marika CikvaiZe
musikmusika
gamomcemloba
inteleqti
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2011
marika CikvaiZe
IV klasi
© gamomcemloba inteleqti, 2011.ISBN 978-9941-430-28-2
sarCevi
Tavi I. musika Sen irgvlivgaixsene: ra gaxsovs, ra – ara? ..................................... 6 sanoto anbani .................................................................10koncertze ......................................................................14morbis aragvi .................................................................18megobruli ojaxi, anu noti da misi grZlioba ........19musikaluri loto .........................................................24portreti musikaSi ........................................................26simReris wesebi ..............................................................28viswavloT simRera ........................................................32niSnebi, romlebic gamoiyeneba musikis Casawerad ..33taqti ................................................................................35risTvisaa saWiro musikaluri zoma? .........................38Seni musikaluri leqsikoni .........................................42guguli ............................................................................45musikaluri gaseirneba .................................................46
Tavi II. mxare, sadac Sen cxovrobalilo saqarTveloSi ...................................................50rogor moaRwia Cven dromde qarTulma xalxurma simRerebma ....................................................53iavnana ..............................................................................56qarTuli xalxuri sabavSvo simRerebi ......................60qarTuli xalxuri sakravebi........................................63guda-stviri ...................................................................66
Tavi III. Sen da musikaliga ..................................................................................70musikalur salonSi .......................................................73gaarkvie: ra gaxsovs, ra – ara? ....................................75arfa ..................................................................................77laureati ........................................................................78vunderkindi ...................................................................79musikaluri tempi ..........................................................80ra aris melodia? ...........................................................82ra aris akompanementi? .................................................85sworad vweroT notebi... ..............................................88TeatrSi ...........................................................................90mozard mayurebelTa TeatrSi ....................................92Seni musikaluri leqsikoni ........................................95
3
marika CGikvaiZe
musika IV
Marika ChikvaidzeMUSIC IV
INTELEKTI PUBLISHERSTbilisi 2011
redaqtori mzia CGxaiZe
gamomcemloba inteleqtiTbilisi, ilia WavWavaZis gamziri #17 b
25-05-22, 91-22-83, 8(99) 55-66-54faqsi: 25-05-22 elfosta: [email protected], [email protected] vebgverdi: www.intelekti.ge
musika Sen irgvliv
Tavi I
3. gamoicani, romeli sakravebia da miuwere saxelebi:
Cemo patara megobaro, Sen ukve meoTxe klasSi swavlob. am xnis ganmavlobaSi bevri ram Seityve musikis Sesaxeb da vfiqrob, sakmao codna gaqvs imisaTvis, rom Zalian giyvardes musika.
vidre musikaluri xelovnebis Sesaxeb siaxles mogawvdide, sainteresoa vicodeT, ra dagamaxsovrda warsul wlebSi naswavlidan. amis gasarkvevad gadaSale samuSao rveuli, sadac gTavazob saxaliso gamokiTxvas. Sevecdebi, davalebebi rTuli ar iyos.
2. notebs miuwere Tavisi saxelebi:
1. sam Semsrulebels hqvia
erT Semsrulebels hqvia
1-2
gaixsene: ra gaxsovs, ra – ara?
gakveTili
samuSao rveuli (davaleba 1)
samuSao rveuli (davaleba 2)
Cemi STabeWdileba
moismine maswavleblis mier SemoTavazebuli
musikaluri fragmenti da upasuxe kiTxvebze:
• ra ganwyobileba Segiqmna mosmenilma musikam?
• Seni azriT, risi gadmocema surda kompozitors?
• xelmeored moismine da gamoicani sakravi,
romelic JRerda am fragmentSi.
• Sen mier mosmenili musika forteze (f) JRerda Tu
pianoze (p)?
samuSao rveuli (davaleba 3)
gaixsene am sityvebis mniSvneloba:
forte
piano
fortepiano
pianisti
gansazRvre, ra aerTianebs am
sityvebs.
daakvirdi sanoto magaliTebs. Seni azriT, romeli
fragmenti unda Sesruldes xmamaRla da romeli – Cumad?
6 7
darwmunebuli var, yvela SekiTxvas advilad gaarTvi Tavi. es ki imas niSnavs, rom gasul wlebSi didi siyvaruliTa da mondomebiT ekidebodi musikalur ganaTlebas.
axla ki droa, ganvagrZoT mogzauroba musikis umSvenieres sa-myaroSi. modi, daveufloT sanoto damwerlobas, gavecnoT kom-pozitorebs, Semsruleblebs, sakravebs. Sesabamisad, gakveTilebze moismen da Seasruleb rogorc qarTul xalxur simRerebs, ise pro-fesiul Txzulebebs. es gaamdidrebs Sens musikalur STabeWdilebebs – Seni musikaluri Tvalsawieri ufro vrceli gaxdeba.
I jgufi II jgufi
1. rogori xasiaTisaa mosmenili musikaluri fragmenti: mxiaruli Tu sevdiani?
3. mosmenili musikaluri fragmenti vokaluria Tu instrumentuli?
5. ganmarteT termini instrumentuli.
7. aRwereT Tundac erTi sakravi, romlis tembric amoicaniT.
9. violino xalxuri sakravia Tu klasikuri musikis instrumenti?
11. ras niSnavs xalxuri musika?
2. ra hqvia musikaSi mxiarul ganwyobilebas?
4. ganmarteT termini vokaluri.
6. romeli sakravebis tembrebi amoicaniT mosmenil musikalur fragmentSi?
8. dafaze xom ar daxatavdiT violinos?
10. mosmenili musikaluri fragmenti xalxuria Tu klasikuri?
12. daasaxeleT sami xalxuri simRera.
SegiZlia SekiTxvebi Secvalo an Tavadac moifiqro da daamato. gisurveb
warmatebas!
samuSao rveuli (davaleba 4)
dawere, sazafxulo ardadegebze romeli musikaluri nawarmoebebi
moismine? ra erqva am nawarmoebebs? visi SesrulebiT moismine? ratom
mogewona? Sens Canawers ki aseTi saTauri eqneba:
Cemi sazafxulo musikaluri Sexvedrebi
viqtorina
klasi daiyos or jgufad. moismineT musikaluri nawarmoebi, Semdeg ki
jgufebma rigrigobiT dausviT erTmaneTs kiTxvebi.
Sejibris pirobebi:
• jgufidan pasuxobs mxolod erTi moswavle.
• jgufidan TiToeul wevrs mxolod erTxel aqvs pasuxis gacemis
ufleba.
• swori pasuxisTvis jgufi iRebs 1 qulas.
• pasuxis mosafiqreblad jgufs eZleva 10 wami.
• gaimarjvebs is jgufi, romelic met qulas daagrovebs.
!! !
8 9
3-4gakveTili
sanoto anbani
samuSao rveulSi (davaleba 7) • notebs miuwere momdevno ori
noti;
• notebs miuwere wina ori noti.
• Seasrule zeda bgeraTrigi notebis dasaxelebiT;• Seasrule qveda bgeraTrigi notebis dasaxelebiT;• miuwere safexurebi TiToeul bgeraTrigs;• samuSao rveulSi (davaleba 8) zeda bgeraTrigis mexuTe safexuri
gadaiwere sanoto xazebze; • qveda bgeraTrigis mesame da meSvide safexurebi ki iqve, meore
sanoto xazebze gadawere.
xelmeored Seasrule jer pirveli, Semdeg meore bgeraTrigi. Seni azriT, romelia amaTgan maJoruli? minoruli?
!! !
samuSao rveulSi (davaleba 5) cariel sanoto sistemaze gadai-
were es notebi:
• notebs miuwere safexurebi;
• TiToeul nots Tavze daawere Tavisi saxelwodeba;
• axla ki, Seasrule simReriT;
• imRere pirveli da meore safexuri notebis dasaxelebiT;
• imRere pirveli – meore – mesame – meore – pirveli safexurebi
notebis dasaxelebiT.
!! !
samuSao rveulSi
(dava leba 6) dawere notebi
Semdegi TanmimdevrobiT:
sol-sol-mi-fa-re-mi-fa-sol
daukari Sen mier Sesrulebuli
sanoto Canaweri da gamoicani,
romeli qarTuli xalxuri simReris
sawyisi motivia?
10 11
aq warmodgenilia ori sxvadasxva piesis sanoto fragmenti. orive piesas erTi
saxelwodeba aqvs – Cituna. sTxove maswavlebels, fortepianoze Seasrulos orive varianti, Sen ki upasuxe kiTxvebze:
Seni azriT, romeli sanoto fragmenti Seasrula maswavlebelma pirvelad?
romel variantSi moismine maRali, wvrili
bgerebi, pirvelSi Tu meoreSi?
• Caxede sanoto magaliTebs, romel magaliTSi weria notebi zeda xazebze?• romel magaliTSi weria notebi qveda xazebze?• gaixsene, saidan iwyeba sanoto xazebis aTvla, qvemodan zemoT Tu, piriqiT,
zemodan qvemoT?• Seni azriT, rogori JReradoba eqneba nots, Tu mas maRal xazebze davwerT
– wvrili – maRali Tu boxi – dabali?
eqo
• sTxove maswavlebels, daukras sanoto magaliTi, Sen ki moismine igi: pirveli xma maRalia (wvrilia) Tu dabali, boxi meore xmasTan SedarebiT?
• xelmeored mosmenisas, Tvali adevne sanoto Canawers, romeli xma iwyebs simReras – pirveli Tu meore?
• pirveli xma zustad imeorebs meore xmis notebs?• ahyevi simReriT musikas. taSiT aRniSne is adgili,
sadac eqos gamoxmaureba arazusti iqneba.
I xma
II xma
12 13
koncertze
iyo erTi biWi. cqviti bavSvi iyo da yvelaferi ainteresebda. gan-sakuTrebiT skolaSi siaruli da musikis gakveTilebi uyvarda. uamravi simRera icoda...
erT dRes mSoblebma biWuna simfoniuri musikis koncertze waiyvanes. man arc ki icoda, ra iyo koncerti, radgan jer ar iyo namyofi.
... biWuna mSoblebTan erTad SenobaSi Sevida. ra kargi sanaxavi iyo iqauroba! Tavi namdvil sasaxleSi egona! mas marmariloskedlebiani farTod gaSlili vestibiuli (mTavari Sesas-vleli) moewona, moewona marmarilos kibec,
uzarmazari, gaCaxCaxebuli darbazic, ro-
melic xalxiT iyo savse.
uecrad yvelaferi miyuCda da marcxena karidan viRac gamovida. mamam Tqva, diri-Joriao.
– albaT, am musikosebis maswavlebeli, – gaifiqra biWma.
modis. yvelas esalmeba. yvela mowiwebiT Tavs ukravs. xalxi taSiT xvdeba.
diriJori dadga amaRlebul adgilze, Tavi daukra yvelas, Semdeg zurgi Seaqcia darbazs da xelebi aswia. darbazSi siCume Camovarda. diriJorma xeli aiqnia da orkestri aJRerda. jer yvela sakravi ara – mxolod violinoebi.
...Semdeg maT SeuerTda sxva sakrave-bic – fleita, hoboi, klarneti, vio-lonCelo... musika Tavidan p-ze JRer-da, Semdeg TandaTan gaZlierda da f-s miaRwia. sxvaTa Soris, f-c, Tavis mxriv, gaZlierda da fff (sam forteze, forti-
simoze) aJRerda.
biWuna ise gaitaca musikam, rom irgvliv verafers amCnevda – misi arseba mTlianad moicva scenidan gadmoRvrilma hangebma. moeCvena, rom sadRac mifrinavs, jer ganucdeli sixaruli daeu-fla... male yvelaferi dasrulda ... musika... koncerti...
Sen ici, ra aris koncerti? yofilxar koncertze? rogori musika JRerda im koncertze – xalxuri Tu profesiuli, kompo-zitoris mier Seqmnili?
5-6gakveTili
ganmarte, vin aris diriJori?!! !!! !samuSao rveulSi (davaleba 9)
CarCoSi Caxate violino
14 15
moZebne teqstSi sityvebi, rom-
lebic musikas mogagonebs. Semdeg
es sityvebi samuSao rveulSi (dava-
leba 10) Cawere yvavilis furclebSi.
orkestris
xelmZRvaneli
musikaluri
sakravebi
bgeris siZlieris
aRmniSvneli
terminebi
romeli melodia moismina biWunam...
axla ki unda mogiTxro im nawar-moebze, romelic biWunam koncertze moismina da gagacno misi Semqmneli kom-pozitoric. nawarmoebi, romelmac biWu-na aRtacebaSi moiyvana, beThovenis mecxre simfoniis bolo nawilidanaa.
ludvig van beThoveni – udidesi germaneli kompozitori – cxovrobda
daaxloebiT 200 wlis win. man dawera mravali SesaniSnavi musikaluri nawarmoebi. maT Soris cxra simfonia.
simfonia didi moculobis saorkestro Txzulebaa, romelic ramden-ime nawilisagan Sedgeba (ZiriTadad oTxnawiliania).
Sen mier wakiTxul teqstSi bevri musikaluri termini Segx-vda. zogi nacnobia, zogic jer ar giswavlia. amjerad SevCerdeT dinamikaze.
berZnulad dinamika Zalas niSnavs. musikaSi ki es sityva xmovanebis siZlieres gamoxatavs. Sen ukve icnob ai, am niSnebs – f da p. diax, f forte (xmamaRla) da p piano (xmadabla). axla gagacnob axal terminebs:
meco-forte – mf arc ise xmamaRla meco-piano – mp naxevrad Cumad.
!! !
Seasrule es sanoto fragmenti notebis dasaxelebiT;albaT SeniSnavdi, rom notebs qveS uweria mf . gaiTvaliswine melodiis
Sesrulebisas.
aRtacebuli xalxi taSs ukravs. etyoba, mos-wonT. diriJori Tavs ukravs. dedam hkiTxa biWu-nas, moewona Tu ara koncerti.
– ki, ki, – ambobs biWuna, – amas winaT cirkSi Zalian vimxiarule, Tumca simfoniuri musikis koncertzec kargi yofila.
sami-oTxi dRis Semdeg pataram SemTxveviT televiziiT moismina swored is musika, romelic koncertze
JRerda. – es xom is musikaa! – SesZaxa aRtacebulma.gavida dro, biWunas koncerti aRar axsovda, Tumca xSirad axsendeboda is
SegrZneba, romelic am didebuli musikis mosmenisas gauCnda.
musika
imave sityvebis daxmarebiT samuSao rveulSi (davaleba 11)
Seavse aseTi cxrili:!! !
16 17