UDHËZUES PËR MËSUESIT GjEoGRafI 10

Page 1

1

UDHËZUES PËR MËSUESIT GjEoGRafI 10

AurelA Goce

Page 2

2

www.ideart.al

Adresa: Rruga “Ibrahim Rugova” Kompleksi “Green Park” 2/10

Tiranë Shqipë[email protected]

Tel: ++355 4 2233205

Botues: Redin Jegeni Redaktor letrar: Loredan Bubani

© Copyright iDeART© Të gjitha të drejtat e rezervuara.

Riprodhimi i librit, qoftë edhe në formë të pjesëshme, është i ndaluar.nuk mund të kopjohet asnjë tekst apo zgjidhje grafike e tij pa lejen dhe miratimin paraprak të iDeART, i cili është mbajtës i vetëm i së drejtës së botimit dhe shpërndarjes së tij, përveç rasteve kur kjo e drejtë lejohet qartazi nga ligji.Botuesi është i gatshëm t’i ofrojë të drejtat pa pagesë për citimet, përdorimet me qëllim studimi vetiak apo për elementë të veçantë grafikë që gjenden në këtë libër, duke nënshkruar fillimisht marrëveshje për to. Të drejtat morale të autorëve dhe artistëve që punuan për realizminin e këtij projekti mbrohen nga iDeART, bazuar në legjislacionin shqiptar mbi pronësinë intelektuale dhe të Drejtat e Autorit, nr. 9380, dt. 28.04.2005 si dhe në konventat, dispozitat dhe marrëveshjet ndërkombëtare.

iSBn 978-9928-201-36-2(shënimi CiP i katalogut gjendet në Bibliotekën Kombëtare Tiranë)

Page 3

3

PËRMBAJTJA

Parathënie ........................................................................................................................................... 5

Plani lëndor vjetor ..............................................................................................................................8

Planifikimi ditor për çdo temë mësimore .................................................................................. 35

Page 4

4

Page 5

5

PARATHËNIE

Libri i mësuesit “Gjeografia 10” është një mjet didaktik që vjen në ndihmë të mësuesit, në mbështetje të tekstit mësimor përkatës të përgatitur dhe botuar nga Shtëpia botuese Ideart .Mbështetur në programin mësimor, Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi (shkalla 5) për lëndën Gjeografia 10, në tematikën “Proceset natyrore dhe shoqërore,” ky libër për mësuesin përmbush kompetencat bazë të fushës që lidhen me kompetencat kyçe ndërmjet rezultateve të të nxënit të secilës prej tetë nëntematikave:1. Toka si planet i sistemi diellor ( 9 orë)2. Paraqitja e sipërfaqes së tokës në glob, hartë dhe plan ( 8 orë)3. Atmosfera ( 14 orë)4. Hidrosfera ( 9 orë)5. Litosfera dhe historia e Tokës (8 orë)6. Biosfera ( 2 orë)7. Dinamika e Tokës ( 18 orë)8. Mjedisi dhe ndikimi i veprimtarisë njerëzore ( 4 orë)Konceptimi i hartimit të përmbajtjes së librit për mësuesit e Gjeografisë 10 synon:- Zbërthimin e kornizës kurikulare të arsimit parauniversitar me qëllim krijimin e kushteve për ndërtimin e

kompetencave kyçe për nxënien gjatë gjithë jetës si dhe të kompetencave të fushës “Shoqëria dhe Mjedisi” që lidhen me to.

- vlefshmërinë si burim dhe aftësim profesional për mësuesit/et e gjeografisë.- sugjerimin e metodave, teknikave, strategjive të mësimdhënies e të nxënies të cilat nxitin interesin

gjithëpërfshirjen, ndërveprimin dhe punën kërkimore të nxënësve.- përdorimin efektiv të TIK-ut në proçesin e mësimdhënies së gjeografisë si mjet për sigurimin dhe komunikimin

e informacionit.Shtjellimi i orëve mësimore (modelet) janë rekomandime që do ti shërbejnë mësuesit/es për të sqaruar pyetjet që mund të ketë:- Si mund të ndërthuren disa teknika të mësimdhënies brenda një ore mësimi?- Si duhet të planifikohen raportet kohore mes punës së mësuesit/es, veprimtarisë së nxënësve dhe

bashkëpunimit ndërmjet tyre?- Si organizohet etapa e reflektimit (rrjeti i diskutimit)?- Si mund të realizojnë kompetencat mësimore dhe të organizojnë orën mësimore për për një tematikë të

caktuar?- Çfarë rruge dhe çfarë hapash duhet të ndjekin nxënësit/et për të realizuar projektin mësimor të planifikuar?Hartimi i planit mësimor vjetor bazuar në programin e MAS, do të jetë një ndihmesë në punën e mësuesit/es të gjeografisë pasi është ideuar dhe hartuar duke përfshirë rezultatet e të nxënit si njohuritë, shkathësitë dhe qendrimit/vlerat.Sidoqoftë ky udhëzues, mbetet thjesht sugjerues dhe ndihmës, aspak detyrues. Duke u bazuar tek ky udhëzues, gjithësecili nga ju mund të zhvillojë ide planifikuese dhe zbatuese më të arrira sesa ato që janë sugjeruar.

Page 6

6

Page 7

7

Korniza KurriKulare

KomPetencat Kyçe Për nxënien gjatë gjithë jetës

Kompetencat shprehen nëpërmjet përdorimit të njohurive, shkathtësive, vlerave dhe qëndrimeve në trajtimin e plotë dhe të kuptueshëm të situatave të kontekstit. Zhvillimet e sipërpërmendura dhe nevojat për ndryshime arsimore e bëjnë të qartë domosdoshmërinë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Qytetarëve të shoqërisë së dijes u nevojitet të zhvillojnë njohuritë, shkathtësitë, vlerat dhe qëndrimet vetjake, shoqërore dhe ato që lidhen me botën e punës dhe tregun e lirë. Procesi i arsimimit do t’i mundësojë çdo nxënësi zotërimin e kompetencave kyçe, të nevojshme për jetën dhe punën.Rrugët dhe mënyrat me të cilat njerëzit i qasen sot informacionit dhe shërbimeve ndryshojnë vazhdimisht. Për këtë arsye, të gjitha moshat kanë nevojë të pajisen me kompetenca të reja që i ndihmojnë të përshtaten në botën e sotme digjitale, jo vetëm nëpërmjet fitimit të njohurive dhe aftësive teknike, por edhe nëpërmjet të kuptuarit të thellë të mundësive, sfidave dhe çështjeve etike, ligjore dhe shoqërore që lindin ose shoqërojnë zhvillimet e reja ekonomike, shoqërore dhe teknologjike.Këto ndryshime shtrojnë domosdoshmërinë e zotërimit të kompetencave që i aftësojnë individët të menaxhojnë ndryshimet dhe situatat e reja. Në përputhje me qëllimet e arsimit parauniversitar, këto kompetenca janë:

1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit.2. Kompetenca e të menduarit.3. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë.4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin.5. Kompetenca personale.6. Kompetenca qytetare.7. Kompetenca digjitale.

Korniza KurriKulare e arSiMiT ParauniVerSiTarTË rePuBliKËS SË SHQiPËriSËTiranË, 2014

Page 8

8

For

ma

tP

Lan

i më

sim

or

Vje

to

r -

KLa

sa x

FUsh

at

: sh

oQ

ër

ia D

he

mje

Dis

i Lë

nD

a: g

jeo

gr

aFi

tem

atik

a n

ënte

mat

ikat

sh

përn

darj

a e

përm

bajt

jes

së lë

ndës

shta

tor

- Dhj

etor

jana

r - m

ars

Pri

ll - Q

ersh

or

Pro

cese

t na

tyro

re

dhe

shoq

ëror

e

(72

orë)

toka

si p

lane

t i

sist

emit

die

llor

Para

qitj

a e

sipë

rfaq

es s

ë to

kës

në g

lob,

ha

rtë

dhe

plan

atm

osfe

ra

(24

orë)

1. G

alak

tikat

dhe

yje

t 2.

Sist

emi d

iello

r 3.

Plan

etët

, ast

eroi

dët,

kom

etat

, m

eteo

rët d

he s

atel

itët

4. H

ëna

e To

kës

5. To

ka, p

lane

ti ku

jeto

jmë

6. Q

arku

llim

i i To

kës

rret

h D

ielli

t, pa

soja

t Gje

ogra

fia s

i shk

encë

7.

Bise

dë 1

: Zhv

illim

i i te

knol

ogjis

ë dh

e ek

splo

rimi i

hap

ësirë

s 8.

Përs

ëritj

e 1:

“Sist

emi d

iello

r”9.

Proj

ekt 1

: “Fo

rcat

ekz

ogje

ne/

endo

gjen

e- m

odel

uese

të

fuqi

shm

e të

sip

ërfa

qes

së To

kës,

duke

për

ftuar

pej

sazh

e tip

ike

për

proc

esin

apo

duk

urin

ë pë

rkat

ëse.

Ev

iden

timi, r

oli d

he r

ëndë

sia e

kë

tyre

pej

sazh

eve

për

mje

disin

gj

eogr

afik”

(Ora

e p

arë

e pr

ojek

tit,

me

tem

ë: “Z

gjid

hje

prob

lem

esh”

)10

. G

lobi

dhe

rrje

ti gj

eogr

afik

11.

Punë

pra

ktik

e 1:

“Për

cakt

imi i

koh

ës

loka

le d

he i

gjat

ësisë

gje

ogra

fike

të v

ende

ve të

ndr

yshm

e”

12.

Har

ta d

he e

lem

ente

t e s

aj

13.

Kla

sifiki

mi i

har

tave

dhe

lloj

et e

tyre

14

. M

etod

at e

par

aqitj

es s

ë du

kuriv

e gj

eogr

afike

në

hart

a

15

. P

unë

prak

tike

2:

Page 9

9

tem

atik

a n

ënte

mat

ikat

sh

përn

darj

a e

përm

bajt

jes

së lë

ndës

shta

tor

- Dhj

etor

jana

r - m

ars

Pri

ll - Q

ersh

or

Pro

cese

t na

tyro

re

dhe

shoq

ëror

e

(72

orë)

toka

si p

lane

t i

sist

emit

die

llor

Para

qitj

a e

sipë

rfaq

es s

ë to

kës

në g

lob,

ha

rtë

dhe

plan

atm

osfe

ra

(24

orë)

1. G

alak

tikat

dhe

yje

t 2.

Sist

emi d

iello

r 3.

Plan

etët

, ast

eroi

dët,

kom

etat

, m

eteo

rët d

he s

atel

itët

4. H

ëna

e To

kës

5. To

ka, p

lane

ti ku

jeto

jmë

6. Q

arku

llim

i i To

kës

rret

h D

ielli

t, pa

soja

t Gje

ogra

fia s

i shk

encë

7.

Bise

dë 1

: Zhv

illim

i i te

knol

ogjis

ë dh

e ek

splo

rimi i

hap

ësirë

s 8.

Përs

ëritj

e 1:

“Sist

emi d

iello

r”9.

Proj

ekt 1

: “Fo

rcat

ekz

ogje

ne/

endo

gjen

e- m

odel

uese

të

fuqi

shm

e të

sip

ërfa

qes

së To

kës,

duke

për

ftuar

pej

sazh

e tip

ike

për

proc

esin

apo

duk

urin

ë pë

rkat

ëse.

Ev

iden

timi, r

oli d

he r

ëndë

sia e

kë

tyre

pej

sazh

eve

për

mje

disin

gj

eogr

afik”

(Ora

e p

arë

e pr

ojek

tit,

me

tem

ë: “Z

gjid

hje

prob

lem

esh”

)10

. G

lobi

dhe

rrje

ti gj

eogr

afik

11.

Punë

pra

ktik

e 1:

“Për

cakt

imi i

koh

ës

loka

le d

he i

gjat

ësisë

gje

ogra

fike

të v

ende

ve të

ndr

yshm

e”

12.

Har

ta d

he e

lem

ente

t e s

aj

13.

Kla

sifiki

mi i

har

tave

dhe

lloj

et e

tyre

14

. M

etod

at e

par

aqitj

es s

ë du

kuriv

e gj

eogr

afike

në

hart

a

15

. P

unë

prak

tike

2:

A. S

i të

lexo

hen

dhe

si t

ë pë

rdor

en h

arta

t e

ndry

shm

e gj

eogr

afike

e t

opog

rafik

e B.

Pro

fili t

opog

rafik

dhe

ndë

rtim

i i t

ij 16

. Për

sëri

tje 2

”Har

togr

afia”

17. T

estim

1: “

Sist

emi d

iello

r, H

arto

grafi

a”

18. P

ërbë

rja

dhe

stru

ktur

a e

atm

osfe

rës

19. R

reza

timi d

iello

r 20

. Tem

pera

tura

e a

jrit

21.

Pun

ë pr

aktik

e 3:

“M

atja

dhe

llo

gari

tja e

tem

pera

turë

s së

ajr

it”

22. U

ji në

atm

osfe

rë

23.

Punë

pra

ktik

e 4:

“N

dërt

imi d

he

inte

rpre

timi i

gra

fikëv

e dh

e i

diag

ram

eve

të r

eshj

eve”

24

. Try

snia

atm

osfe

rike

dh

e m

asat

ajro

re

atm

osfe

ra

hid

rosf

era

Lito

sfer

a dh

e hi

stor

ia e

tok

ës

(24

orë)

1. P

unë

prak

tike

5: “

Llog

aritj

a e

stud

imi i

ndr

yshi

mit

të

trys

nisë

në

drej

tim v

ertik

al”

2. E

rëra

t dh

e llo

jet

e ty

re

3. M

uson

et d

he e

rëra

t lo

kale

4.

Erë

rat

cikl

onik

e dh

e an

ticik

loni

ke

5. M

oti d

he k

lima

6. S

hpër

ndar

ja e

klim

ave

në r

ruzu

llin

tokë

sor

7. P

ërsë

ritje

3:”

Atm

osfe

ra”

8. U

jëra

t në

nat

yrë

dhe

klas

ifiki

mi i

tyr

e 9.

Val

ët d

etar

e (o

qean

ike)

dh

e ba

ticat

e z

batic

at

10.

Rry

mat

oqe

anik

e (d

etar

e)

11. U

jëra

t në

ntok

ësor

e dh

e bu

rim

et

Page 10

10

12 L

umen

jtë

13. P

unë

prak

tike

6:”L

loga

ritja

e e

lem

ente

ve

hidr

olog

jike

të lu

mit”

14

. Li

qene

t 15

. Bo

ra e

për

hers

hme

dhe

akul

lnaj

at

16.

Përs

ëritj

e4:”

Hid

rosf

era”

17. N

dërt

imi b

rënd

shëm

dhe

ve

çori

të fi

zike

të

Tokë

s 18

. Pun

ë pr

aktik

e 7:

“N

dërt

imi

dhe

veço

ritë

fizi

ke t

ë To

kës “

19.

Përb

ërja

min

eral

ogjik

e dh

e pe

trog

rafia

e k

ores

tok

ësor

e 20

. Shk

ëmbi

njtë

sed

imen

tarë

dh

e m

etam

orfik

ë 21

. H

isto

ria

gjeo

logj

ike

e To

kës

22.

Përs

ëritj

e 5”

Lito

sfer

a”

23. T

estim

2: “

Atm

osfe

ra,

Hid

rosf

era,

Lito

sfer

a”24

. Pro

jekt

1: “

Forc

at e

kzog

jene

/en

dogj

ene-

mod

elue

se

të fu

qish

me

të s

ipër

faqe

s së

Tok

ës, d

uke

përf

tuar

pe

jsaz

he t

ipik

e pë

r pr

oces

in

apo

duku

rinë

për

katë

se.

Evid

entim

i, ro

li dh

e rë

ndës

ia

e kë

tyre

pej

sazh

eve

për

mje

disi

n gj

eogr

afik”

(Ora

e d

ytë

e pr

ojek

tit,

me

tem

ë :“

Shk

ëmbi

me

ndër

pers

onal

e”)

Page 11

11

Bio

sfer

a D

inam

ika

e to

kës

mje

disi

dhe

ndi

kim

i i v

epri

mta

risë

nj

erëz

ore

(24

orë)

1. F

lora

2.

Fau

na

3. P

llaka

t e

litos

ferë

s dh

e nd

ikim

i i t

yre

në g

jeos

iste

m

4. L

ëviz

jet

epiro

gjen

ike

(luha

tëse

) e

orog

jeni

ke (

mal

form

uese

) 5.

Duk

uritë

vul

lkan

ike

dhe

vullk

anet

6.

Tër

met

et

7. P

unë

prak

tike

8: “

Vend

osja

në

hart

ë e

mal

eve

dhe

vullk

anev

e, s

i dh

e br

ezav

e kr

yeso

rë s

izm

ikë”

8.

Tje

tërs

imi d

he n

diki

mi i

tij

në s

ipër

faqe

n e

Tokë

s 9.

Dhe

rat

10.

Ndi

kim

i i fo

rcës

së

rënd

esës

në

relie

v (S

hëm

bjet

dhe

rrë

shqi

tjet)

11

. Vep

rim

tari

a tr

etës

e e

ujër

ave

sipë

rfaq

ësor

e e

nënt

okës

ore

(Duk

uritë

kar

stik

e)

12. V

epri

mta

ria

e lu

men

jve

(Rel

ievi

lum

or)

13. V

epri

mta

ria

gjeo

dina

mik

e e

detit

(R

elie

vi b

regd

etar

) 14

. Vep

rim

tari

a e

akul

lnaj

ave

(Rel

ievi

aku

llnaj

or)

15. V

epri

mta

ria

e er

ës

(Rel

ievi

eol

ik)

164

16. P

unë

prak

tike

9: “

Të

përc

akto

hen

në t

abel

ë fa

ktor

ët

e pr

oces

et e

kzog

jene

,si

dhe

form

at e

rel

ievi

t ek

zogj

en

të k

riju

ara

prej

tyr

e”

17.

Përs

ëritj

e 6”

Din

amik

a e

tokë

s”

Page 12

12

18. P

roje

kt 1

: “Fo

rcat

ekz

ogje

ne/

endo

gjen

e- m

odel

uese

të

fuqi

shm

e të

sip

ërfa

qes

së T

okës

, du

ke p

ërftu

ar p

ejsa

zhe

tipik

e pë

r pr

oces

in a

po d

ukur

inë

përk

atës

e. E

vide

ntim

i, ro

li dh

e rë

ndës

ia e

kët

yre

pejs

azhe

ve

për

mje

disi

n gj

eogr

afik”

(Ora

e t

retë

e p

roje

ktit,

me

tem

ë: “

Prez

antim

i i p

roje

ktit”

)19

. Pro

jekt

1: “

Forc

at e

kzog

jene

/en

dogj

ene-

mod

elue

se t

ë fu

qish

me

të s

ipër

faqe

s së

Tok

ës,

duke

për

ftuar

pej

sazh

e tip

ike

për

proc

esin

apo

duk

urin

ë pë

rkat

ëse.

Evi

dent

imi,

roli

dhe

rënd

ësia

e k

ëtyr

e pe

jsaz

heve

pë

r m

jedi

sin

gjeo

grafi

k”(O

ra e

kat

ërt

e pr

ojek

tit m

e te

më:

“ Pr

ezan

timi i

pro

jekt

it”)

20. P

roje

kt 1

: “Fo

rcat

ekz

ogje

ne/

endo

gjen

e- m

odel

uese

të

fuqi

shm

e të

sip

ërfa

qes

së T

okës

, du

ke p

ërftu

ar p

ejsa

zhe

tipik

e pë

r pr

oces

in a

po d

ukur

inë

përk

atës

e. E

vide

ntim

i, ro

li dh

e rë

ndës

ia e

kët

yre

pejs

azhe

ve

për

mje

disi

n gj

eogr

afik”

(Ora

e p

estë

e p

roje

ktit

me

tem

ë: “

Prez

antim

i i p

roje

ktit”

)

21.

Mar

rëdh

ënie

nje

ri-

mje

dis

gjeo

grafi

k 22

. Mbr

ojtja

e t

okav

e ng

a nd

otja

dhe

shk

atër

rim

i 23

. Ndo

tja e

atm

osfe

rës

dhe

mas

at p

ër m

broj

tjen

e sa

j 24

. M

broj

tja e

ujë

rave

nga

ndo

tja

Page 13

13

For

ma

t i

PLa

niF

iKim

it 3

- mU

jor

FUsh

a: s

ho

Që

ria

Dh

e m

jeD

isi

Lën

Da

: gje

og

ra

Fi

Rez

ulta

tet

e të

nxë

nit

sipa

s ko

mpe

tenc

ave

kyçe

që

real

izoh

en n

ë lë

ndën

e G

jeog

rafis

ëm

bësh

tetu

r në

pro

gram

in lë

ndor

, shk

alla

V d

he t

ekst

in m

ësim

or “

Gje

ogra

fia 1

0”.

Kom

pete

nca

e ko

mun

ikim

it dh

e të

shp

rehu

rit

Nxë

nësi

kom

unik

on n

ë m

ënyr

ë ef

ektiv

e

shpr

ehet

për

mes

një

form

e të

kom

unik

imit,

për

një

tem

ë të

cak

tuar

në

një

mat

eria

l gje

ogra

fik (p

reza

ntim

) pre

j 200

fjal

ësh

dhe

veço

n çë

shtje

t kr

yeso

re t

ë ng

ritu

ra n

ë m

ater

ial (

prez

antim

);

përd

or d

rejt

stru

ktur

ën d

he r

regu

llat

stan

dard

e të

dre

jtshk

rim

it të

gju

hës

amta

re n

ë ko

ntek

ste

dhe

form

a të

ndr

yshm

e të

shk

rim

it, s

i: es

e, e

-mai

l (po

stë

elek

tron

ike)

, let

ër fo

rmal

e dh

e jo

form

ale

etj.

;

prez

anto

n nj

ë pr

ojek

t, të

har

tuar

ind

ivid

ualis

ht d

he n

ë gr

up, p

ër n

jë t

emë

të c

aktu

ar

gjeo

grafi

ke d

uke

përd

orur

në

mën

yrë

efek

tive

tekn

olog

jinë

info

rmat

ive

dhe

tekn

olog

ji të

tje

ra.

Kom

pete

nca

e të

men

duar

it

Nxë

nësi

men

don

në m

ënyr

ë kr

ijues

epr

ezan

ton,

në

form

a të

ndr

yshm

e të

të s

hpre

huri

t, m

ënyr

ën e

gru

mbu

llim

it, të

zgj

edhj

es d

he të

kla

sifik

imit

të in

form

atav

e pë

r nj

ë te

më

të c

aktu

ar, o

fron

arg

umen

te p

ër z

hvill

imet

akt

uale

lidh

ur m

e te

mën

për

katë

se;

krah

ason

të

pakt

ën t

ri b

urim

e të

ndr

yshm

e të

info

rmim

it pë

r tr

ajtim

in e

tem

ës, a

rgum

ento

n sa

ktës

inë,

rret

hana

t, gj

en

ngja

shm

ëritë

dhe

dal

limet

, duk

e u

bazu

ar n

ë kr

itere

t e

përc

aktu

ara

më

parë

, i p

reza

nton

gje

tjet

krye

sore

par

a të

tje

rëve

në

form

a të

ndr

yshm

e sh

preh

ëse,

duk

e pë

rdor

ur t

ekno

logj

inë

info

rmat

ive;

hart

on n

jë d

etyr

ë m

e te

kst,

apo

krijo

n nj

ë si

tuat

ë lo

gjik

e ng

a je

ta e

për

dits

hme,

e c

ila p

ërm

ban

një

mes

azh

që k

ërko

n zg

jidhj

e du

ke u

baz

uar

në n

johu

ritë

par

apra

ke, p

reza

nton

mën

yrën

/pro

cedu

rën

e zg

jidhj

es s

ë pr

oble

mit

para

të

tjerë

ve.

krijo

n nj

ë si

tuat

ë pë

r m

arrj

en e

një

ven

dim

i për

jetë

n e

vet o

se z

gjid

hjen

e n

jë p

robl

emi m

e in

tere

s sh

oqër

or, li

dh v

endi

min

m

e pa

soja

t në

mën

yrë

të p

ërgj

egjs

hme,

e p

reza

nton

gja

të n

jë d

ebat

i me

mos

hata

rë n

ë nj

ë ko

hëzg

jatje

të

cakt

uar,

duke

u

bazu

ar n

ë kë

të p

ërvo

jë, m

err

vend

ime

dhe

inic

iativ

a të

dob

ishm

e pë

r ve

te, p

ër s

hkol

lën

dhe

më

gjer

ë.

Page 14

14

Kom

pete

nca

e të

nxë

nit

Nxë

nësi

mës

on p

ër t

ë nx

ënë

shfr

ytëz

on n

ë m

ënyr

ë ef

ektiv

e pë

rvoj

at p

arap

rake

gja

të z

gjid

hjes

së

situ

atav

e të

ndr

yshm

e në

jetë

n e

përd

itshm

e ap

o gj

atë

krye

rjes

së

ndon

jë d

etyr

e os

e ve

prim

tari

e në

lënd

ën e

gje

ogra

fisë,

disk

uton

dhe

nda

n pë

rvoj

at m

e të

tje

rët

për

mën

yrat

m

ë pr

aktik

e të

shf

rytë

zim

it të

për

voja

ve p

arap

rake

në

arri

tjen

e di

jeve

të

reja

;

para

shtr

on p

yetje

dhe

shf

aq m

endi

me

të s

truk

turu

ara

për

zgjid

hjen

e n

jë p

robl

emi a

po d

etyr

e të

një

tem

e të

cak

tuar

, bën

përm

bled

hjen

e s

ë pa

ku d

y ve

prim

eve

të p

ërdo

rura

të

cila

t pë

rcak

tojn

ë dr

ejtim

in e

mët

ejsh

ëm t

ë të

nxë

nit

për

tem

ën

apo

prob

lem

in e

cak

tuar

;

zgjid

h nj

ë pr

oble

m t

ë ca

ktua

r m

ësim

or o

se n

jë s

ituat

ë ng

a je

ta e

për

dits

hme;

në b

azë

të n

jë p

lani

fikim

i të

dhën

ë dh

e në

baz

ë të

rez

ulta

tit t

ë fit

uar

vërt

eton

sak

tësi

në e

pla

nifik

imit

dhe

treg

on m

e sh

embu

j se

si d

o të

zba

tojë

str

ateg

jinë

e nd

jeku

r ed

he n

ë si

tuat

a dh

e ko

ntek

ste

të t

jera

gja

të t

ë nx

ënit;

përg

atit

me

suks

es n

jë p

ërm

bled

hje

të d

osje

s pe

rson

ale

(por

tofo

lit),

me

jo m

ë pa

k se

900

fjal

ë, m

e që

llim

të v

etëv

lerë

sim

it të

për

pari

mit

të v

et n

ë nj

ë fu

shë

mës

imor

e të

cak

tuar

, veç

on n

ë fu

nd të

për

mbl

edhj

es d

isa

çësh

tje q

ë vë

rtet

ojnë

për

pari

min

e

vet

dhe

disa

nev

oja

të d

omos

dosh

me

për

përm

irës

imin

e a

vanc

imit

të m

ëtej

shëm

;

shfr

ytëz

on, n

ë m

ënyr

ë të

pav

arur

, udh

ëzim

et e

dhë

na n

ë nd

onjë

bur

im in

form

acio

ni p

ër t

ë kr

yer

një

vepr

im, a

ktiv

itet,

dety

rë o

se p

ër t

ë zg

jidhu

r nj

ë pr

oble

m q

ë kë

rkoh

et p

rej t

ij, vl

erës

on v

etë

perf

orm

ancë

n dh

e re

zulta

tin e

arr

itur,

duke

iu

refe

ruar

qël

limev

e fil

lest

are

(p.s

h., b

urim

e të

info

rmac

ioni

t në

libë

r, re

vist

ë, en

cikl

oped

i, in

tern

et, h

artë

, gra

fik, s

kicë

etj)

.

Kom

pete

nca

për

jetë

n,

sipë

rmar

rjen

dhe

mje

disi

n

Nxë

nësi

kon

trib

uon

në m

ënyr

ë pr

oduk

tiv

përg

atit,

pre

zant

on, d

rejto

n dh

e m

err

pjes

ë në

një

fush

atë

të in

form

imit

të q

ytet

arëv

e pë

r nj

ë te

më

të c

aktu

ar, d

uke

u m

bësh

tetu

r në

ide

të r

eja,

bazu

ar n

ë re

zulta

te t

ë pr

itshm

e të

për

cakt

uara

qar

të (p

.sh.

, fus

hatë

info

rmim

i për

mbr

ojtje

n e

mje

disi

t et

j.);

hulu

mto

n dh

e an

aliz

on f

orm

a të

ndr

yshm

e të

sip

ërm

arrj

es p

ër m

undë

si t

ë or

ient

imit

për

karr

ierë

n, s

i dh

e pë

r të

ko

ntri

buar

në

të m

irë

të k

omun

itetit

;

dem

onst

ron

shpr

ehi o

rgan

izat

ive

në p

unët

indi

vidu

ale

dhe

në e

kip

përm

es s

ituat

ave

real

e në

det

yrat

e v

eçan

ta m

ësim

ore

apo

në v

epri

mta

ri p

ër je

të, p

ër p

unë

dhe

për

mje

dis

duke

men

axhu

ar p

oten

cial

in in

divi

dual

dhe

atë

të g

rupi

t si d

he k

ohën

, rr

eziq

et d

he b

uxhe

tin n

ë di

spoz

icio

n;

hart

on n

jë p

roje

kt m

e fa

za t

ë m

enax

huar

a m

irë

(indi

vidu

alis

ht o

se n

ë gr

up)

duke

shk

ëmby

er, k

onsu

ltuar

dhe

info

rmua

r të

tje

rët

si d

he d

uke

iden

tifiku

ar d

he v

lerë

suar

bur

imet

nje

rëzo

re, m

ater

iale

dhe

mon

etar

e në

për

puth

je m

e re

zulta

tet

e pr

itshm

e;

anal

izon

gje

ndje

n e

mje

disi

t (në

kla

së, n

ë sh

kollë

, në

kom

unite

t apo

më

gjer

ë), p

asoj

at e

ndo

tjes,

prop

ozon

alte

rnat

iva

për

mbi

këqy

rje

dhe

men

axhi

m t

ë dr

ejtë

të

gjen

djes

së

vler

ësua

r m

ë të

ndj

eshm

e dh

e in

icio

n zg

jidhj

e ko

nkre

te

Page 15

15

Kom

pete

nca

pers

onal

eN

xënë

si b

ën je

të t

ë sh

ënde

tshm

anal

izon

për

parë

sitë

dhe

dob

ësitë

per

sona

le d

uke

i evi

dent

uar

mas

at p

ërm

es t

ë ci

lave

syn

on t

ë m

bësh

tesë

ava

ncim

in

pers

onal

, në

përp

arës

itë q

ë ka

dhe

mas

at p

ërm

es t

ë ci

lave

syn

on t

ë pë

rmir

ësoj

ë do

bësi

të p

erso

nale

.

Kom

pete

nca

qyte

tare

Nxë

nësi

për

kush

tohe

t nd

aj t

ë m

irës

së

përb

ashk

ëtde

mon

stro

n sh

embu

j të

pje

sëm

arrj

es d

emok

ratik

e dh

e dr

ejto

n fo

rma

të n

drys

hme

të d

isku

timit

për

pjes

ëmar

rjen

e

qyte

tarë

ve n

ë pr

oces

et e

ven

dim

mar

rjes

dem

okra

tike

në n

ivel

e të

ndr

yshm

e (p

.sh.

: në

fam

ilje,

në

shko

llë, n

ë ko

mun

itet,

loka

l dhe

sht

etër

or)

duke

tre

guar

tol

eran

cë d

he r

espe

kt p

ër p

yetje

t dh

e ko

men

tet

e të

tje

rëve

;de

mon

stro

n sh

embu

j kon

kret

ë të

mbr

ojtje

s së

mje

disi

t na

tyro

r dh

e at

ij të

kri

juar

nga

nje

riu

në a

ktiv

itete

të

jetë

s së

pë

rdits

hme

në s

htëp

i, në

kla

së, n

ë sh

kollë

dhe

në

kom

unite

t, pr

opoz

on a

ltern

ativ

a se

si

të g

jithë

qyt

etar

ët m

und

të

kont

ribu

ojnë

në

mën

yra

të n

drys

hme

për

këtë

pro

ces;

disk

uton

me

të tj

erët

apo

në

një

form

ë tje

tër

të të

shp

rehu

rit,

para

qet i

nter

esin

per

sona

l për

çës

htje

pub

like,

sho

qëro

re,

hist

orik

e, n

atyr

ore

dhe

jep

prop

ozim

e pë

r zg

jidhj

en e

ndo

një

prob

lem

i në

kom

unite

t e

më

gjer

ë në

një

fush

ë të

cak

tuar

.

Kom

pete

nca

digj

ital

e

Nxë

nësi

për

dor

tekn

olog

jinë

për

të n

xitu

r in

ovac

ioni

npë

rdor

mje

tet

digj

itale

dhe

mje

dise

t in

form

ativ

e du

ke p

ërfs

hirë

kom

unik

imet

në

dist

ancë

për

zhv

illim

in e

njo

huri

ve;

gjen

, org

aniz

on, a

naliz

on, p

ërpu

non

dhe

përd

or in

form

acio

nin

nga

një

shum

ëllo

jshm

ëri b

urim

esh

të n

drys

hme;

pë

rdor

mje

tet

digj

itale

për

të

përp

unua

r, kr

ijuar

, rea

lizua

r dh

e de

mon

stru

ar t

ema

mës

imor

e në

përm

jet

vizu

aliz

imev

e të

fil

mua

ra a

po t

ë an

imua

ra.

Page 16

16

Rez

ulta

tet

e të

nxë

nit

sipa

s ko

mpe

tenc

ave

të lë

ndës

Gje

ogra

fia 1

0, s

hkal

la e

pes

të

Vëzh

gim

i dhe

het

imi i

duk

uriv

e gj

eogr

afike

Nxë

nësi

:•

përc

akto

n nj

ë çë

shtje

gje

ogra

fike

për

kërk

im/h

etim

;•

form

ulon

pye

tje o

se je

p sh

pjeg

im, z

gjid

hje

ose

opin

ion

duke

për

cakt

uar

disa

asp

ekte

the

lbës

ore

të ç

ësht

jes;

• pë

rcak

ton

mar

rëdh

ënie

t shk

ak-p

asoj

ë të

duk

uriv

e gj

eogr

afike

që

ndod

hin

në s

iste

met

nat

yror

e të

Tokë

s dh

e du

kuri

ve g

jeog

rafik

e që

ndo

dhin

në

vend

e dh

e ra

jone

të

ndry

shm

e.

Mbl

edhj

a, v

lerë

sim

i dhe

kom

unik

imi i

info

rmac

ioni

t

Nxë

nësi

:•

përd

or b

urim

e in

form

acio

ni q

ë m

und

të n

drys

hojn

ë be

sues

hmër

inë

e ty

re;

• zg

jedh

bur

imet

më

të p

ërsh

tats

hme

nga

tërë

sia

e bu

rim

eve

parë

sore

dhe

dyt

ësor

e në

dis

pozi

cion

;•

përc

akto

n m

etod

at, s

trat

egjit

ë os

e te

knik

at e

për

shta

tshm

e;•

kom

unik

on (m

e sh

krim

, me

gojë

, gra

fikis

ht, v

izua

lisht

) shp

ërnd

arje

n ha

pësi

nore

të d

ukur

ive

gjeo

grafi

ke, p

ërm

es p

ërdo

rimit

të h

arta

ve të

shka

llëve

të

ndry

shm

e du

ke p

ërdo

rur f

jalo

rin e

për

shta

tshë

m g

jeog

rafik

.

Mar

rja

e ve

ndim

eve

nxë

nësi:

• je

p sh

pjeg

ime

në li

dhje

me

çësh

tjen

gjeo

grafi

ke t

ë m

arrë

në

shqy

rtim

;•

iden

tifiko

n pa

soja

t që

mun

d të

sho

qëro

jnë

zgjid

hjen

e ç

ësht

jes;

• id

entifi

kon

rrug

ë të

ndr

yshm

e të

vep

rim

it;•

përd

or p

yetje

për

të

refle

ktua

r në

çdo

fazë

të

kërk

imit

“Çfa

rë fu

nksi

onoi

?”, “

Si m

und

të p

ërm

irës

ohet

”.

Page 17

17

Nr.

Nën

tem

atik

a Te

mat

mës

imor

eSi

tuat

e e

para

shik

uar

të t

ë nx

ënit

Met

odol

ogjia

dhe

vepr

imta

ritë

e

nxën

ësve

Vle

rësi

mi

Buri

met

1

Toka

si p

lane

t i

sist

emi d

iello

r (9

orë

)

Gal

aktik

at d

he y

jet

Rik

ujto

ni v

ëzhg

imet

që

i ken

i bër

ë qi

ellit

, sid

omos

në

netë

t e

kthj

ellë

taSh

preh

ni c

do p

ërsh

typj

e që

ke

ni m

arrë

nga

ky

vëzh

gim

Cila

t py

etje

kan

ë pu

shtu

ar m

endj

en

tuaj

në

rast

e vë

zhgi

mi?

Imag

jinat

ë e

drej

tuar

Lexi

m i

shpe

jtë,

disk

utim

, pë

rfun

dim

ePu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eFo

to t

ë nd

rysh

me

2Si

stem

i die

llor

Të

pakt

ën d

ikuj

t ng

a ju

i ka

ras

tisur

të

sho

hë n

donj

ë do

kum

enta

r lid

hur

me

“Bin

g- B

ang”

Tr

egoj

eni a

të q

ë di

ni n

ë kl

asë

A ju

duk

et e

bes

uesh

me

kjo

teor

i? Ps

e?

Dis

kutim

për

nj

ohur

itë p

arap

rake

Shqy

rtim

, pye

tje

disk

utim

, lex

imPu

në m

e gj

ithë

klas

ën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eFo

to t

ë nd

rysh

me

Med

iat

3

Plan

etët

, ast

eroi

dët,

kom

etat

, met

eorë

t dh

e sa

telit

ët

Seci

li ng

a ju

di d

icka

të

veca

ntë

lidhu

r m

e kë

ta t

rupa

qie

llorë

Bëjin

i të

njoh

ura

info

rmac

ione

t tu

aja

për

shok

ët e

kla

sës

A k

anë

ngja

shm

ëri

info

rmac

ione

t që

dha

të?

Cili

isht

e in

form

acio

ni m

ë i v

ecan

të q

ë dë

gjua

t?

Org

aniz

im g

rafik

i i

nfor

mac

ioni

tLe

xim

I sh

pejtë

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eIn

tern

eti

4H

ëna

e To

kës

Ndo

njër

i nga

ju m

und

të k

etë

vëzh

guar

ndo

një

eklip

s të

hën

ës, t

ë tje

rët

mun

d të

ken

ë dë

gjua

r pë

r të

Shpr

ehni

gjit

hcka

ken

i par

ë os

e di

ni li

dhur

me

eklip

sin

e hë

nës

A p

ërpu

then

për

shty

pjet

dhe

njo

huri

të

tuaj

a m

e at

o të

mës

uara

në

klas

ë?

Lexi

m i

drej

tuar

Lexi

m, r

eflek

tim,

argu

men

timPu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eM

edia

t

5To

ka, p

lane

ti ku

jeto

jmë

Ju e

ken

i par

ë gl

obin

si m

jet

dida

ktik

dh

e ke

ni v

ënë

re s

e ai

ësh

të I

shty

pur

në p

ole.

Po

asht

u e

dini

se

jo c

do p

jesë

e

glob

it nd

rico

het

njël

loj n

ga d

ielli

. A

ken

i për

gjig

jet

tuaj

a pë

r kë

të?

Imag

jinat

ë e

drej

tuar

Lexi

m i

shpe

jtëPu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eG

lobi

Page 18

18

6Q

arku

llim

i i T

okës

rr

eth

Die

llit,

paso

jat

Ju e

ken

i vën

ë re

ndr

yshi

min

e

ditë

natë

s në

stin

ë të

ndr

yshm

e.

Përp

iqun

i të

refle

kton

i për

kët

ë du

kuri

Pyet

ja s

jell

pyet

jen

Lexi

m i

info

rmac

ioni

t të

ri

Punë

në

dysh

e

Vle

rësi

m

i dos

jeve

in

divi

dual

e pë

r se

cilin

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eG

lobi

Inte

rnet

i

7Bi

sedë

1: Z

hvill

imi

i tek

nolo

gjis

ë dh

e ek

splo

rim

i i h

apës

irës

Shfa

qja

e nj

ë do

kum

enta

ri p

ër

kërk

imet

hap

sino

re d

o t’j

u kr

ijont

e nj

ë id

e të

sak

të p

ër a

vanc

imin

e

tekn

olog

jisë

për

këtë

qël

lim.

Shfa

qni n

johu

ritë

tua

ja li

dhur

me

tem

ën

Bash

këbi

sedi

mPr

ezan

tim

info

rmac

ione

sh,

foto

sh, v

ideo

sh,

përf

undi

me

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

dhe

pr

ezan

timev

e,

ndër

nxë

nës

Inte

rnet

iM

edia

t e

tjera

8Pë

rsër

itje

1:

“Sis

tem

i die

llor”

Ju t

ashm

ë ke

ni m

arrë

për

gjig

je

rret

h sh

umë

pyet

jeve

të

shtr

uara

në

këtë

kap

itull.

Prov

oni s

a të

qën

drue

shm

e i k

eni n

johu

ritë

Har

ta e

kon

cept

eve

të k

apitu

llit

Plot

ësim

klla

ster

i, ve

tëko

ntro

ll m

e an

ë të

pye

tjeve

për

pë

rsër

itje

në t

ekst

Punë

indi

vidu

ale

Vetë

vler

ësim

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0In

tern

eti

9

Proj

ekt

1: “

Forc

at

ekzo

gjen

e/en

dogj

ene-

m

odel

uese

të

fuqi

shm

e të

sip

ërfa

qes

së

Tokë

s, du

ke p

ërftu

ar

pejs

azhe

tip

ike

për

proc

esin

apo

duk

urin

ë pë

rkat

ëse.

Evi

dent

imi,

roli

dhe

rënd

ësia

e

këty

re p

ejsa

zhev

e pë

r m

jedi

sin

gjeo

grafi

k”(

Ora

e p

arë

e pr

ojek

tit)

Ju t

ashm

ë e

dini

se

c’ p

ërfa

qëso

jnë

proj

ekte

t. Z

gjid

hni n

jë t

emë

nga

ato

që v

etë

do p

ropo

zoni

dhe

or

gani

zohu

ni p

ër t

ë pu

nuar

Zgj

idhj

e pr

oble

mes

hD

isku

tim

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m m

e go

jë, i

ndiv

idua

l, pë

r ar

gum

enta

t e

përz

gjed

hjes

së

tem

ës

Gje

ogra

fia 1

0G

jeog

rafia

12

Med

iat

Inte

rnet

i Li

tera

turë

gj

eogr

afike

Biol

ogjia

, etj

Page 19

19

10

Para

qitj

a e

sipë

rfaq

es

së t

okës

në

glob

, har

të

dhe

plan

(8

orë

)

Glo

bi d

he r

rjet

i gj

eogr

afik

Ju n

ë gj

eogr

afi k

eni p

ërdo

rur

shum

ë sh

pesh

har

tën

dhe

glob

in.

A p

arap

ëlqe

ni t

ë pë

rdor

ni h

artë

n ap

o gl

obin

si m

jet

dida

ktik

? Ps

e?Po

koo

rdin

atat

gje

ogra

fike

c’

dom

ethë

nie

kanë

për

ju?

Shpj

egim

i pë

rpar

uar

Dis

kutim

, kra

hasi

m,

refle

ktim

Punë

në

dysh

e

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0G

lobi

H

arta

A

tlasi

11

Punë

pra

ktik

e 1:

“P

ërca

ktim

i i k

ohës

lo

kale

dhe

i gj

atës

isë

gjeo

grafi

ke t

ë ve

ndev

e të

ndr

yshm

e”

Përc

akto

ni k

ohën

loka

le p

ër

vend

e të

ndr

yshm

ePë

rcak

toni

koo

rdin

atat

gje

ogra

fike

të v

ende

ve t

ë nd

rysh

me

duke

u

nisu

r ng

a ko

ha lo

kale

Dis

kutim

Zgj

idhj

e si

tuat

ash

Punë

në

grup

Vle

rësi

m

në g

rup

për

punë

n e

krye

rV

lerë

sim

in

divi

dual

i ro

lit p

erso

nal

në g

rup

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

gje

ogra

fike

e bo

tës

Har

ta t

ë tje

ra

të n

drys

hme

Atla

seFl

etor

e, la

psa,

gom

ë, vi

zore

12H

arta

dhe

el

emen

tet

e sa

j

Ju t

ashm

ë ke

ni b

ërë

një

krah

asim

m

es h

artë

s dh

e gl

obit

A k

a pë

rdor

imi i

har

tës

përp

arës

i në

lidhj

e m

e gl

obin

? Po

dis

avan

tazh

e? P

se ?

Shpj

egim

i pë

rpar

uar

Dis

kutim

, kra

hasi

m,

refle

ktim

Punë

në

dysh

e

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0G

lobi

H

arta

A

tlasi

13K

lasi

fikim

i i h

arta

ve

dhe

lloje

t e

tyre

Ju k

eni n

jë p

ërvo

jë n

ë pë

rdor

imin

e

hart

ave

dhe

e ke

ni v

ënë

re s

e at

o nu

k pa

raqe

sin

të n

jëjtë

n gj

ë. Ps

e nd

odh

kjo?

Me

c’ ll

oj h

arte

ndj

ehen

i më

të

fam

iljar

izua

r? P

o pl

anin

e s

htëp

isë

së

tij a

ka

patu

r ra

st t

a sh

ohë

ndon

jëri

? A

kupt

on g

jë n

ga a

to q

ë ja

në p

araq

itur?

Para

shik

im m

e te

rma

para

prak

ëLe

xim

i sh

pejtë

, or

gani

zim

gra

fik.

Punë

në

dy g

rupe

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

për

dety

rat

e sh

tëpi

së

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

të

ndry

shm

e te

mat

ike

Atla

se

14M

etod

at e

par

aqitj

es

së d

ukur

ive

gjeo

grafi

ke n

ë ha

rta

A k

eni p

arë

ndon

jëhe

rë h

arta

të

ndër

tuar

a m

e m

etod

ën e

izol

inja

ve?

Në

rast

se

po, a

mun

deni

të

kupt

oni

info

rmac

ioni

n që

ato

japi

n?

Mar

rëdh

ënie

t py

etje

për

gjig

jeLe

xim

, di

skut

imPu

në m

e gj

ithë

klas

ën

Vle

rësi

m

i dos

jeve

pe

rson

ale

të s

ecili

t

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

të

ndry

shm

eH

artë

to

pogr

afike

Page 20

20

15

Pun

ë pr

aktik

e 2:

A. S

i të

lexo

hen

dhe

si

të p

ërdo

ren

hart

at e

nd

rysh

me

gjeo

grafi

ke

e to

pogr

afike

B.

Pro

fili t

opog

rafik

dh

e nd

ërtim

i i t

ij

Lex

oni

dhe

përd

orni

har

tat

e nd

rysh

me

gjeo

grafi

ke e

top

ogra

fike

Ndë

rton

i p

rofil

in t

opog

rafik

të

një

form

e re

lievi

Bash

këbi

sedi

m

Zgj

idhj

e si

tuat

ash

Punë

në

grup

Vle

rësi

m

në g

rup

për

punë

n e

krye

rV

lerë

sim

in

divi

dual

I ro

lit p

erso

nal

në g

rup

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

të

ndry

shm

eH

artë

to

pogr

afike

16Pë

rsër

itje

2:”H

arto

grafi

a”

Ju t

ashm

ë ke

ni m

arrë

për

gjig

je

rret

h sh

umë

pyet

jeve

të

shtr

uara

në

këtë

kap

itull.

Prov

oni s

a të

qën

drue

shm

e i k

eni n

johu

ritë

Org

aniz

im g

rafik

i i

nfor

mac

ioni

t të

mar

ëPl

otës

im k

llast

eri,

vetë

kont

roll

me

anë

të p

yetje

ve p

ër

përs

ëritj

e në

tek

stPu

në in

divi

dual

e

Vetë

vler

ësim

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0T

ipa

të n

drys

hëm

ha

rtas

hG

lobi

17Te

stim

1: “

Sist

emi

diel

lor,

Har

togr

afia”

Ju t

ashm

ë e

dini

se

qënd

rush

mër

ia

e nj

ohur

ive

tuaj

a m

atet

me

një

vler

ësim

për

mbl

edhë

s që

ësh

të I

dety

rues

hëm

për

cdo

fund

tre

muj

ori

Përd

orim

in

form

acio

ni,

anal

izë

punë

e p

avar

ur

indi

vidu

ale

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

për

seci

linV

lerë

sim

pë

rmbl

edhë

s

Flet

a e

test

it në

të

një

jtin

form

at

për

cdo

nxën

ës

18

atm

osfe

ra(1

4 or

ë)

Përb

ërja

dhe

str

uktu

ra

e at

mos

ferë

s

Ju e

din

i rën

dësi

në e

atm

osfe

rës

për

jetë

n në

tok

ë, si

kurs

e pa

dys

him

që

keni

dëg

juar

për

vri

mën

e o

zoni

t dh

e pr

oble

mat

ikat

që

ajo

krijo

n.Pë

rpiq

uni t

ë gj

eni p

ërgj

igje

pë

r py

etje

të

tilla

si?

Si q

ëndr

on a

tmos

fera

rre

th t

okës

?C

ilët

nga

përb

ërës

it e

saj j

anë

më

të r

ëndë

sish

ëm?

Ku

gjen

det

ozon

i?Ps

e ës

htë

dëm

tuar

sht

resa

e o

zoni

t?

Har

ta e

kon

cept

itLe

xim

, dis

kutim

Kri

jim h

arte

ko

ncep

tiPu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jet

dida

ktik

Med

iat

19 R

reza

timi d

iello

r

Ju e

ken

i vën

ë re

që

rrez

atim

i që

tok

a m

err

nga

diel

li ës

htë

i nd

rysh

ëm n

ë ko

hë d

he h

apës

irë

A k

eni n

donj

ë m

endi

m t

uajin

për

kët

ë?

Shën

ime

të

stru

ktur

uara

Lexi

m, o

rgan

izim

gr

afik

Punë

në

dysh

e os

e gr

upe

të v

ogla

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

për

dety

rat

e sh

tëpi

së d

he

përg

jigje

t m

e go

jë, n

dër

nxën

ës

Gje

ogra

fia 1

0Fo

to, m

jete

di

dakt

ike

Page 21

21

15

Pun

ë pr

aktik

e 2:

A. S

i të

lexo

hen

dhe

si

të p

ërdo

ren

hart

at e

nd

rysh

me

gjeo

grafi

ke

e to

pogr

afike

B.

Pro

fili t

opog

rafik

dh

e nd

ërtim

i i t

ij

Lex

oni

dhe

përd

orni

har

tat

e nd

rysh

me

gjeo

grafi

ke e

top

ogra

fike

Ndë

rton

i p

rofil

in t

opog

rafik

të

një

form

e re

lievi

Bash

këbi

sedi

m

Zgj

idhj

e si

tuat

ash

Punë

në

grup

Vle

rësi

m

në g

rup

për

punë

n e

krye

rV

lerë

sim

in

divi

dual

I ro

lit p

erso

nal

në g

rup

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

të

ndry

shm

eH

artë

to

pogr

afike

16Pë

rsër

itje

2:”H

arto

grafi

a”

Ju t

ashm

ë ke

ni m

arrë

për

gjig

je

rret

h sh

umë

pyet

jeve

të

shtr

uara

në

këtë

kap

itull.

Prov

oni s

a të

qën

drue

shm

e i k

eni n

johu

ritë

Org

aniz

im g

rafik

i i

nfor

mac

ioni

t të

mar

ëPl

otës

im k

llast

eri,

vetë

kont

roll

me

anë

të p

yetje

ve p

ër

përs

ëritj

e në

tek

stPu

në in

divi

dual

e

Vetë

vler

ësim

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0T

ipa

të n

drys

hëm

ha

rtas

hG

lobi

17Te

stim

1: “

Sist

emi

diel

lor,

Har

togr

afia”

Ju t

ashm

ë e

dini

se

qënd

rush

mër

ia

e nj

ohur

ive

tuaj

a m

atet

me

një

vler

ësim

për

mbl

edhë

s që

ësh

të I

dety

rues

hëm

për

cdo

fund

tre

muj

ori

Përd

orim

in

form

acio

ni,

anal

izë

punë

e p

avar

ur

indi

vidu

ale

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

për

seci

linV

lerë

sim

pë

rmbl

edhë

s

Flet

a e

test

it në

të

një

jtin

form

at

për

cdo

nxën

ës

18

atm

osfe

ra(1

4 or

ë)

Përb

ërja

dhe

str

uktu

ra

e at

mos

ferë

s

Ju e

din

i rën

dësi

në e

atm

osfe

rës

për

jetë

n në

tok

ë, si

kurs

e pa

dys

him

që

keni

dëg

juar

për

vri

mën

e o

zoni

t dh

e pr

oble

mat

ikat

që

ajo

krijo

n.Pë

rpiq

uni t

ë gj

eni p

ërgj

igje

pë

r py

etje

të

tilla

si?

Si q

ëndr

on a

tmos

fera

rre

th t

okës

?C

ilët

nga

përb

ërës

it e

saj j

anë

më

të r

ëndë

sish

ëm?

Ku

gjen

det

ozon

i?Ps

e ës

htë

dëm

tuar

sht

resa

e o

zoni

t?

Har

ta e

kon

cept

itLe

xim

, dis

kutim

Kri

jim h

arte

ko

ncep

tiPu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

indi

vidu

al,

ndër

nxë

nës

Vle

rësi

m i

përg

jigje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0M

jet

dida

ktik

Med

iat

19 R

reza

timi d

iello

r

Ju e

ken

i vën

ë re

që

rrez

atim

i që

tok

a m

err

nga

diel

li ës

htë

i nd

rysh

ëm n

ë ko

hë d

he h

apës

irë

A k

eni n

donj

ë m

endi

m t

uajin

për

kët

ë?

Shën

ime

të

stru

ktur

uara

Lexi

m, o

rgan

izim

gr

afik

Punë

në

dysh

e os

e gr

upe

të v

ogla

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

për

dety

rat

e sh

tëpi

së d

he

përg

jigje

t m

e go

jë, n

dër

nxën

ës

Gje

ogra

fia 1

0Fo

to, m

jete

di

dakt

ike

20Te

mpe

ratu

ra e

ajr

it

Patje

tër

që a

skus

h ng

a ju

nuk

ndj

ehet

ko

mod

në

tem

pera

ture

të

ulët

a ap

o të

lart

a dh

e m

undo

heni

t’i

shm

ange

ni

atyr

e. P

ërfy

tyri

mi i

par

ë që

ju v

jen

në m

endj

e lid

het

me

vend

et q

ë ja

në

të n

groh

ta n

ë di

mër

dhe

të

ftoht

a në

ver

ë, at

y ku

do

doni

m t

ë is

him

Pse

vend

e të

ndr

yshm

e ka

në

tem

erat

ura

të n

drys

hme?

Jepn

i m

endi

me

lidhu

r m

e kë

të

Org

aniz

im g

rafik

i i

nfor

mac

ioni

tLe

xim

I sh

pejtë

Punë

në

2 gr

upe

të m

ëdha

Vle

rësi

m

i dos

jeve

pe

rson

ale

të s

ecili

tV

lerë

sim

in

divi

dual

nd

ër n

xënë

s, i p

ërgj

igje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0 M

jete

did

aktik

eH

artë

iz

oter

mas

h

21

Punë

pra

ktik

e 3:

“

Mat

ja d

he ll

ogar

itja

e te

mpe

ratu

rës

së a

jrit”

- l

loga

risn

i tem

pera

ture

n m

esat

are

dito

re, m

ujor

e e

vjet

ore

- l

loga

ritn

i am

plitu

dën

dito

re e

vj

etor

e të

tem

pera

turë

s-

kth

eniI

tem

pera

turë

n e

mat

ur

në t

erre

n në

niv

elin

e d

etit

- n

jihun

i me

apar

atet

e m

atje

s së

tem

pera

turë

s

Dis

kutim

Pu

në m

e të

dhë

nat

Punë

në

grup

e

Vle

rësi

m

në g

rup

për

punë

n e

krye

rV

lerë

sim

in

divi

dual

i ro

lit p

erso

nal

në g

rup,

për

nxën

ës t

ë ca

ktua

r

Gje

ogra

fia 1

0Ta

bela

të

dhën

ash

stat

istik

ore

për

tem

pera

tura

t m

arrë

nga

bot

ime

të n

drys

hme

Flet

oret

e p

unës

pr

aktik

eLa

psa,

gom

ë vi

zore

22U

ji në

atm

osfe

rë

Ju, s

hpes

h ke

ni d

ëgju

ar p

ër k

limën

e

vend

bani

mit

tuaj

, të

cilë

sohe

t si

me

shum

ë, m

e pa

k, os

e pa

lagë

shtir

ë.Pë

rpiq

uni t

ë re

flekt

oni p

se d

isa

vend

e ja

në m

ë të

lagë

shta

e

disa

të

tjera

më

të t

hata

?N

dërk

ohë

disa

nga

pro

dukt

et e

ko

nden

sim

it i k

eni p

arë

në je

tën

tuaj

të

përd

itshm

e. A

ju k

a sh

kuar

në

men

dje

si fo

rmoh

en a

to?

Mar

rëdh

ënie

t py

etje

për

gjig

jeLe

xim

, di

skut

imPu

në m

e gj

ithë

klas

ën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i për

gjig

jeve

m

e go

jë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

Page 22

22

23

Punë

pra

ktik

e 4:

“N

dërt

imi d

he

inte

rpre

timi i

gra

fikëv

e dh

e i d

iagr

amev

e të

res

hjev

e”

-ndë

rton

i gra

fikët

dhe

dia

gram

at

e ec

uris

ë vj

etor

e të

rre

shje

ve-

anal

izon

i, in

terp

reto

ni d

he

nxie

rrni

për

fund

ime

për

ecur

inë

vjet

ore

të r

resh

jeve

- kr

ahas

oni

ecur

inë

vjet

ore

të r

resh

jeve

pë

r gj

erës

i gje

ogra

fike

të n

drys

hme

Dis

kutim

Pu

në m

e të

dhë

nat

Punë

në

grup

e

Vle

rësi

m

në g

rup

për

punë

n e

krye

rV

lerë

sim

in

divi

dual

i ro

lit p

erso

nal

në g

rup,

për

nxën

ës t

ë ca

ktua

r

Gje

ogra

fia 1

0Ta

bela

të

dhën

ash

stat

istik

ore

për

rres

hjet

mar

rë

nga

botim

e të

nd

rysh

me

Flet

oret

e p

unës

pr

aktik

eLe

tër

mili

met

rike

Laps

a, go

më

vizo

re

24Tr

ysni

a at

mos

feri

ke

dhe

mas

at a

jrore

Trys

nisë

ndr

yshe

i th

emi”

pre

sion

”, “s

htyp

je”.

Refl

ekto

ni s

e ku

jt i d

etyr

ohet

sh

typj

a që

ush

tron

atm

osfe

ra. K

ur k

jo

do is

hte

më

e m

adhe

? Po

më

e vo

gël?

Shpj

egim

i pë

rpar

uar

Dis

kutim

, kra

hasi

m,

refle

ktim

Punë

në

dysh

e

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i për

gjig

jeve

m

e go

jë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

25

Punë

pra

ktik

e 5:

“L

loga

ritja

e s

tudi

mi i

nd

rysh

imit

të t

rysn

isë

në d

rejti

m v

ertik

al”

-

Gje

ni t

rysn

inë

atm

osfe

rike

në

lart

ësi

të n

drys

hme

kur

njih

et tr

ysni

a në

niv

el

të d

etit

dhe

anas

jellt

as-

G

jeni

la

rtës

inë

e nj

ë ve

ndi k

ur n

jihet

tr

ysni

a at

mos

feri

ke

Dis

kutim

Z

gjid

hje

situ

atas

h us

htri

mor

e,

përf

undi

me

Punë

në

grup

Vle

rësi

m

në g

rup

për

punë

n e

krye

rV

lerë

sim

in

divi

dual

i ro

lit p

erso

nal

në g

rup,

për

nxën

ës t

ë ca

ktua

r

Gje

ogra

fia 1

0Ta

bela

të

dhën

ash

stat

istik

ore

për

trys

ninë

Fl

etor

et e

pun

ës

prak

tike

Mak

inë

lloga

ritë

seLa

psa,

gom

ë vi

zore

26

Erër

at d

he ll

ojet

e t

yre

Ju e

ndi

eni p

rani

në e

erë

s dh

e e

dallo

ni q

ë aj

o në

ditë

të

ndry

shm

e ës

htë

e nd

rysh

me.

Përp

iqun

i të

konk

ludo

ni s

e ci

lat

kara

kter

istik

a të

saj

janë

sh

pesh

herë

të

ndry

shm

e

Shpj

egim

i

përp

arua

rD

isku

tim, k

raha

sim

, re

flekt

imPu

në m

e gj

ithë

klas

ën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i për

gjig

jeve

m

e go

jë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

Atla

se

Page 23

23

27M

uson

et d

he

erër

at lo

kale

A k

eni d

ëgju

ar n

ga m

ë të

rri

turi

t pë

r nd

onjë

erë

tip

ike

të z

onës

ku

bano

ni?

Në

qoftë

se

po, s

hpje

goni

pse

kjo

erë

ës

htë

tipik

e ve

tëm

për

zon

ën t

uaj?

Dis

kutim

për

nj

ohur

itë p

arap

rake

Lexi

m, d

isku

tim,

refle

ktim

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i për

gjig

jeve

m

e go

jë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

Atla

se

28Er

ërat

cik

loni

ke

dhe

antic

iklo

nike

Ësht

ë e

sigu

rtë

që s

hum

ica

juaj

ka

në p

arë

ndon

jë d

okum

enta

r që

lid

het

me

cikl

onet

dhe

tor

nado

.C

’ tip

are

të t

yre

keni

fiks

uar?

Shik

oni k

ëto

foto

të

torn

adov

e.

C’ j

u bë

n pë

rsht

ypje

?

Mba

jtja

e st

rukt

urua

r e

shën

imev

eO

rgan

izim

gra

fik

i in

form

acio

nit,

disk

utim

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al i

dety

rave

të

shtë

pisë

, për

se

cilin

nxë

nës

Gje

ogra

fia 1

0V

ideo

nga

in

tern

etFo

to c

iklo

nesh

, an

ticik

lone

sh,

torn

ados

hH

arta

e b

otës

Atla

set

29M

oti d

he k

lima

Ju s

hpes

h he

rë k

eni d

ëgju

ar p

ërca

ktim

et

“klim

ë e

butë

” os

e “k

limë

e as

hpër

”.Si

men

doni

, nga

cilë

t el

emen

t ni

sem

i pë

r të

bër

ë pë

rcak

time

të t

illa?

Org

aniz

im g

rafik

i i

nfor

mac

ioni

tLe

xim

, dis

kutim

, pl

otës

im k

llast

eri

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

i det

yrav

e të

sht

ëpis

ë, nd

ër n

xënë

s

Gje

ogra

fia 1

0G

jeog

rafia

12

30Sh

përn

darj

a e

klim

ave

në r

ruzu

llin

tokë

sor

Në

zon

ën k

u ju

ban

oni,

si d

o ta

për

cakt

onit

klim

ën?

Përp

iqun

i të

jepn

i arg

umen

tat

tuaj

lid

hur

me

tipar

et q

ë aj

o ka

Lexi

m i

drej

tuar

Lexi

m, r

eflek

tim,

orga

nizi

m g

rafik

i

info

rmac

ioni

tPu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

i dos

jeve

pe

rson

ale

të s

ecili

t

Gje

ogra

fia 1

0 G

jeog

rafia

12

Har

ta e

bot

ësA

tlase

t

31Pë

rsër

itje

3:”A

tmos

fera

”

Ju t

ashm

ë ke

ni n

johu

ri r

reth

duk

uriv

e e

proc

esev

e që

ndo

dhin

në

atm

osfe

rëO

rgan

izon

i një

klla

ster

që

shpr

eh li

dhje

t m

es t

yre

Dis

kutim

Pe

më

konc

epte

sh,

plot

ësim

klla

ster

i, ve

tëko

ntro

ll m

e an

ë të

pye

tjeve

për

pë

rsër

itje

në t

ekst

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vetë

vler

ësim

V

lerë

sim

in

divi

dual

, nd

ër n

xënë

s i p

ërgj

igje

ve

me

gojë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

Atla

set

Page 24

24

32

hid

rosf

era

(9 o

rë)

Ujë

rat

në n

atyr

ë dh

e kl

asifi

kim

i i t

yre

Ju e

ken

i vën

ë re

dal

limin

the

lbës

or

mid

is u

jit t

ë de

tit d

he u

jëra

ve

të li

qene

ve, l

umen

jve

etj.

Cili

ësh

të k

y da

llim

N. q

. s d

o bë

nit

një

ndar

je

para

prak

e të

ujë

rave

në

kate

gori

, ci

li do

isht

e ka

tego

rizi

mi j

uaj?

Imag

jinat

ë e

drej

tuar

Lexi

m i

shpe

jtë,

disk

utim

, refl

ektim

Punë

në

dysh

e

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i për

gjig

jeve

m

e go

jë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

Atla

set

33Va

lët

deta

re (

oqea

nike

) dh

e ba

ticat

e z

batic

at

Nga

vëz

hgim

et t

uaja

, kur

jeni

me

push

ime

pran

ë de

tit, p

atje

tër

që ju

ka

në b

ërë

përs

htyp

je v

alët

e la

rta.

Jepn

i ndo

një

men

dim

tua

jin p

se

ngan

jëhe

rë v

alët

kan

ë pë

rmas

a të

mëd

ha e

nga

njëh

erë

jo?

Pyet

ja s

jell

pyet

jen

Lexi

m, d

isku

tim,

përf

undi

me

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

i det

yrav

e të

sht

ëpis

ë, nd

ër n

xënë

s

Gje

ogra

fia 1

0M

jete

did

aktik

eFo

to t

ë nd

rysh

me

të

shfr

ytëz

imit

të

batic

ë zb

atic

ave

34R

rym

at o

qean

ike

(det

are)

Ju k

eni p

arë

lum

enj t

okës

orë.

Të

tillë

do

përp

iqen

i t’i

përf

ytyr

oni

edhe

rry

mat

oqe

anik

eK

raha

soni

, pas

një

lexi

mi t

ë sh

pejtë

kë

ta lu

men

j me

njër

i tje

trin

Org

aniz

uesi

gra

fik

i ana

logj

isë

Lexi

m i

shpe

jtë,

krah

asim

Punë

me

gjith

ë kl

asën

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i për

gjig

jeve

m

e go

jë

Gje

ogra

fia 1

0H

arta

e b

otës

Atla

set

35U

jëra

t në

ntok

ësor

e dh

e bu

rim

et

Shum

ë pr

ej ju

sh s

apo

përm

ende

t fja

la “

buri

m”

kanë

ndj

esin

ë e

ujit

të

past

ër, t

ë ku

lluar

dhe

të

ftoht

ë, si

dhe

pë

rfyt

yrim

in e

ven

dndo

dhje

s së

tij

në

një

pejs

azh

të b

ukur

. A n

dodh

gjit

hmon

ë kë

shtu

? K

raha

soni

dije

t tu

aj m

e at

o që

do

mer

rni r

isht

az. A

për

puth

en?

Dis

kutim

për

nj

ohur

itë p

arap

rake

Lexi

m i

shpe

jtë,

disk

utim

, pë

rfun

dim

ePu

në n

ë dy

she

Vle

rësi

m

i dos

jeve

pe

rson

ale

të s

ecili

t

Gje

ogra

fia 1

0G

jeog

rafia

12

Har

ta e

Sh

qipë

risë

36Lu

men

jtë

Në

zonë

n tu

aj t

ë ba

nim

it, p

atje

tër

që g

jend

et n

jë lu

më

ose

përr

ua.

Si e

dal

loni

ju, n

ëse

keni

të

bëni

m

e nj

ërin

ose

me

tjetr

in?

A k

eni d

ëgju

ar g

jatë

kët

ij di

mri

që

ndon

jë n

ga lu

men

jtë e

Shq

ipër

isë,

të k

etë

shka

ktua

r pë

rmby

tje?

Jepn

i men

dim

in t

uaj p

ër a

rsye

t ps

e nd

odhi

n kë

to p

ërm

bytje

Para

shik

im m

e te

rma

para

prak

ëLe

xim

i sh

pejtë

, di

skut

im, p

unë

me

hart

ënPu

në n

ë gr

upe

Vle

rësi

m

indi

vidu

al

ndër

nxë

nës,

i aftë

sisë

për

t’u

ori

entu

ar

në h

artë

.

Gje

ogra

fia 1

0G

jeog

rafia

12

Har

ta e

Sh

qipë

risë