7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
1/34
IMUNOLOGIIMUNOLOGI
Dr. SUPARYANTO, M.KesDr. SUPARYANTO, M.Kes
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
2/34
APA ITU IMUNOLOGI?APA ITU IMUNOLOGI?
Imunologi: Ilmu yng mem!el"riImunologi: Ilmu yng mem!el"ri
#en#ng sis#em imun #u$u%#en#ng sis#em imun #u$u%
Sis#em imun : Semu me&nisme ygSis#em imun : Semu me&nisme yg'igun&n #u$u% se$gi'igun&n #u$u% se$gi
!erlin'ungn #er%'! $%y yg!erlin'ungn #er%'! $%y yg
'!# 'i#im$ul&n $er$gi $%n'!# 'i#im$ul&n $er$gi $%n
'lm ling&ungn %i'u!'lm ling&ungn %i'u!
Ling&ungn: (isi&, &imi, $iologiLing&ungn: (isi&, &imi, $iologi
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
3/34
MA)AM SIST*M IMUNMA)AM SIST*M IMUN
+.+. Sis#em imun lmi% nonSis#em imun lmi% non
s!esi(i& n#ure inn#es!esi(i& n#ure inn#e
-.-. Sis#em imun 'i'!# s!esi(i&Sis#em imun 'i'!# s!esi(i&'!#i( /uire''!#i( /uire'
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
4/34
SIST*M IMUN ALAMIA0SIST*M IMUN ALAMIA0
Si(# non s!esi(i&: r#iny mem$eri&nSi(# non s!esi(i&: r#iny mem$eri&n!erlin'ungn &e!' semu!erlin'ungn &e!' semu$%nling&ungn yg mengnm #u$u%$%nling&ungn yg mengnm #u$u%
Di'!# se"& l%irDi'!# se"& l%ir Res!on e!#Res!on e!# #i'& !erlu 1u#i'& !erlu 1u
un#u& mengenl n#igenun#u& mengenl n#igen
Di$e'&n 2 mmDi$e'&n 2 mm 3isi&3isi&
Lru#nLru#n
SelulerSeluler
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
5/34
MA)AM SIST*M IMUN NON SP*SI3IKMA)AM SIST*M IMUN NON SP*SI3IK
+.+. 3isi& Me&ni&3isi& Me&ni&
Kuli#Kuli#
Sel!u# len'irSel!u# len'ir
SiliSili
4#u&4#u&
4ersin4ersin
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
6/34
MA)AM SIST*M IMUN NON SP*SI3IKMA)AM SIST*M IMUN NON SP*SI3IK
-.-. Lru#nLru#n
4io&imi: Asm lm$ung,4io&imi: Asm lm$ung,
Sli5, )irn 5ginSli5, )irn 5gin 0umorl: Kom!lemen,0umorl: Kom!lemen,
In#er(eron, )6Rei(In#er(eron, )6Rei(
Pro#einPro#ein
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
7/34
MA)AM SIST*M IMUN NON SP*SI3IKMA)AM SIST*M IMUN NON SP*SI3IK
2.2. SelulerSeluler
3gosi#: Leu&osi# 7Neu#ro(il,3gosi#: Leu&osi# 7Neu#ro(il,
*osino(il, Monosi#, M&ro(g8*osino(il, Monosi#, M&ro(g8
Sel Nol 7Lrge GrnulrSel Nol 7Lrge GrnulrLym!%oy#e8: N#url Killer )ellLym!%oy#e8: N#url Killer )ell
7sel NK8, Killer )ell 7sel K87sel NK8, Killer )ell 7sel K8
Sel Me'i#or: 4so(il, Ms#osi#,Sel Me'i#or: 4so(il, Ms#osi#,
Trom$osi#Trom$osi#
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
8/34
SIST*M IMUN SP*SI3IKSIST*M IMUN SP*SI3IK
Si(# s!esi(i&: r#inySi(# s!esi(i&: r#iny
mem$eri&n !erlin'ungnmem$eri&n !erlin'ungn
%ny &e!' "enis n#igen%ny &e!' "enis n#igen
#er#en#u, #i'& un#u& yg liny.#er#en#u, #i'& un#u& yg liny.
Di!erole% 'engn "ln:Di!erole% 'engn "ln:
imunissi, s&i#, #u 'ri i$uimunissi, s&i#, #u 'ri i$u
le1# !lsen#, ASIle1# !lsen#, ASI
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
9/34
SIST*M IMUN SP*SI3IKSIST*M IMUN SP*SI3IK
Un#u& men'!#&ny !erluUn#u& men'!#&ny !erlu
1u1u r#iny #u$u% !erlur#iny #u$u% !erlu
mengenl 'ulu n#igen #s$mengenl 'ulu n#igen #s$ selsel
imun sensi#i(siimun sensi#i(si !ro'u&si!ro'u&si
&e&e$ln&e&e$ln
Ke&e$ln $ru $er(ungsiKe&e$ln $ru $er(ungsi !'!'
s# #er!!r n#igen yg &e'us# #er!!r n#igen yg &e'u
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
10/34
MA)AM S*L IMUNMA)AM S*L IMUN
SP*SI3IKSP*SI3IK
+.+. 0umorl: Lim(osi# 40umorl: Lim(osi# 4 sel 4sel 4
n#i$o'in#i$o'i
-.-. Seluler: Lim(osi# TSeluler: Lim(osi# T sel Tsel T
5irus, "mur, !rsi#, &egnsn5irus, "mur, !rsi#, &egnsn
2.2. Sis#em Lim(oi': Kel. Timus,Sis#em Lim(oi': Kel. Timus,
Lim!, &el. Lim(e 7#onsil8Lim!, &el. Lim(e 7#onsil8
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
11/34
MA)AM S*L IMUN SP*SI3IKMA)AM S*L IMUN SP*SI3IK
+.+. MALT 7Muosl Assoi#e'MALT 7Muosl Assoi#e'
Lym!%oi' Tissue8Lym!%oi' Tissue8 slurnslurn
n(s, ern, geni#ln(s, ern, geni#l
-.-. SALT 7S&in Assoi#e' Lym!%oi'SALT 7S&in Assoi#e' Lym!%oi'
Tissue8Tissue8 Ker#inoi', melnosi',Ker#inoi', melnosi',
sel Lnger%ns, &olgensel Lnger%ns, &olgen
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
12/34
APA ITU ANTIG*NAPA ITU ANTIG*N
An#igen: $%n yng '!#An#igen: $%n yng '!#
merngsng res!on imun 'nmerngsng res!on imun 'n
'!# $ere&si 'engn n#i$o'i'!# $ere&si 'engn n#i$o'i
Mm An#igen:Mm An#igen:
+.+. Imunogen: $%n yg '!#Imunogen: $%n yg '!#
merngsng res!on imunmerngsng res!on imun
-.-. 0!#en: $%n yg '!# $ere&si0!#en: $%n yg '!# $ere&si
'engn n#i$o'i'engn n#i$o'i
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
13/34
APA ITU *PITOP DAN PARATOPAPA ITU *PITOP DAN PARATOP
*!i#o!De#erminn*!i#o!De#erminn $gin 'ri$gin 'ri
n#igen yg '!# mengenln#igen yg '!# mengenl
mengin'u&si !em$enn#u&nmengin'u&si !em$enn#u&n
n#i$o'in#i$o'i
Pr#o!Pr#o! $gin 'ri n#i$o'i yg$gin 'ri n#i$o'i yg
'!# mengi e!i#o!'!# mengi e!i#o!
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
14/34
MA)AM ANTIG*N 4*RDASAR *PITOPMA)AM ANTIG*N 4*RDASAR *PITOP
+.+. Uni'e#erminn, uni5lenUni'e#erminn, uni5len "enis"enis
e!i#o! s#u 'n "uml%ny s#ue!i#o! s#u 'n "uml%ny s#u
999999999999999999999999999999999999999999999999999999
-.-. Uni'e#erminn, mul#i5lenUni'e#erminn, mul#i5len "enis"enis
e!i#o! s#u, "uml% le$i% 'ri s#ue!i#o! s#u, "uml% le$i% 'ri s#u
999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
15/34
MA)AM ANTIG*N 4*RDASAR *PITOPMA)AM ANTIG*N 4*RDASAR *PITOP
2.2. Mul#i'e#erminn, uni5lenMul#i'e#erminn, uni5len
"enis e!i#o! le$i% 'ri s#u 'n"enis e!i#o! le$i% 'ri s#u 'n
"uml%ny s#u"uml%ny s#u
999;999
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
16/34
MA)AM ANTIG*N 4*RDASAR SP*SI3ISITASMA)AM ANTIG*N 4*RDASAR SP*SI3ISITAS
+.+. 0e#eron#igen0e#eron#igen 'imili&i $ny& s!esies'imili&i $ny& s!esies
-.-. enon#igenenon#igen 'imili&i s!esies #er#en#u'imili&i s!esies #er#en#u
2.2. Allon#igenAllon#igen 'imili&i s#u s!esies'imili&i s#u s!esies
=.=. An#igen orgn s!esi(i&An#igen orgn s!esi(i& 'imili&i orgn'imili&i orgn
#er#en#u#er#en#u
@.@. Au#on#igenAu#on#igen $ersl 'ri #u$u%ny$ersl 'ri #u$u%ny
sen'irisen'iri
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
17/34
MA)AM ANTIG*N 4*RDASARMA)AM ANTIG*N 4*RDASAR
K*T*RGANTUNGAN S*L TK*T*RGANTUNGAN S*L T
+.+. T 'e!en'enT 'e!en'en !erlu !engenln!erlu !engenln
#%' sel T 'n sel 4#%' sel T 'n sel 4 un#u&un#u&
merngsng n#i$o'imerngsng n#i$o'i
-.-. T In'e!en'enT In'e!en'en '!# merngsng'!# merngsng
sel 4 #n! mengenl sel Tsel 4 #n! mengenl sel T
'%ulu'%ulu
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
18/34
MA)AM ANTIG*N 4*RDASARMA)AM ANTIG*N 4*RDASAR
4A0AN KIMIANYA4A0AN KIMIANYA
+.+. Kr$o%i'r#Kr$o%i'r# imunogeni&imunogeni&
-.-. Li!i': #i'& imunogeni&Li!i': #i'& imunogeni&
%!#en%!#en
2.2. Asm nu&le#Asm nu&le# #i'i'&
imunogeni&imunogeni&
=.=. Pro#einPro#ein imunogeni&imunogeni&
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
19/34
APA ITU ANTI4ODIAPA ITU ANTI4ODI
An#i$o'iAn#i$o'i !ro#ein serum yng!ro#ein serum yng
mem!unyi res!on imun 7&e&e$ln8mem!unyi res!on imun 7&e&e$ln8
!' #u$u%!' #u$u% Imunoglo$ulin 7Ig8Imunoglo$ulin 7Ig8
Ig 'i$en#u& ole% sel !lsm 7!roli(ersiIg 'i$en#u& ole% sel !lsm 7!roli(ersisel 48 &i$# &on#&'irngsng ole%sel 48 &i$# &on#&'irngsng ole%
n#igenn#igen
Mm Imunoglo$ulin: Ig G, Ig A, IgMm Imunoglo$ulin: Ig G, Ig A, Ig
M, Ig *, Ig DM, Ig *, Ig D
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
20/34
IMUNOGLO4ULIN GIMUNOGLO4ULIN G
Ter$ny& 'lm serum 7@B8Ter$ny& 'lm serum 7@B8
D!# menem$us !lsen#D!# menem$us !lsen# mem$en#u&mem$en#u&
imuni#s $yi sm!i $erumur C6 $ulnimuni#s $yi sm!i $erumur C6 $uln
Mem!unyi si(# o!soninMem!unyi si(# o!sonin $er%u$ungn$er%u$ungn
er# 'engn (gosi#, monosi# 'n m&ro(ger# 'engn (gosi#, monosi# 'n m&ro(g
4er!ern !' imuni#s seluler4er!ern !' imuni#s seluler '!#'!#
merus& n#igen selulermerus& n#igen seluler $erin#er&si$erin#er&si'engn &om!lemen, sel K, eosino(il 'n'engn &om!lemen, sel K, eosino(il 'n
neu#ro(ilneu#ro(il
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
21/34
IMUNOGLO4ULIN AIMUNOGLO4ULIN A
Se'i&i# 'lm serumSe'i&i# 'lm serum
4ny& #er'!# 'lm4ny& #er'!# 'lm slurn n(s,slurn n(s,
ern, &emi%, ir m#, &ering#, lu'% 'nern, &emi%, ir m#, &ering#, lu'% 'n
ir susuir susu 3ungsi3ungsi
Mene#rl&n #o&sin 'n 5irus,Mene#rl&n #o&sin 'n 5irus,
Meneg% &on#& n#r #o&sin 5irus 'ng selMeneg% &on#& n#r #o&sin 5irus 'ng sel
ssrnssrn
Mengum!l&n menggnggu ger& &umnMengum!l&n menggnggu ger& &umn
memu'%&n (gosi#osismemu'%&n (gosi#osis
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
22/34
IMUNOGLO4ULIN MIMUNOGLO4ULIN M
Ti'& '!# menem$us !lsen#Ti'& '!# menem$us !lsen#
Di$en#u& !er#m &li ole% #u$u%Di$en#u& !er#m &li ole% #u$u%
&i$# rngsngn n#igen&i$# rngsngn n#igen si(ilis,si(ilis,
ru$el, #o&so!lsmosisru$el, #o&so!lsmosis 3ungsi:3ungsi:
Meneg% ger&n mi&roorgnisme n#igenMeneg% ger&n mi&roorgnisme n#igen
memu'%&n (gosi#osismemu'%&n (gosi#osis
Aglu#inosis &u# #er%'! n#igenAglu#inosis &u# #er%'! n#igen
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
23/34
IMUNOGLO4ULIN *IMUNOGLO4ULIN *
Euml% !ling se'i&i# 'lm serumEuml% !ling se'i&i# 'lm serum
Mu'% 'ii ole% sel ms#osi#, $so(ilMu'% 'ii ole% sel ms#osi#, $so(il
'n eosino(il'n eosino(il
K'r #inggi !' &sus: lergi, in(e&siK'r #inggi !' &sus: lergi, in(e&si
ing, s&is#osomisis, #ri&inosising, s&is#osomisis, #ri&inosis
Pro#e&si #er%'! in5si !rsi# se!er#iPro#e&si #er%'! in5si !rsi# se!er#i
inging
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
24/34
IMUNOGLO4ULIN DIMUNOGLO4ULIN D
Se'i&i# 'i#emu&n 'lm sir&ulsiSe'i&i# 'i#emu&n 'lm sir&ulsi
Ti'& '!# mengi &om!lemenTi'& '!# mengi &om!lemen
Mem!unyi i(i#s n#i$o'iMem!unyi i(i#s n#i$o'i#er%'!#er%'! m&nn 'nm&nn 'n
u#on#igenu#on#igen
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
25/34
APA ITU R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS?APA ITU R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS?
0i!ersensi#i(i#s0i!ersensi#i(i#s re&si imun ygre&si imun yg!#ologi&, &i$# res!on imun yg!#ologi&, &i$# res!on imun yg$erle$i%n, se%ingg menim$ul&n$erle$i%n, se%ingg menim$ul&n
&erus&n "ringn #u$u%&erus&n "ringn #u$u%
Di$gi men"'i =:Di$gi men"'i =: Re&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e IRe&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e I
Re&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e IIRe&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e II
Re&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e IIIRe&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e III Re&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e IFRe&si 0i!ersensi#i(i#s #i!e IF
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
26/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* I
Mni(es#siny: e!#Mni(es#siny: e!#
Menggun&n me&nisme: Ig *Menggun&n me&nisme: Ig *
Dise$u# "ug: re&si e!#,Dise$u# "ug: re&si e!#,re&si n(ili&, re&si lergire&si n(ili&, re&si lergi
Me&nisme: AgMe&nisme: Ag msu& #u$u%msu& #u$u%
merngsng Ig *merngsng Ig * res!onres!onimunimun
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
27/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* I
Res!on imun: eri#em, e'em,Res!on imun: eri#em, e'em,
5so&on#ri&si, !enyem!i#n5so&on#ri&si, !enyem!i#n
slurn n(sslurn n(s
)on#o%: sm $ron&ile, rini#is,)on#o%: sm $ron&ile, rini#is,
ur#i&ri, 'erm#i#is #o!iur#i&ri, 'erm#i#is #o!i
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
28/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IIR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* II
Mni(es#si: An#i$o'i #er%'!Mni(es#si: An#i$o'i #er%'!
selsel
Me&nisme: Ig G #u Ig MMe&nisme: Ig G #u Ig M Dise$u# "ug: re&si si#o#o&si&Dise$u# "ug: re&si si#o#o&si&
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
29/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IIR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* II
Me&nisme: AgMe&nisme: Ag msu& #u$u%msu& #u$u%
menem!el !' sel #er#en#umenem!el !' sel #er#en#u
merngsng #er$en#u&ny Ig Gmerngsng #er$en#u&ny Ig G
#u Ig M#u Ig M mengi(&nmengi(&n
&om!lemen&om!lemen menim$ul&n lisismenim$ul&n lisis
)on#o%: re&si #rns(usi, nemi)on#o%: re&si #rns(usi, nemi
%emoli#i&, re&si o$#%emoli#i&, re&si o$#
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
30/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IIIR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* III
Mni(es#si: &om!le& n#i$o'iMni(es#si: &om!le& n#i$o'i
n#igenn#igen
Me&nisme: Ig G #u Ig MMe&nisme: Ig G #u Ig M
Dise$u# "ug: re&si &om!le& imunDise$u# "ug: re&si &om!le& imun
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
31/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IIIR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* III
Me&nisme: AgMe&nisme: Ag msu& #u$u%msu& #u$u%
merngsng #er$en#u&ny Ig Gmerngsng #er$en#u&ny Ig G
#u Ig M#u Ig M mengi(&nmengi(&n
&om!lemen&om!lemen mele!s mro(gmele!s mro(g
%emo##i (#or%emo##i (#or merus&merus&
"ringn se&i#r"ringn se&i#r
)on#o%: 'emm reum, serum)on#o%: 'emm reum, serumsi&ness, re&si Ar#%ussi&ness, re&si Ar#%us
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
32/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IFR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IF
Mni(es#si: %i!ersensi#i(i#s lm$#Mni(es#si: %i!ersensi#i(i#s lm$#
Me&nisme: sel T 7#ersensi#si8Me&nisme: sel T 7#ersensi#si8
Dise$u# "ug: re&si #u$er&ulin, )MIDise$u# "ug: re&si #u$er&ulin, )MI7)ell Me'i#e' Immuni#y8, DT07)ell Me'i#e' Immuni#y8, DT0
7Delye' Ty!e 0i!ersensi#i5i#y87Delye' Ty!e 0i!ersensi#i5i#y8
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
33/34
R*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IFR*AKSI 0IP*RS*NSITI3ITAS TIP* IF
Me&nisme: AgMe&nisme: Ag msu& #u$u%msu& #u$u%
mesensi#si sel Tmesensi#si sel T mele!s&nmele!s&n
lim(o&in 7m&ro(g8lim(o&in 7m&ro(g8
menim$ul&n &erus&n "ringnmenim$ul&n &erus&n "ringn
)on#o%: re&si Eones Mo#e,)on#o%: re&si Eones Mo#e,
%i!ersensi#i5i#s &on#&, re&si%i!ersensi#i5i#s &on#&, re&si#u$er&ulin, re&si grnulom#u$er&ulin, re&si grnulom
7/25/2019 Dr.suparyanto Imunologi
34/34