1
NATIONAL ASSEMBLY OF
SEYCHELLES
Tuesday 19th April 2011
The Assembly met at 9am
National Anthem
Mr. Speaker in the chair
MR SPEAKER
Bonzour tou bann Manm Lasanble
Nasyonal, bonzour ek son
delegasyon, bonzour tou bann
envite dan galeri, bann etidyan
segonder, bonzour tou bann dimoun
ki pe ekout nou dan lakour. Ozordi
lo nou Order Paper nou annan nou
2 kestyon e en statement ki pou
ganny fer par Minis Shamlaye ki
Minis pou Devlopman Sosyal e
Kiltir.
Nou ava komans parey labitid
avek kestyon. Kestyon 41 par
Onorab Sandy Arissol me Onorab
Arissol in endik ek mwan ki i pe
retir - pa retir son kestyon me plito
anvi ki son kestyon pou ganny pran
dan statement par Minis akoz i tous
en size ki pe al ganny leve dan son
statement. Then i ava rezerv son
kestyon letan bann kestyon i leve lo
Statement. So nou ava al lo kestyon
42 Onorab Arissol.
HON SANDY ARISSOL
Mersi Mr. Speaker, bonzour Minis,
bonzour tou manm, teknisyen, bann
etidyan dan galeri e tou bann ki pe
ekoute dan lakour. Mon kestyon
pou Minis; Eski Minis i kapab
eksplik sa Lasanble ki’n arive ek sa
plan pou konstrir en half way home
pou bann dimoun ki annan
problenm sosyal e ki bezwen en
landrwa. Mersi.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mr Speaker bonzour, bonzour tou
Manm Onorab, bonzour toulmonn.
Mr Speaker si mon konpran Onorab
byen i pe koz lo en landrwa reste
pou dimoun ki annan problenm
sosyal e ki napa landrwa reste. A ma
konesans napa en plan pou fer en
home pou bann tel dimoun. An
menmtan mon konnen ki i annan en
sitiasyon kot i annan serten dimoun
pa pe reste kot zot ouswa kot zot
fanmiy e pe plito dormi deor sirtou
lavil. Konsernan sa sitiasyon
Departman Devlopman Sosyal pe
travay lo sa size ek lezot size ki liye
avek pour vwar ki mezir apropriye ki
gouvernman ek lasosyete i kapab
pran pou amelyor keksoz. Mersi Mr
Speaker.
HON SANDY ARISSOL
Mr Speaker mersi. Mon ti a kontan
demann Minis si i kapab eksplik
nou avek sif si ou annan, kantite
zanfan, madanm, e menm zonm ki
pe fer fas avek problenm sosyal ki
relye avek vyolans domestik oubyen
avek lezot labi ki annan dan nou pei
avek bann krim ki’n ogmante.
Dezyenmman mon ti a kontan
demann Minis anvi ki Parti Lepep
napa en plan pou konstrir en Half
2
Way Home pou bann dimoun ki
annan problenm sosyal e nou nou a
fer li nou devwar apre le 21 May pou
konstrir enn…
MR SPEAKER
Onorab kestyon.
HON ARISSOL
Mon ti a kontan demann Minis Mr
Speaker mon kestyon, eski Minis i
kapab eksplik nou alor si ka labi
ki’n ogmante dan nou pei ozordi i pa
relye e kontinyen annan labi sirtou
parmi bann zanfan avek bann
madanm akoz senpleman zot napa
en landrwa pou ale letan zot case pe
go on oubyen letan zot problenm pe
sey ganny rezourd par bann
travayer sosyal. Mersi Mr. Speaker.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mr Speaker mon napa sif pou dir ki
kantite Madanm, ki kantite zanfan
ki kantite zonm ki bann viktim
vyolans domestik, mon napa bann
sif avek mwan la ozordi me sa ki
mon kapab dir se ki vyolans
domestik i en konsern pou nou
sosyete, i en konsern pou bann
travayer departman devlopman
sosyal. Mr Speaker si ou permet
mwan osi dir en pti mo lo sa
kestyon, premye kestyon ki Msye
Arissol in demande; mon ti a kontan
dir ki nou a en moman kot nou pe
regard plizyer laspe sitiasyon sosyal
dizon negativ ki afekte nou
popilasyon e serten dimoun an
partikilye. Mon krwar ki nou tou
nou rekonnet ki problenm trafik
drog, labi drog, i en problenm mazer
ki liye avek bokou lezot problem.
Nou pe regard bann progranm ki
nou deza annan konsernan dimoun
ki’n vin viktim drog e ki liye avek
plizyer problem. Par egzanp sant
Mont Royale ki annan en
leksperyans plis ki 10 an pe byento
prezant nou avek serten sizesyon.
Centre d’Accueil La Rosière ki pe osi
fer en travay enportan i osi annan
lanbisyon pou ogmant zot servis,
Minister Lasante pe konstrir en
Wellness Centre Les Canelles.
I annan dimoun ki pe dir nou
fodre fer progranm prevansyon pli
konsantre e pli for pou serten
adolesan ki mank gidans ki dan risk
tonm dan problenm petet zot menm
sa bann adolesan ki en zour pou vin
dimoun ki reste deor akoz zot
fanmiy nepli kapab avek zot ouswa
zot menm zot zot rezet zot fanmiy
akoz zot pa oule respekte serten
norm familyal ou sosyal. I kler ki
plizyer dimoun enkli bann Onorab i
konsernen avek plizyer problenm
sosyal. Sa ki osi kler se ki ler nou
met en kelkon progranm anplas nou
bezwen fer li avek tou
konsiderasyon, tou planifikasyon
neseser, nou donn li tou sans reisir
e i osi kler ki progranm i bezwen
resours, resours finansye
sertennman me osi e tre tre
enportan dimoun e dimoun fodre
annan formasyon neseser. I
enportan ki nou annan en lapros
3
global. Nou pe kontiny nou
konsiltasyon ek bann partner, nou
rekonnet lenportans adres bann
problenm e avek plis efikasite e osito
ki posib. Mersi Mr Speaker.
HON JEAN-FRANCOIS FERRARI
Mersi Mr Speaker. Mon ti a kontan
dir bonzour tou dimoun ki prezan e
bann dimoun dan lakour.
Mr Speaker mon ti a kontan
demann avek Minis vi ki bann
dernyen statistik ki’n ganny release
par National Statistics Bureau i
montre ki la mazorite si non tou
bann endikater sosyal in pas dan
negatif tel ki drog, SIDA, labi lalkol,
vyolans domestik, vol avek vyolans e
tou bann keksoz koumsa tousala in
pas dan en sitiasyon negatif sa
derNyen 6 an. ki bann reaksyon e
bann prograNm imedyat ki Minister
Zafer Sosyal pe pran pou zot
konmans adres sa bann size.
Dezyennman, mon ti a kontan
demann avek Minis vi ki bann
lazans enternasyonnal in rekonnet
ki enn bann gran sours sa bann
problenm sosyal se difikilte
ekonomik ek lapovrete, eski Minis i
Kapab dir avek nou Lasanble si son
gouvernman pou fer en zefor pou li
tir enpe son pep dan lapovrete e
donn li en meyer nivo lavi, en meyer
lapey e bann kondisyon kot i kapab
viv enpe pli byen. Mersi.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mr Speaker mon krwar ki Onorab e
tou dimoun i konnen ki sa
gouvernman i konsernen avek
byennet lepep Seselwa e mon krwar
Onorab i konnen osi byen ki mwan
tou bann progranm ki egziste pou
fer ki bann sitiasyon ekonomik ki i
annan dan nou pei, ki egziste
partou dan lemonn i apeze kot i
kapab. I kler ki i osi annan bann
program, bokou progranm ki deza
egziste pou fer fas avek sa bann
problenm sosyal ki Onorab in fer
referans avek o komansman son
kestyon. Nou oule ki bann problenm
sosyal i diminyen, nou annan
travayer sosyal, nou annan bann
diferan progranm e sa ki nou pe fer
osi se pou travay an pli gran
partenarya avek tou lezot lazans
dan gouvernman avek lasosyete
sivil, avek bann NGO’s avek legliz e
bann group relizye e nou’n
entrodwir, i annan 2an, pe al lo 2 an
bann district task force ki li son
stratezi travay se pou travay avek
tou bann lazans o nivo en distrik
ensi ki avek tou bann dimoun bonn
volonte onivo en distrik pou kapab
idantifye serten problenm spesifik ki
en distrik ouswa en kominote pe fer
fas avek e vwar ansanm ki manyer
pou adres sa bann problem.
Mr Speaker mon ti a kontan
osi dir ki gouvernman byensisr i
annan en rol pou li ki i annan lord,
ki annan disiplin dan lasosyete me i
pa rol zis gouvernman, i rol tou
4
dimoun, i rol fanmiy, i rol
lakominote, i rol tou endividi. Mersi
Mr. Speaker.
HON MARIE LOUSIE POTTER
Mersi Mr. Speaker, bonzour tou
manm Onorab e tou dimoun ki la
prezan. Mr. Speaker anvi
deklarasyon konmkwa i annan en
kantite dimoun, ou persepyon
konmkwa i annan en kantite
dimoun ki pe dormi an deor dan
lavil an se moman, anvi sa fo
persepsyon konmkwa ki i annan en
kantite dimoun ki pe dormi lo
semen e sirtou dan viktorya aswar
mon ti a kontan demann Minis si
Departman Sosyal in fer en survey,
en letid e si i kapab dir nou konbyen
egzakteman apepre, ki kantite sa
kategori dimoun nou pe koz lo la, ki
zot back ground. E dezyenmman,
eski Minis i kapab donn nou detay -
in koz lo bann diferan progranm
sosyal pou alleviate bann povrete
dan Sesel, eski i kapab donn pou
lenformasyon nou Lasanble, sirtou
bann Manm dan lopozisyon detay sa
bann diferan progranm ki egziste
ozordi, larzan ki gouvernman in met
a dispozisyon Departman Sosyal e
tou bann sekter ki travay lo sa nivo,
ki sa bann progranm e ki kalite
sipor e travay pe ganny fer pou ed
sa bann fanmiy ki enn zot pros in
tonm dan sa dekadans si mon
kapab servi sa term pou zot a zot
tour siport zot pou pran zot
responsabilite vizavi zot sa bann
manm zot fanmiy ki’n tonm dan sa
bann sitiasyon parey. Mersi bokou.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mr Speaker mon pa kontan koz an
term sif akoz mon krwar sa
problenm dimoun ki dormi deor i
annan diferan fason ou vwar sa
sitiasyon. I annan dimoun ki parfwa
i dormi deor, i annan dimoun ki
annan landrwa reste ki li pou en
rezon ou en lot i paret i kontan
tanzantan roam enn pti pe, i annan
dimoun ki zot dir mwan i al Bazar
Viktorya i pa pran transpor pou
retourn kot li, serten swar i dormi
deor. Mon’n sey rod bann sif pou
vwar lekel vreman bann dimoun ki
vreman destitute e mon pa pou donn
sa sif me selman en lazans ki nou’n
kontakte pou travay lo la in donn
nou en sif ki si mon dir zot tou zot
pou kriye pou dir i pa vre, i tro pti
gin.
Mon krwar i annan en travay
pou definir egzakteman ki bann
bezwen ki annan an term dimoun ki
annan sa bann problenm sosyal e
rod stratezi, stratezi apropriye pou
adres sa bann problem. Stratezi
apropriye pa neseserman vedir met
an plas nouvo lenstitisyon, i kapab
osi vedir ki nou devret ranforsi
serten progranm ki nou annan. An
term sa dezyenm keksoz ki Manm
Onorab in demande, bann keksoz ki
egziste me mon krwar tou dimoun i
konnen sa bann program ki egziste.
Sa ki mon ti a kontan met lanfaz lo
5
la se travay ki bann travayer sosyal
pe fer. Nou annan en sistenm kot
nou annan en travayer sosyal dan
sak distrik, sa i nou lanbisyon pou
annan enn dan sak distrik, i kapab
annan enn de distrik kot i annan
dimoun ki pe cover akoz pou le
moman napa, nou annan travayer
sosyal ki pe fer formasyon, dan
training. Nou travayer sosyal in vin
met lanfaz lo travay pros avek
dimoun, pros avek distrik
administrator, pros avek lapolis dan
distrik, pros avek ners, pros avek
lekol pou nou kapab annan sa fason
travay entegre, holistic. Mon krwar
nou dan en staz kot olye vwar
progranm nou devret vwar stratezi
travay e nou pe met bokou lanfaz lo
la. Nou departman in osi komanse
depi lannen pase en seri sesyon
parenting avek dimoun dan landrwa
travay. E i annan osi lezot lazans, i
annan NCC i annan CARE, i annan
Madanm Adrienne ki osi fer bann
sesyon konsernan parenting,
konsernan lavi familial, konsernan
ki manyer pou deal avek bann
dimoun enpe difisil dan nou fanmiy.
I annan nou servis probasyon ki osi
travay tre etwatman avek fanmiy, i
annan family tribunal ki en lenstans
ki egziste depi enpe letan ki deal
avek bann problenm ki’n monte,
vyolans domestic, ouswa bann
problenm fanmiy ki’n monte sirtou
santre lo byennet zanfan. I annan
tou sa bann progranm me byensir
parey mon dir, nou nou oule revwar
enpe ki manyer bann keksoz i marse
e sirtou revwar ki manyer nou
kapab travay an sinerzi avek lezot
lazans gouvernman avek NGOs avek
legliz. E byensir pou kontre kare
bann problenm ekonomik ki serten
nou dimoun ki nou tou nou fer fas
avek sirtou serten nou dimoun i
annan osi sistenm Social Welfare
Agency ki’n set up e ki donn en
serten relief bann fanmiy. Mersi Mr.
Speaker.
MR SPEAKER
Napa okenn siplemanter, nou ava al
lo statement. Mon ava envit Minis
pou fer son statement ek Lasanble, e
statement parey nou konnen i lo
provizyon pou devlopman kiltirel e
artistik.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mon apresye ganny sa lokazyon pou
koz lo provizyon pour devlopman kiltirel e artistik dan sa letan devan nou. Mon pe koz pli spesifikman lo
en proze pou devlopman kiltirel atraver devlopman diferan laform lar. Departman kiltir ek
gouvernman i konsider devlopman kiltirel koman en dimansyon
enportan menm esansyel dan devlopman nasyonal. La ki nou dan en lepok kot bokou lanfaz pe mete lo
devlopman ekonomik, lo promosyon biznes, lo lendistri ek prodiksyon, i
osi enportan ki nou promouvwar devlopman kiltirel e artistik.
Kiltir ek lar, diferan laform lar, i enportan akoz zot annan pou fer avek lidantite en pep, avek sa ki i
ete, avek son pase, son aktyalite ek son laspirasyon, son devlopman ek
6
son lavenir. Aktivite kiltirel e artistik i osi enportan akoz i form parti
lekonomi. Diferan prodiksyon artistik par egzanp pyes teat,
piblikasyon liv, spektak ek lezot laform prodiksyon mizikal, ladans, film, lanmod, design, tousala i form
parti sa ki nou apel lendistri kiltirel, cultural industries ouswa creative industries.
Lendistri kiltirel i kapab kontribye bokou dan lekonomi en pei, i kapab devlope pou vin en
sekter ki kree bokou lanplwa. Depi en serten letan, plizyer dimoun in met devan lide pou annan en
landrwa pou devlopman lar.
National Arts Council, Konsey Nasyonal Lar ek Departman Kiltir ansanm avek dimoun enterese avek
devlopman artistik ek kiltirel in devlop en konsept vilaz lar, en arts village. Bi en tel vilaz se devlopman kiltirel atraver promosyon ek
lavansman lar dan nou pei. Son bann lobzektif se pou annan en sant pour devlopman zenn ensi ki
profesyonnel lanmizik ek lezot laform lar. Annan fasilite apropriye ki a permet lorganizasyon spektak
mizikal ek diferan levennman artistik, e ensi promouvwar lendistri
mizikal e artistik. Ankouraz en varyete divertisman de kalite lo en baz regilye pou diferan sekter
popilasyon Sesel enkli ki touris etranze. Kree lanplwa dan sekter
lendistri kiltirel, kree en sours reveni ki a servi pou fonksyonnman sa vilaz limenm e pou promosyon
artistik Seselwa.
Nou anvizaze ki bann fasilite dan vilaz lar i a enkli fasilite pour
bann performing arts tel ki spektak lanmizik, ladans, teat, galeri lar ou
lar vizyel, ek diferan lekspozisyon. En seri latelye kot artis, diferan laform lar i a kapab travay. Fasilite
pou fer kour formasyon pou artis, pou travayer dan bann domenn
asosye avek lar ensi ki pou lezot dimoun spesyalman bann zenn. En sant lenformasyon pour mizisyen ek
artis ki ankouraz lev kalite e fasilit leksportasyon lanmizik ek lar Sesel. Landrwa pou renyon ek konferans,
laboutik, biro National Arts Council.
Nou pe mazinen ki i a osi kapab annan akomodasyon, landrwa reste pou artis an rezidans.
Nou pou osi vwar si i a en bon devlopman a lavenir pou sitye serten
progranm National konservatwar or performing arts ki Mont Fleuri dan Arts Village. Byensir Mr Speaker de fakter fondamantal pou realizasyon en tel vilaz se later ek finansman.
Nou pa kapab, i kler depann lo gouvernman pou finans tou sa bann
fasilite ki nou pe prevwar. I pou bezwen annan gran partisipasyon sekter prive e sa vilaz pou bezwen
konstriy dan plizyer faz. Sa ki osi kler se ki i annan loportinite pou
lenvestisman par sekter prive enkli dimoun ki deza enplike dan domenn lanmizik e artistik. Sa proze i osi
tonm dan kad vizyon 2020, e i en lot loportinite pou devlop sa public/private partnership ki
gouvernman pe ankouraze, vilaz lar pou pran letan pou realize.
Departman kiltir ek NAC ansanm avek departman responsab
7
pour sport avek NSC i dakor ki sa ex-SMB hall ouswa serten dimoun i
apel li NSC hall i ganny servi pou spektak lanmizik. Idealman i annan
serten travay ki bezwen fer lo sa hall ouswa lo en serten parti pou fer li
pli konvenab pour en spektak. En letid pe fer lo ki manyer pou kapab amelyor li, nou oule enplik dimoun
ki dan domenn lanmizik ek spektak pou zwenn avek nou pour sa e pour
nou ansanm konsider meyer fason pour son lorganizasyon ek son zestyon.
Lot fakter enportan pou
realizasyon vilaz lar se later. Nou
konnen ki ozordi dan Sesel i annan bokou demann pou later pou plizyer
devlopman. Nou apresye sa gran sipor ki Prezidan James Michel in donn nou ler in ensiste ki
devlopman artistik osi i bezwen trouv son plas parmi lezot devlopman e ganny lankourazman
ek resours neseser. Mon annan bokou plezir pou dir ki gouvernman
in donn en teren S6893 lo zone 18 dan rezyon Providence pour vilaz lar, i en landrwa enteresan pour sa
proze. Nou kontan ki menm si i pou pran letan pour nou realiz nou vilaz
lar nou’n deza akerir sa landrwa kot i pou ete, e nou envit diferan partner pou travay ansanm avek
nou pou realiz li.
Mr Speaker mersi pou sa loportinite pou fer sa statement.
MR SPEAKER Nou ava pran kestyon komans avek
Onorab Arissol.
HON SANDY ARISSOL
Mon ti a kontan demann Minis anvi la ki gouvernman in fail ankor pou
konstriy en stad lanmizik pour bann artis, e anvi ki stad lanmizik ti ganny demolir san konsiltasyon
bann mizisyen ek bann artis ki ti servi sa landrwa, mon ti a kontan
alor demann Minis eski dan sa redevlopman pou kiltir ek devlopman artistik ki ou’n prezant
avek Lasanble ozordi si avan zot ti fer sa plan si zot ti annan en konsiltasyon avek bann dimoun ki
pou enplike dan sa progranm ki ou’n met ater Minis.
E dezyenmman mon ti a kontan demann ou si ou kapab
eksplik nou pour stad lanmizik si letan ki ti napa stad lanmizik eski ti
annan endividi oubyen sekter prive ki’n montre lentere pour ede dan en fason ou en lot pour konstriy en
landrwa pour bann artis kapab servi. Mersi Mr Speaker.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Parey mon ti dir dan Statement, depi
enpe letan i annan diferan dimoun, i annan sa SAMEP lorganizasyon leksportasyon prodiksyon mizikal
Sesel, i annan lezot dimoun ki’n apros NAC, ki’n koz avek dimoun
dan domenn kiltir ki’n dir ti a bon annan en music village parfwa, ti a bon annan landrwa galeri lar e
diferan endividi in eksprim sa soue. E NAC osi i an kontak avek diferan
mizisyen e mon krwar i annan en, i pa en konsiltasyon organize ki dir vini en zour nou pou diskit sa me
atraver diskisyon, atraver koze mon krwar nou kapab dir ki in annan sa
konsiltasyon dan sa laform e mon
8
krwar kantite dimoun i welcome sa lide ki i annan landrwa spesifik pou
devlopman artistik enkli lanmizik.
Pandan letan ki stad lanmizik ki ti egziste anvil, ki mon krwar si mon pa tronpe ti lepok ki Minis
Pillay ti Minis Kiltir, lepok ki stad lanmizik pa’n egziste, mon panse ki
i annan diferan endividi ki’n eksprim sa soue annan en landrwa, e parey mon’n fek dir. An term
annan en landrwa spesifik mon pa konnen si dimoun in dir poudir la ti a bon fer en stad lanmizik, la mon
annan finansman pou kapab fer li, e mon okouran osi ki i annan serten
endividi ki pe devlop serten konsept annan landrwa lanmizik anvil lo en pli pti baz.
HON MITCY LARUE
Bonzour Minis, bonzour toulmonn. Minis eski ou kapab dir nou ki plan ou Minister i annan pou artis
Praslin. Dezyenmman eski Minis i kapab konsider sa progranm lanmizik ek ladans ki ganny fer
ozordi dan distrik Grand Anse konsider desantralizasyon sa servis
pour distrik Baie Ste Anne osi pour bann zenn. E trwazyenmman akoz ki enstrikter lanmizik ozordi pa pe
mont Praslin parey zot schedule le pase.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mr Speaker si mon rekoleksyon i
byen mon krwar i annan en landrwa ki pe prevwar pou kapab fer spektak
lanmizik Praslin. Pour bann progranm aktyel nou annan en progranm lanmizik, ladans Praslin
Grand Anse, mon pou vwar akoz lenstrikter pa pe monte i devret monte parey. Kekfwa i annan en
problenm ki’n arive me nou annan en landrwa, nou annan enn pti
progranm ki pe deroule. A lavenir pou Praslin nou lanbisyon se ki nou
annan annou apel li enn pti sant kiltirel. Nou bezwen annan en landrwa pli konvenab pour bibliotek
Baie Ste Anne e nou pe mazinen ki ler nou planifye sa bibliotek nou pou annan osi fasilite pou enn pti mize
ki Praslin limenm li i kapab gannyen, nou ava osi annan en
landrwa Grand Anse kot nou kapab transfer bibliotek ladan e annan la bann fasilite pour ladans avek
lanmizik kot zanfan i kapab practice pour teat ensidswit.
Mon pa kapab promet Onorab
ki nou pou kapab annan en landrwa
spesifik pour ladans Baie Ste Anne en landrwa spesifik pour ladans
Grand-Anse Praslin anmenmtan, nou bezwen vwar ki sa ki nou kapab e ki livre ant sa de landrwa, me sa
ki nou oule fer resorti osi se ki nou oule enplik tou zanfan ki oule ki i Baie Ste Anne, ki i Grand Anse pour
sa bann progranm. Mersi.
HON GERVAIS HENRIE Bonzour toulmonn. Mr Speaker Minis bomaten in vini in sey vann
en plan vilaz lar alor mon ti ava kontan demann li si i ti kapab donn nou valer moneter lendistri kiltirel
ouswa creative industry Sesel ki ava zistifye sa kalite lenvestisman isi
Sesel a lavenir.
Dezyenmman Minis in koz longman lo bann lenfrastriktir, batiman ki fasil pou met debout me
sa ki pli enportan se resours imen pou kapab devlop sirtou bann zenn ki pe monte pou enteres zot pou
9
pran diferan form lar e dezyenmman pou sibvansyonn bann prodiksyon
parski i koute sa pou fer, alor ki polisi gouvernman aktyel lo sa
kestyon resours imen avek sibvansyonn bann prodiksyon artistik. Mersi.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mon pa konnen, mon napa sif pou
valer lendistri kiltirel artistik an se moman, mon pa krwar nou annan
sa bann sif, annefe sa i enn bann keksoz ki nou bezwen travay lo la an term statistik kiltirel, statistik
artistik me nou konnen poudir i en domenn enportan, i en domenn ki
kapab grandi. Par egzanp SACS, lasosiasyon, oter, konpoziter lanmizik Sesel, i annan plis ki 100
artis ki’n anrezistre avek li ki montre poudir i annan sa efervesans artistik Sesel e i en domenn ki
kapab agrandi.
Rol National Arts Council konsey nasyonal pou lar se pou promouvwar artis, pou donn
koudmen artis. Nou ti a kontan ki NAC i kapab siport artis plis avek
zot bann prodiksyon, me nou sitiasyon aktyel pa permet nou fer plis ki nou pe fer, me mon ti ava dir
osi ki nou pa devret depann lo zis gouvernman pou siport devlopman nou lendistri kiltirel, mon krwar
napa bokou pei dan lemonn kot se gouvernman ki pran sa rol kle pour
pous sa lendistri, mon krwar sekter prive osi in annan en rol ki kapab zwe e mon konfyan ki i annan
dimoun ki enterese avek lanmizik, i annan dimoun ki enterese avek
spektak e ofir anmezir ki nou devlop sa lespri antreprenarya, sa lespri biznes, sa lespri vwar bann
posibilite i annan dimoun dan sekter prive ki pou vini, ki pou donn
koudmen, en gro koudmen dan sa domenn.
Mr Henrie ti demann mwan
eski nou annan sif ki zistifye en tel
vilaz. Parey mon’n dir mon napa sif me mon konvenki ki en tel vilaz i zistifye e se zisteman akoz nou
bezwen devlop nou bann zenn, donn formasyon nou dimoun ki mon
krwar en tel vilaz pou enportan. HON ANDRE POOL
Bonzour tou dimoun ki pe ekoute. Mr Speaker mon ti a kontan
demann avek Minis pou eksplik sa Lasanble ki manyer mon distrik Anse Boileau pou benefisye atraver
sa provizyon pou devlopman kiltirel ek artistik ki i pe propoze. Mersi.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Msye Speaker mon krwar ki tou
Seselwa i devret benefisye par en tel proze. Byensir e depi konmela nou pe fer li, i annan serten aktivite
formasyon par egzanp ladans, lanmizik ki nou desantralize parey Praslin, Anse Boileau, aktyelman i
annan bann leson ki fer dan bann diferan distrik. Anmenmtan en
proze en vilaz lar i bezwen dan en landrwa lo nou pei e mon ti ava dir ki bann dimoun Praslin ek La Digue
a eskiz mwan akoz zot enpe pli lwen me selman Mahe pa telman gran ki
si i annan artis Anse Boileau ouswa Beau Vallon ki dizon i vwar poudir li i ti a kontan annan en latelye pou
fer son travay lar pou prodwir son spektak kot mon’n dir sa vilaz pou ete mon pa vwar ki i pou sitan lwen
ki li osi i pa pou kapab benefisye. Lide sa vilaz osi se ki i pou en
10
antite, i ava en vilaz, se sa nou vizyon, i ava en vilaz kot i annan
diferan konponan kot Seselwa i a kapab vizite, touris i ava kapab
vizite, kot i en landrwa ki pa pou viv zis aswar li, i devret en landrwa ki viv lizour, ki en Dimans apremidi
nou espere nou kapab realiz sa rev kot en fanmiy Seselwa i kapab dir mon pe al pas en apremidi dan vilaz
lar, kot ofir anmezir ki nou devlop lezot spektak mon pa konnen clown,
dimoun ki fer juggling ensidswit i ava annan entertainment sa kalite
osi dan en tel landrwa e mon krwar i pou aksesib pour tou Seselwa.
HON WAVEN WILLIAM Mon ti a kontan demann Minis lefe
ki ozordi dan Sesel i annan en ta zenn, e endividi ki pe kree, mon ti a kontan demann Minis apard ki
bann levennman nasyonal e aktivite Festival Kreol ki ganny organize, kwa ki pe ganny fer anplis pou
annan en levennman pou rekonpans nou bann artis ki pe kree
tou dilon lannen. Mersi bokou. MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mon krwar i deza annan en kek award ki egziste pou rekonpans
artis, e a diferan moman i annan en artis ki’n donn en kantite, ki ganny rekonnet a en serten moman par
egzanp pandan kad Festival Kreol sa in arive. Mon krwar anmenmtan
nou devret vwar si nou devret etablir lezot laform rekonesans pour bann artis pour bann dimoun ki’n
donnen, ki’n kontribye dan domenn kiltirel. Anmenmtan mon krwar parey mon ti dir taler, i pa zis
gouvernman ki devret rekonnet artis mizisyen, i devret osi piblik
annantye e mon krwar mon a profite
pou dir ki enn bann fason pou rekonnet bann artis, bann mizisyen
Seselwa ek travay ki zot fer se pou aret piratri, aret kopye zot travay e
vann zot travay pli bon marse ki sa bann artis i vann zot menm zot letan zot prodwir zot bann Cds. Sa i
en problenm ki mon ti ava lans lapel avek piblik Seselwa pou pa fer li, pa
fer piratri travay bann mizisyen Seselwa, aste en kopi zot travay a son prop valer pou kapab ankouraz
artis e pou donn rekonesans artis Seselwa. Mersi.
HON JEAN-FRANCOIS FERRARI Mon ti a kontan demann Minis an
relasyon avek tourism e kiltir, ki son minister pe fer pou angaz enpe plis bann artis avek bann laspe touristik
dan nou pei pou fer ki bann artis i benefisye dan sa relasyon ki zot
annan avek tourism pour zot vann zot keksoz, pour zot zwe dan lotel, pour zot annan en laboutik dan
lotel. Eski Minis pe fer sir ki bann devloper lotel pe donnen Seselwa sa
posibilite pour li gannyen son lavi atraver bann lapse tourism parey sa lorkes ki nou ti vwar lo lasose..
MR SPEAKER
Out of order sa bout. Hold on. Onorab time is of essence, si ou pou
al dezyenm kestyon nou pou al dan bann zafer ki’n pase weekend.
HON JEAN-FRANCOIS FERRARI Non mon dezyenm kestyon Minis se
pour demann ou, akoz eski gouvernman i deside lo en sant oubyen lo en gro proze plito ki parey
Onorab Pool in swete bann pti proze dan sak distrik ki i annan bann konponan atraver pei kot i kout
11
mwens e kot tou dimoun i benefisye, akoz sa lobsesyon avek bann gro
proze ki pou al tonm ankor dan bann zafer 2020 ki nou pa pou
vwar, ki pou al an faz, ki pa pou fini, akoz nou pa get bann pti pti keksoz ki kapab anmenn bann benefis
deswit pour bann zabitan. Mersi. MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mr Speaker mon krwar dan en sans mon’n fini adres sa pwen me mon
krwar nou enterese avek devlopman o nivo lokal, o nivo bann kominote, o nivo bann distrik. E nou annan
bann formasyon, NAC i annan bann pti progranm ki fer dan diferan
distrik kot zanfan i aprann zwe gitar ensidswit, i annan sa. Anmenmtan Mr Speaker mon krwar nou en pei e
nou bezwen serten proze nasyonal e parey mon’n sey dekriy sa vilaz manyer nou oule li i devlope ler nou
ganny bann resours, ler sekter prive i vin ansanm, nou osi bezwen. Nou
bezwen en landrwa, kestyon Onorab Arissol ti en landrwa kot mizisyen i kapab fer spektak, nou pa pou met
enn Anse Boileau, enn Beau Vallon enn Baie Ste Anne, nou annan landrwa nasyonal kot nou kapab fer
sa. Nou annan en galeri lar nasyonal. Mon krwar nou tou nou
konpran sa e mon krwar nou devret annan en lanbisyon ki koman en pei nou osi nou kapab avanse dan
domenn kiltirel. Byensir i pou demann resours me nou bezwen
annan sa lanbisyon e rod sa stratezi pour nou kapab arive.
Lo kestyon tourizm e ki manyer mizisyen Seselwa i kapab benefisye, mon krwar sa i egziste
ziska en serten degree, mon pa kapab dir ki nou dan kiltir ouswa
dan NAC nou satisfe antyerman ki mizisyen pe ganny otan ki i devret
kapab pe gannyen dan sa domenn, e mon ti a kontan ki sa i en keksoz
ki nou kapab repann avek bon disiplin, avek bon fason prodwir zot lekor, zot travay mon krwar
mizisyen Seselwa i kapab al pli devan pour li benefisye atraver tourizm kiltirel.
HON MARIE-ANTOINETTE ROSE
Bonzour toulmonn, bonzour Minis, bonzour tou bann zenn ki avek nou ozordi. Minis mon kestyon i
koumsa, ki zot pe fer an sa ki konsern proteksyon leritaz artistik,
ou’n koz lo lepanouisman lar dan Sesel me i annan sa laspe proteksyon leritaz artistik, si ou
kapab dir nou ki zot pe fer lo la. E ki zot pe fer an sa ki konsern zot partener enternasyonal ki annan
finansman ki kapab pran ka avek detrwa proze par egzanp UNESCO e
lezot partener enternasyonal, so ki rol korperasyon enternasyonal pourki nou kapab ganny led e lape
bann partener enternasyonal pou fer realiz sa proze. Mersi.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mr Speaker i enportan ki nou protez
osi nou leritaz dan tou son laform kot i posib pou fer li enkli leritaz artistik. Mon a mansyonn en keksoz
ki mon krwar i enteresan. UNESCO I annan en progranm leritaz ki ou
enskrir en keksoz parey nou konnen Vallee De Mai, Aldabra i enskrir koman bann sit patrimwann
UNESCO. Dan domenn leritaz parey zot dir imarteryel bann keksoz ki pa
batiman ki pa bann lobze parey lanmizik, parey zistwar, parey ladans, i annan en travay ki
12
departman kiltir pe fer aktyelman pour ganny UNESCO pou aksepte ki
nou moutya i ganny enskrir lo lalis, i ganny aksepte koman en laform
imateryel leritaz dan sistenm UNESCO. I enportan, nou annan seksyon resers, nou annan ki travay
osi, ki fer resers lo bann diferan laspe nou leritaz e ki fer promosyon ki fer ledikasyon atraver zanfan
lekol avek piblik an zeneral pou fer dimoun rekonnet lenportans nou
leritaz enkli nou leritaz artisitik. Lo kote posibilite lasistans finansman atraver bann lazans enternasyonal,
sa osi i en keksoz ki NAC pe travay lo la pe mont en proze zisteman pou
vwar, pou met devan nou bann lide e vwar ziskan ki distans nou kapab ale avek serten lasosiasyon ki
egziste pou promosyon lar, promosyon bann artis, mizisyen ensidswit. E mon krwar pou retourn
lo nivo lokal bann lorganizasyon parey SACS limenm li atraver bann
royalties ki son bann manm i gannyen kekfwa bann mizisyen zot menm zot zot a kapab partisip dan
finansman serten laspe sa proze. Mersi.
HON BERNARD GEORGES Mr Speaker mon fer en pledwari
pour bann ekriven. Minis in koz bokou dan son proze lo bann lar plastik, bann lar vizyel performing
arts eksetera. Me talan bann zenn ekriven oubyen bann ekriven pa
zenn isi Sesel pa’n vreman ganny adrese. Eski i annan en plan dan sa
vilaz artisanal ou sa vilaz artistik pou annan workshop pou devlop writing skills bann dimoun, pou
donn lasistans editoryal bann dimoun ki’n ekrir en liv ou en poem,
pou pibliy zot travay, pou fer en maison d’édition par egzanp ki
limenm li i kapab zener larzan an prenan enpe royalties lo sa travay
dan en fason ki nou osi isi Sesel nou ti a kapab espere en zour parey Moris in fer avek Jean-Clement Le
Clézio ganny en pri nobel literatir.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Wi Mr Speaker mon kontan vwar ki Onorab Georges i partaz menm
lanbisyon avek gouvernman an sa ki konsern devlopman artistik. E i vre,
i annan rezon ki la literer osi i form parti sa panopli bann lar. E wi i en domenn ki pou ganny enkli dan nou
konsept sa vilaz lar. E zisteman sa kestyon formasyon i enn bann keksoz ki pou pase dan sa landrwa,
formasyon pou writing workshops, pou diferan laform, selman mon ti
ava azoute ki menm konmela NAC i fer en travay pou devlop writing skills dimoun. I annan latelye, lekritir ki Mr Peter Pierre-Louis ki enn nou staff kiltir in organize pou
plizyer lannen e pe kontinyen, e mon krwar i annan plizyer ekriven
a’n erb Seychellois ki pe devlope, e resaman ti annan en sware poezi ki mwan menm mwan mon ti frape par
kalite sa bann travay ki diferan zenn Seselwa pe fer. Me wi i annan zefor
osi pour nou mete dan domenn piblikasyon e fasilit piblikasyon.
HON NORBERT LOIZEAU Bonzour Minis, bonzour toulmonn. Mr Speaker mon anvi demann Minis
vi ki la konmsi i en priyorite e ou’n dir ki mankman finans i en
problenm. Eski Minis i kapab dir nou si dapre li si ti neseser pour nou depans Rs17 milyon lo en
13
lekspozisyon ki’n direk pou anviron 3 ou 4 zour olye servi sa larzan pou
fer par egzanp sa vilaz lar ki en keksoz longterm, ki pou bon pour
nou, i pou en keksoz longterm e osi minis ou’n dir vi ki priyorite gouvernman se pou devlop lar, eski
ou vwar i en bon keksoz pou tir li anvil kot i annan sa gran konsantrasyon dimoun, kot tou
bann deroule i ganny fer e pou tir li pou anmenn li en lot landrwa an
deor lavil par egzanp Providence. MINISTER BERNARD SHAMLAYE
Mon pa fer komanter lo legzibisyon eksepte pou dir ki i enportan ki ou
osi donn en vizyon dimoun e fer dimoun vwar ki posibilite ki kapab annan pou mobiliz dimoun, pou
mobiliz tou dimoun pou kapab vwar si nou travay ansanm nou kapab fer serten keksoz dan lavenir.
Lo kestyon mon krwar Onorab
Loizeau pe demande si tir stad lanmizik anvil e fer en lot keksoz dan en lot landrwa. Ou konnen stad
lanmizik ti anvil la kot nou konnen i ete, i lo en (...) transpor, en bann dimoun in dir mwan ler mon’n koz
ek dimoun poudir i ti en vilen bout masonn konmsi dan lavil, e i annan
sa kestyon trafik osi. Parey mon’n dir taler sa art village nou pe konsevwar li koman en antite,
koman en vilaz, koman en landrwa kot dimoun ava kontan ale. Byensir
i enpe distan avek lavil me ler ozordi nou mazin ki lavil pe expand, i pe
repann, ler nou pe mazin sirkilasyon ek problenm trafik i petet en lavantaz ki ou napa en tel fasilite
dan milye lavil me plito lo, dizon outskirt lavil.
HON CHARLES DE COMMARMOND
Bonzour Mr Speaker, bonzour Minis, bonzour bann zenn etidyan ki
avek nou, e tou dimoun ki a lekout. Mr Speaker premyerman mon welcome sa vizyon ki gouvernman i
annan lo devlopman lar e kiltir, e dan sa sans eski Minis i kapab
enform nou Lasanble ki fason ki bann lorganizasyon non gouvernmantal, rezyonnal e
enternasyonal i kapab ede dan sa devlopman kiltirel e artistik ki in eksplik nou Lasanble. Eski par
egzanp i egziste bann tel sipor e kontribisyon finansyel ki kapab
ganny eksplwate par nou bann artis ki kapab anmenn nou bann artis alor lo nivo rezyonnal e
enternasyonal partisip dan bann konkour konpetisyon, lekspozisyon
ki anmenn sa lanpler e prodiksyon devlopman biznes lar osi Seselwa lo nivo enternasyonal. Mersi bokou.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE En lorganizasyon par egzanp, parey
SAC isi, zot deza annan bann kontak avek bann lorganizasyon
sanblab a letranze, Moris, Lerop, son groupman enternasyonal ensidswit ki mon krwar i kapab ed
en lorganizasyon parey SACS pou fer formasyon pou ede pou drafte lalwa pour bann kestyon copyright,
licensing ensidswit e mon krwar sa kalite korperasyon ant bann par
egzanp ant lardwaz ki group ki ankouraz bann dimoun ki ekrir, ant
lardwaz i devret korpere avek bann lorganizasyon parey lo nivo enternasyonal ouswa dan en lot pei.
E mon krwar kekfwa finansman pou batiman i pa pou fasil gannyen
atraver serten sa bann
14
lorganizasyon me sipor an term formasyon, sipor an term petet
attachment i toutafe en domenn ki Mr De Commarmond i annan rezon
dir ki nou devret eksplwat deplizanpli. Mersi.
MR SPEAKER Nou a pran dernyen kestyon,
Onorab Pierre. HON DAVID PIERRE
Bonzour tou dimoun. Mr Speaker mon ti a kontan demann Minis anvi ki in mansyonn prodiksyon lanmizik
e anvi ki i annan en kantite bann zenn partou dan bann distrik ki
anvi lans dan prodiskyon lanmizik, me ki napa sa mwayen ek sipor, mon ti a kontan demann Minis pou
dir nou dan en fason tre kler pourki bann zenn dan galeri i kapab
konpran ki plan ki son gouvernman i annan pou ed sa bann zenn lans dan prodiksyon lanmizik.
E dezyenmman anvi ki Minis
in koz lo rol ki sekter prive ki kapab
zwe, mon ti a osi kontan demann Minis ki plan Parti Lepep, ki plan sa
gouvernman i annan pou sekter prive pou ed zot kapab zwe sa rol dan en fason efektiv pourki zot osi
zot a santi ki zot ganny en benefis, par egzanp eski zot pou kapab si zot ede eski zot pou kapab claim apre
oubyen eski pou annan bann policy parey tax rebate ki zot a kapab
gannyen apre ki zot in ed bann zenn dan sa direksyon. Mersi.
MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mr Speaker mon krwa en kantite
zenn i kapab annan lanbisyon prodwir lanmizik. Lekol nasyonal
konservatwar of performing arts li i donn formasyon dan domenn
lanmizik. Mon ti ava ankouraz zenn ki oule vreman devlop son kapasite
dan lanmizik pou kontakte konservatwar vwar ki kalite kour ki annan pour li kapab devlope koman
en artis, koman en mizisyen. An term prodiksyon si i annan zenn ki
enterese vwar ki manyer mon kapab prodwir mon lanmizik, ki manyer mon kapab fer en DVD ensidswit i
annan konsey nasyonal lar ki la ki kapab konsey bann zenn lo bann keksoz koumsa. I byen pour nou
konnen ki bann keksoz ki deza egziste e ki manyer pou servi zot.
An term si gouvernman i
enterese avek sipor sekter prive pou
vin dan sa zefor, mon’n dir wi gouvernman i bezwen sekter prive
pou vin dan sa zefor, si sekter prive pou ganny tax rebate sepa kwa i pa a mwan pou dir en keksoz koumsa
la a sa moman. Mon krwar lide osi i pa sorti zis kot gouvernman, lide osi
i kapab sorti kot dimoun dan sekter prive pou vwar ki manyer ansanm nou kapab promouvwar lanmizik e
ki manyer tou dimoun i kapab benefisye an fezan sa. Mersi Mr Speaker ou’n dir mwan poudir
dernyen kestyon mon ava profite avek ou prmisyon pou swet ou e tou
Manm Onorab e zot fanmiy en bon lafet Pak apre sa Lasemenn Sent. Mersi.
MR SPEAKER
Mersi bokou. Mon a osi remersye ou e ekskiz ou permi nou, e osi swet ou en bon lafet Pak, ou ek ou fanmiy,
ek tou ou bann staff ki’n akonpanny ou ozordi.
15
Nou pou al pran Bill, ki en lamannman lo Elections Act, e sa Bill pou ganny pran par Minis Dezinyen, Minis Meriton. Mon ava rod en
mosyon for second reading. Avan nou al ladan, i annan first and second reading ki pou bezwen fer ozordi menm. Mon ti’n koz ek le 2
Whips. I pou neseser donk ki nou ganny en mosyon pour nou kapab sot the 7 days requirements for second reading. Onorab Potter.
HON POTTER Mr Speaker under 91(1) mon move ki nou suspend Order 64 pou permet second reading of the Bill prior to sa 7 days notice ki Standing Order i preskrir.
MR SPEAKER. Okenn ki segonn sa mosyon?
HON POOL Msye Speaker mon pou segonn sa.
MR SPEAKER
Nou ava pran en vot lo la, tou bann ki an faver? Okenn ki kont. Nou ava ganny mwan en motion for second reading. Quite right, nou ava ganny First reading. CLERK This Act may be cited as the Elections (Amendment) Act, 2011.
MR SPEAKER Then nou proceed. Nou a ganny en motion for second reading. HON POTTER
Mr Speaker mon move ki Elections (Amendment), Bill 2011 i ganny lir
en dezyenm fwa.
HON POOL Msye Speaker mon pou segonn sa.
MR SPEAKER
Donk mon envit Minis pou entrodwir sa Bill. MINISTER VINCENT MERITON
Bonzour Msye Speaker, tou Manm
Onorab.
Msye Speaker sa proze
lamannman ki devan nou pe
demann 2 lamannman dan Elections
Act, lalwa eleksyon 1995 ki gouvern
eleksyon e referondonm isi Sesel.
Premye lamannman se pou azout en
nouvo definisyon dan seksyon 2, lot
se en lamannman dan seksyon 18
pou permet Komisyonner Eleksyon
fer laranzman spesyal pou serten
kategori dimoun, egzers zot drwa
vote an deor zot electoral area,
landwa kot zot in anrezistre pou
vote, sa definisyon Mr Speaker se
pou sa mo reside e dapre sa
definisyon, en dimoun fodre i reste
omwen 3 mwan dan en electoral
area avan i kapab anrezistre lo lalis
voter sa landrwa. Sa i en pratik ki ti
deza an plas. La aprezan i pe ganny
formalize dan lalwa.
Lamannman avek seksyon 18
i konsern bann pratik ki ti ganny
aksepte an presip depi eleksyon
200. Ti annan en lagreman ant
komisyonner eleksyon ek bann parti
politik lo sa bann laranzman pou
fasilit voter egzers zot draw. Ti
annan serten kestyon ki ti leve an
16
2007 lo legalite sa pratik e ozordi
nou oule formaliz li.
Seksyon 18, romen (i)(2)(a)
dan sa lamannman ti deza egziste
dan lalwa eleksyon 1995 anba
seksyon 18(a) avek (b) pou permet
bann dimoun ki lo Mahe
tanporerman zour eleksyon me ki’n
anrezistre Praslin oubyen lo bann zil
pros al vote. Seksyon 18, romen
(i)(2)(b) i aplik pou dimoun ki’n
anrezistre lo Mahe me ki lo Praslin
ek bann zil pros, laplipar ditan bann
travayer lendistri touris kapab al
egzers zot drwa vote dan landrwa
kot zot ete san ki zot bezwen desann
Mahe. Sa i sirtou bann ki antre dan
en kontra lanplwa lo Praslin ek
bann zil pros apre ki rezis voter in
fini ganny sertifye. Seksyon 18
romen (i)(2)(c) i fasilt lavi bann
dimoun aze, bann ki malad ek bann
ki annan problenm deplasman e ki
rezidan 2 lenstitisyon; Lopital North
East Point ek Home For the Elderly
North East Point egzers zot drwa
vote, sa 2 lenstitisyon i dan
Schedule 1. Seksyon 18 romen
(i)(2)(d) se pou donn loportinite bann
dimoun ki angaze dan en travay
servis esansyel vote akoz zot pa pou
kapab fer li zour eleksyon menm. Sa
kategori dimoun in ganny spesifye
dan schedule 2. Se zot anplwayer ki
fourni biro komisyonner eleksyon ek
zot non pou permet zot vote.
Sa i enportan akoz menm
zour eleksyon i annan nesesite pou
serten servis kontinyen ganny
delivre pou asire ki pei i kontinyen
fonksyonnen normalman. Mersi Mr
Speaker.
MR SPEAKER
Bon deba i ouver, Onorab Georges.
HON BERNARD GEORGES
Mersi Mr Speaker. Mr Speaker tou
keksoz ki pou ed en sitwayen Sesel
egzers son drwa e dan sa ka drwa
vote dan en meyer fason, i apel nou
tou pou donn nou sipor e sa ki
devan nou ozordi i pa en
leksepsyon. Sa ki pe arive bomaten
se ki sa ki ti pe fer an pratik me ki
pa ti strikteman legal pe ganny met
lo en baz legal ozordi. Alor i pa fer
okenn sans pou okenn dimoun
selon mwan pa dakor avek sa ki
devan nou ozordi. Ti ava bon ki nou
ti kapab aret la e dir annou vot sa
Bill, al bwar nou dite e mont lakaz.
Malerezman Mr Seaker sa ki pe
arive devan nou la ozordi i montre
nou en pli gran defayans ki nou
bezwen adrese dan konteks sa Bill
ozordi e ki avek ou permisyon mon
ava fer.
Sa keksoz ki la ozordi devan
nou Mr Speaker ti ganny leve parey
Minis limenm li in fek dir 5 an pase
dan rafal eleksyon. Komisyonner
Eleksyon, avek tou respe ki mon
annan pou Msye Gappy e i konnen
ki mon drwa li e mon annan bokou
respe pou li malgre ki sakfwa ki nou
17
zwenn nou pa fini nou konversasyon
lo en bon note, Komisyonner
Eleksyon in asiz lo sa problenm
pandan 5 an e la 1 mwan avan
eleksyon, deryen zour sitting i vin
devan nou avek en proze lalwa ki
nou bezwen sispann order pou fer
pase, Is this reasonable? Zot in tann
mwan plizyer fwa koz lo sa, akoz ki
pandan 5an - sa pwen ti ganny leve,
Lonorab Potter ti Liaison Officer
Parti SPPF sa lepok, mwan mon ti
Liaison Officer Parti SNP sa lepok e
nou tou lede nou ti lev sa pwen akoz
i ti obvious e nou ti’n ganny dir pa
fatig zot, i annan bokou keksoz ki
nou pou al sanze dan sa lalwa. Nou
annan nou 5an, nou ava fer li avek
tou letan ki nou annan dan en fason
ki ler nou ariv dan prosen eleksyon,
nou lalwa eleksyon i ava osi bon ki
posib e nou a’n sort out tou sa bann
pti problem, nou ava’n iron out tou
sa bann wrinkles.
Eskiz mwan pou dir Mr
Speaker ki sepa sa ditou ki nou
vwar la ozordi. Nou vwar en rush job
e mon ava dir zot taler akoz i en
rush job. Nou vwar ankor ennfwa
eskiz mwan pou dir, en kneejerk,
peacemeal morso lezislasyon ki vin
devan nou. Nou pe al adres en
problenm e nou pe kit en seri lezot
problenm ki ti devret e merit ganny
adrese. Pase oubyen pa pase i pa
enportan, sa se nou isi ki pou
deside koman reprezantan lepep me
i annan serten pwen ki nou pe
demann ganny adrese depi en bon
pe letan ki nou’n ganny promet ti
pou ganny adrese e ki ankor ennfwa
ozordi nou ganny too little too late.
Mr Speaker mon pa konnen si
in annan konsiltasyon par biro
Electoral Officer avek bann
stakeholders si in annan, SNP pa ti
enn sa bann stakeholders ki’n
ganny konsilte akoz nou nou pa’n
ganny konsilte ditou. Mwan menm
mwan mon’n fer li mon devwar depi
enn de mwan pou al ver Msye
Gappy Electoral Commissioner e
komans met serten pwen devan li
menm avan ki nou ariv a sa staz kot
nou’n arive la ozordi e parey Msye
Gappy ava konfirmen e parey i
toultan leka mon draw en blank
total. Tou mon mannev, tou mon
keksoz ki mon sey fer enkli sa enn i
ariv zero. Sa nou abitye, dan 5
semenn nou ava dan en pozisyon
pou sanz sa bann defayans.
Me Mr Speaker annou retourn
lo sa Bill ki devan nou la ozordi. Si i
pa’n annan konsiltasyon avek
stakeholders, akoz pa’n annan? Si
pa’n annan diskisyon pandan 5 an e
ki la ozordi nou pe fer en rush job,
akoz pa’n annan? Akoz ki
Komisyoner Eleksyon in asiz dan
son biro e i pa’n fer sa ki i ti promet
avek Onorab Potter ek mwan 5 an
pase ki i ti pou fer.
Mr Speaker sa ki devan nou la
ozordi i en keksoz. I annan de lezot
keksoz ki nou’n demande, enn mon
konnen ki zot lot kote zot pou
18
siporte, enn mon konnen zot pa pou
e se sa ki fer nou deba enteresan. I
annan de-z-ane e de-z-ane ki nou pe
demann, antan ki en parti politik
avek Electoral Commissioner, donn
nou en kopi en versyon elektronik
rezis voter. Nou tou nou ganny en
hardcopy e zot zot fer, nou nou fer,
nou bezwen pran letan transform en
hardcopy dan en kopi elektronik, it
costs you time, it costs us time, and
it costs the country time and money.
Nou’n demande plizyer fwa, be etan
donnen ki ou donn nou sa, i pa en
keksoz ki ou pa donn nou, nou
annan li, fer nou travay silvouple vin
senp, donn nou en kopi elekronik.
Msye Gappy son repons teksto sak
fwa se lalwa pa permet. Me la ozordi
ou’n ganny en sans Electoral
Commissioner pou ou fer li permet,
akoz ou pa’n pran sa sans? Akoz ou
anmenn enn me ou kit en lot ater?
E Mr Speaker nou ti ava kapab, zot
zot ti ava kapab dir lala vizyon
2020, lala elektronik touch screen
lala sa ki nou pe mean by vizyon
2020. Fer bann keksoz vin pli senp,
annan mwens kontour pou kase
silvouple.
La zot, mon konnen ki zot pe
pran letan, zot pe fer li nou nou pe
pran letan nou pe fer li nou pou end
up avek nou kopi elektronik. Me
akoz ki la ozordi Mr Speaker Minis
atraver ou nou pa’n pran sa sans
pou fer sa? 2eme keksoz ki nou ti
demande e sa enn mon konnen nou
annan en diferans lopinyon, me i pa
enportan ki nou annan en diferans
lopinyon lo la se en deba
prezidansyel lo televizyon avan
eleksyon. Ankor ennfwa nou repons
se lalwa pa permet. Be an
konsiltasyon ek bann stakeholders
nou pa ti’n kapab sort out sa? E se
an konsiltasyon avek bann
stakeholders i ti kler ki ti napa sipor
pou sa, nou ti a kit li ater. Me si zot
ek nou, ek bann lezot ti dakor, nou
ti ava kapab entegre li ladan ozordi
e en fwa pou tou sanz lalwa dan en
fason proaktif. Sa ki pou arive se ki
la ozordi nou annan ne amendment,
lannen prosenn or whatever nou
pou annan en lot amendment e apre
nou pou annan en lot amendment.
This is not the way with all due
respect Mr Speaker pou nou pei
avanse e pou nou Lasanble fer son
travay.
Mon regard sa lalwa prezan ki
devan nou ozordi, nou napa okenn
problenm avek definisyon resident,
sa parey Minis in dir i en pratik e i
ok. Nou napa okenn problenm avek
provizyon voting facilities me
kestyon ki mon demande dan
schedule 1(c), ki arive ek Lopital
Viktorya, ki ozordi i pe ganny
rebatize lopital Sesel? Akoz ki bann
dimoun ki dan lopital North East
Point i devret annan fasilite oubyen
Home for the elderly me bann ki
malad lopital Viktorya ki pa kapab
bouze, akoz zot napa sa fasilite. Mon
ti a krwar ki an premye se lopital
Viktorya ki nou ti ava regarde e non
19
pa bann lezot minor hospitals. E la
prezan byento ki nou pou annan en
Residential Cottage Hospital Anse
Royale, akoz li osi i pa’n ganny
konsidere. Wellness Center byento
ler i pou annan - ok zot pou dir
mwan kekfwa bann dimoun ki pou
laba pa konpran vote but that’s not
us to decide. Sa se sa dimoun ki
ansarz sa landrwa ki pou decide. E
mon konnen Onorab Francoise pou
aksepte, pou dakor avek mwan akoz
i pou donn li detrwa vot ankor Anse
Royale
(Interruption)
MR SPEAKER
Onorab proceed lo Bill devan nou,
ok.
HON BERNARD GEORGES
What about Mr Speaker remand
prisoners? Akoz anba lalwa
prizonyen napa drwa vote be bann
ki lo rimann i annan draw. Akoz ki
zot osi fasilite pa ganny fer pou zot?
Akoz ki tou sa bann i ganny kit
ater?
Mr Speaker i tris e mon
bezwen dir li ki ankor ennfwa sa
keksoz ki devan nou in ganny
rushed e napa okenn - amwens ki
mon ava ganny Minis taler i ava
eksplik mwan akoz sa bann kategori
in ganny kit ater, napa gran thinking
ki’n al ladan. Si ti annan
konsiltasyon avek bann
stakeholders olye dir tou sa bann
keksoz la ozordi mon ti a’n dir sa
avek Komisyonner Elektoral, zot
Liaison Officer ti ava’n dir sa, Liaison
Officer Msye Boulle avek Msye
Volcère ti ava’n fer sa e nou ti ava’n
sort out tou sa bann problem. Dan
Schedule 2 akoz lapolis pa’n ganny
konsidere. What about the police
force? Bann zofisye ki’n on duty kot
zot pou vote zot sa moman. Ou pe
donn maren lo bato ton drwa vote,
ou kit - amwens ki mon’n fer en fot,
ou pe kit lapolis ater?
Mr Speaker mon ava retourn
taler lo enn de amannman tipografik
lo Schedule 2 e se pou sa rezon ki
mon dir sa i en rush Job me at this
point malgre ki nou pou siport sa
Bill ki devan nou akoz sa ki ladan i
byen mon regrete pou dir ki ankor
ennfwa akoz nou pa’n proaktif nou
pe mank en sans pou fer en travay
pli konplet ki nou Lasanble ti’n
merite fer e nou pei ti merite
gannyen. Mon remersye ou Mr
Speaker.
HON ANTONY DERJACQUES
Mr Speaker lemonn antye i konnen
espesyalman avek sa bann
levennman ki pe arive dan middle
east ek north Africa ki pli gran
legzersis demokrasi set en eleksyon
free and fair en eleksyon milti parti,
e sa i vre pou Sesel. Malerezman
parey Onorab Georges in dir e parey
nou tou nou konnen i annan gran
dezapwentman akoz nou pe tay lo
20
en lalwa, en amannman Elections
Act 1995 san sa sans partisipasyon,
konsiltasyon avek bann
stakeholders. Bann stakeholders ki
enkli tou bann lot akter ki oule e ki
pou pran par dan sa eleksyon ki
nou’n vwar e nou’n trouve lo medya
pe al met zot kandidatir pou sa pli o
post politik Sesel Prezidan
Larepiblik Sesel.
Mr Speaker mon 2enm gran
dezapwentman ozordi se ki enn
bann demann SNP ek lopozisyon an
zeneral depi 1993 se ki olye annan
en Election Commissioner, nou
ganny en Election Commission ki
endepandan, i kree sa laplenn kot
tou bann akter ek nou pep a’n antye
i kapab egzers zot drwa pou
partisip, pou fer sir ki se zot ki desid
lavenir zot pei sa laplenn pa pe
ganny kree dan en fason
profesyonnel, konpetan ek
sistematik. Nou ankor pe fer fas
avek en sistenm ki zis lavey sa pli
gran zour dan nou lavi politik pe tay
devan nou avek en morso lalwa
ranpli avek fot, san okenn deba, san
okenn konsiltasyon.
Mr Speaker malgre sa bann
dezapwentman ler ou get sa lalwa i
annan en kantite defi ankor, i
annan ne kantite anbigite, lalwa i
vag. Par egzanp, eski Minis i kapab
fer kler avek nou ki i oule mean ler i
dir purse seiners eski I pe dir bann
Seselwa stevedores ki pou al travay
lo bann purse seiners? E si sa leka
fer li kler, pa zis met purse seiners.
Mr Speaker ler mon refer lo prison
officer on duty mon’n not sa mo on
duty, selman ler mon get health
services mon pa vwar health
services staff on duty e health
services i annan plis ki mil ouswa
1500 travayer dan health services.
Ki savedir health services? Eski nou
kapab klarifye silvouple, nou bann
dimoun ki sipoze profesyonnel nou’n
Election Commissioner pandan plis
ki 18 an. Eski pankor ler pou nou
kapab fer en travay? I kler. Ler nou
get par egzanp security personnel on
duty for President and Ex President
nou mete ankor on duty selman ler
nou get meteorological services nou
pa mete on duty, Air Traffic nou pa
mete on duty, Seychelles Fire Rescue
Services Agency nou pa mete on
duty. E pli gran problem, PUC.
Travayer PUC nou tou nou konnen i
annan plis ki 1200, eski nou pa
kapab fer kler ki se essential PUC
Staff on duty? Annou mete, nou pa
kapab zis met PUC Staff. I annan
PUC Staff partou kote, dan tou
distrik e i annan plis ki 1200.
Mr Speaker ler mon get osi
seksyon 18(1) se nou fer kler ki sa
bann incapacitated and elderly
residing in institutions are those ki’n
ganny mete dan Schedule 1, dan
schedule e 1 nou bezwen met li dan
schedule 1 e 2 i fer kler ki si se bann
dimoun dan North East Point Home
for the Elderly e North East Point
Hospital. Selman ler nou get
21
seksyon imedyatman anba savedir
2(b)(d) who are registered in any
electoral areas and employed
essential services, as set out.. ok,
nou bezwen met schedule 2, savedir
enn pti amannman la.
Mr Speaker an plis ki sa parey
Onorab George in dir schedule 1 pa
konplet. Nou bezwen osi regard
bann zofisye lapolis ki mon repete
on duty, nou bezwen regard bann
remand prisoners ki toultan dan sak
eleksyon i annan kantite konfli
espesyalman dan tou sa bann
polling booths, bann landrwa dan
distrik kot nou al vote kot lekel ki en
remandee, lekel ki pou anmenn zot,
lekel sa police officers, kot zot pou al
vote e ki zot drwa pou vin vote e la i
nou sans pou fer kler. Alor nou
bezwen elarzi schedule 1.
Mr Speaker si sa bann
amannman i ganny fer, la ki nou
pou kapab en konsansis e dimoun,
nou tou isi dan Lasanble nou kapab
vot anfaver, be san fer sir ki nou pe
fer sa bann schedule 2 kler nou pe
tir anbigite, i difisil pou vot pou sa
lalwa.
Mr Speaker mon ti a osi
kontan ki Minis dan son summing
up i fer kler kote e ki kalite sekirite
pou annan pou sa bann ballot
boxes, ki manyer zot pou ganny
transporte par egzanp pou zot
ganny konte espesyalman bann ki
pa ganny vote lo dernyen zour le 21.
Nou oule konn son bann sekirite
akoz toultan avan sak eleksyon i
annan demann pou leksplikasyon
pou fer sir ki napa okenn
lenterferans avek bann ballot boxes
alor ki bann sekirite ki pou la pou
anpese ki i annan okenn frod.
Mr Speaker mon ti a osi
kontan ki Minis i sezi sa loportinite
espesyalman ler nou pe regard
Elections Act 1995 pou dir avek tou
parti politik ki frod, savedir pou
donn tol, dibwa, pou ganny en vot i
ankor ilegal anba Elections Act
1995. Mersi Mr Speaker.
MR SPEAKER
Avan nou adjourn pou 11er mon
oule remind bann Manm ki devan
nou i annan en amannman ki kler
dan konteks Election Act e mon pa
pou permet bann politik, ouswa
reponn or ki’n arive weekend or
whatever pou nou vin take up la dan
sa Lasanble. Nou annan en biznes
devan nou ki nou bezwen desarze e
nou pou bezwen desarze parey
mon’n tonm dakor avek le de whip
nou osi annan en ler ki nou bezwen
fini sa. Donk la mon pou adjourn
ziska 11er kot nou ava rezwenn
ankor.
(Break)
MR SPEAKER
Onorab Ferrari.
JEAN-FRANCOIS FERRARI
Msye Speaker mon pa pou tro long
lo sa Bill be mon annan ennde pti
22
lentervansyon e obviously i pou
annan enpe politik ladan akoz nou
dan en forum politik so i annan
ennde pti pwen ki tous enpe lo la.
Me selman mon ava sey restrikte
mwan vreman lo bann size esansyel.
Premyerman Msye Speaker
mon ti a kontan demann ennde
kestyon enpe pratik. Mon vwar
poudir dan seksyon 2(b) as
proposed amended, Minis dan son
lentervansyon taler in definir si
mon’n byen konpran, bann dimoun
ki’n antre, e mon quote: ki’n antre
dan en kontra apre ki rezis voter in
fini ganny sertifye. Sa bann dimoun
la pou ganny konsidere koman
temporarily residing on the island of
Praslin and Inner Islands for
employment reasons, bann ki’n
antre alors dan en kontra apre ki
rezis voter in fini ganny sertifye. So
mwan mon ti a kontan ki ler Minis i
fer son summing-up i eksplik nou ki
kalite lalis ki pou ganny fer? Eski i
pou en lalis fermen? Akoz dan
lepase Minis, lalis in ouver, fermen e
in ouver fermen lo diskresyon
Electoral Commissioner. E mwan
parey zot konnen, e mwan mon pa
en dimoun ki kasyet mon lopinyon,
otan ki Onorab George i dir poudir i
annan bokou respe pou Electoral
Commissioner oubyen son biro,
mwan mon napa bokou respe, so at
least sa mon bezwen dir li la, in fact
mon napa en sou respe. So se pou
sa ki mon ti a kontan si Minis i
kapab dir nou si pou annan bann
lalis kot bann dimoun ki lo kontra i
lo la, si sa lalis pou fermen a en
serten moman? Kan i pou fermen?
E si Electoral Commissioner pou
annan diskresyon pou li ouver,
fermen, azout dimoun lo sa lalis. Sa
i en keksoz ki vreman enportan akoz
dan lepase, dan bann eleksyon
avan, in en chaos total. Sa i mon
premye pwen.
Dezyenm pwen. Ler nou dir
ki sa lalwa, sa bann amannman ki i
pe anmennen devan se pou fer
provide voting facilities. Now,
facilities i vedir facilitate, fer li fasil
pou en dimoun vote e non pa le
kontrer. Se pou sa ki mwan mon
anvi demande, par egzanp ler in
annan serten essential services ki
designate, ki ganny met dan en
schedule, eski nou pou retrouv nou
dan en sitiasyon kot par egzanp Air
Seychelles Cabin Crew li i ganny dir
i bezwen al vot Silhouette? Sa pou
mwan Minis, i pa en fasilitasyon, i
en lanpesman, i en dekourazman. E
parey zot kontan dir, i en lanpayaz.
Nou pe fer fason ki nou pa anvi sa
bann dimoun i al vote, akoz nou pe
fer li difisil pou zot vote. Mon pa
konnen akoz Air Seychelles i enn sa
bann lorganizasyon ki ganny targete
pou rann zot lavi difisil. Me this is
the case. So mon ti a kontan Minis
ler ou reponn ou eksplik byen ki
manyer ler nou donn sa bann
fasilite, ki by the way mon anfaver
sa bann fasilite, ler nou donn sa
bann fasilite i vreman bann fasilite e
23
non pa ki Electoral Commissioner li
dan son diskresyon i deside lekel ki
i pou fer lavi difisil, pou ki group, e
lekel ki i pou fer lavi fasil pou ki
group. So sa i mon dezyenm pwen.
Mon trwazyenm pwen i enn
pti pe lo bann schedules me selman
mon mazinen lo la nou pou bezwen
pas en kantite letan akoz i annan
bokou keksoz ki Onorab Georges,
Onorab Derjaques in mont lo la. E i
annan en pwen la mon vwar ki zot
pa’n sinnyale; ler nou met security
personnel on duty for President and
Ex President. Mon mazinen poudir i
mank en ‘s’ avek Ex-Presidents.
Akoz napa 1, e apre le 21 pou
annan posibleman ankor enn. E
savedir nou bezwen - nou pa pe fer
en lalwa Minis pou la sa eleksyon,
nou pe sey fer en lalwa pou tou
bann eleksyon apre ki pe vini. So vi
ki apre le 22 nou pou annan ankor
en Ex-President, nou ava gete ki
manyer nou kapab met en ‘s’ avek
pou nou fer sir - e sa legzanp ki mon
pe pran i vreman summarise sa
filozofi ki Onorab Georges ti pe met
devan lo ki manyer ler nou sey
regard en lalwa e nou sey improve li,
nou fer li dan tou son laspe. Nou pa
fer li zis bann pti bout ki suite nou
at this point in time akoz nou riske
retrouv nou dan menm sitiasyon
ankor apre sa eleksyon kot nou pou
vwar ki finalman in annan bann
pratik ki illegal akoz finalman, mon
mazinen ki Minis i ava aksepte ki
lefe ki sa Elections (Amendment) Bill
2011 i devan nou, sa an limenm i
konfirmen ki in annan serten pratik
ilegal dan eleksyon 2006 ek 2007. I
konfirmen. Akoz la i la, la prezan
nou bezwen met li dan lalwa, i pa ti
dan lalwa avan so i ti out of the law,
illegitimate, illegal. I ti out of the law
if you take the sense of the word. So
mwan mon vwar ki i annan bokou
bann pwen ki’n ganny fer, bann
pwen fondamantal lo en pti
lamannman. E mwan mon ti a
kontan donn mon sipor bann manm
lo sa kote latab pou dir ki i annan
improvements pou fer ladan. I
annan bokou improvements e vi ki
nou sipoze en Lasanble serye, mwan
mon ti ava dir ki mon menm pare e
mon konnen ki mon bann koleg osi
pou osi pare pou dir ki nou propoz
en adjournment e ki nou re convene
Mardi prosen pou en lot sesyon pou
nou kapab fer en keksoz ki
sustainable, ki sustainable dan
lavenir, en lalwa ki bon, kot nou
vwar bann pwen ki’n ganny met
devan i ganny taken care of, i ganny
adrese pou nou lavenir e lavenir nou
zanfan e lavenir nou demokrasi. Se
sa bann pwen filozofi ki mwan mon
apir bokou Onorab Georges e mon
ava vreman ankouraz nou Lasanble
pou take on board sa bann
amannman e fer sir ki finalman nou
annan en lalwa ki enpe pli meyer ki
sa enn ki nou annan la e ki pa’n zis
ganny aziste par enn pti keksoz.
Sanmenm sa 2 pwen ki mon ti anvi
fer. Msye Speaker mersi.
24
MR SPEAKER
Ok, mersi Onorab. Onorab
Ramkalawan.
(Interruption)
MR SPEAKER
Onorab you are not Chairing.
Please, you are not Chairing. Be
mon’n dir ou, ou pa oule koze?
Mon’n dir ou 2 manm in lev zot
lanmen, zot in call mwan zot dir zot
pe withdraw for the time being, i dir
ou koze. Come on my friend.
HON. WAVEL RAMKALAWAN
Mr Speaker mersi bokou. Mon ti a
kontan premyerman dir mon pa ‘my
friend’ personn dan sa Lasanble,
mon Onorab Ramkalawan dan sa
Lasanble.
MR SPEAKER
Onorab, set en lekspresyon ki’n sap
mwan. Retract what you’ve just
said. Se en lekspresyon ki’n sap
mwan e ou pe vin fer en bann sa.
Retract what you’ve just said now!
HON. WAVEL RAMKALAWAN
Ou oule mon retract? Mon retract.
Mwan mon dan sa Lasanble koman
Onorab Ramkalawan e letan mon
koze mon pa vin koz koman
kanmarad.
I fer nou 16an depi ki nou
annan en lalwa eleksyon e mon
konnen ki poudir 33 zour anviron
avan eleksyon, serten dimoun i pli
nerve ki lezot, me mwan mon krwar
ki nou bezwen gard nou kalm. E
nou konn egzakteman en kantite sa
bann zafer ki pase dan sa Lasanble.
Mr Speaker apre 16an, eski se
tou lamannman ki nou vwar i
enportan pou nou pase? Mwan sa i
mon premye obzervasyon ki mon’n
fer. E mon konnen ki poudir letan
mon’n fini koze Onorab ki’n dir i pa
pou koze i pou koze. E pou mwan
mon vwar ki premyerman sa lalwa
ki devan nou la i annan bann
mankman parski sa lalwa pa pe
pran konsiderasyon bann sanzman,
bann devlopman ki’n arive depi
16an pase.
E enn bann pli gro problenm
avek nou sistenm elektoral se
konsiltasyon. E nou’n vwar li ozordi
dan sa Lasanble. Ozordi dan sa
Lasanble mon vwar Msye Gappy,
Electoral Commissioner, avek ki i pe
koze? I pe koz avek Onorab Potter, i
a pe koz avek Minis. Pandan ki
Minis pe koze, pandan ki nou Manm
isi pe koze, i annan konsiltasyon ki
pe go on e se sa ki problenm.
Problenm se ki nou a pe diskit en
lalwa eleksyon, e en lalwa eleksyon i
napa nanryen pou fer spesifikman
avek polisi gouvernman. En lalwa
eleksyon i sipoze annan pou fer avek
bann partners, bann players, e se sa
ki vin problenm prensipal.
25
Par egzanp; letan nou pe koz
lo bann lalis, lalis si i pou ouver, si i
pou fermen. Si i annan
konsiltasyon nou ava kapab tonm lo
serten lakor parski i ava annan plis
dimoun ki pe regard menm keksoz,
plis dimoun i ava pe diskite. E se sa
ankor ennfwa ki montre nou ki
poudir sa bann kalite lamannman ki
ganny anmennen zot vin pa konplet
akoz se basically 1 dimoun, 2
dimoun ki koze laba dan en menm
biro. E se la ankor ennfwa kot mon
respekte lasazes sa komisyon ki ti
regard ankor Konstitisyon e ki ti fer
kler ki i enportan pou nou apre
16an dan 3enm Repiblik, pou nou
annan en Electoral Commission. Se
sa sa lasazes. E sa i enn bann
keksoz ki nou bezwen regarde. Par
egzanp, mon a donn en legzanp
spesifik: nou fek sorti dan Expo
2020 kot in montre nou elektronik,
pez bouton, tous isi, tous laba.
Lalis elektoral fek sertifye, nou
sipoze dan en moman elektronik,
dan en moman tous bouton,
ensidswit, teknolozi avanse, nou
demann ....
(Interruption)
MR SPEAKER
Proceed. In any case pou ou
lenformasyon, sa bann largiman la
se egzakteman sa ki Onorab
Georges in deza anmennen.
Proceed.
HON. WAVEL RAMKALAWAN
Mon konnen ki nou kote i fer. Mon
konnen ki nou fer. Mon pa reste
dan Wellness Centre mwan.
An 2011 kot nou pe koz
sistenm elektronik, kot nou pe koz
bann zanfan primer pou tous
bouton, zot osi zot pou annan enn
pti computer, kot nou tou ki la nou’n
ganny computer, nou tou ki la nou
sipoze computer literate, ou demann
en versyon electronic of the Voters’
Register, i dir ek ou pa dan lalwa.
Be mon ti ava mazinen ki poudir par
egzanp sa ti ava enn bann keksoz,
parey Onorab Georges in dir avan ki
mon’n antre dan lasal ki poudir sa ti
ava en keksoz ki ti ava pe montre
nou a pe bouze. Me malerezman
lalwa eleksyon i bouz dapre sa ki
gouvernman souvannfwa i anvi vwar
arive. E alor letan gouvernman i
anvi vwar serten keksoz arive la
serten keksoz i bouze. Letan ou
ganny dir ou pa kapab ganny
Electronic Register parski i pa dan
lalwa, letan ou pe dir be ou pe rod
menm lenformasyon, egzakteman,
ou pa pe rod nouvo lenformasyon, i
donn ou 25 Rezis Voter. Ou
demann en Master Register i dir ek
ou i pa dan lalwa. Be ki si sa? Se
sa bann lanpayaz, bann retar ki
letan nou pe koz lo sa pei nou pe fer
fas avek. E se sa bann keksoz ki
nou ti devret kapab dan en pozisyon
pou nou avanse e pou nou fer ki
lalwa eleksyon, en eleksyon i napa
nanryen pou fer avek en kote kont
en lot kote, me lalwa limenm li,
26
lalwa eleksyon i ava en fason pli fair
posib, i ava en fason ki aplik pou
tou dimoun. Me malerezman se pa
sa ki zot anvi.
Ziska aprezan menm sa zafer
konsiltasyon, nomination day i
semenn prosenn, me ziska aprezan
ankor ennfwa i annan en ta sa bann
keksoz ki ou sipoze pe diskite, pe
koz lo la - e sa nou konnen akoz in
taye in anmenn sa, akoz Msye
Boullet in dir ki i pou anmenn sa
Ankour devan Lakour
Konstitisyonnel. E Minis taler ou’n
balans latet letan Onorab Ferrari in
dir ki i vedir ki poudir i annan
keksoz ki ti andeor lalwa,
egzakteman. 16an sa lalwa i la, e
16an in annan bann pti keksoz ki’n
ganny fer san ki nou’n kapab debat,
san ki nou’n kapab regard li pre. E
tousala i zis montre nou bann
mankman.
Letan nou pe regard sa lalwa
nou konn serten keksoz ki pase. E
se la kot ou pou demann ou si nou
pa pe servi 2 mezir, 2 pwa 2 mezir
zis pou montre ki manyer i annan
serten anbigite. Lo Praslin, bann
dimoun Praslin avek Inner Islands ki
lo Mahe, dan lepase sa ki nou’n
vwar, stasyon vote in ouver Polling
Day, on Polling Day. Parfwa ti
National House, apre sa in vin anba
kot library. E sa bann dimoun sorti
Praslin ek Inner Islands zot vin isi
zis zot ale zot prezant zot kart
idantite. Napa en lalis spesifik ki dir
la i la se sa bann dimoun ki sipoze
vote dan sa stasyon on Polling Day.
Me bann dimoun Mahe ki lo Praslin
zot zot pou bezwen annan en
kontra. Eski sa i pa 2 pwa, 2 mezir?
Akoz dimoun Praslin ek Inner
Islands zot zot ganny drwa on Mahe
sa zour, vote, me selman en dimoun
Mahe ki li i Praslin oubyen La Digue,
li i pa ganny drwa vote? Eski i napa
en largirman la pou nou diskite, pou
nou regarde ki manyer nou pou
kapab balans keksoz anfen ki
toulede kote, ki ou sorti Praslin, La
Digue, ki ou sorti isi? En
konparezon, si en dimoun Mahe
happens to be on Praslin pou en
vakans i tonm malad, e mon konnen
sa stasyon Praslin li i ouver son
lavey, i tonm malad e i admet
Praslin, oule dir mwan akoz i napa
en kontra i pa pou kapab vote? In
admet lopital li, in al Praslin zis an
vakans li, oule dir mwan nou pou
deny sa dimoun son right pou li
vote? Mon krwar ki ankor ennfwa
nou ganny dir the law is meant to
facilitate. Me lalwa la ankor ennfwa
i vin en lobstak.
So mon krwar ki i annan
bokou plis keksoz avek lalwa
elektoral ki devret rantre ladan.
Letan nou pe koz ankor
ennfwa lo sa schedule, Essential
Services. Pou mwan personnelman
sa lalis, mon pa konnen si zot in
met 1,000 diferan posibilite dan en
bwat e apre zot in deside pou tir sa
12 e zot in tonm lola. Annou pran
27
en konparezon staff SBC. Staff SBC
zour eleksyon zot partou pe kouver
eleksyon. Eski zot pa devret tonm
dan en kategori spesyal? I mean, sa
dimoun ki reste La Rivière Anglaise
ki’n ganny dir i pe al kouver
eleksyon dan sid, eski i pa devret
lola? Mwan mon krwar ki poudir i
devret lo la. E Onorab Georges in
deza mansyonn bann zofisye lapolis
parski nou konnen ki poudir dan
sak stasyon vote i bezwen annan en
zofisye lapolis ki ankor ennfwa - se
sa ki parfwa i vin en problenm letan
zis en dimoun pe regard en keksoz.
I trouv security personnel Prezidan
avek Ex Prezidan, i trouve security
personnel Electoral Commissioner’s
Office, me selman i pa trouv bann
lezot personnel sekirite ki involve
zour eleksyon. Se sa ki fer ki i
annan bokou bann lezot keksoz pou
nou regarde. E la i moman pou nou
kapab balanse. Sete sa moman ki ti
sipoze pou nou kapab balanse. Eski
i pa ti pou fantastik si tou sa bann
komite spesyal ki’n ganny formen
laba kot Biro Komisyonner Eleksyon
si tou sa bann diferan Registered
Political Parties, let alone bann
kandida endepandan me nou bann
Registered Political Parties nou
annan lobligasyon, nou annan
lobligasyon lo nou koman Registered
Political Party pou nou swiv en
lalwa. Eski i pa ti pou bon si sa
bann reprezantan sa bann
Registered Political Parties ti’n kapab
pandan tou sa bann letan asize.
Ankor ennfwa Mr Speaker
regard sa; e this is typical of nou
sistenm, absoliman parey letan nou
pe pas bidze. Gouvernman i ganny
li en lannen antye pou li regard tou
bann diferan lalwa ki pou al ek son
bidze, letan nou’n fini pas bidze
aprezan la i pous lalwa ki annan 75
paz, 120 paz, i anvi ou pas li
vitman. Electoral Commissioner in
ganny li 5an. Sa i fer en eleksyon ki
term. 5an depi 2006, la ozordi
dernyen zour sa Lasanble i asize
pou sa premye term, eleksyon dan
ankor 1 mwan, se la aprezan ki nou
koman bann Manm nou ganny en
bout lalwa ki pa ni konplet ki nou
ganny dir i enportan i irzan, nou
bezwen fer 1st and 2nd reading
menm zour. Se sa lafason ki zot
fonksyonnen. 5an pou fer en
keksoz me lo dernyen segonn se la
ki zot taye.
La ankor ennfwa i montre nou
ki poudir i annan keksoz ki mal. I
annan keksoz. E sa bann kalite
lalwa ki en bout lalwa ki annan zis 1
paz A4, fot ladan ranpli. I zis
montre nou ankor ennfwa ki poudir
nou fodre nou serye. E mwan mon
annan sa konfyans ki poudir nou
pou vini serye, ankoler, pa ankoler,
sa pei pou bezwen vini serye an
relasyon avek nou demokrasi. Nou
demokrasi pa kapab kontinyen
fonksyonn koumsa. Nou demokrasi
i pou bezwen vin serye, e tou
dimoun ki annan son responsabilite
pou bezwen aksepte letan i mal fer e
28
non pa zis servi gro lebra. Alor Mr
Speaker mwan mon krwar ki i ankor
annan travay pou fer lo la. E si nou
vreman senser mon krwar nou
devret pran en pti git plis letan pou
nou balans keksoz ankor. Nou pa
kapab kontinyen mars lo sa nivo.
Avek sa detrwa mo mon pou dir
mon espere Minis in ekout bann
komanter ki’n fer e nou pa zis vini
dir tou keksoz i ok, e alor nou fini
lanmenm. Mersi bokou.
MR SPEAKER
Bon pou mwan eklersi en pwen.
Avan nou ti al break ti annan 2
dimoun lo mon lalis; Onorab Ferrari
ek Onorab De Commarmond, ki li in
endik mwan ler mon’n re-antre i pa
pe koze. Aprezan Madanm Potter,
please.
HON. MARIE-LOUISE POTTER
Mr Speaker mersi bokou. Mwan osi
mon pa pou long.
Mon krwar lesansyel sa deba
ozordi ki nou pe fer lo sa proze-
delwa i dan sa 2 lamannman tre
senp ki pe ganny propoze anba sa
menm lalwa. E Onorab Georges ler i
ti ouver deba lo kote Lopozisyon -
mon pa konnen si sakenn laba i
annan en pozisyon lo sa bann
issues, i pa tro kler si zot pou vote
oubyen non – i ti fer kler ki li i
rekonnet merit e lesansyel sa 2
lamannman ki pe propoze ki pou
anmenn sa bann pratik ki’n ganny
fer dan bann eleksyon presedan
anlinny avek lalwa. E i bann pratik
ki ti pe ganny fer akoz in annan
lantant ek konsiltasyon par bann
diferan stakeholders dan bann
eleksyon presedan malgre sa ki
Onorab Ramkalawan fek dir ki in
annan mank konsiltasyon.
Akoz in pran 5an? Wi, Onorab
Georges i annan rezon, nou ti diskit
sa bann size dan dernyen eleksyon
kot li ek mwan nou ti reprezant nou
2 parti respektiv, nou ti vwar
nesesite fer serten lamannman.
Kestyon i demande akoz ki’n pran
5an pou sa bann lamannman ariv
devan nou Lasanble. Me mwan mon
a plito demande akoz ki nou dan
Lasanble nou pa’n zwe en rol pli
proaktiv pou fer sa bann
lamannman vin dan Lasanble pli
boner? Mon pa kapab pas zizman lo
Biro Komisyoner Eleksyon, i pa mon
devwar, me mon kapab pas zizman
lo nou menm, lo nou lenstitisyon e
petet kestyonn nou menm nou. E
prensipalman zot ki pe fer tou sa
bann konplent, demande ki zot zot
in fer pandan sa 5an ki nou’n pase
pou fer sa bann lamannman ki zot
dir ki zot in koz lo la la bomaten vin
devan sa Lasanble? Ti annan
plizyer keksoz ki zot ti a’n kapab fer.
Zot ti’n kapab vin avek en mosyon e
nou ti ava’n siport sa mosyon, zot
ti’n kapab vin avek en Private
Member’s Bill, e nou ti ava desid lo
merit zot bann propozisyon. E alor
pou mwan, vre kestyon se ki zot zot
in fer pandan sa 5an e pandan sa
29
16an ki zot in la dan sa Lasanble
pou improve nou demokrasi?
Mr Speaker, sa mo
konsiltasyon ki Lopozisyon pe tay
avek, ki Lopozisyon in fer pou
ankouraz en kiltir konsiltasyon dan
nou pei sa dernyen 5an let alone sa
dernyen 18an? Mon krwar si
Lopozisyon i get zot en pti pe pli
byen ozordi, zot annan zot menm
pou zot blanmen si napa sa ki zot
menm zot zot pe rode ozordi e sa ki
zot menm zot zot in fer tou pou
torpido e pou detri pandan sa
dernyen 5an. Konsiltasyon pa zis lo
lalwa eleksyon, konsiltasyon i lo tou
size lenportans nasyonal. Eski zot
in donn zot lekor en sans e zot in
donn zot siporter en sans pou ki sa
konsiltasyon e sa dyalog i ankre, i
bear fruit dan Sesel? Ki zot in fer,
pa pou ankouraz konsiltasyon me
pou detri konsiltasyon. E pli gran
zizman lo whether or not zot in
ankouraz konsiltasyon sa dernyen
5an zot pou ganny li le 21 Me dan
bwat vote.
MR SPEAKER
Annou retourn lo Bill devan nou
silvouple.
HON. POTTER
Alor Msye Speaker etan donnen ki
Lopozisyon in koz lo sa size mon ti
santi li neseser pou mwan met
rikord okler.
Lo bann size ki sa 2
lamannman pe propoze, Mr Speaker
i kler kwa ki Biro Electoral
Commissioner pe rode avek sa 2
lamannman e i kler osi ki si Biro
Electoral Commissioner pa’n
konsilte avek ni nou e ni zot, Biro
Electoral Commissioner i napa okenn
obligasyon pou konsilte avek nou lo
sa 2 lamannman. Me problenm
avek Lopozisyon se ki pou zot
konsiltasyon i vedir pran lord avek
zot, si i pa’n konsilte avek zot alor sa
lalwa pa bon. Me anmenmtan zot
oule ki en Biro Electoral
Commissioner i endepandan. Pou
mwan lefe ki ni nou, ni zot pa’n
ganny konsilte lo sa 2 lamannman –
akoz si nou nou ti’n ganny konsilte
nou osi nou ti pou annan nou bout
pou azoute. Par egzanp dan
schedule nou osi tou nou ti pou
azout olye met Air Seychelles Cabin
Crew nou ti pou met Airline Cabin
Crew akoz i annan Seselwa osi ki pe
travay lo lezot Airlines; Emirates,
Qatar, eksetera. E pangar si nou
ti’n ganny konsilte nou osi nou tou
nou ti ava’n met lezot propozisyon ki
nou ti diskite 5an pase avek
Electoral Commissioner.
Mwan personelman dan deba
lo State of the Nation mon ti fer
resorti detrwa propozisyon pou
amelyor nou process. E mon annan
lentansyon anmenn sa bann
propozisyon probableman devan
nou Lasanble menm atraver swa en
mosyon pou ki i ava lo rikord vwala
30
bann propozisyon konkret ki nou lo
kote Parti Lepep nou oule vwar dan
sa prosesis. Me nou pa krwar ki
labsans sa ki zot pe rode e sa ki nou
nou pe rode dan sa lamannman i
pou fer ki nou pou napa en eleksyon
lib e zis dan Sesel. E malgre tou sa
ki zot pou dir lo prosesis elektoral,
or tou sa ki zot in dir – ofet napa
nanryen nouvo ki zot in dir ozordi ki
zot pa’n dir sa dernyen 16an, sel
keksoz ki nouvo se ki pandan sa
menm 16an zot pa’n reisi anmenn
okenn propozisyon konkret pou
kapab amelyor sa prose, zot in plito
boycott.
Pou nou, nou pa krwar ki
labsans sa detrwa keksoz pou anpes
pep Seselwa egzers zot drwa
demokratik elektoral dan en fason
lib e zis. E sa eleksyon i ava fer
10enm eleksyon ki nou pei i ava al
ladan depi ki nou’n retourn dan
milti parti, komansan par premye
eleksyon pou komisyon
konstitisyonel ziska ozordi. E dan
tou sa bann eleksyon ki nou’n fer,
malgre bann pti konsern ki bann
obzervater in fer resorti, tou nou
eleksyon san eksepsyon in ganny
deklare lib e zis par bann obzervater
etranze e malgre tou sa ki zot pe dir
la bomaten, tou bann eleksyon ki
nou’n fer se zot menm atraver zot
Leader ki le swar eleksyon i aksepte
rezilta.
Mr Speaker sa lamannman i
koz lo sa 2 schedule me the original
Act i fer provizyon anba lartik 99
pou Electoral Commissioner fer bann
regilasyon anba sa lalwa. Mon
panse ki bann propozisyon ki’n
ganny fer resorti - si i konsidere, si i
zize ki sa bann sizesyon i dan
lentere en eleksyon pli fair e pli zis –
mon panse i ava egzers son pouvwar
koman en lotorite endepandan e i
ava fer sa bann lamannman ki
nou’n propoze. Me nou nou napa
okenn lentansyon lo nou kote, donn
li okenn lord e okenn direktiv pou
fer kwa kiseswa.
Referans in ganny fer lo akoz
Essential Services dan schedule pa
azout sa bout whilst they are on
duty. Me la ankor si Onorab
Derjacques ti’n lir byen sa
lamannman i ti ava’n vwar anba
lamannman 2(b)(e) i dir klerman, i
spesifye klerman ki sa bann services
ki pe ganny referred to, i dir klerman
ki sa bann dimoun i bann dimoun
ki on election day are on duty away
from their electoral area. E whether
or not ki pe arive avek bann zofisye
lapolis ki pou on duty sa zour dan
bann Stasyon Vote ki Onorab
Ramkalawan fek fer referans lo la,
sa osi si i ti’n get seksyon 18 (4) dan
original Act i ti pou’n vrwar ki i deza
fer provizyon dan original Act.
Mon enpe etonnen ki serten
zot in demande ki akoz pa enkli dan
sa schedule, enkli prizon, enkli bann
ki pe ganny detenir, enkli bann
dimoun fou, eksetera, kar nou
31
Konstitisyon limenm e sa lalwa i fer
kler ki bann prizonnyen, bann
dimoun ki dan prizon e bann ki pe
ganny detenir pa ........
(Interruption)
HON. POTTER
Be lalwa orizinal i fer kler ki bann
dimoun ki pe serve en sentence e
bann ki pe ganny detained. Non, i
dan sa lalwa.
(Interruption)
..the person anba seksyon..
MR SPEAKER
Ok, alright. The matter is subjudice
proceed, i deza annan en case
Ankour lo la, lo sa bann kestyon
rimann ki pe challenge
konstitisyonalite sa lalwa e sa
provizyon. So, mon a demann ou
pou proceed. Kontinny avek lezot
largirman.
HON. POTTER
So Mr Speaker, mon pa konnen ki
lentere ki Lopozisyon i annan pou
fer dimoun fou e bann prizonnyen
vote me sa le 21 Me lepep i ava
pronons li lo sa demann Lopozisyon
pou fer bann dimoun fou e bann
prizonnyen vote.
Mr Speaker, the bottom line
dan sa deba se ki nenport ki
amannman, ki nou ti’n anmenn li
5an pase, 10an pase e ozordi lo sa
size eleksyon nou ti pou ganny
menm reaksyon par sa menm vye
Lopozisyon ki nou vwar la anfas
avek nou. Mr Speaker mon krwar
nou ki’n abitye avek sa menm kalite
fason fer, sa latitid Lopozisyon vizavi
bann keksoz ki vin devan sa
Lasanble - ki premyerman swa zot
vot kont parey zot fer pou bidze epi
son lannmen zot komans demann
sesi sela menm zot saler zot pran
anba sa menm bidze ki zot in vot
kont – mon krwar nou pa devret les
nou ganny entimide par zot bann
pozisyon. Nou nou krwar ki sa 2
lamannman senp pou anmenn nou
prosesis elektoral pou fer li vin pli
fair, pli zis e pli lib, e nou konnen e
nou asire nou pa bezwen okenn
lekskiz parey zot zot pe servi
bomaten, lekskiz pou zot perdi
eleksyon. Tou sa ki zot pe dir lo sa
2 pti lamannman i bann lekskiz ki
zot pe sey met devan pou zistifye
akoz zot ki pe al perdi sa prosen
eleksyon e zot ki pe al ganny en bate
bef dan prosen eleksyon. Mersi
bokou.
MR SPEAKER
Right of reply Minister.
MINISTER VINCENT MERITON
Msye Speaker mwan osi mon pou
kourt. Sa amannman ki devan nou i
senpleman pe met dan en
lankadreman legal bann pratik ki ti
egziste oparavan. Kontrerman avek
sa ki’n ganny dir, sa lamannman i
rezilta lefe ki Konmisyoner Eleksyon
32
in ekoute bann demann ki’n ganny
fer e i reflekte dan sa lamannman.
Konsiltasyon ti annan, zot menm zot
ti tonm dakor. Onorab Georges ler
in pran laparol avan in dir ki li avek
Onorab Potter ti zwenn, ti koze.
Konsiltasyon in annan.
(Interruption)
MR SPEAKER
Minister.
MINISTER VINCENT MERITON
5an pase i dan letan devlopman e
nou prosesis demokratik. 5an pase
i pa vedir ki i pa’n napa, in
kontinyelman annan, e sa travay in
anmenn serten rezilta, serten
konsiltasyon.
(Interruption)
MR SPEAKER
Order.
MINISTER VINCENT MERITON
Mersi Msye Speaker, akoz mon ti
ekoute ler zot ti koze.
Onorab Georges in fer en ta
kritik me selman sa ki mon kontan
dan son pwen i pa’n zis aksepte
rekonnet prensip sa lamannman me
in dir sa ki ladan i byen. E se lo sa
baz ki mon pran ki zot konpran
akoz nou’n vin isi ozordi pou nou
kapab amelyor nou prosesis
demokratik. Nou lalwa i bon, i
permet ki bann obzervater ler zot vin
isi Sesel malgre tou bann attempt ki
ganny fer pou dir ki nou eleksyon i
pa fair, i pa lib e zis, i ganny
konfirmen. Me nou santi ki nou
bezwen amelyore, pa i vre? So
nou’n vini ozordi, nou pou aranz sa
bann keksoz ki nou’n dir. E mwan
mon satisfe ki dimoun in konpran
apre ki zot in koze malgre tou bann
kritik ki’n ganny fer.
Msye Speaker, dezyenmman,
Onorab Derjaques in demann 2
kestyon ki mon krwar mon drwa li
sa larepons. Lo bwat vote, ki
manyer nou kapab asire ki bwat
vote pou an sekirite in demande. Ki
manyer nou kapab asire ki pou
napa lenterferans avek bwat vote?
Menm fason ki nou’n travay dan
lepase ki ler tou bann bwat vote, vid
oubyen plen i ganny akonpannyen
par reprezantan tou bann parti
politik. Wi oubyen non? Wi. So
menm lasirans ki nou’n fer dan
lepase ki zanmen in annan plis vot
ki voter i pou ganny aplike an 2011.
Tou bwat vote Msye Speaker, i
ganny sele avek en limero lo la, e sa
i ganny antre dan Liv Lokirans. E
nou’n napa okenn ka, okenn
konplent pou dir sa i pa leka.
Pou evite ki bann dimoun i vot
2 fwa, bann ki’n vot premye zour ek
dezyenm zour zot non i ganny met lo
en lalis dan prezans reprezantan
bann parti politik e sa lalis i ganny
distribye dan tou bann Stasyon Vote
e avan ler vote i komanse, sa bann
33
dimoun ki’n vote zot non i ganny lir
pou ganny anrezistre pou evite ki
dimoun i vot 2 fwa.
Kot i konsern tol ek dibwa,
mon konfirmen ki tol ek dibwa wi i
en lofans, me pa zis tol ek dibwa,
mwan mon ti tande ki St Louis ti
annan matla, sa osi i en lofans.
(Interruption)
MR SPEAKER
Minister proceed. Order.
Proceed Minister.
MINISTER MERITON
Msye Speaker mon pe repran mon
souf. Laverite i ofans son met Msye
Speaker.
Onorab Ferrari ler in pran
laparol in demande sa bann lalis la
ki manyer i pou ganny fer. Parey in
ete dan lepase se bann anplwayer ki
fourni Biro Komisyoner Eleksyon
avek lalis bann dimoun ki lo kontra
ki pe travay Praslin. I pou
kontinyen koumsa. Sa bann fasilite
ki mon’n vin fer ozordi pou fasilit,
parey zot in demande, bann
sitwayen egzers zot drwa. Nou pe
kategoriz bann diferan dimoun ki
akoz zot travay, akoz zot sitiasyon
medikal ek lasante nou pe fer bann
fasilite. Me zabitan, sitwayen, i
annan son drwa pou li vote me i
annan responsabilite. E ou deside
si eleksyon i fer le 21, ou reste Mahe
e ou al vote Mahe apre la ou mont
Praslin.
Cabin Crew pou al Silhouette
Msye Speaker. En tel fasilite ti
ganny fer pou fasilit keksoz, be Biro
Konmisyoner Eleksyon in donn
mwan sa langazman ki i pe fasilit
keksoz me pa anpay manrmay parey
zot pe dir. So anba son koreksyon
mon pe dir ki bann Stasyon Vote i
pou fasilit dimoun ki bezwen dan
bann kategori ki nou’n fer pou fer
sir ki zot egzers zot drwa e
anmenmtan ler zour i arive pou fer
zot travay zot fer li.
Napa okenn pratik ki ilegal
Onorab Ferrari. Tou bann pratik
ki’n ganny fer se avek lakor tou
bann parti politik, tou bann
stakeholders, e nou pa kapab, ekout
mwan byen, nou pa kapab tonm
dakor lo en keksoz apre ler i pa vin
dan nou faver sot deor e kriye. I
annan en keksoz ki nou apel
collective responsibility. Nou bezwen
kapab konpran e apresye e permet li
viv.
Msye Speaker ler Onorab
Ramkalawan in pran laparol i santi
li dezavantaze ki mon pe konsilte
avek bann dimoun ki dan ban ki pe
vin donn mwan sipor ozordi. I
toutafe normal ki mon konsilte avek
bann dimoun si mon bezwen en
leklersisman e sa i annord avek
Standing Orders ki Msye Speaker, e
zot menm the House in aksepte.
34
(Interruption)
MR SPEAKER
Proceed Minister. Order.
MINISTER MERITON
Msye Speaker mon ti a kontan an
terminan dir ki’n toultan annan
konsiltasyon, i pou kontinyen
annan konsiltasyon. E
konsiltasyon, parey Onorab Potter
in byen fer sorti, pa vedir pran lord.
Nou konsilte, nou zize, apre en
desizyon i ganny pran nou
anmennen. Me nou pran an
konsiderasyon bann demann ki’n
ganny fer ozordi, bann pwen ki’n
ganny note, pou ki dan nou demars
ver en demokrasi meyer, pou fer sir
ki sa bann pwen i ganny ekoute e
ganny pran an konsiderasyon.
Lalwa eleksyon i bouz dapre
sa ki gouvernman i oule. I pa
koumsa Onorab. Nou diskite, nou
konsilte, dan bokou ka, sirtou la.
Tou sa bann prosesis, tou sa bann
diskisyon ki’n pran plas, sa
amannman ozordi i rezilta bann
demann e bann diskisyon, bann
gentlemen’ agreement ki’n arive ki’n
permet nou ozordi pran sa
amannman ki annan pou bi kapab
parey mon’n dir taler, amelyor nou
prosesis elektoral baze lo bann
demann ki’n ganny fer. Mersi Msye
Speaker.
MR SPEAKER
In ler pou nou pran en vot lo merit
sa Bill. Tou bann ki anfaver?
Okenn ki kont? Bill in pase. Mon a
ganny mwan en formal 2nd reading.
MS. CLERK
A Bill of an Act to amend the
Elections, Act 1995 (Cap 68A.)
MR SPEAKER
Onorab Georges ou’n endike i annan
enn de bann pti amannman. Nou
annan 2 opsyon devan nou la, swa
nou al dan committee stage, swa si i
bann amannman tipografik parey
ou pe dir, nou ava pran li. I ok ek
tou le 2 kote sa? Nou bezwen ganny
en lagreman la akoz nou pa pe
strikteman swiv prosedir. So nou
ava pran bann lamannman
tipografik.
HON BERNARD GEORGES
Schedule 2: Schedule 2 i poz en seri
problenm. Si Onorab Mitcy Larue pa
oule mon dir mon pa a dir, i senp.
MR SPEAKER
Proceed Onorab Georges. Hold on.
Nou pa al lo strikteman - i pa ou
responsabilite sa, ou pa forse fer li.
Nou pou al strikteman lo bann fot
tipografik. Nou pa pou retourn lo
merit e debat.
HON GEORGES
Problenm se egzakteman sa, se
bann fot tipogratik akoz mannyer
schedule 2 i ete. Mon ava eksplik ou
Mr Speaker e se sa ki poz mwan
35
problem. Premye pwen i pa en soz
tipografik alors mon pa a fer li.
Purse Seiners, i pa en essential
service me let it be mon pa kapab
amend. Alors les li. Air Seychelles
Cabin Crew i pa en essential service.
Air Seychelles i en essential Service,
pa Cabin Crew. Cabin Crew i pa en
servis, i en dimoun, and if it’s Cabin
Crew, what about the pilot. Alors
mwan mon ti a propoze ou met Air
Seychelles aircraft ki ava kouver
akoz regard (d), voters who are
registered in any electoral areas and
employed in the essential services.
Alors zot employed lo en Air
Seychelles aircraft and on the date
are on duty away from their electoral
areas. Alors mwan mon ti a dir the
essential service se Air Seychelles
aircraft. Menm zafer avek security
personnel on duty, i pa en essential
service se President and Ex
President’s security ki en essential
services. Health Services ok.
Electoral Commissioner’s Office se pa
security personnel se Electoral
Commissioner’s Office security ki en
essential service. Prison Officer on
duty and let that on the side se pa sa
ki en essential service se the Prison
service ki en essential service.
Meteorological Services ok. Polling
Agents i sertennman pa en essential
service, se voting stations ki en
essential service e bann dimoun ki
pe travay ladan ki ganny drwa vote.
Air traffic, premyerman i air traffic
control, that’s what it’s called.
Dezyenmman do we want to limit it
to that? Oubyen what about the
other airport services, what about
baggage handlers ki pe anmenn
bagaz. Ou konpran? So are you
going to go with air traffic control or
are you going to go with airport
services. Next one is ok. PUC does
not exist, Public Utilities Corporation
mon ti ava sizere. Alors vwala Mr
Speaker ki mannyer mwan mon ti
ava vwar Schedule 2 si mwan mon ti
annan anything to do with it. Mersi.
MR SPEAKER
Si nou ti kapab ganny en pozisyon
vizavi sa bann proposals. Mon krwar
i zis en kestyon mo, term. Si i ok
avek gouvernman? I oke avek
gouvernman, all right. Onorab
Derjacques.
HON DERJACQUES
Lo 2(b)(c)incapacitated and elderly
residing in the institutions set out in
the schedule 1, pa zis Schedule,
Schedule 1. Apre par anba li (d)
Schedule, 2, apre Schedule. Apre
mon oule en leklersisman, fer kler
pour mwan. Mon vwar la zot in met
on duty away from their electoral
area, selman dan Schedule 2 ennler
zot reiterate ankor, par egzanp,
security personnel i zis bann ki on
duty. Akoz dan 2, 3 nou met 2 fwa
selman dan 1 nou met zis en fwa,
eski sa pou donn diskresyon
Electoral Commissioner pou deside
sa 1200 PUC staff i kapab vot
nenport dan sa landrwa spesyal. Si
ou pou met on duty pour serten dan
36
Schedule 2, fodre ou retourn ankor
ou met on duty pour tou.
MR SPEAKER
Mon krwar amannman Onorab
Georges i rektifye ou problem akoz li
i pe dir annou tir sa bann zafer
personnel security, met services e (d)
i ava aplike pour sa.
HON DERJACQUES
Sa vedir nou pe fer kler Mr Speaker
ki selman bann dimoun..
MR SPEAKER
Bann ki on duty and away from
Electoral Area. Eski i oke Schedule
pou add 1 and 2? Ok. Yes Onorab
Ferrari nou a pran enn dernyen.
Onorab Ferrari.
HON FERRARI
Mersi Msye Speaker. Menm si zot in
fini vot sa lalwa avek tou son bann
galimatya, i annan ankor e zot pa
realize. Section (2)(a)`temporarily on
Mahe, who are registered in electoral
areas other than those situate, mon
krwar i devret situated’, non?
MR SPEAKER
Yes.
HON FERRARI
Mon krwar mon pa konnen.
MR SPEAKER
Situated, yes. Situated, non?
HON FERRARI
Mon napa en degre dan Angle me
selman mon krwar i devret situated.
Akoz sa i paret en langaz kenyek sa,
bann dimoun Uganda
oubyen..situated, all right? E Mahe,
accent aigu, byensir partou, mon
krwar se konmsa ki i ganny dekrir.
So sa de pti pwen zis pou dir ki
finalman se nou ki netway bann
lalwa pour zot.
MR SPEAKER
Ki arive ek Mahe, ki ou’n dir lo
Mahe? Accent aigu, ok. Nou a ganny
en mosyon therefore pour nou sot
committee stage, Onorab Potter.
HON POTTER
Mr Speaker anba 91(1) mon move
pou suspend orders 65 to 70 pour
nou sot committee stage. Mersi.
MR SPEAKER
Okenn ki segonde?
HON ANDRE POOL
Mr Speaker mon segonder.
MR SPEAKER
Nou a pran en vot, tou bann ki an
faver. Okenn ki kont? Pase, mon a
ganny mwan en motion for third
reading.
HON POTTER
Mr Speaker ki Elections
(Amendment) Bill 2011 i ganny lir en
trwazyenm fwa.
37
MR SPEAKER
Okenn ki segonder?
HON POOL
Mr Speaker i ganny segonde.
MR SPEAKER
Nou a pran en vot, tou bann ki an
faver, okenn ki kont. Mon a ganny
mwan en third reading.
CLERK
This Act may be cited as the
Elections (Amendment) Act, 2011.
MR SPEAKER
Bill in pase. I reste mwan aprezan
pou swet zot tou ek zot fanmiy bonn
Pak e mon oule enform Lasanble ki
nou pe adjourn sine die. Mersi.