ANNUS POLITICUSP E R DU O D E C I M D I S C UR S U

'

S

TUM

CRITICO POLITICO ST UM

POLITICO HISTORICOSEVO LUTHS »

QU IBUS EXPL ICANTUR PRINC IP IAP R INC I P I R EGN UM AU8 P I C ATU R O

NEC ES SA R IA

I N U S U M

JE R E N I JJ’

ÎM ] P R I N C I P I …S’

E LE CÎ OR A L I J

MA X IMIL IA N IJO S E P H I

,

UYR1UJQZJE BAVA RME ET JUP E

R 10R'

LS P4LA YJNA YUJ

D UC I SC OM IT I S P A LATIN I RHEN I

LANDGIÈAVIJLEICHTENBERGENSIS;fl

A U TH O R E

IGNATIO FRANCISCOXAV. deW ILHELM,

SERENISSIMI ELECTORIS BAVARI ZE CONSILIARIO INTIMO ACTUALI ET LIBERI COMITATUS

HAGENS I S ADM IN I STRATO RE.,

CUM PR IVILEGIO SERENISS IMI ELECTORL5‘

.

M ONA CH I ITypis MariaeMagdalenae Riedlm Vidux; M.D. CC.XXXI.

SERENISSIME PRINCEPS.

Xoriens Au rora d ecem itèdiem

,fcrenus an fi t

, an t ur

bidus. Seren iflim e Pr in

c eps, t an t u s inor t u , qu an t u s

« is in Mcrìd ie Aug ufi is n a t us P aren t i

bu s alia non V id if’t i cum primà lu ce qu àm

om ina 1»

mis t u ae P rog nof’cicon fu it

,in quo Nat in i

t a t i t u a: … praeluxi t Ar ies fignum illud Cee

Ief’ce,

or t a t uo felicifi iut o poi’t cxa&am t rifi it ix

hyem em t ot a r eviru i t Bavar ia, t 0 t a r efio

ru it Pa t ria Faxi t fu p rem um Num en,

u t in hoc Tr igono d iu t ifi im è pr aclu ceas ,

fo la t iii ncr emen t o. Haec fumm a

q u od Scren i ifim o P a t r i,Sere n

t ri , quod Tibi , q u odDu Cibu s , Au gu î t x

G en t i t u a: unive rfae mu nonpo

Hum ìilìm u s, ob'

fequ en t ifi î mu îServu s fu bd1t u s

IGN. FRANC. XAV. dc WILHELM.

“

DC

E L EN C H U S O P ER I S [

fol. 1.

PARS ILProba t ur ab exemplo{CAROLI MAGNI , a lio

xu rn qu eDu cum Bavari a: fol . z 4.

b elli p eri cu lis

DISCURSUS HI. PARS C ost era P rincipi fi at irn a dfun t,

fam a . fo]. 97 .

PARS ILExplica t ur exemplo LUDOVICI OTTQNIS

Magni filij fol. 1 17.

DISCURSUS VIII . PARS I . Sap iens ven to b en‘

e navigat

Omni . f01. 3 2 s.

PARS II. ALBERTUS Sap iens in omnibu s fib i comit an s.

fol. 344.

DISCURSUS IX. PARS I. P iet asa d om nia u t il i;… foi . 37 3.

PARS IL Exemp lum WILHELMI V. Du cis Bavaria:

DISCURSUS X. PARS .I .Qaae «fit Em inm t ia Toga , qu&

S agi ?

PARS II . MAXIMILIANUS I . Ele&or in u t roqu e Caefar.

fol.434.

DÌSCURSU5 XI. PARS I. Ingens omn ibu s, qua d ici t Prin

ceps cum Maieii as infi t , t um fides f01.459,

PARS ILDa t a: fidei in t egr i t as in MAXIMILIANO EMA

NUBLE Ble&ore fo]. 47

DÌ SCURSUS XII. CAROLUS ALBERTUS Ele&or Or

d inis Equ eflzris S an&i G eorgi j Reflaura t or.

PARS

CRITICO POLITICA

Summ um R eg i s Prin c ip is bonu m in (olaR el igione efi Propu gnand a & P ro.

pa gand a.

1 48 , 79 t o I ° )

Uod bt incip ium in Deo , perDeum ,

à Deo hab e t id folum perp et u um

efi. Ex hoc vera Relig io Ort ho

doxa fides vera Pe t ra rup er qu am

aedifica t a efi Ecclei i a , ae t ernum fu b

fift et , quou squ e Mil i t an s fociab i t u r Tr iumphan t i . Cùm

t am en adhu c hab ea t qu o crefca t , donec illu d im p lea

t u r : Dom in ab i t u r a m an u fqu e ad m are n ec defin t

qu i vefanà rab ie in cam affu rgan t prob i R eg is prim a

c u ra efi u t eam non folùm ab in iu rii 5 defendat verùm

A et iam

recipiari5 qu ia t eiii :ram Mili t an t is apport es , aliu s non

fupereil locu s n ifi damna t orum ub i nu llu s orde fed

femp i t ernu s horror inhab i t a t . Religionem proin , ve

ram vereReges ac Principes t um in fe ipfi s , t um

in fubdi t is fu is fe licit à conferven t fpu rios not hò s‘

qu e

in t er leg it im 0 5 Ecclei ìae filios dom icilia fu a figere prohibe

an t ; prod i t orem en im omn ino (e nover i t om nis

i lle qu i haerefum errores quoscu nqu e vel in hanc do

m um indu cir ipfe , vel t olera t et i am qu i ex p icu do—

po

l i t icis pri ncip i is di ii im u la t Deo m axim i crimmrs reu s

cu iu s domum fi>eluncam vu l t facere deem onum .

Hort u s et iam ort hodoxa Ecclefia efi: Ecclefia

ha reium fylva . In bort o u n llee p lan t an t u r arbores, à qui

b u s amoen i ii im i fru&u s vel accipi , vel ii3 erar i non—

poi“

i in t fylvarum arbores fru&um n ullum , vel, fi qu em , inl i

p idum faciu n t . Nem pe (2) ext ra vemm

(2 )'

Ex Ciop /ofi . (3) Lao‘i . 7 . o. 1 0. (4) Fu lgeot .od Donflt .

6

è‘

07gflìtf‘vei’i Dei fervìt io… 0 felices Reges,ac

Principes gm fit t i”! pote/l'a t em ad .DEÌ va li um

&omz j uéeam‘

mola probibean t non t on t zìm

His au fp icns t ranqu illit asfiabi t Regnorum , Regum gloria

fubdi t orum concordia qu a: d iferepan t ibu s in t er fe ip

fos à Religione nec ip erari qu idem pct elt . Faxia t ergo, u t ,

d u ce fidei lum ìne un iverfa , qu as faciun t , ad Dei g loriam

referan t , Deò praeviò fufcip iant , Deo pr0fpera‘

nt e exie

qu an t u r , Dei ope perficiant lux eorum lu cea t t am

ext eri s quamfubdi t is.

Tri a Principem glbt i0fum faeiun t pot ent ia

fapien t ia , religiofa m ens. Pot en t ia“

prot egerì fapien

t ia confervab i t z elu s Religionis proÉagab i t R<-

:ligionem .

Deogflè &?prop t er Deum. Sap ien t i ze (8) hu iu s

110?

(5) (6) S . Jug . 3. 4d Cbgyfi 243 . (7 ).S“

. A ug. (8) In mon i t i : pot em .

I l

“

gloria pra valu erit an pi et as. Orat or reipub lica Vene«

t a in confeffirpr iorem locum am b ieb at : negaba t Alber

t i Lega t u s demon ilrando Du ces Bojaria Regia d igu i

t at e iam d u dum pra cellu i iie qu i m odoDu ca t u s fit

t um fuo t um a lienò fa t ò ol imfu ndat i ii im um Regn i

nom en ob t inu iii e Fu i ii e à pr im ar ia ii a t im Ele&orum

Im perii infi i t u t ion e iu s fufiragi i Sep t em vi ra t fis p enes

Dom um Boicam hau d dub ie rot ins Germ an ia nobi lif

fim am an t iqui t at e , d igni t a t e. Ut riu squ e Legat i ,

Boiei , Venet i con t eii a t io à Part ibu s i n a&a r'

ela t a ,

n e Conci lio dam nofam remoram afierret'

t unc p et t ina

c1u s a par t ibu s defenfa non efi . Ha c in Conci lio Triden

t ino Albert u s dom i au t em fu a u b icunqu e Relig io

ri is pericu lum era t non m inora pra ft it it adeòfolici t u s,

u t viros probos , a c erud ifos fem p er ad m anum haberet ,

t um confervanda t um propagan da Religi on i , qu afi in

prompt u ario p iet a t is u t Alb er to Do&ifi im u s C ard in alis

Hofiu s ha c fcripferi t Nu nc fo la mihi vid et u r Celi i t u do

ve li t a qu a t an t ò fi u drò eiu sm odi viro s ad i e congrega r ,

u t e au la illin s , fchola qu a dam p ie t a t is effe videa t i1r ex

qu a velu t ex equo Troi ano prodeunt fort ii i ìm i m ilit es

C 2 qu i

I Z

qu i verbò &1opere errant es popu los a d fidem Chrifi ì

revocare con t endun t . Enimvcrò Albert u sm agis , m agis

qu e hoc elogium promeri t u s , qu am lu em infe&a Reli

glou t s à fubdi t i s amovere femper fi u du i t eam et iam in

fibi confangu ineis cu rare peni t u 5 eradicare conat u s

eil . Phili bert o Baden i i M archione b el lò Gallicoca fo

reli&u s ex Mech t ilde , forore Albert i , p up i llu 5 Ph ilipp u s

pra t er a lias qua pu p illis p lerumqu e comm unes [un t

calam ira t es et iam eam a t qu e graviii im am eil exper.

t u s (9) u t cap t a t a occafione novanda Religionis , Ca

t holica u s in locis pen è anim am ageret . Albert u s proxi

m i fangu ini s popu li ad exilium p roperan t i 5 m ìfert us.

in Marchiona t um ablegavit Com it em Schv arz enbu rgi

um Georgi um Schorichium è Soc. ]ESU , Horum_

fu afionrbu s au t hori t at e, prava peii îmorum Magiflro

rum infi it u t io d isie&a in t er u t ram qu e Sereniflim am

Domum avi t a p iet at i3 a mnla t io reii i t u t a eli. Ha c in

ext eris Provincns Albert o Religion is cu ra fu i t . Nova ur

geb a t in fuis prop iore iam ardent e Ucalegone. Pron

d iera t Vienna nova am us novorum ri t uum iam que

in Boiariam irrepfera t n ec omnibus probat a .nec u ll i :

omnes

(o) Adl z r . p . I . 9 .f,'

2 7 9 .

r;

om n es enim novi t at es in vu lgo afieclas u t i novorunì’

m ot u um au thores hab en t , qu od p lerum qu e Reipu b l ica‘

p ern iciofum u b i d e R eligione ag i t u r , exi t iale. In»

vena aP . Hieronym o Torren fi S . cu i ab Albert o hoc,

negot ium comm iflum era t in plu rim is erron ea de«

t or t a pravi t a t is fi a t im è Boi ca p roferip t a ei l n em pe ,

n e g lrfceret …q‘

u idem fub cin eribu s exi t iofu s i il e ign is in

or t u fufioca t u s cineribu s et i am d iffipa t i s , vera Religio

m s lum ini obeii e dehinc non pot n i t z in nu lla enim re

p ericu lofiù s eil d i i i im u lare , qu am circa Relig ion em , u b i

d i la torem ediò m ala vix n a t a iam novi s gravida p en

m ciofos iden t idem fa rns p ar t u riu n t . In quo Principe

ha c excuba t vig ilan t ia , in eo elu cet i lla fap ien t ia i lla ’

pot en t ia z elu s i lle qu o con t ra om n es in ju rias confer»vat ur , prot egi t u r fp len dor Religion is fidei lum en ,

lux qu a i llum ina t t ot am Rempubhcam … comm un i

R eipubl ica bono. Avi t a ha c Boiorum Bu cum p iet as

t ot i pa t ria t ot fa cu lis adeò falu t ari s fa pe angiì il ioribùs

z elo fuo lim i t ibu s Provin ciarum fe coat &ari indignu fì‘

!

p u t avi t . Fax femel adcen l"

a p rimum proxim as {ib i t ene

bras , dein qu ò violen t ior , remot iores et iam diffipat ,

D S t a

16

Frifingénfis , vir pot en s arm is experienfifi ini us m ult a

for t ia , lau de d ign a in via in t erra fan&a gd l î t

dum eicp edi t ioni Hierofolym i t ame in t erefl e_t ._Hic à vu l

go d i&ns eil Bu ndfchu ech à quodarn calceomigro, cum

t ribu 5' '

rubri coloris corrigi is ad qu em ere6t um , Sa raco

n is infp era t ò erum p en t ibu s rebusqu e pene defp era t is

Chrifì ianos collegi t , aciém qu e it a refl i t u i t u t ca lceu s

in vexi llo fignaret u r fepu lchrùm qu e Dom in i fu b hoc fi

gno recup eraret u r. Dolendum profe&ò adeò exficca

t um hodie fi erilém qu e absqu e om n i et iam (pe accip ien

dae feget is j acere vafi ifî im um illum Ecclefiae agrum qu i

p i ifî ìm o t ot m illium fangu ine hum eél a t u s j a&o u b iqu e

Divin i verbi fem ine excisisqu e Saracenorum vepr ibu s

dum eti squ e fer t ililî ì rnu s fp eraba t u r Opera t iorum labo

re &fu dore eò z elò excu lt u s u t om nes d ifiì cu lt a t es

verbis u t orDreifcri Aca t holici) i t ineri s longinqu i t at em ,

pericu lum ab hoil e rei ipfiu s m agn i t u d inem incer

t i t u dinem pro nihi lo p u t àrin t m agnan im i i lli Du ces , a t

qu e m ili t es ac u l t ro fefe in d ifcrim en a t qu e cert a

m en t an t ùm pro [a la t e nom in is Chrifì ian i ob iecerin t .

Non p a t ria non dom u s non fort una , non li beri,,

non

'

r8

b iùs arguan t , non excu i‘

andum“

arbi t ren t u r. Saneom …

nes , qu i ab hoc princip io non (olùm a berràru n t fed eo

u fqu e et iam prolapfl (u n t,u t cum —hofl ibu s Ecole

fia: vel,fa du s pa cifc i , vel, quod ind ign iu s , auxilia implo

rare non eru hu er in t t ri ll ifl ìm o exira paenas lu ére cap i— u

t ales, a u t infelici t er c zel ì au t in m iferam fervi t u t ern con

je&i au t fu is d i t ion ibu s expu li i . Palaeologi per fim ilia

cum Tu rcis fxdera , i isdem m ifera fuere praedx fpolia.

Francifcu s p'

rirn u s Galliarum Rex Pr inceps a lias nu lli fe

cu ndu s fi om nes t u rn p acis, t u m belli vir t u t es fpe&as ,

in hoc u no fed … i t a p eccavi t u t nec fe fib i ipfi n ec ali is

u nqu am fa t is excufare pot u eri t ex acei t o Solim ann i ad in

vadendam I t al i am auxilio u nde fa&um u t i Au t hores

p eneom nes j u d ican t , u t u na e ade'

m qu e ze t as Va lefiarn

Gemt em t ot Regibu s Auguft am videri t , fumm am ,

prop t er hoc fa du s Tu rcicum n u llam . Henr icu s filiu s ìn

pub lico fpe&acu lo fa&u s efi orbi fp e&acialum . Nepot es

d olor b ellum , venenum , c u l t ellu s abfumpfit au da

&er'

Henrico III. Galliarum Regi , d um ex Polonia redux

Venet iis m oraret u r eju sd em Reipublicae Dux gravi fer

mone expofu i t , aliam caufam non effe calam i t a t um

Ì 9

qu airim alia poll aliam G al lia Regnum fiorent iiî î rnum

afii igeba t , qu àrn”

t u rpe cum Tu rci s ini t um à Francifeo

fa du s u nde ille abom rnabi li s fa&us fu is ali i s omnibu sodiofu s. Q1is proin non eXpavefca t in i tn ieoruc i

arhi cit iam velle ac in c laderh , ru inam nom in i s Chri «

fi iani p agan a arm a , fa dera i ufcip ere det eft ar’

rda ?Nihil

&fiat , u t rum qu is fe pagani s foci è t au t , a’on ega t oDeo,

l dola cola t . Vicifl im in ipfiu s Dei am ici t iam a il"

um i turà

quiDei , vera Ecclefia l”

ua defenfionem ac prop aga

t ionem'

fu i, & q u id em p r ima rii put a t efie ofiî cii . Maga

nos fiu j u s pr‘

o Religion e z eli ba ju s p i ifl im i a rdoris Con

feévandaé p rot eg è nda prop aganda l trcis ver—a fidei

ram lifteras pro coron ide appone cum his in argum en,

‘

t um m eum in glor i am Augu fi éa Domùs‘

Bojca , om

m ili t ant is Du ce'

s prepugna t am Ecclefia t rium phah t is“

gloriam , fu ò s e63qu e glofiofifi îm u s t riumpho s pu rant .

'

Ad li t t eras , quas Maxim ilianu s ob t en t à ad

Pragam vicl orià‘

, pro fumm a fu a in Sa n&am Sedem

E a

"

admodum fer ibìs veneris videns , DeoDu ce, .vi.

ceris °

p erfidos Chrifii hoftes Romano : lm perio re«

bel les. Lau der , Fili , u f<1ue ad mort em , anima m ea

Dom inum qu oniam adju t d r , prot e€lor fa&us efi

nob is. Equ ide'

m 'Ndbili t a'

t is t ua li t t eris le&is t ot o

fp iri t u exu lt an tes ,‘ Ecclefiam fanél a Maria Majoriscon

t inu ò p et ivim u s ibîq’

u e hum ili t er proilrà'

t ì cum'

l lacry

m is d e fummo accept ob eneficio debi t as è ùm Au t ho

ri honorum omn ium“

Ùeo t um eiu s Îan€l ìffi rn'

a Ma»

t ri gra t ias egim tiè j Sah&orum'

omniu rn in quorum

foler‘

mi t a t i5 t ibi delat am

fu ifi“

é fcrib is ù t m in imedub i t andum f t , qu in t ib i pro

gloria Dei il re1i u è dim ican t i hu ju s'

modi ca leil ié exerci

t u s auxilium i lla die pra fens adfu erit . À d hu ju s porro

b eneficii m agn i t u dinén i , qu am gra topòlTum u s animò,

pròfedùendum , iblenne5 ind ixim u s'

in hac u rb e l'

appli

ca t iones ab Ecclefia S.Maria , qu am appellant l‘

upra

“Minervam , ad Ecclei‘

am S. Maria dé an im a , a am

no è v‘

eni

en t es facrofan&um Milla facrificiu rri Omni

pot ent i Deo in gra t iarum a&ionem obtù lim u s. Nu l

certe erit t empu s'

quo collatf’

eìlim i i don i m :

F moria

I e o o o

ill um agrs… m agi squ e vrge

brt ,t ua

il ri s virtus , tu orùrn qu c gn rum

—

Îimm enfa '

glor i a per«

qu ens a t a; gn eriris j llam la u d

_

1b,u s

Lcelebrare non d eli ll er.

Nec ell g u òd a liquo, p a&o«geream u r , u t i ll a t u a Vi t

1 g i :. Ìcep t uram (

de'

qu e Chri il iana Rspublica nqajori ( et iam

“ fi fieri pollet , ,

ficonat u op t im e pg qm

oven nu nqu am

lia decora,t u 1s fa€l is in d ies exornen t ur , & cum u lei i

t a t is t u a m eri t i s t ribu im u s u t , … qu a-u nqu am à nob is ,l

’

re, , p ro cer t o habeas .vel imus, gfi , nt e;im\Nob ilitat i t u a5

à Domi no fecunda omrua,op t arnu s

i t em …

1È ìj_

At i s ell

fuam fupra pet ram

p er ea s inorb

t uum

j oris increment i

R egum pot ent ia ac

po non incongru a qugll io

tii eru p i t J

con ju ran

en vel ma

auxi liò

z elò eidem acceder

erit m ajòrne fit Eccle

fia

2 5

fia à Regia pot efl at e conferva t a prot e&a , ac propae

gara incolum i t as an ip fa Regum fa lu s ab ipfa Ecclefia .

De fa lu t e anim i hic non ag i t u r qu a ext ra Ecclefiam

nu lla ell fed de ea p er qu am R eges qu iet è imperan t ,

ii s t ranqu illa ell à fubdi t is ob ed ien t ia n u lli in Republica

k dit ionum m ot u s t u rb idi n u lla den iqu e regnan t ium fu

n eft a ca t a ll rophe qu a fa p‘

e p u rpu ra r eg io pot iùs fangu i

n e qu am m u rrce in t ingi t u r. A P omp ejo Magno

u fque ad Theodofi um n um eravi Im pera t ores n on ag in t a

novem cru deli m or t e , vel glad]ò , vel ven enò è folio

dej e&os in b ara t hrum , i t a u t qu am d iu Ecclei i a

Imp era t oriam non firm aret d ign it a t em Imp era t oribu s

res effet m iracu lo proxim a m ori non occidi . Poll

accep t a s Chrifl iana p iet a t i s leges p oll qu am gen t es

Deorum fu orum vi t ia vel lau da re vel a m u lari defierun t ,

ìidem m anfu et am hum ana focie t a t is norm am pali i ,

Deo fidem Regibu s obedien t iam pra il i t erun t , i t a ,

u t n ec R eges t im eren t fu neflos fed i t ionum exi t u s n ec

t im eren t u r à fub di t is eo m et u qu em fu ror , rab ies

Tyranni s afl igir , provoca t in p0pu lis. S ibi proin Reges

Op t ime confu lun t , qu i Religioni .

G Corda

Corda R egum in m anu Dei Dei m anu s

(fas'

fit p 1e hoc loqu i ) in cordibu s Regum fu n t . Difpo—

J

n it Deu s d e Reg ibu s fuprem u s rerum a rb i t er. Rexp i e

t a t e fu a in Deum z eloReligion is , cu ltùquo legum ,efiam

qu a l i »dc Deo =d1fpon i t. Videri p ot erat t em er i t as Jofi1e

Magni Du cis m an dat um au dax €07Z ZTJ LGM OZÎ

fu i t : flet erun t qu e'

Sol Lun a . Ob edn t ca lum hom i

n i . E t , qu oni am ]ofu e t ot o corde coleb a t Deum , Deu s

vol u n t a t em i lliu s im p levì t . Q10 li t u t R eges ab exem

p lo fidu cia non m iracul i Deum femp er praet er Dom i

n um P rot e&orem quoqu e fuum a cR egni fu ihz ib ean t ,

fi vel in t . Hoc ipÎe Deu s t eft'

a t u s oracu lo d ivino ad Ab

r aham um , fu am fervam fidelem d ixit (1) Ego P ra

Q1iet è felici t er imp era t , cu iu s p orella s t an t a po t e

fla t e a u&a , n ihil habe t , qu od t im ea t omn ia q u a

@ere t . Tri ll i il im a vicifî ìm fors illorum eil , qu i cum

pr ius vicariaRegn i p ot efl a t e in fuprem am pal ime abu i î ,l\

a Deo defecerun t ex p r0 t e&ore a cernm um eXp eriu n t ur

( I ) Gm . c, 1 5 .

2 7

Vindicem, Ha c fu lm ina in Salomonem j a&a d ivinisnoe

t an t a r monum en t î s Qg i a (2 ) praecep t a mea nan

Agim u s de Carolo Magno lmp erat orum

pro Dei cul t u z elofifl”

imo q uomodo au t em a ccep erit

R egnum à Deo qua cu ra fub fcu t o hoc idem adm ini

Ìtràri t non t am d ifp iciendum quam i llu d exam inan

d um erit qu a t enu s ill e prot e&ione fua p mp aga t ionc

vera Religion is u t rum qu e p mm eri t u s fi t ,

Vidim u s in pr im o difcurfu ex va ll i ilî mo

hoc pi et at i s pro Religione oceano profiu en t'

es rivos

Augu fl i hu j u s Funda t ori s Nepot es dignifî ìrri os. Nunc

r edeu ndum a d originem . Squ al lebat Regia gent i sMa ro

vingorum glori a in Hilderico u fqu e a deò u t pra t er ìn

ane Regis nom en preca ri um vi t a fi ipendium , reg ium

hab eret n ih il. Ad pub li cu r’

n pop u li fu i conven t um an

n u a t im celeb rat um ab hoc a d p ala t ium fu am iba t

carpen t ò ve£l u s quod bubu s jun&i 5 bubu lco ru ll i

co m ore agen t e , t raheba t u r. In fol io refiden s , (3) crine

G 2

(2 ) DE. Reg . r. u ,'u . 17 1 . Q) Eg inbard m

'vz i 2ì CA °

{ t M . f

2 9°

cò m agis quòd m ex cum Dei hoil ibu s pugnandu rn

Be llo I t alico fuccefiî t Saxon icum m agnà u t r inqu e an i «

m ofi t at e fufcep t um per con t inuos t rigin t a t res annos

prot ra&um . Adeo gens ifl a ferox , cu lt u i da monum

d ed i t a , vera qu e Relig ion i pert inaci t er in im ica n ec d i

vina n ec hum ana iu ra refp icieba t ; im ò im p uneea t ran s

gredi prot erviùs ca lcare honeilum [ib i p u t aba t , au t

et iam gloriofum . a t ies vi&i t ot ies C arolo recon

ci lia t i u lt im um fem p er d em en t ia afylum habu ére in

prom ifib vera Relig ion is cu lt u qu em fcire arm is fu is

p ropagat um , C arolo vi t t or ia loco era t,

t riumphi

glorioi i ll im i. EXp ert u 3 , illu di Magn an im i t a t i fu a con t i

n u a perfidorum perm u t a t ione concifo dem um Saxo

n um robore da moni acum in i is Reg ion ibus cu lt um pe

n i t u s exfcid i t , nec t ra&um per t ot annos bellum a lia

condit ione defi i t n ifi u t ahic&a fup erft it ione ac d a mo

num cu lt u , reliél isqu e pa t ri is cerem on ii s Chri l t iana fi

d ei a t qu e Religioni s facram en t a p erciperen t . Vid i t ea

a t a s Magnum Regem fidei Apotlolum quod n u lla

vid it arm a t um . Hu nn i Saxonum exem plò vel m on i t i ,

vel t erri t i p er Legat ion em fefe u lt rò Chriflo , Carole

H de

30

d ed è re. P erfidoè d ein, &i

à fide ad pri ll ino‘

s non modà

fu rores fed e t iam r ap inas t ran sfuga s C aro li legat u s

E ricu s DuxForoiu l ien fis vicit , cap t o eorum P rincip e

Gringo g a z équ e om n i t ot ret rò fa cu lis ex rapin is con

“

t inu is corra sei . Op im a h a cfpolia C arolu s m eliori , qu àm

olim Rom an i Jovi Cap i t olino t ropha a (u a afiixére fa

c rificio in Va t icano m axim am p ar t em appendi i u fi i t , fa

t ìs amp lum vi tt oria fru&um ra t u s Vi&or i la fa R eligio

n is glor1am vindicàflè , p oli ca m aiori em olum en t ò t e

flau randam …

Qi an t i m om en t i ha c m u nera i l Leone in

o rnam en t a t em p lorum faél a qu a lisqu e t hefau ru s fu eri t ,

obfl up efce t , qui leg et fpecificam om ni um d eferip t ionem

'

inP al a t io , (4) prol ixiorcm qu am u t hic appon i pofi i t .

P ra t er h a cEcclefi arum ornam en t a m agnam et iam p ar

t em Leo in Cleri cos erogavi t , juxt a volu n t arem erogan

t i s i t a , u t p er ha c fubm i il'

a m u nera Pon t ifex t et t e

Anafl afio ) Clero fuo Rogam , flip en dium fcilicct , in

p resbyt erio m axime ampliaveri t . Magna ha c i n fan «

&am fedem m un ificen t ia defe&u ofa videba t u r Carolo

n ifi eidem p ret ibfiil im um apponeret , cd n t inu um t um

d efeu

(4) Mib: f;404.

32

va t ione, d e p ia fan&a Dei Ecclei ia gub erna t ione d e 5 ?

m on ia ca fu bvertend a ha refi , u t pot e qua fan&um Eccle

'

fia corpu sm u lt is «m a li: m acu laret in lo ci s d econi’cruen

d o monall erioa d 8. Pa u l um de m u t u a colla t ione, qu a

i i s in t ercei î erat in te r B.Ha drianum P ra deceiforem

“

‘Carolum , fingu la t am en a geret Lega t u s fecu ndùm op

p ort u ni t a t em Pon t ificis , a n irn i illiu s conveni en t iam .

P a t ern am p lane ha comnia pro Religione em am fp ira n t ,

folici t u dinem qu a , ù t t u ne Ecclefia fumm o em olu

m en t o fu i t n ofirò e t iam a vò R eg ib u s P rin cip ibu 5

fem per fit exemp lo.

P ra m i fera t Carolo Neo— clo&u s Pon t ifex, u bi

inCa t hedra S . Pet r i federe c a pi t Lega t io,nem cum m u

n eribu s. Ea eran t , juxt a recep t um o lim m ora n , c laves

a u rea ex fepu lchro Divi Pet ri accep ta urb isRom a

ma vexi llum . De cl avibu s va rian t au thore s ; a li i ea s a u

r eas ex S. P et ri confeil i one , a lii ex fepu lchro a ccept a s d i

can t . Om nes au t em , p ra t er p au cos , cosqu e erron eo s

in t er quos e t iam Aven t inu s , conven iun t Carolum p er

U ad i t ionem clavium , obla t ion em vexi ll i fu iffe d ecla

ra t um Prot ett orem , Advoca t um£cclefia ; n eu t iqu am

verò

33

veroDom inum abfolu t um. Errori bu ie a nfam dedi t

Eginhardu s u bi'

ai t Leo Papa pet i it’

vellet Carolu sm i t

t erealiqu em è fu isOp t irfi a t ibu s, qu i pòp t ilum Rom anum

ad fu am fidem fubie&iònem per facram en t à firin aret .

M ifq eil ad hoc Angi lbert u s Abbas. Nempe‘

: a qu ivo=

tra con t r0vet fia th res eil . lpfî‘Ha ret ici Ult rò fat en t u r

Angilbert um , Abba t em fanél i Richari i , Rom ani m iffum

compUliffe,'

it tffu Caroli , Romanum popu lum , fideli t a t em

ju rare Pon t ifici non Carolo , Et iam P a t riarcha Hierol

folym i t anu s—

cla‘

ves fan&i fepu lcht i Unà cum veXillO m ifit

ad Carolum n on t am en pollefl ionem Hiet of01ym a ci

den i cont u lir. Nec repugnar hoc"

: authori t at i Defenforisî

qua lis era t Carolu s. Cùm en im iu be‘

re pò t u i t p0 t eflà

t em habu i t ab ipfo Pon t ifice agn i t am , qu a ipfi fec'

u ri t a

t em Ecclel i a incolum i t à t erh procu raret ofiìciò

P rot e&ò ris nOn Dom ini abfolu t i Eccle lia a

GràViu s dubium ò ri t u f ex Chrò n îc‘

ò Sige«

bet t i annò 1 1 1 2 . fcrip t ò Venera t Rom am Carolu s, Cé =

lebrat u ru s Pafcha ehm Hadriano. In Via primùm ob=

vioshabu i t uniVerfò s j u dices cum expani i s‘

Vexillisìu deiri

I

34

u niverfarum fcholat um P a t ronos ,°

p ueròsqu e eum pal

m is , oh'

vis in t er lau des Caroli p ecurren t es : agm en

cla u sè re …C ru ces veneranda folis Regibu s , Exàr ch is

p rzem i t t‘

i …ioli t ae. Excep t us a Pon t ifice in t er m u t uos am

p lexu s gra t u lat iones poi’cva ri a—m u t u a …nhari t a t i

'

s t e …è

fi im on ia Carolus qu ar t a d ie qu a %om ae m or ab a t ur , in

Bafil ica Va t ican a fpon fionem t um ab ipfo t um à Fa t t eÌ’ip ino fa&am j am prius S t ephane Pon t ifici ap u dgCari

—

ì

li acum,non exp levi t m odo fed per «defign a t ionem

confin ium novà c um u lavi t . F u Ère h i à Lu ni s cum In :

fiala Corfica dein de in Su ri ano , d ein de in Mon t e Bardo

n e inde i n Veret o dein de i n Parm a , deinde in Reg io

exinde i n Man t u a , pon t e fi li cis fim ù lque u n iver

[um Exarchat um Ravenna t ium , ficu t an t iqu i t u s erat , a t

_qu e Provincias Venet iarum Iihhriae , nec non jum&um

Du ca t u rn Spolet inum , Ben even t anum . Sponfioncm

h anc (u a m anu ac folenn i ju ram ent o pro fe fu isqu e

confirma t am iuper Alt are S. P et ri depofu i t .‘ Hic a ir S ige

ber t u s ; Carolum i n Conc i lio Rom ano cen t um , qu in

qu agin t a t r ium Ep ifc0porum a ccep ifl"

e ab Hadriano *Pon

t ifiee Invefi iruram Ep ifcoporum . Carolu s … i t erum Ro

m am

'

3 5

m am redi i t Synodum confi it u ìt cum Hadriano Papa

a liisqu e 1 53. Religiofis Ep ifcopis , &… Abba t ibu s in qu a?

Hadrianu s P apa cum un ivÈrfàli Syi wdo ded i t d j ?”d i'

hic paululum l%&or , amequ am‘

u l t‘

ra progrediaris , nani

m onendùs es, hoc u l t im um juxt a Éellat m mum fic acci

p 1endum effe , u t Carolu s confirm aret , velmfirm aret ele

&ionem novi Pon t ificis, &ord in aret Romanam Ecclei i am

quoad t emporalern Princip a t um. _n ipfa Privi legia iru

iiéra t or i concefia ob fr equ ent ia Sch1fihafà qu a t u ne erau r,

proè ter frequ en t es Hofies Longohardos, Crescos

qu i Eéclcfiam Rom anam a il i du è vexabant , cau i i s illis

celi an t ihu s , revoca t a fu è re. Infuper Archi Ep ifc0pos

Ep ifcdi>os per fingu las Provincia s ab eo invd i i t uram

a ccip ere defin ivi t , u t , n ifi a Rege lau det ur & ìnve

ih at u r Epifcop u s à nem ine confecret ur ; omnésqu e t e

b elles hu ic decret o ana t hem a t iz avi t . Videt u r ha c m u .

t u a fu ill‘

e Pon t ificis , Caroli mun ificenu a , fi vera eft

Sigebert i afiert io cu i de meo ju dicioomn ino n ihil adele

re prxf11mo , fed fani ori j u d ici0 exam inandam relinquo.

2 C8 :

63

Carolum—

p lures a d Ep ifcopart u 3*

liber è promovifi‘

e

ÉX ami a libu s 1confia t .fî a n inveft i t urae t i t u lò id fa&um

p en_esa lios (i t …… Deg ellofi n Religionem , _Cgroli pra;fum en

… d i , n ihil ab eo, a&um quod (an&aa;S ed î y rmju d i

imm inu eret . Idem Pon t ifex filiu rn C arol iP 1pm um, qu em{ A

facro Bapt ifm a t is fon t e ablu ir , e t iam u nxit in Regem .

solici t a s d ein, n e paterno fola t ioC aroli p lenè fat isfaét um

non d ie t alt eru iu in Lu dovicum m Regem u n

im pofit a , Pip iflu s na t u m ajor

l ongoba rd i ze I u dovicu s À qu i t aniaeRex efi: declarat u s

Haec regn a pa t ris V_

irtuteP art a Colofl î illiù s gloriof3—

1

fràgm en t a i un t , qî1î t um in Carolo a ildrgébar fuprem ae

'

Im pera t oriae d'

gn1t a t 15 p0 t efi at is monum ent um .

m u s 5) au thor ad ea t em pora dc

Carolu s illeMagnu s ingens l ingu

lare Germ anu rum decd3 , glor1a , FrancorumRegno

fu ccefl‘

t qu o,

imperan t e Germ an i fu is virt u t ibu s Im pe

r1um de Gra cis ad fe t ran sferrr prom eruerun t pot ifÎ

fim ùm ea ra t ione : nam cìifn popu lu sRom anu s, imi

verfi peneI t aliae”

popu li parve t emporis fu cc‘

è iiù‘

mu lt a—î

C5DMicba è l Ca m‘

.

38

.Vim ; & efficaciam fu am habu i t à confenfu"

popu li. -Transf

la t ipnerh hano fingu lari beneficio in Caroltfi n mi racu lo

in‘

Pon t ificenì … Leonem accept am rat émqu e habu i t

Deu s. Q10d pau cis explicabimu s:

Not um eil: Pon t ificem Leonem IIL à Pa

ichali Prim ierio , & là Cam pu lo Sacellario , Hadrian i Neo

pot ibus in publica procefî ione omn i xcru deli t at e ac

rabic da m on iaca fu ifl’

e t ra&a t um , n ique adeò , u t P afcha

l i ad, capu t Campu lo ad p edes (t an t e… ,—

eorùmqu e ju iTu

in t et ram m u lt is vu lneribu s p'

roi’rra t o a,c;public è-denu :

da t o Leon i ocu li eru eren t u r ; lingu a radici t u s ex;

fcir1d ere t u r. Not um efi , d i&uni Leo—

”

nem in Monafie

rio S. Gerafim i fingu lari Dei =h è neficiò , locu los , f& lin“

guaim denuò recep ifle ac Roma«dein‘

upròfugum’

a'

d Ca

rolum'

, ab ed omni -…ciî lt u ,

\

& z amore f'

eîircè p t uirfl arf- in

fan&am fedeni rm aX1mo . com it atv pu blicis x‘

ubiqu e

ornat um honoril ni s redu&um h ifi è . Hic ergd i ll‘

e efi

qu ì , ocu lis à Deo dat is vidi t*

Caroli ii i fan&arrfllì ccl è

{iam z elum p iet a t em qu i lingua a'

dDeO—‘

re'

fi it u t à

eiu s virt u t es depraedicavi t qu i Imperium à Grand s

t ranslat um in Carolo publiceconfirmavi t . € ùm emm

Rom am

42

n ici s libris Opufeu lis P at rum verbum Dei om

nibus pra dicen t . Art icu lò decimò qu int ò : u t»Ep ifc0p i

fermones Hom iliasfan&orum P a t run1 , prou t om nes

in t d ligere pofî i n t fecundùm propriet at em lingu a pra

d icare fi u dean t . Ha c p ii il im u s ac pru den t ifiim u s Ca

rolu s ipfe lingu a la t ina , Gra ca peri t iflim u s an t e

ob i t um , d ignum virt u t um exemplar R eligion is verò

»ù t a ir (7) Baron ìu s , omn ibfis abfolu t um num eris fim u

lacrum . Magna ha c cura fu i t C aroli de Ep ifc0p is. Alia ,

p enem ajor de j uvent u t e , qu am‘

a t eneris anni s p ie

t a t e fi u di is infiru&am qu afi novos iden t idem fu,rcu

los inpom ario Ecclefia plan t ari ac form ari volu i t .

Fi lios (s) fuos liberalibu s fiud i is , qu ibu s ipfe Operam da …

bat , infli t u i ju ii î t liberalia l1t t erarum Pru dia pene j am

ù t ipfe a j ebat , incuriam aiorum obli t era t à, infi au rarefum

m opere conn ifu s efi ;&, u t fu i exemplò ad ea ample&enda

ca t eros invi t aret exHybern ia d uos C lem en t em , &Al

b inum accivi t , ù t t um erau r t empora , eru di t i i i imos,

Fu eros è Su evia Parifios, docendi ergo, m ifios , u t pericu

lum de eorum ingen io at qu e indole faceret , fibi exhibe

ri 1ufi i t . Do&ifi im u s P . Cafpar Schot t u s fcho

larum

(7 ) Anno 13 14. 43. (8) Awnt iw : f 37 0.

'

44

nerval pofiu lare qu am u t fiu dium lici t an t ium p ar efTet

volu n t ari gr a t u i toadd icen t ìum fapi en t iam accipere, em

p t ae p ret ium fore. G avifu s efi m agn0p cre Impera tor,cc

gn it à u t riu squ e inge nu a volu n t a t e i lliu s

qu am re ipfa'

î ecum hab,eb an t , _

[ublim i s fap ien t iae m erci

b ùs . ; P erarn ant e‘

r ig i t u r honorifie è u t rum qu e excep i t ;

a lt erum Ti cinenfi Academ ia ;p,r.mfeci t a lt erum Lu t et iae

P arifiorum ret inu i t . »Quant a difpar i t a s t emp orum ! No

it ris plan è t i mendu nn fore t n e fim iles m erea t ores ci t ò

repet eren t n aves f uas , u t ex a lieno empoxio a lias a dvehe«

ren t m erces qu ibu s comm ercium exerceren t lu crofiu s ,

m ajoris p re t i i nu ll iu s m ili t aris. Om n ia C arol i praed a

pr o Rel igione d efendendà p mp 3ganda fa&a , a—Et à

q ue enarr ando- ann ai es confid am .

Pro Coron id e p roi n‘

ìn"

comp endio fingu la

m emorare volu i , C aroi u s Magnu s , fi non Maxim u s,

‘L ongob ard ica s Leges a*

ecenfu it fan&iones Ecclefia

aoom i>lu res, C ap i t u lar ium nom ine, evu lgavi t . Lefcum

aPolon i ze R egem e accidi t AnnoDCCCIV qu o S axon es,

e orufia t errà Obot n t is conceis—à in Ga lliam t ra nfi u lit .

Danos Frifià depu l i t Anno DCCCX. Sclavos in Panno

n ia

45

n ia dom u it Anno DCCCXI. Infu“

per Helmfì ad io Anno

DCCCVI. Dresda Anno DCCCVIII. Ham bu rgo Anno

DCCCIX. &C.

’

cond it is inclyt u s: Eccle i î a s n um erav1m u s

fuperiù s: vivere t andem d efii t , fi m 0ri po t u rt , cu iu s m e

m oria efi imm ort al i s, Anno DCCCXIV. Regn i Franco

rum XLVII . I t al ia XLII , Im peri iXIV. poft qu am m axim am

honorum par t em Ecclefia i t icis, & p aumribu s t eflam cn t o

legavi t , qu afi vot is fu is fa t isfaét ufn non e iIet flùdu ie

femper in vivis Edd ei i aflz ieae dign i t a t i , n ii i et iam e idem ,

au&is ub iqu e&ipcmd i is Ecclefiafi ic is , prodeffet m ort u u s.

Op t im è pat en t an t Fu ri da t ori fuo Augu fi i i‘

fim o'

gloriofi

Poiì eri qu i numqu am a fem i t a , qu a: à fanét a fede ad as

t ernae bea t i t u din is

\

fi a t ionem perdu ci t , defie&u n t nun

qu am in au i t d pro Relig ion e t u‘

m t u enda t um propa

ganda z elo deficiu n t , fed om n ibu s n a t ion ibu s fingu lari

ort hodoxze fidei cu ltus l um ine praslu cen t dign i è SoleMa

gn i Caroli virt u t um rad 1i . Q1isqu is à I) eo Regn i Cubernacu la accep ifi i , hu j u s fangu in is es infp ice & fac

fecu ndum Exem p lar. Feli cia fpondeo m agn a .

Crefci t Regnum Deo du ce fed

Regibu s fpont è fequ en t ibu s u t apu d Herodot um

M Hero .

P AR—

'

S PR IMA

pen cu lìs

NCeps $ que;ac perlcu lolum eft con

l ili um , per qu od m d eliberano

veni t an Princip i m a jor cu ra fi t fala

t is fu ae an gloria in hoc fan è ca iu

pra: ali is i llu d Regis Alphoù fi oram

Ium m ihi not andum videt u r Regum confi lia rios au t

Reges effe ,’

au t Regum habere amm os—0pm t ere ; p lu ri

e

N m a

5 1

Agit u r emm cum hofi ibu s , qu i Regiagm digni t at em .àp le.

b ei j m ili ti s Condit i one nec d ifl;ingu u n t nec refp iciun t .

Ve n t u s ,n& p luvia , e adem aeri s in t empe

rie5 1Regi‘

î n b ello comm‘

u n‘

i s ferenda efi qu a m ilit i. Pa

ri”

fragore t orm entain Regem r eboanf, funeftòsqu e con

j iciun t globos ,v'

qu ibu s m iles cadi t t i‘

t ipendiariu s. Con

ju ra t in omn es fingu los fclopet orum ud ifplofio fu

ri t aequ a li t er in ;, e_ò s qu i , im p eran t , faep è = et iam ci t iù s

qu i a impr i 1'

n os ordinum , ac in illos quorum u na virt u s

Du ces, fequ i & eorum im peria exfequ i . ; Qu is efi qu i

confu lat P rincip i a deò p_ericu lofum aggredì t ram i t em?qu i

a u dea t in fa lu t e Reg is falu t em e t iam publicam vellc peri

e li t ari I t a privat i , i t a fub dit i fen t iunt : ali t er Reges. Nec

R egibu s t am en haec honori s ac gloria regu la i t a un iver.

falis el’; qu in illa d ifpari t a t em a b aet at e accip ia t non

n u nqu am , excep t ionem ab ipfa p erfona Regis. Even

t u s ex eadem origin e funda t i in uno princip io va

r ian t u r quam p lu nmùm in rebu s bellicis . Vix fla t u as i l

lis a qu alem legem i t a , , u t non ag an t idem Prin cip es

omnes, qu od p lures.

Mu lt a Regi confideranda occu rrun t p riu s

N 2 qu am

qu am decem at'

1pfi13 in'

aciem progred i. Alia fi at ue t ju»

ven is,a lia vir , al ia fenex ; in om n i t am en x t a t e gloriam;

am ahi t o(b r .ot i i vindex p er arma in jur iae armis acce

pt ze . Reges -in omn i"xt at e ad g loriam nat i fun t ; (ed ea

et iam ferioperpendant , qu a: illi5 m a gis proficu a , vel no

xia‘

::e poi iin t , nem pe qu o confiliò q u o fine quo m i

lit e ac dem um .qu a ipe em olum en t i bellu m gerendum

fit u t i lli s pot ior glor iae ra t io , q u am fial u t is fi t . »

”

1Princeps , qu i juven i s pri m a belli t yrocin ia

pon it — nu llà'

ex rebu s gell is accep t a eXperien t iéi Du ces

fe cum habchi t vet eranos qu i au daciù s in pericu la irru en

t em re t 1nebu n t len t iù s agen t em an im abu n t infiruen t

confiliò , exem p lo. Màxim i'

fan è em olum enri efh l’rin

cipem in juvenili aet a t e vì&orii s mofei fu is hofi ibu s.

Augeb i t con t inu ò fam a vir t u t em fidu ciam in t er m ilit es,

in hoii ibu s t errorem in ipfo P rincipe au dendi il im u los ,

poi'

tqu am fru&um laboris per1cu li gufi averi t in t er ap

plau fu s quo cibo nihil delicat iu s efi pala t o Regio cum'

eò m agis appet i t um a ll1cia t , quonu nqu am qu is hac d a .

pc fa t iandum fe pu t et . ZEt a t e in viri lem produ&à cor

pore laboribu s j am m agis afiuet o form a toqu e ex d iver«

lia del1bcran t emjuven t pot iùs qu àrn regan t , nu nqu am

t am en (pernenda inii s quorum du&u prim a hau fit ar

morum ru d im en t a u t i lia eXper t u s abeven t u . At qu e

ha c a t a s Mart io ardori efi: Opport u n ifiima : ha c , u rgen ,

t e augenda gloria in it in&u Regias om nesform ab i t vir

t u t es cum u nu s gloria am or fu ffieia t in R egum t e

l i qu orum (u orum Nob i lium an im o ext irpand is vi t iis.

Pr1nciper'

n in um bra plum is ù t a j u n t a iî i du è agen

t em m u l t a v1ria'

n eee£se efi circum filt ere ; cum volup

ta t um t i t illant iu m nu t rix fi t cu lci t ra cu i m orbom u lt um

a d,iciun t fecret a cub icu lorum conclavxa . Q1am obrem

re&‘

e ab Hora t io di&um .

Ardor b el lica lau d is m olli t iem b u ie— “

co;

gna t a vit i a velu t clavum-

‘

d àvò expelli t . Nu lla qu iesab,i

a rm is‘

dat'

ur a bellicofo Rege falùbriora creden t e ]u ve

i mm corpora ee m ili t ia , qu am“dom i . Avide gloria

54»

d eride gloriofior efi. Ex omnibu svirtu t um pra m iis am

plifi imum efi pra rrùum gloria qu a vira brevi t at em po

fieri t a t i s m emoria confola t ur ; qu a efii ci t , u t abfen t es

a dfim u s mort u i vivamu s cuiu s gradibu s et iam hom i

n es in ca lum viden t u r afcendere. Sanepra ft an t es Viri

(Reges , belli Du ces in t elligo ) nunqu am t an t a conat i

eHm t qu a ad pofieri t a t is m emoriam pert ineren t nifi

an im ò vìdiffen t , pofleri t a t em ad fe pert inere. Nonne

m eliu s m u lt ò fu ifl'

et a ir Ca t oMajor , ot iofam a t a t em ,

qu iet em fine u llo labore cont en t ione t radu cere

fed nefcio qu om odo an im u s fefe erigens poli cri t at em

i t a profp ici t qu a li cum excefieri t è vi t a deniqu e vi

Nihil m agis an im e s nob iliorum Bu cum

qu id d icam deRegibu s pungi t ac folicit os habet

quam u t pra clarumgprzec0n ium nom in is fu i ad poii eros

t ransm i t t an t ,nullùsque in fort i um Regum pe&oribu s

acu leu s gloria cupidi t a t e acrior effe pot eit Inde nu llu $

horror m ort is eadem femper au dendi volup t as efi.

Seneca Thyeit e qu id Regem facia t pol’cqu am om

nia Regum infign ia pu rpu ram , divi t ias com i t a t um

Re«

59

probrare Princip i errorem u t i par it er perim lofum efi , fi

cafa s ferat u t Princep s fub i t aneum pet a t confilium ; fu

b i t aneum ei da re rcfponfum . Sequ i t u r proin , ant equ am

Princep s bello fe fuòsqu e involva t infp icierrdas effe

proprias am icorum imo hofi ium vires qu a (pe

randa è vi&ori is emolum en t a qu a t im enda è cladibu s

dam na an i lla his pra va lean t vel an ha c i llis denu ò

reparari pofi i n t Damnofum b ellum eft cum ii s qu i non

h ab en t , quod p erdan t u t i femp er exi t iale i i m ali: con

fu l t um .

Mu lt um ad (ufcip ienda con i ili a va let fe ipfu nî

nòife ac Im peri i fu i vires excu t ere u t , qu i bello fe im‘

«

parem an im advert it paci s art ibfis t u eri fe fcia t qu a bel

l i pacî squ e ar t es à debilior ib u s neceffariò à po t ent ioribu s confu lt ò u furpan t ur. S t are a u t em fen t en t iam hanc

non femper rn folo Principum ju d icio qu an t um cu nqu e

reliqu is om nibu s pru den t ia pra va lean t d ign a Im pera t o

r is Ant on in i P i i m aj eft a t e fen t en t ia prob a t c€qu i z ìs €/À

a j eba t u t t at 899 t um‘

arum umìwrum ecu/i l ia

j équ zz r quàm u t l at 89°t an t i me u u um.

Sa p è

601

Saspe“

P rixìcé’

p'

è d e iî 1u lt iìs bau d'

probe'

infifu&u s , gloria

p eriCu lu tn facit ; d um Verò alioru m et iam (ent ent iam

benignea ccip it , t u teagi t clariffim ot um fap ien t ifi ì

morùm qu e viror um pruden t iam qu afi fu am efii ci t .

Bella arm î s Du cum confiliò geru n t u r;ve

rùm hoc ipfum confili um , quoi ùm orà cù lò profera t u r

p robè d ifp iciendum efi .» Prat cipu

‘

e vi t andi i i qu i vel

t em er è n im is ; vel inhoxi eil è am p liores d ign it a t es Princi

pibu s fa is polliCen t u r. Confilia aud acia m u t andis rebu s ,

quam fervand is ap t iora fu n t . U t abfin t femp er Them i

fioclis confilia qu ibfis equ idem nihil erat u t iliu s fed i î s

dem pari t er n ihi l inhoneft iu s i t a , u t At hen ienfes u t ili t a

t i hon d t a t em przr feren t es Ari lt idi pub lice Vet u erin t , n e

umqu am de Them ilt ocl is confilio m en t io heret .

Tria [u n t Confiliariorum genera qu i in re m i

li t ari d icendae fen t en t iae im pot es haben t u r. Prim ò procu l

fin t à Cu ria ab au la Lacon es ifi i qu i Taci t om omen

t e confili i qu amvis egregii quod t am en non ipfi a t t u

l è re fun t in im ici p ervicaces adversù s rerum p eri t os.

Secundo ab illis cavendum qu i Îecundùm Ariflot e

lem , audaces t emeri t a t e pr0Ve&i ail t è Cupi t î n t adire

peri

6 2

t »a t em cofi i i lii indu ca . U ri en im , (Smacò adag iò , impe«

r i t ia a u dacian—1 ra t io t im orem aHert , i t a confiliò n il t u

—t iu s fac ra res eit con i i lium .

Ter t iè peflîm a fun t illorum confilia qu i propri is

d ell i t u tvvirib u s ext er i ac pa t r ià fu à ext orr es a lios ad

b ellum m overe n i t u n t u r cùm ìllorum (pe s defider io po

{1ÙS q u alicu nq u ct qu am ra t ion e conci t a t a: plerum qu e

infelrcem for t iun t u r exit um . Exu lum n u nq u am fida fim t

confil ia . Inde qua n t i pre t ii i i t bonu s probù squ e confil

l iariu s , q u an t ùm qu e n ecei î a ri u s Pr inc ip i b e llum m edi

t an t i illu d {s} Au reli i im pera to ri s hac fuper re loqu em

ma ndo m‘

aÉ/eqm'

om m ÎZ77Î mercedem j alw t

Dear a u t em z mmor t a /es r aga m‘

pm amg/27215

pot qfl ad r emu nem na'

um verà cow/ il i

074171 iÉZ /5‘D7i 5 opu s qfi . Qu àm al i t er hodie 0 1b is j u di

cat ?In t erea Maxim i lianu s Prim u s in hocAu rehi d iél um re

cùm

(8) 112 fil i ! Ep z°

fio/ir ad am imm.

fippu S eam vivi s coloribu sf dep i&am i t a exhibet .fort i t t ìì

do efi , inqu i t , _hab i t us anim i in t repidu s , m ili t ari s a u da

cia perit ia i llorum qu ae ad bellum fpe&àn t , confon an

t ia an im i adversus i lla , qux t errerepoiTu n t ; audacia pruden t iae pediffequ a in t rep id i t as in m ort is exipefiì a t iu ne ,

affe&io fervan s in p ericu lis ra t ion a le pr0p0fit um ; robu r

con t ra p ericu lum obfifiens vigor t olet ans omnia virt u ?

t is gra t ia; p erfevera t io an im i in h is qu ae re&ae ra t ion i

au denda Velm et u enda viden t u r;obferva t io eorum ,qu a

ra t io di&a t in rebu s expavend is rei m ili t aris peri t ia ha

b i t u s in lege imm ob i li t er perfeveran s. Breviùs ipfe Pla t o

i n Lachet e Far t €s nan t u rp z'

t imore l imen l , uh“

t i

-legibu s proh ibet urfem perVefana t em eri t as, n unq t i am pru

d ens au dacia, S ì b ellum gerendum efi "

p er P rincipem

u t i fuperiù s diét um gererid um efl.

‘

Pugnamt lò in acie

formant u r Principes , non figuris , qu ae ab hom in ibri'

s rei

b ellica im peri t ìs in cha t t a n0 t ant u r . Acies fchola efi , ex

erci t u s d ifcip u li arma penna: qu ae rin&ae hoft ili fangu t

ne h iflorias fcribun t in carne u nde glorìolìus efi clarefee‘

re apudpofieroégefi î s in b ello q u am m Mufaeo. Qr‘

i

65

j u s m ili t um in a lium t ransfert imper iò fe qu a l i abdica t ,‘

ni t i om n ino juven t à ru di s , a u t fene&à gravi s Princeps in

cam necefii t a t em impella t ù t u t u n i comm i t t a t fumm am

b el li , pacisqu e t empd t a t ern , d e cu iu s t am en fide ,

pr u den t ia i t a {ib i Reipublicx cau t um effe oport et , ne

ex u fu im p erandi, im p erii et iam amb i t io fu ccrefca t vi

cariam t em p eft a t em p efi im è t ran sfera t in fupr

d e dein plu s m ali quam praefi di i even ire folet cdm nun

qu am et iam è fubdi t is deerun t ,

H

'

qu i p art es for t u nam

Du cis vel fp e m a joris em olum en t i vel d l l€i t éB p rom o

t ion is vindr&à a lle&i fequ an t ur ; 11€1TlP€ , ù t exb ait a , qu an

t umvi s longa , (olu s ferrea: cu fp id is pa lm u s plagam fa ci t ,

i t a fxp è u n iu s am b i t ion e reliqu i infian t u r , a c m ot u t u r

b ido agit an t u r ; cum caet era dein t u rba horum accefî io

Hunt

Ha&emu s qu id agendum Princip i , qu o conf

l io agendum fufiùs d i&u m eil n ecdum qu ofin e. Op

t im u s ei‘c ille P rinceps qu i in aeft u accep t as i n]u ri ae, dam

n lqu e aut j am i lla t i au t m eri t ò m et u endi non a fc0po

[uo aberrar fed fola"

j u fri t i ae lege , qu a li invi t u s in 1nfen

[os belli impet u s abrip ia t u r. A fine bonoplerum qu e boR nu s

66

nu sefi: exit u s. David Rexmu den t ifî imu s b ellummo

vi t nu llum n ifi Deò priù s in confi lium voca to]

. Ju das”

Machab z eu s praslium in ii t n u llum n ifiDeò przem ifî î s

precibu s p laca t ò. Nec ipfis’Graecis , Rom an î squ e bel

lum i ndicere licu i t n ifi vi&im as priusDi is immolàfien t ,

Dracu la an te, Va t e’squ e confu lu i iî en t . Qlod ad n e .

got ia jufli t iae oble&am en t a P rincip is , p rxm ia bono

rum , m alorum p omas ,,

d ifiribu t ionem officiorum a t t i

n et ea cum fam iliari aliqu o comm u n icare folen t Prin

cipes a r de belli n egot i is cum Deo p rius confu l t are

cert i a liqu id fi a t uere d eben t n umqu am en im p lenam de

hofi ibu s vi&oriam fperab i t Princep s n i t i qu erim on iam

prius f uam in manu sDei depofueri t . Nim is fan è d iffici

le perìcu lbfum cit negot ium belli fi verum i llud

qu od comm u n i a il eri t u r Op in ion e , nu llum in m u ndo

b ellum t am 1u fium effe qu in a liqu em inde fcrupu lum

P rincipes repor t en t folam Religion is caufam fi excip ias ,

qu am om ni t em pore om n i loco Prin cip es fud , & fuo

rum p ericu lò t u eri deben t . Varrae 1u fl i bell1 cau fx num e

ran t u r ru t er qu as prim um locum fib i ven d ica t fa lu s Re

l igionis. Deo m ili t a t qu i pro Religione pugnat . Hu ic

67

fucced it R e1publica incolum i t as , vel dep'

raeda t ion ibu s‘

,

vel det en t ione rerum infraft a, Princep s qu i Rempub

l icam non d efend i t , acqu‘

e peccat con t ra j u fi it iam , qu am

qu i aliena invadir hoft e3 ex impu nei lla t is in ju ri is aut

d aciores , difii ciliùs dein refieiu n t ur vel de pace ext ort a

infolefcun t a cerb iù s. Cavendum t am en fumm 0pere , ne,

n ifi graviffìm i s ex caufis P rincep s vicino infenfu s a l1en is

Provinciis ingru a t felici t as (9) enim m a jor eil , vicinumbonum habere concordem , quam m alum fubjugare

bellan t em .

P efiim um om n ium bellum efi , dom ina tfis t an o

t ùm, d i t ion i s amp liandae cau sà fufcep t um. Impru

den t ium ( t o) i li a fiducia eft fort unam fibi fp0ndere ,

plerum qu e i t a a t t erun t u r exhau riu ri t u r‘

Principes u n i

cd bellò leviù9 fu fcep t o—

u t t ot apofiea Regni fu i vi t à far‘«

cire det rim ent a nequ ean t . Nec et iam omn is u lcifcendas‘

inju riae cau fa ad fa fci t andos belli m ot u s fufiì cien s eil;cùm

m u lt i in bellum proficifcan t u r u na t an tum re leefi, redean t

offenfi m u l t is. Noft rò aevò qu od dolm dum , p lan è in

valu i t u t it a t u s , b elli ra t io ù t vocan t , in;u ll i t iat

princip ium , cup idi t at is p a t rocinium fi t quo p leraquc

R 2

(9) S ,Agg .4.Cì

*w t . I f . (t o) Scirea ?4.bmef.34.

68

t rude1it a“

t is a t que inju it it iae fam am mcu rren t ia comm e…

d an t au t excufan t . De h is caufis belli opt ime fi a t u i t

Maxim ilianu s in m on it is fu is p a t ern is qu ibu s u lt eriù 5

;‘qu id addì pofi i t , hau d video. Apage be llum a i r, quod

infert u r ab ambi t u odio caete risqu e fequ ioribu s an im i

Hfu ri is , affe&ibu s . Arm a cum bono Deo cap ies pro .

r

, ; u t andaReligione fide redden da C&fari , .praefl and is q uae

*

pr0m iferis in focdera t orum foeiorum cau fas ; pro auxi li is,

falu t ep a t riae; pro am oliendis in iquorum in ju ri is;pro

defenfione fubd i t orum pròqu e ju re qu od fol is armis

pot eit ob t in eri. N un c ad r eliqu a qu a Princip i in bel

lum profe&u ro prius ip e&anda fun t , d efcendam u s.

(l u isqu e belliDuxin decern endo bello id p ra: a lii scor=

d i habea t , ac fumm àou rà in t enda t , u t provideom n ia pra—

î

vied ifpona t , qu ae dei n i n exfecu t ion e d eci le non p oflìm t

fine cau fx gloriae d ifpend io. An t iqu a m il i t ia: regu la

efi b elli n eceflaria m a t ur è in p ace com paranda effe;

E t h aec qu idem om n ium fen t en t ià q u a t u or h is a r t icu lî s

c on t inen t u r ecu cornpend iofa fed fuflnp t u ofa fi…1pellex

m ili t i ne Rip en d ia , hab i t us , calt ris n e d efin t comm ea

t ris t orm en t a bellica. c fi prxi’d t er i t b elli Dux

prius

69

p riusqu am exerci t um in bofi ium agros eduxeri t , m eri t ò

vi&'

oriam fperare pot eri t , rar6qu e fort u na illins cu ris ,

m agno an imo eri t perfida. Uri viciflîm numqu am felici

t er bellum geri t u r in boflium exumra n t ia nu r‘

fwrum

p enuria . Ma t cct . fine &ipendio virt u s bellica ; di fcip lina

m ili t aris langu et , i l non em or i t ur ; l icere pu t at omnia ,

qu i om niumeget nihil eit inau fum m ili t i pen u ria prel=

fo ; p lerum qu e et iam im pu ri è , inu l t um Du ce ad pu

n iendum invali do fi ad folvendum . Equ idem hab i t u s

amim os non addi t pugnan t ibu s ; indigna t am en egei‘

t as

a lacri t a t em exu i t , indui t odium , con t emp t um . Ea

d em de comm ea t ibu s rat ro. Difcip linam nefci t fervare

j e;u nu s exerci t u s , qu i comm ea t um non p raep ara t ,

vinci t ur fine ferro. Et fi en im pro pa t r ia: falu t e m iles fe

devoveri t non t am en fame , fit iqu e , t amqu am t im i

d è fe mori fu it inet . Pru den t ix m ili t aris leges imperant

am p lifiim am p enum per vlcin iam illorum locorum , qu i

pet un t u r an t equ am infli t u t um procedat ; adeò , u t me

m o in hoih lem Provinciam defcendat mi i i fequ an t u r j u .

m en t a cli t ellaria cu rru s annonari i , qu eis m ili t i de fib i

necefl"

ari is in a liquot falt em d ies p rovifum fit . Dico de

3

7 0

m en'

ffari is mm b isce t emporib us p er abundant iam _ vi s

flùs luxùmque epu la mtfi , quibu sm axima p ars in

p rimis—Du ces a iTu

‘

evéfe fobrietaq (t emperan t ia ,

ipfa e t iam laborum ierpt ra; ordifri

,eni t olerant ia infringi,t ur,

…a z icunqu e fan è Na t ioneslfefe

Fa llax, vana fpes i llaDu cum , qu ì ex.Èoflium P rovin;

c i is a nnonas commea t u fnfihi fpomdemt , ub i cas n ecdum ex

pugrfràr‘

unt , eumqu e ip lu rn , fivi&ores evà du n t , cum im pe

t u corradun t a c d ein velu t infufficien s ac infen i ifi im is

exa&ion ibu s par t um fubfidium plerum qu efine fru él u d i in

p an t . , De u t roqu e Op t im è , ac pru den t ifî ìm è cau t um volu i t

Maxim 1lianu sPr im u s , cu ju s fen t en t ia a u reò d igna ilylò inu lt im is t abu lis i t a ext a t : Mi les fe Reginon fin it , n ifivefi i t u s

calceat u s fa t ur haben sa liqu id nummorum in z onnu

la; fi defu eri t annona , vinceris fine ferro rarò l ine per icu lo,

‘

au t clade para t u r comm ea t u s ex hoft ico. Qlòd fi ex

fubd i t orum au t am icorum fpolris com port andu s fit

non elt m ili t is , (ed Pr1ncip is cu lpa . I t a Maxim ilianu s.

Rom anorum in hoc gen ere indu ft riam Veget iu s i t a deferi

bi t Haber praet erea Leg io fabros lignarios ini t ru&ores,

car

7 2 .

om nes qu al icunqu emodo qondu&ae ad praelium ap

t ee ; nec in …num ero , (ed in robore , ac vir t u t em ili t um vi

&oriaspofi t x fian t . ]ufiu sLipfiu s carp irDu ces q u i cm u n t

m ili t em , non legu n t m ili tes,verò om n ino è cai‘t ris ej ici t ,

Qu i a d . !oni t u nu t ym pan i coè'

un t , ignot i in t er (e , purga

m en t a u rbi u'

m fu arum , qu ibu s ob egeft a t em , flag it ia

m a‘

xima p eccandi necefi î t udo ei‘

t afl"

u e t i la t rocin iis , labo

rum i 11folent es. P robu s fi t m i les fem per en im t im ida

nequ it ia . Labori s pat iens fi t , obfequ iì fi fieri

pot erit , è fubd i t is , iisqu e pot iorem p ar t em colon is non

è civibu s u rb…ium deliciis affuet i s , confcriba t u r. For t ior( 1)

Mi le: examg/iugofi ven i t . Ne d ixer im tamen , m a jora

p raef’carim ili t ism u n ia è m agn it u dine corpori s. In t erim

h aec confideranda efi ; qu ia vires add i t , u t i n im ia parvi t a è:

“

fa ci in con t emp t um ab i t . Im pera t on e p lanePyrrhu sì

dum. At qu e p er hanc ipfam exerci t a t ionem , qu aeDu ci

b u s et iam in pace faep iùs repet enda , ac d iligen t iùs obfer

vanda , m iles in Du cis gloriam , in p a t riae fa lu t em for

m a t u r. Monu 1 fuperiù s , p lu rim ùm in t ereffe , fi m i les e

fubdi t is , non ex d iverfis Na t ion ibu -s

‘

confcriba t u r (u n t

enim

( I I ) S ,Hierwy m. 7beaa

‘o/J

7 6

p ublicum gloria? t eii ém ni fcpgnoìn en , ip ie

velu t t abu la l i t tori appùliayex g

’

eri t isHl& 1i'aufragio,

e cu ju s afpe&u facile in t d ligas , majora, eife qù%eàfiu&i

b u shan it a irit efl ider‘

ù r‘

rt . Erub u i t n erripe fort u na , vifo 111

arm\

is Ot t

© t t è nia na rrradeò pert inaci t er efat perfecuia , n ec repercuf

fos e ga lea , lorica vir t u t um rad ios d iu t iùs fu it inere po

t 11i t , qu 1mam u l t ro fàt eret u r fe 1m p 1ani Au gu ii am verò

gemt em hanc fem per d igr'

ram fuiffe aviri s honoribus. ’

Fe

ci t igi t ur O t tofu b Frider ico'

Ahenobarbo t oru s ferren s

u t ipfe , & t ot a ej u s policri t a s in t er reliqu os Im pera t o

res pu rpu ra t u s incederet eo e t iam om ine felici , u t po

{t ea ip in fuprem a Im p erii Ma j eft as in ejus p rogeni e

p riorum calandi t a t um aerum nas ac dam na aret ,

pr1m aequ e origin is Infign ia t ori orb i , u îai i t er la t a,

i t a fel imt er r eli it ut a m on it raret , At qu ia. gloria lab’

o

bel lo fociu s , fpret o om n i vi t ae per icu lo fib i p rift i n0s

honores Caz iari vi&oria s ub icunqu e ipfe m i li t aret ,

a il erere volu i t . Nec m ireri s , qu isqu is Ot t onem in t er om

nesDuces pra caet eris confp icu um probeconfideras. ‘Re

giam

7 7

giam a qùilam ferire l‘

oli t u s , eam fine vi&ori& applaufu

n u llrb i explicavi t . Praem ifiu s cum Conrado Friderici fra .

t re , Ber t holdo Z aringio Bu rgundionum Du ce expe»

d it is cohort ibu s , in obfidione Bert homs ad explorandum

u rb is fi t um , cum eodem Z aring io Bert honenfes ad dedi

t iomem coeg i t . Qu is enim refi ii ere auderet Leon i, qu em

eom i t abat u rgaqu ila ?Leo ab orig ine Rex in t erris n ihil

fib i im pervium pu t a t . Aqu i la a d im perium n ata , (ola

Solis rad ios non expavefci t , folam eXp avefcun t aves reli

qu se omnes , u t i vola t u , i t a indole fuperiorcm . Q1i i11

an im o Leonis fp iri t u s fub—

aqu ila aufp ici is aqu ilae cau fam

fovet,vinci vix pot eii . Hac com i t e m on t ium praecip i

t ia ac inaccefia pet rarum repagu la t ranfcendu n t ur ; illo

duce concidun t m aenia ac for t ifi im a u rbium concu lià

pr0pugnacu la ipsa fua ru ina cò gloriofiorem viam ape

r iu n t qu ò n u llum , nem in i in ea ad it um fe re fuper

b iù s j a&aren t . Vidi t in O t t one u t rum qu e Fridericu s ,

m ira t u s efi: Leonem fim u l Aqu ilam dum ex It alia

ad Pylas ocelu fo t ranfi t u pericli t aret ur ; fi t am en perieli

t ari pot u i t fub t ali vexillifero. Rep et 3m hic narra t ionem

P. Prunneri Soc. Jeru nec enim m eliorem Vel ego un»

U qu am

7a

quam fac iam vel e t iam vix nilu s P emet r anda ,fau cea

»ei an t , qu as‘

in ar&um «hi nc lap ins per confragofa At he;

iis ,« inde im

‘minen t es »fluvio r u pes cogu nt ; relinqu it u rr

angu ii a fem i t a q u am fi exa l to ve l pau cu l i infe ii en t , t ol

t e s im p un è e xe—rc i t u s obru en t . l d j u gum A lbericu s e:

q u eiir i fam ili a apu d Veronenfes or t u s cum i a t ron um‘

globo occup avera t . Ij , a liqu àm m u lt is 'fin e nox,a t rans

m i ii i s,in proxim efu beu rat es {axa p rovolvere c aeperunt …

Ad e‘

os Cà fa'

r G arz aban um lfa ac ium 5Veronée m agnà

lood n a t os m ifit qu i c imbu s fu is au t hores cifen t m a le

ficio t em perand i , 1} ad colh qu ium a dm ifî ì , ì ap id1bu s .

em inu s falu ta b amt u r . Eadem inju r ia e t i am in a lios re

p et i t a add it ar qj u e m ina: ‘mifi qu i fuò—illise quò cefi ifi ìz t

,

au t lorica, t ranfi t u ru rn i llac nem inem ; Caefari ipf1 au rò

aperiendam viam . l llep erdi t iMm oru m hom inum execra

t u s impu den t iam , confilium à .vir t u t e cu i nihi l invium ,

p et it hor t a t ùsqu e Wi t t elfi>ach ium n e l a t ron ibu s .

lu d1br io eii è 1î 11eret Caè farem, qu iqu e ferrd I t a li ani fiala

egeri t pro cap it e nup er coron a t o au rum pa cifci . Dm

cen t os expert ze an im ofi t a t i s g'

uvenes qu idvis pro g loria

a u luro: ei a iîocia t , r…im ariqu e feren t es ad cacum en adi =

«lum . R eliqu is a h—Qt t oniana cohor t e cx iì _s , ;du odecim

ex qu ìngen t is t ot en im

num p rim ip ilo vivi'in coyfpe&umCa farig add a&i fun t .

A&i in furcam omnes p r aet er gallum equ it em qu i fe

in i llu d ,fpol iaflum fra u de .pd le&um t ell a t u s miferòm i

n ifi en ò.fociorum …c arn ifexfa&u s “

vit am redem i t . S ic,

aqu il a: vi&rix mfam es vu l t u res yagt_im fufl‘

ocavi t j u n i

do p ar t im ex eo «dej ee i t , indiga , qui g_lj a perirent ,

quam i nfam i n ece. Aq u ila Gra:ci s ideò d ic it ur Aqu ila

quod femp er a ug_u yium ej u s verid icum elle folea t :,

Fu i t

in n u llo\

m agìs y qu am inO t tone i n cu iu s fcu t o gen t i li

t io fu‘

o Lu dovi co. ipfa d ein apparu i t , expaigfis a lis t oram

Rom ani Imperi iMaj el’cat em complexa. .Verum haecÒ t

t on is fa él a q u ibu s p et ras penena t unam (u penavj yt ,

lau danda pot iùs ,viden tm qu àm imi t anda , , p rxcipu è _aél a

à P rin cipe , p eragenda a m i li t e plebejo hujus en im ,falu s

n ihil comm u ne habet cum falu t e pub lica ; cum jnt erea

vi t a P rincipum t ot iu s Regn i an im a fi t qu am nunqu arrr

incau t è au t t em er è n im ìs d ifcrim ini ob j icìas adeopro

p inquo u t p ene incolum i t a t em fpei'

are V1X poflì s. Pre.

fiofier

81

t iofior d ì vi t a Principum , Regum quàm'

ut cash firfi«

p licit e; fort una zconfidàm ias à quo caveau : fummopere

P rincipes i i , , qui a fiu q uodam vel aet a t is , Vel ambi t ionî fi

abrep t i gu z fitsim immasu ij è in p ericu lis g loriam p erdunt ,

quam im i t andum qu ad , t ranfcendend g alpes, Ò t_gg egi t ,

vin s fuas ec rt uru s cum feris m agis, quam cum … homìn

n ìbu s , fi fas eil: dicere , p lus venat,or , quam miles.

Verùm necm ili t ia i nj urian î facio d um aflero eam p ìm

rimùm d ebere venat ion i nec b u ie fine cert is legib us fa»

VCO. Nul la virt u s efi ,ub î n im iùm . Su n t au t em p lu ri

m a qua Principi , ad bellica n a t o vena t ioqem quam me<

ximecommendant .

Nat u ra numquam absqu eom ni negot io ei l , in .Prim

Cip ib ll $ praecip u è ot ìofa n u nqu am n u lhb î , Princip i;

anim us , qu i ad leges vir t u t u rn curaMufàrum , in au la

tormat u r , in vm a t ione u l trò l‘

e exeri t , n ec horrere pericu

la nec fugere a rdua qu in pot iùs am are labores foli t u s.

Nafcit uxenim anim u s for t i s , non art e parat ur . au t indu

fl:rià ; a t qu e haec int erior a nim a: dos indici cordibu sP rin

cipum t obmzìs cum ipfa anima nu l libi m agis , quàm in vena

X fe

8 2?

lit àf€fòlen t , nòi1m yrt hb,*

non i a‘uro cofbn afi , fed quercu

u rn ra‘fii isfup erb i(nempe exeaar

’oore

,in q ua

‘

ol im t r0phaea

Vi t t oria apped deban t ùt ) fum mo accedu ti t î d ilucu lo,llon

Î "ù

tv

g io m Tom n i i ,‘

p t ot ra&ae quiet is i ncun if‘

Venan t em

d efeffu s n ec fen t i t'

l aborem , n ec recu fati

fu

‘

do‘

rem , "'Ì pfum'

eÈiam fin—venat iot i‘e°

lxp è-Éanimum*

acu ì opor t et objicien t e

fe p è r'

icui o im p iaevifo , aut b‘

eil i'

à fet 0cwre ,r qu ae ca den3

d a , au t * c adendum efi u squ e‘adeo ,

ru t l1u isù

l i aud‘

fam'

l è

qu idname orum'

à Venat ione”

bel lum

habet Tenu i i7 i’é’iù pot u leviore diem t òtùm ‘

cofifiim i t ,

qu 1°

fet aî

s=

feÈtat iiir

;begleî lo“faep iù s prand io ne negliga

'

t ut Quod et i am à Reg1bu s Min ci

(1) Hera t , /15 . I . ode. Ferer z'

m .

8 5

alt eri ex cau ia concedere. Q1o pat et , venat ionem June,

nat urali :om nibus .p erm iflàm vari is ex caufis_ pofie per

Princip em prohiberi. (6) fi mt jure… na t urali lici t a,

prohiben t u f'

t am en pei”iegem hum anarn , infp e&a Rei.

p u b lica u t i li t afè‘

î j ùxt axaequ ifi îm um 'comm u n i t at is,

regim en . Int—

er"i i i as t àridnes prè z cipu

‘

e n e fub

d i t i (ub fpecie venat ion is'

3

,

'

qu aefine a rm i s exercerr n equ i t ,

res novas m oli t i, & fqù ie t em î u t u rbare p ù blicam

’ann i…

t amru t t um n e agricu lt u'

ram , a lia vi tae g enera inemo

lum en t um reip ubli cae‘

fàmm è neceiTaria d efera n t'

, t an

dem n e om n e fa arurn g e'

nus p er i t eraras , prom i.icu è

om n ibu s p erm ifia s venafioncs fund i t ù s ext ingu a tun In ,

t erim t eneri P rincipem , vena t ion es proh iben t r:m , xéfarcii

re fubdi t is dam na à feris ipfis vel à vena t oribu s fa&a

b au d n egaverim u t ì'

i7 icifi im comfla t ,

‘

efi”

e in , arb i t r j o

Principum , qu alem t ran sgrefforibu s d ecet nere vel irî tl poe,

nam m u l él am p ecun iariam carcerem , r elegà t iòn em'

.

In arb i t rio en im qu ae fu n i: ext enfionem , reflri&ionem

a dm i t t u n t . Acerb iù s in eos ag i t u r; qu orum con t umacia

incorrigibilis'

, cum con t emp t u Prideip i s con j un&a pa

nam auget & aggt avà t u b i t um ifla pot iùs adhxrm t ia

Y cri

(6) Franc. de dmaga .dew na t ,fer . n .45 .

88

idem impedivit ; he , aci—cpmaura, ejusdem Imper

'

at o’

ris;

g loria periclit àret ur. Exp licofcrupum‘

.

"

Ha:rcha t in Tan:

p ej o , au t C ap i t olino fai’rig io a t ra n ubes , qu ae fu lm ini?

m inaba t u r Va t icano i n Germa inae plan it iem afaevi t ura

préseipu è i n'

fuprem ar‘

n ip i ius"l t nperat oì i s M aj ei ta t em ,

Sperarrvrx pd t era t , Funei

ft am adeò —

t e'

mpe ii a t em fu iî ian t €

m i t iori a u ra d ifi î panclanì m b llior e'

siAdt ianoPÒm ificì

m a adven tan t'

i‘

s i n It ali am O t t oms5W i t tei fpachi ifi& Reina !

d i Cancellami , qn t nat o i n Romanian ubibu s Jovi pararum

vola fau ciui‘i i“

Veronenlfi um î nexloù gri ab ile Cafi ellum“

vi rt usenim'

inr

uardu isp t imùm'cl ient e

'

s i uos expe'

riri foli t a

pr'inî òì x t a t urefremplò n e , qu id poil

‘

e'

ri t in m inus ardu is,

alii dein t r iihù s exp erirent u r. Id Tolà nom inis fam z'

ì ex

pugna‘

t um , i el iqu aS u rbes , qua fe u lt rò dedére , invi

t avi t Saep‘

e in m agn is Vi t is m inu i t

pra icn t ia fam am , i n O t tone a ugeba t u r , quocunqu e per..

geret r ecep t u s , habi t ù squ e ub iqu e cà d igna t ione , qu am

Cmfares exfpe&a ren t . Tan t i efi , p ar t am fem el glor iam

pacis , bel liqu e ar t ibu s .nòiî e , couferva t e. Nec femp er i n

vidia

89

vidia virt u t is comes arrodi t laurum Mar t iam . Pofi hà

b i t os Cremonse celeberrim os conven t u s oram logeba t

O t t o Adria t ici m aris li t t ora‘

Graeci n avig iis , qu i ,m ari t k

m as civi t at es p a&ò au ri pret iò nund inahan t u r. -Au ri fa

m es int er It alos qu od m axime m ireris ) fidem Greccis

com paravi t hab eridam a lias à nom ine cum nu lla fit fìdes,

qu ae Graeca. C ert è Ravenna t ib u s (7) au rò pu lfa fide s ,

a u rò vena lia ju ra pu bli cam perfid i comm erd i not am affi;

xit . O t t o i lliu s Region is primores ab h is infam ibu s nu n =

d inis redu ces dum in v i a oflenderet m agnà lu oru hi nu

m erofi ipa t o_s exer t ò g lad ioaggreflù s à propofito }

d ej eci t ,

m in is t an t i Herois ad eò ext er t i t os , u t nob iii ifìm urn ex

com i t a t u Gu ihelm um O t t on i cap t ivum cederem al u er in t‘

,

qu ànì irri t are - acriùs a d fum endum fupp lic ium quod’

ei t

fa&i enorm i t a t e ipfa p raefag ieba t confcieri t i a. Vi lius i Èè )

a rgen t um efi au rò , vir t u t ibu s aurum , .Vib t at u s ab DÉ

t one mu croferreu s argen t um , a u rum pret it'

i 'fii pera

vit ,u t en im ferrum rfà vi t ià feriendo dom a t reliqu a m ei

t alla'

a t t enu a t , eXt endit ,'

i i t a a d vir t u t em O t t oriis eru

bu it au ri avari t ia ; pudere pot u i t , qu am

a lias nec lau dis inci t am en t è , areoivi t u periò vi t ae ford id1fi i

Z m ae

(7) Î î opert . C8DHem i . fp .

g o

fim as d om ab is n it i ù t aj un t , Ferrum n at are d oeeas;orn

n ia enim caet era vit ia‘

fenefcen t e hom ine fenefeun t {ola

avari t ia j uvenefoi t . La t u è re in t erea Grzeci Ancona a u

'

t hores m ali : ej eci t hinc p eftem fupervenien s O t to ,

ne con t ag io u lt eriù s'

ferpere t , peft iferos a u ra pelagi [anan

dos clam'

a b i t e pa iTu s punirm,fa t iù s du xi t , qu am faevim

n ega t is in fugam n avig i is. I t a praè fen t i am O t t on is ferre

non pot u erun t Greeci Ravenna t es , fu t u ri nu l li Prae

fe&orum t am p aca t e obfequ ioi i.

Nova m agn a fu i t O t t oni lau s exobi id ioncMed iola

nenfi, qu am cum fra t ribu s fu isFriderico, O t t onem inore

cgreg1è ga'

t qu e i t a promovi t gu t p0fie iru iì um ,0 t t oni s du&u .

pon t em, ,cives j am u lt im a t im en t es , d edi t ione fa&a, fidem

,Cm

‘

fari prom iferint ni eru m a joris pericu li, non an imò à la,\

c'

i t is perfid iae con a t ibu s liberò'

fiq u a foret poli d ifceii um

C $ fa°

ri s occafio'

,u t i even t u s zdocui t . Adeòm et u shau dd iu=

tu rn i ,ofiî cii m agifi er eik. rr VerùJm cum ex.haî c occai ione

O t t o non omnem unus ll ìhi

‘

Vindicat laudem fat is

eum habu ifTe-

maxim am r lanim at is in o mnem infu lt iint

m ili t ibu s non verbo, fed… exemp lrîp, , p'

arì fuò ac fratmni

fuorum praecon‘

iòz r Vet u sreflapu d Gallosparaém ia Gel

nerO‘

9 2

ju s O t t on is avi t um fp e&as a ut Ot tonem ip l‘

um , cu iu s

fa&a pen‘

e t ot fu ére m iracu la fort u na ub iqu e for t un a…

a deò fideli t er com i t an t e u t nu rfqu am efi”

ugeret , fi

m axim‘

e poiTet efi'

ugc ere , u t n umqu am velle t Gonfi an

t iam hanc fort una a lias infoli t am O t t o evi cit an im i m a ,

gn it u d ine pru den t ià , dext erit a t e in rebu s ag end is pra

fi an t ifi im u s qu à five Leg a t u s in l t a liam Con ft an t ino

polim ad Im p era t ores Orien t is res t ib i com m ifia s fideli

t er , felici t er efi execu t u s five m i les , Oprim i Du cis

invi&i m ili t is p ar t es fumm a cum lau de im p levi t , pro

b è do&u s a qu è decernen d i ra t ione oppor t u neu t i a c d e

cert andi for t i t u din e ; fine u t r aqu e ( 10) in a cie

dmn efi e t Éellu am mfim z'

le. Diu m agnum in i

qu i t'

Salu ft iu s 1 in t er m ort ales cert am en fu i t , vi ne

corporis , au t virt u t e an im i res m ili t ari s m agis procedei

t et ; n am priu squ am incip ia s cori fu lto , ubi confu

lneris m at u r è fa&o opus efi . I t a u t rum qu e per ie indi

gen s , alt erum a l t eriu s auxd ro 1nd1get . O t t o u t rum qu e,

ju n&a pru den t ia for t it u d in e , m ira , ex m u t uo haruml i

virt ùt um , coqu e inviolabili nexu m agna prafli t i t exm e

I‘ÎÌ Ì S

( 1o) 1. ofi c.3 ‘

(i 1) J;: Ce t i/ihih

9 3

ri t is pot iù s , qu à—m exa lci t i t io cognom ine Magnu s. An

t iqu is Rom an is Janu s g em inam p ra t u li t fa ciem u t q ua

ant e, qua qu e pofi t erg um cl i en t in t u eret u r, Tali s de

b et effe vir p ru dens , u t bene coni i lium d et , vel cap t er

p ra teri t a m em in er it , pra fen t ia con fideret , fu t ura con j e

&e t quo fiet , u t n ec t ardi t as con fi lii offici a t Op eri n ec

hu ju s celeri t as confi li0 q u a du o in fumm is belliDu cib u s

q u ai i p rim a m ili t ia clem en t a fu n t , P lacu it p ra ali is Au

gu ii o (Ja fari Pr overb ium Fq/ì z'

mz Im i…‘è : Hoc u t fig

mficaret Ti t u sVefpafianu sM agn i Vefp a i i an i fil1u s in fi em

m a t 1bu s fu is Delph inum anchorà circum volu t um dopin

xi t , .qu0 fem a t u ra cun&a confilio fa cere. fign ificaret .ac

eonfu l t a p ari veloci t at e exe qu i. Delph in us ce leri t at is, an

chora t ardit at i s fymbol um . Sap ien s ea u n i t felici t er , ft u l

S ena t u s Rom anu s in b elloP u n icò fecu ndo T eren t ioVar

r eni j uvenil i t er exul t an t i a c nim iùm t em erario Collegam

ded i):

(1 2 ) Tacìtm

b ernacu lo t u rn°'

enî r“

nVero cd n t ififli3?‘

vot i s i d ù num expe

t un t , Op t z'

mt qu e qu od uequ e ab Au guf’cis p a ren t ìbu s a c

cipet e n ec è fcu t o g e‘

g t ilìt io Educet e h ec om ni d ivid a.rum afiìuxu , (ed praecî a ris

’

fiflùfnmodo fa&is com parare

g ra t ia… fam a d fe velle hom in um , homm 1 efiz ir1fè t um ,

[ed m axìm e apu d I llufi res; H0 cn a t u rae t hefau ris r epon i

m u s ,“

qu od fam x c omm od is applicam u s. Sapi en t ifî ì

m u s R exS a lom on ‘coaceravj t fib i a rgen t um , a u rum ,

fubfiant ìas Regum , Provinciarum feci t hor t os

porfi aria exfiruxi t p ifcina s , fupet greffu s (z ) om neé opi

fapì ént î à fì’

l'

; u fqu e*à deò ît àìn en zégr è t t ìli t et ìàm in

‘

m u l

effe

van i

a u t'3010ri5 efi: ‘expers i l ììa

'

, cum”

q ù à hb ù e"

}î ifià t e£mù ah i

qu id ,

( I ) Seneca . Ecdl.

99“

<îu id , quod hominem mofdeat .‘

Rofa , lié è t'

fragrans

Crebris horret fp inis. Vult um Solis n ube3 int erdum ca li

g ine qù adam obvelan t . Invidia com i t anmeos qu i vira

fu rem colun t om n î sque fan&a pr0fperi t a s vi t a (pt ….

dens in hom inum ocu lis adm ifi”

am qu and_3m h1felici t a .

t em fecum‘

t rahi t : Qi òd t andem Salomon ex d ivî t iis

p lu s t eed ii a ccep eri t , qu àm fola t ii , n on m it or ; do&u s à

p iii î î th o paren t e d ivi t iae fi affi u an t i is cor neu t iqu ame ffe apponm du fn .

“

Quod & ipfe m onu i t , in u l t os perìiflè

a u rò,

argen té An ihilquey efie iniqu iu s amore p ecunia ,

qu o ip î a « a n im a …v'

enalis eXpon i t u t , Au ru‘

rh efi m a t eria *la

b orum p ericu lum poflî d en t ium , encrva t io virt u tum

m alu s d om inu s , p rOdi t d r fervu s… Verum , qu òd et iam

in fap ien t ia ; qu am pra d ivid is < a Deo un icè eXperii t ,van i t a t em a rgu a t , hoc pen è vi det u r effe n on fapi ent is.

Diogenes fan è i t a .fyllog iz à t u t docere t , fap ien t i n ihi l d e..

effe : Deorum om n ia fu n t ;Deorum am ici fu nt fapi en t e3 ,

am icorum omn ia fune comm u n ia Sap ient ùin ig it ur

fu n t onàn ia . I d ipfum fai î u s Sa lom on

o‘

ru n ia p ari t er accep it b,ona . Adeò m agno labore Sa lo

1

longò , au t cu i î s affi du'

i s , qu ali t er .Dn caat eris mort alibu s

laboribu s omni a vendu n t ; an im advert i t t am en , in hoc .

ee va n i t at em , qu ei’cu s fat i s am are

, n ih il fibi profu iife

quoti m ajorem fap ien t iae ded erit op eram fi lu u s

ù u lt i u nu s , idémq u e'

occaiù s*

fi t z u nd e r enu n t iavi t u lt ra

laborare fii b fiale. De po t cn t ia Linde Con quera t u t , au t

e ju s vanit a t <:m r eprehenda t , & qu è i n j u i’

tum vi de t u r , Nu l

lum i lle hoft cm , om nes Reges am ìcos , vel et iam t ribu t a

rios habu i t . R ex paren s con t in u is j aéi a t u sca la mi t a t ib u s,

à filio, perfecu t ion em , in t erAibexos parxicicìmm , i nt er fub

d i t os ab a liis perfidiam , ab a li is con t um eli am im fum , a c

con t emp t um ab uxore t u li t vix non Opprefiu s , u t arden

t ifi im è à Deo op em fiaQi t àrit : Erìpe ( 3 )m e d e in im icis

m eis , Deu s m eu s ab infurgen t ibu s in m e, l ibera m e.,

(4) Concuk averu n t m e in im ici m ei t ot a di c ; quon iam

m u l t i bellan t es con t ra m e. Efi t jue ha c pene om n ium

Regum cond i t io u t fort una u t =rasqu e (fires fu as in lon

giot is vit ae Reg ibu s ofiendere m orta lib u s pra clamm da

ca t qu i Duces mu llam n ifi fecund arh , in fumm is

conat ibu s femper a pert i d iccb a'

iut'

u r Javenes‘

fer‘

e fa t ò

fun&i {in t . I t a Num ini vifum'

ne re s humana ve t am ,

(3) Pfiflm.

…no;

gan t ìa. Ecce liaéc «port id hàerè di tàs'

t ù a , qu isqu i‘

s

cep s effe cup is.

In"

î n em oria .x t erna zeri t ju li u s; ,No

'

nwmn ium e ft

ixi gen t es exerci t u s in cam prîm educere , gen"

orofo , gonfii

&u dub i t an t i fort u na vi&òriae palmam avellere , im pervia

p en et rare fu perare , vivo ca t aphr_aélzi . equ i t a tfis pon t e

im pet uol i fiumin is u t rarn qu e ligarq ripam , , j in fu rnm i s

m on t ium 1ug1s concret a rup ium clau i l ra expugnare

au daciapen‘

ep lu squ am hum an z'

ì na t u rae, m orralium au fu s

provocan t is, cafi rgare fup erb iam , au t iocia t am art is conj u

ran t 13 infolen t iam dom are , ac fic fact is p rz eclar î s imm ar

cefcrbilem gloria: lau ream àMar t e accep t am in t er t r_

ophaea

fa m a: imm ort a li s afiìgere. Non om n ibu s li cet adire Co

rin t hum ,f0m n ibu s liberum

.eft j u fium « e lle : h inc

probu s'

n u llu s exclu fu s ab im m or t a li t a t e nom in is fu i . (5 )

gra t ia prob i s p i e t ium cit , longum (6) p ro

b it as perdu ra t in aevum . Maxxm è t am en haec d i&a velim

dc ]U il 0 Princip ex non e li lex po li t a , a i t Apo

frolu s q uod pei î im è in t e—rpret ar is , fi exin -

prob ari pu t a s,

j uft um qu em cunqu e p raecipu è Regem , a c Princip em

C c n u l

(g) P lau tw . (6) Ot:/id . (7) Ram/nz .

1 ro

pOpa le charus eifet eùmqu’

è i ìolunt ex nom in is fui glo

ria immort a lem . Dej iciet ex Torpej o mon t e O&aviani

It amam , qu isqu is nòVeri;, qu p .am ore t ornBavar1a , fum

mi , infimi in u t ra qu e for t e p ene adoraver in t Maxim i

lianum Enìm ànu elem , fu i popu li d elici as , 0b iì upefcen

t ibus hofi ibus infra&am fidem in t er Oppreiiorum ca lam i

t a t es belliCà s e‘

em ù la trt ibu s p a t r@ an i orem n a t iombus

eXt eris ; qu ibus ram b enignum Principem z nod e Jd a t um,

Neevideo , c‘

ur adeoAnt iqu iras glorierur deUlyfieGra co,

Vi t o cu i nulla obl‘

mban rper1cula; Tàeeî vi t <faneverecun

vixduorum fu lli ci t‘

vird rù în rob”

ù r”

equ it es catàph‘raa’ds

exephipp io in arenam”

è‘

lf undére“

folit u sClu ifiophordsfia=

vana

L I B

varisé D'

uxeoram Impera t ore, m iracu loviri um , p lu s cla

ru i t provocaraai Germ anorum Nob ilit a t is vind ex, quam

olim à figm en t i s renafcen t isHydra , lat ran t is ad fanccs

t armrhCerberi fam ofu sHercu les.f: S i fpe&as refiau ra t um

Daehaé iri r’

n ,refufci t at am St arinbergam ,

te reé‘

t um Clin

gium , Regias Principum ames , Wilhelm i IV. monum en

t a fiAVÎdCS Wilhelm i V.BafiliCam fan&oMichaeli fa'

cram ,

Relig ioforu fn Col legia Gym nafi éî l i t t éra’

rnm g fi mi raris

Maxirfi i liani L- Jpalat ium fede'

m que p lu squ am Regiam ;

i i con t erh p lari s vafii t a t em , m agn ificen t iam a rcisS ch leif

heim en i i s , doin tun Im p era t orimfapt am , pom pae , Nym

phenbù rgi arii èz ni t a t em , :fum p t u ofa Maximi lian i Emm a

nuelis‘è d ificià’

ì } ac hoc 1pfum Nym phenbu rgum nup erri

mè ?àl@arolo :A'

Ibert o nò vx penecivi t a t i s'

amp li tu dine au

&unr",5 nihil fupererit , unde

e

Tra janaol ob"exfiru6t st aed ificia

celebrem ’adeòà om ani s fam am dnvid

'

ea s, . 1Fuit Albert u s

Pi u s p arerp ùp illorum , fubdi t oru rrr p 0 t iù è … com fnòdà cu

rans ; qu àm fu'

à pa tr iae falu t is=ft u d iofior , quam augmen

t i opulent i ae d"

Qm eft icaz . Quid efi , cu r iii —Tì t i Imp era t o

ris fam am ,

“

n ò iî ìeînqu e 1nqu 1ras?Mamum’

A’

urelium'

q uot

qu ot de eo fcrip sére , d ixére op t im um , qu òd omnes'

do

E e &t ine'

l,

ven t um

r um fu arum com i t em habu i t , hanc , i i à fe d irn i t 1efi ì 'î fì ill>

c li t t era t is fapienfiae , qua: e t iam Alphonfo opu lm t ifi imo

Ar

fuorum exempla p ari g loria”

i ncit amen t o{ p ari flim u lo

quo a t è rnam nom 1n15 fu i m emoriam {ibi com paren t

p er qu am vivan t , et iam

Princip ibu sh ene au d ir e al t erum , op t im um p a t r im o

n ium eft . Lu dovicu sDu xBojor um ,Magn iO t ton i s fi liu s,

m agnas pa t r i i fangum1svn t u t es egregiea m u la t u s,d u b ium

reliqui t , an ex p a t re fil iu s , a n a filio p a t er gior-iofior effet ;

adeo vet u‘

s verbum fa pe m end ax efi Her au fiz fi li i

7109668 . Ub iqu e , quo iha t , m agna , u bi m oraba t u r d iu

t ius m a jora , u b i fedem fixera t , m axim a pofi eri s reliqu i t

vir t u t um m onum en t a i t a u t n u llib i , n umqu am d eeffet

g lori ofa nom inisfui m emoria , ub i fem el adfu i t . Videba t u r

fama, pra t er Ioli t um fida Lu dovici iî efligia noriî

‘

i egere

t an t um , fed p affìm novi s gloria m onu ri;en t is not are , five

ea celebrare fla t u ere t , ,qu a p iet a t i s eran t five ea , qu a

fumm a pru den t ia , feu dem um exem

Ord iri fat ir‘

i s d u ce_

a p iet a t e Lu dovi co in fan&am

fedem fide erga C a ia rem amore in pat ri am fingu lari ,

d u&o ex fingu lis fpecia li honoris t ropha o.

Maneba t Lu dowco a lt è im preifu s dolor ex infam ia

fceleris qu am nom in i W i t t ellp ach io inuflè ra t O tho\Wi t

t el

1 l 9

t ellì>aeh iu sLu dovici p a t ru el is, Ph ilipp i Ca faris parricidfl,‘

crim ine numqu am Ia t ìs expian do. Lu dovicu s prob è gma

r u s , a rom am fore nom in is ignom imiam , cum i llin s m e

m oriam è fcrip torum a n im is eradere non polTet m onu

m emt um falt em W i t t elfp achi i nom in is ocu lis hom inum

fubdu ccre fia t u it , fi qu a fort è fpes fore t , t ra&u t em porum ,

ex fub ii i t u t is facra t iorib u s a u fp ici is not am fceleris poifc

ob li t erari. Diru t a gen t i s avi t a fed es , Wi t t elfp a ch io efum.

dam en t is everlo exp iaba t u r t em p lo, a rea fup erim pofi t o,

De ipara (aero ac fic im p ie t a t em O t t on is in im a d epref

fam Ludovici p iet as novo Virg ine i cu l t ùsm onum en t o cor

rexi t . Qu an ta molis era t d i&um cafirum Wi t t elfp achium ,

ex eo colliges ; u rbem A icham fu rrex1fie è ru deribu s, t cm

p lo j am abfolu t o. Ex fragm en t i s Goloffum m et iaris. Ar

gu ebamt u r , nec vamè , fceleri s foci i And ecenfes vel fuo cri

m ine , vel ab O t t one Rege Phi llipp i a m u le , in candem

conju ra t ionem pelle&i. Eadem fort u na fu i t Amdecen i i s

Cafiri . A Lu dovico p ari t er foloa qu a t um , admi t t emt ibu s

O t t one Pha leia Com i t e Henrico Cala t imo m agn i t u

din is fu a t enu es reliqu ias habu it ora t orium , fam&a cru cis

1m ag1m cu lt u i reli&um qu a p rius imm inen t is cladi s pro

G g 2 d igio

3 2 2

Boj ar_ia ,@eeialem Eccld ia Romana devot um C hriiii a

p àR eligione megl e&à , fecer i t occid i . F a llent es fa llu n t u r ,

qu iL u dovicum à St ychio Me r iw e occifumd icu n t , Perl

cuflb r =Lu dovici ex:gemt e fi î fafl“

momm e ra t"

: fe rumi »illu&

in t er Ph a mices d egebat . lmtercedeb at Im perat ori «

'

fa du s ,

ac p ene fam il ia ri tà s c um e o , qù i…’t une t eni poi iÎs

‘

lat ron i

bu s ifi is im petaba t u nde cu ni al ii s (ban e'

ficar ium

oonduxilî e argu i t u r, fa&o u fqu e a d eò infam i } n t om n esJi

càri i , hod ie affafi ì n i nom imemt u r. Caveamt

f

.fumrnoìga

e ;

re Reges , P rincip es , n e in d ele&u dom efi ico-rum vel

i'

mcufli‘

fimt , vel n im iùm t em erari i, p ra mp ue a r ca eos ex

t erarum n a t iònum quos a r&iòi is Famu lit i i o‘

flìciis d efli

n ant .

'

Non frui‘

t ra m omu it Ta cit u s : S ufp è &a , (e ) Ma

j oribù8 nofi risf uére ungema fervorum , e t iàm‘

cùm in ag

ri s , au t dom ib u s i isdem na fceremt ur ch’

ai i t 3t émqu t: do

minorum fia t im exciperemt'

; p ofiqu am verò na t iones in

fam ilii s habem u s, qu ibu s d iverfi r it u s , ext ern a fact a au t

n u lla fun t , colluviem i[‘

t am n on mii i m et u coerCUeri s , vel

permi t io'

fart r hab eb is exi t i ì'

ì t uò. Int erim m amet imm or»

t ale Ludovici nomen, ind ignò qu idem fa tom or t u i , fed

n um

(2) Lil) . 4. À nn'

fl.

…I

…2 5

”

numqu am'

fa i d igmi s encon'

1i i s m em orand i. Lu dovici

elogia d i&u ru s *

pau lò: pofl: fu siùs ex Heming io com

ple&or in com p end io , Collegiu rn G et t inga vet eri$

d u odenum Canon icorum' fuhdav, it à Con t ado Ep i

icopo Ra t isbomemfi Fron t enha ùfen Word Ku n ig5

w erd , Teifp ach Bums ;Vimdclicorum , a t que Norico

rum caflzella em it . p archi'

a s Bojorum p lu rim as fuo

ju ri , poiiefi i on ibu s aviri s a d]eci t , Xenodoch ium Rat is

bo,nemfe a d ripam Danubi i in fu bu rb io cond id i t , S t rau

b ingam a du'

icavi t , Abu d iacum exci ium refeci t , Pa la t i um

Khen i in Bavariam t ransferre volu it ele&u s in P ala t i

n um Eleél:orem à Frid erico II. Im perat ore poli ob i t um

Henrici filii Henrici Leon is verum occupa t u ru s Rheni

opp i da ,-cap i t u rab incolis Boji verò , d a to li t ro, ad quod

Sch iremfes Monachi cemt um l ibra s Bojar ias pemfit àru n t ,eum libere

'

ìrumt . … I t a He'

nmi nges. Ego filum propofi t ion is

m ea repet 0.

Ma fi a Conjux Lu dm illa , fa ve violent a mo:

t is d ivorno à charifi im o d ifjun&a m ari t o paren t avi t

p iifi im is man ibu 9 novo p iet at i s m onum en t o exquo u t

r iu squ em em oria , om ni a vo celebris a li is quoqu e pro

movenda p iet a t i foret in fubfid ium . E m u la ipfa funda

t i

t a7

cederen t . Hoc illicio ca'

p t u s Lu dovicu s, primu s inLegat i

par t es t ranfii t n ih il n ifi Mart ium j p irans memor .n a t a

Bum avi tw—fiirp is muifeadem femper generofa fu igin

d oles n umqu am à [u a vir t u t e degenerare… In t egfis viri

b u s adhu c ferox ageb a t ur;afdore , xi tùqu e con t inuo quo

nom en (u um p nflreri t a t i fa&o"

in lig'

ni comm endaret ; . A

Legat oDux ex'

erci t u i d a t u s ; p raet eri t o cu n&a t oreBrenno,

in um egi t e dov1cu s fa t is felici t er a lt erùm e5rt orfi t (um

m a , comm u n is necefl î t às. Spe&an t e fremen t e

b ofi e , al t erum Nili brachi um pon t e j u nx1t ext emporali .

Quòt iihanis pt :eli is cum boit e eXper t u s t um ipFe laceli enst um ladefi i t u s V1&or p en è quot idie , Lu dovicu s in uno

praza'

p u è , fli a‘

gcri ì edidit , longela tequ e produci am . Spe

:rabÈt u i‘ t ranî i t u s vi

‘

&oi ìa u lt erior cum ob icet'

n po=

fu è re m im ica Chri lt ian is elem en t a. Soldanu s in i un am

a ccep t ae clad is u l t u ru s , havibu s Graecis ignes inj eci t , qu éis

fep‘

t ingen tx qu inqu aginta periére cum comm eat u , iisqu è ,

l i qu i

3) P lut a rrbw in Sart sria…

î 1 8

q u i c u it odiae erant l C onfpiraverunt in perni t iem cum ìg

n e t orrent is‘

flu&u sNili non u t reit ringu eren t grafiànt em

Hamm am Ted u t fupefful i 5 aqu is , t ot um hau riren t ex

erci t um . i ncrem en t a N i li qu aeE gyp t i is ad fert ilit at em

de€e&um \

p luviarum com penfan t in t ercep t a variis cana

libu s egelt is agg eribù s coerci t a t um r evu lfis ab hofi e

obicibu s , n ovum p araba n t Chrift ian is d ilu vi um u nd e

n u lla fa lu”s , n ifi in holì ium arb i t ri o , au t accep t à ena ta nd i

liceu t ià , au t inevi t ab ili p ereund i’n ecefi î t a te ; h anc p ra t et

fpem p a&u s efi Soldanu s fixà Con di t ione reddendae Da «

m iaree ad cu ju s eXp ugna t ionem , . civi l ms pene om

n ibu s in obfìdione ext inÉt is Bert holdu s Bogicu s

Lu dovici n oit ri P rivignu s ,ln Ni lum efi

”

ufu s a nno

priore pernera t . Datn ia t à hoft ibu s reit i t u t à opp i

dams C lu i it ian is m u l tum qu idem t erg iverfan t ibu s ,

l ibera fu i t Chri it ian is facu lt as in redi t um l icè t : t r i

flifl im um [t et i t qu e fu a Sold ano , ac m ajor , quam

Graecis , fides. Difceden t es comm ea t u a dj u t i

è fuis cap t ivorum m illia ex p a&o recepére, hofl ium n

n e deh inc rem ean t ibu s in i t inere infu l t ant e. At qu e ha c

t u i t exped it io Afiat ica infelix licet , Lu dovico t amen gio…

i 3 i

t ransferre. Vidim ris {uperi u s exd eil:ru éh Caflri Wi t t elfpachii ru deribu s

"

Aicham in u rb is formam fu rrexifl'

e, No.

bilior fu i t orig0 _c ivi t a t is Land ishut anae u rb ium t um ele

gan t ifî i rn ae. S i t u s loci pra a liis comm odior proh ibendee

la t ro'

cin iorum licen t iae è i‘

procu ravi t .‘

nom en Tu t ela: Prc »

vinciae;u nde illi hòdiedum lt tî e'

s'

ga leze pro infign ibu s.“

S i t a

Mofpu rgum in t er, & Di ngd lì ngafir ,‘longo Ifàrae t ra

'

€ru, in

c ircum poi i t is collibu s vi1

ndem iam ;lee t ifi îm am in p lan i«

ie feget em legit ,… It u d iò ÉI;ùdovici in p u lcher rim um v

'

icò»

rum ord inem divifa . Ludovicu s'fa‘

n è n ihil eorum omifit ‘

,

qu od olim P la t o à cu ra tor:bu s cu]u svi s civi t a t is ex€gi t ,

cu ra i llis 'fi t viarum in u rbe aeque a c carum , qu a r

‘

egio

n e ad civi t a t em t endu n'

t‘

u rom nes fecu ndùm leges"

Ham ;

form à a lias fim ili‘

ore u rbi s occupa t a , qu am

font es ju i‘t o m odo , pu rè progred ien t es c ivi t a t emî or—i

men t , fimùlqu e comm oden t . Specu la primum mont i

im pofit a , crevi t in Reg iam , u rb s in Met r0polin Boj ariaa

infet ion s , m elrore , gloriofiore funda t ore; Bojorum

leone qu am olim Romanorum lu pa, fra t erno cru en t i

fangu ine’

. Eidem Lu dovico Landavum,u rbs parit er Il

‘

a

rx ad;acens or t um inum debe t , u rb is form am S t ra t i —3

K k 2 bin

349

bùs velu t infu lis vela t os ad mort em d efiin ar i. Illiu s

fan è , qu i n afci t u r u t a l i i s im peret , an im um t ria verm e

ace rbo fufpi ria lanc inant caqu e con t inu a , dum vixeri t

C u ra confervan di , cupi do acqu irendi t imor am i t t end i.

Et qu is t an t i em a t .pz z n i t ere i Conven iun t aerum nx reg

na n t ium in comm u ni omnibu s regnandi cu ra a cm qwe

t à n im ìs d iu no&ùque folici t u dine ; n emp e quorum la.

Ìbores pop u l i qu iés fu n t , ; d ifconven iun t t am en in for t e, &

gradu regnand i.

Non om n is , qu i regna t , :àN a t ahbu s fu is cot on am

a ccipi t . Rot unda qu an tum {i t , non omni a p ta efi cap i.

t i in q u a t u or part it a p art e s è i

q=u arium u na (i b i qu isqu e

cot onam form a t , qu i imperare am b i t . A li u sper vi&o

r ias fuba&òR egnò , au t Provincia; alius m a ri t u sRegina:

«Regn i ha red is i lle à for t u na h ic …à Ven ere Rex coron a

t ur. Terti u s favore Magn a t um , & popu li p er ele&io

n am ; qu art u s dem um jure Na t alium per fii cceffioneng

i olium confcend it . De p rimo hic primum m ihi loqu em

d um pu t o ol im exemp lò fa t is u fit at ò nofir is t empori

bu s ex Religion is lege rariori , femper pe ricu losò, rargà

d iu t urnò.

147.

ria ina qu alem fubelî'

e m arit um Regiu m in t er‘

, Regi

nam con j ugem pot en t iarn ,1 a t qu e au t hor it at em . Qu a

t ranqu illi t a s regno Longobard ico'

è x hoc connub io ,l icet

fu a cii part e d ifp àri obéen î t f, a li is regn is fa p è ignò t a f u it

even t u infelici vel'

òoru'

m , vel :qlienò farò. Du a rRegb

na Neapolis , a i

fu m p t î s iii t horu 1'

n ext er'

r‘

s ;=m: :ha redi t a ri i'

regni Reges no

rifinen t ur ex Connu b io , ipfa rî egna'

rm t ju re fu e , infeli ci t er

regn àrun t , ob ierunt infel1ciù s;'Ad€ò d 1fficfled ì fa m ini s;

oblrvifci (e fam in as : e î£a ; z cunt a liorum confilia

&ùm qu e fequ i deb è rent'

, rpî a fer t i 1n u b 1regna re , o mn i ;

bu s pra efi e ; fubeiî er h u lli rgu [tàrun t , con dim en t i hu jus

im p eriofi t enaciiîm;a f- Jfabella Regi na Ferd inando R egi

n u p t a , in t er amp lexu s am ores con jugales , u t com

p laceret m ari t o, lì g i , n u nqu am eò

(

u fque afienfum pra

b u it , licet omn ibùsg an t a Princip i.d eb i t î s vi r t ut ibfispra .

d i t a , u t mon … in ed,i&i s p ub licis i lla , m ari t us Reg es

app ellarm t u r,

Phi lipp u s Il . Rex , }ì ifpan iarum in fea mdis nu p t i is

connu b ium am b ien sMaria Regina Anglia Ha re dis eas

\co‘

nd i t iones pafq efi qu ei5 , _du m i lla vixi t , in Anglia po

0 o m it

go

b u s eadem nupt iarum fp es , ex indigeni s t i t u lu s plau i i«

b ilior . Id expert u s Ph ilippu s n ecdum Angliam ingreffu s.

Solanup t iarum fam à exAnglis _pr a cip uos rebelles h abu i t

P e t rum Careu um , Thom am W ia t um fub a u fp ic1i5 Co

m i t isSuffolci j & fub a ffu et o fed i t ioni s nom in eRelig ion is,

& l1bert a t is arm î s ù t aj eban t , non con t ra Reg inam , (ed

con t r a ext t:rn i P rincip is d om ina t um pro"

pa t r ia lib er t a t e

fum p t î s. Verum e t iam , fi hos rebellion is t i t u los [epon i

m u s , alia crun t , qu a novo s concit abu n t m ot u s. Reg i

n à t alis Reg is conj uge i ine l iberis m or t u à,eadem fp e ea

d em am b i t ione regn i in t er gen t is (u a Proceres , Rex vel

e j iciet u r regnò , vel ablcedet u lt rà . Illu d eri t , fi Vi ve l fuéì

vel fa dera t orum , accep t arn d ign i t a t em p er t inaciù s ferva n

re cup ia t hoc n e fu ccefiori denu o, & graviù s fia t fubdi

t u s quam fu i t uxori. …In p a&is n u p t ialibu s Angli Philip .

po hanc et iam legem fla t u è re : Regina fine liberis dece

d ent e Pr inceps n u llum babear in regno j u s ; fed liberum

regnum ei cu i com pe t er , re linqu ere t enea t u r ; quo fa

&um u t Ph i lippu s ReginaAnglia m ort u éì , pa t ria Hifpa

n iarum , & Ind iarum regna exfpe&are qu am in Angliam

redire …m alu eri t fuorum ju re Na t alium glorioi ior . po

t ent ior , qu am ext ernî sfponfalibù s accep t 6 nu llò exAn

glico connubio em olum en tò qu od pro u nico exem p lo

m em orat u r reli i t u t i au t am ifiî feu di , o cu i Au gufi a Gen s

Au ii ria per nup t ias incubu i t . Bipart it um proin regnum

om ne in t er m ari t um , con j ugem rarò felix , t ranqu il .

lum vix umqu am efi. Fe11xwcrii im u rb s , au t regnum

quod ju il'

a u niu s Principi s au d i t . Fa m ina , qu ibu s om

n ia m ollia , levia om n ia , am orem concilian t , non reve

ren t iam ,ip la t im ida m agis , qu am t im en da u nde non

fine cau fa fact a li t t era comm inan t u r in t er p eii im a

Fu è re a liqu i qu ib u s cum fponfa omn is regnandi po

t eii as u lt roneeconced a obven ir , fort e t am en vixm eliori.

qu ia parùm di u t urnà. Exhac en im ext ern i Pr incip is au

t hori t a t e fu prem a in t er P roceres plebem comm u ne

m u rm u r , Reginam i llu ilre effe m ancip ium . Ra rò finec

ru s amor , femper glifcens con t em p t u s , vel od ium . Vi

deba t u r Maxim ilianu s I. Friderici IV. Im p era t or is Fi liu s ,

Marié Bu rgu nd ia , Belgi i ha mde Caroli Au dacis filià

5 in conj u gem accep t a, à Belgis a queam ari ac à Bu rg u n

dis fuprem u s , dum i lla viverct , rerum arb i t er Princeps

P P

xgo

b u s eadem nupt iarum {p es , ex indigeni s t i t u lu s plau l i

b ilior. l d expert a s Ph ilippu s n eedam Angliam ingreffu s.

Solà nup t iarum fam à exAnglis pra cip uo s rebelles habu i t

P e t rum Careu um , Thom am W iat um fub a u fp ic_

iis Co

m i t is Suffolci j & fub a fiu et o fedi t ioni s nom in eRelig ion is,

& libert a t is arm is ù t a;eban t , non con t ra Reginam , fed

con t ra ext ern i Princip i s d om ina t um pro"

pa t r ia liber t a t e

fum p t î s. Verum e t iam , fi hos rebellionis t i t u los (epon i

m u s , alia crun t , qu a novos concit abu n t m ot u s. Reg i

n à t alis Reg is conj uge i ine l i ber ism orr t u éi,e adem ip e ea

d em am b i t ione regn i in t er gen t is fu a Proceres , Rex vel

ej iciet u r regnò , vel abfcedet u lt erò . Illu d eri t , fi Vi ve l fuà

vel fa dera t orum , accep t am d ign i t a t em p er t inaciù s ferva

re cup ia t hoc , n e (u ccefiorì denu o, & graviùs fia t fubdi

t u s qu am fu i t uxori , …i n p a&is n u pt ialibu s Angli Phi lip

po hanc et iam legem fla t u ére : Reginéi fine liberis dece

d ent e Pr incep s nu llum babear in regno j u s ; fed liberum

regnum ei, cu i com pet er , re linqu ere t enea t u r ; quo fa

&um u t Philippu s ReginàAnglia m ort u éì , p a t ria Hifpa

niarum ,& lnd iarum regna exfpe&are qu am in Angliam

redire m alu eri t fuorum ju re Na t alium glorioi ior . po

exim i î s an im i dot ibu s form a egregi a , cu i non m inu s

au t hori t a t i s inerat , qu am gra t ia , m u lt um ing eni i m u l

t um‘

art is , vel for t una fu i t a d p rom ovendam omn ium

volun t a t em non i n fu is t an t ùm : fed qu od d ifiici llim um ,

a lien is et iam i l;P rov1nci is i lle t am en, Mariaext inéi à n ec

invid ia, nec vo

\

d iò c aru i t . Profilio fu o Ph ilippo Belg is

j u s d iceba t t u tor’

ion om ine qu od h i adeò a gre fereban t , u t

Brugas ingreiTu s, ;am RexRom anorum , à crvibu s in cu lt odia habi t u s m u lt isqu e afi

°

e&u s fi t ab infolen t i p leb eJn j u

ri î s , ac lu d ib riî s hofp i t iò m u t a tò fem el , i t erùm qu e per

civi um violen t am licen t iam , u fqu edum Wolffgangu s

Chrifi0phoru 3 Bo;orum Du ces , A lber t i fap ien t is Fr a t res,

Gan davenfesBrug enfibu s foci a t os p ra liò vicerin t , acMa

xim 11ianum ad Frid‘

ericum Im pera t orem ex cap t ivi t a t e

ind igni fi im a l iberum dein Monach ium ad fororem Cu

n egu ndem A lber t i —con jugem ,deduxerin t . Qlò

p iò abu nde pa t et ext erum Im perium rarò elle t ranqu il

lum : p ra cipu è apu d n a t i ones , qu ibu s n ihil fact um , n ih i l

charum , u b i n ihil l u cri fperare fe poffe au t um an t , au t n i

h il t im ere i t a fan è , u t fem per am b igu um incer t t'

im qu e

fi t emolum ent um illu d , quod à corona p er 11up t ia s par t iiP rin

1 5 3

Princeps{ibi perfu adereveli t . Accedumt alia qua t ale

regnum con t inuo fiud u , motùqu e adverio agit an t :qu ibu s

u t 3obven ia t Princep s , numqu am t ranqu illu s , modoper1

cu lòfa m odoviolen t a m edi t ab i t u r confilia : fa&ion es

foveb i t imt er pr‘

oceres qu i in p art es fu as t ranfiren t , novis

t um beméfici is ac gra t iis p ara t i , t um em p t i aurò. In

om nem cafum ext erorum P rincip um folici t ab i t foedera

n e vi res de l in t , t hefau ros repon et fib i imfubfidium , fin

gu la comm u n î p ericu lò qu ia comm u n i fubdi t orum od iò;

cum ha c fin t prim a fedi t ion um i llicia , t i t u li. Noxium

omne comm odum p ropr ium eppofi t um pub lico , pcf

t im u s fini s exhau ii ò, ,quod rebu s adm ini i

‘rrandis debet u r

a rar iò , cum u landi s priva t im d ivi t i is om n ia confp iran t ,

qu a m nqu eexam imqm u s in eam fen t en t i am qù àm b lan

da dem um arridea t fort una m a t rim oni i coronam è t ha

lamo in t hrono regio repofit am omn imo“

non

effe i lli u s_ pregi , .u t exin in1u ria ipfi ju ri acceda t . -R ex qu i

Vere, ju it_

eregnare am bi t , Sup.eriorem mefcia t , mi i iDeum ;

h,u ic foli fubdi t u s , fubd1t os habc

’

hit obfequ iofos, om nibu s

fup erip r unu s , & fu prem u s rerum fuarum arb i t er , imom :

nibu s felix, &;Auguft u s. ]am _ad ele‘6t ionem .

Q.q

r 5 6

peràffen t . Secundam ferre fort unam non om n is pot efi

Eorum qu i expriva t a fort una ad regnum perven iun t , in.

t olerab ilior efi: iuperb ia , qu a ii s n on eil , .qu i Reg ibu sna t i ,

in pu rpu ra edu cat i m agn i t u d in i , & m a j efla t i affu everun t

à cun abu lis. Repen t imu s , infol i t us hon orum u fu s t uî‘

midos faci t , hebe&en t ibfis ocu lis ex novo inexpert a Ma

ieft at is fu lgore u t i fom nò repen t edifcufsò evig ilamt es fu

bi t a lux ca cu t ien t es faci t . S i t , Princip um filios m inùs“

cup idi t a t ibu s fu is im p erare in t er con t inu a fort u na obfe.

qu 1a m el iori t am en eduoa‘

t ione , exemp lî sAnt eceifo

rum fu orum infi ru&i r arò degenmt es effe volen t . ;Non

adeò pericu lofa regni s efi a t as imbecifla fuoceiforis filii

qu ale efi in t erregmu rm P rot ra ét a ek&ione …quod corn

m umit er fi t, jufi i t ia , leg es filen t . N u llo im p eran t e p e

n è om nes imp eran t . _

Vigen t frau des , & fcelera , publiui

reipub lica confufion'

e , priva t orum amb i t ione , pren;

fa t iome. Inde in t er eligemt es d i iTi dia , fa pe& b ella. Mo

d era t iu s qu i pu ra n t i n ele&o regim en videbumt e t iam d i£

fb lu t iu s. Illi lanem inor cura adm in i iirand i s regn i n ego ,

t iis , cu 1 res nec. d iu —fu a , nec poil ea — (uorum fumt qu in

poriùs , u t fib i fu î sque confu la t , arces , u rbes, imò

Pi o

Provind as vel l ib eris , vel agnat is ,

’

a u t e t iam ext eri s t r i .

bu et par t im exa rario fub alio t i t u lo emp t as p ar t im avu l

fa s à corpore u t rum qu e in regn i p ra j u dicium . Reg

num ]u da qu am diu ha red it arium ramd in fa t is felixfu it ;

regnum Ifrael qu ot habu it ele&iones t ot pa ifu rn eil ru i

nas & c afu s infelicifi im os. Q1is ergo t a n t a vefan ia er i t ,

u t regn i elet t ivi amb i t ione j u s viola t i non indignum pu t ct?

Erun t p a uc i , qu i pra feran t fuccefi i on i…

Minore per i cu lo a cczj >i î u r a ir Tacit u s

Δàm 97 163 7 77517 P 7°Ì”5 €P5 o Su cceili o legi t im a fem

p er t ranqu illa nec m oleii i as in t erfeg‘

n i , n ec a m u lorum

amb i t ion em , p art iq u e diverfa agi t an t ium fiu d ia p at i t u r.

Regibu s nat i p ra t og3 t ivà na t u ra li ip'

fo ju reNa t a lium

regio fu ccedun t t hrono fim u l ac an im i s fubdi t orum , qu i

am orem , qu em t ot ann is a que , a c fidem , ob‘

edien

t ìam pa t ri fervàrumt filio u lt ro offerunt imo nommum

qu am acriù s int endun t , t um ex novi t at e rerum qu a

femper vu lgo p lacet t um ex t enera fu cceiforis a t a t e, qua

ad amorem ingens i llicium efi t um et iam ex fpe m elio

ris for t u na a t qu e hoc in benecom poi i t a repu b lica à fubl

d i t is fperandum efi u t i vie ifi im … in t u rbida obed ien t iam

com

1 5 8

comm eri dab i t t imor vi…mrfiéi a , Qu a vi t ari a gre pot eri t fi

l io pa t ris inju riant mlt u ro u t fu at n comm i a t ura ;aar i

t er novis g ra t iî s officia o lim p at ri pra fi i t a. U t ru m qu e

bon i Princip is , ac fu ccefiorj sm unu s efi . Iram R eg is ele-r

&i t em perab i t nfeceffu s …in a liam Pr ovi nci am u nd e fa pe

in m a jora comm oda «d i …r edux, qu i ad t em p u s exilium

y aflu s ei l: faven t eR egonovi t er elet t o, an teceffor is offen

sa parvi …fort è e t iam gra tà hab i t à , p ra cipu è fi exu li a li

e

q u a fangui n is p r0p inqu i t as , au t in novae leéi iò n e pot efia s

« e li . Sa p è prem en t eD eo fert Deu s a lt er Opem . Et certe

M aj eft at em perfonàlem‘

m ag i s concil ia t fu cceii io ,& ma t a le s

”

t eg ii , plù s, qu àm2e leét io ; licè t …m a j eflas in tmm i regnop er

“e j u s leges fundaim

‘

en t a les e om m umi —confemfufirm a t a s, r ea

l is in t erregnò i n t erruma ;

wub icu nqu e en im … imp erium , ib i”

cu ra .falu t is a liena , qu a

a defendenda eft'

five lat è r egnet u r , five arfla i ìn t pom a r ia .

H ime crim en , la faiMaj eft a t is om n ium g ravi ili m um ,

a

qu ia rei m axim a , vel ipfam«offend i t P erfon am Reg is, vel

omnesr egn i . Fi lios …Pa t ri i n r egnofu ccedcre r ecep t um efi:

*

nominan i fp e fed exl onga experien t ia, exznob iliffim ofan

g u ine p rocrea t os , in p iena“

fanéi it a t is a c pu dici t ia do

.T ellis fignat e : vet u s proverbium e ii ;

g ia cum nobi s in hoc d ifcu 1;fu fu siùs

loqu eri dum erat p er fidu sCorona Au ii ra l is a liqu aimm a»

t eria adeò d ifii cil is ida am pram i t t emd am d 11x1m u s, u t t um

di6i a , t um , pofi ea d icenda d efuper non‘

e vano fed j am

o lim

16%

fleî liè ,‘

11t d ifii um , t redecim , onm ibus fer‘

e de nat ura 83

t urni , Mart is, exifiens qu idem in l ong it u dine in princi

pio libra , ob fiellarum t am en i nib i confifi en t ium m align i

t at em a t an t undem m alis fa cundum qu an t um boni d ecero

n un t fi ella de na t uraJovi s , Veneris Opp0fi t i 5 u t iquc

r a t ion ibu5 . For t i illa m ag is a rr ideb i t infi uxu fuo felicior,

«

qua , Afi rolog isGhofi ia d iéi a, in ca lo adBorea lem plagam

prop i:Boot em confi ams fi e11i s odi o , vel ù t a li i volumi , vi

gin t i r eiueet , fidu s obfu i p u lchri t u dinem , fplendorem ,va

r 1e t a t em , fer è om n ium ,qu a fun t in ca lo fi derum cele

berr1m um ,

‘

a t qu e omn1um fere na t ionum fumm is la _u d i

bu s decan t a t um . Verum ha c ipfa corona non .adeoin i

nocens a t qu e am ab ilis efi , qu 1n cum ori t u r ven t os pro

du cat p luvi a s gravesqu e m marr fi1f'

d t et t emp efi a t e5

non fi ne augurio , (3)u t Pt olome u s i ndicai t u rbidg; con

d i t ion isRegum quorum vi t a in alt ifi im ofafi ig io pofit a

p ius adverfi s cafibus ob ru it u r. S i proi1i omn ia p rob è cxa .

m inam u s m irum omh ino videb i t u r neu t iqu am .» coro.

nam imii ar rot a lirion‘

i svolub ilefn , torquefa pemalis g;

s 66

non ambit u s dedi t fu is relu cere fiellis m align it a t a ii qu a

fort‘

e in t erflu i t : reg iis virt u t ibu s corre&a , , i t a …t am en u t ip

fe Rex coronam fuam o rn et , no nà coro na inanepr a fiam at

ornam en t um . .Nem pe qu i fib i liben t iù s , quam ali is

.glori0fiùs im pera t.j uxt a illud Hora t ii

Jervìa z‘ u nì.

S u i ipfi u s dom 1nu s dom inus lab folmu sf

efi , p ra rog at ivà’

<p au c isR egum not ai .l

i lli in a n im i et iam aife&u s dom m i

um efi h is folùm in corpora . Qi an t um amim u sexcel

fl i t corp ore , t an t um d ifi"

ertqpot efia s a lt era . Corona regia,

Dei m umere b emefia arra, mon .pot e fi a t is ab folu t a refi"

era

ob fi ri&a bono p ubl ico comm u n i fi a t ùs u t ilita t i cer

t i s aréi a t a finibu s m u lt is exp ofit a cafìbu s a qu i: à m u l

t ì sfp re t a efi ac am bi t a. Prm crp ibu s bon i s n on omn i

n o difp licet l iber ta s a liqu a in fubdi t is. Tyr annorum ah

‘

folu t è dom inari velle ; nem pe (4) Rex non m‘ domi

ra t ores'

n d i ll1s i n glor iam , b i s in con t em p t um efi .

Nemp e n u lliu s eli p ru den t ia , cùnrc ecidcri t fa t e_r1, le {l

'

a-i

b i li gradu non fiet 1ffe u t i fumm a p rud en t ia e ll , è lubr ico

t ran lh ife in firmum, an te qu am oafum t im ere debeat : "(Lui

cumqu e de excel o loco :fe .1a&a t i d,ignu s c enfet u r qu i d e e

c ida t . Annales nofi ros u t rep et am , q uod infi i t u t i m ei

e ll exem p la a ddu cam , qu a d ive rfam d iverfa coron a for

t em la t iù s , acc lariùs exgi lic'

an t . Obl a‘

t a*

u lt ro corona re‘

pu lfam dare ,

‘

fap ed iflìCil iù S—d l , q uam accep t am d epone

re. Ma jor appet i t u s efi lau da t i , necdu rn t am en(gu ll a t i

cib i m inor ex fa t iet a t e qu a p lerum qu e n aufeam pari t .

Mult i ad r eg ios h onores a ip imn t ,—

pot cfla t ea lleél i q u a ip

fis omn ia licere,_pu t an t , q uaomfi i a pofiunt . M ul t i t an t o

onere :feflì publ ic is cu ri s fuas pra habefit hi exve ra cog

n it iòne, i lli exvan a rerum ima gine .

'

Si Lipfio Arenbek io , Ann alibu s Bo“

j cisf ua fi a t fi

des , Lu dovicu s Severu 5’

t an t a m olis n egot ium (eria m edi

ra t ione ponderavi t . l lli , cum Ele&ores in deligendo Im3

p era t ore diu vot a d ub ia a gi t ài ien t d 1lTensum qu e u l t er io

fem imperio pericu lofum m u lt is ab e

eXemp lis feriùs con

fideràffcn t unan im 1 con“

fenfu e a libcri arbi t rii pot efla sob j

veni t

1 7 6

coronas, non delicah s imponi curas , vig ili as arm a, p è :

ricu la p mpfla effeM aj cfi at is n ihilqu e in Pr incip e effe t ur

p iu s fa iì id iò laborum Impera t or qu idem non effe n ifi

vivere defii t facrò t am em, & profanò od iò , inii di is t um

p ublieis , t umfeeret is peri t u s a d m ort em , con t in u as in

corona m oleiì ia s a rumnas exp ertu s —efi fola t ium t e .

nu e , vel n u llum , q u e adeò , u t i ll iu s lors t am d iversis

ja&a t a cafibr'

ì s , a l i is, pra q pu e au t em i llis exemp lo fu eri t ,

pericu lofiu s effe a cerp ere eoronas quam rej ice re. De

Maxim ilia no iàt ìs d i&um oeeafion e Fr iderie i P ala t in i:

Bie loqu endum d e Alb ert o P io , Erneii i Ducis filio. Ex

hoc ex i l lo p a t eb i t umeu 1qu e , n u ll iu s regni «cau sa,

n umqu am ]U Sviolandum effe . In omn ibus & femp er

P iu s a u d i it Albert u s , t um t am mm axim è , ub i fpr etòBo;

hern ia regnòJe regnò Rege m ajorem ofi endir. Ad

erau r è ProceribusBah am a Legat i , eoronam non offere

b an t m odò , fed ob t ru deb ant , addu&is ra t ion ibu s , qua

an imum ad m agna n a t um ad m ag nas d ign it a t cs facile

pert raheim t vel Ladi sia i legit im i in t egu is t um Bohr:î

m ia , t um Hu ngaria fucecfioris t enerrim am a t a t em per

t a fi ,« u tpot e pofihumi Vel pot iùs ex rebu s novis fu arum

l ?'7

u t ilit at rim'

plu s a'

quoavidi ; e t iam d e R eligione condit io

n es pa rùm p robara sfolici t a t innibii s i u îs in t erjecé‘

re . ;His

hum ani ll im è :exirfzp t i s refpon dit fi lberwsg r ìha red i t at em

t u s d edi t . Du cibu s l rzgo liiad ienfibu s ext in&is Henricu s

Landish u t anus‘ pmp lrfi im am ha red i ta t em omn e

'

squ e

dit ionesoe}eup agit folu s , e xelu sò Albert ò , qu i t am enHen

r ieo ju re par eodem gradu a t t inge

b£

a t, quo if

-

ienricus, An im a t u s afu is a li is , n e j u s t am

ep im u rn, gie lu qu len t u m n eg ligere t , a dm ovendam eidem

de ha redit a t e l 1t em addu ci n eu t iqu am pa ll a s , priva t éque

comm oda qu iet isp ubliea d et t im rm tò au gere n olu i t , m a»

19r1 p ofi ea ex rara P rincipib u s p arùm n ot à m odefli z'

ì

fru&i1 quam exfa da cun1 eogna to fangu in e con t en t ione}

Y y flir

‘

17 8 .

fi irpe emm Henrici Laindishnt ani m afou laext in&fi, in pro‘

xini'

o ia cu lo t o t a i llin'

s h a md i t a s ad Albert i .pofi eros t rans—r

i it“

u t i in alio d ifenifia fufiù s iexplieab i t u r. rrril lluflrriu s i

monum en t um f‘

- t ant a ;m odei l ia 1,

tVi&or ia l fu i « ipfiusl

qu i? na rra ti?q eis

’î ' j uri s n òiat i ìvi è iaal ìiflgravier g=r& p

‘

o+ ì

n 1iii i i‘

i3p‘

l acui t —i i quo'

sî è drìina'x‘égia im“

pòfi

fiÎÉK’QiV

'

è l —fexvàfa orbi i ie‘

è riamendavit fu niverfo — ilaueleni fu‘

- ì

p rem am ra'

tos fugere inanem , fupra urbem ipfum im“

d in'

es eXper'

ri iunt .

Fa cunda femper Regi’ofii

‘

s Au gu fi à'

É éh éÈ o;ea am .

P rinCipum fuorum fangu i t re Reg em’

d edit … Ai mé 1442

ù t‘

plu 1esvola n t Chri il ophb rùts’Boja s 3" j oanni s Com it is

Pala t in i fil1u s , Ra pet t i Ca iat i s'

nepo slin i t is Profiemm

G rd i—n ém qu e fuffragi is in Regem crea t u s‘eft exfii a rogat i -P

va Na t al ium quo s Chriflophorh s d uxei’at ex part e , hic

”

exh‘

5 i1;uge Soph ia , qua Eriei Pom eran i fo'

ron Regum ì

nep t i s'

ampli ii im an1 hanc regnorum—do

‘

t em n on m ari to“

i 8O

fangu ìne j un&is.‘ Horum c ura?; a c fidei x

'

gomm ifi'

x «arce5

plcraeque ac fu rbes Exico.fpem ì fi xedi t umàf£hrifiopha

ro p arùm &ut am fi a t ionem p aràbaflxgt :ì Hî_s xìjm ot î s a u t

declara t u s_, necdum .R egm ilnfign î1q,, i ggl <g gy ur_n va ccepi t

*

aem u lunfi , C arp lum S uec‘

iaePolcmarpbu m , c _

òm agìs :m e

t u en è lum ,\

q uòdàC at ofìu s s adem«

p ot efta t e p raefifleret .in

C ur ia , …gu afin ;gxwmgment afìo. Hqc et iam . recomcilia to

‘

perLegat os quì n qvî s pmm ìfsî s Carol i m bi t ionqm ex

d ecreto rig d im ì t axe g u fi, Nob ilium gohu r , q uod fron tem

obj eccra t , p rofir.averinpagiikp rcs n ovi ;meîfa rrss , , qu i

non fp"

ìcas ari_fi as , Ted a g i t a h a nfinumfiecufsére, ,

d a

—d e eò a cerb iore , q u òd =ex"

i i s cecir:iére i gne t a c ap it a fi

nofceren t u r infam‘

ia =e‘

xNob iì°

rbu_s verò =clarî Prmcxpe s

Dyna i‘cze , qu i exBoj ar ia pr azl io int er@è re. Suba&a

‘

C imb ria , rufi icî s t u rn vi&Îs , t um , u t fe d edcren t , a dfua

r ediren t , perfu asî s ,'

p rim um Ch=rifioph0ro b elli …tyraccim'

um

I 8 L

Chrifi oghori non u no falt u fed p e_

r ;gra du s a d ap i cem ho

noris p rog red i velle, quol en t ior, eò Lfirmior , u b i in hoc

ufqu e t em pu s Chriftophoro j am Reg i , r egni Infign ia d iflu li t . His i t aqu e felici t er a&Îs , Mora i‘cen i i =corona t u s ,

pu rpu ram , fa fces r egn i a ccep i t exMod era tore R ex

ex R ege Au gu ft u s commu n i ì°rocerum a ppellat ìone .

Nond iu t enu i t , u t a t g lovr iofa videba t u r , t ran qu il lit a s R e

g i s , regn îqu e. S u ecì n on fegn es in qu eiì u s lam ent a

’

t iones , feu da Procer ib u s d a t a, fed i axa t ion ifub;e&a, q uéis

locu ple t aba t u r fifcu s reg i u s flag it iofam in p u bli d s reb u s

n undin‘

at ion em , & ex h is «Chri&0phow m p raedon iem P a

la t inum impun è appellab an t , Da norum amim os offen .

d i t a cei t a eGerm ania Nob ilì t a s , qu am in pr aecipu ìs Reg$

“

ni praefe&u ri sp rz ela t am Da n is a grefereb an t , et iam in cre

p are g u fi. N emp e Z WDn /è fi i €Z RÉ£É

C avendu rn t am en p ra «a li is n eRegn i Nob i les exG en t e fifa

favores P rincip is in exi eros plu s aequo d ela t os con qu eri

yoffin t , quod fubd i t is ìnvifum , P rmcnp1bu s p ericu lofum .

Chri ftophoru sfan è a bfe nt iam pa t iw ala i t P rocerum Bo10

'

2 z r um ,

ma

rum ,Jqu àm

"

COFOH$ j a&uram . Unde fib i , fois confu .

lu i t , do&u s Erici exemp lò , cedendum effe nonnunqu am

ob il ina t isfubdi t orum vo t is , n e per t ina ces fian t .

l n t erea Chr ifl0phoru s cò j am ded u&î s rebfis , u t ab

i llon ihi l , ni fi vir t u t um & t egni ha re s defide r aret u r b uc

u fqu e am oribu s, q u od efi P r incipum & t a te {amm in t a

&u s de fponfa cog it avì t , m a jore P ro'

ce t um c u t à ,“

qu am

fu à. P lu res ob la t x è va ri is regni s u fqu e adeò a u xè re fa

m am Regis encom ia , n t e t iam non defuet int Au t ho

t es , Ba t a z aren’

î , Soldanum Babylon icum e um «eo t ra

€t àfî'

e p er li t t era s de nu p t i is filia: f aaa. Na n pe n u lliBi, n ec

in rem ot i ifim is t et r is i gnot a Pfin0ipum vir t u s ub ique ex

fe lau da t u r ahî s …

pm e î s n eu t iqu am ind iga . Pra: om n i

bu s…p lacu i t Dormhea Vi rgo , March iaz Princeps. VixRe

gi s , & Rega i u n iverfi vot i s fa t isfa i t um cùm Libi tma ia

cibu s nu p t ia lib u s t zedas let hal es fubft i tm t eòDani s , S u e

cisqu e t rifi ior , qu ò viven t is Chriflzophori lu cem ap er t î s

ocu lî s vix fereb an t , claufis am aban t Op t ab zî n t qu c n ec

ill i , nec fib i confi an t es. Chrift 0phorò un iu s dici m orbò

ext in&òHelingshu rgi , qu od m aximedolend um , im

prole , Boj cum fi emm a in t er Danos ext in&um efi nor;

elo

:IB‘

8

\Y/ eti cè slao; anm ajo*

fe\com it z î t e ab O t t oîne p et i t e , an à

t u s‘

O t ton i infleliciu s , V enceslaoglor iòfiu sfu i t . l n i t in e’

s

d i t a rcu i '

quid vport aret ,d nfcioc omm ii l—

“

a

’

e t at ac »d emum

à reglegent e ‘

;viam‘

Vid lîil 9 i nclu fa , repert a t rift e brevior i$

un t i vi se …com it em “

e ll e , n on fu tu ram r edeu n t i. Fu ére <t a

—m en ,—

g u ip u t àru n trexom ine hoc l ongam

<Ot t on i a c fe

rd nae,p ra fagì um .

îSzepè ca‘

iìbu s , q uos arb i t ram ur’for t 1fi

ros , d'

ecret a :fa t i m ari ifd isant ur , q ueis oblu&afi con t uma

feia ell , *

qu an'

dogu e Zflupi di t as u t i p ru dent ia , n6fi è rex i is

dem cafibu s fibì 50pport u n‘

e vconfialere. O t t o (delat u s in

Hu ngari am Alba r egia‘

à ?Benedié&oVeîp inenfi ,& An t on io

Chianadenfi …l‘

ol enri ibu s cerem ò:n iis inaùgm at u r , accla .

m an t e'

P rocerum“

t u rba, p opulò . Qui s t am la t i s in i

t ii s t am Tubi t um'

ereda t , t am fu nei’mm exit um ì O t t o

p len î s Velî 5 , ù t p u t abrat , éeelò , ac m ar i t ranqu i llò navi

g ans incidi t'

in Scyl lam eupiensvi t areCharybdim, Hun

gan

x39

g ar i ext eros exofi'

invideBant Reg1s favoresCom i t 1l msHal

fio , & Har t liebo P uechbergio pra: al i is colla t os O t t oni

fam iliariù s hab iris u tpot e e pat rio folo fecum addu é’

t i8

in wm i t at um a:qu è a e c ufiodi am . NeHungaros ex eo

rum p ra fent ia i rrit aret acriù s, r emifit u t rum qu e in Bojar i am , i nfelixe t iam , dum ipfam

'

ififelici t at is caufam fu ft u

l ille pu t aba t nu da t u s in cau t è t an tomm virorunì praefi ,

d id , con filiò p ofi qu am e nim Procee invid ia fa t i s

fa&um a lia occureba t exp lend a'

°

ambi ti o eò odiofior ,

q uò Regibu s infolit a m ag is.—Am biebat , — imò aùda&er

pofceb at Ladislau s ,… Tr an filvan ia T or1x èh a n up t ia s filia

î u2e cum O t t one, Rep ul l'

am . paffo fat i s'

fiai t, [i t u l t ima

t en t aret g n em p e, q u i .perd uel'

lvl'

5 {’

17è /zgflinét a im

“EXclufae—à th d ro nup t iali filiae Vindié’t a {fal t î s'

fui t dej e&io*O t t on is è t hrone regiof& , quod

l

pe‘

iî imum è Tòl ìb 111

imp ares nupeias glori a À ug1if’raì G ent i s plu s m em ot

quam fiai. Annum_int egrum abf

olvi t capt ivu s , cuml

i

b ert at em , nequ e hanc diu t u t a i*

n i fuga c’

làrìdefi in a a cè e

pi t OPC î ervu1i , vei , ù t ali 1 vol unt , m ifera t iofie erg a fio

quod Sardanapal u s Rex'

…Aflyr—ia «

‘

aw longa ;

'

e z'

rqu e tMfim a deliciarum ebriet a t e t a ndem , n ee n ifi in u lt im o vi

t ae t erm ino , folar iu s fepu lchro—in cid i cu ravi t i llu dn on fo

lùm ad m odeil iam ,

’

fed u1am qu e in cap efilfep di s regnorum

ciroumfiae&ionern alt ifî ìm os invit er , fed ab inva dend is ci;

o o o o o,t ra j uris l i?n imp eri is qu am maxj rn è avergat . —Et ant

_

di5

g iri d u o qu i collifi in t er (e t alit rumQd€ l?sî nEa figflai l£g î y

om n ia reg na vot iva … omn ia , . au t «magna … i ‘

*9 5

cipî s authori t aa , pot cfltas , p 8fS c it rcipublicae , fgì : qu i . .

dem gcgnm a corona: prim a aégéqg e pflè nfas mj u ,

—

rias a cgpp t ag d iffim ulare n equ i.t fin_e l abe {p lendoris fui ,

fubru i t fu ndam en t a r egnoru m , quib u s una falu s à rev:

ren t ia d cb1t a 1c ge5 fa os. Toflehu nc r eip eét um h an c

cit qui fecu rè imper are : palm as , a c fupplic ia r cis di&arc

pot eri t , 11 111 i e ip fu rn xeos p u n ire , i e ipft1m Vindicare vel

t im et , vel n egl igìt C on t cmp t us Pr in cipum viam para t

a d m i nu endam poftca cencu t î cndam eorum m aj eî t a

t em ,—cu 1 fubdi toru rn i nfolen t ia n ubem obd u ci t fu lm ine

-3ifi î psin dam . Ì ruu r1arn 1mpun è qu i Princip i i nfeft pri …

m u'

rn i lliu s foiioÎulcrun i fub t rahi t , facil è’

dein col labcnfi

in t ri i‘

t ia fedi t ionu in i u de"

rà cùm feme l laxat a fu eri t b afis

Regia ?ot en t ieeì. Au rea fun t Regum Iccp trà verm e sm

]u riai‘

um fi in i lii si'

1i id ii iat i t amifper afinevè xe , l ignca a u n t ,

vrump en t u r , &°

p“

fit refcen ì î'

n d ign iù s q ua: fixe&arcnt ur au .

md a , nifi in juri an t i s 1angu in e. Vehm mn s =efl: omn is ha

(C oe 2 m o,

—i"

g6

m o et im v'

el'

afi‘

eétu s e fi injurìà , vei ìnjurià afi'

e&um

putat . % î d àP rineipe non t im eas , qu em inj uî i3 =ad iram *

provocar impet au thod t as,l& cu i promp t amvind i&am

u lt rò ofi'

ert pot ent ia ì’nequ e ii li i iberum effe vi det ur, et iam

pr1m am d iffimu la re m;u r1a tn… P rinceps . qu i pr ima 5 ine

iu rias , fu cò t an t ùm , inan ibÎ'

às t i t u lî s honora t u s pac

t i en t cr t olera t , viam ap eri t a d perniciofiora eonfì lia. Q1i

m a t u rè vindica t , p rifi inam Ma j efia t em conferva t amp li

ru dine [ibi deb i t a. Ve t erem ferendo 1n;u ri am 1nvi t at u1°

nova , ac quae pri m a im pu ne t ranfiit , r epet i t u r a u dacif15 .

Et licet inju riam …inferens n ihi l afi°

era t …p ericul i aiios t a»

m en exemp lò ine it a t a d idem au dendum —

,

y

p e;u s. Do=

len t p lerum qu e Medie i , init ia , ac iem ina m t xbomm d iu «

t iù s t olerari , imò neglig i , quam m orb u s exigei‘

et ; un .

de eo inva1efcen t e, m ed icin a: vis 1, & ars dein deficit . Ca

vean t Reges , ac Principes , ne ab hom ine na t ura illiberali

i lla t a p rim a in ju ria 'd ifi im u la t a vel negleéì a a lios inficia t ,‘

ne invet era t o m alo m a;or1s 1nfolen t ia medela nu lla fi t .

Perfona Regis im agoDei efi ; Deu s u l t ionum Dom inu s

ergo Rex. Haz e era t fent en;ia Poli t ica non eadem

Ethica .

1 93

(ale confperi‘

a polleri t a t i immor t a lis infam ia: fcelus fa t ee

t ar. LeeleeMaj elì at is r eu s Iaepè exil…iòm u l&a t u r, cum in

aliqu ib u s non t am o d io i n P rincip em , quam\vefan a d i t ell

cend i l1bid ine peccàffe a rg u i pot ell. Nihilom inu s —d e h a:

i n ju ri a 1t a j u dica t C icero ,…u t exi lliu s :fen t ent ia i s , qu i non

imp ed1t , n ec refifi i t i nj uriae , fip ot eft , t am fit invi t io., q u àrn

fip aren t es , au t am icos , a u t ,pa t ri am«defera t ; Verum hoc

crim en ext ra 'con t roveri ìam efi,, nequ e d e u no, n eque

«de

al t er'

o del iberan d um . Ag i t u r de a li i s 1n1ur1rs rn 1nor is n o:

t az (fi t am en fun t , qu a: in i’r incip em ) q ua a .R eg ibu swindi

can , veld ona ri veni apolTu n t . Sa n t a lia …lxlàà avenera t io

nat u raeCulp a , qu‘

a‘

faep è h—om oh om in i =dxfp lice t , »oùmn eu

qu id em leviffimx , qu asqu i squ e i pfei îb i zfonn'

à t , inj uriam

in t erpret a ros in am i co c onfi liumfi ua z vo lmg;t at i , aut am

b i t ioni cont 1ra ri u rh , quod poil ea , fan iora © rpert u s , ;î n be

n efici is n um era l1it .

Nem o condon àiî e in ju riam dolet , Wa d icàc .mu lt i .

'

Nunqu am pl acu i t in Rege î7ind ifit a fu i dolor is

’

q ure pie.

rum qu efe t fì juî i ior , a ci lor ramet i videt ur. Indignat io»

Reg is , manciam or t i s 1m i t asReg is , d ivrnaevirt u t isaugu

r i'

um nam i demm ifera t ion um , qu i u l t ionumDomin u s.‘

Scio équ idem , nihil inj uri î s fenefcere c i t iùs n ih i l ci t iùs j u

venefcere benefici î s. …Scio e t i am, p efi imì: confu lt um fo

re , i l qu is p erfu afum vel i t , om nes à R egibns d ifiî mu lan

d as in ju ri as. Int erim t am en ziflu d verum efi R egem …

a c Principem , qu i p ro b ono p u bli co i n ju riam p u n iti ; ju

fi um , qmp r0p rìam exp ropri a a nim im agn i t u dine d iffimu s

l a t , glorio’

lì rm , qu i ex l evi caufa cu lt ra m odum , ex*i ra

fu a viri dica t , i n iqu trm e lle…

*Op t im è ag i t nrl u bi fupf>lici a

(Sb d el ifî ltaî n P r in cip ern n on n eg l ig u n t u r , I edremmran t u r ,

fi t u t'

ò p ofi u n t , con donan t u r. N òb ilifi ìm u rir'

Vindi .

&ae genu s efi , pareere, n ec*

g eneroî ìor oblivio , q ì1àm‘

in

jî rrrae, ut i e t iamfaep è n u ll a i n dign ior , quain -

‘

vî ndi rî ì ee in e

m orì à .

“Éànéì iu sN ava rfà Rexp ugn a a d A lai cum p éra&fi,

dom t î lii fepet i it n on falu t a t o p rius R ege Alphonfo*h uj us

nom ini s t er t io,

— =Rex era t n on feu da t ar'

fiî sl ergo l ilà‘

e'

r ;

in fuppe t ia s ac‘

c1t u s , non' fubd1t u s , fed

*

parronu s eau faz ,

D d d z

30 0

dum fe gefi î t , ofi'

endit Regem . Seceli'

um ìì egis S an&ij ia 1

part iam fu am lib erum aegr è t u li t Alphonf

u s , inj u riarxr

pu t avi t qua et iam adeò il ligravis fu i t , u t q u ieiè ere om

ni lronequ iveri t , qu inhan cvlt u s irrurb an i t a t em San&iu rn

Regnò p eni tùs exu iifet . Alium fua inj u riae, il laurìa tò in

hu nhan i t a t is exem plò , vind icem m em orant Annales Leo

poldum Au lt rium . Hic in exp ugna t ione P t olem a idis ve…

xi llum in t urre fixera t ., fignum glori a quod i lle prim u s in

eam p ewen ii îe t ,eòm agis fpe&ab ilis , quòd reliqu _

os in ex

em plg1m Mart ii fu i ardoris invit ar et . E gr è , t ufi; R ichar

du_sgAnglix ReX prxrep t—am {ibi hanc lau dem , a t qu e illuc .

pervenien 5 , Leppold ivexillum

i llico direp t um calca tum

qu e proìeci t i 1i

-

cloacam , q e&ò fu6. Nu lla inj ur ia peri

cu l or nu lla m edelaam inù s capax belli

(angu ine honorem fi lxl

‘

eris vixfanab is , n ifi ipfo la den t is

(angu ine, p eî i im a m ili t ia: Polit ica fumm isViris

reipub l_icae faep_

è perngq ofi ii î m a . Su pprefi î t t um pqu idem

dolorem Leopoldos ,

& ex

u t i d e1n … ex u l t ione ignam in iam t u li t à Pon t ifice@iri s deo

vot u5 t a Dego… t r illz i fat ofè ,viy is fub la t u s, R ichardu s e Pa

la it-

i na redux;î errore pernicio u t infenfum fibi ex eadem

“ a d

expe

z o;

l è mp'

er in i llos d ecer t abi t i ra De1. Vàe i lli , qu iDeum prae

$ efiicndum p u t a t , p raerî pienclam vindi‘él am , q uam fib i

{ol i re’

ferva ivi t j ùllu s j u dex Fac ru hom in i , quod t ib i ab

hom ine fieri velles , qu od à Deovis, Inj u riae t ua:: vin

fi eX, vi ndi&x imp a t iens , qu amDeu sp rom ifit u lt ion em ,

t uam t ib i comm u t a s in pa nam cùm l iberun i t ibi fit ig

h ofcendo .hoî t is c rim en in t eam vert ere falu t em . Ulcif

“

cend i flu dio p lerum qu e m u lt ip l ica n t u r i nt er agna t os

a m ieosm ajora inj u ri arum inci tam enra, Volen t ipfi , quod

tu volufll i , n ihî lqu e d ifcriri rin at pr0p cinfu în i n Vihd 1&am

an im am quam…d ifierm t ia pot è fi:a t is cu i t am en

‘

e t iam

in P rincipe fidendum n unqu am . Saep è a b infimovi tae p e

ricul um ell =fup rem o Reg i Prin cipi ; n em pe prod igu s

vit ae fu ae e fi dom inu s a lien a . Luget hod iedum Henricos

fuos Gallia n ec u llum peneRegn um , au t Provincia efi ,

qu aenon funeb rem'

hunc111&um ind u i t , fru il ra faewen t e in

p erdu ellem carn ifice , fru fi ra dolen t e repubi ica ,”

reg io fan .

gu 1n1p aren t ari p lebeiò orrum exp arv1s 1n1t iis immen

fum m alum . Und u l t iom s a&u m u l t i ofim dun t u r ex

condonat ione i nj u r1ae fzep è am icorum fit …qux i lu s n ovis

dbfequ i is defe&um prior i s «com penfabu n t , exgenerofa oh

E c c 2 livio.

eee

În è m z nem t ot um bee qua n t ume z mqu‘

e efi

qu ad eer t è maximum efi ) t emm efi t u um m

A1£erum , quod a dd uci;C icero , funda-rur in eo, qu od à

Sp iri t u fi n i t op er $\alomonem deglara t um e il, MEÌiW €flex

pug nm‘

ere u ré z'

ym .

» “Qu od C icero fi upendà fuafacun:

in;eiqaliea r£geù rem'

a l locut u s“Damm/i i Gen t a :

08

p i fili i confulu i t , l”

u ad endo 1n31i rras graviores punierr

d as eife fuîip li cio , m inores d iffim u la t ion e.\t

Serm o bic non d e ea d 1fÎim u la t ion e efi qu a a liqu i‘ S \ì i ‘

hi

gx

M

vulp ina pelle u t ei1dum p u ran t , cùm Leonm am a t t i'

rige1e

b’

j eagè i e‘

, du rri'

vu es in ap

’

ert um i holl em“

don fufiì ci‘

un i ,

qu od femp er P rin a pe ind ig pum e ll . —N ec e t iam de‘

—illa ,

qu a P riù cip es fe .con t emp igui expoq un t , popu lo fem el pers

fuafo , P rincip em irafci\non p ofie.

:Ea Op t im a efi P rinci

p i s d ifl im u la t io , qu ae Regibu s i t a propria efi u t fine ea

r egnarenefcian t . Qu1prob e dill im u lat , om n es com p lel\ ?

&it u r virt u t es omn ili u s afiì

eél:i u s h1im an is l î 1ifier ior , q u i

p îifl i o‘

n ibu sm ent em'

pi3fi î det ; d ifi i 111ù1à1>11 pr uden ten r

Od ium ad in iqu a a n i@r£fu dic‘

i ùm im ped it ., t ra

h i t ad vim inferendam l1b ido . fl im u la t a d '

vindifi amfdo

lor,invidia praemp it anfer ag i t ,

”fu i i1irr

‘

1i à“

pr"

aefiimp t io'

o

et 1’

arfi d lfcre t a , &fepaira t a , cum con j u ngt mt u rI

p tti"1

h .

’ o ofifiî ma fun t , (3 11 pr

‘

Udei1t er d1fl im u lat f‘ h1s Vi ru s 0

_î

i

PARS SECUNDAf.

POLITICO - HISTORICA.

i°

l î>l E' … I .

ni t u d in em 1n Lu dowco Bo;orum Du cum hums‘

no

f1

'

1 r—f

‘

ille à juven t u t c (u a ad feros n iqu e an nos‘i i1 m an t urbu lert

t ilî îmo om nésqu e inj ufi aru m t ìimpel’rat es eXp er

'

tr

ii s'

, m d

G g gdò

d ò d em ifs'

fè vél'

ìs Él m o

dò i j sdem regu&ig, lb d ia

m odo e t iaàmr erg1oru m imp et u £u rg u lt u ofos , fi non om n i

fu'

peravi tîiDixi

in p rim a p arte i mj u s d if‘

cu rsùs lg

Lu dovicu s …alig ex

p ert u s , a lia feci t . In t er i n…ria s Ju ve nefceb a t , adolefì

ceb a t

crem en 1 om n ib usm a jorpî

ufîbenefi cu squ am vindex.

'

A j uven t u t e in beneficia , & clem en t iam

promu s femp er oblivifci volu i t , qu as a l1i iden t idem reno

arungofi

”

enfgis

w, i t a , u t vu lnu s n ec c i ca t ri ce obd u ci po,

\ f ‘ p n fi \ f

A d i C 7 F ,r r

n o

t u eri t , quin refr icare t u r

.;i t , odipgnin iquiu s nu lla a crior invid ia , n u lla 1n]u r1a ve

hem ent ior. «Hanc t u li t a fra t re Ru dolpho Lu dovicus j u_

.

—ven is t u li t qu iaMécht i ldi m at ri funecom m a

n em

t ùm’

, fed m a t ernaefam ae innocen t iae parricida. Acer

b ifi i iri'

a'

li aec inju ria in t am t enera aet a t e pup illo i lla t a , pcf— f

fim‘

u r'

n L u dovico om en'

fu i t , qu id fperaret'

à frarre in an

d is'

pr6v‘

eél ioribu s; Cet t am en Ru dolpho cum ‘m a t ris

et iam confenfu, poffefî iones per vim adep t as , u fqu edum

Alb er tus f ar Mecht ild isfra t er, m a t ri t u t elam Lu do

vici cum bon is dot a l1bu s refl iru i t , ipfi Ru dolp lio in au

la Caefàris"

ret en t o , cap t ivo pot iùs quam hofp i t i , cu ra

,t

,orem ded i t adem p t à ve&igalium t ot iu s Reipu b licae…

adm in ifi ra t ion e, Du ra ha c fu ére Lu dovici ru dim en t a

t olerandae inj u riae m aneb an t m ajora ; crevi t cu lm in Ru

dolp lio invidia ex fu ccrefcen t ibu s in Lu dovicovir t u t ibu s.

Sub qu o t u t ore Lu dovicu s foret pu p illu s p rim a

‘

Lu dovici in j u riarum caufa fu i t fecunda , qualis t 11t'

Or ipfe

effet a liorum p up illorum . O t t one R egie Hungariae ,

S t ephane , Du cibu s Boj'

ariae e î t inél is , rel i£l isqu é lì£eredi

b u s iisqu e parvu lis , ageba t 1ir d e t u t ore. M a t er pup illo—u

rum ac P rim ores P rovinciarum in Frider icum Au flriae

Du cem *

refp icieban t . C ivi t a t es Boj arix inferiori s cum

Nob il1bu s op t aban t Lu dovicum , preeva lu è re Lis de

m um p erven i t ad arbi t rium armorum . Mili t aban t Fri

de

w u cem i u e_ly t i Du eer

I

ra u l j a rfia efi in t er earpa x , e! con cord i a iu q/3

au la et amp lexzu am i ea éi l&s m uni ef qua/i

n ep ra m io virt u s nu nqu am fine m eri t o d um hofl es

in ci t ar ad invid iam , ex ipfi s hoft ib u s accip it glor ia incre

m en t um . Ignofcere , non Vindica re in ju riam vincere, &

vi&is fave re t an tum profu i t Lu dovi co , qu an tum obfu i t

a mu lis honorum , non virt u t is. Repero d i&i chron ici

verba poli part am àLu dovicovi&oriam Uude_fafium

u t a dfamam w eam‘eRomana Imper i a E

reu t , el‘

fe el igerepre Rege Roman i finpery Vis

lance a lt era infurgi t , alt ei‘

a cedi t, a c deprim i t ur , fit a fra

t er eve&o ad majora fra t ri cedere debet , fubm i t t éns fe

nòri‘

r'

epu‘

gnanS Nempe frat er obferviens fra t t i eve&o

ad h'

onores , auget illia s d igni tafem vicifiim orn a :

t ufil li nsTp lendore. Elc&o igit ur ,”

ù t d i&um Impera t o;

ri Lu’

do'

vico t it fpluri ifiùu 1Ru dolpho,

Fridericu s. Il le in u rbe'

qu od î bene n'

o

t andum ; in avito‘

folio’

{moreMaiorum iri aùgu rat u s; hic

favir‘

hocfè hififià ufqaé ir?o&avu in annum quot empre u t er<1ù e vat iÉvafiaiì î l

’ort u ii ah

'

i exper tu s , l i t er‘

n tandem

r M rs -fb oderieu s m cafit 6 'Trau sm t io j u ri1 fuo rem mmawt . Meum

phavi t , vel , qu à: captrvo

I

Fr idericoa&a frin t vel et iam‘

ac.

T.

”

cep t a libert at is leges à Fri derrco fubf'

criptas 1nu t rl1 nar

rat ione deferibere. Sat i è “ha c agit a t a*

ab"

Ì- l iit oricis n‘

e

cu lo (4) proxima mort alibu s vifa‘

com it as:efl, qu à …Lu do

vicu s Trau sni t i um profe&u s ,i Eridericum u ltro ad ami :

ci t iam invi t avi t , u fquo, a deò —

u b fin t qu i afi eran t , a qua

t um imperi i }u s . in t er vLu dovicum , Frider iwm ; come,

m u n icat um noi ri'

en R egi um pa'

&ùmqumfu iffe , ct mfor;

t ium C a fare.a .Maieliafls 1unde1Lu dovicus femper. _

rnit is

hum i lis;p iùs iprudens , & circu rnfpe&u saudi i t . La u dani

d a fan è fu it in Eriderico .d at a fideigint egrita s licet

,dein in

libert a s CaefìiFUJ—u s navi-i s LHdQYÉSÌJÈ‘ÈÈ ÌÈ FÉ—ì fj ì (Risiera;

dus Frideric i fra t er , qu i in,Mong iierio Ilfigfienfeldenfi, ub i ,t rifi em frat erna clad is nunti um ,accepi t , . aliquò squ e è fu is

egplorat orrbu s ad Fridericum.mifiî s ibi dem d et en tos fu ifl

fe agnovi t , Volema rum Monaiie_rii P ra fulem t er nuda,

devi&i cap t iquc frat ris \

u lt im os cfrupia t rm. inhibu eri t , da t o

2 2 3

[“

ed bellan tes. Novum ig it ur non efi , fi , qu od necd um '

na t i . arm at i faciun t : novum di co , non efi , fed fem p et

egi t iale. Nec en im Ru dolphum , qu em fra t t i Ludovico

reconcil iem u llib i inven io fa t en tur ipfi anna les fc

ignorare an in t er Aufi rios , Anglòsve exul con t abu er i t

com i t e invidia per qu am p at ria carere m alu i t , q u àm

Era t rem Videre felicem , Ergo defu it Lu dov1co u l t ion is

occafio Ru dolphò fp on t è p rofugò ,u t i i lla deq g lor ia ,

qu a in ju rias , gloxiofa oblivione , fra t t i condon a mt ? Mi .

n im è u t rum qu eLu dovicu s au t hori t a t e Im pera t oria pra

fi are pot era t ; pr 33fi i t i t u l t im um , non vindex , fed am icu s.

Od1a , inj urias om nes fra t ri s obli t u s , fra t ris filios , ne

p ot esfuos p a t erno am ore complexu s efi , a c Ja&u ram

t rifi e’

squ e pat ris ca iu s , p iù s , qu àm fp erare pot eran t re.

p aravit , ex pa t ru o p a t er benefì ci is in filios com pen.

fans od ium pa t ri s. Divifi s ex aequo Provinc iis Ru dol

phum Rupert um al t erùmqu e Rupert um , Adolph i

n uper m ort a i filium in omn ia P rincip a t ùs j u ra , q uéis

Ru dolphu s pa t er fu à cup excid i t , refi i t u i t , addi t ò aug

m en tò quo & his , & corum filiis fufi‘

rag iq fep t emvirale,

a lt erna vicibu s ferendum , confeéi î s defuper t ab u lis , oh

Kkk 2 ve

4…

ven i t , m agnò dein pofi erorum fuorum pra j u diciò i t a ,

u t , d u in- Ru dolphi filiis Op t im u s p a t er Lu dovicu s fu eri t ,

fa is pene v1t rìcu s effet , t ranfeun t e in d ebi t um gra t u i t om u »

n ere. Gloriofiorem vind ic'

i am om nibu s a m u landam Re

gibu s , & Princip ibu 5 , qu is umqu am vid i t ?R ara ha c avi s

in t erms , in Im per iali Aqu ila Boica n ido a dolevi t , con

fenu it , n iqu e adeò , u t n ec i llia s candorem n igerrim a ad

Summ um Pon t ificem Lu dovici dela t ioncs m u t are , nec

ipfa , non è Va t icano , fed ex t u rbu len t o Avemom s aerevi

b ra t a fu lm ina ipi î u s p iet at em evert ere pot u erin t . Adeò

t am er'

1 per1cu lofa efi pot ent î um , l icè t falfa,a ccufa t io.

Non u s jamannu s Lu dovicum ab Im peri i S ept em

viri s ele&um vicii t Im pera t orem n ecdum Pon t ifex e le

€i um agnofcere volu it qu i fine fuo in eleéi ionem affenfi.l

bam nequ e ra t àm ; n equ e p roba t am p u t avi t d a toe t iam

t r1meii ri fp a t iò d ilu efid is

‘

ali1s vexis ,“

vel ponenda Ca farea

d ign i t a t i non refum ehda , n ifi ex a rb i t rio Pon t ifici 5 .

Hab u i t a que, ac profeffu s efi Lu dovicu s Summ o Pon t i

fici ob edien t iam reveren t iam , d evot ionem , non m i

nùs t am en cavi t fb1, pofi eris , ne fiat u s Rom an i Im

peri] ju ra res honores m inu ercnt u i quod t um per

Ora

2 2 6

In cani'

rem t res m en ics ediEi o pféefi it u i »

qu 1Jam“

pm pe

m odum'

exfp iran t , Verum'

en imverò et fi illum à moimpet rare

'

n ihi10poi'

t eat-

'

i3t'

pot è ré’ipfa cbn€iEi um z

’

h‘

é t a.’

men p è r’

om n ia:

duru s reumqu e‘

x>elle pra c1pi t are vidcar

u num alt erùm‘

v’

e'ménfe'r'nadj i

'

cio fci t u rb,r

mi i i in t ra illu d

fp a t ium m orem gefferit i t er z a meo l ibra t a m e fu l

m 1na capu t €]LIS excufi u rum . lt a Summ u s Pont ifex ,

‘

l :

a d qu ale refponfum ha c era t Lu dovici declara t io.

Ba&ca u s m e erga°

Sedem Apofi olicam i t a gefi'

ì, u t

nihil ofiìbi i d efìderet u r quod in îco‘

lenda cainon imp ende

r im … Jò ànnem — Pon t ificrsm , u t par fu i t , veneraiu s°

fum

p a t risque loco“

fém pei babu i in Tpem adàu éi u s, bei1evo

len t ia fi uEi um ,

‘

qu eme x

l

‘

m é per t ot officia percè p è ra t

mu t u a charit ai e com pen?a t u rum .

' Sed longe aberravi à‘

d efi ina t ione m ea.

’ Uncle m ih i p ra ii dium qu a fieram , cre

a t um pericu lum effe video. Q1od en im nunqu am pu .

t'

àffem u t in Rom ana C u ria de faEi is m eis agere t u r , Le

ga t i , qu os fcru t a t u ros d im iferam, omn ia incredu lo ape

ru è re. Fort un a m ea in d ifcrim en voca t a efi . ]uflù sfam

d iadem a deponet e , quod rot ann i s legi t ime pofi’

edi

2 2 7

in Op t im a caufa'

gladius quoque bellant i adj udicavìt . Vul

gai a funt .a t rocifi im a ediEi a. Librat a fu lmina , in ca

pu t m eumprom ifia Adhu c t amen nemoabfent em ad di

gendam caufam qu od pro omnibusleges valeu r,

uni Impera t ori nori con t ig i t . Ne t empu s qu idem ido

neum p ra ii i t u t um efi , quo\ pofi em m eadd efeniionem in.

fi ru ere. Nihil reEi è , a t qu ep rd ine-faEi um 2 qu ali t crcum

que t amen fa&um non ,n ifi fumma cum in juria m ea

cum pudore, & con t empt u, Imperi i, p ublicòqu e feandalo

p0t u i t a ccidere, Q1id En im inde aliu d exfc i es quam

diffidia , cont ent iones i qu ibu s pace publica fa deex

cufi a , ab Ecclefi a d ifiociet ur Imperium infam i d ivort io?

Hac a u t em fecefi i on e qu id acerb iu s i cum d ifira£ia civi um

men t es , hinc inC a farcm , inde in Pont ificem m aled iéi is

cont um el iis infurgen t ? S i qu id Pon t ifex pecca t um cre.

d idet i t , pot u it: m ecum agere hum aniù s primum qu i

dem a dm onere debu era t pa t erno afi‘

eEi u deinde increpa

re acriù s con t umaci t er cefi'

an tem 'confumprisqu e omnia

b u s a lii s a d ext rem a d emum perven ire rem ed ia. Q1is nu

qu am pa t er fic exarfi t in filium u t non exfpeéiaret ab eo

pa n it ent iam vel non adm i t t eret pro innocm t ia fli a dig

2 fiu

2 32

£é t t‘

e appe'

llet Ecclefia rebel les qu os imperi i clien tela ob—ì

fi riEi os n uper i pfe foli ic i t avi t add efeéi ionem ; qu iqu e fi.)

dem fervare'

m a lu eru n t qu am infam i prodi t ion e ad i i lum .

defcifcere. S uperior i a nno cum m ififfcm in I t a lram qu i ?

cum C ard in ale Por t u enfi d e pa ce agaren t , hom o i lie fu -l

p erb ifi im u s , cert e t u rbu len t iffìm us Legat os m eos t am *

con t um d ios è à fe rep u lit , u t p arum a befl et , qu in rup t o

ju re gen t ium la deren t m , m u neri s fu i fanEi i t a t e inviolab i

les. Pofiha c Med iolanum obfidere ca p i t , r eda6iu ru s

in .pot efi a t em ni obfi i t ifi en t ij dem L egat i , qu ibu s in om

n em even t um pra fi d ium m il it are a dj ec’

era'

m . Ha‘

c fon t ,

n i fa llor, auxilia in quorum u l t ionem con fu rgit ; fceleris

q u e con t agione p ollu t u rn infam a t . Qu1d q t u’

d t amen fe—i

ci , m eum effe n eg ot ium credidi , imp u t aviqu e im perio

Vi cel

Com i t um gra t i a nih il t ribu i. Nu lla m ihi cum ill iSa

am ici t ia efi … Offi ci i m ei effe duxi imperi i u rbem exava—r

r is hofi ium erip erem anibu s ne cu i a lt eri, quam Imp era°

t

t ori cogeret u r fafcesfubm i t t ere, Quoni am ve rò Pon t i

fex , t am p rotervem ihi exprobra t Ha ret icoru rn t u te lamL

eXp endat , obfecro , & videai , an non ipfe pot iùs dicen

du s fi t fau t or diffimu lat or ha ret ica p ravi t at is q u a

t o

2 38

t ém , Sed m irari licet -

'

I am acerbarn fent en t iam à com—ì

111‘

u i1i7P a t’

re lat am t an t am'

i i r1… filio Lu'

dovico m ode !

Pt iai‘

n î'

f ìfa'

dub iùm î it p‘

0t iùsf lau dari , vel VÎ

t ùpe1-"

àri fi 1erè aî t ì ir: u l- s

t u s'

: fii a‘

nù fi î a“fubfcfififit fe

'

fi téh t i zt'

dù1n‘

con t ra fi rep i . î

t efren‘

t—

x

-

Pfi ìiòip‘

ef

gImper iijì }fî fnd iè fiù m rà

'

t i‘

, p er fp è cfiem p iei ì

t a ti)l fi'?fiè fii d iÈfi i t àt é

'

fi’

i‘fììb- j uî t

’

ìih t rat ii.‘

5c at ione ma

ni éfiÈ>b ir%ii è i iìî i îrimis î i'i‘

fìéà Lù'

dovico omn1s recdn cilia‘

- j

t i5 i‘iiè ìÉÈS‘

ùÈìu é‘àd

’ ‘

,

f î 1i xc‘

î Ìu i è'

d iu pofi m ort e… ì

n eggt‘

à efL\

‘-WHic filerej mîbern ufà t t on i t iu;& d um pare…

t amì

us Lu dov1co _ì lludf,ej1iò cdnî î éemm ué , fi n î en t iam\

P ringgg s cave ne incu rra s t am pert ugax,od ium , ìm i t are

vindi&asmodum , m odcfliam .

(5) Reg . (6)

2 39

Ej ecit in'

port um“

, non‘

i n n aufragium'

quod ra

t io; hifioria'

do’

oef, L u dovici in b a ju s m u ndi p elago ia

&a t am n avì1f1'

a è r'

femper 1n1m 1cu s ; li cet vela ap t aret

venì îsì fîéx—d bì è mì>eraìî i ia impet uofior.

”

€1P“P rincìp es hu j u smahdi qu àliscun{magfi à p arvifà sere , parvà

'

m agn i Deum .

cavi t poenéì d eb it éì n e® î i î iàefi t îflî mp efà b ri s fu bd i t o’

s a1

ì iceret a d n efarìam a u daciam . Tru chfefî ì u s Al t z eienfis

convi&u s fi carìu s , qu i gelò venena t ò in m or t em Ludovi

ci j u t avera t , xòt à coneu ii î è offibu s fcelu s l ui t n p n e lùi t :

t am erim inofo î nfam 1ae ob livìo ? Exu ìt hominem ,

qu idqu id hum anum efi,t am horrib ile m o

‘

nfirum j & hu

anum qu id Îen t ia t m t et err1rn 1s m onfirì exuvi is Graf.

t oHochenloiù s , u t fibi ÌAufìriàeorum gra t iam’

cònìjp ara…

ret Lu dov1c1eon t ubefmo facesfub j ecìt . Arfit in p'

agnam

Schillingfu rt um, eòiÈ u é invi&um cai’crum . Corru an t

m uri , exu ran t u r aree?p erd uellium u t pub lica Pcet

i llaeia fervet ur P rincipum incolum ìt as. Hu ic femper li

0 o o t an

PARS PRIMA.

Regci t u r Principium Pfeu do — Poli t icumO d en n t , d um t im ean t ,

Enu s ;,andcm’

en ixa efi pu erum Ma.

t er Cu;fidin is ven ufla pu lcherrim i . Fu è .reNu t rices Chari t es licet nu lla de

efTet cu ra & nu llib i , crefcere t am en

non pot ui t , m an sî t qu e pufio. Solici

t a m at er ex prole j am fup erba erga Deas cum et iam in

prole infolens effe cuperet n ihil non egi t u t adolefceret .

Rem edium , ub i a lias j am nu llum proficeret , ab Apolline

pet ii t , Fu i t Oraculum , amorem qu idem / òlum 714/

ci , non pqflè . U t crefca t Cup ido , opu s effe Ancerot i s quod efi , m u t u i amoris eam fore con

P p p di t io

242

d i t ionem Frat rum u t a lt er a lt eri increm en to fit ,“

germ î

n a t u rum“

u t rum qu e—i p ropag1ue

‘

exm% t u0—h1 t r1i t u ,

l t erum faecunda Venu s p ar i t Ancerò t em crefcz t con t inu ò

C 11p ido j am firm o cor p0re luxu fi at ,-‘

h aes î î q u e oracu«

lo veri ta s , u t , fra t re p u l ì llo ,C up ido langu eret , deficien

ìe , défiorefeeret .'

DZ S aman am,

' Nun qu am

am or gra t iofi0r efi , quam dum m cedì t pu rpu ra t u s n ec

u mqu am i nd ecorum efi Regi am ore m fu bd i t os flab ilire

am orem fu i am ore en im Maj eflas Regum t um m irab ili

t er ad a lt a fu rg i t , cùm ad im a fubdi t ofum (e d em i t t i t ,

qu ae b en igne defeendi t a d infim a , va lent er recu rrir ad fumi

m a . EPL2P rincipem in t e? & fub d i t

’

os inclina t io qu aedam,

confen î ìo na t u ra îàs , qu a am abflem i llum redd it ab iquÉ

eo qu òd a lià d iligen t iàopu s fit fi t qu e £ep ifî î nìîè , .u t

t u rP rincep s qu i od ium m ercba t u r , con t ra. S i Res .

pub l ica fe à Princip e a gnofcat d 1lig i , n ihi l om n ino eri t t am

d 1fiìe ile , qu od fili u s cau sà nOn prom p t ifi îm è fa cier.

Rrol>at —u r ip $ò Divmò o racu lò Eg a d i l igen t e; 7776 a?

Îlg0. Lu dovicu s XI . Ga llxx Rex regnànd i fcient ii î îm u a

t ria

( 1) Ap ri . de Phd'

.

245

ma occai ione. in illos infu rgere fubdit os modera t o:

vcrò ,w

'

wr j iu

oem? luu u’z'

fiu r am ur i, Amorem ergo in fub dit is xc

q u iro per t im 01em ex reveren t ia in Principem fu um , p er

obed ien t iam , qu ae fubdi t òs d ecet , per comm unem cu

ram falu t is gloria:‘

Princìp is qu a u nice conferva t u r

comm une bonum exeCror od ium peil em & Princip is,

Re1p ublicx.

fu/ì z'

d i t . C uret a u t em ipfe et iam Pr incep s u t fubdi t i

fe quoqu e am ari agnofcan t p er jufi i t 1am in comm odum

popu li p er bonam de filiu s reg im ine op in ion em ;

wg z'

(9) ad mefu eu d’um boma pat e/ t

’u u

'ama u

a’umpeduu/i au e apu s efi , Amet

,u t am etu r m u .

t u u s fi t amor , Opor t et , R igor am ari n on pot ei’c P li

n iu s plu s dic i t : vu lt i lle , u t P rincep s cum civibu s fu is vi

va t , qu a li cum liberis p arens , hoc t an t um ceet erismajor ,quom elior . Verum u t i am orem conci liar an im orum

amor P rincip is i t a fu b .l i t orum eil , Regem (m )homo

rificare , eîqu e fab elî e in om n i t imore . Duo fon t qu&

h anc em inen t iam pot e il a t is in fubd i t is con fervan t , m ag

Q:…

(8) Cu r t i . (9) Dio,—2. (1 0) S .Pet ru r

246

h ificae op in ion is infi in&u a lia nafcun t u r cum Principe

a lia paran t u r. A n a t u ra (un t clari t a s origin is , {pecies cor

poris m a j eft as fron t is ocu lorum vigor voxm u lcens

ineefih s fine cu ra com pofit u s , indoles leet a , ingen ium ve

lox , qu aedam in congrefiu [fu

.

avi t as ,,qu a n ihil ferox ,

n ih i l dem iffi1m hab ea t . At qu e hoc efi Regum fili is im

m enfum fi a t im honoris pa t rimon ium . Alia à m en t e,

labore ven iun t , Deo a ufp ice , virt u s prob i t as , fcien t ia ,

p erit ià , m orum eequ ab ili t as , pru den t ia: m a t u ri t as , m ix

t u s am ore t error, afi”

ab i li t as, beneficen t ia , j u fl i t ia . Prio

ra reveren t 1am , pofi eriora am orem concilian t . ]u fi i t ia

qu a: fu um cu iqu e t ribu i t , in Reg ibu s u na fp e&a t fl ipend ia ,

a lt era honores , u t raqu e ex om nibu s vir t u t ib u s p en‘

e po

t en t i ii ìm a quavel am or com p ara t u rReg ibu s, vel od ium .

Er qu amvis honorum gradu s d1fln bu an t u r favore, pro

lib i t u Regum , fin t beneficia gra t u i t a , ]Ufl i t iam t am en

p lerum qu e laefam pu ran t , conqu erun t u r , qu i d ign io.

ribu s pra:ferri viden t m inù s idoneos , au t indeb i t ep rove

&os in imm enfum , non ob ierva t is in t erfl i t iis t emporum .

In pu m 1s pa t it u r a liqu id violen t i fru ll ra t a fp es virt u t is ,

laboris (ed in his nem ini fit in ju ria. Nu lli Regum im po

248

h abea t c olla t î s , vel p ega t î s b eneficiî s per qu a vel am a

re fole_m u s , vel od ifle .

Nem o in t errisDom inu s a bfol u t u s qu ia nem o in

t er hom ines Deu s. Reg i rot à Deo m ort a les da t i , im ò

comm ifi ì (u n; non u t d ifi ipet , fed … u t ala t , p afca t ,—

pa;fi or , u t a i t Pla t o, n u t ri t iu s h um ani gregis. Non efi i t a

u f)

.

d atus l};om o hom in i , u t p ro lib id ine PCI g

lgpomt —a b hom i

ne

non efi i t a dams ,ù t p lan t a bru t is ù t hom in i bru t a.

Sungmo Pa t rifam ilias om nes Rex annum erab i t fubdi t os.

Ihowde proin in om ni b u s circum fp 1cmt P rinceps , ne in

ed ia fiaccefca t , au t pen it u s in t erea t grex, qu em pafca t , cu i

providea t , Op t im e ian è …& [ib i confu let , fu is , fi fube

d i tu s prom i llà remp ie t fi ip end ia , fi Vidu a , orp han i p a.

fi orem fen t ien t , fu as m iferias b en ign i ta t e folab u n t u r

P rin cip is. Monu i t Deu s , j u fsi t qu e u t ru m qu e non fine

comm 1na t 1one 1 ) Non img—(l h i? merwu

'em i ndi

u

°

u t ej àl zit aca j î rm , qu i a puuper :g/z2699ex eoflz

fi e'

u ìu z‘

u u ìu z am/ u um . A l ib i vi dum , Mom,

Em iii‘

ari is fubfidium megat , femper eri t"eg ena , Ìp‘

ret a à

m or t al ibu s , exofa Deo, d u ,fi 71671,00

°

t 63 —j 2ié ilem i efiz a S olare verbo , fub leva comm ifera t ione cu ju s Op em t uavel n eg at volun t a s vel facu lt as.

ma u deàferu s , g u in ea /i i , Sa p è , u t Princeps am e

t u r à pop u lo‘

r eliq‘

u'

aè“

virt u tes corpori s , anim i do

t es n on fufiî‘

ciu n t ,‘

i i ii i eas fcòm it et u r‘

fuavi t as orisext er ior ,

gra t a qu a dam b en 1gn i t as. (I QUn i cum P 7 i 716‘i

j ) i5 :vi t i um Jicè t n ofcu tu r i n P m’

ncipe n on m ul

1726272Ùt2'5 Remj uHim m ED€7

‘

Ì ZÌ fub3un git de in : nu l

lu ni nequ e legi , n equ e fando a rid ivi , cui , quod affabi lis

am ahilî squ e«…cfiet , exi t io fu eri t . ,

Fruél uofa fem p er afi‘

ab i.

l i t as , t orvi t as d amnofa . Unan im i s fu‘

bd i t orum a ppl

fu s efiP rincip i Tuo , qu em vifu facil em , d i&u exp eriu n t ur

.afî ab ilem u b i (16) ve r.òP rincip es fub di t is for a s cl au dun t ,

ib i fubd i t i dom in is vifcera non a periun t . l nn um era fun ti

a rt es i ndufin is R egibu s , q u ibu s m u lcere fubdit orum ani

vii‘

o hom in eso brigu ére ia-Taxa , a j unt , MeduPam , d um -vi

xi t , fa m inam venu fiii i î m am q u a par em non haberet

a d eò deleé‘

t àfie , ac in adm ira t ioncm fu i rapu ifi e in t uem

t es , venera t ion e fi upore p ene imm ob iles ; verum

pofiqu am a bfcifio cap it i crin ium‘

locò ferpent es ex i lliu s

i angu in e n a t i inha rebant , ac vip ereum qu id fib i‘

laban t

A t lan t em , qu àn t u seu nqu e d em urn is fu erit , [qu a llen t ia

ora d iu Vi dere —

non fu fi in u iflè q u in , q u an t u s e rat , m ons

fa&u s b arbam , com ésqu e ia—(vlvam , hum eros , m anus

qu e in j uga capu t in cacum en , o ii a in lap ides m u t a ret

La t am a ma nàm que Princip i s fron t em n efcio an vene

ren t u r fu bdi t i a n am en t ma gis : int erim m inus ferenam ,

vel m inacem adeò t imen t , u t p ene fi up id i vix agere poi?

fin t , et iam cum velin t , q u a agend a , Qu i en im m e t u i t ,

dum labora t , rarò bonum Opu s p erfic iet feren i t as an im i

om n1u m ar t ium m ag ifi ra . Herba Bafili ca levit er t ra&a

&t a in m anu , fu avem effla t odorem prefia , au t violen t er

avu lfa m a leoler , imofcorp ios, & vip era s producir. Rex,

qu i p lacide regi t fuos fubd i t os om n is fideli t a t is , amoris

om n i s fecu ru s efi qu i Opp rim i t , obloqu en t es habchi t ,

fedi t iof05 , vip eri s pe;ores. Florebun t rcg na , qu am d iu

ha c

2 3

hach erb a in t egusfl0ru eri t h0rt i s Felié iiî imu s‘

erit Rex

cuius fi a t u a ferto lhoè bafilic'

o corona t a i nm ed io fi ab it R ei

pub l ica foro , in"

an im i s fub di t orum. Hoc j am pridem

or iam

ffiibd it orum m emori a dicavir , fu bfifient a t erma, N ihil

?Iiu s Ca far virt u t e al ias excel len t rflìnms a d Imperium

g iori t ribu s plagis‘

in e u ria confofiî zrs. C aufafu it ,‘

accep t u s

q uodam porr igeba t ur. Adeò peri culofum efi Pr incip i ,

e t i am q ua m inim a viden t ur, cont enm ere. P rin ceps

Reip riblica @ap u t efi , Iubdi t im em bra, qu a non a li u d fi

ì>i volant , qu am qu od cap u t jube t ; u t a u t em bene a li is

i mpera re valeat , i i lu d folum ocu los , au reshabet . Pr in

t cps infi ar omn iu m ordinum fi t ; vi rt u t e’

squ e in m u ltos

2 57

nes , quo recreamu r ,'

quo vigemu s. Uri even i t , u t a ere

et iam ab om ni in t emp erie ferenc au rea illa Soli s m ach in a

in u nd is mu llam fu i form am exprim ere poii i t , u b i ab im o

concirat is fi u&ibu s p elagu s fi1am abyfiîum d ed ignari vi

fi1m , per procellas im pe t uoias ai iì i rg i t coi lab en t es

mon t es aqueos novis iden t idem vin d ica r , in Îe reforbens,

qu os evom it furio los impet u s. Eadem efi cond i t io amo

r is m u t u i in t er P rincipem , fubdit os, qu i nu llus , vel

Pr incipe ira t o in pop ulum qu iet um ,vel popu lo (edi t ioio

in Princip em p acat um . M u t uu s u t fi t,au la P rinc ip isfit

«a u la ferena , fu’odit orum am or am a na m a lacia . SicP rin

t ipis gloria efi u lgeb i t in fu bd i t is, fubdi t orum falu s—collu ce

b i t in Pri ncipe u t rim qu e ea concord ia, qu a R eg noru tn

i i at incolum i t as. Ernefiu s , t u rb id a p afii rs in fubd i t is

fu‘od it i conci t a t i aeris t on i t ru a exp ert i , pofim odum ex

em p le“) fud docu è re , qu an t i fit m u t u a concord ia Principem

i n t er, pop u lum, An t equ am t amen ad Ern efi i lit em à

£ubd it i s m oram prop iùs accedam u s, priirs d ifpi eiend um

e r it , è qu a :pleru-mqu e origine ha d 1fienfiones , p a t ria

$emper fa t a les en afci fo“

lean t ; cum eadem p lerum qu e

P rincip um p ra cipu è , vel frat rum vel pa t ru orum , pa

"

t ru e,

5 8

t ru el1um indoles , u t , n ifi pei'

iim i s incen t or ibu s difcord ia

rum ,au t m al ignis q u rron ibu s, a gre in d ifcordias , au t

bell icas in im ie i t ias prorumpan t .

Prim aria fu nefiiflim ì d i ii id i i incent iva t t tnc t empo

r is ù t arb i t ror , fu è re fa p iù s quam decere t, arb i t rium

a ccep t um à fubd it is , t um n im iùm facilehab it a fides m a

l è, fi&è confialen t ib u s, t um e t iam qu odm axim um ,

’

n umqu am p en it u s ext in&i , (ed vel indu lgent ià , vel focor

d iafop it i t an tum g lifcen t is d ifcordia cine res. Unde dein

exfurrexi t fa t alis i lla belli dom efi ici fiamm a , qu a Prim i-L

p es int er fe , popu lum eum Principibu s pd i im è collifit ,

murud damné t up t i mu t u i amori s vincùi j;

Ernefiu s Joannis filiu s pa t ris , & pa t ruorum pener

in omnibu s iort em t u li t idem expert u s ab îagna t 1s'

, à zP‘

t d —l

ceriba s , à fub di t iss . ]oann es , ù t d iéi u‘

rn, Ernefi

‘

i t p a'

—Î

t er, ,frat re s habu i t S t ephanum , Frider—im m ; Hi t resj

i n t er d iverfas n a t u ra douesm ira“

u n ione per‘

qu indecim an…

nos. Boj cam rexè re, adeò m u t uo int er Principes , rubi:

d i t os am ore, u t fubd i t i obfequ iò , fid e , a m u lapenfm;

P rincipum cu ras , quéis Bo j c:am . for t i t er , rpromidè , ac clea

m en t er gubernaban t . S t ephani .Gen iu s ,Mart ia qua ques

ip i .

2 60

C ranz iu s nomi navi t ÎITIPCH_] vi t ricum : Theo

dorien s N iem iu s Jmpor ij d ifiì p at orem … Tacco alios.

Pollqu am Bo;e is Du crbu s :m ul t a s P rovinci as ( unp ifî îm è

adem i t , u t p er fa s ,—ne€a s a u&am

,p ot en t iam filio ad

om nia fceleran a t o. relinqu eret , hic t am era ille ell , qu iALI

gu ll ze Gen t i Boj cx t am enormem per t ot feecu la in ju riam,

avu lfo e t iam Ele&ora t u , infer—t e au lu s fit Su cceflì t Pa t ri

i niquo fi liu s peflìm u s \‘6’encesha u s a lt er C aligu la n ifi ex

pe lfim is &ipa t onbu s et iam p ejor, quorum u nu s e ra t car

n ifex, ej u s la t er i a il ì du u s com es, al t erMoî ofi ì i s ferociifi

m u s do8: u s la cera t e den t ibu s qu em cun qu e herusm on

ll i‘

éìfìè t d vgi t à C hronicon m agnum Be lgicum«refer t

, pri

m am Wencesla i conj ugem Joannam Reginam a b hoc

Mololî'

o fu iHe d ifce rp t am d ebu it qu c S… JoannesNepom u

c”

enu s bu ie t yranno Martyr i;palm am . Deceb a t nempe z

feroeem be lt iam n on a li u d ,«n ifi b e ll

’

iae (at e ll it ium , De ii

Io non Im per ium m o’

do, fed ipfa Bohem ia ardm t ibu svo

t i s repet î i t p ulchr a illa verb a He rcul is Tymnrmm ì ycum :

a’

dmort em e Xpofcen t is a pud Senecam ;

U t imzm am orem d ) i t léfm ag/i Di l .?

2 6 1

Exhorrefcan t Reges has im preca fiones.

R edeo a d propofit um . 1mfolefcehan t civi t a t esOp i

bu s , l ibert at i s a ccd î ìone I um idae Helve t iorum ex

emplò n on t am odii î e P ri nc ip es , qu am eos e t iam arm is ,

ap ert oMart e a ufae lun t laceflere . Tr ig in t a t res u rbes

Su eviae»b el li a c foederi s focias accepére e t iam Rhenan as,

Mogun t iam , Argen t inam , Worm a t iam , Sp iram ,Fran

rc‘

ofurt um, Hagenoam ,

We ifî enbu rgum ac u l t imoR a ‘

fi sbonam . Hi s n e deefle t An t efignanu S , 101u s è Pr inci

p ib u s (qu od vix aufim d icere ) a ecefi ì t Arch i - Ep ifcopu 3

S alisb u rgeufisPu echaim iu s, Pr incip um fa&io exaugurio

Leon ina d i&a eli , quo pot en t iam i llorum fed i t iofx civi

ra t es exp avefceren t , &experiren t u r. Mu lt a , m agna

hoc ìn bello egére , pa li i fu nt Pr incipesBoii. In t era at

p lurim ùm , P ilegrinum à part ibu s abdu cere , vel eo fanio

r ib u s con i i li is cum Princip ibu s reconcilia t o, con ju ra t is Ci a

vi t a t ibu s p acem con cord iam procu rare. Joannesm i t iora &mper fovens P i legrinum invi t avi t ad colloqu i

U u u um ;

2 62

nm; Fridericu s’

fupervenicns, cap t ivurn det rufî'

t in Mona

fi erium R ot t enhaslacenfe. Belli jì re qu od fact um , civi

t at es inju riam , a t qu e e am in t erpret aban t u r qu a e t iam

b ello Boij s Du cib u s ì nferendo fufiì ceret . In t er im Pride

r ic i p ru den s fu it confilium ,

*

cum «i n fed it ion ibu s omn i s

m ora p ern iciofa , fub la t oDu ce ,reb ellionesfuppriman

t ut in p art u . Deceba t P 11egrinum in t er Mon aî t icze p ic

t a t is exerci t ia r em in ifci …Ep ifcopum l ì: effe , non m i lit em ,

f

oves pafcere , non cum lup is u lu lare , p edum tr afil at e,

non glad ium . (Lu a: t um fa&a fu ére à regu lis Ecclefiafizb

eorum om n ino ah ioma Sed is p au lò_pòfi è cu fiod ia em i£

'

fus caufa fu i t u t civit a t e s cum a u&iore e xerci

ren t ur , , quam an t è au den t iùs praecipu‘

e u b i et iam W en

ceslaum , prom ifsi 5 a uxili is ha l mè r e am ic um , cu i in eo

lb lo ot ium di ipliceb a t , ignavia ,u b i invi t è defe s m a lum

agere non pot u i t . Lafi i sm u t u a clade ,comm uni ex;

c id io p ar t ibu s Friderrcu s denuo ea qu a p ollebar , p w:

d en t iéì u t rim qu e con—fu lt u m p u t avi t , fi in colloqu ium Cse

£aris a dm ifî u s Wen ceslau rn à c ivico fcedere avu lfum

a d Leon inam fa&i onem adduceret quod preefi irir

p rom ifsà Ca fari u t riu squ e p art is benevolen t ià ex reddit a

Im pe

2 66

b u s?obviam t u rm îì m eliori s fexu s h ab it u ad m aerorem

com pofit o, Hwe adAnnal es rem :t t o Ecum non Hi lt on;

«cum, in eo t am en Po'

ht i cum agam a d eren do , p raevale«

r e plerumqu e c lem eia t iam ne c fem pe r i d P rincip ib us oon ,

ven ien t iu s au t u t iliu s elle a ger e , quod polli'

rn t ex t em 1n i£

c en t ia ofi“

enfx , vind iél a , au t pu ni t ione a cerb i‘

or e r efr i

care vu lnu s, vix p afTurum de in”

manummedi cam ; n em p e

amor m u t u u s int er Principem , £i ibd it os fem el ext in

&a s , far'

ò revivifci t , vix umqu am . V ul nera q uod iu t iù s

u lcu s fa cia n t , «eò d ifiì ciliùs cu ran t u r, Cav—cu du m au t cu

ran do prot inu s , a u t fecan do , ne p u t refian t . C@o in ca ;

_fl.l Chyru rgum expert um ag a t Pr inceps , n equ id violen t um

\eysg fi

lii él t , u n i inglo rium , a l t eri exit iale . Hinoopt im eSe

n eca P a rcend z zm q/ì et ia m z'

mpm éand z'

s ez'

oi éwg,

ne uhm , qy àm neagflè z t , m az da»: Dixi fup er1u s ,

P rincipem agere chyru_

rgum : hu nc n equ e…m orb i lenonem

Cup i0 , n equ e carnificem . Revert or ad t hefin . P 1fca t oti

i&u s fap i t , Hoc equ idem fperaba t ur de Monacenfibu s‘

,

—Ì I OV1°

2 69r iam Vindicare , u t i oppor t unum it a fas , l ici t um [ibi

arbit ret u r. I n his enim Minifi ris fazpè ex uni ca inju ria t e

pent ina n afci‘

t u r , fed pert inaciùs h aeret omn ium benefi

ciornna obl ivio… Eit qu e in m u lt is h oc «m a lum a deò p er

.

‘

t imax u t om n ia’don a t ivn , c lie n t elas , honores p ot en

t iam , alia for t u na a dm in icu la , d um vel in u n ico n e

got io“

fe negle&os , au t in confui to 5 viden t , exh a c u n ica

i njuria »(qu a: t amen n u lla efi ) p ronihi lo habeant , & , quod

;«ì n Principem vivum agere non funt au i i , mort u o i ll u dan t

rdi6t eri is, Er neft u s u t rum que capert u5 poli fa t um ,p at ris,

ì nfolen t iam M in iiir i qu i p a t ru o, Du ci ln golil adien fi8t e

phano i n t er pr im os e rat , dum nec fat is p u nivi t , n imi

um , lacefî i vi t acriùs. Ea n em pe ofienfarum huj u sm odi

con d i t io efi e folet , u t illarum vel omn is fi t d iffimu la t io,

ve l e avind i&a , qu a u l te riorem non a dm it t at a la offenfo.

.JEgr è j am d iu t u lera t Ernefi u s , Warmundc P ien

z enavio opp ignorat am fu ifiè Kiz b ichelarn a grius vidi t

hanc m u t a t arn Opim iore , nob ili fcilicet Oppido Rut en

b ergenfi. Eò vent um , u t Ernelt u s hanc P rincipat fis im

m inu t ionem Warmnndo improbaret a cer‘

b iùs , h ic (ud ine

ret audaciùs. Impot ens omn is infolen t iaeEm ei’ci anim u s,

2 7 0»

n a t u sLeoBojcu s«debellare fuperb oè

compefcu i t gladio Tau cia t ò Warmundò , cu ju s vu lneris

m edela Ernefto frat ri'

W i lhélmo p lu"

s damn i , q u am

l anfo 8d lorisa t t ùli t . Su fci t a t u'

s:

S t ephanu s'

conî

filiò W ar

m undi tu t Monach ium Bojcae lì irp is …Met r0pol im

=

ext infiio fra t re ,

'

fuprem am rot ins Boica: DomfisMa jefi a

t em iam t ibi deb'

i t am occupa re'

t . Facile in affenlum ru it,

"

t um infi igan t dLu dovic0“

fil io , jam p"

rius W ii

heltn ò infenfo , t um fuca t o n ovas p ofleffion is jure , q u od

—Warmundus im i ris m odis aequerdext rè p raet exere , q u am

verfipellem «fuam n equ i t iam«con t egere c alleba t , prob è

*

gu aru s n ih il e li e va lidiu 3 ad conc'

i t andos in m u t u a—rn p er;

n ic'

i è m vel ?ra’

t res , vel agna tos , q uos perd i tum ire cup is

quam ?confi lium e orum qu i ,*cum m a ri im è fallun t id

a‘

gun t , u t°

boni videan t u r. Wa rm u nd i dol-ò in fed it ionetfi

p elle&iMonacenfes clam .in verba S t ephan i j uràrun t'

u i

que adeò u t p er t riennium p rot ra tt a confp ira t ione, Lu

'dovic'

u s t andem Mon acenfium op e Ernell um cum fra t re

Monach io expu leri t . Magna fu i t Bruai o injuria ex am

b i t ione p a t ru i S t ephan i , m ajor ex p erfidia fubdi‘

t 0’

rum ,

quos ordin ibu s convoca t is Joannes Pa t erErnefi i, dum

z …7 2 :.

p ec0avit Caecinna , q ui proximartxqu am qu e t ulp am,ian

t equ am poeni t eret , u lt um iba t . I n t erea, pert inacior Pro

vinci a lium Monacenfium .p ervicacia fed it ion is ,p a t ron os

ex ipl‘

a ÎAuflzria a ccivi t , eorum n on van è fu l t a fubfidiò, qui

Du cibu s Boij slja rn .p rius m inù s a dd i&i'

facileom nem fa

&ionem robor aren t . ì ’rxvalu it d em um cau fx …ju i’ri t ia ,

fui t qu e denuo\confit m at a

L]udiciò Rup ert i P a la t in i Sep

t emvifi , qu em d ein Imp erat orem videb im u s ) Eber

hard i Wirt embergenfìs , Erneit o, &Wi lhelmo p art ij P rin °

C aveban t (P rincipes'

cau l'

ae arb i t ri , =

u t riqu e p art i

fumm à pru den t ia &quani fiai t a t e , i t a , u t Regia P r inci

pum fedes in lequ elt rem du&a,Conrado@rei iìng io ea le

g e comm ifl”

a*fu eri t z excideret eo p ignore P rincep s ,

*

quì

ab arb i t rorum I en t en t ia r efì lire t *Comm en davi tp raeal iis

J°reifingium fumma r erum experi en t ia , r aram orum , vi

‘

t aequ e in t egri t as , Nat aliam ip lend0r , qu éis‘

nom in ihus

Tacil‘

e m ajorem in t er li t igan t es P rincip es fid u ciam , int er

a lios au t horit at em m eru i t , 0 p tah dum t am en fu ifl”

et, u t ,

qu a pru den t ia cau t um erat levandae Principum difcord ia ,

cà et i am provifum fu ilTet fedand is rebellium t um u l t ibu s

2 7 3

q u i ex du&a p amaz m er i t®mora infole‘

txt iores , Pfaffenho

viò,Ducibu s fid6, vi occup at ò,‘

Princip es 1)pa ciéragen=

Neicio, an Provinciahbu s m inore ven ix °

creverit‘

vin=

cu lu rn fce leri s, an m agn is L u dovici Ingolf’cad ieni i s pro

m i[î i s , qu i t am en p au lò poi’t clien t es(nos p rius tribu toe

mun&os vi&òrum arb i t rio i eliqu i t . At haec p aî î ìm ei l:

b ellor um c ivil ium cat ai t rophe ,

‘

u t elapfo fedi t ion i s incen

t ore in popu lum r ecidat omn is m ali labes . Approp in .

quan t in t erea Mon adhio Ernefi i Wilhelm i frat rum ,

=

ac

Henrici p a t ru eiis ca piae quae vindicarerrt in juriam

domi t a fedi t iOne, priit inam Du cibu s r d i auraren t poffem-

o.

nem . P r è val u i t in pl ebe , quas m i t ius tu reb at ,'

v‘

el nec

d um omnis in Pr incipes fnos ext in&u s amor , vel m etu'

s

fu pplici i . Nunqu am en im a d con t uma ciam p a'

ri co‘

n l’

en

fu m u lt it u d0 pr0rump it , (ed inci t ant u'

i' à pà rtc is

‘

q ui“

vi.

t‘

i0‘

rum , fcelerùm qu e impuni t at em fperan t ,‘

peccare cum

“

plurim is. Vifi s in vi cino fignis Damm“

por t a S chiii'

erà

na à plebe dej ici t ù ‘

r recept î squ e Dù cibu s , Ern efto

Wilhelm o red i t Monach ium ad legi t imam d om inano.

nem . Caufa"

nu nc agi t ur The fis m eas qu an tum…fib i t i

m eant

])LZMCOS‘

pu ma Idem fa t i-um a b Ernelt o

fra t re. Denot am capi t ibu s ì i t arum j u li it iè , .ea”

m od

dera t ìone in'

ipfo r igore _j u it it iae u t n ec d uos q u i fc

fupplicio fubdu>t erun t u lt eriùs inqu ir’

i , n ec, caeforum no

m ina 1n Annalibu s*

referr‘

i p a'

i l ì fim.

'

Sa t ìs era t Prin cipi

b u s’

p acàffe rebellium amimos , m e t àmqu e reduxi î iè, qu ì

fubdi t os d ecet‘

; odium verò , omn ium m alorum incent i

vum , nequ e in fe erga fubdi t 0 5 enafci volu erunt , necà fub

d i t is pa t i ; inde non t am confirm a t a jura municip alia ,

,quam m agn i s imm uni t a t ibu s au&a ipsa_qu eRespublica‘

m agni s clad ibu s ac damni s b elli a t t ri t -a i p m nis fubfidi i

fola t iò fubleva t a efi , u t m eri t ò d ein amaren t ur «t eneriùs,

qu i od iiTe ,et iam cum d eb t:ren t , _nolu éreu Tan t i efi

,

t errup t am et iam m u t uam redint egrare—eoneordî àm ;

“cùm

fine

(2 ) Veget . l. 4.

2 7 6

€07’d i dà Q1ibù‘

s‘

addo eos,°

qu i vel per.vafrit iem ,veipem

amb i t ionem Pr incipum am orem avellun t à p '

opu lo,& qu iè ,

bu s vefanum i llud principiump rzeplacet OJÈ TÌM ,W

rimez ini , Nd n’

leve, au t vanummon’

i t um’

eiì :

2 79

ficî îci conveniat . Nc in eundem fcopu lum impingamu 3,

non vaft um i llud esconom iaecorpus fimu l fed i t a per par

t es aggrediamuî , u t ex unaqu aque pu lcbri t udine’

m ea u t i «

l it a t e eruamu3 , qua doceamm , illins praecept a m axin'

1 è.

probari ab eXperient ia , nu llùmqu e Principem meliorem ,

Opu lent îorem ac pe t ent iorem aecom mum , qu àm qu i

bono publico prius , dein fib i —confiflmm cup i t . Nam

fun t ha duaevirt u t es fibi m iro ordine adeò inne‘

xae , u t bò =

num publicum fempef bonum Princip is fincefa fide am

ple&a’

t ur’

ec’

0n t f3“

priva t um bonum ?rin è ip is , fi à cu ra

boni communis recedi t , plerumqu e Îcpa'

ra t ionem hanc

exifiò Îuò lu at , ac peni t u s t ollab at ur, Quat uorfun t fp è a“biè è &Cbnom iae Regia , Sat rap i

‘

ca , Polit ica , Priva t a.

Sìfigu laepet unt fuam eXp lica t ionem , quam opt arém è me

reddi pofiì: ad'

eò d ignam Î’rinc

'

ipe , qu àm fru&uofam .

fE® fiò iî l i38 Regia proven t us in quat uor d ividun t ur

fpec:ies. Prima nu r'

î’

m î a verfa t ur circa monet am : fè cum

,dacirca import at a t ert ia circa export at 3 , qu art a circa

Confi at ab omn i avo j u s eu dendi monet am ci fu

li compet ere qu i in Republi ca fummum t enct imperium“

,

Aa a a z

2 80

effe pot eilat em Majefi at i adfcrip t am in ter Regalia

Regum a c P rincip um rela t am non t am en ju re pofit i

vo fed Gent ium . Eft qu idem ipfa m at eria p rivat is in u fu

prom i&uo , qu ivis liberi: au rum argen t um , caet eréqu c

m eta lla in comm ercio pofi i det , permu t -a t 1 pret iùmqu e

ipfì im ponere pot e iì pro lab i t a , Verum im preffo (em e!

numm is cat a&cre Princip is , pret ium privat orum a rbi t ri

um , volun t a t em t ranfcendib u t i eu denda i t a

asfi im andx monet ae ju s Regium eil . Nec en im numm u s

m comm ercio priva t orum t amquam m alfa m a t eriae asil i

m a t u t , fed refpe&u ind ica t ur:e qua t enu s numm u s eil , u t

inde faciliora reddan t ur comm ercia. Is ipfe commercio

rum'

finis ex quo aeconom iae regiae fru&u s t p lurim ù 1‘

n

defum i t ur , i llu d fpeciali t er comm enda t , Regisqu e ac fub=

d it orum m amm e 1n t erefi ,u t numm u s ille fit j ufi u s , ae

'

qu ab ilem con t inea t a t qu e perpet u am in fu is fp eciebu s

—

qu ari t i t a t em ,i t a ,

u t n ec m at erial , n ec pendere , fed folo

car'

aét ere d ifferat m onet a. Defeél uofum fan‘

e argumen.

t um eil eorum , qu i m one t as Provinciales pendere ,

m at eriaà vicinorum'

Principum monet i s'

d ifed rdes, in pub*

l icum commod ‘

e fpargendas pu t an t dum int er fnos t an

t um

2 83

que exmu t u i commercu fubfî dio. Exhoc ipf0 comm er

cio prima , quafi pot ior u t i li t as obvenir fubd it is ; fed

fru&a s e ti am nonmodicu s in Principem redundet mecer

iì: eft ;*

qu i folu s omnium incolum it a t em , penefingu

lorum u t ili t at em Cu t a t ;… 1m ò qu em , u t debi t a Maj ell a t i

fuse pom pa confervet ur , _m a jores t um in pra l“

en3 , t um in

cafu s quoscunqu e neCeffarii fump t us fa t igant ; u t proin ea

comm erciorum condi t io effe debeà t , qu a Princep s anguo

ft iarum fu arum fola t ia exve&igalibu s qu aerere , ext ra s

ordinanò eorum auxiliò — j uvar1 pofî i t . Confiderafi duni

in prim is occurrit , à qu ibu s , exqu ibu s m ercibu s‘

veél i

gal exigere non liceat t an tum (ed conven ia t ? deirl

qu id , qu an t um ub i locorum folvendum fit caa

vendum fedu lò —ne an t iqu a in t ervicinas regiones fl a t u t a ,

t ot ann is ferva t a m u t u ò pa&a invert ant ur névePrin

cops d um nov‘

um infl i t u i t t elonìum alt eriu s ju ra vio«

let , fuxcj ue pot e lla t is fimbrias la t iùs ext enda t ; m axime

au t em id femper curandum u t Reipublicx , acbono com

mu n i ea obven ian t em olum en t a , qu ae ob provent u 3 ve.

&igalium Reges , ac Principes praeflare t enen t u r qu alia.

(un t fecuri t as t ranfeun t ium confervat io viarum qu a-a

Bb b b rum

Q1art x claii i s efi comm ercium lenonum jam da -v

d um ,conft i t u t iom Juft in ian i fub lat um , it a , u t de ve&iga

- r

li m ere t ricio nul la am phù s fi tmen t io. . (Lu‘

ae ve&iga li um;

eadem & t ribu t orum efi ra t io. (z ) 7 775 2117477?pret ium

Wczà“

èfÀ Earnnem pe ob cadfam Princip ibu s fubd i t i

t ribu t a exfolvun t u t à qu ibu scùnqu è hoft ibus t u t i ,

imm u nes in pace res dom efi icas cu rare pofi in t . Ne véî"

rò Princep s ipfe fubd i t is gravior per t ribu t a n im ia incum

ba t , t res i llas t ribu t i , u t j uflum , a quùmqu e fit , condi t io

n es femper cord i habea t : Pot eft a t em ,C anfam , Pro

port ionem . Pot efl as penes Principem fuprem um efi .

C at ifa ex neéefi i t a t e pub lica . Prepor t io fi t ribu t um re

fpondet facu lta t ibu s. (3) Ha? a a’z'

mplet i s cond i t ion i

éw nemoà t r ibuni exemp t umfi fa t a l . Cg]?

a t um vcrò fib i t im ere debean t t ribu t i novi fu afores

au thorésqu e pa t et ex rela t a ab Erafm o fu nefla illiu s hi

flor ia , qu 1 au t hor novi t ribu t i Parifi is in cloaca fori fru

m en t arii aliis in exemp lum , t rif‘

t e fibi fep u lchrum fi a t u i t :

P a t e,t

2 ) Oro/Î4« 41 f . (3) da Sa la : tm c? 14. J; ,

[d i . l a. (4) 5 1 wr . 5 .de leg .

2 3 7

Patet et iam ex lege Ju lia , è ]u re Canon ico , p er qu od

w mm u n ione Chrifi iana carere j ubet ur , qu isqu is nova s

p edag iorum e;ra&iones infi i t u eri t .

Deda&i s, j am t ribu s aeconom iae Regia p ar t ib u s

qu arram , qu ae fum p t u s a t t ing i t , cò breviùs p erfiringam

quod1fii ciliùs in i isdem m odu s à qu oqu 3m , n ii i ab…

ipfo

Rege , au t Principe prxfcrib i pot eri t . Majeft as , g loria

fi at ùsquc Regum , au t Princip um e am aeconom iam pen i

t u s exclu di t , qu a p riva t u s dom um fu am regit , fam ili

em . Om nes , fing u li ej u s gau den t m u n ificen t ià, cu ju sim perio om nes fubefle gefl i un t , in cu ju s zerarium ipfì u s

1mu nificen t iae fru&u s plerum qu e om nes , d iverfo licet t ra

m i t e, non u no t am en t em pore redeu n t . Veniu n t ab Oce

ano omnes aqu ae , redeu n t ad0 ceanum. Gloriofi Prin

cipes m unera dan t civibu s fed à civibu s reverfu ra. Di

t areRegum efi non d i t efi ere. Eorum fron t ibu s

in’

1preflu s Mauefi a t is fuprem ze cara&ct , facili t a t i s a dmo

net , beneficen t iae t am à ficci t a t e, ac fordibu s P ur

pu ram qu am ab inop ia , m endici t a t e fej ungi t . 5)

Demp i a praa éga l i i a t epopu la n ihi l M i l iu s i i i/i i !

C C CC

(5) Sa rerb. 41 .

Î

ì Zld i c€i ? Haec Au gu ftoMoscenais. Haec P rine1p1 (uo

omnis fidelis fub di t u s. i li a d adhu c hic annmafl velim

'

vQ1a de jure Colle&arum d i&a , ea e t iam d e ju re

Mineralium obferVan da «fun t . Magnum fi non m axi

m um. aeconom iae Sa t rap icm in cremm t um exm in eralibu 5

venit , fiqu a in Regione abfcond i t os m et allorum t hefa u ros

S uperi indu fì rimhum anae —con cei ferin t . Au ri , a rgen t ique

fod in as’

Regalia effe Regum Principum p a t et ex con

fi it u t ione Henric i IV. Impera toris qu od dein in aureaBul «

la l a t iùs confirm a tu rn efi t i t .9 .. Pefi im è in ferun t i j , qu i

in con t rariam abeunt fen t en t i am , Venas au ri argen t iqu e

numeranda s effe int er b ona , qua dom inò carent , au t pet

m it t endas dom ino fu nd i , in qu o eru u n t u r ; cum , qu oad

primum venae ub icunqu e inven t a , fifco Regio cedan t

Dd d d 2

(7 ) Dominic. À ramdm in È u li a aurea ,

2 92

quoad fecundum ,ju ri , ae leg ibu s abandè fat isfaét um

fi t , fi exinven t is priva t o in locofod inis Reg i a_c Prin

cip i'acqu ifit is t anqu amRegn i bon is invent ori aliqu a pars,

fundi a liqu a por t io configna t u r, Et qu idem

faci liùl

s , j u fi iùs ag i t Princep s ad pub lica fufl inenda one?

t amaxim î s im pens1s onera t u s , fi ex bon is fubd i t orum

t am en t alia fun t m ineralia ) fib i‘

confu li t , qu am per Colle,

&as , t ribu t a , m aximedum vix a lia s, quam ipfe P rin

cep s prxfl and is fum p t ibu s fufiìciat , quos in eru endis m e,

t allis im pendi neceffum eil , d um faep è: needum fa t is con

fiat , quan t um , qu a léve fi t , faep è: e t iam in exigu a quan t i?

t at e t ot am et allivena abfolvi t u t 1-t a , u t prop t er incert am

proven t u um fpem in t er p riva t orum bona vena: m et a llicaz

vixcompu t a t i q u eant . Int erea cer tum g li p lurim ùm in;

t erefi'

e, u t p ead invent ori eximia m ercede , ,

ferva t éì ex,

a&è £Omrfl&uum fide , fubdi t or um indufh ia ad invei t i .

gandos m et allorum t hefaurog exci tet tn: .cùm'

penè fidern

omnem expedat , t ot , ac t an t asmo.nt ium vafi i t at es adeò

fi eriles , fine u llo Comm odo Bojarise appofit asclî e, qu a

les h odie afp icim u s t enu i , vixullò p a t ria increm ent ò.

Pl inima s effe venas , qu ae negligun t ur, .pa tct exareni s eu

reis.

nq;

msm peneignoramu s i n noit ra pat ria ob nimiam dift artì

t iarn ab empori is mari t im is habet t amen ipfaBava

ria naviga t ione non mod icas d ivi t ias , ubifecundòOcnò

ial in d iverfis falin is co&um in eonfinia Auftria: d imi t t it ;

adversò dein Danub iò in u lt eriores Imperii Provincias

idem reducir , magnà Principi s , pat riae emolumemò‘.

“

Olim res rara , nunc in promp t u , unde celebre commer…

eium cum Su evis , Rhet is Franconibu s , Helvet i is, a liis

queRhenoconfinibus, magnùmque Ve&igel, m aju s t amen,

i i confenefceret , qu ibu sadolevi t , legum increment is, Sea

cundam , quaeefi faenerat io, Albert i P ij pa t erna cu ra è fin ibus

nofiris peneejeci t'

, depu lsî s exomn i civi t at e &Provind a

]udaeis. Opt andum t amen foret , eam improbari ab om

n ibu s eadem Religione in fecret o qu aiofl ent at ur in pub.

lico. Cert e coh ib i t am ufurar‘

iorum licent iam debet qua ..

Vis Provincia vigi lan t ix, ac j ufl it iee Regis , Principis fu i,Officii Principum , ialu t ìs Reipublicae efi , impedire la

t rocin îa ,rapinas , furt a , calumnias , t ribt malium inju

rias. Et furt a u furarum inhpunè abeant ? Roman i fum è

rat orem gravins 1 quam fu‘

rem punichant , hoc in dup lum,

illo in quadruplum conda n na to. Sànè hacmulti s ,

Ec c c 2 hdc

PARS SECUNDA.

POLITICO HISTORICA

N t iquae moribu s fxcu li obf01et 3

nes Princip is cu rase

cogi t a t iohes ft u'

dia ad ;popu li fa

lu t em u t ili t at em u t Arifi 0

t eles eum Regem tyranrm _qu i omn ia ad fu i pri

va t am , n ihi l ad popu li u t ili t at em referrcfa t agit . Invì

.

fu s

Temper…. Princep s e i t fu is-

cu ju s ornamen t i ! ad pomp am

rem ; Haec princip al i t er fpe&a t a

d paren t es in liberos

m agis t am en a d hberos erga paren t es qu ibu s ab ipf9‘Di

vino oracu lo ex p iet a t e vi t ae lori g

'

aevi t as ell it ipu la ta,prae

roga t ivà (ped ali dum n u lli a li;vi

-r t u t r i n hac vi t a (num de:

t erm rna t um praem ium d ivin i t u s afmexum fc iam u s , it a , u t

Deu s eam in pu s erga pat en t e3 l ib eris duplici m ercede, hu

ju s , alt eriu s vi t ae pan celerit a t e rem u nerari , qua pu

n ire im p ios it a t ueri t . Hu ic t ert i lam add i t (‘

i )Divu sTho

m a s p iet a t ern in pa t riam , qu ae proxim‘

e fpcél a t ad bonosl

P rincipes erga fubd i t os .

Fu ére qu idem in t er priva t os fa€td a liquò praeclaa

rò ex am ore in pa t rram immort ales. Gra ci s adagium ell :

Min e inMa ca r iam. Q10 revivifcere cup iun t m e

m oriam i ll i u sMacariae qu a: fpon t'

anéa m ort isviél im a , ac

fic adim ple t ò oracu lò , At hen ienl ibu s con t ra Euryflheum

inl ignem vi&oriafn ob t inu i t , d igna Hercu lis filia , d igna ,

cu ju s t um u lum At hen ienfes cò u fqu e fioribu s , coronis

deco=

i ) Secund.ìfi z z md.e a r t ,

3 07

decorariu t , u t mde illud adag1um int er illos Velur con t i

nu um exem p lung ,arnoris in p a t riam perm aneret , a lios

qu e ad;par emvirt ut is g lor iam invi t aret . »Not u s elt sHo

ta“

t iu s Cod es in pon t e fub licio pro»

pa t ria folus depug

man s. Irru ens in u rb em Barb arorum agmen ill€ f01u s.adi

Por t am dixìfl"

es aeneam hoihbu s obil an

t em , con t ra om n ia t ela aheneam , n il i ocu lò laelì i s , da

ìeé‘co à t ergo pon t e in am u em prze ceps in li t t u s a

d fuos

ena t àfiet . Exvu lm re lufcu s plu svid it qu am priùs, n em

p e nom en fu um Rom anor'

um Fa ll is glor ioseinfcu lp t’

u rrì .

.Ult roneo fa l t a d e pon t e …in fub j e&um fium en defiliens in

.fa fi igium Cap i t ohj infilii t , ub i fla t u a illiu s poll eris in ex

:em p lum profi i t i t n ihil non au dendum pro pa t ria. Tri

gem in i Rom anorum Hora t ii tot idémque Albanorum

pacem in t er Rom anos Albanòsqu e ac pa t riae imperium

%onciliàrun t ; cum fingu los virt u t e in part iam $ qu ales

fort una pro deb i t o rem unerari fepofle ipfa dub i t at et , unum

t an tum in fim u la t a fuga At hlet am vi&orem fup erefle vo«

lu'

it , qu et om an i coron arent poll qu am fingu lis om n i

um adm ira t ione , ac communi elogio paren t àii en t . P ro=

videfa€lum à fa t is u t unu s viva voce concives poflee

Hh h h 2 ros

3 120

régul a ingen t i'divort

’

ioab irè t'

…« Nonfi ne i dedeeo'

re:afper

nari gen t is , ao aiugufi ae fam ilia a u grrrm t a , qu a: per ign a

viam legi t im i hmredi s bim pu n‘

emfùr1ì ant u r ab glio.. Corri

m i fl ìîm P rineip i àDe‘m in iuos rdvom in iu rri ies

'

riger e a rt om é

ri èmomn i , …a lici t.u in —

;m odo , r eb us'

fiais a ccemdnem

procu rer airi jurioft i in pflpat i rt an t um

“deej è m emulun rip séì

neglefi um =è Xprobra t 1t e j u fh t i àn r

caElò“=fubjacedtg —ut quì hod ici a l ien am «pb t en t iîar

’

n,fibi n it

m iùfir@u aìat ùrt i vic inam n eglig i t , vel? , eùm‘

ìpofi i t flrdh

impedit , cras«fit am om n inò nul lam , an t iprecari am rexlpes

t j a’

t ur . Non femperxe andem e t iam inneragnat”osoond =

murari indolem p ac ificam . Inhia t e om n ibu s , qu ì :firb i t ò

—au ét u s plu rib u s ,—

a lierra iniqu è o dcu p a t a néc im probari vi

<d eb ,

*

nec vind icari… S a p è fu ccedere noxiae len it a t i con

t emp t um b u ie a pprel iionem u;it a , u t , - qu i a ma no in

rem c<>mm u nem fub li di um (peravert rt , ;eog a t ur provolv,i

ip fiu s gen ibu s p rot e&ioni im pet randee.fl Confu iemdum

for t u nae in ca lum j u s comm u ni

bu s an im is , a rm is , m ajor j poit ea per icu lo repet em

dum fi t am en fperandum ,

‘

au6t àhofi is pot en t iaexnoilr is

m anub i is. Tan t um int ereii e popu li , quan t um Princip is ,

novis

3 I

novi s”

lî rbli d iî sa ugerr&rariu tri

m ajoris on è riS ;!p oflquam publ ica neceii i t at i a liun de pro

vifum a.;rHenricu s qéruz in Albert um an imo iEu t u rusfirnpo

fierì1ri î fi t , pat ere exed—

î j uoi

j ammu nc a gi t ,‘u fu rpat a ha:

t a in me fide'

s,

‘

con ll ans m'

Princip es fu 0’

s’

am or, ]u it u rn

in me velt rum c au sae‘

du e m em duram grat iam

7

dae m…r1m : j u s m eum velt rò e t iam peri cu lot u endum pl

t a t i s. Ingrat u s forem fi non candem pro vob i s ,“

adpa

i i i i t ria

tr ia b;ono curam rependerem . Ha&emus de iis a _&um

qu ae in1m eum i

,zm ca qu e g en t is a ugmen t um foren t

quomajor vè fl ra p at eret fides penè eum omn i in juriavez

ft ri commod i ;veftr az , & ,pub licx falu t is. Mearum j am

p ar t ium efi , illa cu rare re xofficioPrincipis , rex am orepa

t erno in pat riam , qua vos neglexiife vide'

o , t um ex afi‘

e

&u procurandx j ufl it i8 , « t um exvindì&a j am laefae .HR

redi t at em pari ju re , irrme , quo inHenricum devolu t am

i n iqu‘

e praercp t a,m juft

‘

ev ind icandam pu t a t i s. Invit ant

m e u lt ro u rbes , oppida , juftòque dom in io fubeffe ma

lunt , quam ufu rpat ori 9 . Necfine Viribu svana (unt fl ud ia

vefira. Arm a , Opes vefi ras… in fubfid ium caufae m eo

fubj ici t is arb i t rio.

*Du lce efi , t ot viroru in , propenfo< in

mea comm oda an imos erlperiri ; iis t am en n e abu rar

e t iam u t i t im eo. Opulen t ior , p0t en t ior u t l im impol

Rerum , vos.ego cgenos , aHl i&òsque efiì ciam aerarium

,mcugpnovis u t com pleam d ivi t iis commu ne exhau r1am,

t ribu t isqu c novis opprim am fubdit os?qu im eam gloriam

meam falu tem procuran t , hos luvem exfcind i , quodfl ;

in bel lis primum vaft ari , fpoliari . i t a , u t a lienam ego

haeredi t at em acc1p i am ,fuaqu isque excida t , liberis veflris

ex

3 9 0

d asos ex comm u ni nob iscum comm ercio inde f to

l erandos pu t an t . Hi plane erronei fu n t Manet idem

,m u t u um o dium m an en t e cau fa . N osC hr i lt um a dora

.m u s cu i i ll i f in d ies fingu los m aied icu n t, quò pejores

cògloriofiores in t er fuos. …Et qu i refi i t u an t fu rt a ,u fura

rum ? Eje&um ,proin è p a t ria noflra Albert i in q3a t riam

p iet ,a t e t u rp ifiìm um hoc genu s hom inum r edea t n un

qu am °

P lu t archu s i nm oral ib u s ali am faci t obfcrva t ionem ,

mere , q popu/a Alber t u s Pi us im ped i t isbelli in'

j u riis, qu aep a t r1x ob nega t am ac j u ll è repe t endam hé

redi t a t em obven ifl en t , e;e&isq ue‘

c pa tria j udx is n ecdum

p ie t at i fu ae fa t isfa&um p u t ab at . In t egram il le fubdit is‘

fu is fecuri t at em p lcném qu è t ranqu illi t a t em procu rare

volu i t , prxft i t i t ; eò t am en difiì ci liù s q uòd il la aet at e

rap ina la t rocin ia p ub lica i n t er equ eflr i3 o rdinis d eco

r a num eraren t u r . Ext irpavi t i lle hos l upos rap aces

cùm nu lli la t ron um parceret , pub licae k cur i t à t i Op t im e

cavi t ,

3 26

ceden t ibu s'

Velis an t enna: i ct u l"

a u nd iqu e i t er non inve

ni t prora. Om n ia confp irarrt a d d eprim endum in im a

p rofund i n a t a t rlc t ot hom inum fepulchru 1n Rcfii t i t om

n ibu s, a rt is fu a: probegu aru sNavarchu s . Dfi ci le i )

geM erperfi exz'

z‘

. Du ae fu n t fi cllze pola res , ad u n iu s

h arum cynofu ram in u n iverfo hu j u s m u nd i pelago n avi

ga t , qu isqu is fe mari comm i t t i t ,

Ven t orum , quorum not i t ia prae a liis necefiaria , no

m ina , fit u s , haec (un t . Ab Orien t e ed fi1bfolan u s, hu ic

focian t u r à folfl it io zefi iva li Caecia s , ab Hyb erno Vu l t u r

nu s fingu li calidi , feren i , & falu bres, Ab Occ iden t e Fa

voniu s , feu Z ephyru s cu i colla t erales à Scp t en t rione Co

rus à Merid ie Aiîricu s omnes ,t empeii uoi i

m ili t ant à dext er};Euron at us , à l&va Libon a t u s , graves

pluvigfi . A8np t en t rione , qu em comj ,t ant u r à‘

deit te'

ri s

Ciria—iu s , à fin iiirisAq’

u ilo , fr igidi , i& ficoi in

n ivofi, grand im fi… Haemd e re n au t ica .

Non abl imilia d e cond i t ione eu j u sci mqu e hor'

n irris,

pm ipu‘

e veroRegum Principum . Duae t cn t a t ionum

ip e

(1) Vel/aim .

?Îd

fini i amore ft ùpi di oculos habent ,non vi den t auf

—

esi

habent , non au d iun t . l lli fib ime t u b iqu e indu lgen t es

perpereun gr a t ificante s , q uod ipfi agunt folùm vident ,'

làùdàn tqu e u t op t im um obverfis , m a‘

lignan tib u s ocu

li s i n a liena refpi ciun t aéra i niqu i , m alevoli ju d ices

dam nant l au dandai in al ii s , fib i app'

lau du n t 111 vi t iis , oc

cèeca t i circa occaeca t um . Nempe fam iliarenob is efi , om

nia nob is rem i t t ere n ih il aliis. Hi fu rd is au r1b u s fam i

Bari um , benevolorum m oni t a excip iu nt , qu an tum

eos al i i de vi t an d is , vel corrigen dis vì t iis dehor’

t en t ur , no

l’

unt à confirm a t o lem'

el in t er fe prOpofit o reced ere , pei

t ìnaces ca pri prrna pu , ex qu'

o agunt , donecobfiina‘

t um

fu i am orem Tuo lu an t in t eri t u .

Om n ium facillim um cit , Te ipTum decipere.

'

Sibi

qu isqu e perfu adet id op t im um quod cup i t . Res t am en

non it a fe h aben t . Abl’t rahun t à re&o divi t iae , honore s ,pò t en t 1a , ca

'

t era qu ae Op inione riofi ra lunt chara , pre .

t ìò fuov1lia ; n ihil hab en t ‘

ìfi a m agn i‘

ficum u t a

‘

iÎe&u s *

anim i pru den t i s in le t rah an t ; d ecip iu n t u r in ha c proch

ves, am ore (u i pot iùs fa t u i , quam rerum pret iò , exul t an

t es de nihilo , qu al i m agnum'

adep t i .3Magri a p roîp eri t as

336

Tu n t om ni a. Ferre haec d id icit in ju riam , non infert e

fponfion ibu s p au per , reru m dives , ub iqu e len is , fuavi s,’

n u llib i violen t a , & n u nqu am . Hab es hic duoruîn vent o

rum d uos d iverfos m o t u s d iverfa d uo hòm in ìs t empera

m en t a , l i verè’

a l zà (4)

His a lî e&ibu s fucced i t a lia s , qu i faep ifl i_m _è , ub i dom ina;

J

t um u fu rpa t , n avim fubvert i t . An im ì hum an ivela am or

exp lica t , dila t éj:qu e , coht rahit od ium , (p es erigit , d ej icit

t imò1 ira confu ndi t om n ia , fecu n dùni illud Virgili i :

«Variis, faep è e t iam leiz ioribu s è xma ifli sm fnrorempsoru n”

13

pun im a’z'

ej u s qu i vi det u r laz/j è z'

nj u r i a . Hu i‘

é

i1'

1fifl am ù s.- î Ira: Îriplicis fiàat ei° è lî 1n j uria ,

“haec filia

P arvî penfion is feu"’defpeéì u s A

‘

cùt a t irò , exlevi

(f ugi t cau ta ; am ara inj u rian i illat àin“fiù diò sè ret inet

qu o

<4> a c.nfc. f . Cs)

p at u r , incub at t :rafi iflì mu s oblivion is ae'

r , li gnum evidcns

p arvipenfionis, u t P lau t u s a i t MOS efi , cfil z'

vj è i ]M

ncin ibw nequ e newgfle cai ne n ihi l fa einn

d a g î‘

cl t l'

cz . Seda b is h anc a nim i t emp eit at em ,…fi p ari

t er ob livifcerì s cont emnendo , dum in t et ea ing ra t i , virio

fici is qu aea Viro ,p robo i emp er, ab im p io fperes nu nqu am,

Et his ne irafcaris , n i li duplex t ib i m alum velis ; Î i bî î

m icum in rab iem agi t , quam ex al t iore virt u t e d iflimu la

t io …refi li t in Au t horem dolor in j u ri ae , ceu (ag it/ca imm ilî

‘

fa l ap idi… Collili in t er fe (pum ant hi hi

ven t i irri t o t am en conaru n aviga tionem non 1mpediun t ,

fed et iam 1nv1t i promovent . D1fi im ula t rorr€ , ac d1gna v1e

ro m agnan im i t a t e port um t eneb is felix‘Navarchu s , nau

fragu s Ti ira: concedi s a nim um : p er h anc perditu r j uft if

t ia , m ens per t u rba ta judicium fin è‘

fiàt ione —exafperat$

Om ne quod furor .fugga it re&um pu t—at ; {vi t am locia*

lem exclud i t ira qu i ha n c exhum an a ra t ione non t emp i:—v

ra t , vivit befi ia lit er. Od i t il la m amfuet u dinm l , con ca ?"

d iam

839

diam , ipl'

am veri t at is lucem , fovens in animo n oxias

confh l ionis t enebras. ln € proper i infra?i s

cant i/ant facileopprimunt ur. Modera t e hu j us

vent i impet um benenavigab i s felici t er.

Ul t im u s a d d ifeu rfum meum refi at irnpe t uoi'

u s in

navi rn ven t a s Sep t ent rio fi ccu s in aeii at e , nivofus in

hyeme. Q1is d emam eri t t ot cont rarii s adverfi s agi

È ìd ma la ìnvi éî a , Ecce C ircium ficcum S ep t en t rion is

com irem. À w ri t z'

w (7) mnìnnz i 7j è naÉi l€ eece

Aqu ilonem nivofum. In Principe nu lla eli fù p'

erb ia, qu ia

Principis nu llu s a mu lus; A Nat ahbu s , à Maj efi at e fun

norcit ur ; fup erbu s in t er pr ivat os , u t praealiis difi ingu 3

t ut , vel à recè ns— accep t i s , vel quocunqu emodo com p a

rat is ri tuli s , nofci cup1t . Irrepir t a‘

m en nonnunqu am in

Aulas'

, ac a desRegias,"

cùm et i amin re&è —Fa&is l?.ep è par

t cm {ibi vendica t ubi , ca t enaVi t ia non va làì t , nifi in ma

lefa&is. Comm unepeneDucibus vi t ium efi aemula t io

qua fit £aepenum cro u t pleriqu e 1n ip li s confili is ea m axi

m e nolin t , quae alios fumm is e t iam rat ion ibu s Velle cog

nove

Tad t , d d . l t . (6) Cin a ! . 3 . (7) M. 4.Ezhàz

342

quam decrefci t , fenio licet fub eunt er Viiifl’

îmam hancim

Fimaa fort i s cond i t ionem ignorant P rincipes. Magn ifi

«ce7‘

e nei"‘

n'

an pafle , nel non velie : Alia ett avari t ia

qu aeAnla_

m feepèw infici t , non folius am i , argen t iqu e( unde

nom en d uxifie videt u r) _

fed rerum omnium ; ,quae immo.

dera t ecupiun t ur. U&z'

cnnque emn z'

n0qnz'

sqneplm

Wàmfi l ìf. Nu ilu speneefi cu j u scu nque gradus,

au t d igni t at is l‘

a a con t ent u s fort e faep è nob is decHc ara.

b i t ram iìr, qu idqu id pofiî d t zt u r ab ali 1s ac fic t ot o egemus

m undo Mu lt i omn ia ea, , qu ae amb iun t , fib i compet ere

arb i t ren t ur unde an im u s inqu 1es con t inu 13 involvi t ur fiu

&ibu s ,p u llam pa t i t ur fereni t at em anxir:t a tum m ad i a mi;

ve obru t u s , u t feroeiAqu ilonis afi u lt u ja&a t a navis.

"

Ne

mo fan è efi , qui int er t ot pericu la , confpiran t ibu sundique

vent is , falvam m porrum educar navim , n il i animi fu i cu .

p iditat es. 1t a c0er‘

cueri t , probe perfpe&3 venrorum , feu

paHiormm fuarum rat ione fu periorem fe praz fi i t eri t ob lu

ét ant ibu s vi t îorum vent is , ac 1m pet uofs crim inum pro

PARS SE C LÌ‘

NDA .

POLITICO - HISTORICA

N b i t halafi'

o int er m aris profundi ta t es,‘

feu , ù t Hugo a i t , in t er refiexiones m a

ri s, Alber t u s nav1gat , vix pot t um egrelî

fu s. In hac collifione fiu£t u um olim

fan&u s Pau lu s n au frag1u rn feci t . An

m inùs qu id t im ea s Alber to ? Angelu s P au low

vat es fu i t

u n iverfos e…sdem n avis , qu orum d u cen t i fep t u ag in t a fcp

t em, falvan dos t um ena t ando , t um fubfid iò t abu larum ,

t ri

t u rb a‘

fuer1t"

vehem ent ior , Fofmi do e il: ; fi t erga jacent i è

element i m oderat ior crifp averi t au ra , pert imefciiné in li

d ias. A lbert u s u t rum qu e eXpert'

us numquam clavo a

m ifio u b i eum iem el t enui t , n avigavi t int repide. j or

annes S igism undu‘

s è fi1premb p at ris decret o rei<ére fi—

l

m u l , qu od ra t um , (emper concordes , per t rienn ium,

j am pr iùs à pa t re in pai rem cu rarum aflump t i . Joanne:p efi e (ubla t o du umvira t u s i li e a d u n iu s

-perven i t d ifla t u

ram , prxfu i t qu e S igism undu s Bo;ariae per b ienn ium (o,

Iu s , cast et is fra t rum in a lias (pes d ila t is . Mirari hìc ' liceat

Albert i modera t ionem , qu i , licet frat t i S igism undo duran

t e bienn io , ex lege p a t ris fu aecj u e ee t a t i s focius forer , ei

(am en om nem pot efi a t em cedere , quam t u rbas a c t ri.

{tem in t er fra t res d ifcord iam , movere m a lu i t . Prim um

hoc virt u t is t rophaeum ex fcim t i is , qu ibu s era t a ddi&ifi î

m u s Albert u s t u li t , I t a lis d i&u s li t t era t ifi im u s , Germa .

n is fap ient ifi im u s. E fra t ribu s fan è m cliorem indolem

ac dem um à fra t t e Sig ism undo dom ina t u rh et iam na&us,

cum conft an t er folu s t enu i t , invi t is frat ribu s , … Chri iio.

phoro , &Wolfgango rexi t plaudent ibrt s ip l i , fibi

gra t u lan t ibu s Ord inibus. Joannes moribus gravis , in i

qux

34?

qu aehaeredita t is«Du cis Ingoli

'

tad ieni'

i s ident idem m ent or.

t ot ùsqu eMart e

—

“

m ìfp ifà t 1s vel debit am l ibivendicare , vel

u lci lci :m;u rmm,: à pio pat ent e d iHìm u lat am parab

'

a t , pro

voca to; e t iam ad i ingu lare cert amen Lu dovi cò. Unde

dein Te li Lu dowco expreem a t ur0'

Joann i s ob it u indignum

folait ium erat , t ot aju it ddolorepullarap a t ri zi . S igism un

du s c’

aè l ibat ù s ioli t u din ter'

h'

rep’

a ravi t don namaenò‘

Mu’

l‘

a

rum ,

“

$l è è t ò foris Dian? cbn i‘

ort'

i6 , hab i t u s bomaram arl

t ium Maecenas(fides , in u fica'

iri it rument a (ci t i: t ratt are

venà t uf ac b è llt iis peregrin ism'

irè deiet

-Ifie efi , qu i prirh’

um Biffi licae Monaccnfi sì idb i

.vam Virginem lapidem

”

pofu i t , ib idem fepu lt u 5 in hab i tu

fam ilia Francifcanae , in quomort em exipe&avit . ixi ,Chri

ftophoru s geniò fuò a d arm a promp t ior , u t i &’corpore

l'

upra vu lgarem modum robu i'

to, d efi inaba t u r m ili%ariglo

rise : Wolfgangus honoribu s Ecelefi ai’ricis. Neut ri pla

cu it_{part a fua:; u t erque vel Albert o fociu s c

‘

omm u nein

dom ina t um pofcebat , Vel aemu lus hoft ilia parabat arm a.

Albert u s , licè t … exmodera t ione , fcient î is , ingeni is belli

cis m inùs accep t u s praevalu it aet at e , afienf'

u Ord i

num. Non i t a t amen pacat‘

e a&'

um , qu in ex ifta ce nect

S s s s rat io

35 9

bus, donatos ! emifit , memot amieirigz j quam cum uno:

q ue in m inore fort u na con t raxerat . Egi t h ac peregrina«

t ione Albeg tu s eu i fingu lari id pra cip u è , u t Chrifi0ph0…

r u s iedat iorem indueret m en t em , exeont inuo, eòque

am icifi imo cum frat re comm ercio , fra t erna firm aret ur

u n ic . Chri l‘

tophoru s in ext era Regione , aequalem cum

fra t t e u b iqu e honorem a dep t u 3 domum redux, aequalem

(e nonhabere pot e it at e m ,denno ind ignaba t u r refump t gg

m al è priùs fogi t ae d ifficu lt a t es , m oresqu e prifi in i m ina

bantm;poft er ior a prioribu s pejora .

Aliqu id d ari debet pericu l is ab eo , qu i in t er t empe.

fi a t es n aviga t . Magni moment i majoris_ diferim iniw

erat Albert i con i i lium . Is prob è gnat us, fedi t ionem in

momento refi ingu i fubclu&o flagi t iofis_Buec , Chriflopho

rum honeflaem andavi t cu li odia: b alneo eg reflum auxilia …

Abenfpergi i Rorbec,

kì i , &Bogneri qui omnes dein loca;

t am,€q fàp gu ine fi1o exp i ,àrun t , Chrifiophoni,manu .

litat ae“uil

-

t ion i'

s,y i&im ae. A&um quod rpriùs, judica

vi t è l lgg tug £qagre in cufiodia detent o, liberas fe'

t eifi Im…

p erio improbagtdi argu endiq u e, fa&i [en t ent ias; Wolf- l

3 5 1

fugà praevert i t‘

, primum Augu ll am‘

dein ad Caefarefn

Ra t isbonam profugu s. Tot a in eo confifi i t fcien t ia

n au t ica , & poli t ica : re&‘

e d ifcerner e t empora , iis u t i.

In t erdum t empelt as plu sprodei‘

r , quam m alacia. Wolf

gangu s in Com i t iis fra t rem a ccufab a t, t rili is in iPrrncrpe

Ora t or prom iflì barbà , m u t at a vefie , immodica lacry

m arum efl‘

ufione perorans pro d uobu s frat ribns , alt ero

cap t ivo exu le alt ero. Cefi î t t empori Albert u s Co

mi t iis egrell'

u s , valet u d ine frat ri s S igism und i ob t en t u i

fum p t a Monachium redi i t , caep t i t enax pr0pofit i . Secu

t i Albert um Lega t i C&fari s om n ium Principum no

m ine Alber t u s Saxo , Ot t o Pala t inu s Rhen i , V ilbel

m u s Aichl‘

t et t enfi s. Eloqum t iéì Albert i perfu afi m u t avè

rc ju dicium , probavére fa&um . His fubm ifi i denu o alii

ex Senat u Caelaris , Lu dovici Landishu t an i Confiliari i ,

candem in Albert o confiant iam exper t i facundi am ,

non plu s profu€re luis ra t ionibus , qu am prioresNa t alium

au t hori t at e. [pl i t andem C zefari locu t u s Albert u s elo

qu en t i z'

ì fu à id efi°

eci t , u t nec facinu sA lbert i improbaret

nec libera t ionem Chrillophori u rgeret , m u t a t is omn ium

an im is fen t en t iis , qu ot qu ot prius Albert o adverfa

bant ur. Adeò verum efi illudVerin i

al ienas r equ irent e fiap,pet iasG lm'

fiodhoro, :l‘

ed uh ìqiaema 1

delin i t u s u t amore frat ri s , aequ i t a t e collau dat a , le in‘

J K\\

r

ej u s au thor i t at e fu t u rum fpondere t eoì

ip1fp t empoxe, r e in

t er fra t res clam t ran saé‘

ca , qu o , convoca t i;Monachiqma l i k x}

Com i t iis , pleriqu e Imp eri i P rincip es decidendae bi

t i in t er

fe dd u dabant , rrlirat i , red in t egrat am m u t uo colloqu1op rae

t er fpem am id t iam , quas cxm cn t o a lien i arb i t rii y1x

lu iffet . I t aqu e hanc t empeila tem fel icit er fuperay1t Al

b ert ùs, feda t is fra t ernae d ifcord iae moleflis fid&ibu s.x

Pu l,.l

cherrimò am ici t ia fundamm tà , fi, qu a finceri t at ey

in fra;

t rem u t eba t u rAlbert u s eàdem u fus fu ifiàt Chri ll0ph;orusin fu is_ m oribus & exeg iflet à lele , qu am inAlbert o expe:

riebat ur, candem'

con‘

llant ias, confi liomm fi ab ili t a t em,

Verjgmq quj d [perandum ab omnj

ino odii t u rb ine agi tat o ?

Haefit Chri lt opb_oro al t am ent e repb'

fit a prim a: capt ivi t at is

1n]u r1a , WolfgangoBoicam part iendi invet era t a cup idit as,

Qi ,l i h is]a&ant ur procellis ad pot t um qu ie t is p ert ingun, t

nunquam. Q1iexbalneo calen t , vehem ent iùsfrig efcu nt ,

969

l ennes—‘

Cufifé'

giî ii de filiéì, q u el"

f i i aNem pe'

—h ic in feederibu s i rlrp t ia'

l’

iliu s Re i

nu lla fangu in imhabeat uì’

ra t io. :g “I u lii: i d l d àm n l ejg&ég;

qu e è n avifu a

…pact iofas adeò mm e sfi lbertgi sr i l ioè tcgg

î àgf è ;

t em pqrum negcfî i t a t iz 1Merù -rn ,naon i t us ab ipfoMagim i ;

l iano Fridericum n ii'

preddi tà im perioRat isbonér, inexa

orab 1lem m oliri ext rem a'

, Com i t iò Amb erga hab i t ò î

cum g rn nibu sBoj arix Du cib u sì l-el li , pericu lorr

'

amìqu efo

cie t a t è m in i it . Cu i accd sè re Pa lat in i …Com ifzesomnes;îRex

Bohem ias S axo Bru nsvi cenfis”, Hali us ;1H

‘

e’

rb ipò lenfis

Bamb ergenfis , Ra t isbonenfis , «Worm a t ienfis Spire

'

ni i s

p ru dent ia era t , t ot veli s , t orrem is navinvfirm a rel

‘

eop t ra»

omnes ven t orum im pet u s; (ed magn ì‘

pàri t e: infort u nii

'

;

infpera t à incon l’ran t ià velorum ali a t urp i t er éoefiifle

'

y en t i s

rem orum alios pen it u s d iffi luiile. , Navigat

.t am en ,Albeu

t u s condu&o rem ige irru en t es , pafli m fi u&u s fupera t ,

In t er au dacu los b ellat ores Bojaria infd ios pr1m i'

€rant «

S t au€a i quos coa <îi à t ermille ped it um Equ i t um t re—q

cent o

1

8 62

l'è à

'

fgedere defeifdens, i À‘

lb *

ert 0 90mne adv.ersù s CaeÈmem

d emum 1ab aî i is .Confeedera t is

t è nùes Tufape t i£a s , au t mu llas, U t pot e qu ig fquò …pnjòìea a…

b at‘

fpes , t ran sfereban t fi u di a , & Sacra ineht a non fide,(ed

“

felicit à t è belianflum d ifi ingu cban t m agno=Priri cip ihu s

fex'

emp10'

, qù zroau t ela agendum ,z idum

‘

qu is;in F=oed è ra tm

r um î au‘

xil î ìs p òt iorem {alu t is fax …part em repon i t ,r

gu ì 1f32>

p è , parf hah j t à îveioconîfi an t ix

'

glorìà; vì l =am icimi@ddgn i»

t a t e ,‘

mdignà pàftorum perm u t a t ion e , fu a fcomm o.da ra lie=

—nò'

hunclinan t ufexi t iò. i ::Alb ert m îigìw r;qua’

cunqu ;fe.ver;

t efer; infelix, cìi t‘

n nec Rat isboflgmr , qu am j‘

am pqr{caga };

d iam p'òfî ì deb 3 t ; t u eri ;…n€cTym lim ; quam>ami£z fagt p

, 3 5

Equ i: poflet aggfeffu sfefi prudé… ìflîm è ; :q uod u l timum

…cred:d i t (pci , arm aré cop ia t um un deCù nqù e«@olleéìgr t lm

m anu ; pamscoxflì lia exfpe&are—non rogaré ; ac fig 't finèere

pòrt um com'

mi lt t endo. fiu él ihùs”

u i om nia ; ma nu lla;

y

é aet erùm n0n fefelli t Max‘

im ilianu în Albprt p'

femper ami

cif’fim um quò collim aret Alber t ì .foler,gifaì ,

prom- baud

fals è conje&ans, Albert um refii t uendze‘Ratj gbp naz , pa&is,

a liis hohef’t ìs cofi di t ion ib ù s dint iù3 non f_ò xg cqn t rariu rn ,

fa cilè ob t înu it , quod Ca far t am pertmaci t efigxbet ii t»; LIt

rum

383

rumque event us‘

do’

cu imd ed it àCaci ari Rat i sbona ac fic

rebu s com pofit is , ;nukìà aliaAlberto imp ofì ta graviori lcg e i è refin m u t uas amplexu s {a cer }, genérg ue , q u i fam

, d um paraga in Boicam t_emp efias d

’

ifiì pat a efi fingg larî’

s =

«qu e Albent i pru den t i a fa lva m ìn pq;t um e duxi t navim; t ot

Confar t i i n um ero evilefcaba t , c9 ny u lfa

Lvi t in poi t efium'

fprudemt iflimè .

caufa fu i t fup rem a Du ci s Georg ij voi un ta s ;gu a Ei ifabe ì

t ham Rup er t'o Kheni P a la t ino Gom i t i n up t am , univerfa=

;rum p a t ria d it ion u fn ha gredeminfi i t u i t , exclu …fis fum m ò

praaj u d iciò , j ufi is ft irp is B@ic2€ ha redfou s. Innot u i t i llu d

Yy yy 2 Alber

a’

&

tà lb è ft p‘

co… ?i icaè E“

Ti t t”

ei î î %>erl‘W&Fgangìîiiw hb fiwcrs

g ium jiG efi gib$Dtrci a fè a

*et i è îEp îfi 01is &

a

ifì i prc m t a

zbukafiij Precfcf’cfàm‘

fa&u in =qìì 8î

'lmm p roBaverim,

èl icè t fAlbeftÉ—a@rbfim un fl Quam imî

l i d î a t am

W p im‘

è io‘

;fion i déî i laudah du s, cùm

eg i quod dehu i ,’

fcd ii dé b’

féliM t d

u ni ‘Dòm’

inò lfidu s c i’c‘

o l,£q'

ù

'

isqii î a ha c ìfit’fér ofiìòia

'

xPrinci

Î>i tìòi i î sì cffi à £*

ifè l aî i is°

îfi 1î nù s x iiù ò plus t ibi .

3®b tinùéfàt equ iàém »AÌbÈÌ ÎIÎS d iplom’

C zeiarism ariu

qu idqu am in damnum“

in j ù rìà‘rh qùe Aliféî t iî

'

ejù'

sque fi

l ioì‘urn foret fi at ù t ùm Nec Tét ì& N ovoD iplbm a t e in

'

Au gu i’canà Cu ria pronunt î at uih à Màxi1fi ili a'

no R’

omano

n aî ibùs j am not a t um ; hic t amen repet ci e“

nec ingi a t u‘

m'

;

nce inu t ilé eri t ; cùm eìi eo cléi iùs -

elu c€af , qù aî n ja&u*

rari i

'

Videbatu i"‘

fund i am pat ria belluh‘f, a lt ernah t è Îà à

W ein‘

Fort unà cont inuatmn pra m a t u i a mort e fo;>ien=

d iam , cù rn recrudui t a criùs , à Phil ipp’

d Sep t emvim Ru

per t i pat rie , novis an im is m aj oribu s fufcept um viri

bus‘

; donec t andem fes u t rimqu e part ibu s paxau tho

rit a t e Ga iaris ,'

î in t er u triusque S t irp isBoica Princip es coa

lu is , non alio fru ét u , quam u t e’

x fegm ent is,ùxì iu s po t en

t ia plureè d it el’

ceren t . Longum foret leves figilla t im pu

gri as , cap t a s«

recep t asqù e urbes , illa t am vim , au t rep….

fam , levia ad rem m eam;momm t a , 0p’

egcgiiù s rccenfere.

Hac proin pace - novus : ’in Norico cre&us Pala t ih a t u s

Rapet t i pup illis ceilì t , cum eoNeoburgum cum Arce ,

Pra fe&u i a ,adje&is n erh <n

*

ibu s , Hòchii adium Lan im

ga Grindelfirfga Monhe1m 1um Hilp b lt fieiniU‘

m ,”

Hai ;

decca , Weida. FofaBurghè im i t1m , au la Richard i , Laba «

fa , Allersberga Floil”

um Vohe‘

ndroll h ni , Endorfi‘

um

Koret rbru rina Heinspwga Grà lfpach ium , Burgft a in i

um;a t qu e ha cexpoffefî î onibu s Georg i i, Qubu s addi t a

ex polleflî on ibù s Albert i. Su lz bachum Leh’

gf'

clda , Re=

giri 0 it àufiî u rri , Velbu rgum Veldb rlî u in Ca lm iìn z a

Schwa igm dorfiu rn Schfn idm‘

ù li u in ,Hom bau ru rn Vali

Z z z z 2 qu an

…sî o

arenfis, Ju s venandi , t ot a l]u risdi&io Marcb°

ionat î i s.

Burg'

è vrt :n i î s i nt er Dànu b ium ì ycum , …Wert acum am :

n es.- j uris d icî t i

‘

o in ]ud a os Ra t isbonenfe s , &‘

qu a qu e

’

G eorgi0 p ignori dat a. Venat io pri nci palis

j u t is'

cî iélrio, Kiz b ichcla C ivit as,

annea i t io, P ra

fe&u ra Manfeénfis u n‘

a cum Ca nob io. A rxWid en eclri 3

t u rn }u risd icî i î’

one.fP et folvenda c ent am fiorenoru rn rn ih

l ia , p‘

r iù s p rom iffa in fub i ìd ium b el li Tu rcici r em it t en

d a al ia q u‘

at uord ecim m rllia , à Maxim i liano deb i t a & C.

M irat e n u nc Goloilum * è ru d eribu s ex u ngu e Leonem ,f

'

fed m irari “d efine t um fu iffe a m u los vel i nvidos

Boica p ot en t ia cum , qu od Juperei t vix c aret invi

rd ià.'

Nim ia cit d ifp ari t as ed i&um int er , p r ius—c i t a t um

edi&i cxfeCu t ion em n im ia efi 3a&u ra qu am ,Albcr

t u s efi: pafiu s cu3u s t am en -fap ien t ia t r ibu en dum n e

n avim fu arn om n ino vacu am h ab eret .; ,prim am i l le ,

.pot ior em ('

fal t em i t a n om in avére li t is Arb i t r i in

C om i t i is Confi an t ienfib u s mè poiî eflìon ibu s Ducis Cc=

D rg i i ob t inu i t . Cùm t am en in p oficrri s fuis t an ti p a »

n irere dehinc nollet , con t ra rio h oc ven t o p robe'

»t 1fus

a nt Reges ni lpot iùs haben t , quam113 fru i diu t ifl’

î ri t è ;to

t ies in t er ipias»deliciasî n a lt i , quot ies ; vd inm t i cogi t an t ,

i is d em um car'

é‘

fqdum . Efit 1ideni pret iofa£ggum efivit a:

fnt'

1ifiì: t =vli t a int erî îriforb omm . a rum nasexa&a. Qri;fip viv .

go

Vit , qLi ot rdre i has.horrem u s ,

rfi or t e'

tfi‘

in vot is‘ ìlî ab et .

'

.Él op t imefla t u it , g$alo

pl an ì i a rn hanc,

elegi t , Rex u nu s

qu 1 null umè Regibus hab u‘

i t amulùm. En imver0ì ehe

ru nt ill i‘

òm ni a‘

lb‘

ona pari t er cumr

ea", i t a , u fiì pfiu s Dei j u

(3) lfw wfw ; (4) 32,

decoram \eam qu e, t um in fe , t um in aliis odifie. Neu ri.Îj

' ì t

q u am inficias i verim“

n em 1nem fe re , qu i non'

0p t aret ,

fcien'

t iam fine labore p art am ;'

cum

fì î t

t emp t um vel‘

0d1um . Verum Ì311 labor1bu s emma ‘

v‘

en‘

d um donum , qu od accepi t Sa lomon à Deo n u ll1

adS ccp t ra na t um , u t h’

ài 1t: [i bi comp aret ,‘

fine =cu j u s}ora.

Eh‘

1o i r'

mfàé, &“rfiu

‘

tùm Re,gia d ignit a t is l dolum e ri t . Î<S ci

en t ia fl—abor in t ria d ivi dit u r_ z in puero labor d ifciphna , in

t um in"a ia t a t

'

e fcient iam colan t ij m axim e,-

qu 1 ad cla

vum fed en t qu orum t u rp i in ici t iàn avis Reipu blica pe

ri t vel Syrt ibu s ab i”

orp t a , vel r up ibu 5»

a llifa . Redeoa d5 a

lomonem . P iet as p at ris.Davidis filio Salom on i Deum

cu lt u Dei prob è a m u la'

t a s efi . P a t er monu erat In i t i

C cccc ZM;

fus"é[ì in Q69:Ma Zeealam a nimam non inW refm1

Z‘

IA‘

. C ùm ergo n em inem d i liga t (7) É cu s n ifi eum, qu i

V€ i‘

0

longava vit a cert ifiim a m edi a n a Regnp rum firmii i im

t oS* Opulen t os, tu m pr'

ogloria d ign i t at is, t um in fi1bfid iu rri

variorum pacis , b elliquc even t uum . Ta rda enim Vel

‘

d iiràn im i s opum e'

ft com pa ra t i'

o qu a in u lt im a fi t‘

n ecef.ì

fifìxt e , n egle&a a Reg ib u s , dum vires‘ fib i ,

‘

fu‘

bd i t is’

adduc“ade1°an t z Regìb ù s n‘

em‘

pe per decor am non ford ii

É"

daini —Î)arî i rrio‘

n iam ; i ubdi t is fi non exhau riun t u r t empo

zre pacis;aul&is—Temp er exa&ionibù s è quibu s impa res de

Pfd m, n o. (6) S ap . (7 ) Sap . 7 . (8) E t f/t],(9) Roman a X.

-38Σ

«accepit. - 50pt andum fforet , u tmm nes Reges, &…Prirrcig

pes‘

in hunc , ,pjet a t is, lapidem '

,ofieri derent , obft rep e

‘

n—

L

d evincir en t Solu s i lle _n u nquam a xhau it u s , folu s . i lle

qu am ingra t u s efi . Qi 0_

d un i ex m in im is fa&um ,

Deo fa&um Felix prod1gali t as , qua t a lem m eru i t ha

bere *deb i t orem . Om nes n a t u ra i nfi in&u abu ndan t 1am

pot iu s, qu am pen u riam@eXpet imu s . qu idqu idaau t em

_

vc:n ‘

p f .4

hem en t‘

er expet i t u r , id quaeri t u r d iligen t iflim è . quod d i:

Î1gen t er qu a ri t u r labor ioseob t ine t u r. A lia c i’cpiet a t is

p iorumra t io. Non alaborios è q u a run tu r e a bona, qu a

Regempra_cipu è , t um e t iam omn em hominem bea t um

r e ? ,

in t erri s efi ìciu ri t ex ama no p iet a t is ii u diò cu lt u pro

b idò noii ,i

n ifi vefihibu s'

fca t ent em l acu

n ani hau ries , qu i deirì Inon corporis vifcér'

affed int ir'

n a’

m

animi m'

è du llam arrodun t eò'

"

ufqu e , u t"

‘

in'

vermes t an

dem defi t a ra fitî

‘

ha c corporis"

compago'

Divina’Brovi

den t ia Reges ad fub limem locri‘tn , nùlla 1nîip î î s m erit a

anim‘

advert en s , ext u li t .'

Caveà1i t , ne eadem plu ribfi$

pra

3 3 3

«efi in Sole . ,P efi îm è confu lu‘

n t R egi , qu i fe invxcem vel

u n ice t efp iciunt , vel fufpefi an t , .a u t d efp ic:iu n t akos, t um

«ex .—d ifiì den t ia pxaefenfis fortuna: , vel fu tmcae anxii. Rara

unio i n t er aemu los ;n u lla aem u lat io in t er Afi ra . Sol unus

idem om n ibu s efi ,(omnibu s fe '

commu nica t pleno orb e,

n eC_ fcom rn uni ca

'

fido m inui t ur. , nec defici t . Omn es d e.

penden t à Sole , à mu ll is Sol. q u ale m onfirum è fiRex

dep endens à fubdi t o, & fgbdi t u s independen s àRega Se

l is vices agun t P lanct ae; n ec omn ia n egot ia folu sRex, fed

ù t S ol P lanet as , i t a fnos. Rex t egi t , non regi t u r.—P rim a

efi p iet as qu aehanc au thori t at em conci lia t Regibu st. l l

l iu s en im Princip i s m agn i t u do _fiab ilis , fun da t équ e efi

quem om nes t am Îup t a fe effe , quam pro ,ie foiun t , cu ju s

a u rem excu l3at e pro falu t e fing q 10rum a t qu e u n iverforu trl

eXpen un t u r."Quo proceden t e non , t anqu am

»m alum

aliqu dd , au t noxium an imal e-cub i li profi lu eri t , difi“

ugq

unt , fed'

t anquam a d clarum beneficum fydu s cer t a

t im‘

advolan t ,f

0b j icere fe pro i llo m ucronibus infidian t i;

um para t ifl imi , iubfiernere C01‘p0t 3 fua i l per firagem

i lli hum anam i t er ad ialu t em fi ernendum fit . Magna haec

efi au thori t as Regum m agnum ex au thori t a t e Reg ibus

3 9 5)

.

’Unde m on i t um i llu d ’Ba i î li i Impera t or is'

ad Leonem fi li

u m : ficu t caet eris praela t u s , u t om n ibu s im pera res , i t a

con t ende , u t vir t u t e qu oqu e ceet eri s an te cellas; vir t u s en im

pr incip a t u p raefi an t ior efi , Si a u t em dign i t a t e reliqu is

pr aefias om n ibu s , vir t u t e veroab a lris p raecelleris , Im pe

r a t or qu id em es , fed i n co quod m inon s excellen t iae efi

in co au t em , quod pra clari u 5 efi , Im pera t or non es;im o

fu b a l t eriu s im perio es . Vah oracu lum quod t inm a t in

a u ribu s R egum ac P rincip um , cum'

e Iom no Iurgu n t ,

cùm fom n rim repet u n t . Qi an t a foret t ranqu illi t a s dor

m ien t ium Dixi prius Solem effe R eges a c Pri ncipes.

‘*Apofi olu s eos fie llas nom

in a t . Volu it «i lle fub ho c vela .

m inem onerec es, u t in Firm amm t oR egnor um fu orum ,

—

u t i fi ellae , m icaren t .fem p er , n unqu am p a t erent u r EC;

qp fin. Ad fi ella s n em pe n imi s à t erra re mot as um bra

n equ i t pert ingere . C lavum qu i t ene t imp eri i vi t ae i lle

h onefia t e ali is prael u cea t n ec u llà et iam m acu là pub lici

fcanda li gloriae fu se deliqu ium pa t ìa t u r. Haec efi p iet a t is

r egu la , haec m erces, u t numqu am fo lus m alu s , n ec p ins

efTe poii î t , qu in t ot um applauda t Regnum p io Regi , m a

I um horrean t omnes. q u e adeop iet as ad om nia u t i

lis

9—2

t ìmu rn u fque fp iri t um ,'

ofor vi t iorum omn ium , mt oìe .

rans improb i t a t is alienee in p i ifi ìmoa gonetex glorio

'

fo

vul nere‘

i‘

au ciu s hanc ,*

qu am i n arm is fcmper‘

habu i t , t eiì

(eram ,

’

fib i à «con‘

fcien t ix a rb i t ro ideri t idem r evocari volu i t :

P iet as Tillio'

fep t u agin t at t rium"

annorum m ili t i t ot , t an t a’

s

»

q u eivi&0ria9 dedi t qu ibu s ille hod iedum in t erc larii i imos

belli P iet as efi , qu ae et iam o lim t ot

Imperat oribu'

s ,—t ot Reg ibu sd ehofi ibu s t r ium

C orifian t ino =in *d ecret oria cum hofi ib u s pugna Crux pro

flabaro ,’

proi arm is îfu i t ; i uppe

‘

ti as è caelo piet as a dduxi t ,

tm ili t em qu i vinci n equ iba t , ipfos ca leifies$ pirit u s. Fla

a i t_ N aiz a'

riu s, verendum inefcio q u id umbone

%oru’

fci & caeléfi ir1m —arrmorum lux =t err ib ili à—ardeb a t . Ta

l es e n im veneran t it u i crederent u r. Haec —ipforum fer

mocinat ro , h oc in t er au d ient eS fereban t"

: Confi an t ino

im u s

'

au i i ilio. Habent profe&ò &«d ivin a j afi ant iam

—caelefi i3 guoqu e t ang i t am b i t io. IlliC aelò dd apfi ; i lli d ivi

n it u s*

m'

ifi i gloriaban t ur , qu òd t ib im ili t aba n t . S. Am

broi i i p i et as fi ravi t G0 thorum m illin »ducen t a , in*

cafir is

Honorii n u llovu lnere accep t o ,nu llo amriiom ili t e . Theo

dofiu s

39 3‘

u s rem u nerandu s fit . Wilhe lm u s int e—rea ipia s hunc ad

m in ifira t orem eg i t . Revideba t i lle ex innat a p iet a t e ca t a

logum fact ot um Lypfanorum , quorum —t hefau ru s in P a

la t io (u o afiervaba t ur inaefiim ab il is éfique hod iedum pre.

t iofifi im um Boica p iet at ism onumm t um . In t er .hc i .

vi Bennon is Lypfana a b Albert o vi nd iea t a , per qu ad

riennrum …in P alario (u o ret en ta, Wi lhelm u s in m axim am

Diva: Virg in is aedem cum t rium pho im por t avi t indignum

na t u s privari d iu t iùs p ub lico ;cu l t u , c u i t u t elam Met ropo

l is fu ae comm i t t i volu i t , t an t ò civium , & iub di t orum Io

Lnt io u t p ierum qu e d ies ip fiu s ferirsfacero€togin t a , & p lu .

t ium P araeciarum afil uxu celebraret u r comm u ne afylum ,

cer t um , qu ot i escu t rque m agn a vel b elli , vel pefi is ca

lam i t as u rb i im m inerc videt ur… z lpfa a_eris i n t em p eries vel

fic«ci t a t is , vel p luviarum hoc*

a‘

d Deum 0 ra tore, ]u nél rs

Magifira t u um civiùm qu e _precrbu s corr ig i‘

rur. P iet as

Wi lhelm i in iacri s hi sLypfan is - t ot i Monach io ofiì cinam

m edicam en t ar iam ap eru i t , erlqu a hu cufqu e innum eri pe

n è , defpera t a 1am pen i t u s fa lu t e , obfiu pefcen t e ip sfi vir

t u rem n a t u ra, va let ud inem (u am‘

a ccepére. At qu e , u r ta

lub rior &'

facilior efie t ad haec i d era Lypfana ad it u s, cl au

‘

repu llu leehxc lv î ydra

’

, t um'

pefi im a , cù r’

fi per pk1t a t en afi

cit a rm on ti—re ru m capi t a ne grafiet u r in «u rb em qu ae

u nam pr iùs infeci t l ue s don… m .

prolaa t io ; hac u t ar , an t equ ami n aug ufi-am Divi Miohaa .

l isBafilicam , à‘li’rlirelm o fundi t u s ere&am regiadot a t am

mun ificent ià ingred i ar cu j usArch it e&um eg i t fola p ie t as.

Phryne De lphis Venerem a u re am d icavi t eam viden s

Diogene s , adict ipfi t elogir1m E rae w mm in t em

pemmz'

a . Argu ebat Diogenes Gramos , (apramodum

cos Iib idin i effe dediros , quod fcor t u rh' è t u rp i q t 1aefiu t an

t um au ri collegii’

iet . AeeedarChrifi ianus Diogen es , fi rmi

&u rarri Tem pl iDivi Mich’

aeli s inmea rur , infp icia t Ma3e

fia t em , imm enfas exam inet d ivi t ia s , S anct or um Lypi'

anét

veneret u r int e&a gemm i'

s a urò°

; fi rat’

a obfiu pefi a tl

argentoAl t aria Regiai pompa infim éta s , au rò illu ia s‘

m iret u r Sacerdot um vefi’

es a u diat elegan t ifi im am laud es

Deo pfal lent ium m u fi cîanî ; a rd‘

é'

n t e‘

si ubi qu e numeret fa :

ces qu :ee t i am noéhn no t empore diem indican'

t armenam :

40 1

adieribet fan&um elogium Ex p iet a t e Funda z‘

a

7’

Ì S .

P iet as ad omnia u t i lis Wi lhelm o fi ru&u ree fu nda

m en t a p òfu i t ,rem ovi t om nem im ped im en t i ob icem .

En im Vero n ec u llu s fu i t , nec m ed iocris lapis ofi‘

enfion is

in qu em ofi°

end it a rchi t e&rix W i lhelm inae m u n ificen t iae

p iet as ,‘

facra in Deum m agn ificen t ia. Obfi aba t m a t er ,

q u od rarum in pia ,obfi ab an t Proceres , quod non m ire

ris obfiab an t p lebes , u nde in d igneris om nes ex t im ore,

vel, qu od veriu s efi , u fu rp a t ò hod iedum m agn is p raet ex

t ibu s praefixò t i t u lofum p t u um viribùs m ajorum . P erra

p i t om ni a obfiacu la e he1fn i piet as , cu i n ihil im pervium ,

n ihil ad eò d iffi cile era t qu in gloriofu s exfu rgeret exj pfa

im ped im en t orum m ole. Tu rris iacrae sedi appofit a fub

fedi t pot iùs , quam corru it ; ru ina t am en m alevolorum

-an im os im pet uofiùs erexi t , non dej eci t p iet a t em V ilbel

m i. P iet as ad om n ia u t ilis è ruderibust u rri s m a j efia t em

—auxi t Bafilicae W i lhelmo arcum t rium phalem fi a t u i tMo

n achi;, i t a , u t , fi Wi lhelm um non agnofceres in t emp lo

ipfum colere deb eres in choro. Tribu nal vet eres d ixè re ,

ipq afien t ior cum Angelu s hod iedum ex a re fufu s

I i i i i [ub

40 2

c in eres vigilias. M agnu m efi , ob lu&ari ven t is , pela;

go m àgnrîm ,fu

‘

fi iri ere non°

m on it ’a ,l ed increpa t iones

«ma t ris m agn um , t olerare ì’rocerum 3nd icium qu i vc

l u t m inorum gen t ium Di]infurgun t in*

j ovem , a u fi u fu t

pa t’à t em ere a u t hor i t a t e , au t fi

‘

1isp leb is fci t is fub1icereP rin

c ip em aut eidem p er fpeciern t u endorhm juriut n leges

dare , i t a , U t i lli nec iervian t , qu a fubd i t orum ligan t u r le,

ge , n ec i llis Princeps imp ere‘

t j u re , quo- P et ru

p i t om ne obfiacu lum p iet as W i lhelm i , iu à folumm odo

v irt u t e , fa t ìs qu idem efiì cax , n u lliu s-egen S fi ipen dri

au t merced is condufi i t iae. Nem pe , u t i vir t u s exfi pot ens

è fi ,i t a hypocri i ì s exfe fiaccid a,

m u lto l aborefu dan s , p a =

rù in p”

ra fi a t , m u l t ùrri obefi , proficu a n ec fib i , n ec a l i is ,

omnibus con t emp t a in vivls t aci t e, in fine aper te. Si i:

Wilh‘

elm us fuam pi et a t em fid ifi îmorum Virorum corr

filia fecu t u s obfirepen t es .vel iprevi t , vel eom pefcu i t .

E'

ar’

i dem‘

confian t iam pau corum , fed prob ifi ì rnorum Vi

ro'

rum cohfii iis t enu it j am priusWi lli'

élriì u s IV, avu s V ii

.helm i dequ o hìcferm'

ò Ne pefiifera haereì ispa t r iari1

inficeret , in vic ino aerenim i’

umqu ant um d rfinTa , qu at u‘

è r

ei

404

h e lm i cum'

Reipubi icae fru&um apport an t , u t ub iqu e

p iet a t is , fcien t iarum a lu m nos fu t u ros quondam m ag

n os vel Praefu ies , vel M ag ifi ra t u s W i lhelm i m un ificm t ia

excola t . A t qu e in hoc m axim ea m u laba t u r \Y’11he lm u s

p a t en t em inum Albert um qu em Men z elius fon t em au ri

ap peli avi t , in om nes mob i liam fiu dioru rn campos exum

d an t em , rig an t ém qu e , qu idqu id fu i t u fqu am eru di t ion is,

eru d i t orum . Sp era t e Mufae an im ò a lacres , n ecdum

vena exaru i t . Nunc ex fact a hac p iet a t is pa laefira V ilbel

m um com it em ur in ,aliam .

“

i‘

P ie t as ad om n ia u t ilis W ilhelmo loricam ind u it

ipfe cihcium . Qi aa haec d ifp ari t a s a rm orum in bellige

ran t e ? p ugn a t in cafi ri s , p en è Erem icolai n clau firis. Vin

ci t hofiem hofi ibus n ec vifis , n ecvifu s. D efine m irari ,

ò Princep s , Moyfem exhibeo qu i t enfis ad Deum bra

oh iis vifi òriam exorar, j oines duos , qu i vi&oriam hofi i

bu s ext orqu en t . P iet as in arm is efi de viéi oria qu is d u

b i t et ? Wi lhelm u s ora t Ferdinand a s fra t er in Gebhard um

Trfichfefi’

î um Apofi a t am Maxim ilianu s Wi lhelm i filiu sin Eridericum rebellem (fic fafi i Anna lium loqu u n t u r

arm a m oven t , vincit u t erqu e , d ub ia(an è vi&oriae p a lm fì,

an

40 ?

an‘h a c p iet a t iWi lhelm i deberet u t m agis an vir tu t i bel

l ica: Ferd inandi , &Maxim ilian i . Li t em d ir im u n t am bo,

n l t ro fa ll i, plu s p recibu s , p iet at e effe&um Wilh elm i

qu am p ugnan t ium Viribu s . P a t u i t hoc lu cu len t iù s d isj e

&î s infi drî s Ernefio , Ferd in ando firu él î s. Gebhardu s

ab ipfis m a iorum A-u t horrbu s defert u s, d eficien t rb u s in dies

m agis , m agi squ e rebu s fu is cum i n arm is p arum fibi

fuperefie p raefidi i videret , ad m alas art es converq efi . S'

r

ca rio s conduxit ot t o, qu i Ernefium u nacum Ferd in ando

e m ed io t olleren t . At rox facinu s ! fed , qu i aDeo Apo

fi a t a ,int er hom ines nu llo erubefci t crim ine. Oraba t W il

helm u s dom i (ux p ro falu t e frat rum in cafi ris perd idi t

ficarios , rupi t qu e infidias.—Ut erqu e Num in is Wi lhelm i

p ie t a t e exora t u s p rep i t iam m anum t u t elém qu e a rper

tu s id eva i i t d ifcrim in is , u n iu s è percu fforibu s denuncia

t ione u lt ronea, qu i fi im u lan t e confcien t ia facin u s a t rox

a t qu e infam e det efiat u s , p a t t a cogi t at i fceleri s imp u n i t a

t e , m edi t a t as , j aimqu e d ifpofit a s infid ias , focios edidi t ,

q uorum al iqu i comprehenfi p arricidi j confiliu'

m cap i t e

luerunt . Acced it aliud ,Ferd inando Wi lhelm i p rec ibu s

ob t en t um beneficium i t a , u t con t inu as pro fra t ribu s ex=

Kk kkk cubias

405

‘

cub ias agerevideret ur. Glob u s è balifia in adveriuni Fe'

t

d inand i pe&u 3 delat u s , qu i fa t alis eli e debu era t , innoxius

fu i t,am ifi ì s

’

m om en t ò'

viribu s vim d ivi n i t u s ret ufam 0

fi endi t ,‘

relifi is in‘

vefie vefiigiis longo t ra&u d ifi ufis. Ecce

denuo\Wi lhelm i p iet as fra t ri pro lorica ,'

u t i t ot i’

Chrifi ia

n ae Reipublicaeq ù afi‘

m a'

xiinu‘

m praefid iu‘

m fu i t .

‘

Magnum fan è ei< p iet a t e \\Vi lhelm i Cli rifi ianee rei

fubfidium —folici t aha t i pfe fum'

m u sP on t ifex. In t er prim‘

os

era t e helm u s, isqu e'

z élofifi im u s qu i Au gufia: in'

Con

ven t u Imperial i Rel igion is’

caufam ageba t ,’

cùm de ed i&0

‘

Gebhardi de Religion is au tonom ia“

age“

ret u r , p lu rim ùm

qu efi u s , al iorum °

cona“

t u s ,“

ad q uos'

no'

n m inus ea res

pert ineba t , defu ilie lui s. Rela t a haec Summo Pon t ifici

Gregorio à fuo in di&is Au”

grifian is‘

C orh i t i i 5 Le'

ga t o Ma

d ru t io t an tum‘

va lu è r è , u t p e‘

ricli t 3n t i ex u n iu s Ecclefia

fi ici Sep t emviri’

t urpi“

ab Ec‘

clefia defefi ione Rel igion i ia

t is confu l t u it r”

t t aret’

fi illia s ‘

cu ram Wi lhe‘

ln‘

ai p ie t as ul'

t è riùs fufcipereVolu e‘

ri t . ]uva t apponere li t t eras qu ibu s

eam re‘

qu ifivi t‘

: Dilefi e Fi li , Nob ilis Vir , fa lu t em

Apofiolicah a È eh edi&ionefri .

Incredib ili t er leè t at i fumu s *t t ìà gloi 1à,

'

cuiu s qu idem apud

110 5

403

pru den t ia t uà ampl efiaris t u aî qu e m eri t a hoc et iam .

cum u lo augeas , n equ e ant ea defifi as qu am res Op t a t um

exi t um habent , Ecclefiae fcilic et i lli [a iu t are—m vicin is fe

eu rum , a c t ranqu illum , bon is om n ibu s la t um . Da t um

Rom ae apud S .P e t rum fub a nnu lo …P iica t oris d ie p rim a ]a

n u arij M .D. LXXXIIL Pon t ifica t ù s nofir i annò .primò .

Majorem p iet a t isW i lhelm—a i p rxconem , t efiém qu e,

qu em ego Va t em e t iam Op t im um d ixerim , n em o re qu i

ret ; u t i en im i pcm om nem S amm i Pon t ificis op ta t u s

com plevi t even t u s i t a hodiedum ex \Wilhe lm i p iet a t e ,

fangu ine , Ecclefix Colon ieni i s glori a conferva t ur , t am

tom a;ore t ot iu sR eligion is em olum en t ò -

qu òm inor t um

(pcs afih lgeb a t , i lli a s in colum it a t em fine m aximo det ri

m en t o p olle rct in eri . Et va t es fu i t Gregoriu s eadem

p i et a t e , qu a W i lhelm u s Bavariam ,rexi t Ernefi u s Archi

Ep ifcopa t um Colon ien iem . Nec drfcon ti nu a t à at em po

t e Ernefi i ferie ne c in t errup t è fed ha redi t aria p ie t a t e ei

dem hodmp rx efi C lem ens Aug ufi u s i is u b iqu e relu cens

vir t u t ib u s , qu as Rom a non fa t is a dm ira ri pot u i t t ot i lli

fub je&aeP rovinc iae non farls am are.. P rè fib i invicem invi

den t fola t ium , quo gau det qu aehb et ex illins p raefen t iat ,

409

Nempe ex t am augufia progenie fuceedit femper aug ufia

p iet as. P rocu ravi t p ie t a s Ernefio , Wi lhelm i fra t r i Sep

t emviralem d igni t a t em , Eadem nec m inù s hb eral i s fu i t

erga filium Maxim i lianum .

Sa t is commune , u i i t a t um efi d i&um i llu d : ma

led ifi um Verbum : Renu ricio, Wrihelmo amaenifi im a

fu i t t eflera , cum ad qu iet iòrem anhelaret vi t am , laii u'

s

pom pa mu ndana in pompa cu rarum . il leDeod i ri,

mu ltùm que con iu lt o ,approb

‘

ante Caefare, gubernat ion i

plen irnod è renunciat , Maxim ilianum ex a ile pra fici t

u t riqu e Bavaria farò ex'

emp iò in quon efi iaS , an m ireris

pot iùs rerum hum anarum conremprum a n fingu lar is

p iet at is inDeum , pa t ernae in filium virt u t em . Magno

Îola t io era t Wi lhd mo , quod haberet li lium cu i Princip a

t ùs hab enas t u t ò comm it t eret , longet amenm ajori , quòd

liberum à cu ri s campum na&u s p iet at em un ice coleret .

S t up endum videt u r , quod (equ i t um Annos vigi n t i no

vem \e helmu 3 , major rebu s mort alibu s in caelefi ium

con t em pla t ione , ac in cont inuo p iet a t is , vir t u t ùmq‘

u e

exercìt io t ran segit , eò confpe&ior orbi quo fe a lt ius d e

prefi i t , Et licè t pot ent iam d'

epofueri t , m iré t am en po

L i l l i

412

'

Au lis Principum fuam habere— î t at ìonem ; eo gradù nq ;

b i l iorem qu o aliàs fafiu s pomp(a Pr incipum d ifi‘

e

rum:àmod eflia aedifid orum Mon afi icoru rn q uae t am en

hod ie parum d ifcrim inan t u r) quoP ala t ia d ifian t à m a

pal iis. Ab exem ple \Y/i lhelmi , t ot iu s Pgog

pag inis crede , fi non vides.

414‘

Tum l dolu 1n . Fù iì illa fort is fat1qgu e p.ot elloas g l am fc

l ices a doì‘an t , exÉcfan tu x‘

m ifefi , a î t i’

ùs infi>i <:ient ibu s u na

d ifp on ens ofn ni a p efdu cit‘

a dg

finem % i”

prbpd r t iona t um ,

cooperp t ione iliberà , ……q Goafià . Ta lis m ot us

i lle prim i i nob ilis , qu i“

fine"

ìnverî ìon e m otus na t uralis

caelos , fidera circum agi t (navi d u&u , coinciden t e fin

gu lorum m ot u ad m ot um pi ineipa lem , fî ne t u rbat î 011e

ord in is , fine, quod qua libet vim p a t i an t u t‘

. Talis efi in

om n i a r t i s {use apPr1m e pen to a r t ifice Tcien t iaa eHe&u s

numqu am in t en t ion i fu se con t rari a s. P i&or colores fuos

m ifce t, pen icillò non t em erè , fed exlege a r t is du&ò;dùm

que m embi orum feor i ìrn deÈitàm ferva t proport ionem

tot iu s corporis form am’

, qùàm p i ngerefm ed i t at u r , pro

du cit p erfé&am .

“

Arcli it eél u s; qu i ad regu las firuél u rafl1

foam €01hpon i t , fecuru s ell perficiendi an ificii , quod A‘

r

Ch irc&o laudem , incolis am eei1i t at em—

asque, ac commo

d it a t em ,ipfi il ru&

'

u rae fi ab ili t a t em prOéù l°

a t Non t:ad è fi“1î

è li 111 co'

nfi liis hominum cert i t u d0 , q'

u ibus nun‘

quam p'

rag.

fixu s even t u s cer t u s inl a ll1ln lis ex pm1c1piò humana

p'

ru den t iaefi at u i pot el‘

t . Afiî g i t n em pe Divina Provider} .

na

419

qu e n egot iorum ,pru den t er g iibeihat Regis , ac Regn i

:n on gloriam efl'

e t an tum . fed fioren t is Re ip ublicae cer

î um augu rium .

Not um efi , ope’

:rat ioneàr

an imi phyi icè m alas, vel

bon as effe ex d ifpofi t ione org anorum ex qu a li t a t c t em

p eram en t i vel excon t ra&o habi t u . In fim ili cardinever

fa t u r fel ici t a5, ca lam i t as

, glor ia , dedecu s Reg is , ac

P rincip is. S ingu la dep enden t à p rob it a t e , vel à laefa iat egri t a t e , à pru den t ia , vel ab ignoran t ia Minifiri q u i Re

cep sm alus, Confiliariî s u t endo p at endo) bon î s. Qq à

fi n t iw qfeze t vi t ae Q;ò qu is Pot en t i…

eft in Repub lica, cò plu s damn i afi°

er t im ì3robi t as.‘

Ingenè

fan è bonu ìn el’c , Min iflrum habere bon um, probum , vee

rum ,

‘

fidelem i ngens ex adverfomalum efi , p robi t a

t em requ 1n 1n M1n iflr0 cum fib i cx t eris m a lu s fi t .

Ha€t enu s fan‘

e neque le‘

gim u s , nec vid im us Medicorum.

N n n n n 2 p enu

439

perg.;ria vp}Reg€rp .

'

VC— l Regnum1 1pfi113

*

p<113115£3"at lapi

?fiPÎEÎFEP?gi 9 i ìà Q9fi filianorum W S ?î ìncep s p enes fe

h abea t , fecre t ò —confula'

t , i nnumeros Reges , Reg i—ra

p lurima,vidimu s defolarl

'i , €Qffi t ere , eagert i . —Med icî

z arpar z'

è w d ij'

è ep î an î em. Deiid‘onum fu lcrum Reg

n i , Regis ad j u t oriu tn fingu lare beneficium fubdi toru ‘m

efi Min il‘

t er bonu s i lli à Deo ‘