhjet mes tyre organizohen në një hartë konceptesh në dërrasë, të sugjeruar dhe plotësuar me kontributet e nxënësve.
Vesa, Bryma, Mjegulla, Retë, Reshjet
Llojet?
Absolute
relative
Tiparet e brezave të rreshjeve
Faktorët e përhapjes?
Zhndërrohet në
Lagështira
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Gjeni informacion për maksimumin dhe minimumin e rreshjeve në Shqipëri
82
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 4: “Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve dhe i diagrameve të reshjeve”
situata e të nxënit: -ndërtoni grafikët dhe diagramat e ecurisë vjetore të rreshjeve- analizoni, interpretoni dhe nxierrni përfundime për ecurinë vjetore të rreshjeve- krahasoni ecurinë vjetore të rreshjeve për gjerësi gjeografike të ndryshme
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • ndërton grafikët dhe diagramet që pasqyrojnë ecurinë vjetore të reshjeve,• analizon, interpreton nxjerr përfundimet përkatëse për ecurinë e tyre vjetore (të reshjeve).• bën krahasime të ecurisë vjetore të reshjeve për gjerësi gjeografike e rajone të ndryshme.• përmirëson shprehitë e punës në grup• përdor aftësitë matematikore për të zgjidhur probleme gjeografike
Fjalët kyçe: pluviometër, pluviograf, ecuri rreshjesh, maximum rreshjesh, minimum rreshjesh, grafik rreshjesh, diagram rreshjesh
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Tabela të dhënash statistikore për rreshjet marrë nga botime të ndryshme, Fletoret e punës praktike,Letër milimetrike, Lapsa, gomë vizore
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika , shkencat natyrore.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetër
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje ushtrimesh Shënime / Diskutim Punë në grupe 25 minFaZa iii Prezantim Diskutim
përfundimeshPunë në grupe 15 min
FaZa i (5 min)Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orës së kaluar. Pas kësaj mësuesi prezanton nxënësit me natyrën e punës që do kryejnë. Nxënësit ndahen në 5-6 grupe të cilat marrin detyra të njëjta. Ndryshimi i vetëm mës tyre është se punojnë me të dhëna nga stacione të ndodhura në territore të ndryshme.
FaZa ii (25 min)Detyra e përbashkët për të gjitha grupet eshtë:
- Ndërto diagramën e rreshjeve (grafik linear) me të dhëna nga një stacion i caktuar- Analizo grafikun e ndërtuar duke iu përgjigjur këtyre pyetjeve-
•Si është ecuria vjetore e reshjeve?• Në cilin muaj janë reshjet më të shumta dhe më të pakta?• Sa maksimume e minimume vihen re?• Si është ndryshimi i reshjeve nga muaji me reshje më të shumta në atë me reshje më të pakta etj
83
FAZA III ( 15 min)Nxënësit prezantojnë punën e kryer, sipas grupeve, duke iu përgjigjur pyetjeve edhe të shokëve e mësuesit/es.
Vlerësimi : Vlerësim në grup për punën e kryer Vlerësim individual i rolit personal në grup, për nxënës të caktuarDetyrat dhe puna e pavarur
• Nuk parashikohen.
84
nËnTeMaTiKa iii: aTMoSFera
synimet e nëntematiKës iii:nëntematika synon:- të zhvillojë dijet për atmosferën dhe dukuritë që ndodhin në të;- të zhvillojë kuptimin për lidhjet mes gukurive që ndodhin në të- të zhvillojë kuptimin për shtrirjen në hapësirë e kohë të dukurive të lidhura me atmosferën- të krijojë ide të qarta për lidhjen e atmosferës me gjeosistemet e tjera;- të japë mundësi për vlerësimin e rëndësisë së atmosferës dhe dukurive që ndodhin në të;- të krijojë mundësi për kërkime që lidhen me dukuritë e atmosferës- të krijojë mundësi për analiza e interpretime- të zhvillojë shkathtësi për përdorimin e teknologjisë në lidhje me njohjen më të thellë të përbërjes, strukturës dhe dukurive të atmosferës- të kultivojë shprehi të punës së pavarur e në grup
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:A. njohuritë dhe shkathtësitë
në përfundim të kësaj nëntematike nxënësi:·sjell argumente që vërtetojnë hipotezën e formimit të atmosferës;• analizon ndërtimin shtresor të atmosferes dhe përbërjen e saj;• interpreton ndikimin e rrezatimeve (i drejtpërdrejtë, i shpërndarë, i përgjithshëm dhe i Tokës) në sistemet gjeofizike të Tokës;• evidenton faktorët që ndikojnë në sasinë e rrezatimit që mbërrin në sipërfaqen e Tokës;• analizon llojet e rrezatimeve perms dukurisë së përcjellshmërisë dhe analizon ndryshimin në kohë të temperaturës (temperaturën mesatare ditore, mujore, vjetore, amplitudat ) perms llogaritjes dhe përpunimit të treguesve të temperaturës;• analizon ndryshimin e temperaturës në hapësirë (horizontal dhe vertikal) dhe faktorët që ndikojnë në të;• nxjerr përfundime mbi shpërndarjen e temperaturave duke analizuar hartën e izotermave;• demonstron ndryshimin ndërmjet aparaturave të ndryshme për matjen e temperaturës (termometri maksimal, minimal, termografi);• interpreton ndryshimin ndërmjet lagështirës absolute dhe relative të ajrit.• shpjegon formimin e vesës, mjegullës, brymës dhe reve, përmes procesit të kondensimit;• shpjegon kushtet e formimit të llojeve të ndryshme të reshjeve; • ndërton dhe interpreton grafikë të shpërndarjes hapësinore dhe kohore të reshjeve;• vlerëson rëndësinë gjeografike të reshjeve;• analizon ndryshimin e trysnisë atmosferike në kohë dhe në hapësirë;• demonstron përdorimin e shkallës barometrike;• analizon faktorët kryesorë që përcaktojnë drejtimin dhe shpejtësinë e erës;• shpjegon formimin e erërave të qarkullimit të përgjithshëm;erërave lokale;• përshkruan masat ajrore dhe frontet;• bën dallimin midis ciklonit dhe anticiklonit;• shpjegon ndikimin e regjimit ciklonik në gjerësitë mesatare;• bën dallimin midis motit dhe klimës;• analizon faktorët që ndikojnë në formimine klimës; • hulumton në burime të ndryshme informacioni mbi rolin e teknologjisë në parashikimin e dukurive ekstreme të motit;• interpreton harta të ndryshme sinoptike të gjetura përmes përdorimit të teknologjisë;• përcakton zonat klimatike sipas gjerësisë gjeografike dhe përshkruan veçoritë e tyre;• argumenton, me gojë ose shkrim, pasojat e ndryshimeve klimatike dhe politikat menaxhuese në nivel kombëtar e global në lidhje me to
85
A. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj nëntematike nxënësi:• vlerëson dhe respekton pikëpamjet e të tjerëve;• tregon integritet në aksesimin dhe përdorimin etik të informacionit.• paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e tij;• respekton vetveten dhe shpreh me besim qëndrimin e tij
86
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Trysnia atmosferike dhe masat ajrore
situata e të nxënit: Trysnisë ndryshe i themi” presion”, “shtypje”. Reflektoni se kujt i detyrohet shtypja që ushtron atmosfera. Kur kjo do ishte më e madhe? Po më e vogël?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: trysni atmosferike, shkallëbarometrike, gradient barometrik i lartësisë, masë ajrore, front.;• identifikon vlerat të trysnisë normale,të trysnisë së lartë, trysnisë së ulët;• zbulon shkaqet e ndryshimit ditor dhe vjetor të trysnisë atmosferike;• dallon qendrat barike të përhershme nga ato të përkohshme.• përshkruan lëvizjen e ajrit në frontin e ftohtë dhe në frontin e ngrohtë;• argumenton lidhjen ndërmjet rajonit burimor të masave ajrore dhe veçorive të tyre
Fjalët kyçe: trysni atmosferike, shkallë barometrike e lartësisë,gradient barometrik i lartësisë, qendra barike të përhershme, qendra barike të përkohshme, masë ajrore, front.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, matematika, mjedisi
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim idesh Punë në dyshePunë me gjithë klasën
10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shpjegim i përparuar
Diskutim Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit. Skemë
Paraqitje grafike e informacionit. Plotësim skemez\
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me terma të njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, duke u ndalur në cështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për cështjet që do trajtohen
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj atyre u kërkohet që për cështjet e parashtruara, në diskutim me njëri tjetrin, të bëjnë një listë për atë që dinë sipas cështjeve. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithcka që dinë, mësuesja shpjegon cështjet njëra pas tjetrës, duke drejtuar pyetjen: c’ gjëra të përbashkëta gjeni midis listave tuaja dhe atyre që u përmendën në shpjegim? C’ të reja mësuat?. Gjithashtu nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësite.
87
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPër t’ë verifikuar nivelin e të nxënit, mësuesi/ja organizon në dërrasë një organizues grafik që plotësohrt nga përgjigjet e nxënësve, si dhe skemën e formimit të fronteve nga lëvizja e masave ajrore që spjegohet po prej tyre.
Gradient barometrik
Trysnia Temperature
Dendësia
1. _________2. _________3. _________ 4. _________
Ekuator - Pole
Shkalla barometrike
vertikalisht
hori
zont
alis
ht
Ndryshon faktorët
Brezat
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Ç’ndryshim ka ndërmjet brezave të trysnisë dhe qendrave barike?
88
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 5: “Llogaritja e studimi i ndryshimit të trysnisë në drejtim vertikal ”
situata e të nxënit: -Gjeni trysninë atmosferike në lartësi të ndryshme kur njihet trysnia në nivel të detit dhe anasjelltas- Gjeni lartësinë e një vendi kur njihet trysnia atmosferike
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • gjen sa është trysnia atmosferike në lartësi të ndryshme, kur njihet trysnia në nivel të detit dhe anasjelltas;• gjen lartësinë e një vendi kur njeh trysninë atmosferike. •zhvillon shprehi të punës në grup;•fiton besim në vete për të shprehur atë që di.
Fjalët kyçe: trysni atmosferike, gradient barometrik, shkallë barometrike e lartësisë, barometër, barograf
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Tabela të dhënash statistikore për trysninë, Fletoret e punës praktike, Makinë llogaritëse, Lapsa, gomë vizore
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika, shkencat natyrore, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetër
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje ushtrimesh Shënime / Diskutim Punë në grupe 25 minFaZa iii Prezantim Diskutim
përfundimeshPunë në grupe/ Punë individuale 15 min
FaZa i (5 min)Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orës së kaluar. Pas kësaj mësuesi prezanton nxënësit me natyrën e punës që do kryejnë. Nxënësit ndahen në 3 grupe të cilat marrin detyra të ndryshme.
FaZa ii (25 min)grUPi iTë gjendet trysnia atmosferike në lartësinë e malit të Korabit (2751m) në qoftë se trysnia atmosferike në nivelin e detit është e barabartë me 1018mb (shkalla barometrike e lartësisë është 8m).
grUPi iiTë gjendet trysnia atmosferike në nivel të detit , kur në malin e Korabit në lartësinë 2751m trysnia është 914,5mb (shkalla barometrike është po ajo 8m).
grUPi iiiTë gjendet lartësia absolute e kodrës, kur trysnia atmosferike në majën e saj është 780 mb dhe në nivelin e detit 1014mb
FAZA III (15 min)Nxënësit prezantojnë punën e kryer, sipas grupeve, duke iu përgjigjur pyetjeve edhe të shokëve e mësuesit/es.
89
Vlerësimi : Vlerësim në grup për punën e kryer Vlerësim individual i rolit personal në grup, për nxënës të caktuarDetyrat dhe puna e pavarur
Detyrat dhe puna e pavarurNë fletoren tuaj të punës së pavarur punoni në shtëpi me ushtrimet e mëposhtme:• Llogarisni sa është trysnia në lartësinë 900 m, n.q. s. në nivelin e detit, ajo është 1013 hPa. • Llogarisni lartësinë absolute të një mali, në rast se trysnia në majën e tij është 690 mb, ndërsa në
nivelin e detit është normale.• Shpjegoni se c’ ndodh me trysninë atmosferike në shtresat e mëposhtme të atmosferës:
a) termosfera b) jonosferac) mezosferad) ekzosfera;e) stratosfera.
Pse? • Ndryshimi i trysnisë atmosferike shkakton probleme shëndetësore. Përpiquni të gjeni
informacione, se kur dhe pse ndodh kjo.• Harta e izobareve faqe.81, fig. 3.14.1. jep shumë informacion lidhur me trysninë. Lexojeni dhe
interpretojeni atë, duke u bazuar në njohuritë tuaja
90
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Erërat dhe llojet e tyre situata e të nxënit:
Ju e ndieni praninë e erës dhe e dalloni që ajo në ditë të ndryshme është e ndryshme.Përpiquni të konkludoni se cilat karakteristika të saj janë shpeshherë të ndryshme
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit erë;• identifikon elementin e erës;• rendit faktorët që ndikojnë në qarkullimin e masave ajrore;• përshkruan lëvizjen e ajrit në zonën ekuatoriale, të erërave perëndimore të gjerësive mesatare, të erërave lindore të gjerësive polare;• analizon ndikimin e shpërndarjes së trysnisë atmosferike në erërat e qarkullimit të përgjithshëm
Fjalët kyçe: erë, drejtimi i erës, shpejtësi e erës, erërat e qarkullimit të përgjithshëm
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlase, Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shpjegim i përparuar
Diskutim Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Skemë Shpjegim skeme Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me terma të njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, duke u ndalur në cështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për cështjet që do trajtohen
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj mësuesi/ja,I paraprin cdo cështjeje që do shpjegojë me tërheqjen nga nxënësit të atyre koncepteve që ata dinë. Gjithcka tjetër shpjegohet e qartësohet nga mësuesi/ja. Në këtë mënyrë cështjet shpjegohen njëra pas tjetrës
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPër t’ë verifikuar nivelin e të nxënit, mësuesi/ja organizon në dërrasë skemën e formimit të erërave të qarkullimit të përgjithshëm, të cilën e shpjegojnë nxënësit.
91
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënësit që u aktivizuan gjatë orës së mësimit .Vlerësim i përgjigjeve me gojë. Detyrat dhe puna e pavarur:Përpiquni të shpjegoni cili është roli i erërave të qarkullimit të përgjithshëm në pikpamje praktike por edhe në mjedisin gjeografik në përgjithësi.
92
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Musonet dhe erërat lokale situata e të nxënit:
A keni dëgjuar nga më të rriturit për ndonjë erë tipike të zonës ku banoni?Në qoftë se po, shpjegoni pse kjo erë është tipike vetëm për zonën tuaj?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termit muson / erërat lokale.• Krahason shtrirjen gjeografike dhe veçoritë e musoneve tropikaleme musonet jashtëtropikale.• Liston llojet e erërave lokale.• Përshkruan tiparet e murlanit, shirokut, fenit dhe erës së malite të luginës.• Analizo shkaqet e formimit të puhive.
Fjalët kyçe: muson, muson tropikal, muson jashtëtropikal, puhi, murlan, shirok, fen, era e malit dhe e luginës.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlase. Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Diskutim Punë me tekstin Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Skema. Shpjegim skemash Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën dhe shkruan në dërrasë disa koncepte nga tema, si p. sh: “erëra lokale” “erëra periodike” “diferencë trysnish” shkak i erërave” për të cilat i fton nxënësit, të japin përcaktime dhe të gjejnë lidhje mes tyre. Të gjithë nxënësit japin idetë e tyre për konceptet, të cilat shënohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj për të qartëseuar idetë nxënësit orientohen të sudiojnë tekstin, të evidentojnë konceptet e panjohura dhe të përpiqen t’ i sqarojnë ato në diskutim me shokun/shoqen e bankës. Pyetjet që nuk arrijnë të marrin përgjigje i adresohen mësuesit/es dhe shpjegohen prej tij.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë, nxënësit me anë të ndërtimit të skemave të thjeshta, dhe hartës ( sipas rastit) shpjegojnë mënyrën e formimit të erërave të ndryshme.
93
Vlerësimi : Vlerësim individual, ndër nxënësit që u aktivizuan gjatë orës së mësimit .Vlerësim i përgjigjeve me gojë. Detyrat dhe puna e pavarur:Në qoftë se zona juaj e banimit, ka një erë tipike, nxirrni në pah, rolin e saj në mjedisin natyror të zonës
94
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Erërat ciklonike dhe anticiklonike
situata e të nxënit: Është e sigurtë që shumica juaj kanë parë ndonjë dokumentar që lidhet me ciklonet dhe tornadot.C’ tipare të tyre keni fiksuar?Shikoni këto foto të tornadove. C’ ju bën përshtypje?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termit ciklon, anticioklon, tornado.• Përshkruan fazat e formimit të ciklonit jashtë tropikal.• Shpjegon forcën shkatërruese të cikloneve tropikale.• Zbulon shkaqet për të cilat tornado kanë ngjyrë të zezë ose gri të errët. •tregon integritet në aksesimin dhe përdorimin etik të informacionit.
Fjalët kyçe: Ciklon, ciklon jashtë tropikal, ciklon tropikal, syri i ciklonit,tornado, anticiklon.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Video nga interneti, Foto ciklonesh, anticiklonesh, tornadosh, Harta e botës, Atlaset. Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim Dskutim idetyrave të shtëpisë
Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Mbajtja e strukturuar e shënimeve
Diskutim, studim teksti
Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diagramë Veni Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësimi fillon me diskutimin e detyrave të shtëpisë të cilat krijojnë terrenin për familjarizim me temën e re. lidhur me të nxënësve u tregohen foto tornadosh e ciklonesh, ose po qe mundësia edhe ndonjë video e shkurtër.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minKjo mundëson që nxënësit të kalojnë në fazën e diskutimit në dyshe për atë që panë, por edhe për atë që janë duke lexuar në tekst. Në mënyrë që konceptet dhe lidhjet mes tyre të dalin sa më të qarta ata orientohen që gjatë punës të mbajnë shënime sipas një skeme të sugjeruar nga mësuesi. Mësuesi sugjeron që t’I kushtohet rëndësi e vecantë mënyrës së lëvizjes së ajrit në ciklon ose anticiklon.
95
Drejtimi i lëvizjes së ajrit në ciklon. a. në hemisferën veriore, b. në hemisferën jugore
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë momentin që nxënësit kanë përfunduar leximin/ studimin e tekstit, ata janë gati për të kontribuuar në plotësimin e organizuesit geafik që mësuesi paraqet në dërrasë
Uragani Tornadoja
nr. Vecori të përbashkëta Vecori1.2.3.
Vlerësimi : Vlerësim individual i detyrave të shtëpisë, për secilin nxënës dhe i përgjigjeve të dhëna nga aktivizimi në orën e mësimitDetyrat dhe puna e pavarur:Sipas burimeve të ndryshme përmënd 2-3 uragane/ tornado, ku kanë ndodhur dhe ç’farë pasojash kanë shkaktuar.
1016 T.ulët 1000
T.ulët 1000 11
1016
a) b)
96
tema mësimore: Moti dhe klima situata e të nxënit: Ju shpesh herë keni dëgjuar përcaktimet “klimë e butë” ose “klimë e ashpër”.Si mendoni, nga cilët element nisemi për të bërë përcaktime të tilla?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave mot,klimë;• përshkruan shkaqet e formimit të klimës;• dallon shtrirjen gjeografike dhe tiparet e klimës detare nga ato të klimës kontinentale.;•të shprehin lirshëm opinionet që u vijnë nga vëzhgimet
Fjalët kyçe: Mot, klimë. faktorët e klimës, elementët e klimës
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Gjeografia 12, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim i njohurive paraprake
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizes grafik i informacionit
Shënime .DiskutimParaqitje grafike e informacionit
Punë në dyshe20 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Shkrim i shkurtër Punë me shkrim Punë me gjithë klasën 15 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anën e situatës së të nxënit dhe disa për të cilat tërhiqen njohuritë e nxënësve, që shënohen në dërrasë. Nxënësit shprehin secili nga një ide që evidentohet në dërrasë. Konceptet e shënuara mund të ishin: mot, klimë, temperaturë , lagështirë, etj.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 20 minNxënësit pasi shprehin gjithcka dinë, fillojnë studimin e tekstit duke mbajtur shënime dhe diskutuar me njëri tjetrin. Pyetjet që lindin gjatë studimit dhe nuk marrin përgjigje nga diskutimi me shokun i drejtohen mësuesit që i evidenton në dërrasë dhe I shtron për diskutim me gjithë klasën. Disa nga lidhjet kryesore të koncepteve organizohen në një kllaster në tabelë, , prej mësuesit, dhe plotësohen me kontributin e nxënësve.
97
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 15 minNxënësit realizojnë një punim me shkrim me temë “ Faktori njeri po bëhet gjithmonë e më ndikues mbi klimën”Disa prej tyre lexohen në klasë, disa të tjera mblidhen dhe vlerësohen si tregues i nivelit të të nxënit.Vlerësimi : Vlerësim individual i detyrave të shtëpisë, ndër nxënës dhe i detyrave të shtëpisëDetyrat dhe puna e pavarur:Si të duket klima e Shqipërisë? Listo disa karakteristika të saj që i njeh.
Faktorët e klimës
10 klima
Guri i Kuq
Liq. i Shkodrës
Lumë
Liqene natyrorë
Ujëmbajtës
Qendra të banuara
Port detar
Rrugë automobolistike
Autostradë dhe Superstradë
Hekurudhë
Kufi Shtetëror
Liq. i Ohrit
Liq. i Prespës së Madhe
Liq. i Prespës së Vogël
Kapshticë
Tre Urat
Kakavijë
Qafë Botë
Muriqan
Hani i Hotit
Morinë
Morini
Bllatë
Q. Thanë
Tushemisht Goricë
Kuçovë
CërrikDivjakë
LushnjëGramsh
Ersekë
Çorovodë
Maliq
Poliçan
Kukës
PeshkopiLezhë
TIRANË
Berat
Korçë
Fier
Vlorë
Pukë
BurrelLaç
Krujë
Peqin
Librazhd
Ballsh
Patos
Bilisht
Këlcyrë
Tepelenë
DelvinëLibohovë
Konispol
Kavajë
Bulqizë
Koplik
Selenicë
Shkodër
Pogradec
Rrëshen
Gjirokastër
Sarandë
Himarë Leskovik
Elbasan
Durrës
Shëngjin
Mesdhetare fushoreMesdhetare kodrinoreMasdhetare paramaloreMesdhetare malore
Zonat klimatike të ShqipërisëB.Curri
Krumë
Lag. e Karavastasë
Lag. e Nartës
Burimi: Klima e Shqipërisë, Tiranë 1975, (e ripunuar)
98
tema mësimore: Shpërndarja e klimave në rruzullin tokësor situata e të nxënit: Në zonën ku ju banoni, si do ta përcaktonit klimën?Përpiquni të jepni argumentat tuaj lidhur me tiparet që ajo ka
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Liston zonat klimatike sipas shpërndarjes gjeografike nga ekuatori në pole.• Përshkruan shtrirjen gjeografike dhe veçoritë e zonave klimatike.• Dallon shtrirjen gjeografike të klimës malore nga klima lokale dhe mikroklima.• Vlerëson rëndësinë e klimës në komponentët përbërës të mjedisitgjeografik.• mëson të menaxhojë informacionin e mbledhur nga burime të ndryshme
Fjalët kyçe: zona klimatike, klimë malore, klimë lokale, mikroklimë.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Gjeografia 12, Harta e botës, Atlaset, Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK- u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Mbajtje shënimeshDiskutim
Punë në dyshe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Përcaktime në hartë
Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi parashtron temën me anë të situatës së parashikuar të të nxënit dhe detyrave të shtëpisë. Ajo çka nxënësit dinë paraprakisht dhe ajo që ata nund të kenë sjellë nga detyrat e shtëpisë së orës së kaluar, diskutohet dhe saktësohet në klasë. Idetë e saktësuara evidentohen në dërrasë. Kjo fazë tashmë i ka përgatitur nxënësit për atë pasardhëse.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst, duke i nxitur të mbajnë shënime, të mendojnë, reflektojnë e të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun e bankës, mësuesin, për të saktësuar konceptet e marrë përgjigje për pyetjet që i lindin. Të gjitha veprimtaritë e lartpërmendura bëhen të fokusuara, për t’i dhënë përgjigje pyetjes: C’ karakter ka klima lidhur me shtrirjen? Pse? Cila është rëndësia e klimës? Përfundimet e nxjerra diskutohen para klasës dhe evidentohen në dërrasë nga nxënësit.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë në hartën/ atlasin e botës, nxënësit përcaktojnë brezat klimatikë. Disa prej nxënësve përcaktojnë tregojnë ato para klasës, të tjerët, në atlaset personale, duke evidentuar njëkohësisht tipare bazike të klimave e nënklimave.
99
Vlerësimi : Vlerësim i dosjeve personale të secilit. Vlerësim i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Duke gjetur informacion nga mediat, trego aspekte pozitive e negative të klimës në mjedisin human.
100
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përsëritje 3:”Atmosfera” situata e të nxënit:
Ju tashmë keni njohuri rreth dukurive e proceseve që ndodhin në atmosferëOrganizoni një kllaster që shpreh lidhjet mes tyre
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • njeh ç’është atmosfera dhe përshkruan veçoritë dhe rolin që luajnë përbërësit dhe shtresat e saj në gjeosistem;• përcakton ç’është rrezatimi diellor, përshkruan llojet e tij, ndryshimet në kohë e hapësirë dhe rolin që ai luan në elementet klimatike e dukuritë e tjera natyrore;• përshkruan elementet klimatike (temperaturën, lagështirën e ajrit, reshjet atmosferike, trysninë, tipat e erërave, masat ajrore etj.), veçoritë e lidhjet e tyre të ndërsjella dhe faktorët që ndikojnënë përhapjen e tyre në kohë dhe hapësirë;• shpjegon shkaqet dhe kushtet e formimit të elementeve klimatike dhe rolin që ato luajnë në motin, klimën dhe në dukuritë e tjera natyrore;• përkufizon ç’është moti e klima dhe të njihen me faktorët që ndikojnë në formimin e tyre;• përcakton zonat dhe tipat e klimave në rruzullin tokësor dhe përshkruan veçoritë e klimës për secilën zonë e tip klime;• shpjegon si shprehet ligji i zonalitetit në shpërndarjen e elementeve klimatike (temperaturës, reshjeve, trysnisë etj.) dhe të zonave e tipave të klimës dhe të nxirren shkaqet e këtij zonaliteti;• njeh ndryshimet e klimës dhe rolin që luan klima në gjeosistem;• ndërton dhe interpreton grafikët e diagramet që paraqesin shpërndarjen e elementeve klimatike (të temperaturave, reshjeve etj.) dhe të llogaritin vlerat ditore, mujore, vjetore etj. të temperaturave, reshjeve etj;• lexon, interpreton dhe përdor hartat e izotermave, izohieteve, izobareve, sinoptike dhe klimatike dhe të bëjnë parashikime për gjendjen e motit dhe të elementeve klimatike;• Shpreh siguri në vetvete në atë që di e shpreh;• manifeston tolerancë ndaj mendimeve të të tjerëve
Fjalët kyçe: atmosferë, përbërës të qëndrueshëm, përbërës të ndryshueshëm, strukturë e atmosferës,rrezatim diellor, energji e nxehtësisë, rrezatim i përgjithshëm, bilanc i rrezatimit, amplitudëditore e temperaturës, amplitudë vjetore e temperaturës, lagështi e ajrit, vesë, brymë, mjergull,smog, re, reshje atmosferike, trysni atmosferike, masë ajrore, front, erë, mot, klimë.zona klimatike.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Fletoret e punës, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: tiK-u, matematika, shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
101
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Parashtrim Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Harta e koncepteve të kapitullit
Organizim grafik i informacionit
Punë në grupe 20 min
FaZa iii Përcaktime në hartë dhe glob
Punë me hartën Punë me gjithë klasën 20 min
FAZA I: 5 minOra fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi u propozon nxënësve të organizojnë në fletore një pemë konceptesh në bazë të kriterit të lidhjeve mes trupave, dukurive, proceseve. Në mënyrë të shpejtë nxënësit evidentojnë disa nga lidhjet që arrijnë të dallojnë.
FAZA I I : 20 minKlasa ndahet në disa grupe, me të njëjtën detyrë; organizimi i pemës së koncepteve të kapitullit. çdo anëtar i grupit sugjeron lidhje dhe kontribuon në shtimin e “degëve” të pemës. Pema e mundshme e ndonjërit prej grupeve mund të ishte:
Cila është përbërja?
Nga cilat shtresa përbëhet
Dukuritë që ndodhin? Rëndësia?
Atmosfera
FAZA III:20 minPas kësaj, secili nga grupet punon me hartën duke treguar shtrirjen e dukurive sipas rastit. Përfaqësues nga grupet bëjnë përcaktime në hartë para klasës. P. sh. shtrirjen e brezave të trysnisë, e fronteve, e brezave klimatike, etj Secili nga nxënësit teston veten me testin e vetë kontrollit që gjendet në tekst.
Struktura e mësimit: TJETËR Vlerësimi : Vetëvlerësim Vlerësim individual, ndër nxënës i përgjigjeve me gojë Detyrat dhe puna e pavarur: nuk parashikonen
102
103
nËnTeMaTiKa iV: HiDroSFera
synimet e nëntematiKës iVnëntematika synon:- të zhvillojë dijet për elementët përbërës së hidrosferës;- të zhvillojë kuptimin për vetitë fizike e kimike të ujrave të hidrosferës;- të zhvillojë aftësitë analizuese për faktorët që ndikojnë në formimin zhvillimin dhe zhndërrimin e elementëve hidrografikë;- të formojë aftësi për të nxjerrë përfundime lidhur me rëndësinë e hidrosferës dhe qarkullimi të saj;- të zhvillojë shprehi për të bërë kategorizime për elementët e ndryshëm hidrografikë;-të zhvillojë aftësi për të bërë vlerësime objective lidhur me rolin e hidrografisë mbi mjedisin gjeografik dhe anasjelltas.; - të formojë shprehi të përdorimit të hartave të ndryshme dhe globit sipas nevojave të studimit, por edhe praktike ;- të zhvillojë shkathtësi për përdorimin e teknologjisë për njohje e orientim në territore të caktuara;- të forcojë shprehi të punës në grup, respektit për mendimin e kontributin e të tjerëve;- të zhvillojë shprehi të të punuarit individualisht;- të nxisë guximin për të mbajtur qëndrim kritik ndaj teorive të konsoliduara, mendimeve të të tjerëve dhe informacioneve të marra nga burime të ndryshme.
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:A. njohuritë dhe shkathtësitë
në përfundim të kësaj tematike nxënësi:• demonstron përmes shembujve lidhjen dhe varësinë e hidrosferës me atmosferën, litosferën dhe biosferën;• identifikon vetitë fizike e kimike të ujit të oqeaneve dhe deteve;• shpjegon mënyrën e formimit të valëve detare;• identifikon elementët e valës detare;• analizon formimin e baticave dhe zbaticave e pasojat e tyre;• vlerëson shfrytëzimin e energjisë së baticave dhe zbaticave si burim alternativ i energjisë;• analizon rrymat oqeanike: lëvizjen, faktorët që ndikojnë në formimin e tyre , llojet e tyre , rëndësinë e tyre për jetën në Tokë;• interpreton karakteristikat kryesore të pjesëve përbërëse të lumit;• analizon regjimin hidrologjik të lumenjve;• analizon liqenet sipas origjinës së formimit të tyre shoqëruar me shembuj konkretë nga bota e vendi ynë;• identifikon faktorët që ndikojnë në shndërrimin e liqeneve në kënetë;• interpreton mënyrën e formimit të ujërave nëntokësorë dhe llojet e tyre; • identifikon llojet e ndryshme të burimeve;• vlerëson rëndësinë e burimeve dhe shfrytëzimit të ujërave nëntokësorë;• shpjegon kushtet e formimit të borës së përhershme dhe akullnajave;• diferencon akullnajat malore dhe kontinentale;• hulumton mbi rolin e hidrografisë në aspektet natyrore dhe ekonomike (p.sh., të rajonit ku banon, vendit etj.) të zhvillimit.
B. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që mbështesin kërkimin e tij/saj;• mban qëndrim kritik në lidhje me anët e mira dhe rreziqet që shoqërojnë teknologjitë e informacionit;• vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në grup duke respektuar perspektiva të ndryshme;• ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara nga vëzhgimet individuale;• demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik gjatë punës në grup në detyrat e ndryshme.
104
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Ujërat në natyrë dhe klasifikimi i tyre
situata e të nxënit: Ju e keni vënë re dallimin thelbësor midis ujit të detit dhe ujërave të liqeneve, lumenjve etj.Cili është ky dallimN. q. s do bënit një ndarje paraprake të ujërave në kategori, cili do ishte kategorizimi juaj?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit hidrosferë, kripësi;• sqaron proceset që ndodhin gjatë qarkullimit të ujit në natyrë;• dallon veçoritë e ujit të deteve e oqeaneve;• liston elementet kimike të ujit të oqeaneve e deteve;• argumenton shpërndarjen në trajtë brezash të kripësisë;• rendit dhe analizon faktorët që ndikojnë në shpërndarjengjeografike të temperaturës së ujërave të deteve dhe të oqeaneve• shpreh pa ndrojtje gjithcka që imagjinon dhe vëzhgon
Fjalët kyçe: hidrosferë, qarkullim i madh i ujit në natyrë, qarkullim i vogël i ujit në natyrë, ujëra oqeanike, ujëra kontinentale.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit
Punë në dyshe 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Imagjinatë e drejtuarDiskutim
Lexim i shpejtë.Shënime
Punë në grupe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Shkëmbime ndërpersonale
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit”. Nxënësit nxiten të organizojnë një kllaster sipas sugjerimit të situatës, duke punuar në dyshe e duke disutuar për këtë. Ndonjëri nga nxënësit paraqet organizuesin e realizuar prej tij në dërrasë, që plotësohet me sugjerimet e shokëve të klasës
105
Ujërat
kontinentalë
Sipërfaqësorë
Nëntokësorë
Disa tipare?oqeanikë
?
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit ndahen në grupe dhe secilit prej grupeve u sugjerohet paragrafi për t’u lexuar duke i’u lënë detyra të vecanta.
Grupi i, i tërheqet vëmendja që gjatë leximit të “ Qarkullimi i ujit në natyrë” të thellojë imagjinatën dhe të krahasojë atë që po lexon me atë që ka përfytyruar. Pastaj të listojë në dërrasë pyetjet që i kanë dalë nga ballafaqimi i imagjinatës me atë çka lexoi. Këto pyetje marrin përgjigje nga nxënës të tjerë dhe po qe nevoja edhe nga mësuesi
Grupi ii, merr detyrën që pas leximit të “Vecoritë e ujit të deteve e oqeaneve” të plotësojë atë pjesë të kllasterit të paplotësuar në fazën e parë.
Grupi iii, duke lexuar, të njëjtën cështje, si i dyti, reflekton për faktorët që ndikojnë mbi kripësinë dhe temperaturën e ujërave të deteve e oqeaneve dhe përfundimet i evidenton në dërrasë. Të tre grupet, para se të paraqesin para klasës detyrat e lëna mbajnë shënime në fletore.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë grupet, meqënëse kanë pasur detyra jot ë njëjta i drejtojnë pyetje njëri tjetrit për paqartësitë lidhur me atë që prezantuan, duke marrë përgjigje që potë jetë nevoja saktësohen edhe me ndërhyrjen e mësuesit Vlerësimi : Vlerësim i punës në grup.Vlerësim individual ndër nxënës, që dallojnë brenda grupit i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Duke patur parasysh 4 oqeanet: Paqësorin, Indianin, Atlantikun, të ngrirë të Veriut, vendosini në rend rritës të kripësisë duke shpjeguar arsyet.
106
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Valët detare (oqeanike) dhe baticat e zbaticat
situata e të nxënit: Nga vëzhgimet tuaja, kur jeni me pushime pranë detit, patjetër që ju kanë bërë përshtypje valët e larta.Jepni ndonjë mendim tuajin pse nganjëherë valët kanë përmasa të mëdha e nganjëherë jo?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termave: valë, baticë, zbaticë.• Rendit elementët e valës.• Zbulon faktorët që ndikojnë në formimin e tallazit.• Dallon lëvizjen e grimcave të ujit në valë nga energjia e lëvizjes së valës.• Rendit llojet e valëve.• Dallon tiparet e valëve të formuara nga era nga ato të valëve të formuara nga faktorët e tjerë.
Fjalët kyçe: valë, kreshtë, bazë, lartësi, gjatësi e valës, tallaz, baticë, zbaticë.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Mjete didaktike, Foto të ndryshme të shfrytëzimit të baticë zbaticave, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK- u, matematika, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Pyetja sjell pyetjen
Analizë informacioni
Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Pyetja sjell pyetjen
Punë me tekstin
Punë në dyshe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minDuke pasur parasysh që nxënësit kanë informacion paraprak për temën, qoftë edhe nga vëzhgimet personale, mësuesi përgatit një sërë pyetjesh “pse” që lidhen me të, duke servirur njëkohësisht fakte të reja nga ana e tij. P.sh disa nga pyetjet e drejtuara mund të ishin:Pse lëviz uji I deteve dhe oqeaneve? Pse uji në to lëviz në trajta të ndryshme? Pse valët dhe baticë- zbaticat kanë përmasa të ndryshme?
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minNxënësit orientohen të punojnë me tekstin në mënyrë të tillë që të gjejnë përgjigjet e pyetjeve të shtruara, kështu ata thellohen të analizojnnë e të gjejnë shkaqe. Përveç pyetjeve të shtruara nga mësusi nxënësit nxiten të krijojnë pyetje shkakore që ua drejtojnë shokut të bankës, pasi janë duke punuar në dyshe. Pyetjet e drejtuara ndaj njëri tjetrit I detyrojnë nxënësit t’I rrikthehen informacionit për një studim më të thellë. Në këtë mënyrë ata arrijnë të gjejnë të gjitha lidhjet shkak pasojë që lidhen me formimin e valëve dhe baticë zbaticave.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minTë gjitha përfundimet që nxënësit nxorrën diskutohen në klasë, duke u bërë kujdes i veçantë nga mësuesi që në klasë të prezantohen edhe përfundimet për pyetjet “ pse”, të krijuara nga vetë nxënësit. Pyetjet dhe përgjigjet organizohen në një tabelë
107
nr. Pyetjet e tipit “pse” të shtruara nga mësuesi ose të krijuara nga nxënësi
Përgjigjet për pyetjet “pse”
1. Pse shkaktohen valët? Valët shkaktohen nga era ose tërmetet e vullkanet nënujore
2.3.4.
Vlerësimi : Vlerësim individual i detyrave të shtëpisë, ndër nxënës. Vlerësim i përgjigjeve me gojë ndër nxënës.Detyrat dhe puna e pavarur:Sillni informacione në klasë të rasteve të shfrytëzimit në aspektin ekonomik të baticave.
108
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Rrymat oqeanike (detare)
situata e të nxënit: Ju keni parë lumenj tokësorë. Të tillë do përpiqeni t’i përfytyroni edhe rrymat oqeanikeKrahasoni, pas një leximi të shpejtë këta lumenj me njëri tjetrin
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termit rrymë oqeanike e detare.• Klasifikon rrymat oqeanike sipas shkaqeve të formimit.• Analizon ndikimin e erës, të efektit koriolis dhe të kontinenteve nëformimin e rrymave.• Identifikon rrymat oqeanike në oqeanin Atlantik, Paqësor dhe nëOqeanin Indian.• Shpjegon rëndësinë e rrymave oqeanike.
Fjalët kyçe: rrymë oqeanike (detare),rryma të ngrohta, rryma të ftohta.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, matematika, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Organizuesi grafik i analogjisë
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Diskutim Punë me tekstin/ Diskutim
Punë në dyshe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Përcaktim në hartë informacionit
Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minDuke patur parasysh atë që dinë nxënësit, mësuesi zgjedh një koncept të njohur , p.sh atë të “ lumit”, si urë për konceptin e ri “ rrymë oqeanike”. Për këtë mësuesi paraqet në dërrasë organizuesin grafik të analogjisë, kolonat e ngjashmërisë dhe dallimeve mes koncepteve të të cilit plotësohen në diskutim me nxënësit. Organizuesi do të ketë trajtën e mëposhtme:
109
Rrymat oqeanike
Koncepti i ri
Lumenjtë
Koncepti i njohur
ngjashmëritë Dalimet
Kategoritë e marrëdhënieve
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minNxënësit orientohen të punojnë me tekstin në mënyrë të tillë që të gjejnë përgjigjet e pyetjeve të shtruara, në dërrasë nga mësuesi që lidhen me konceptin e ri si:
- Cilat janë shkaqet e rrymave oqeanike?- Cilat janë disa nga rrymat e ngrohta dhe të ftohta në oqeanin botëror- Si ndikojnë rrymat oqeanike mbi klimën?- Cila është rëndësia e rrymave oqeanike në plan të gjerë?
Pëe këtë ata diskutojnë në dyshe e mbajnë shënime në fletore. Pas kësaj përfundimet e nxjerra diskutohen para gjithë klasës e sipas kohës në dispozicion shënohen në dërrasë.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë hartën e botës , në mënyrë të shpejtë disa nga nxënësit tregojnë rrugën e rrymave oqeanike. Të tjerët punojnë me atlaset personale.
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Nuk parashikohen
110
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Ujërat nëntokësore dhe burimet
situata e të nxënit: Shumë prej jush sapo përmendet fjala “burim” kanë ndjesinë e ujit të pastër, të kulluar dhe të ftohtë, si dhe përfytyrimin e vendndodhjes së tij në një pejsazh të bukur. A ndodh gjithmonë kështu? Krahasoni dijet tuaj me ato që do merrni rishtaz. A përputhen?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit ujëra nëntokësore, burim;• krahason tiparet e ujërave freatike me ujërat arteziane dhe ujëratkarstike;• dallon burimet termale nga burimet minerale dhe termominerale;• vlerëson rolin e ujërave nëntokësore në gjeosistem dhe në dukuritë gjeografike që ndodhin në të;•fiton shprehi të të parit të dukurive nga këndvështrimi praktik
Fjalët kyçe: ujëra nëntokësor, shtresë ujëmbajtëse, shtresë e pa përshkueshme, ujërat e zones së ajrimit, ujërat freatike, ujërat arteziane, ujërat nëntokësore karstike, burim, burime termale, gejzer, burimet termominerale.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Mjete didaktike, Foto të ndryshme të shfrytëzimit të baticë zbaticave, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Dskutim për njohuritë paraprake
Diskutim Punë në dyshe 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shënime të strukturuara
Punë me tekstin/ Mbajtje shënimesh
Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatësë të nxënit dhe u paraqet nxënësve për diskutim një concept kyc sic është p.sh: “burim” “pus” ujëra termomineralë”. Nxënësit diskutojnë në dyshe lidhur me atë që dinë rreth konceptit e pastaj e shprehin para gjithë klasës. Të gjitha idetë e nxënësve paraqiten në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj nxënësit punojnë me tekstin, duke mbajtur shënime për të përballur atë që dinin me atë që mësuan në trajtën e një tabele tip të sugjeruar nga mësuesi
111
Cfarë dija më parë rreth koncepteteve? Cfarë po mësoj në këtë cast?
Ndërkohë që nxënësit punojnë në mënyrë individuale, mësuesi bën një vlerësim të dosjeve personale të nxënësve, pasi detyrat dhe punët e pavarura të dhëna sistematikisht, tashmë duhen vlerësuar.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNjë tabelë e këtij tipi organizohet edhe në dërrasë, për të ndihmuar që diskutimi para gjithë klasës të bëhet më konkret. Kështu nxënësit bëjnë një diskutim përfundimtar lidhur me konceptet e saktësuara pas studimit.Vlerësimi : Vlerësim i dosjeve personale të secilitDetyrat dhe puna e pavarur:Gjej informacion shtesë për shrytëzimin e burimeve termale e termominerale në Shqipëri.
112
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Lumenjtë situata e të nxënit:
Në zonën tuaj të banimit, patjetër që gjendet një lumë ose përrua.Si e dalloni ju, nëse keni të bëni me njërin ose me tjetrin?A keni dëgjuar gjatë këtij dimri që ndonjë nga lumenjtë e Shqipërisë, të ketë shkaktuar përmbytje? Jepni mendimin tuaj për arsyet pse ndodhin këto përmbytje
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit lumë, elemente të lumit, sistemlumor, pellg ujëmbledhës, regjim hidrologjik;• rendit elementet e lumit;• krahason prurjen e lumit me rrjedhën e lumit;• dallon vërshimet nga përmbytjet e lumit;• klasifikon lumenjtë sipas tipit të regjimit hidrologjik;• analizon ndikimin e kushteve klimatike dhe të atyre gjeologjikenë regjimin hidrologjik të lumit.• mban qëndrim kritik ndaj dukurive me pasoja negative
Fjalët kyçe: lumë, elementët e lumit, system lumor, pellg ujëmbledhës, regjim hidrologjik.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Gjeografia 12, Harta e Shqipërisë, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashtrim me terma paraprakë
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shënime të strukturuara
Punë me tekstin/ Mbajtje shënimesh
Punë në grupe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik I informacionit
Diskutim përfundimeshParaqitje grafike e informacionit.
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, që jep rast për të diferencuar konceptet “lumë” dhe “përrua”NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj nxënësit ndahen në 4 grupe, ku secili merr një detyrë të vecantë. Detyrat sipas grupeve janë:
1- Bëj një skemë të thjeshtë dhe përcakto të gjitha pjesët morfologjike të lumit2- Përcakto të gjithë treguesit e regjimit hidrologjik të lumenjve dhe faktorët që ndikojnë në të3- Klasifiko lumenjtë sipas ushqimit4- Trego në hartë lumenjtë kryesorë të Shqipërisë
Pas marrjes së detyrave nxënësit punojnë me cështjet përkatëse në tekst duke mbajtur shënime në fletoret e punës, ose me atlaset personale sipas detyrës.
113
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNdërkohë mësuesi organizon në dërrasë një organizues grafik, që do plotësohet me kontributin e grupeve. Ndërsa tregimi i lumenjve kryesorë në hartën e Shqipërisë bëhet nga përfaqësues të grupit përkatës
Lumenjtë
Ndahen sipas ushqimit
Pjesët morfologjike
Treguesit e regjimit hidrologjik
Faktorët e regjimit hidrologjik
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i aftësisë për t’u orientuar në hartë dhe përgjigjeve me gojë.Detyrat dhe puna e pavarur: A mendoni se përmbytjet e disa prej lumenjve në Shqipëri mund të eleminohen? Në ç’mënyrë?
114
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 6: “Llogaritja e elementeve hidrologjike të lumit
situata e të nxënit: -llogarisni prurjen, rrjedhjen dhe nivelin e ujit në lumë- analizoni ujshmërinë e lumenjve
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • llogarit prurjen, rrjedhjen dhe nivelin e ujit të lumenjve• bën analiza për ujshmërinë e lumenjve. • mëson të administrojë punën në grup
Fjalët kyçe: prurje, rrjedhje, nivel,rregjim hidrologjik,
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Tabela të dhënash statistikore për lumenjtë, Fletoret e punës praktike, Makinë llogaritëse,Lapsa, gomë vizore
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:matematika , mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetër
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimii nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje ushtrimesh
Shënime / Diskutim Punë në grupe 25 min
FaZa iii Prezantim Diskutim përfundimesh Punë në grupe/ Punë individuale 15 min
FaZa i (5 min)Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orës së kaluar që lidhen me trguesit e rregjimit hidrologjik të lumenjve. Pas kësaj mësuesi prezanton nxënësit me natyrën e punës që do kryejnë. Nxënësit ndahen në 3 grupe të cilat marrin detyra të ndryshme.
FaZa ii (25 min)grUPi iTë gjendet prurja e lumit, kur sipërfaqja e seksionit të gjallë të lumit është 18,2 m2 dhe shpejtësia mesatare e rrjedhjes së ujit në gjithë seksionin e gjallë është 1.1 m/sek.
grUPi iitë llogaritet rrjedhja ujore e lumit kur sipërfaqja e seksionit të gjallë të lumit është 18,2 m2 dheshpejtësia mesatare e rrjedhjes së ujit në gjithë seksionin e gjallë është 1.1 m/sek.
grUPi iii Të gjendet niveli mesatar ditor i ujit të lumit,(h.mes) kur janë bërë dy matje Brenda 24 orëve. Në matjen e parë niveli ka qenë h1=102 cm dhe në të dytën h2= 106 cm.
FAZA III ( 15 min)Nxënësit prezantojnë punën e kryer, sipas grupeve, duke iu përgjigjur pyetjeve edhe të shokëve e mësuesit/es
115
Vlerësimi : Vlerësim në grup për punën e kryer Vlerësim individual i rolit personal në grup, për nxënës të caktuarDetyrat dhe puna e pavarur
Zgjidh njërin nga ushtrimet e mëposhtme për ta punuar në fletore.• Lumenjtë e Shqipërisë, duke pasur parasysh hartën e Shqipërisë, klasifikojini sipas ushqimit.1__________________________________________________________________________2__________________________________________________________________________3__________________________________________________________________________4__________________________________________________________________________5__________________________________________________________________________6__________________________________________________________________________
• Diferenco sistemin lumor nga pellgu lumor__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10 klima
Guri i Kuq
Liq. i Shkodrës
Lumë
Liqene natyrorë
Ujëmbajtës
Qendra të banuara
Port detar
Rrugë automobolistike
Autostradë dhe Superstradë
Hekurudhë
Kufi Shtetëror
Liq. i Ohrit
Liq. i Prespës së Madhe
Liq. i Prespës së Vogël
Kapshticë
Tre Urat
Kakavijë
Qafë Botë
Muriqan
Hani i Hotit
Morinë
Morini
Bllatë
Q. Thanë
Tushemisht Goricë
Kuçovë
CërrikDivjakë
LushnjëGramsh
Ersekë
Çorovodë
Maliq
Poliçan
Kukës
PeshkopiLezhë
TIRANË
Berat
Korçë
Fier
Vlorë
Pukë
BurrelLaç
Krujë
Peqin
Librazhd
Ballsh
Patos
Bilisht
Këlcyrë
Tepelenë
DelvinëLibohovë
Konispol
Kavajë
Bulqizë
Koplik
Selenicë
Shkodër
Pogradec
Rrëshen
Gjirokastër
Sarandë
Himarë Leskovik
Elbasan
Durrës
Shëngjin
Mesdhetare fushoreMesdhetare kodrinoreMasdhetare paramaloreMesdhetare malore
Zonat klimatike të ShqipërisëB.Curri
Krumë
Lag. e Karavastasë
Lag. e Nartës
Burimi: Klima e Shqipërisë, Tiranë 1975, (e ripunuar)
116
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Liqenet situata e të nxënit:
Kujtoni të gjitha liqenet që ju ka rënë rasti të shikoni. A mund të gjeni një përcaktim për konceptin e liqenit që u shkon të gjitha rasteve?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave:liqen, peizazh liqenor, lagunë,kënetë;• rendit faktorët liqenformues;• klasifikon liqenet sipas origjinës;• përshkruan veçoritë fiziko kimike të ujërave të liqenit;• dallon liqenin nga këneta;• krahason liqenet pa rrjedhje me liqene të rrjedhshme;•mëson të punojë me burime të ndryshme informacioni;•mban qëndrimin e duhur etik ndaj punës në grup
Fjalët kyçe: liqen, peizazh liqenor, liqene vullkanike, liqene karstike, liqenene akullnajore, liqene lagunore liqene barazhi, liqene artificiale dhe liqene relikte,lagunë, kënetë.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Gjeografia 12, Harta e botës, Harta e Shqipërisë, Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashtrim me terma paraprakë
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Shënime të strukturuara
Punë me tekstin/ Mbajtje shënimesh
Punë në grupe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik I informacionit
Diskutim përfundimeshParaqitje grafike e informacionit.
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, që jep rast për të diferencuar konceptet “liqen” dhe “kënetë”
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj nxënësit ndahen në 5 grupe, ku secili merr një detyrë të vecantë. Detyrat sipas grupeve janë:
1- Faktorët liqenformues e ata kënetëzues së liqenit2- Klasifiko liqenet sipas origjinës3- Analizo vecoritë fiziko- kimike të ujërave të liqeneve4- Konkludo për rëndësinë e liqeneve në aspektin ekonomik e gjeografik5- Trego në hartë liqenet kryesore të Shqipërisë, sipas origjinës
Pas marrjes së detyrave nxënësit punojnë me cështjet përkatëse në tekst duke mbajtur shënime në fletoret e punës, ose me atlaset personale sipas detyrës.
117
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNdërkohë mësuesi organizon në dërrasë një organizues grafik, që do plotësohet me kontributin e grupeve. Ndërsa tregimi i liqeneve kryesore në hartën e Shqipërisë bëhet nga përfaqësues të grupit përkatës
Faktorët kënetëzues së liqenit:
Vetitë fiziko- kimike të ujërave të tyre:Faktorët
liqenformues:
Liqenet
Ndahen sipas origjinës:
Aspekte të rëndësisë së liqeneve
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Gjej informacione për liqenin e Ohrit dhe të Shkodrës dhe organizo një diagramë Veni për të gjitha karakteristikat e tyre.
118
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Bora e përhershme dhe akullnajat situata e të nxënit:
Shumëkujt prej jush në varësi nga zona ku banoni, ju ka rënë rasti të shihni borë dhe akull. A mund të përdorni imagjinatën për të treguar sesi zhndërrohet bora në akull?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termit: bore e përhershme, kufiri i borës së përhershme, akullnajë.• Përshkruan fazat e proceset e formimit të akullnajës.• Analizon ndikimin e trashësisë, pjerrësisë së vendit dhe temperatures në lëvizjen e akullnajës.• Dallon akullnajat kontinentale nga akullnajat malore.
Fjalët kyçe: borë e përhershme, kufiri I borës së përhershme, firn,akull i firnit, akull akullnajor, akullnajë, gjuha e akullnajës, zona e shkrirjes.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Mjete didaktikeFoto pejsazhesh akullnajore
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim i njohurive paraprake
Punë me tekstin/Diskutim
Punë në dyshe 15 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizues grafik i analogjisë
Organizim grafikm i informacionit
Punë në 2 grupe 20 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Shkëmbime ndërpersonale/ Diskutim
Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 15 minTema prezantohet me anë të situatës së të nxënit, duke u vënë theksi tek saktësimi I koncepteve “borë e përhershme”, “ akullnajë” dhe marrëdhëniet që ekzistojnë mes tyre. Këto koncepte shkruhen në dërrasë, tërhiqet mendimi I nxënësve dhe më pas për saktësimin e tyre nxënësit punojnë me tekstin dhe diskutojnë në dyshe rreth paragrafit: “Formimi I borës së përhershme dhe akullnajës ” Nga ky moment kalohet në përcaktimet e sakta të koncepteve e lidhjeve mes tyre para klasës, prej nxënësve. Konceptet e sakta dhe lidhjet e tilla evidentohen në dërrasë nga mësuesi.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 20 minNë fazën e dytë nxënësit ndahen në grupe dhe organizojnë nga një organizues grafik të analogjisë në fletore, pasi I bëjnë një studim të vëmëndshëm paragrafeve përkatëse, për grupin I;” Tipet e akullnajave” dhe për grupin II; “ Lëvizja e akullnajës”
Grupi i, për konceptet “akullnajë malore” “akullnajë kontinentale”
Grupi ii, për konceptet: “akullnajë malore” “lumë”
119
grUPi i
Akullnajë malore
Koncepti I
Akullnajë kontinentale
Koncepti II
ngjashmëritë Dalimet
Kategoritë e marrëdhënieve
grUPi ii
Akullnajë malore
Koncepti i ri
Lumë
Koncepti i njohur
ngjashmëritë Dallimet
Kategoritë e marrëdhënieve
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPërfaqësues nga të dy grupet, paraqesin organizuesit në dërrasë dhe I shpjegojnë ato për grupin tjetër. Në këtë mënyrë grupet këmbejnë përfundimet e tyreVlerësimi : Vlerësim individual i detyrave të shtëpisë, të dhëna orën e kaluar për secilin nxënës Vlerësim individual i nxënësve që prezantuan punën e grupeve përkatëse, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Në rubrikën “Mëso duke vepruar”, zgjidh njërën nga detyrat dhe përgatite për herën tjetër
120
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përsëritje 4:”Hidrosfera” situata e të nxënit:
Ju tashmë keni marrë përgjigje rreth shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • njeh hidrosferën dhe cili është bilanci i saj ujor;• përshkruan si bëhet qarkullimi i ujit në natyrë dhe cili është roli i tij në gjeosistem;• shpjegon si ndryshon kripësia dhe temperatura në ujërat e oqeaneve dhe shkaqet e faktorët që ndikojnë në shpërndarjen e tyre;• njeh valët detare, baticat e zbaticat e rrymat detare, përshkruan veçoritë e tyre dhe shpjegon si ato formohen;• përcakton rolin e valëve, baticave dhe rrymave në gjeosistem;• pnalizon ujërat kontinentale (ç’janë ujërat nëntokësore, burimet, lumenjtë, liqenet, borërat dhe akullnajat) dhe përshkruan veçoritë e tyre;• përshkruan veçoritë e tipave të ndryshëm të ujërave nëntokësore dhe të burimeve dhe shpjegon si formohen ata;• identifikon tiparet morfologjike dhe hidrologjike të lumenjve dhe llojet e ushqimit të tyre;• përshkruan rrugët e formimit të liqeneve dhe evolucionin e tyre.• shpjegon kushtet dhe faktorët që shpien në formimin e borërave të përhershme dhe të akullnajave;• shpjegon kushtet dhe faktorët që ndikojnë në regjimin hidrologjik të ujërave kontinentale (lumenjve, liqeneve, ujërave nëntokësore, burimeve, akullnajave etj.);• hulumton rolin e ujërave kontinentale në gjeosistem.; • shpreh siguri në vetvete në atë që di e shpreh;• manifeston tolerancë ndaj mendimeve të të tjerëve;• përdor informacionin në vendin dhe kohën e duhur
Fjalët kyçe: Hidrosferë, qarkullim i madh i ujit në natyrë, shtresë ujëmbajtëse, shtresë e pa përshkueshme, ujërat e zonës së ajrimit, valë, rrymë oqeanike e detare, ujëra nëntokësor, burim, lumë, liqen, lagunë, kënetë, akullnajë, bore e përhershme.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto elementësh të ndryshëm hidrografikëHarta e botës, Harta e shqipërisë, dërrasa, fletoret e punës
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Parashtrim me terma të njohur
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa ii Harta e koncepteve të kapitullit
Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 25 min
FaZa iii Përcaktime në hartë dhe glob
Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10 min
121
FAZA I: 10minOra fillon me prezantimin e cështjeve për diskutim, të cilat evidentohen në tabelë. Mësuesi i fton nxënësit që të gjejnë lidhje mes koncepteve e dukurive të evidentuara në dërrasë.
FAZA I I : 25 minMësuesi organizon një pemë konceptesh në dërrasë, konceptet dhe dukuritë në të cilën bashkë me lidhjet mes tyre sugjerohen nga nxënësit sugjerohen nga nxënësit.
Ujërat kontinentalë
Sipërfaqësorë
Nëntokësorë
Liqenet
Hidrosfera
Ujërat oqeanikë
Vetitë fiziko-‐ kimike
Format e lëvizjes së ujit
Baticë/ zbaticat Valët Rrymat oqeanike
Rëndësia e hidrosferës
Treguesit e regjimit hidrologjik Faktorët e regjimit hidrologjik
Lumenjtë
Akullnajat
Llojet
(Kjo është vetëm një pjesë e koncepteve dhe lidhjeve të gjetura. Ju mund të shtoni shumë më tepër)Në këtë mënyrë krahët e pemës vijnë duke u shtuar derisa të evidentohet cdo lidhje e mundshme mes koncepteve e dukurive
FAZA III:10 minpërcaktime në hartë dhe glob / punë me hartën / punë me gjithë klasënPas kësaj, nxënësit punojnë me hartën dhe atlaset personale të botës dhe Shqipërisë, duke treguar aty elementë të ndryshëm hidrografikë dhe pejsazhe që lidhen me modelimin e ndonjërit prej elementëve hidrografikë. Gjithashtu ata kontrollojnë veten edhe në testin e kontrollit që ndodhet në tekst.
struktura e mësimit: tjetër
Vlerësimi : Vetëvlerësim. Vlerësim individual, ndër nxënës i përgjigjeve me gojë Detyrat dhe puna e pavarur: Në hartën e Shqipërisë dhe të Botës , puno për të treguar lumenjtë dhe liqenet më të rëndësishëm
122
123
nËnTeMaTiKa V: LITOSFERA DHE HISTORIA E TOKËS
synimet e nëntematiKës Vnëntematika synon:- të zhvillojë dijet për Tokën, përbërjen dhe ndërtimin e saj;- të zhvillojë kuptimin për vetitë fizike të Tokës;- të zhvillojë aftësitë analizuese për faktorët shkëmbformues;- të formojë aftësi për të nxjerrë përfundime lidhur me rëndësinë e litosferës;- të zhvillojë shprehi për të bërë kategorizime për llojet e ndryshme të shkëmbinjve;-të zhvillojë aftësi për të bërë vlerësime objektive lidhur me rolin e litosferës mbi mjedisin gjeografik dhe anasjelltas.;- të formojë mendim të drejtë për evolucionin e Tokës gjatë historisë gjeologjike të saj- të formojë shprehi të përdorimit të mjeteve të ndryshme didaktike ;- të forcojë shprehi të punës në grup, respektit për mendimin e kontributin e të tjerëve;- të zhvillojë shprehi të të punuarit individualisht;- të nxisë guximin për të mbajtur qëndrim kritik ndaj teorive të konsoliduara, mendimeve të të tjerëve dhe informacioneve të marra nga burime të ndryshme.
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:A. njohuritë dhe shkathtësitë
në përfundim të kësaj tematike nxënësi:• diferencon shtresat e Tokës perms veçorive tipike të secilës prej tyre;• shpjegon ndryshimin e: temperatures, trysnisë, dendësisë, në brendësi të Tokës;• identifikon vetitë fizike të mineraleve dhe përdorimet e tyre; • klasifikon llojet kryesore të shkëmbinjve (magmatikë, sedimentarë, metamorfikë).• përshkruan kushtet e formimit të tyre;• vlerëson rëndësinë gjeografike dhe ekonomike të shkëmbinjve;• bën dallimin ndërmjet moshës absolute dhe relative të shkëmbinjve;• interpreton rëndësinë e formimit të fosileve për dokumentimin e ngjarjeve dhe dukurive dhe mënyrën e formimit të tyre;• përdor ndarjen e kohës gjeologjike në era e periudha për të interpretuar evolucionin e botës së gjallë.
B. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që mbështesin kërkimin e tij/saj;• mban qëndrim kritik në lidhje me anët e mira dhe rreziqet që shoqërojnë teknologjitë e informacionit;• vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në grup duke respektuar perspektiva të ndryshme;• ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara nga vëzhgimet individuale;• demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik gjatë punës në grup në detyrat e ndryshme.
124
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Ndërtimi brëndshëm dhe veçoritë fizike të Tokës
situata e të nxënit: Sikurse disa prej trupave qiellorë, tashmë edhe toka ka ndërtim shtresor. Zbulojeni atë me një lexim të shpejtëJu tashmë jeni në gjendje të dalloni ndërtimin e tokës nga përbërja e saj
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • liston shtresat përbërëse të ndërtimit të brendshëm të Tokës;• përcakton shtrirjen e kores tokësore, të mantelit, bërthamës dhe litosferës;• interpreton veçoritë fizike të Tokës;• interpreton veçoritë kimike të Tokës;•zhvillon aftësitë krahasuese të koncepteve e dukurive
Fjalët kyçe:korja tokësore, manteli, bërthama, litosfera, astenosfera
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Mjete didaktike Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Organizues grafik i analogjisë
Paraqitje grafike e informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Diskutim Studim teksti/ Diskutim/ Shënime
Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit”. Nxënësve u sugjerohet leximi i paragrafit:”ndërtimi i brendshëm i Tokës” dhe paraqitja e një Organizuesi grafik të analogjisë” në lidhje me Diellin
125
Toka
Koncepti i ri
Dielli
Koncepti i njohur
ngjashmëritë Dalimet
Kategoritë e marrëdhënieve
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit lexojnë pjesën tjetër të informacionit, duke reflektuar për pyetje të tilla të shtruara në dërrasë për gjitheë klasën si: 1- Cilat janë vetitë fizike të Tokës? 2- Cila është rëndësia e vetive fizike të Tokës? 3- Ku qëndron ndryshimi midis kores tokësore dhe asaj oqeanike? Përfundimet për këto pyetje i nxjerrin në fletore.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë përfundimet e nxjerra në fletore gjatë punës në dyshe diskutohen para gjithë klasës qoftë edhe në trajtën e organizuesve grafike.
ndryshimet nr . Korja tokësore- Korja oqeanike1.2.3.
Mësuesi /ja bën edhe vlerësimin e dosjeve personale të nxënësve, ndërkohë që nxnësit studiojnë tekstin.Vlerësimi : Vlerësim i dosjeve personale të secilitDetyrat dhe puna e pavarur:Nga rubrika “Mëso duke vepruar” zgjidh njërën nga detyrat për t’a kryer
126
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 7: “Ndërtimi dhe veçoritë fizike të Tokës”
situata e të nxënit: -jepni vecoritë fizike të gjeosferave të tokës- nxirrni karakteristikat e shtresave përbërëse të korres tokësore- shpjegoni origjinën e emërtimeve të gjeosferave të Tokës
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • jep veçoritë fizike të gjeosferave të Tokës;• nxjerr karakteristikat e shtresave përbërëse të kores tokësore;• shpjegon origjinën e emërtimeve të gjeosferave të Tokës;• Forcon aftësi të punës së pavarur
Fjalët kyçe: gjeosferat e Tokës, kore tokësore, kore oqeanike,ndërtim shtresor, densitet, trysni etj
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Figura skicë e shtresave të TokësFletore, ngjyra, lapsa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore , mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësvestruktura e mësimit: tjetër
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Zgjidhje situatash Shënime / Diskutim Punë individuale 25 minFaZa iii Përmbledhje e
gjetjeve Diskutim përfundimesh
Punë individuale 15 min
FaZa i (5 min)Në trajtën e një “brainstorming”, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orës së kaluar që lidhen me shtresat e Tokës dhe tiparet e tyre. Pas kësaj mësuesi prezanton nxënësit me natyrën e punës që do kryejnë. Nxënësit do të punojnë individualisht gjatë gjithë kohës, duke kryer të njëjtën detyrë.
FaZa ii (25 min)a- Nxënësit ndërtojnë figurën në të cilën paraqesin shtresat (gjeosferat) e Tokës duke I shënuar ato
me numra nga 1 deri në 5. dhe përbri tyre shkruajnë emërtimet e gjeosferave (me numrin 2 të shënohet astenosfera). Mandej ndërtojnë një tabelë ku shkruajmë gjeosferat dhe nëndarjet e tyre, duke filluar nga sipërfaqja e Tokës e në thellësi. Përbri tyre japin karakteristikat për secilën gjeosferë (shtresë), thellësinë deri ku mbërrijnë, dhe si ndryshon densiteti, trysnia dhe temperatura për secilën shtresë.
127
emërtimi i shtresave emërtimi i nënshtresave
thellësia Densiteti trysnia Vecoritë e ndërtimi i secilës shtresë
ababab
Mbasi ta kenë plotësuar tabelën me të dhënat përkatëse, analizojnë veças koren tokësore dhe japin karakteristikat për koren kontinentale dhe koren oqeanike, sipas të dhënave në tabelën e mëposhtme:
tiparet e kores Korja kontinentale Korja oqeanikeTrashësia e shtresësLloji i shkëmbinjve që ndërtojnë shtresënDensiteti i shkëmbinjve që ndërtojnë secilën shtresë
Në fund nxënësit shpjegojnë origjinën e emërtimeve të gjeosferave të Tokës:SIAL _____________________________________SIMA _____________________________________NIFESIMA _________________________________NIFE _____________________________________
FAZA III ( 15 min) Mbas të gjitha këtyre veprimeve, nxënësit bëjnë një përmbledhje të shkurtër për tiparet e gjeosferave të Tokës dhe ndryshimet që ekzistojnë ndërmjet tyre. Përfundimet e nxjerra nga nxënësit evidentohen po prej tyre në dërrasë.
Vlerësimi : Vlerësim individual për nxënës të caktuar, i punës së kryerDetyrat dhe puna e pavarur
• Nuk parashikohen.
128
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përbërja mineralogjike dhe petrografia e kores tokësore
situata e të nxënit: Në qoftë se në klasë do kishit disa lloje gurësh mbi tavolinë, patjetër që do dinit t’i dallonit nga njëri tjetri nga tiparet e tyre.Përmendni disa tipare të tyre që ju bëjnë t’i dalloni nga njëri tjetri
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: kristal, mineral, shkëmb, magmë,lave;• liston karakteristikat e mineraleve;• përshkruan veçoritë kryesore të shkëmbit;• klasifikon shkëmbinjtë sipas mënyrës së formimit;• dallon shkëmbinjtë magmatikë efuzivë nga shkëmbinjtë magmatikë intrusive;• krahason shkëmbinjtë acid nga shkëmbinjtë mesatarë, bazikë,ultra- bazikë;•vlerëson rëndësinë praktike të shkëmbinjve magmatikë
Fjalët kyçe:kristale, minerale, shkëmbinj, magmë, lavë.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Lloje të ndryshme gurësh e mineraleshFoto kristalesh, mineralesh e shkëmbinjsh, dërrasa, fletoret
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim i njohurive paraprake
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Mbajtja e strukturuar e shënimeve
Studim teksti/ Diskutim/ Shënime
Punë me 2 grupe/ Punë në dyshe
25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minSituata e të nxënit u lejon nxënësve të shprehin gjithcka dinë lidhur me temën. Idetë më të arrira të tyre evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Në fazën II, nxënësit ndahen në 2 grupe të mëdha, për efekt detyre, por punojnë në dyshe dhe orientohen të lexojnë paragrafët përkatës, duke mbajtur shënime të strukturuara sipas mësuesit/es në dërrasë. Grupi i gjatë studimit të tekstit i struktuton shënimet si më poshtë:
129
trupat e ngurtë tiparet për secilin trup Kristale Minerale shkëmbinj
Grupi ii, strukturon shënimet sipas tabelës së mëposhtme: shkëmbinjtë magmatikë Përcaktimet dhe tiparet për secilin llojsipas vendit të formimit
IntruzivëEkstruzivë
sipas përmbajtjes së sio2
Acidë Mesatarë Bazikë ultrabazikë
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë , nxënësit pasi kanë punuar me tekstin dhe kanë strukturuar informacionin, janë në gjendje të nxjerrin përfundime, në trajtën e diskutimeve para klasës. Përfundimet e nxjerra prej tyre evidentohen në dërrasë.
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë Detyrat dhe puna e pavarur:Evidentoni rëndësinë praktike / ekonomike të shkëmbinjve magmatikë.
130
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Shkëmbinjtë sedimentarë dhe metamorfikë
situata e të nxënit: Në qoftë se ju në mënyrë rastësore do merrnit nga mjedisi një shkëmb (gur), me shumë gjasë ai do ishte një sedimentar. Pse probabiliteti më i madh është të hasim sedimentarë?Një copë mermer i sjellë në klasë është një metamorfik. C’ tipare të metamorfikëve i dalloni mermerit?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit shkëmb sedimentary;• ndërton skemën e formimit të shkëmbinjve sedimentarë;• dallon karakteristikat e shkëmbinjve sedimentarë sipas kushtevetë formimit;• zbulon proceset kryesore që shkaktojnë formimine shkëmbinjve metamorfikë;•mëson të shikojë lidhjet e koncepteve e dukurive në këndvështrime të ndryshme.
Fjalët kyçe:shkëmbinjtë sedimentarë, sedimente,diagjenezë, kaustobiolitet
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Internetdërrasa, fletoret
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Përvijim i të menduarit(harta e mendjes)
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Përvijim i të menduarit(harta e mendjes)
Studim teksti/ Krijim i përvijimit të të menduarit
Punë në dyshe ose grupe të vogla 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minPasi prezantohet tema me anë të situatës së të nxënit, mësuesi bën njëparaqitje/ analizë të informacionit të ri duke organizuar në dërrasë një hartë të mendjes e cila i parapërgatit nxënësit për të mësuar materialin e ri.
131
Mermeret metamorfikë
shkëmbinjtëmagmatikë
organogjenë
kimikë
copëzorë
sedimentarë
Shkat-tr-dep- diagjenezë
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Mësuesi/ja ngjall diskutime me anë të pyetjeve rreth kësaj skeme, ndërkohë që nxënësit krijojnë përvijimin e tyre të të menduarit, të cilin e plotësojnë dhe e shtojnë me fjalë e koncepte që i njohin që më parë ose i lexojnë në tekst, duke punuar në dyshe ose grupe të vogla. Në këtë mënyrë nxënësit kanë krijuar hartën e tyre të mendjes që ka si karakteristikë të kuptuarin e lidhjeve sipas ryre.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë , nxënësit pasi kanë krijuar përvijimet e tyre të të menduarit janë gati të diskutojnë për pyetje që u drejton mësuesi. Përfundimet më të arrira të dala nga ky diskutim evidentohen në dërrasë nga mësuesi Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Reflekto për rëndësinë e shkëmbinjve në çdo aspekt; natyror, dhe ekonomik duke shpjeguar mënyrën e ndikimit të tyre në çdo element natyror.
132
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Historia gjeologjike e Tokës situata e të nxënit:
Ju nga filmat dhe dokumentarët mund të keni informacion për epokën e fundit të akullnajave.A ju ka shkuar në mendje kur ka ndodhur dhe sa ka zgjatur ajo? Si I marrim informacionet për ngjarje të tilla?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: moshë absolute, moshë relative, era, periudha;• përcakton renditjen e erave gjeologjike dhe kohën e zgjatjes së tyre;• interpreton veçoritë e secilës erë gjeologjike;• analizon evolucionin e botës organike gjatë erave gjeologjike;• analizon ngjarjet kryesore që kanë ndodhur gjatë orogjenezës,kaledoniane, herciniane dhe alpine;•vlerëson perspektivat e ndryshme të të parit të informacionit
Fjalët kyçe:moshë absolute, moshë relative, fosil, erë, periudhë
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Internetdërrasa, fletoret
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashtrim me terma të njohur
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Ditari tre pjesësh Lexim/ Citime/ Komente
Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ ja bën parashtrimin e temës me terma të njohur. Këtu përdoret edhe situata e të nxënit që I fut nxënësit në brendi të temës.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Nxënësve u jepet pjesa për lexim me kërkesën për të nënvizuar pjesët që u bëjnë më tepër përshtypje.pas leximit e nxjerrjes së citimeve të nënvizuara, nxënësve u lihet kohë të bëjnë komente në një tabelë të tipit të mëposhtëm.
133
citimet e zgjedhura nga nxënësi Komentet e nxënësit Komentet e mësuesitme moshë absolute kuptojmë sa evjetër është Toka ose kur është formuar ajo.
me moshë relative kuptojmë radhën e ngjarjeve në historinë gjeologjike të Tokës
Mosha absolute shpreh vjetërsinë reale të vetë Tokës, shkënmbinjve ose ngjarjeve gjeologjike.
Mosha relative shpreh vjetërsinë e shkëmbinjve, ngjarjeve etj, në raport me një ngjarje tjetër.
Mosha absolute dhe relative nuk shprehin të njëjtën gjë
Më pas u kërkohet nxënësve të lexojnë citimet e zgjedhura, vërehet nëse ka citime të njëjta dhe për citimet e njëjta kërkohen të dëgjohen komentet e nxënësve. vërehet nëse ka ngjashmëri në mes tyreë.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë fund bëhen disa komente nga vetë mësuesi dhe disa pyetje të përgjithshme si: Cilat fakte mbani mend nga ky material? Cilat pyetje kanë mbetur pa përgjigje? Etj. Në rast se nxënësit kanë pyetje që ja drejtojnë mësuesit/es, ai/ajo jep përgjigje.Vlerësimi: Vlerësim individual i detyrave të shtëpisë, të dhëna orën e kaluar ndër nxënësDetyrat dhe puna e pavarur: Kur ka ndodhur akullzimi i fundit? Ç’pasoja pati? Gjeni informacione shtesë për këtë problem.
134
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përsëritje 5:”Litosfera” situata e të nxënit:
Ju tashmë keni marrë përgjigje rreth shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • njeh ndërtimin e brëndshëm të Tokës dhe evolucionin e saj;• diferencon shtresat e brendshme përbërëse të Tokës dhe veçoritë e tyre fizike;• përshkruan veçoritë fizike e kimike të mineraleve dhe të shkëmbinjve;• shpjegon mënyrën e formimit të shkëmbinjve magmatikë, sedimentarë e metamorfikë;• përkufizon ç’kuptojmë me gjeokronologji të Tokës dhe për se shërben njohja e saj;• intepreton fosilet dhe rolin që luajnë ato në njohjen e evolucionit të Tokës;• përshkruan ngjarjet kryesore që kanë ndodhur në Tokë gjatë etapave të ndryshme të zhvillimit të saj;• përshkruan si ka evoluar bota e gjallë deri në shfaqjen e njeriut homo sapiens;• përdor informacionin në vendin dhe kohën e duhur• zhvillon aftësinë për të qënë racional në situate të ndryshme të nxëni
Fjalët kyçe: korja tokësore, manteli, bërthama, litosfera,kristale, minerale, shkëmbinj, magmë, lavë, shkëmbinj magmatikë, shkëmbinj sedimentarë, sedimente, moshë absolute, moshë relative, fosil,erë, periudhë.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Lloje të ndryshme gurësh e mineraleshFoto të ndryshme kristalesh, mineralesh e shkëmbinjsh Mjete didaktike, fletoret e punës
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Parashtrim Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa ii Harta e koncepteve të kapitullit
Organizim grafik i informacionit
Punë me gjithë klasën 25 min
FaZa iii Veprimtari me mjetet didaktike
Punë me mjetet didaktike
Punë me gjithë klasën 10 min
FAZA I: 10minOra fillon me prezantimin e cështjeve për diskutim, të cilat evidentohen në tabelë. Mësuesi i fton nxënësit që të gjejnë lidhje mes koncepteve e dukurive të evidentuara në dërrasë.
FAZA I I : 25 minMësuesi organizon një pemë konceptesh në dërrasë, konceptet dhe dukuritë në të cilën bashkë me lidhjet mes tyre sugjerohen nga nxënësit.
135
Toka Përbëhet Ndërtohet Shkëmbinj
Korja Mantel Bërthamë
Mosha
Relative Absolute
Magmatikë
Sedimentarëë ed
Metamorfikë
Tiparet për secilën?
Ngjarjet kryesore ? Si formohen?
(Kjo është vetëm një pjesë e koncepteve dhe lidhjeve të gjetura. Ju mund të shtoni shumë më tepër)Në këtë mënyrë krahët e pemës vijnë duke u shtuar derisa të evidentohet cdo lidhje e mundshme mes koncepteve e dukurive.
FAZA III:10 minPas kësaj, nxënësit punojnë me skicat e paraqitura në mjetet didaktike lidhur me ndërtimin e Tokës, fotot dhe shkëmbinjtë e mineralet e sjella në klasë. Puna fokusohet në diferencimin e tyre nga njëri tjetri , sipas llojit, në bazë të karakteristikave fiziko-kimike. Gjithashtu ata kontrollojnë veten edhe me pyetjet për përsëritje që ndodhen në tekst.
Struktura e mësimit: TJETËR Vlerësimi: Vetëvlerësim.Vlerësim individual, ndër nxënës i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:
A mendoni se ndonjëri nga llojet e shkëmbinjeve ka rëndësi më të madhe se të tjerët për mjedisin gjeografik. Justifikoni përgjigjen.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
136
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Testim 2: “Atmosfera, Hidrosfera, Litosfera
situata e të nxënit: Ju tashmë e dini se qëndrushmëria e njohurive tuaja matet me një vlerësim përmbledhës që është i detyrueshëm për cdo fund tremujori
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përdor informacionin në mënyrën e duhur;• seleksionon informacionin sipas nevojës;• analizon situate e lidhje të ndryshme;• demonstron aftësi për të krahasuar;• demonstron aftësi për të interpretuar;• shpreh aftësi për të nxjerrë përfundime;• formon shprehi të punës së pavarur;• mëson të shprehë formimin me shkrim
Fjalët kyçe: përshkrim, analizë, vlerësim, interpretim, përfundime.
Burimet/ mjetet/ materialet : Fleta e testit në të njëjtin format për cdo nxënës.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: shkencat natyrore, matematika, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveFAZA I: 5 minMësuesi orienton nxënësit lidhur me kërkesat e formatit të testit dhe shpërndan testet
FAZA I I : 40 min Nxënësit marrin testinqë është unik për të gjithë dhe punojnë gjatë gjithë orës
FAZA III 5 min ( nga koha e pushimit)Sapo bie zilja testet mblidhen dhe janë objekt i vlerësimit të vazhduar PYETJE PËR TESTIM PËR 3 NËNTEMATIKAT E PËRFSHIRA Qarko përgjigjen e saktë në 6 ushtrimet e mëposhtme:1- Harta e temperaturave ndertohet me ane te: a) izobareve b) izohipsetve c) izotermave d) paraleleve e meridianeve
2- Dukurite atmosferike formohen ne:a) stratosfere b) troposfere c) mezosfere d) ekzosfere
3- Brezat e trysnise atmosferike te ulet ose te larte pergjate rruzullit tokesor korespondojne me: a) brezat e ndricimit b) brezat klimatike c) brezat e rreshjeve d) asnje nga pohimet e mesiperme nuk eshte i sakte.
4- Duke u larguar nga gjerësitë tropikale në ato mesatare dhe polare, temperatura e ujit nësipërfaqe:a) rritet b) zvogëlohet c) nuk ndryshon
5- Baticat dhe zbaticat formohen për shkak:a) të forcës tërheqëse të Hënës b) të forcës tërheqëse të Diellit c) të qarkullimit të Tokës rreth Diellit d) të forcës së rëndesës.
6- Liqenet lagunore formohen nga veprimtaria:a) e karstit b) e akullnajave c) nga mbyllja e gjireve detare me rripa ranorë d) e forcave tektonike
7- Ne ushtrimin e meposhtem ploteso pikat: rrezatimi i shperndare quhet rrezatimi qe………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………8- Shpjego pse amplitudat e temperatures kane vlera te ndryshme ne toke dhe ne det ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
137
9- Listo 3 faktore qe ndikojne ne ndryshimin e temperatures se ajrit 1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________3_____________________________________________________________________________
10- Evidento 2 elemente me te cilet relievi ndikon mbi klime, duke analizuar vetem njerin prej tyre1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________
11- Rendit 2 arsye, per te cilat 2 masa ajrore mund te kene veti fizike te ndryshme 1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________
12- Evidento 2 ndryshime midis rrezatimit diellor dhe atij tokesor1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________ 13- Listo 3 kushtet qe duhet te plotesohen qe te ndodhe kondesimi 1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________ 3_____________________________________________________________________________
Qarko përgjigjen e saktë në 3 ushtrimet e mëposhtme:14- Qymyrguri eshte:a) metal b) mineral c) shkemb sedimentar organogjen d) shkemb sedimentar kimik 15- Materialet qe merr akullnaja gjate rruges quhen: a) morena b) cirqe c) lugina d) lugje 16- levizjet shkeputese ndryshe quhen: a) diferencuese b) epirogjenike c) orogjenike d) sizmike. 17- Vendos “v”, per balle pohimit te vertete dhe “g”, perballe te gabuarit
a- Shkembinjte magmatike ndryshe quhen vullkanike b- Levizjet luhatese mund te dallohen me sy c- Veprimtaria gerryese e detit quhet deflacion d- Termetet vullkanike dhe vullkanet jane i njejti koncept e- Forme e krijuar nga veprimtaria gerryese e detit eshte faleza f- Vatra e termetit ndryshe quhet hipoqender
18- Listo 3 faktore qe stimulojne rrezimet 1_____________________________________________________________________________2_____________________________________________________________________________ 3_____________________________________________________________________________9 - Shpjego tipet e veprimtarive qe jane aktive ne rrjedhen e mesme te lumit, duke shpjeguar arsyen ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________20 - Berthama e tokes shkon deri ne thellesine ……………………………… dhe ndertohet nga ..............…8- Evidento 2 variante te levizjes konvergjente te pllakave tektonike, duke evidentuar pasojat ne reliev a_____________________________________________________________________________ b_____________________________________________________________________________ pasojat_________________________________________________________________________
Vlerësimi : Vlerësim individual, për secilin. Vlerësim përmbledhës Detyrat dhe puna e pavarur: nuk parashikohen
138
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Projekt 1:” Forcat ekzogjene/endogjene- modeluese të fuqishme të sipërfaqes së Tokës, duke përftuar pejsazhe tipike për procesin apo dukurinë përkatëse. Evidentimi, roli dhe rëndësia e këtyre pejsazheve për mjedisin gjeografik” (Ora e dytë e projektit, me temë :“ Shkëmbime ndërpersonale”)
situata e të nxënit: Puna tashmë e nisur me projektin ka nevojë të kontrollohet, të pasurohet me ide, të orientohet në rast se është nevoja dhe të bëhet gati për prezantim.Drejtojini mësueses/it dhe shokëve cdo pyetje që keni lidhur me punën tuaj me projekt
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • demonstron aftësi për të prezantuar;•strukturon përfundimisht projektin;•demonstron tolerancë ndaj mendimeve e sugjerimeve të të tjerëve;•kontribuon për zgjidhjen e problemeve të të tjerëve;•konsolidon shprehitë e bashkëpunimit; •rrit vetëvlerësimin;•demonstron qëndrim etik ndaj mendimeve të të tjerëve
Fjalët kyçe: strukturim, seleksionim, prezantim, burime, shkëmbime ndërpersonale, etj
Burimet/ mjetet/ materialet : Materiale të mara nga burime të ndryshme për projektin.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:historia, biologjia shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm(lidhjet kanë të bëjnë me brendinë e projektit)
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës
strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Prezantim informacioni Prezantim Punë me gjithë klasën 15 minFaZa ii
Strukturim i punës/ Seleksionim informacioni
Mbajtje shënimesh/ Diskutim
Punë në dyshe 20 min
FaZa iii Shkëmbime ndërpersonale Diskutim Punë në dyshe 10 minstruktura e mësimit: tjetër
FaZa i: 15 minNë mënyrë të shpejtë, nxënësit vec e vec ose në dyshe prezantojnë informacionin e mbledhur para shokëve e mësuesit/es, në vija të përgjithshme.
FaZa ii: 20 minNë këtë fazë, nxënësit pasi kanë marrë sugjerime nga shokët e mësuesit, për atë që prezantuan, reflektojnë individualisht ose në dyshe lidhur me seleksionimin e materialit ose strukturimin e projektit. Ndërkohë ata qartësojnë me ndihmën e mësuesit, gjithcka të paqartë që lidhet me miniprojektin e tyre.
FaZa iii: 10 minPas kësaj ata janë të hapur të diskutojnë lidhur me miniprojektin e tyre edhe me shokët që i përkasin grupeve të ndryshme. Në këtë mënyrë, projekti merr formë përfundimtare, bëhet gati për prezantimVlerësimi : Vlerësim individual, për secilin, për fazën përkatëse të punësDetyrat dhe puna e pavarur:Përgatitja e projektit për prezantim.
139
nËnTeMaTiKa Vi: BIOSFERA
synimet e nëntematiKës Vinëntematika synon:- të zhvillojë dijet për biosferën ;- të zhvillojë kuptimin për lidhjet e bioserës me gjeosferat e tjera;- të zhvillojë aftësitë analizuese për faktorët që ndikojnë mbi biosferën;- të formojë aftësi për të nxjerrë përfundime lidhur me rëndësinë e bioserës;- të zhvillojë shprehi për të bërë kategorizime lidhur me llojet e biosferës;- të formojë mendim të drejtë për rëndësinë e mbrojtjes së llojeve të biosferës; - të kultivojë shprehi të punës me burime të ndryshme informacioni;- të nxisë guximin për të mbajtur qëndrim kritik ndaj teorive të konsoliduara, mendimeve të të tjerëve dhe informacioneve të reja
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:A. njohuritë dhe shkathtësitë
në përfundim të kësaj tematike nxënësi:• analizon faktorët që ndikojnë në zhvillimin e botës organike;• vlerëson rolin e biosferës në mjedisin gjeografik;• hulumton mbi veçoritë dalluese të bimësisë në rajonin e tij.
A. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• vlerëson dhe respekton pikëpamjet e të tjerëve;• paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e tij;• respekton vetveten dhe shpreh me besim qëndrimin personal të tij
140
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Flora situata e të nxënit:
Pyjet ekuatorialë janë të famshëm në gjithë botën, kështu që është e pamundur që ju të mos keni dëgjuar për ta.C’ keni dëgjuar ose lexuar lidhur me këto pyje? Tregoni në klasë gjithcka që dini
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: biosferë, florë, fitocenozë;• liston faktorët që përcaktojnë shpërndarjen gjeografike të florës;• analizon ndikimin e klimës, relievit, tokave, kafshëve e njeriut në shpërndarjen e florës në rruzullin tokësor;• përcakton shtrirjen gjeografike të llojeve të fitocenozave drunore, pyjore;• dallon veçoritë e pyjeve tropikale në dallim nga pyjet gjetherënëse dhe pyjet konifere;• krahason savanat me stepat, livadhet dhe tundrat.• përdor burime të ndryshme informacioni
Fjalët kyçe:biosferë, florë, fitocenoze
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Mediat, sidomos interneti dërrasa, fletoret
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashikim Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
VMLD(Veprimtari me lexim të drejtuar)
Lexim/ Diskutim/ Shënime
Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi prezanton temën e mësimit, duke iu drejtuar nxënësve me pyetje të tilla si:Për cfarë mendoni se bën fjalë tema? Pse mendoni kështu? Secili nxënës bën parashikimin e tij lidhur me temën dhe të gjitha këto parashikime pranohen nga mësuesi.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pjesën, paragraf pas paragrafi, duke nxjerrë ato koncepte që u duken thelbësore për temën e duke bërë krahasime edhe me parashikimin e bërë nga vetë ata, në diskutim me shokun shoqen e bankës.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësit reflektojnë lidhur me atë që kuptuan nga paragrafët e lexuar duke nxjerrë përfundime për pyetje/ cështje të tilla si: Cilat janë lidhjet që ekzistojnë midis biosferës dhe komponentëve të tjerë të mbështjelljes gjeografike? Shpjegoni këto lidhje reciporoke mes tyre. Nga faktorët që ndikojnë mbi botën bimore cilët janë të drejtpërdrejtë dhe cilët të tërthorë? Pse i konsiderojmë të tillë. etj.përfundimet më të rëndësishme të tyre shënohen në dërrasë.
141
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Cilat janë dallimet midis pyjeve ekuatorialë dhe atyre halorë?
Evidentoni dallimet midis tyre në cdo aspekt. Po të përbashkëta kanë ? Ndryshimet ____________________________________________________________________Të përbashkëtat __________________________________________________________________
142
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Fauna situata e të nxënit:
A keni dëgjuar për kafshë në zhdukje, në botë? Përmendni disa emra. Përpiquni të përcaktoni se me cilën fitocenozë lidhen ato
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit faunë;• shpjegon ndikimin e evolucionit të Tokës, mjedisit gjeografik dhe ndikimin e njeriut në shpërndarjen gjeografike të faunës;• klasifikon botën shtazore tokësore sipas shtrirjes gjeografike;• dallon faunën e stepave nga fauna e pyjeve ekuatorialë;• krahason faunën në zonën pranë bregut me faunën në zonën pelagjiale. •shpreh me besim qëndrimin personal të tij
Fjalët kyçe:Fauna, zona pranë bregut, zona abisale, pelagjialinë
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10Harta e botësAtlaset Mediat, sidomos interneti dërrasa, fletoret
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashikim Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
VMLD(Veprimtari me lexim të drejtuar)
Lexim/ Diskutim/ Shënime
Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 min DETYRAT E SHTËPISË TË DHËNA orën e kaluar diskutohen në klasë. Kjo, sëbashku me situatën e të nxënit, krijon mundësi për të bërë lidhjen me temën e re. Mësuesi prezanton temën e mësimit, duke iu drejtuar nxënësve me pyetje të tilla si:Për cfarë mendoni se bën fjalë tema? Pse mendoni kështu? Secili nxënës bën parashikimin e tij lidhur me temën dhe të gjitha këto parashikime pranohen nga mësuesi.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pjesën, paragraf pas paragrafi, duke nxjerrë ato koncepte që u duken thelbësore për temën e duke bërë krahasime edhe me parashikimin e bërë nga vetë ata, në diskutim me shokun shoqen e bankës.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësit reflektojnë lidhur me atë që kuptuan nga paragrafët e lexuar duke nxjerrë përfundime për pyetje të tilla si: Cila është rëndësia e botës shtazore ujore? Cilat lidhjet midis botës shtazore dhe mjedisit gjeografik ? etj.përfundimet më të rëndësishme të tyre shënohen në dërrasë.
143
Vlerësimi : Vlerësim individual i informacioneve suplementare të sjella lidhur me temën e re, ndër nxënësDetyrat dhe puna e pavarur:Cilat kafshë të savanës janë në rrezik zhdukjeje? Pse?
A përfaqësojnë kafshët në foto këtë kategori( të kafshëve në zhdukje) ? Gjen i informacion nga burime të ndryshme për këtë problem.
144
NËNTEMATIKA VII: DINAMIKA E TOKËSSYNIMET E NËNTEMATIKËS VII
nëntematika synon:• të zhvillojë dijet për forcat e brendshme e të jashtme ;• të zhvillojë kuptimin për lidhjet midis forcave të brendshme e të jashtme ;• të zhvillojë aftësitë analizuese për faktorët që ndikojnë në intensitetin e proceseve të ndryshme endogjene
e ekzogjene;• të formojë aftësi për të nxjerrë përfundime lidhur me rolin e proceseve ekzogjene e endogjene në modelimin
e relievit të sipërfaqes së tokës ;• të zhvillojë aftësi për të bërë vlerësime objektive lidhur me rolin e relievit e dherave mbi elementët e tjerë
të mjedisit gjeografik.; • të formojë shprehi të përdorimit të hartave të ndryshme dhe globit sipas nevojave të studimit;• të zhvillojë shkathtësi për përdorimin e teknologjisë si burim informacioni ;• të forcojë shprehi të punës në grup, respektit për mendimin e kontributin e të tjerëve;• të zhvillojë shprehi të të punuarit në mënyrë të pavarur;• të nxisë guximin për të mbajtur qëndrim kritik ndaj teorive të konsoliduara, mendimeve të të tjerëve dhe
informacioneve të marra nga burime të ndryshme;• të kultivojë aftësi për t’u shprehur në mënyra të ndryshme;• të kultivojë ndjenjën e shprehjes pa stepje të mendimit individual;• të rrisë vlerësimin për punën kërkimore e rolin e saj në zhvillimin e shkencës;• të zhvillojë imagjinatën lidhur me perceptimin e dukurive e proceseve;
rezultatet e të nxënit që lidhen me:a. njohuritë dhe shkathtësitë
Në përfundim të kësaj tematike nxënësi:• analizon shpërndarjen e pllakave tektonike dhe lëvizjen e tyre;• sjell argumente pro/kundër tektonikës së pllakave;• përdor tektonikën e pllakave për të shpjeguar ndryshimin e topografisë së sipërfaqes së Tokës dhe dyshemesë
së oqeanit;• përshkruan relievin e fundit të oqeanit;• analizon shkaqet e lëvizjeve dhe pasojat e tyre;• shpjegon dukurinë e formimit të tërmeteve;• diferencon tipet e tërmeteve sipas thellësisë dhe origjinës;• përdor hartën dhe teknologjinë për të lokalizuar shpërndarjen gjeografike të tërmeteve • diskuton mbi pasojat e tërmeteve perms shembujve nga vendi e bota, masat për parandalimin e tyre dhe
rolin e sizmologut;• analizon shkaqet e shpërthimit të vullkaneve, pjesët e vullkaneve e produktet vullkanike;• diferencon llojet e shpërthimeve vullkanike dhe format që krijojnë;• përdor hartën dhe teknologjinë për të lokalizuar shpërndarjen gjeografike të vullkaneve;• diskuton mbi rrjedhojat e shpërthimeve vullkanike përmes shembujve;• analizon kushtet në të cilat ndodh tjetërsimi fizik, kimik e biologjik, ndikimin e tjetërsimit në ndryshimin e
sipërfaqes së Tokës;• identifikon shtresat e dheut dhe veçoritë e tyre, faktorët që ndikojnë në formimin e dherave, përhapjen
gjeografike të tyre;• analizon kushtet në të cilat ndodhin shembjet, rrëzimet dhe rrëshqitjet;• diskuton mbi ndikimin e gravitetit në relievin e vendit tonë;• analizon veprimtarinë gërryese, transportuese dhe depozituese të: erës, ujërave rrjedhës, karstit, akullnajave,
detit;• diskuton: mbi shfrytëzimin e energjisë së erës si burim alternativ të energjisë, për pasojat globale të shkrirjes
së akullnajave.
145
B. Qëndrimet dhe vlerat
Në përfundim të kësaj tematike nxënësi:• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që mbështesin kërkimin e tij/saj;• demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik gjatë punës në grup dhe diskutimeve;• diskuton me përgjegjësi dhe shkëmben ide, duke demonstruar qëndrim kritik e tolerancë ndaj perspektivave
të ndryshme.
146
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Pllakat e litosferës dhe ndikimi i tyre në gjeosistem
situata e të nxënit: Teoria e tektonikës së pllakave është shumë e njohur për të shpjeguar proceset endogjene. Rrjedhimisht ju duhet të jeni hasur me të. Tregoni gjithcka që mbani mend lidhur me këtë teori
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit pllakat e litosferës;• përshkruan se si rrymat e konveksionit mund të shkaktojnëlëvizjen e pllakave të litosferës;• dallon kufirin konvergjent nga kufiri divergjent;• zbulon dukuritë që formohen kur përplasen një pllakë oqeanikeme një pllakë kontinentale;• zbulon dukuritë që formohen kur përplasen dy pllaka kontinentale;• përdor imagjinatën për të kuptuar konceptet.
Fjalët kyçe: pllaka të litosferës, kufi divergjent, kufi konvergjent,humnera rift
Burimet/ mjetet/ materialet: Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Mjete didaktike. Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe- Përpunimi i përmbajtjes
Shpjegim i përparuar Diskutim Punë në dyshe 25 min
PërForcimi- Konsolidimi i të nxënit.
Skemë Shpjegim skeme Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me terma të njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, duke u ndalur në cështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për cështjet që do trajtohen
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 minPas kësaj mësuesi/ja,i paraprin cdo cështjeje që do shpjegojë me tërheqjen nga nxënësit të atyre koncepteve që ata dinë. Gjithcka tjetër shpjegohet e qartësohet nga mësuesi/ja. Në këtë mënyrë cështjet shpjegohen njëra pas tjetrës
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPër t’ë verifikuar nivelin e të nxënit, mësuesi/ja organizon në dërrasë skemat e rasteve të lëvizjes së pllakave tektonike dhe atë të zgjerimit të tabanit të oqeanit.
147
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë Detyrat dhe puna e pavarur:Nga analiza që keni bërë për hipotezën e tektonikës së pllakave të litosferës, trego cilat janë përfundimet që nxjerr ti.
148
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Lëvizjet epirogjenike (luhatëse) e orogjenike (malformuese)
situata e të nxënit: Relievi i vendit tonë është mësatar dhe i lartë . kështu që ju shihni gjithëandej në horizont male. Mendo për mënyrën sesi janë formuar ato
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave lëvizje epirogjenike / lëvizjeveorogjenike;• shpjegon lidhjen e ligjit të izostazisë me karakterin e lëvizjeveepirogjenike;• dallon tiparet e lëvizjeve epirogjenike nga lëvizjeve orogjenike.• përshkruan pasojat e lëvizjeve epirogjenike;• argumenton shkaqet pse lëvizjet orogjenike quhen lëvizjemalformuese;• ndan me shokët opinionet e tij personale
Fjalët kyçe: lëvizje epirogjenike, transgresion detar, regression detar, lëvizje eustazike, lëvizjet orogjenike, lëvizjet shkëputëse, lëvizjet rrudhosëse, lëvizje tektonike.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Mjete didaktike Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Parashtrim me terma paraprakë
Diskutim Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizues grafik i informacionit(2 diagrama Veni)
Punë me tekstin/ Shënime/ Organizim grafik i informacionit
Punë në 2 grupe
25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit”. Me anë të termave paraprakë nxënësit nxiten të diskutojnë, për të shkuar tek konceptet e reja. Si koncepte të njohura për nxënësit konsiderohen: lëvizja e pllakave tektonike me të gjitha kombinimet e mundshme. Nxënësit japin parashikimet e tyre për mënyrën e krijimit të maleve. Të gjitha mendimet e tyre evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit ndahen në 2 grupe dhe secilit prej grupeve u sugjerohet paragrafi për t’u lexuar duke i’u lënë detyra të vecanta.Grupi i, i tërheqet vëmendja që gjatë leximit të informacionit të ri në tekst të mendojë për të krahasuar lëvizjet orogjenike dhe ato epirogjenike nëpërmjet një diagrame VeniGrupi ii, ka detyrën të krahasojë lëvizjet tektonike shkëputëse dhe ato rrudhosëse , po nëpërmjet një diagrame Veni.
149
duke u përqëndruar tek ky objektiv, nxënësit lexojnë, diskutojnë dhe mbajnë shënime në fletore. PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë grupet,me anë të përfaqësuesve të tyre prezantojnë diagramat e organizuara, para klasës, duke I paraqitur në dërrasë për t ‘i diskutuar me të gjithë të tjerët
Diagram e grupit i
Lëvizjetepirogjenike
Lëvizjetorogjenike
Nr. Vecoritë të përbashkëtat Vecoritë 1.2.3.4.
Diagram e grupit ii
Lëvizjetrrudhosëse
Lëvizjetshkëputëse
Nr. Vecoritë të përbashkëtat Vecoritë 1.2.3.4.
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Në atlaset tuaja personale ose në hartën e botës përpiquni të gjeni male të rrudhosura dhe male shkëputëse
150
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Dukuritë vullkanike dhe vullkanet situata e të nxënit:
Shumë prej jush do kenë patur rastin të shohin ndonjë dokumentar për vullkanetA ju duken të frikshëm vullkanet,pse? A e keni pyetur veten ku gjendet llava e vullkanit? Përpiquni t’i jepni përgjigje kësaj pyetjeje
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: dukuri vullkanike / vullkane;• praktikon me mjete didaktike elementet e vullkanit;• liston prodhimet vullkanike:• dallon vullkanet eksplozive nga vullkanet efuzive, i ilustronato me shembuj:• analizon lidhjen ndërmjet përhapjes së vullkaneve dhe kufijve të pllakave të litosferës• mëson të bashkëpunojë
Fjalët kyçe:dukuritë vullkanike, vullkane, vullkane vepruese, vullkane jovepruese
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Mjete didaktike, Internet Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizues grafik i analogjisë
Të lexuarit ndërveprues/ Paraqitje grafike e informacionit
Punë në grupe të vogla 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Përmbledhje e lidhjeve
Paraqitje grafike e informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minNxënësve u tregohen disa foto vullkanesh, sikurse u kërkohet të kujtojnë gjithcka që dinë lidhur me ta, nga dokumentarët që mund të kenë parë. Situata e krijuar i nxit ata që të shprehin gjithcka që dinë rreth vullkanit. Idetë e tyre evidentohen në dërrasë.
151
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Nëpërmjet të lexuarit ndërveprues, nxënësit, duke punuar në grupe të vogla paraqesin një organizues grafik të informacionit, të sugjeruar nga mësuesi, midis vullkanit dhe dhe furrës së shkrirjes së metalit. Secili nga grupet e plotëson organizuesin, sipas mënyrës së tij.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minI njëjti organizues, i paraqitur në dërrasë nga mësuesi, në fazën e fundit, plotësohet po nga mësuesi, sipas sugjerimeve të nxënësve, që tashmë e kanë plotësuar organizuesin e tyre në fletore/fletë
Vullkani
Koncepti I
Furra e shkrirjes së metalit
Koncepti II
ngjashmëritë Dalimet Kanë një përbërje të produktit metal të shkrirë Vullkanet ndodhin në natyrë metali shkrihet në furrëProdukti ka temperaturë të lartë…… etj Metali i shkrirë në furrë është masë homogjene,
produkti vullkanik, nuk është i tillë…..etj
Varësia nga temperaturat…etj
Kategoritë e marrëdhënieve
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Në bazë të literaturës ,internetit e burimeve të tjera përpiquni të tregosh për disa nga shpëthimet vullkanike që kanë lënë më tepër pasoja.
152
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Tërmetet situata e të nxënit:
A keni ndier ndonjëherë një tërmet? Tregoni përjetimet tuaja në rast se po. A ju ka shkuar në mendje të pyesni pse ndodhin tërmetet? Kërkoni dhe gjeni shkaqet në iformacionin që keni në tekstin tuaj
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit tërmet;• praktikon me mjete didaktike elementet e tërmetit;• liston tërmetet në varësi të thellësisë së vatrës;• identifikon parametrat energjitikë që përcaktojnë forcën dhe energjinë e tërmetit;• klasifikon tërmetet sipas shkaqeve të lindjes së tyre;• dallon shpërndarjen gjeografike të tërmeteve sipas brezave;• shfrytëzon informacione shtesë nga interneti
Fjalët kyçe: tërmet, hipoqendër, epiqendër, valë sizmike, magnitudë,shkallë rihter, klasifikim i tërmeteve
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta e botës, Atlaset, Mjete didaktikeInterneti. Fletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, ndërvarrësia etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizues grafik i informacionit(DiagramëVeni)
Lexim ndërveprues/ Diskutim/ paraqitje grafike e informacionit
Punë në dyshe25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit” e cila nxit nxënësit të shprehin gjithcka dinë rreth temës nga përvojat e tyre dhe leximet e mëparshme.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit në dyshe, lexojnë duke mbajtur shënime e duke diskutuar , informacionin e ri,të cilin e organizojnë në një Diagramë Veni , që krahason tërmetet dhe vullkanet, tashmë të mësuara.
153
Tërmetet Vullkanet
Nr. Vecoritë të përbashkëtat Vecoritë 1.2.3.4.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë faze, diagrama e organizuar në fletore, paraqitet edhe në dërrasë dhe cdo ngjashmëri e vecori e gjetur argumentohet para gjithë klasësNdërkohë që nxënësit punojnë, mësuesi/ja vlerëson dosjet personale të secilit nxënësVlerësimi : Vlerësim individual i dosjeve personale të cdo nxënësiDetyrat dhe puna e pavarur:Sipas burimeve të ndryshme dhe internetit përshkruaj disa nga katastrofat e shkaktuara nga tërmetet gjatë shekullit XX-XXI
154
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 8: “Vendosja në hartë e maleve dhe vullkaneve, si dhe brezave kryesorë sizmikë”
situata e të nxënit: - Vendosni në hartë malet dhe vullkanet, si dhe brezave kryesorë sizmikë- zbuloni lidhjet që ekzistojnë ndërmjet përhapjes së vullkaneve, tërmeteve dhe vargjeve malore në rruzullin tokësor-Përcaktoni shkaqet e formimit të tyre
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • njeh përhapjen e vargjeve malore, brezave sizmikë e vullkanikë në botë;• kupton lidhjet që ekzistojnë ndërmjet përhapjes së vullkaneve tërmeteve dhe vargjeve malore në rruzullin tokësor;• përcakton shkaqet e formimit të tyre;• fiton shkathtësi të punës me hartën;• fiton shprehi të punës së pavarur
Fjalët kyçe: brez sizmik, orogjenezë, vullkane active, vullkane të shuar.
Burimet/ mjetet/ materialet : Harta memece e botës, Harta fizike e botës, Gjeografia 10, Fletoret e punës
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore , mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh/Shënime
Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa ii Përcaktime në hartë
Punë me hartën Punë në grupe/ Punë individuale 25 min
FaZa iii Organizues grafik i informacionit
Diskutim përfundimesh
Punë në grupe/ Punë individuale 10 min
struktura e mësimit: tjetër
FAZA I (10 min)Nënësit rikujtojnë në mënyrë të shpejtë mallet e vargjet malore të formuara në orogjenezat më të rëndësishme, si dhe vullkanet kryesore të botës. Ato evidentohen në fletoret e punës dhe në dërrasë.
malet e vargjet malore: Malet Kaledoniane (Kaled.) në Britani, Alpet e Evropës (Alp. Eur.), Sudetët (Sudet.), malet e Skandinavisë (Mal. Skand), e Uralet (Ural.) në Evropë, Sajanet (Sajan.), Tian Shan (Tian) e Himalajet (Himal.) në Azi, Apallashet Veriore (Apall. Ver.), Apallashet Jugore (Apall. Jug.) e Kordilieret në Amerikën Veriore, Andet (And.) në Amerikën Jugore.
• Vullkanet: 1- Vezuvi dhe 2- Etna në Itali, 3- Hekla në Islandë, 4- Kluçevskaja Sopka në Kamçatkë, 5- Fuxhi Jama në Japoni, 6- Krakatau në Indonezi, 8- Kotopashi në Ekuador, 9- Misti në Peru, 10- Luilajlako në Kili, 11- Orizaba në Meksikë, 12- Reinir në SHBA, 13- Kameruni në Kamerun-(Afrikë), 14- Mauna Loa në Ishujt Havaje (Oqeani Paqësor).
FaZa ii (25 min)Për zgjidhjen e punës praktike veprojmë si më poshtë:Nxënësit ndahen në 2 grupe, për të marrë detyrën përkatëse, ndërkohë që secili brenda grupit punon në mënyrë individuale.
155
Grupi i, ka për detyrë të plotësojë në hartë mallet dhe vargjet malore, kurse grupi ii, plotëson vullkanet dhe brezat sizmikë. Nxënësit punojnë si më poshtë:1. Duke u bazuar dhe në hartën fizike të botës, në fillim shkruajnë në fletore me K1, K2, K3, K4, cilat nga këto male janë formuar në orogjenezën kaledoniane, me H1, H2, H3, H4, cilat i përkasin orogjenezës herciniane dhe me A1, A2, A3, A4 malet e formuara në orogjenezën alpine. Sipas këtij klasifikimi, shënojnë në vendet përkatëse në hartë ku ndodhen këto male dhe vargje malore.2. Me anë të numrave që kanë vullkanet e mësipërme, përcaktojnë në hartë vendet ku ndodhen këto vullkane.3. Me ngjyrë të verdhë shënojnë në hartë brezat kryesorë sizmikë.
FAZA III ( 10 min) Mbas këtyre veprimeve diskutojnë dhe analizojnë në klasë bashkërisht si janë shpërndarë në rruzullin tokësor vullkanet, tërmetet e malet dhe çfarë lidhjesh ka në përhapjen e brezave sizmikë me përhapjen e vullkaneve dhe me përhapjen e maleve.Përfundimet e nxjerra për sa më sipër, organizohen në një tabelë
Përfundime
Vlerësimi : Vlerësim në grup për punën e kryer Vlerësim individual i punës së pavarur, për nxënës të caktuarDetyrat dhe puna e pavarur
• Nuk parashikohen.
156
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Tjetërsimi dhe ndikimi i tij në sipërfaqen e Tokës
situata e të nxënit: Ju keni parë shkëmbinj me kompaktësi të prishur( të thërmuar), pikërisht këta quhen shkëmbinj të tjetërsuar. Përpiquni të jepni arsyet e asaj që ka ndodhur
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit tjetërsim;• liston faktorët që ndikojnë në proçesin e tjetërsimit;• zbulon dallimin midis tjetërsimit kimik dhe tjetërsimit mekanik;• analizon ndikimin e kushteve klimatike në llojin dhe intensitenine tjetërsimit;• mëson të administrojë diskutimin.
Fjalët kyçe: Tjetërsim, tjetërsim kimik, tjetërsim mekanik, tjetërsim biologjik
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta fizike e botës, Harta e ShqipërisëFletoret , dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, ndërvarrësia etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritëe nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Lexim ndërveprues/ Shënime
Punë në dyshe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit” e cila nxit nxënësit të shprehin gjithcka dinë rreth temës nga përvojat e tyre dhe leximet e mëparshme.Idetë e tyre evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit, në dyshe, lexojnë duke mbajtur shënime e duke krahahasuar atë që parashikuan dhe dinin me atë që po lexojnë. Në këtë mënyrë saktësojnë konceptet paraprake.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë faze, mësuesi paraqet në dërrasë një organizues grafik, me lidhje të përcaktuara prej tij, por që plotësohet me sugjerimet e nxënësve.
157
Tjetërsimi
Llojet e tjetërsimit
?
Cilët element ë të klimës ndikojnë mbi Tjetërsimin?
Mbi cilët elementë të mjedisit ndikon klima?
?
Faktorët e tjetërsimit
?
?
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojëDetyrat dhe puna e pavarur:Zgjidh një nga pyetjet e rubrikës “ Mbaj qëndrimin tënd” dhe zgjidhe në fletore.
158
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Dherat situata e të nxënit:
Dherat janë të pranishëm kudo ku shikoni bimësi natyrale ose të kultivuar. A mundeni të thoni ndonjë karakteristikë të tyre?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: dhe / humus / horizonte gjenetike;• rendit veçoritë fiziokimike të dherave;• analizon ndikimin e klimës, florës dhe faunës, shkëmbinjve, relievit,e ndikimin e njeriut në formimin e dherave;• klasifikon tokat zonale dhe dallon cilësi të tyre në varësi të shtrirjesgjeografike;• shpjegon shpërndarjen jozonale të tokave azonale.• fiton shprehi të punës me hartën
Fjalët kyçe: dhe, humus, horizonte gjenetike
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Harta fizike e botës, Harta e Shqipërisë Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, ndërvarrësia etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Organizues grafik i informacionit
Lexim ndërveprues/ Shënime/ Paraqitje grafike e informacionit
Punë në dyshe
25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Përcaktim në hartë Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit” e cila nxit nxënësit të shprehin gjithcka dinë rreth temës nga përvojat e tyre dhe leximet e mëparshme.Idetë e tyre evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit, në dyshe, lexojnë duke mbajtur shënime e duke krahasuar atë që parashikuan dhe dinin me atë që po lexojnë.Në këtë mënyrë saktësojnë konceptet paraprake. Nxënësit organizojnë në fletoret e punës nga një organizues grafik, duke konsideruar të gjitha marëdhëniet me konceptin “dhe”. Cdo dyshe nxënësish duhet të paraqesë një organizues grafik pak a shumë si ai i mëposhtëm:
159
Ky organizues paraqitet edhe në dërrasë dhe plotësohet me sugjerimet e nxënësve të cilët tashmë kanë punuar me një të tillëPËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë faze, në atlaset personale nxënësit përcaktojnë shtrirjen horizontale të tokave, nga ekuatori në pole. Disa nga nxënësit e bëjnë kërë përcaktim edhe para klasës, në hartën e botës.
Vlerësimi : Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë dhe përcaktimeve në hartë.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Në hartën e Shqipërisë trego tokat zonale të saj
nxënët. NDËRTIMI I NJOHURIVE -Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Organizues grafik i informacionit
Lexim ndërveprues/ Shënime/ Paraqitje grafike e informacionit
Punë në dyshe
25 min
PËRFORCIMI -Konsolidimi i të nxënit.
Përcaktim në hartë Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10 min
Struktura e mësimit: P N P P - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënët N - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjes P - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 min Mësuesi/ja prezanton temën me anë të “situates së të nxënit” e cila nxit nxënësit të shprehin gjithcka dinë rreth temës nga përvoj NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit, në dyshe, lexojnë duke mbajtur shënime e duke krahasuar atë që parashikuan dhe dinin me atë që po lexojnë. Në këtë mënyrë saktësojnë konceptet paraprake. Nxënësit organizojnë në fletoret e punës nga një organizues grafik, duke konsideruar të gjitha marëdhëniet me konceptin “dhe”. Cdo dyshe nxënësish duhet të paraqesë një organizues grafik pak a shumë si ai i mëposhtëm:
Dherat
Ndikimiidheravenë
elementëtetjerë
tëmjedisit
?
Vecoritë
fizikokimike
tëdherave
?
Kushtete
formimittë
dherave
Faktorëteformimit
tëdherave
? ?
C‘tipzonaliteti
kanëtokat??
160
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Ndikimi i forcës së rëndesës në reliev (Shëmbjet dhe rrëshqitjet)
situata e të nxënit: Shikoni këto foto rrëshqitjesh të ndodhura në Shqipëri. Keni ndonjë ide për shkaqet e tyre. Plotësoni informacionin nga teksti.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termave: denudim / shembje dhe rrëzime /rrëshqitje;• shpjegon rolin që luan pjerrësia e shpatit në denudim;• liston shkaqet e lindjes së shembjeve dhe rrëzimeve;• praktikon me mjete didaktike procesin e shembjes dhe të rrëshqitjes;• pvidenton shenjat paralajmëruese të rrëshqitjeve;• pendit elementet e rrëshqitjes.
Fjalët kyçe: denudim, shembje, rrëzime, rrëshqitje
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Mjete didaktike, Internet, Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK- u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Organizues grafik i informacionit
Lexim ndërveprues/ Shënime/ Paraqitje grafike e informacionit
Punë në dyshe
25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Skemë Plotësim skeme Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minNxënësve u tregohen disa foto rrëshqitjesh ose rrëzimesh të ndodhura në Shqipëri. Duke u nisur nga fotot, ata shprehin gjithcka që dinë lidhur me to. Të gjitha idetë e tyre shënohen në dërrasë.
161
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit, në dyshe, lexojnë duke mbajtur shënime e duke krahasuar atë që parashikuan dhe dinin me atë që po lexojnë. Në këtë mënyrë saktësojnë konceptet paraprake. Nxënësit organizojnë në fletoret e punës nga një organizues grafik, duke konsideruar të gjitha marëdhëniet me konceptin “denudim”. Cdo dyshe nxënësish duhet të paraqesë një organizues grafik pak a shumë si ai i mëposhtëm:
Ky organizues paraqitet edhe në dërrasë dhe plotësohet me sugjerimet e nxënësve të cilët tashmë kanë punuar me një të tillë
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësit identifikojnë në vizatimin skicë të rrëshqitjes, të gjithë elementët e saj. Një skicë e thjeshtë rrëshqitjeje mund të vizatohet edhe nga nxënësit.
Vlerësimi: Vlerësim individual ndër nxënës, i informacioneve suplementare të sjella
Detyrat dhe puna e pavarur:• Trego disa nga masat që duhet të marrë njeriu për parandalimin e shembjeve dhe rrëshqitjeve, duke
dhënë shembuj
Ky organizues paraqitet edhe në dërrasë dhe plotësohet me sugjerimet e nxënësve të cilët tashmë kanë punuar me një të tillë PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 min Në këtë fazë nxënësit identifikojnë në vizatimin skicë të rrëshqitjes, të gjithë elementët e saj. Një skicë e thjeshtë rrëshqitjeje mund të vizatohet edhe nga nxënësit.
Formateshfaqjesswdenudimit
Rrwshqitjet Rrwzimet Shembjet
Denudimi
Faktorëte
denudimit
Faktorëtspecifikëtë
rrëshqitjes
Formateshfaqjesswdenudimit
Rrwshqitjet Rrwzimet Shembjet
Denudimi
Faktorëtspecifikëtë
rrëzimeve
Faktorëtspecifikë
tëshembjeve
162
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Veprimtaria tretëse e ujërave sipërfaqësore e nëntokësore (Dukuritë karstike)
situata e të nxënit: Shikoni këto foto të veprimtarisë karstike. Keni ndonjë ide pse ndodh karsti? Plotësoni informacionin nga teksti.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit dukuri karstike;• liston kushtet e nevojshme për zhvillimin e dukurive karstike;• dallon peizazhin karstik nga relieve karstik;• rendit dhe krahason format karstike sipërfaqësore;• liston format karstike nëntokësore;• dallon stalaktitin nga stalagmiti dhe kolona.• mëson të seleksionojë informacionin e ri
Fjalët kyçe:dukuri karstike, peizazh karstik, reliev karstik, lapieze, gropa karstike, uvala, fushëgropat karstike, shpellat karstike, stalaktit, stalagmit,kolona
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10 Harta e Shqipërisë, Mjete didaktike, Interneti, Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm, etj
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Përvijim i të menduarit
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Lexim ndërveprues/ Shënime
Punë në dyshe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Përcaktim në hartë Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minTema paraqitet me anë të një “përvijimi të të menduarit”, nga mësuesi, si dhe nga foto që tregojnë forma karstike. Kjo i nxit nxënësit të rikujtojnë njohuritë e tyre të mëparshme dhe i familjarizon me temën.përvijimi i mëposhtëm i të nxënit i ofrohet cdo nxënësi në një fletë të bardhë.
karsti Kushtet për karstin
• shkëmbinjtë të treten lehtë,• të kenë të çara e të plasaritura të shumta, që uji të ketë mundësitë
qarkullojë lirisht në nëntokë,• të jenë të trashë dhe të mbulojnë sipërfaqe të mëdha,• pjerrësia e sipërfaqes së tyre të mos jetë e madhe, në mënyrë
që uji të qarkullojë për një kohë të gjatë.
163
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj nxënësit, në dyshe, lexojnë duke mbajtur shënime e duke u përqëndruar sidomos tek “ Format e karstit nëntokësor e mbitokësor” për këtë arsye puna përqëndrohet tek mjetet didaktike që i tregojnë këto forma ose tek vizatimet skicë në tekst.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë hartën e Shqipërisë me ndihmën e mësuesit nxënësit tregojnë pejsazhe të mirënjohura karstike, duke u përpjekur të evidentojnë edhe ndonjë tipar të tyre
Vlerësimi: Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Sllni foto të pejsazheve karstike nëpër botë.
164
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Veprimtaria e lumenjve (Relievi lumor) situata e të nxënit:
Shikoni këto foto të veprimtarisë karstike. Keni ndonjë ide pse ndodh karsti? Plotësoni informacionin nga teksti.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • rendit proceset bazë që kryen lumi gjatë rrjedhjes së tij;• liston kushtet bazë që lumi të ketë gërryerje maksimale;• dallon erozionin në thellësi nga erozioni anësor;• zbulon shkakun e ndryshimit ndërmjet luginave në trajtën
e shkronjës “V”, luginave të shkallëzuara, dhe luginave me fund të sheshtë;
• dallon veprimtarinë transportuese nga veprimtaria grumbulluese e lumenjve;
• rendit format e krijuara nga veprimtaria grumbulluese e lumit• fiton shprehi të punës me hartën
Fjalët kyçe:erozion në thellësi, erosion anësor, meandre, lugina lumore, kanion, aluvione, delta, brezare lumore, kone të depozitimit, delta lumore, peizazhe lumore.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto luginash të mara nga interneti, Harta e Shqipërisë, Fletoret, dërrasa
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Të lexuarit ndërveprues
Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit/ Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën
10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi/ja prezanton temën me anë të fotove të sjella në klasë për lugina lumore në Shqipëri. Kjo situatë nxit diskutimin e nxënësve për veprimtarinë e ujit në lumë dhe ata nxiten gjithashtu të bëjnë parashikime për arsyet e formave të caktuara të luginave.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj atyre u sugjerohet paragrafi për t’u lexuar duke i’u tërhequr vëmendja që gjatë leximit të krahasojnë parashikimet e bëra me atë cka po lexojnë. Konceptet dhe teoritë e reja i mbajnë shënim në fletore
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë momentin që nxënësit kanë përfunduar leximin, ata organizojnë përfundimet e nxjerra në një tabelë të sugjeruar në dërrasë nga mësuesi. Tabela plotësohet prej nxënësve, për të verifikuar nivelin e të nxënit të koncepteve dhe lidhjeve mes tyre.
165
Vlerësimi: Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë
Detyrat dhe puna e pavarur:• Kërko dhe gjej në internet forma interesante luginash lumore, të modeluara nga veprimtaria e ujit
Veprimtaritë e ujit në lumë rrjedha Faktorët stimulues Forma luginash të krijuaragërryese (erozive)
në thellësi
anësore
transportuese
grumbulluese
166
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Veprimtaria gjeodinamike e detit (Relievi bregdetar)
situata e të nxënit: Kur jeni me pushime në bregdet, ju vini re se valët detare janë shumë “bashkëvepruese” me bregun. A vini re ndonjë pasojë nga kjo veprimtari e valëve?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit abrazion;• përshkruan format e krijuara nga veprimtaria abrazive e detit;• rendit tipat e bregdetit në varësi të abrazionit;• përshkruan format e krijuara nga veprimtaria transportuese
e detit;• përshkruan format e krijuara nga veprimtaria grumbulluese
e detit;• shpreh lirshëm mendimin e tij/saj
Fjalët kyçe:bregdet, abrazion, guva e strofatë abrazionit, falezë, platform të abrazionit, platforma të akumulimit
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto brigjesh ne Shqipëri, të mara nga interneti, Harta e Shqipërisë. Fletoret e punës, dërrasa.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar Të lexuarit ndërveprues /Shënime
Punë me 2 grupe 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit/ Diskutim përfundimesh
Punë me 2 grupe/Punë me gjithë klasën
10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minSituata e të nxënit i nxit nxënësit të diskutojnë për idetë që u vijnë nga përvojat dhe dijet e mëparshme. Të gjitha idetë e tyre evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj, nxënësit ndahen në dy grupe dhe secilit grup i caktohet detyra përkatëse, bashkë me paragrafin për për t’u lexuar duke i’u tërhequr vëmendja që gjatë leximit të krahasojnë parashikimet e bëra me atë cka po lexojnë. Konceptet dhe teoritë e reja i mbajnë shënim në fletore. Për grupin e parë detyra është: “Nxirr përfundime për veprimtarinë abrazive të detit”. Ndërsa për grupin e dytë, detyra është: “Nxirr përfundime për veprimtarinë grumbulluese të detit”.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë momentin që nxënësit kanë përfunduar leximin, ata organizojnë përfundimet e nxjerra në një tabelë të sugjeruar në dërrasë nga mësuesi. Tabela plotësohet prej nxënësve, të secilit grup.
167
Përfundimet e grupit iVeprimtaria
gjeodinamike e detittipi i bregdetit Faktorët stimulues Format e krijuara
abrazive ______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
Përfundimet e grupit ii
Veprimtaria gjeodinamike e detit
tipi i bregdetit Faktorët stimulues Format e krijuara
grumbulluese ______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
Gjatë orës mësuesi gjen kohën për të vlerësuar dosjen personale të cdo nxënësi.Vlerësimi: Vlerësim individual i dosjeve personale të cdo nxënësi. Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë Detyrat dhe puna e pavarur:• Kërko dhe gjej në internet forma mbresëlënëse brigjesh detare, të modeluara nga veprimtaria gjeodinamike
e detit në Shqipëri
168
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Veprimtaria e akullnajave (Relievi akullnajor)
situata e të nxënit: Këto foto tregojnë pejsazhe akullnajore në Shqipëri? Si ju duket pejsazhi? Reflektoni, në c’mënyrë mund të jenë krijuar këto pejsazhe?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit peizazh akullnajor;• liston format e krijuara nga veprimtaria gërryese e akullnajave;• rendit format e krijuara nga veprimtaria transportuese dhegrumbulluese e akullnajës; • dallon dhe përshkruan tiparet e morenave në varësi të venditqë zënë në akullnajë;• fiton shprehi të punës me hartën• mëson të punojë me informacionin e ri
Fjalët kyçe:peizazh akullnajor, balldash, cirqe akullnajore, lugina akullnajore, morenë
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto pejsazhesh akullnajore në Shqipëri, të mara nga interneti, Harta e Shqipërisë, Fletoret e punës, dërrasa.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar/ Organizues grafik i informacionit
Të lexuarit ndërveprues /Shënime/ Paraqitje grafike e informacionit/ Diskutim përfundimesh
Punë me 2 grupe/ Punë me gjithë klasën
25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Përcaktime në hartë
Punë me hartën Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minOra fillon duke parë foto të pejsazheve akullnajore në Shqipëri. Kjo situatë i nxit nxënësit të bëjnë parashikime për mënyrën e formimit të tyre. Parashikimet e nxënësve evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj, nxënësit ndahen në dy grupe dhe secilit grup i caktohet detyra përkatëse, bashkë me paragrafin për për t’u lexuar duke i’u tërhequr vëmendja që gjatë leximit të krahasojnë parashikimet e bëra me atë cka po lexojnë. Konceptet dhe teoritë e reja i mbajnë shënim në fletore. Për grupin e parë detyra është: “Nxirr përfundime për veprimtarinë gërryese të akullnajave”. Ndërsa për grupin e dytë, detyra është: “Nxirr përfundime për veprimtarinë transportuese e grumbulluese të akullnajave”. Në momentin që nxënësit kanë përfunduar leximin, ata organizojnë përfundimet e nxjerra në një tabelë të sugjeruar në dërrasë nga mësuesi. Tabela plotësohet prej nxënësve, të secilit grup.
169
Përfundimet e grupit iVeprimtaria gërryese
e akullnajësFaktorët stimulues Format e krijuara
___________________________________________________
tiparet për cdo formë_______________________________________________________________
Përfundimet e grupit ii
Veprimtaria transportuese e grumbulluese e akullnajës
Faktorët stimulues
Format e krijuara tiparet për cdo formë
morenat ________________________________________________
_____________________________________________
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minKëtë fazë, me ndihmën e mësuesit, nxënësit tregojnë në hartë pejsazhe akullnajore, duke dhënë edhe ndonjë karakteristikë për ta
Vlerësimi: Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Pse format e relievit akullnajor në vendin tonë janë më të zhvilluara e më të përhapura në Alpe?
Identifikoni të gjitha mallet në Shqipëri ku është i pranishëm relieve akullnajor.Duke u nisur nga lartësia, vendndodhja, etj, e këtyre maleve, nxirrni përfundime për përhapjen e relievit akullnajorNr. Malet Vendndodhja Lartësia Përfundime
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
170
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Veprimtaria e erës (Relievi eolik) situata e të nxënit:
Format mahnitëse që shikoni në foto, janë krijuar nga era. Përpiquni të argumentoni se edhe era është një modelues i fuqishëm.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • Përshkruan kuptimin e termave: peizazh eolitik / korazion
/ deflacion.• Rendit faktorët që ndikojnë në veprimtarinë transportuese
dhe shkatërruese të erës.• Përshkruan format e veprimtarisë transportuese dhe
shkatërruese të erës.• Krahason dukurinë e korazionit me dukurinë e deflacionit.• Përshkruan format e krijuara nga veprimtaria grumbulluese
e erës.• Klasifikon tipt e shkretëtirave sipas materialit na i cili ato
formohen.
Fjalët kyçe:peizazhe eolitike, korazion, kërpudha shkëmbore, shtyllashkëmbore, deflacion, duna, barhane, shkretëtira
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto formash të relievit eolik, të mara nga interneti.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Lexim i drejtuar/ Organizues grafik i informacionit
Të lexuarit ndërveprues /Shënime/ Paraqitje grafike e informacionit/ Diskutim përfundimesh
Punë me 2 grupe/ Punë me gjithë klasën
25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit(Diagramë Veni)
Paraqitje grafike e informacionit
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minOra fillon duke parë foto të pejsazheve eolike nëpër botë . Kjo situatë i nxit nxënësit të bëjnë parashikime për mënyrën e formimit të tyre. Parashikimet e nxënësve evidentohen në dërrasë.
171
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Pas kësaj, nxënësit ndahen në dy grupe dhe secilit grup i caktohet detyra përkatëse, bashkë me paragrafin për për t’u lexuar duke i’u tërhequr vëmendja që gjatë leximit të krahasojnë parashikimet e bëra me atë cka po lexojnë. Konceptet dhe teoritë e reja i mbajnë shënim në fletore. Për grupin e parë detyra është: “Nxirr përfundime për veprimtarinë transportuese e shkatërruese të erës”. Ndërsa për grupin e dytë, detyra është: “Nxirr përfundime për veprimtarinë grumbulluese të erës”. Në momentin që nxënësit kanë përfunduar leximin, ata organizojnë përfundimet e nxjerra në një tabelë të sugjeruar në dërrasë nga mësuesi. Tabela plotësohet prej nxënësve, të secilit grup . Përfundimet e grupit i
Veprimtaria transportuese e
shkatërruese e erës
Faktorët stimulues___________________________________________________
Format e krijuara___________________________________________________
tiparet për cdo formë_______________________________________________________________
Përfundimet e grupit ii
Veprimtaria grumbulluese e erës
Faktorët stimulues___________________________________________________
Format e krijuara___________________________________________________
tiparet për cdo formë_______________________________________________________________
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNë këtë fazë nxënësit plotësojnë diagramën e Venit të organizuar në dërrasë nga mësuesi.
Korazion Deflacion
nr. Vecoritë të përbashkëtat Vecoritë 1.2.3.4.
Vlerësimi: Vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Nuk parashikohen.
172
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Punë praktike 9: “Të përcaktohen në tabelë faktorët e proceset ekzogjene, si dhe format e relievit ekzogjen të krijuara prej tyre”.
situata e të nxënit: • Përcaktoni forcat ekzogjene vepruese
dalloni format e relievit që krijohen nga këto forca
• shpjegoni mënyrën e krijimit të këtyre formave të relievit
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • mëson e të përvetësojë ç’forca ekzogjene veprojnë;• njeh format e relievit që krijohen nga këto forca;• mëson si formohen këto forma të relievit;• bashkëpunon me shokët /shoqet;• shfrytëzon burime të ndryshme informacioni.
Fjalët kyçe:forca ekzogjene, procese ekzogjene, reliev ekzogjen, faktorë relievformues etj.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto të ndryshme relieve të përftuara nga proceset ekzogjene, Fletoret e punës.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat e natyrës , tiK- u, mjedisi.
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit.
Punë individuale 20 min
FaZa iii Prezantim Diskutim përfundimesh
Punë në grupe 20 min
struktura e mësimit: tjetërFaZa i (5 min)Në trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të kapitullit që lidhen me forcat dhe proceset ekzogjene. Si dhe me format e relievit ekzogjen. Të gjitha këto shënohen në fletore. Pas kësaj mësuesi prezanton nxënësit me natyrën e punës që do kryejnë.
FAZA II (20 min)Në këtë fazë nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme, duke punuar individualisht.
173
tipi i relievit Faktorët relievformuesqë veprojnë
Proceset relievformuese
që veprojnë
emri i formave të relievit që krijohen nga procesi
përkatësRelievi lumor Ujërat rrjedhëse Erozioni në thellësi
MeandretVeprimtaria grumbulluese
Relievi karstik Ujërat sipërfaqësore enëntokësore
Ujërat sipërfaqësore enëntokësore
Lapiezet, hinkat e gropat karstike, uvalat, poljet
Veprimtaria tretëse e ujërave nëntokësore
Relievi bregdetar Uji i detit (valët etj.) Falezat, platformat e abrazionit etj.
Veprimtaria grumbullueseRelievi akullnajor Akullnajat Cirqet dhe luginat akullnajore
Veprimtaria transportueseMorenat ballore
Relievi eolik Era Kërpudhat e shtyllat shkëmbore
DeflacioniVeprimtaria grumbulluese
Relievi denudues Forca e rëndesës Denudimi
FAZA III (20 min)Pas plotësimit të tabelës, nxënësit ndahen në 6 grupe e bëjnë përkatësisht, figurën e një rrëshqitjeje, dune, barhani, meandri, brezare grumbulluese e të një bregdeti abraziv dhe diskutojnë për mënyrën e formimit të tyre. Secili grup e prezanton punën para klasës.
Vlerësimi: Vlerësim në grup për punën e kryer, vlerësim individual ndër nxënës. Vlerësim individual i rolit personal në grup, për nxënës të caktuar
Detyrat dhe puna e pavarur:• Nga burime të ndryshme, (sidomos interneti) grumbulloni foto të ndryshme që tregojnë qartë veprimtarinë
e forcave ekzogjene. A mund të veconi ndonjërin nga proceset ekzogjene që nuk ju duket shumë tipik për Shqipërinë? Justifikoni përgjigjen.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
174
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Përsëritje 6:” Dinamika e tokës” situata e të nxënit:
Tani që keni përfunduar këtë kapitull, i keni të qarta dukuritë dhe proceset endogjene e ekzogjene që modelojnë relieving e sipërfaqes së Tokës. Përpiquni të gjeni një lidhje midis forcave të brendshme e të jashtme dhe të përcaktoni shkaqet e proceseve të cdo lloji.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • shpjegon forcat e brendshme dhe forcat e jashtme , si
shfaqen dhe si shprehen ato në gjeosistem;• përshkruan pllakat e litosferës, si janë ndërtuar e shpërndarë
ato dhe cilat janë forcat që i vënë në lëvizje këto pllaka;• shpjegon se si nëpërmjet lëvizjes së pllakave në skajet e
tyre, lindin një sërë dukurish natyrore (formohen tërmetet, vullkanet, malet, humnerat etj.);
• përcakton lëvizjet epirogjenike, orogjenike, vullkanet dhe tërmetet dhe cilat janë tiparet e tyre;
• analizon shkaqet e lindjes së tërmeteve, vullkaneve, lëvizjeve epirogjenike e orogjenike, lidhjet e ndërsjella ndërmjet tyre dhe rolin e tyre në gjeosistem;
• përshkruan procesin e tjetërsimit, si shprehet ai dhe rolin e tij në mjedis;
• përcakton rolin e faktorëve që ndikojnë në formimin e dherave dhe në përhapjen e tyre gjeografike;
• identifikon kushtet, faktorët dhe shkaqet që ndikojnë në lindjen e shembjeve, rrëzimeve dhe rrëshqitjeve;
• analizon kushtet dhe faktorët që ndikojnë në zhvillimin e veprimtarisë shkatërruese dhe grumbulluese të lumenjve, deteve, erës dhe akullnajave dhe rolin që ata luajnë në mjedis dhe në relievin e sipërfaqes së Tokës;
• analizon format e relievit të krijuara nga veprimtaria shkatërruese dhe grumbulluese e lumenjve, deteve, e erës dhe akullnajave dhe rrugët e formimit të tyre;
• diskuton kushtet dhe faktorët që ndikojnë në zhvillimin e karstit dhe përshkruan format e relievit karstik e rrugët e krijimit të tyre:
• përdor informacionin në vendin dhe kohën e duhur• bashkëpunon me të tjerët, kur është e nevojshme• mëson të nxjerrë përfundime nga analiza dhe sinteza e
informacionit
Fjalët kyçe:litosferë, pllakat e litosferës, lëvizje epirogjenike, lëvizje rrudhosëse, lëvizje tektonike, dukuritë vullkanike, vullkanet, tërmet, tjetërsim, dhe, denudim, shembje, rrëzime, rrëshqitje, dukuri karstike, erozion në thellësi, luginat lumore, bregdet, abrazion, akullnaje, peizazh akullnajor, peizazhe eolitike.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto të ndryshme, Harta e botës, Informacione multimediale, dërrasa, fletoret e punës.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:shkencat natyrore,tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm.
175
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Parashtrim me terma të njohur
Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 10 min
FaZa ii Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit.
Punë me gjithë klasën 25 min
FaZa iii (Pema e koncepteve)
Punë me hartën, mjetet didaktike
Punë me gjithë klasën 10 min
FAZA I: 10minOra fillon me prezantimin e cështjeve për diskutim, të cilat evidentohen në tabelë. Mësuesi i fton nxënësit që të gjejnë lidhje mes koncepteve e dukurive të evidentuara në dërrasë.
FAZA I I : 25 minMësuesi organizon një pemë konceptesh në dërrasë, konceptet në të cilën bashkë me lidhjet mes tyre sugjerohen nga nxënësit. (Kjo është vetëm një pjesë e koncepteve dhe lidhjeve të gjetura. Ju mund të shtoni shumë më tepër)Në këtë mënyrë pema e koncepteve vjen duke u “rritur” derisa të evidentohet cdo lidhje e mundshme mes koncepteve e proceseve.
FAZA III:10 min.Pas kësaj, nxënësit punojnë me hartën dhe atlaset personale të botës dhe Shqipërisë, duke treguar aty forma relievi të krijuara nga forcat e jashtme e të brendshm edhe pejsazhe që lidhen me modelimin e proceseve ekzogjene. Gjithashtu ata komentojnë fotot e sjella në klasë, që përfaqësojnë forma relieve të modeluara prej ndonjërit prej proceseve. Kontrollojnë veten edhe në pyetjet për përsëritje që ndodhen në tekst.
Vlerësimi: Vetëvlerësim. Vlerësim individual, ndër nxënës i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Nuk parashikonen
akullnajave dhe rrugët e formimit të tyre; • diskuton kushtet dhe faktorët që ndikojnë në zhvillimin e karstit dhe përshkruan format e relievit karstik e rrugët e krijimit të tyre: .• përdor informacionin në vendin dhe kohën e duhur • bashkëpunon me të tjerët, kur është e nevojshme mëson të nxjerrë përfundime nga analiza dhe sinteza e informacionit Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10 Foto të ndryshme Harta e botës Informacione multimediale, dërrasa, fletoret e punës
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: shkencat natyrore,TIK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve FAZA I: 10min Parashtrim me terma të njohur/ diskutim / punë me gjithë klasën Mësuesi organizon një pemë konceptesh në dërrasë, konceptet në të cilën bashkë me lidhjet mes tyre sugjerohen nga nxënësit. (Kjo është vetëm një pjesë e koncepteve dhe lidhjeve të gjetura. Ju mund të shtoni shumë më tepër) Në këtë mënyrë pema e koncepteve vjen duke u “rritur” derisa të evidentohet cdo lidhje e mundshme mes koncepteve e proceseve.
Forcate
brendshme
Forcate
jashtme
Cilatjanë? Cilatjanë?
C’procese
Shkaktojnë?C’procese
Shkaktojnë?
Kuekanë
origjinën?
Kuekanë
origjinën?
C’formarelievishkaktohen
prejkëtyreproceseve?
C’formarelievishkaktohen
prejkëtyreproceseve?
176
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Projekt 1: “Forcat ekzogjene/endogjene- modeluese të fuqishme të sipërfaqes së Tokës, duke përftuar pejsazhe tipike për procesin apo dukurinë përkatëse. Evidentimi, roli dhe rëndësia e këtyre pejsazheve për mjedisin gjeografik”(Ora e katërt e projektit me temë “ Prezantimi i projektit”)Ora e parë e prezantimit.
situata e të nxënit: Puna e nisur nga ju që në fillim të vitit shkollor vjen e përfunduar në trajtën e një produkti projekti, në formën/at e zgjedhur/a prej jush, për të marrë një vlerësim të tipit përmbledhës, për shkak të shtrirjes, njohurive, shkathtësive, qëndrimeve dhe vlerave që ju do demonstroni.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • demonstron aftësi për të prezantuar;• mëson të administrojë kohën;• demonstron tolerancë ndaj mendimeve e sugjerimeve të
të tjerëve;• mban qëndrim kritik ndaj punëve të prezantuara;• demonstron aftësi bashkëpunuese;• mëson të vetëvlerësohet • demonstron etikë ndaj qëndrimeve, mendimeve të të
tjerëve, ndaj punës së tij /saj.
Fjalët kyçe:prezantim, vlerësim,vetëvlerësim,qëndrim kritik, etj.
Burimet/ mjetet/ materialet : Produkte projekti të formave të ndryshme, Laptop, projektor,Fletore pune.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:historia, biologjia shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm(lidhjet kanë të bëjnë me brendinë e projektit)
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Prezantim Prezantim projekti Punë në dyshe/ punë individuale 30 min
FaZa iii Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: tjetër
FaZa i: 5 minNë mënyrë të shpejtë, nxënësit rikujtojnë konceptet e cështjet kryesore të përfshira në miniprojektet e tyre. Ato evidentohen në dërrasë.FAZA II: 30 minNë këtë fazë nxënësit, individualisht, ose në dyshe prezantojnë projektin, në cdo formë që e kanë sjellë, duke respektuar kohën dhe kriteret e përcaktuara që më parë në dërrasë/ flip – chart, nga mësuesi.FAZA III: 10 minPër cdo nxënës/ grup që prezanton, nxënësit e tjerë kanë të drejtën e pyetjeve dhe komenteve (ndërkohë ata kanë mbajtur shënime), në fund të orës ose pas cdo prezantimi.Pavarësisht se vlerësimi përmbledhës për projektin bëhet nga mësuesi, në klasë caktohet një grup vlerësimi, që e bën këtë në bazë të kritereve tashmë të afishuara. Cdo nxënës/ grup pasi përfundon prezantimin bën një vlerësim për veten.
Vlerësimi: Vlerësim individual përmbledhës për cdo nxënës që prezanton.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Nuk parashikohen.
177
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Projekt 1: “Forcat ekzogjene/endogjene- modeluese të fuqishme të sipërfaqes së Tokës, duke përftuar pejsazhe tipike për procesin apo dukurinë përkatëse. Evidentimi, roli dhe rëndësia e këtyre pejsazheve për mjedisin gjeografik”(Ora e katërt e projektit me temë “ Prezantimi i projektit”)Ora e tretë e prezantimit.
situata e të nxënit: Puna e nisur nga ju që në fillim të vitit shkollor vjen e përfunduar në trajtën e një produkti projekti, në formën/at e zgjedhur/a prej jush, për të marrë një vlerësim të tipit përmbledhës, për shkak të shtrirjes, njohurive, shkathtësive, qëndrimeve dhe vlerave që ju do demonstroni.
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • demonstron aftësi për të prezantuar;• mëson të administrojë kohën;• demonstron tolerancë ndaj mendimeve e sugjerimeve të
të tjerëve;• mban qëndrim kritik ndaj punëve të prezantuara;• demonstron aftësi bashkëpunuese;• mëson të vetëvlerësohet • demonstron etikë ndaj qëndrimeve, mendimeve të të
tjerëve, ndaj punës së tij.
Fjalët kyçe:prezantim, vlerësim,vetëvlerësim,qëndrim kritik, etj.
Burimet/ mjetet/ materialet : Produkte projekti të formave të ndryshme, Laptop, projektor,Fletore pune.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:historia, biologjia shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm(lidhjet kanë të bëjnë me brendinë e projektit)
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
FaZa i Brainstorming Diskutim idesh Punë me gjithë klasën 5 min
FaZa ii Prezantim Prezantim projekti Punë në dyshe/ punë individuale 30 min
FaZa iii Diskutim Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: tjetër
FaZa i: 5 minNë mënyrë të shpejtë, nxënësit rikujtojnë konceptet e cështjet kryesore të përfshira në miniprojektet e tyre. Ato evidentohen në dërrasë.FAZA II: 30 minNë këtë fazë nxënësit, individualisht, ose në dyshe prezantojnë projektin, në cdo formë që e kanë sjellë, duke respektuar kohën dhe kriteret e përcaktuara që më parë në dërrasë/ flip – chart, nga mësuesi.FAZA III: 10 minPër cdo nxënës/ grup që prezanton, nxënësit e tjerë kanë të drejtën e pyetjeve dhe komenteve (ndërkohë ata kanë mbajtur shënime), në fund të orës ose pas cdo prezantimi.Pavarësisht se vlerësimi përmbledhës për projektin bëhet nga mësuesi, në klasë caktohet një grup vlerësimi, që e bën këtë në bazë të kritereve tashmë të afishuara. Cdo nxënës/ grup pasi përfundon prezantimin bën një vlerësim për veten.
Vlerësimi: Vlerësim individual përmbledhës për cdo nxënës që prezanton.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Nuk parashikohen.
178
179
nËnTeMaTiKa Viii: MJeDiSi DHe nDiKiMi i VePriMTariSË nJerËzore
synimet e nëntematiKës Viii
nëntematika synon:• të zhvillojë dijet për konceptin “mjedis” në të gjitha kuptimet;• të zhvillojë kuptimin për rreziqet ndaj mjedisit në përgjithjësi ;• të zhvillojë aftësitë analizuese për faktorët që ndikojnë në ndotjen e elementëve të ndryshëm të mjedisit;• të formojë aftësi për të nxjerrë përfundime lidhur me rëndësinë e mbrojtjes së mjedisit;• të zhvillojë aftësi për të vlerësuar mundësinë e shfrytëzimit me kriter të burimeve të papërtëritshme; • të zgjojë ndjeshmëri tek nxënësit lidhur me mjedisin• të zgjojë interesin për mundësinë e shfrytëzimit të shtuar të burimeve të përtëritshme/ të pashtershme • të forcojë shprehi të punës në grup, respektit për mendimin e kontributin e të tjerëve;• të zhvillojë shprehi të të punuarit individualisht;• të nxisë guximin për të mbajtur qëndrim kritik ndaj informacioneve të marra nga burime të ndryshme.
reZULtatet e të nxënit Që LiDhen me:a. njohuritë dhe shkathtësitënë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• analizon ndikimin e veprimtarisë njerëzore në mjedisin gjeografik dhe anasjelltas;• identifikon mënyra të menaxhimit të qëndrueshëm të burimeve natyrore;• hulumton për raste të keqmenaxhimit të burimeve natyrore në vendin tonë;• propozon alternativa dhe strategji të mundshme të mbrojtjes dhe shfrytëzimit të tyre;• parashikon rrugë dhe mundësi të parandalimit ose trajtimit të tyre.• vlerëson rëndësinë e burimeve dhe shfrytëzimit të ujërave nëntokësorë;
B. Qëndrimet dhe vleratnë përfundim të kësaj tematike nxënësi:• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që mbështesin kërkimin e tij/saj;• mban qëndrim kritik në lidhje me të mirat dhe rreziqet që shoqërojnë teknologjitë e informacionit;• vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në grup duke respektuar perspektiva të ndryshme;• demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik gjatë punës në grup në detyrat e ndryshme.
180
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Marrëdhënie njeri- mjedis gjeografik situata e të nxënit:
Me konceptet “ mjedis natyror” dhe “mjedis gjeografik”, ju keni punuar gjatë gjithë vitit. A mundeni tani të bëni diferencën mes tyre?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • përshkruan kuptimin e termit mjedis natyror;• dallon kuptimin e termit mjedis natyror nga mjedis
gjeografik;• rendit vlerat e mjedisit gjeografik;• analizon shprehjen “krizë mjedisore botërore”;• shpreh pa ngurim mendimin e tij.
Fjalët kyçe:mjedis natyror, mjedis gjeografik, mjedis artificial, burime natyrore
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto të ndryshme të mjedisit ku jetojmë, të marra nga interneti, Fletoret e punës, dërrasa.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Qytetaria, shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Bisedë Bashkëbisedim Punë me gjithë klasën 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Shkrim i shkurtër Nxitje për të shkruar
Punë individuale 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 minMësuesi shkruan në dërrasë konceptet “mjedis natyror” dhe “mjedis gjeografik” dhe nxënësit japin përcaktimet për to, duke u përqëndruar në diferencat mes tyre. Duke qënë se presupozohet se tashmë ata i kanë të qarta këto koncepte, nuk shihet e arsyeshme që të konsultohen me tekstin.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Në këtë fazë nxënësit zhvillojnë një bashkëbisedim lidhur me modifikimin e mjedisit natyror në mjedis gjeografik e gradualisht në zhndërrimin e tij në mjedis artificial. Përfundimet që nxënësit nxjerrin lidhur me rolin e njeriut evidentohen në dërrasë.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNxënësit punojnë me shkrim temën “Bota po përjeton një krizë mjedisore”.Disa nga punët mblidhen dhe vlerësohen si tregues i aftësisë së nxënësve për t’u shprehur me shkrim.
Vlerësimi: Vlerësim individual ndër nxënës i përgjigjeve me gojë ose punëve të tyre me shkrim.
181
Detyrat dhe puna e pavarur:Punoni një ese me shkrim ”Shqipëria ka shumë mundësi për të shfrytëzuar burimet e rinovueshme/ të pashtershme”Fotoja e mëposhtme, paraqet hidrocentralin e Ashtës në Shqipëri. A keni dëgjuar për të ? gjeni informacione lidhur me hidrocentralin e Ashtës dhe evidentoni diferencën mes tij dhe hidrocen-traleve të tjera në Shqipëri. C’ tip burimesh shfrytëzojnë hidrocentralet? Pse ?
Dallimet
Hidrocentrali Ashta Hidrocentralet e tjera mbi Drin
182
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Mbrojtja e tokave nga ndotja dhe shkatërrimi
situata e të nxënit: Shikoni këto foto të tokave të eroduara në shqipëri( psh. kodrat e Kërrabës)Përvec erozionit, a mund të ballafaqohen tokat me problem të tjera?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • rendit ndotësit kryesorë të tokës;• interpreton kuptimin e shprehjes “hakmarrje e
natyrës ndaj njeriut”;• analizon rolin e njeriut në degradimin e tokave;• evidenton masat për mbrojtjen e tokave.• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që
mbështesin kërkimin e tij/saj;• vlerëson përpjekjet individuale, duke respektuar
perspektiva të ndryshme
Fjalët kyçe:ndotje e tokës, degradim i tokës, shkatërrim i tokës
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto të ndryshme, të marra nga internet, Informacione e video që prezantohen, Fletoret e punës, dërrasa.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Qytetaria, shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Prezantim Prezantim pune Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit/Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 min
Nxënësit dskutojnë për problematikën me të cilën hasen tokat.Nxitjen e marrin nga fotot që mësuesi/ja u’a prezanton Idetë e tyre evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Meqënëse nxënësit janë lajmëruar më parë për temën, disa prej tyre kanë përgatitur prezantime që lidhen me raste konkrete ndotjeje ose degradimi tokash . Ndërkohë që në klasë bëhen prezantime, nxënësit e tjerë mbajnë shënime.
183
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPas përfundimit të prezantimeve, të gjithë nxënësit japin sugjerime/ rekomandime lidhur me mënyrat e përmirësimit ose mbrojtjes së tokave. Këto përfundime organizohen në një tabelë.
mënyrat e mbrojtjes së tokave
Vlerësimi: Vlerësim individual i detyrave të shtëpisë, të dhëna orën e kaluar ndër nxënës. Vlerësim i cdo nxënësi që prezanton.
Detyrat dhe puna e pavarur:• Përgatisni një ese/ prezantim me temë “Ndotësit e atmosferës mund të reduktohen”
184
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Ndotja e atmosferës dhe masat për mbrojtjen e saj
situata e të nxënit: Mjedisi i ndotur, sidomos ajri, është një problem shqetësues për secilin nga ne, me problematikën e të cilit ndeshemi cdo ditë. Pse në Shqipëri, në zona të caktuara, ajri ka ndotje kaq të madhe? Po në zonën ku ju banoni a është e njëjta situatë? Si mund të zgjidhet ajo?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • identifikon ndotësit kryesorë të ajrit;• shpjegon dukuritë natyrore që ndodhin si pasojë
e ndotjes së atmosferes;• propozon masa për mbrojtjen e atmosferës nga
ndotja.• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që
mbështesin kërkimin e tij/saj;
Fjalët kyçe:ndotje e atmosferës, shiu acid, smog, efekti serë.
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Foto të ndryshme, të marra nga internet, Informacione e video që prezantohenFletoret e punës, dërrasa.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Qytetaria, shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Prezantim Prezantimi detyrave të shtëpisë
Punë individuale 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit/Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 min
Nxënësit dskutojnë për problemet e atmosferës. Nxitjen e marrin nga fotot që mësuesi/ja u’a prezanton Idetë e tyre për mënyrën e ndotjes së atmosferës evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Detyrat e shtëpisë, të dhëna orën e kaluar, prezantohen para klasës nga një pjesë e mirë e nxënësve. Ndërkohë që në klasë bëhen prezantime, nxënësit e tjerë mbajnë shënime.
185
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minPas përfundimit të prezantimeve, të gjithë nxënësit japin sugjerime/ rekomandime lidhur me masat e mbrojtjes së atmosferës nga ndotja. Këto përfundime organizohen në një tabelë.
masat e mbrojtjes së atmosferës
Mësuesi mbledh dosjet personale të nxënësve për vlerësim.
Vlerësimi: Vlerësim i cdo nxënësi që prezanton .Vlerësimi i dosjeve personale të cdo nxënësi
Detyrat dhe puna e pavarur:• Identifikoni elementë hidrografikë të ndotur në zonën tuaj të banimit.
186
PLaniFiKimi i orës mësimore Data: / / tema mësimore: Mbrojtja e ujërave nga ndotja situata e të nxënit:
A ka një element hidrografik në zonën ku ju banoni, që ju e konsideroni të ndotur? Cilat janë shkaqet e ndotjes? Si mund të zgjidhet situate?
rezultatet e të nxënit të temës mësimore: • tregon rrugët e ndotjes së ujërave;• tregon pasojat e ndotjes së ujërave;• zbulon krizën e plazheve në Shqipëri;• propozon masa për mbrojtjen e ujërave;• vlerëson burimet e ndryshme të informacionit që
mbështesin kërkimin e tij/saj;
Fjalët kyçe:ndotja e ujit, sëmundje hidrike, kriza e plazheve
Burimet/ mjetet/ materialet : Gjeografia 10, Gjeografia 12, Informacione e foto të marra nga mediat, sidomos internet, vëzhgimet personale, etj, Fletoret e punës, dërrasa.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Qytetaria, shkencat natyrore, tiK-u, mjedisi, zhvillimi i qëndrueshëm
metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
FaZat e strUKtUrës strategjitë mësimore
VePrimtaritë e nxënësit
organiZimi i nxënësit
Koha
ParashiKimi- Përgatitja për të nxënët.
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën 10 min
nDërtimi i njohUriVe-Përpunimi i përmbajtjes
Organizues grafik i informacionit
Paraqitje grafike e informacionit/Diskutim përfundimesh
Punë me gjithë klasën 25 min
PërForcimi-Konsolidimi i të nxënit.
Diskutim Paraqitje idesh në forma të ndryshme
Punë individuale 10 min
struktura e mësimit: P n PP - PARASHIKIMI:
Përgatitja për të nxënëtn - NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Përpunimi i përmbajtjesP - PËRFORCIMI:
Konsolidimi i të nxënit
PARASHIKIMI/ Përgatitja për të nxënët: 10 min
Nxënësit me anë të situatës së të nxënit dhe leximit të detyrave të shtëpisë familjarizohen me temën dhe njëkohësisht evidentojnë problematikën e ujërave. Idetë e dhënë nga nxënësit evidentohen në dërrasë.
NDËRTIMI I NJOHURIVE/ Përpunimi i përmbajtjes: 25 min Të gjithë nxënësit japin sugjerime/ rekomandime lidhur me masat e mbrojtjes së ujërave nga ndotja. Këto përfundime organizohen në një tabelë.
187
masat për mbrojtjen e ujërave.
PËRFORCIMI/ Konsolidimi i të nxënit: 10 minNxënësit diskutojnë në klasë temën e sugjeruar nga mësuesi: “Mbrojtja e mjedisit, detyrë qytetare për cdonjërin nga ne”.Lidhur me temën ata përpiqen të japin mesazhe sensibilizuese, me gojë ose në trajtën e fletëpalosjeve të krijuara në klasë.
Vlerësimi: Vlerësim individual, ndër nxënës i përgjigjeve me gojë
Detyrat dhe puna e pavarur:• Nuk parashikohen
188
189
190
VLerësimi i nxënësit në gjeograFi, Do të eViDentohet në PLotësimin e eViDencës tremUjore.
Evidenca tremujore për mbajtjen e vlerësimeve të nxënësve1
KLasa x tremUjori i ( shtator – Dhjetor)
Nr Emri Mbiemër
shtator tetor nëntor DhjetorKomente
13 14 15 16
1
…….
2
3
4
5
6
191
Vlerësimi periodik tremujor dhe vlerësimi përfundimtar i nxënësit
Vlerësimi tremujor
Vlerësimi periodik tremujor përfshin:• Vlerësimin e vazhdueshëm që del nga evidencat e vlerësimit të vazhduar të mbajtura për periudhën tremujore. • Vlerësimin me test ose detyrë përmbledhëse në përfundim të periudhës tremujore.• Vlerësimin e dosjes (portofolit) së nxënësit për periudhën tremujore.
Këto vlerësime shënohen në regjistër në kolonat përkatëse në përfundim të çdo tremujori.
Vlerësimi përfundimtar
Vlerësimi përfundimtar kryhet në përfundim të vitit shkollor. Nota vjetore përfundimtare përfshin:• notën vjetore të vlerësimit të vazhdueshëm të tri periudhave tremujore.• notën vjetore të vlerësimit me test ose detyrë përmbledhëse të tri periudhave tremujore.• notën vjetore të vlerësimit të dosjes së nxënësit të tri periudhave tremujore. Secili lloj i vlerësimit në notën vjetore përfundimtare ka peshën e vet në përqindje.
tabela: Peshat në përqindje të llojeve të vlerësimit
Lloji i vlerësimit Pesha në përqindje
Vlerësimi i vazhdueshëm 40%
Vlerësimi me test ose detyrë përmbledhëse 40%
Vlerësimi i dosjes (portofolit) së nxënësit 20%
hapat për njehsimin e notës vjetore përfundimtare janë:• Përcaktohet nota vjetore e vlerësimit të vazhdueshëm (NVV)• Përcaktohet nota vjetore e testit ose detyrës përmbledhëse (NVT)• Përcaktohet nota vjetore e portofolit të nxënësit (NVP)• Shumëzohet secila prej notave me përqindjen përkatëse• Mblidhen këto prodhime dhe shuma rrumbullakoset me numër të plotë (p.sh., nota 6.4 rrumbullakoset 6;
nota 6.5 rrumbullakoset 7)
(NVV x 0.4) + (NVT x 0.4) + (NVP x 0.2) = Nota vjetore përfundimtare
shembull:
tremujori i tremujori ii tremujori iii nota vjetore nota vjetore përfundimtare
NVV NVT NVP NVV NVT NVP NVV NVT NVP NVV NVT NVP
98 9 10 9 10 10 8 10 10 8 10 10
(8 x 0.4) + (10 x 0.4) + (10 x 0.2) = 9.2 nota vjetore përfundimtare 9
CIP Katalogimi në botim BK Tiranë Goce, AurelaGjeografi 10 : udhëzues për mësuesin / Aurela Goce; red. Loredan Bubani. – Tiranë : Ideart, 2016192 f. ; 20.5x28 cm.ISBN 978-9928-201-36-2 1.Gjeografia 2.Tekste për mësuesin 3.Tekste për shkollat e mesme 91 (072) (075.3)