ANNUS POLITICUSP E R DU O D E C I M D I S C UR S U
'
S
TUM
CRITICO POLITICO ST UM
POLITICO HISTORICOSEVO LUTHS »
QU IBUS EXPL ICANTUR PRINC IP IAP R INC I P I R EGN UM AU8 P I C ATU R O
NEC ES SA R IA
I N U S U M
JE R E N I JJ’
ÎM ] P R I N C I P I …S’
E LE CÎ OR A L I J
MA X IMIL IA N IJO S E P H I
,
UYR1UJQZJE BAVA RME ET JUP E
R 10R'
LS P4LA YJNA YUJ
D UC I SC OM IT I S P A LATIN I RHEN I
LANDGIÈAVIJLEICHTENBERGENSIS;fl
A U TH O R E
IGNATIO FRANCISCOXAV. deW ILHELM,
SERENISSIMI ELECTORIS BAVARI ZE CONSILIARIO INTIMO ACTUALI ET LIBERI COMITATUS
HAGENS I S ADM IN I STRATO RE.,
CUM PR IVILEGIO SERENISS IMI ELECTORL5‘
.
M ONA CH I ITypis MariaeMagdalenae Riedlm Vidux; M.D. CC.XXXI.
SERENISSIME PRINCEPS.
Xoriens Au rora d ecem itèdiem
,fcrenus an fi t
, an t ur
bidus. Seren iflim e Pr in
c eps, t an t u s inor t u , qu an t u s
« is in Mcrìd ie Aug ufi is n a t us P aren t i
bu s alia non V id if’t i cum primà lu ce qu àm
om ina 1»
mis t u ae P rog nof’cicon fu it
,in quo Nat in i
t a t i t u a: … praeluxi t Ar ies fignum illud Cee
Ief’ce,
or t a t uo felicifi iut o poi’t cxa&am t rifi it ix
hyem em t ot a r eviru i t Bavar ia, t 0 t a r efio
ru it Pa t ria Faxi t fu p rem um Num en,
u t in hoc Tr igono d iu t ifi im è pr aclu ceas ,
fo la t iii ncr emen t o. Haec fumm a
q u od Scren i ifim o P a t r i,Sere n
t ri , quod Tibi , q u odDu Cibu s , Au gu î t x
G en t i t u a: unive rfae mu nonpo
Hum ìilìm u s, ob'
fequ en t ifi î mu îServu s fu bd1t u s
IGN. FRANC. XAV. dc WILHELM.
“
DC
E L EN C H U S O P ER I S [
fol. 1.
PARS ILProba t ur ab exemplo{CAROLI MAGNI , a lio
xu rn qu eDu cum Bavari a: fol . z 4.
b elli p eri cu lis
DISCURSUS HI. PARS C ost era P rincipi fi at irn a dfun t,
fam a . fo]. 97 .
PARS ILExplica t ur exemplo LUDOVICI OTTQNIS
Magni filij fol. 1 17.
DISCURSUS VIII . PARS I . Sap iens ven to b en‘
e navigat
Omni . f01. 3 2 s.
PARS II. ALBERTUS Sap iens in omnibu s fib i comit an s.
fol. 344.
DISCURSUS IX. PARS I. P iet asa d om nia u t il i;… foi . 37 3.
PARS IL Exemp lum WILHELMI V. Du cis Bavaria:
DISCURSUS X. PARS .I .Qaae «fit Em inm t ia Toga , qu&
S agi ?
PARS II . MAXIMILIANUS I . Ele&or in u t roqu e Caefar.
fol.434.
DÌSCURSU5 XI. PARS I. Ingens omn ibu s, qua d ici t Prin
ceps cum Maieii as infi t , t um fides f01.459,
PARS ILDa t a: fidei in t egr i t as in MAXIMILIANO EMA
NUBLE Ble&ore fo]. 47
DÌ SCURSUS XII. CAROLUS ALBERTUS Ele&or Or
d inis Equ eflzris S an&i G eorgi j Reflaura t or.
PARS
CRITICO POLITICA
Summ um R eg i s Prin c ip is bonu m in (olaR el igione efi Propu gnand a & P ro.
pa gand a.
1 48 , 79 t o I ° )
Uod bt incip ium in Deo , perDeum ,
à Deo hab e t id folum perp et u um
efi. Ex hoc vera Relig io Ort ho
doxa fides vera Pe t ra rup er qu am
aedifica t a efi Ecclei i a , ae t ernum fu b
fift et , quou squ e Mil i t an s fociab i t u r Tr iumphan t i . Cùm
t am en adhu c hab ea t qu o crefca t , donec illu d im p lea
t u r : Dom in ab i t u r a m an u fqu e ad m are n ec defin t
qu i vefanà rab ie in cam affu rgan t prob i R eg is prim a
c u ra efi u t eam non folùm ab in iu rii 5 defendat verùm
A et iam
recipiari5 qu ia t eiii :ram Mili t an t is apport es , aliu s non
fupereil locu s n ifi damna t orum ub i nu llu s orde fed
femp i t ernu s horror inhab i t a t . Religionem proin , ve
ram vereReges ac Principes t um in fe ipfi s , t um
in fubdi t is fu is fe licit à conferven t fpu rios not hò s‘
qu e
in t er leg it im 0 5 Ecclei ìae filios dom icilia fu a figere prohibe
an t ; prod i t orem en im omn ino (e nover i t om nis
i lle qu i haerefum errores quoscu nqu e vel in hanc do
m um indu cir ipfe , vel t olera t et i am qu i ex p icu do—
po
l i t icis pri ncip i is di ii im u la t Deo m axim i crimmrs reu s
cu iu s domum fi>eluncam vu l t facere deem onum .
Hort u s et iam ort hodoxa Ecclefia efi: Ecclefia
ha reium fylva . In bort o u n llee p lan t an t u r arbores, à qui
b u s amoen i ii im i fru&u s vel accipi , vel ii3 erar i non—
poi“
i in t fylvarum arbores fru&um n ullum , vel, fi qu em , inl i
p idum faciu n t . Nem pe (2) ext ra vemm
(2 )'
Ex Ciop /ofi . (3) Lao‘i . 7 . o. 1 0. (4) Fu lgeot .od Donflt .
6
è‘
07gflìtf‘vei’i Dei fervìt io… 0 felices Reges,ac
Principes gm fit t i”! pote/l'a t em ad .DEÌ va li um
&omz j uéeam‘
mola probibean t non t on t zìm
His au fp icns t ranqu illit asfiabi t Regnorum , Regum gloria
fubdi t orum concordia qu a: d iferepan t ibu s in t er fe ip
fos à Religione nec ip erari qu idem pct elt . Faxia t ergo, u t ,
d u ce fidei lum ìne un iverfa , qu as faciun t , ad Dei g loriam
referan t , Deò praeviò fufcip iant , Deo pr0fpera‘
nt e exie
qu an t u r , Dei ope perficiant lux eorum lu cea t t am
ext eri s quamfubdi t is.
Tri a Principem glbt i0fum faeiun t pot ent ia
fapien t ia , religiofa m ens. Pot en t ia“
prot egerì fapien
t ia confervab i t z elu s Religionis proÉagab i t R<-
:ligionem .
Deogflè &?prop t er Deum. Sap ien t i ze (8) hu iu s
110?
(5) (6) S . Jug . 3. 4d Cbgyfi 243 . (7 ).S“
. A ug. (8) In mon i t i : pot em .
I l
“
gloria pra valu erit an pi et as. Orat or reipub lica Vene«
t a in confeffirpr iorem locum am b ieb at : negaba t Alber
t i Lega t u s demon ilrando Du ces Bojaria Regia d igu i
t at e iam d u dum pra cellu i iie qu i m odoDu ca t u s fit
t um fuo t um a lienò fa t ò ol imfu ndat i ii im um Regn i
nom en ob t inu iii e Fu i ii e à pr im ar ia ii a t im Ele&orum
Im perii infi i t u t ion e iu s fufiragi i Sep t em vi ra t fis p enes
Dom um Boicam hau d dub ie rot ins Germ an ia nobi lif
fim am an t iqui t at e , d igni t a t e. Ut riu squ e Legat i ,
Boiei , Venet i con t eii a t io à Part ibu s i n a&a r'
ela t a ,
n e Conci lio dam nofam remoram afierret'
t unc p et t ina
c1u s a par t ibu s defenfa non efi . Ha c in Conci lio Triden
t ino Albert u s dom i au t em fu a u b icunqu e Relig io
ri is pericu lum era t non m inora pra ft it it adeòfolici t u s,
u t viros probos , a c erud ifos fem p er ad m anum haberet ,
t um confervanda t um propagan da Religi on i , qu afi in
prompt u ario p iet a t is u t Alb er to Do&ifi im u s C ard in alis
Hofiu s ha c fcripferi t Nu nc fo la mihi vid et u r Celi i t u do
ve li t a qu a t an t ò fi u drò eiu sm odi viro s ad i e congrega r ,
u t e au la illin s , fchola qu a dam p ie t a t is effe videa t i1r ex
qu a velu t ex equo Troi ano prodeunt fort ii i ìm i m ilit es
C 2 qu i
I Z
qu i verbò &1opere errant es popu los a d fidem Chrifi ì
revocare con t endun t . Enimvcrò Albert u sm agis , m agis
qu e hoc elogium promeri t u s , qu am lu em infe&a Reli
glou t s à fubdi t i s amovere femper fi u du i t eam et iam in
fibi confangu ineis cu rare peni t u 5 eradicare conat u s
eil . Phili bert o Baden i i M archione b el lò Gallicoca fo
reli&u s ex Mech t ilde , forore Albert i , p up i llu 5 Ph ilipp u s
pra t er a lias qua pu p illis p lerumqu e comm unes [un t
calam ira t es et iam eam a t qu e graviii im am eil exper.
t u s (9) u t cap t a t a occafione novanda Religionis , Ca
t holica u s in locis pen è anim am ageret . Albert u s proxi
m i fangu ini s popu li ad exilium p roperan t i 5 m ìfert us.
in Marchiona t um ablegavit Com it em Schv arz enbu rgi
um Georgi um Schorichium è Soc. ]ESU , Horum_
fu afionrbu s au t hori t at e, prava peii îmorum Magiflro
rum infi it u t io d isie&a in t er u t ram qu e Sereniflim am
Domum avi t a p iet at i3 a mnla t io reii i t u t a eli. Ha c in
ext eris Provincns Albert o Religion is cu ra fu i t . Nova ur
geb a t in fuis prop iore iam ardent e Ucalegone. Pron
d iera t Vienna nova am us novorum ri t uum iam que
in Boiariam irrepfera t n ec omnibus probat a .nec u ll i :
omnes
(o) Adl z r . p . I . 9 .f,'
2 7 9 .
r;
om n es enim novi t at es in vu lgo afieclas u t i novorunì’
m ot u um au thores hab en t , qu od p lerum qu e Reipu b l ica‘
p ern iciofum u b i d e R eligione ag i t u r , exi t iale. In»
vena aP . Hieronym o Torren fi S . cu i ab Albert o hoc,
negot ium comm iflum era t in plu rim is erron ea de«
t or t a pravi t a t is fi a t im è Boi ca p roferip t a ei l n em pe ,
n e g lrfceret …q‘
u idem fub cin eribu s exi t iofu s i il e ign is in
or t u fufioca t u s cineribu s et i am d iffipa t i s , vera Religio
m s lum ini obeii e dehinc non pot n i t z in nu lla enim re
p ericu lofiù s eil d i i i im u lare , qu am circa Relig ion em , u b i
d i la torem ediò m ala vix n a t a iam novi s gravida p en
m ciofos iden t idem fa rns p ar t u riu n t . In quo Principe
ha c excuba t vig ilan t ia , in eo elu cet i lla fap ien t ia i lla ’
pot en t ia z elu s i lle qu o con t ra om n es in ju rias confer»vat ur , prot egi t u r fp len dor Religion is fidei lum en ,
lux qu a i llum ina t t ot am Rempubhcam … comm un i
R eipubl ica bono. Avi t a ha c Boiorum Bu cum p iet as
t ot i pa t ria t ot fa cu lis adeò falu t ari s fa pe angiì il ioribùs
z elo fuo lim i t ibu s Provin ciarum fe coat &ari indignu fì‘
!
p u t avi t . Fax femel adcen l"
a p rimum proxim as {ib i t ene
bras , dein qu ò violen t ior , remot iores et iam diffipat ,
D S t a
16
Frifingénfis , vir pot en s arm is experienfifi ini us m ult a
for t ia , lau de d ign a in via in t erra fan&a gd l î t
dum eicp edi t ioni Hierofolym i t ame in t erefl e_t ._Hic à vu l
go d i&ns eil Bu ndfchu ech à quodarn calceomigro, cum
t ribu 5' '
rubri coloris corrigi is ad qu em ere6t um , Sa raco
n is infp era t ò erum p en t ibu s rebusqu e pene defp era t is
Chrifì ianos collegi t , aciém qu e it a refl i t u i t u t ca lceu s
in vexi llo fignaret u r fepu lchrùm qu e Dom in i fu b hoc fi
gno recup eraret u r. Dolendum profe&ò adeò exficca
t um hodie fi erilém qu e absqu e om n i et iam (pe accip ien
dae feget is j acere vafi ifî im um illum Ecclefiae agrum qu i
p i ifî ìm o t ot m illium fangu ine hum eél a t u s j a&o u b iqu e
Divin i verbi fem ine excisisqu e Saracenorum vepr ibu s
dum eti squ e fer t ililî ì rnu s fp eraba t u r Opera t iorum labo
re &fu dore eò z elò excu lt u s u t om nes d ifiì cu lt a t es
verbis u t orDreifcri Aca t holici) i t ineri s longinqu i t at em ,
pericu lum ab hoil e rei ipfiu s m agn i t u d inem incer
t i t u dinem pro nihi lo p u t àrin t m agnan im i i lli Du ces , a t
qu e m ili t es ac u l t ro fefe in d ifcrim en a t qu e cert a
m en t an t ùm pro [a la t e nom in is Chrifì ian i ob iecerin t .
Non p a t ria non dom u s non fort una , non li beri,,
non
'
r8
b iùs arguan t , non excu i‘
andum“
arbi t ren t u r. Saneom …
nes , qu i ab hoc princip io non (olùm a berràru n t fed eo
u fqu e et iam prolapfl (u n t,u t cum —hofl ibu s Ecole
fia: vel,fa du s pa cifc i , vel, quod ind ign iu s , auxilia implo
rare non eru hu er in t t ri ll ifl ìm o exira paenas lu ére cap i— u
t ales, a u t infelici t er c zel ì au t in m iferam fervi t u t ern con
je&i au t fu is d i t ion ibu s expu li i . Palaeologi per fim ilia
cum Tu rcis fxdera , i isdem m ifera fuere praedx fpolia.
Francifcu s p'
rirn u s Galliarum Rex Pr inceps a lias nu lli fe
cu ndu s fi om nes t u rn p acis, t u m belli vir t u t es fpe&as ,
in hoc u no fed … i t a p eccavi t u t nec fe fib i ipfi n ec ali is
u nqu am fa t is excufare pot u eri t ex acei t o Solim ann i ad in
vadendam I t al i am auxilio u nde fa&um u t i Au t hores
p eneom nes j u d ican t , u t u na e ade'
m qu e ze t as Va lefiarn
Gemt em t ot Regibu s Auguft am videri t , fumm am ,
prop t er hoc fa du s Tu rcicum n u llam . Henr icu s filiu s ìn
pub lico fpe&acu lo fa&u s efi orbi fp e&acialum . Nepot es
d olor b ellum , venenum , c u l t ellu s abfumpfit au da
&er'
Henrico III. Galliarum Regi , d um ex Polonia redux
Venet iis m oraret u r eju sd em Reipublicae Dux gravi fer
mone expofu i t , aliam caufam non effe calam i t a t um
Ì 9
qu airim alia poll aliam G al lia Regnum fiorent iiî î rnum
afii igeba t , qu àrn”
t u rpe cum Tu rci s ini t um à Francifeo
fa du s u nde ille abom rnabi li s fa&us fu is ali i s omnibu sodiofu s. Q1is proin non eXpavefca t in i tn ieoruc i
arhi cit iam velle ac in c laderh , ru inam nom in i s Chri «
fi iani p agan a arm a , fa dera i ufcip ere det eft ar’
rda ?Nihil
&fiat , u t rum qu is fe pagani s foci è t au t , a’on ega t oDeo,
l dola cola t . Vicifl im in ipfiu s Dei am ici t iam a il"
um i turà
quiDei , vera Ecclefia l”
ua defenfionem ac prop aga
t ionem'
fu i, & q u id em p r ima rii put a t efie ofiî cii . Maga
nos fiu j u s pr‘
o Religion e z eli ba ju s p i ifl im i a rdoris Con
feévandaé p rot eg è nda prop aganda l trcis ver—a fidei
ram lifteras pro coron ide appone cum his in argum en,
‘
t um m eum in glor i am Augu fi éa Domùs‘
Bojca , om
m ili t ant is Du ce'
s prepugna t am Ecclefia t rium phah t is“
gloriam , fu ò s e63qu e glofiofifi îm u s t riumpho s pu rant .
'
Ad li t t eras , quas Maxim ilianu s ob t en t à ad
Pragam vicl orià‘
, pro fumm a fu a in Sa n&am Sedem
E a
"
admodum fer ibìs veneris videns , DeoDu ce, .vi.
ceris °
p erfidos Chrifii hoftes Romano : lm perio re«
bel les. Lau der , Fili , u f<1ue ad mort em , anima m ea
Dom inum qu oniam adju t d r , prot e€lor fa&us efi
nob is. Equ ide'
m 'Ndbili t a'
t is t ua li t t eris le&is t ot o
fp iri t u exu lt an tes ,‘ Ecclefiam fanél a Maria Majoriscon
t inu ò p et ivim u s ibîq’
u e hum ili t er proilrà'
t ì cum'
l lacry
m is d e fummo accept ob eneficio debi t as è ùm Au t ho
ri honorum omn ium“
Ùeo t um eiu s Îan€l ìffi rn'
a Ma»
t ri gra t ias egim tiè j Sah&orum'
omniu rn in quorum
foler‘
mi t a t i5 t ibi delat am
fu ifi“
é fcrib is ù t m in imedub i t andum f t , qu in t ib i pro
gloria Dei il re1i u è dim ican t i hu ju s'
modi ca leil ié exerci
t u s auxilium i lla die pra fens adfu erit . À d hu ju s porro
b eneficii m agn i t u dinén i , qu am gra topòlTum u s animò,
pròfedùendum , iblenne5 ind ixim u s'
in hac u rb e l'
appli
ca t iones ab Ecclefia S.Maria , qu am appellant l‘
upra
“Minervam , ad Ecclei‘
am S. Maria dé an im a , a am
no è v‘
eni
en t es facrofan&um Milla facrificiu rri Omni
pot ent i Deo in gra t iarum a&ionem obtù lim u s. Nu l
certe erit t empu s'
quo collatf’
eìlim i i don i m :
F moria
I e o o o
ill um agrs… m agi squ e vrge
brt ,t ua
il ri s virtus , tu orùrn qu c gn rum
—
Îimm enfa '
glor i a per«
qu ens a t a; gn eriris j llam la u d
_
1b,u s
Lcelebrare non d eli ll er.
Nec ell g u òd a liquo, p a&o«geream u r , u t i ll a t u a Vi t
1 g i :. Ìcep t uram (
de'
qu e Chri il iana Rspublica nqajori ( et iam
“ fi fieri pollet , ,
ficonat u op t im e pg qm
oven nu nqu am
lia decora,t u 1s fa€l is in d ies exornen t ur , & cum u lei i
t a t is t u a m eri t i s t ribu im u s u t , … qu a-u nqu am à nob is ,l
’
re, , p ro cer t o habeas .vel imus, gfi , nt e;im\Nob ilitat i t u a5
à Domi no fecunda omrua,op t arnu s
i t em …
1È ìj_
At i s ell
fuam fupra pet ram
p er ea s inorb
t uum
j oris increment i
R egum pot ent ia ac
po non incongru a qugll io
tii eru p i t J
con ju ran
en vel ma
auxi liò
z elò eidem acceder
erit m ajòrne fit Eccle
fia
2 5
fia à Regia pot efl at e conferva t a prot e&a , ac propae
gara incolum i t as an ip fa Regum fa lu s ab ipfa Ecclefia .
De fa lu t e anim i hic non ag i t u r qu a ext ra Ecclefiam
nu lla ell fed de ea p er qu am R eges qu iet è imperan t ,
ii s t ranqu illa ell à fubdi t is ob ed ien t ia n u lli in Republica
k dit ionum m ot u s t u rb idi n u lla den iqu e regnan t ium fu
n eft a ca t a ll rophe qu a fa p‘
e p u rpu ra r eg io pot iùs fangu i
n e qu am m u rrce in t ingi t u r. A P omp ejo Magno
u fque ad Theodofi um n um eravi Im pera t ores n on ag in t a
novem cru deli m or t e , vel glad]ò , vel ven enò è folio
dej e&os in b ara t hrum , i t a u t qu am d iu Ecclei i a
Imp era t oriam non firm aret d ign it a t em Imp era t oribu s
res effet m iracu lo proxim a m ori non occidi . Poll
accep t a s Chrifl iana p iet a t i s leges p oll qu am gen t es
Deorum fu orum vi t ia vel lau da re vel a m u lari defierun t ,
ìidem m anfu et am hum ana focie t a t is norm am pali i ,
Deo fidem Regibu s obedien t iam pra il i t erun t , i t a ,
u t n ec R eges t im eren t fu neflos fed i t ionum exi t u s n ec
t im eren t u r à fub di t is eo m et u qu em fu ror , rab ies
Tyranni s afl igir , provoca t in p0pu lis. S ibi proin Reges
Op t ime confu lun t , qu i Religioni .
G Corda
Corda R egum in m anu Dei Dei m anu s
(fas'
fit p 1e hoc loqu i ) in cordibu s Regum fu n t . Difpo—
J
n it Deu s d e Reg ibu s fuprem u s rerum a rb i t er. Rexp i e
t a t e fu a in Deum z eloReligion is , cu ltùquo legum ,efiam
qu a l i »dc Deo =d1fpon i t. Videri p ot erat t em er i t as Jofi1e
Magni Du cis m an dat um au dax €07Z ZTJ LGM OZÎ
fu i t : flet erun t qu e'
Sol Lun a . Ob edn t ca lum hom i
n i . E t , qu oni am ]ofu e t ot o corde coleb a t Deum , Deu s
vol u n t a t em i lliu s im p levì t . Q10 li t u t R eges ab exem
p lo fidu cia non m iracul i Deum femp er praet er Dom i
n um P rot e&orem quoqu e fuum a cR egni fu ihz ib ean t ,
fi vel in t . Hoc ipÎe Deu s t eft'
a t u s oracu lo d ivino ad Ab
r aham um , fu am fervam fidelem d ixit (1) Ego P ra
Q1iet è felici t er imp era t , cu iu s p orella s t an t a po t e
fla t e a u&a , n ihil habe t , qu od t im ea t omn ia q u a
@ere t . Tri ll i il im a vicifî ìm fors illorum eil , qu i cum
pr ius vicariaRegn i p ot efl a t e in fuprem am pal ime abu i î ,l\
a Deo defecerun t ex p r0 t e&ore a cernm um eXp eriu n t ur
( I ) Gm . c, 1 5 .
2 7
Vindicem, Ha c fu lm ina in Salomonem j a&a d ivinisnoe
t an t a r monum en t î s Qg i a (2 ) praecep t a mea nan
Agim u s de Carolo Magno lmp erat orum
pro Dei cul t u z elofifl”
imo q uomodo au t em a ccep erit
R egnum à Deo qua cu ra fub fcu t o hoc idem adm ini
Ìtràri t non t am d ifp iciendum quam i llu d exam inan
d um erit qu a t enu s ill e prot e&ione fua p mp aga t ionc
vera Religion is u t rum qu e p mm eri t u s fi t ,
Vidim u s in pr im o difcurfu ex va ll i ilî mo
hoc pi et at i s pro Religione oceano profiu en t'
es rivos
Augu fl i hu j u s Funda t ori s Nepot es dignifî ìrri os. Nunc
r edeu ndum a d originem . Squ al lebat Regia gent i sMa ro
vingorum glori a in Hilderico u fqu e a deò u t pra t er ìn
ane Regis nom en preca ri um vi t a fi ipendium , reg ium
hab eret n ih il. Ad pub li cu r’
n pop u li fu i conven t um an
n u a t im celeb rat um ab hoc a d p ala t ium fu am iba t
carpen t ò ve£l u s quod bubu s jun&i 5 bubu lco ru ll i
co m ore agen t e , t raheba t u r. In fol io refiden s , (3) crine
G 2
(2 ) DE. Reg . r. u ,'u . 17 1 . Q) Eg inbard m
'vz i 2ì CA °
{ t M . f
2 9°
cò m agis quòd m ex cum Dei hoil ibu s pugnandu rn
Be llo I t alico fuccefiî t Saxon icum m agnà u t r inqu e an i «
m ofi t at e fufcep t um per con t inuos t rigin t a t res annos
prot ra&um . Adeo gens ifl a ferox , cu lt u i da monum
d ed i t a , vera qu e Relig ion i pert inaci t er in im ica n ec d i
vina n ec hum ana iu ra refp icieba t ; im ò im p uneea t ran s
gredi prot erviùs ca lcare honeilum [ib i p u t aba t , au t
et iam gloriofum . a t ies vi&i t ot ies C arolo recon
ci lia t i u lt im um fem p er d em en t ia afylum habu ére in
prom ifib vera Relig ion is cu lt u qu em fcire arm is fu is
p ropagat um , C arolo vi t t or ia loco era t,
t riumphi
glorioi i ll im i. EXp ert u 3 , illu di Magn an im i t a t i fu a con t i
n u a perfidorum perm u t a t ione concifo dem um Saxo
n um robore da moni acum in i is Reg ion ibus cu lt um pe
n i t u s exfcid i t , nec t ra&um per t ot annos bellum a lia
condit ione defi i t n ifi u t ahic&a fup erft it ione ac d a mo
num cu lt u , reliél isqu e pa t ri is cerem on ii s Chri l t iana fi
d ei a t qu e Religioni s facram en t a p erciperen t . Vid i t ea
a t a s Magnum Regem fidei Apotlolum quod n u lla
vid it arm a t um . Hu nn i Saxonum exem plò vel m on i t i ,
vel t erri t i p er Legat ion em fefe u lt rò Chriflo , Carole
H de
30
d ed è re. P erfidoè d ein, &i
à fide ad pri ll ino‘
s non modà
fu rores fed e t iam r ap inas t ran sfuga s C aro li legat u s
E ricu s DuxForoiu l ien fis vicit , cap t o eorum P rincip e
Gringo g a z équ e om n i t ot ret rò fa cu lis ex rapin is con
“
t inu is corra sei . Op im a h a cfpolia C arolu s m eliori , qu àm
olim Rom an i Jovi Cap i t olino t ropha a (u a afiixére fa
c rificio in Va t icano m axim am p ar t em appendi i u fi i t , fa
t ìs amp lum vi tt oria fru&um ra t u s Vi&or i la fa R eligio
n is glor1am vindicàflè , p oli ca m aiori em olum en t ò t e
flau randam …
Qi an t i m om en t i ha c m u nera i l Leone in
o rnam en t a t em p lorum faél a qu a lisqu e t hefau ru s fu eri t ,
obfl up efce t , qui leg et fpecificam om ni um d eferip t ionem
'
inP al a t io , (4) prol ixiorcm qu am u t hic appon i pofi i t .
P ra t er h a cEcclefi arum ornam en t a m agnam et iam p ar
t em Leo in Cleri cos erogavi t , juxt a volu n t arem erogan
t i s i t a , u t p er ha c fubm i il'
a m u nera Pon t ifex t et t e
Anafl afio ) Clero fuo Rogam , flip en dium fcilicct , in
p resbyt erio m axime ampliaveri t . Magna ha c i n fan «
&am fedem m un ificen t ia defe&u ofa videba t u r Carolo
n ifi eidem p ret ibfiil im um apponeret , cd n t inu um t um
d efeu
(4) Mib: f;404.
32
va t ione, d e p ia fan&a Dei Ecclei ia gub erna t ione d e 5 ?
m on ia ca fu bvertend a ha refi , u t pot e qua fan&um Eccle
'
fia corpu sm u lt is «m a li: m acu laret in lo ci s d econi’cruen
d o monall erioa d 8. Pa u l um de m u t u a colla t ione, qu a
i i s in t ercei î erat in te r B.Ha drianum P ra deceiforem
“
‘Carolum , fingu la t am en a geret Lega t u s fecu ndùm op
p ort u ni t a t em Pon t ificis , a n irn i illiu s conveni en t iam .
P a t ern am p lane ha comnia pro Religione em am fp ira n t ,
folici t u dinem qu a , ù t t u ne Ecclefia fumm o em olu
m en t o fu i t n ofirò e t iam a vò R eg ib u s P rin cip ibu 5
fem per fit exemp lo.
P ra m i fera t Carolo Neo— clo&u s Pon t ifex, u bi
inCa t hedra S . Pet r i federe c a pi t Lega t io,nem cum m u
n eribu s. Ea eran t , juxt a recep t um o lim m ora n , c laves
a u rea ex fepu lchro Divi Pet ri accep ta urb isRom a
ma vexi llum . De cl avibu s va rian t au thore s ; a li i ea s a u
r eas ex S. P et ri confeil i one , a lii ex fepu lchro a ccept a s d i
can t . Om nes au t em , p ra t er p au cos , cosqu e erron eo s
in t er quos e t iam Aven t inu s , conven iun t Carolum p er
U ad i t ionem clavium , obla t ion em vexi ll i fu iffe d ecla
ra t um Prot ett orem , Advoca t um£cclefia ; n eu t iqu am
verò
33
veroDom inum abfolu t um. Errori bu ie a nfam dedi t
Eginhardu s u bi'
ai t Leo Papa pet i it’
vellet Carolu sm i t
t erealiqu em è fu isOp t irfi a t ibu s, qu i pòp t ilum Rom anum
ad fu am fidem fubie&iònem per facram en t à firin aret .
M ifq eil ad hoc Angi lbert u s Abbas. Nempe‘
: a qu ivo=
tra con t r0vet fia th res eil . lpfî‘Ha ret ici Ult rò fat en t u r
Angilbert um , Abba t em fanél i Richari i , Rom ani m iffum
compUliffe,'
it tffu Caroli , Romanum popu lum , fideli t a t em
ju rare Pon t ifici non Carolo , Et iam P a t riarcha Hierol
folym i t anu s—
cla‘
ves fan&i fepu lcht i Unà cum veXillO m ifit
ad Carolum n on t am en pollefl ionem Hiet of01ym a ci
den i cont u lir. Nec repugnar hoc"
: authori t at i Defenforisî
qua lis era t Carolu s. Cùm en im iu be‘
re pò t u i t p0 t eflà
t em habu i t ab ipfo Pon t ifice agn i t am , qu a ipfi fec'
u ri t a
t em Ecclel i a incolum i t à t erh procu raret ofiìciò
P rot e&ò ris nOn Dom ini abfolu t i Eccle lia a
GràViu s dubium ò ri t u f ex Chrò n îc‘
ò Sige«
bet t i annò 1 1 1 2 . fcrip t ò Venera t Rom am Carolu s, Cé =
lebrat u ru s Pafcha ehm Hadriano. In Via primùm ob=
vioshabu i t uniVerfò s j u dices cum expani i s‘
Vexillisìu deiri
I
34
u niverfarum fcholat um P a t ronos ,°
p ueròsqu e eum pal
m is , oh'
vis in t er lau des Caroli p ecurren t es : agm en
cla u sè re …C ru ces veneranda folis Regibu s , Exàr ch is
p rzem i t t‘
i …ioli t ae. Excep t us a Pon t ifice in t er m u t uos am
p lexu s gra t u lat iones poi’cva ri a—m u t u a …nhari t a t i
'
s t e …è
fi im on ia Carolus qu ar t a d ie qu a %om ae m or ab a t ur , in
Bafil ica Va t ican a fpon fionem t um ab ipfo t um à Fa t t eÌ’ip ino fa&am j am prius S t ephane Pon t ifici ap u dgCari
—
ì
li acum,non exp levi t m odo fed per «defign a t ionem
confin ium novà c um u lavi t . F u Ère h i à Lu ni s cum In :
fiala Corfica dein de in Su ri ano , d ein de in Mon t e Bardo
n e inde i n Veret o dein de i n Parm a , deinde in Reg io
exinde i n Man t u a , pon t e fi li cis fim ù lque u n iver
[um Exarchat um Ravenna t ium , ficu t an t iqu i t u s erat , a t
_qu e Provincias Venet iarum Iihhriae , nec non jum&um
Du ca t u rn Spolet inum , Ben even t anum . Sponfioncm
h anc (u a m anu ac folenn i ju ram ent o pro fe fu isqu e
confirma t am iuper Alt are S. P et ri depofu i t .‘ Hic a ir S ige
ber t u s ; Carolum i n Conc i lio Rom ano cen t um , qu in
qu agin t a t r ium Ep ifc0porum a ccep ifl"
e ab Hadriano *Pon
t ifiee Invefi iruram Ep ifcoporum . Carolu s … i t erum Ro
m am
'
3 5
m am redi i t Synodum confi it u ìt cum Hadriano Papa
a liisqu e 1 53. Religiofis Ep ifcopis , &… Abba t ibu s in qu a?
Hadrianu s P apa cum un ivÈrfàli Syi wdo ded i t d j ?”d i'
hic paululum l%&or , amequ am‘
u l t‘
ra progrediaris , nani
m onendùs es, hoc u l t im um juxt a Éellat m mum fic acci
p 1endum effe , u t Carolu s confirm aret , velmfirm aret ele
&ionem novi Pon t ificis, &ord in aret Romanam Ecclei i am
quoad t emporalern Princip a t um. _n ipfa Privi legia iru
iiéra t or i concefia ob fr equ ent ia Sch1fihafà qu a t u ne erau r,
proè ter frequ en t es Hofies Longohardos, Crescos
qu i Eéclcfiam Rom anam a il i du è vexabant , cau i i s illis
celi an t ihu s , revoca t a fu è re. Infuper Archi Ep ifc0pos
Ep ifcdi>os per fingu las Provincia s ab eo invd i i t uram
a ccip ere defin ivi t , u t , n ifi a Rege lau det ur & ìnve
ih at u r Epifcop u s à nem ine confecret ur ; omnésqu e t e
b elles hu ic decret o ana t hem a t iz avi t . Videt u r ha c m u .
t u a fu ill‘
e Pon t ificis , Caroli mun ificenu a , fi vera eft
Sigebert i afiert io cu i de meo ju dicioomn ino n ihil adele
re prxf11mo , fed fani ori j u d ici0 exam inandam relinquo.
2 C8 :
63
Carolum—
p lures a d Ep ifcopart u 3*
liber è promovifi‘
e
ÉX ami a libu s 1confia t .fî a n inveft i t urae t i t u lò id fa&um
p en_esa lios (i t …… Deg ellofi n Religionem , _Cgroli pra;fum en
… d i , n ihil ab eo, a&um quod (an&aa;S ed î y rmju d i
imm inu eret . Idem Pon t ifex filiu rn C arol iP 1pm um, qu em{ A
facro Bapt ifm a t is fon t e ablu ir , e t iam u nxit in Regem .
solici t a s d ein, n e paterno fola t ioC aroli p lenè fat isfaét um
non d ie t alt eru iu in Lu dovicum m Regem u n
im pofit a , Pip iflu s na t u m ajor
l ongoba rd i ze I u dovicu s À qu i t aniaeRex efi: declarat u s
Haec regn a pa t ris V_
irtuteP art a Colofl î illiù s gloriof3—
1
fràgm en t a i un t , qî1î t um in Carolo a ildrgébar fuprem ae
'
Im pera t oriae d'
gn1t a t 15 p0 t efi at is monum ent um .
m u s 5) au thor ad ea t em pora dc
Carolu s illeMagnu s ingens l ingu
lare Germ anu rum decd3 , glor1a , FrancorumRegno
fu ccefl‘
t qu o,
imperan t e Germ an i fu is virt u t ibu s Im pe
r1um de Gra cis ad fe t ran sferrr prom eruerun t pot ifÎ
fim ùm ea ra t ione : nam cìifn popu lu sRom anu s, imi
verfi peneI t aliae”
popu li parve t emporis fu cc‘
è iiù‘
mu lt a—î
C5DMicba è l Ca m‘
.
38
.Vim ; & efficaciam fu am habu i t à confenfu"
popu li. -Transf
la t ipnerh hano fingu lari beneficio in Caroltfi n mi racu lo
in‘
Pon t ificenì … Leonem accept am rat émqu e habu i t
Deu s. Q10d pau cis explicabimu s:
Not um eil: Pon t ificem Leonem IIL à Pa
ichali Prim ierio , & là Cam pu lo Sacellario , Hadrian i Neo
pot ibus in publica procefî ione omn i xcru deli t at e ac
rabic da m on iaca fu ifl’
e t ra&a t um , n ique adeò , u t P afcha
l i ad, capu t Campu lo ad p edes (t an t e… ,—
eorùmqu e ju iTu
in t et ram m u lt is vu lneribu s p'
roi’rra t o a,c;public è-denu :
da t o Leon i ocu li eru eren t u r ; lingu a radici t u s ex;
fcir1d ere t u r. Not um efi , d i&uni Leo—
”
nem in Monafie
rio S. Gerafim i fingu lari Dei =h è neficiò , locu los , f& lin“
guaim denuò recep ifle ac Roma«dein‘
upròfugum’
a'
d Ca
rolum'
, ab ed omni -…ciî lt u ,
\
& z amore f'
eîircè p t uirfl arf- in
fan&am fedeni rm aX1mo . com it atv pu blicis x‘
ubiqu e
ornat um honoril ni s redu&um h ifi è . Hic ergd i ll‘
e efi
qu ì , ocu lis à Deo dat is vidi t*
Caroli ii i fan&arrfllì ccl è
{iam z elum p iet a t em qu i lingua a'
dDeO—‘
re'
fi it u t à
eiu s virt u t es depraedicavi t qu i Imperium à Grand s
t ranslat um in Carolo publiceconfirmavi t . € ùm emm
Rom am
42
n ici s libris Opufeu lis P at rum verbum Dei om
nibus pra dicen t . Art icu lò decimò qu int ò : u t»Ep ifc0p i
fermones Hom iliasfan&orum P a t run1 , prou t om nes
in t d ligere pofî i n t fecundùm propriet at em lingu a pra
d icare fi u dean t . Ha c p ii il im u s ac pru den t ifiim u s Ca
rolu s ipfe lingu a la t ina , Gra ca peri t iflim u s an t e
ob i t um , d ignum virt u t um exemplar R eligion is verò
»ù t a ir (7) Baron ìu s , omn ibfis abfolu t um num eris fim u
lacrum . Magna ha c cura fu i t C aroli de Ep ifc0p is. Alia ,
p enem ajor de j uvent u t e , qu am‘
a t eneris anni s p ie
t a t e fi u di is infiru&am qu afi novos iden t idem fu,rcu
los inpom ario Ecclefia plan t ari ac form ari volu i t .
Fi lios (s) fuos liberalibu s fiud i is , qu ibu s ipfe Operam da …
bat , infli t u i ju ii î t liberalia l1t t erarum Pru dia pene j am
ù t ipfe a j ebat , incuriam aiorum obli t era t à, infi au rarefum
m opere conn ifu s efi ;&, u t fu i exemplò ad ea ample&enda
ca t eros invi t aret exHybern ia d uos C lem en t em , &Al
b inum accivi t , ù t t um erau r t empora , eru di t i i i imos,
Fu eros è Su evia Parifios, docendi ergo, m ifios , u t pericu
lum de eorum ingen io at qu e indole faceret , fibi exhibe
ri 1ufi i t . Do&ifi im u s P . Cafpar Schot t u s fcho
larum
(7 ) Anno 13 14. 43. (8) Awnt iw : f 37 0.
'
44
nerval pofiu lare qu am u t fiu dium lici t an t ium p ar efTet
volu n t ari gr a t u i toadd icen t ìum fapi en t iam accipere, em
p t ae p ret ium fore. G avifu s efi m agn0p cre Impera tor,cc
gn it à u t riu squ e inge nu a volu n t a t e i lliu s
qu am re ipfa'
î ecum hab,eb an t , _
[ublim i s fap ien t iae m erci
b ùs . ; P erarn ant e‘
r ig i t u r honorifie è u t rum qu e excep i t ;
a lt erum Ti cinenfi Academ ia ;p,r.mfeci t a lt erum Lu t et iae
P arifiorum ret inu i t . »Quant a difpar i t a s t emp orum ! No
it ris plan è t i mendu nn fore t n e fim iles m erea t ores ci t ò
repet eren t n aves f uas , u t ex a lieno empoxio a lias a dvehe«
ren t m erces qu ibu s comm ercium exerceren t lu crofiu s ,
m ajoris p re t i i nu ll iu s m ili t aris. Om n ia C arol i praed a
pr o Rel igione d efendendà p mp 3ganda fa&a , a—Et à
q ue enarr ando- ann ai es confid am .
Pro Coron id e p roi n‘
ìn"
comp endio fingu la
m emorare volu i , C aroi u s Magnu s , fi non Maxim u s,
‘L ongob ard ica s Leges a*
ecenfu it fan&iones Ecclefia
aoom i>lu res, C ap i t u lar ium nom ine, evu lgavi t . Lefcum
aPolon i ze R egem e accidi t AnnoDCCCIV qu o S axon es,
e orufia t errà Obot n t is conceis—à in Ga lliam t ra nfi u lit .
Danos Frifià depu l i t Anno DCCCX. Sclavos in Panno
n ia
45
n ia dom u it Anno DCCCXI. Infu“
per Helmfì ad io Anno
DCCCVI. Dresda Anno DCCCVIII. Ham bu rgo Anno
DCCCIX. &C.
’
cond it is inclyt u s: Eccle i î a s n um erav1m u s
fuperiù s: vivere t andem d efii t , fi m 0ri po t u rt , cu iu s m e
m oria efi imm ort al i s, Anno DCCCXIV. Regn i Franco
rum XLVII . I t al ia XLII , Im peri iXIV. poft qu am m axim am
honorum par t em Ecclefia i t icis, & p aumribu s t eflam cn t o
legavi t , qu afi vot is fu is fa t isfaét ufn non e iIet flùdu ie
femper in vivis Edd ei i aflz ieae dign i t a t i , n ii i et iam e idem ,
au&is ub iqu e&ipcmd i is Ecclefiafi ic is , prodeffet m ort u u s.
Op t im è pat en t an t Fu ri da t ori fuo Augu fi i i‘
fim o'
gloriofi
Poiì eri qu i numqu am a fem i t a , qu a: à fanét a fede ad as
t ernae bea t i t u din is
\
fi a t ionem perdu ci t , defie&u n t nun
qu am in au i t d pro Relig ion e t u‘
m t u enda t um propa
ganda z elo deficiu n t , fed om n ibu s n a t ion ibu s fingu lari
ort hodoxze fidei cu ltus l um ine praslu cen t dign i è SoleMa
gn i Caroli virt u t um rad 1i . Q1isqu is à I) eo Regn i Cubernacu la accep ifi i , hu j u s fangu in is es infp ice & fac
fecu ndum Exem p lar. Feli cia fpondeo m agn a .
Crefci t Regnum Deo du ce fed
Regibu s fpont è fequ en t ibu s u t apu d Herodot um
M Hero .
P AR—
'
S PR IMA
pen cu lìs
NCeps $ que;ac perlcu lolum eft con
l ili um , per qu od m d eliberano
veni t an Princip i m a jor cu ra fi t fala
t is fu ae an gloria in hoc fan è ca iu
pra: ali is i llu d Regis Alphoù fi oram
Ium m ihi not andum videt u r Regum confi lia rios au t
Reges effe ,’
au t Regum habere amm os—0pm t ere ; p lu ri
e
N m a
5 1
Agit u r emm cum hofi ibu s , qu i Regiagm digni t at em .àp le.
b ei j m ili ti s Condit i one nec d ifl;ingu u n t nec refp iciun t .
Ve n t u s ,n& p luvia , e adem aeri s in t empe
rie5 1Regi‘
î n b ello comm‘
u n‘
i s ferenda efi qu a m ilit i. Pa
ri”
fragore t orm entain Regem r eboanf, funeftòsqu e con
j iciun t globos ,v'
qu ibu s m iles cadi t t i‘
t ipendiariu s. Con
ju ra t in omn es fingu los fclopet orum ud ifplofio fu
ri t aequ a li t er in ;, e_ò s qu i , im p eran t , faep è = et iam ci t iù s
qu i a impr i 1'
n os ordinum , ac in illos quorum u na virt u s
Du ces, fequ i & eorum im peria exfequ i . ; Qu is efi qu i
confu lat P rincip i a deò p_ericu lofum aggredì t ram i t em?qu i
a u dea t in fa lu t e Reg is falu t em e t iam publicam vellc peri
e li t ari I t a privat i , i t a fub dit i fen t iunt : ali t er Reges. Nec
R egibu s t am en haec honori s ac gloria regu la i t a un iver.
falis el’; qu in illa d ifpari t a t em a b aet at e accip ia t non
n u nqu am , excep t ionem ab ipfa p erfona Regis. Even
t u s ex eadem origin e funda t i in uno princip io va
r ian t u r quam p lu nmùm in rebu s bellicis . Vix fla t u as i l
lis a qu alem legem i t a , , u t non ag an t idem Prin cip es
omnes, qu od p lures.
Mu lt a Regi confideranda occu rrun t p riu s
N 2 qu am
qu am decem at'
1pfi13 in'
aciem progred i. Alia fi at ue t ju»
ven is,a lia vir , al ia fenex ; in om n i t am en x t a t e gloriam;
am ahi t o(b r .ot i i vindex p er arma in jur iae armis acce
pt ze . Reges -in omn i"xt at e ad g loriam nat i fun t ; (ed ea
et iam ferioperpendant , qu a: illi5 m a gis proficu a , vel no
xia‘
::e poi iin t , nem pe qu o confiliò q u o fine quo m i
lit e ac dem um .qu a ipe em olum en t i bellu m gerendum
fit u t i lli s pot ior glor iae ra t io , q u am fial u t is fi t . »
”
1Princeps , qu i juven i s pri m a belli t yrocin ia
pon it — nu llà'
ex rebu s gell is accep t a eXperien t iéi Du ces
fe cum habchi t vet eranos qu i au daciù s in pericu la irru en
t em re t 1nebu n t len t iù s agen t em an im abu n t infiruen t
confiliò , exem p lo. Màxim i'
fan è em olum enri efh l’rin
cipem in juvenili aet a t e vì&orii s mofei fu is hofi ibu s.
Augeb i t con t inu ò fam a vir t u t em fidu ciam in t er m ilit es,
in hoii ibu s t errorem in ipfo P rincipe au dendi il im u los ,
poi'
tqu am fru&um laboris per1cu li gufi averi t in t er ap
plau fu s quo cibo nihil delicat iu s efi pala t o Regio cum'
eò m agis appet i t um a ll1cia t , quonu nqu am qu is hac d a .
pc fa t iandum fe pu t et . ZEt a t e in viri lem produ&à cor
pore laboribu s j am m agis afiuet o form a toqu e ex d iver«
lia del1bcran t emjuven t pot iùs qu àrn regan t , nu nqu am
t am en (pernenda inii s quorum du&u prim a hau fit ar
morum ru d im en t a u t i lia eXper t u s abeven t u . At qu e
ha c a t a s Mart io ardori efi: Opport u n ifiima : ha c , u rgen ,
t e augenda gloria in it in&u Regias om nesform ab i t vir
t u t es cum u nu s gloria am or fu ffieia t in R egum t e
l i qu orum (u orum Nob i lium an im o ext irpand is vi t iis.
Pr1nciper'
n in um bra plum is ù t a j u n t a iî i du è agen
t em m u l t a v1ria'
n eee£se efi circum filt ere ; cum volup
ta t um t i t illant iu m nu t rix fi t cu lci t ra cu i m orbom u lt um
a d,iciun t fecret a cub icu lorum conclavxa . Q1am obrem
re&‘
e ab Hora t io di&um .
Ardor b el lica lau d is m olli t iem b u ie— “
co;
gna t a vit i a velu t clavum-
‘
d àvò expelli t . Nu lla qu iesab,i
a rm is‘
dat'
ur a bellicofo Rege falùbriora creden t e ]u ve
i mm corpora ee m ili t ia , qu am“dom i . Avide gloria
54»
d eride gloriofior efi. Ex omnibu svirtu t um pra m iis am
plifi imum efi pra rrùum gloria qu a vira brevi t at em po
fieri t a t i s m emoria confola t ur ; qu a efii ci t , u t abfen t es
a dfim u s mort u i vivamu s cuiu s gradibu s et iam hom i
n es in ca lum viden t u r afcendere. Sanepra ft an t es Viri
(Reges , belli Du ces in t elligo ) nunqu am t an t a conat i
eHm t qu a ad pofieri t a t is m emoriam pert ineren t nifi
an im ò vìdiffen t , pofleri t a t em ad fe pert inere. Nonne
m eliu s m u lt ò fu ifl'
et a ir Ca t oMajor , ot iofam a t a t em ,
qu iet em fine u llo labore cont en t ione t radu cere
fed nefcio qu om odo an im u s fefe erigens poli cri t at em
i t a profp ici t qu a li cum excefieri t è vi t a deniqu e vi
Nihil m agis an im e s nob iliorum Bu cum
qu id d icam deRegibu s pungi t ac folicit os habet
quam u t pra clarumgprzec0n ium nom in is fu i ad poii eros
t ransm i t t an t ,nullùsque in fort i um Regum pe&oribu s
acu leu s gloria cupidi t a t e acrior effe pot eit Inde nu llu $
horror m ort is eadem femper au dendi volup t as efi.
Seneca Thyeit e qu id Regem facia t pol’cqu am om
nia Regum infign ia pu rpu ram , divi t ias com i t a t um
Re«
59
probrare Princip i errorem u t i par it er perim lofum efi , fi
cafa s ferat u t Princep s fub i t aneum pet a t confilium ; fu
b i t aneum ei da re rcfponfum . Sequ i t u r proin , ant equ am
Princep s bello fe fuòsqu e involva t infp icierrdas effe
proprias am icorum imo hofi ium vires qu a (pe
randa è vi&ori is emolum en t a qu a t im enda è cladibu s
dam na an i lla his pra va lean t vel an ha c i llis denu ò
reparari pofi i n t Damnofum b ellum eft cum ii s qu i non
h ab en t , quod p erdan t u t i femp er exi t iale i i m ali: con
fu l t um .
Mu lt um ad (ufcip ienda con i ili a va let fe ipfu nî
nòife ac Im peri i fu i vires excu t ere u t , qu i bello fe im‘
«
parem an im advert it paci s art ibfis t u eri fe fcia t qu a bel
l i pacî squ e ar t es à debilior ib u s neceffariò à po t ent ioribu s confu lt ò u furpan t ur. S t are a u t em fen t en t iam hanc
non femper rn folo Principum ju d icio qu an t um cu nqu e
reliqu is om nibu s pru den t ia pra va lean t d ign a Im pera t o
r is Ant on in i P i i m aj eft a t e fen t en t ia prob a t c€qu i z ìs €/À
a j eba t u t t at 899 t um‘
arum umìwrum ecu/i l ia
j équ zz r quàm u t l at 89°t an t i me u u um.
Sa p è
601
Saspe“
P rixìcé’
p'
è d e iî 1u lt iìs bau d'
probe'
infifu&u s , gloria
p eriCu lu tn facit ; d um Verò alioru m et iam (ent ent iam
benignea ccip it , t u teagi t clariffim ot um fap ien t ifi ì
morùm qu e viror um pruden t iam qu afi fu am efii ci t .
Bella arm î s Du cum confiliò geru n t u r;ve
rùm hoc ipfum confili um , quoi ùm orà cù lò profera t u r
p robè d ifp iciendum efi .» Prat cipu
‘
e vi t andi i i qu i vel
t em er è n im is ; vel inhoxi eil è am p liores d ign it a t es Princi
pibu s fa is polliCen t u r. Confilia aud acia m u t andis rebu s ,
quam fervand is ap t iora fu n t . U t abfin t femp er Them i
fioclis confilia qu ibfis equ idem nihil erat u t iliu s fed i î s
dem pari t er n ihi l inhoneft iu s i t a , u t At hen ienfes u t ili t a
t i hon d t a t em przr feren t es Ari lt idi pub lice Vet u erin t , n e
umqu am de Them ilt ocl is confilio m en t io heret .
Tria [u n t Confiliariorum genera qu i in re m i
li t ari d icendae fen t en t iae im pot es haben t u r. Prim ò procu l
fin t à Cu ria ab au la Lacon es ifi i qu i Taci t om omen
t e confili i qu amvis egregii quod t am en non ipfi a t t u
l è re fun t in im ici p ervicaces adversù s rerum p eri t os.
Secundo ab illis cavendum qu i Îecundùm Ariflot e
lem , audaces t emeri t a t e pr0Ve&i ail t è Cupi t î n t adire
peri
6 2
t »a t em cofi i i lii indu ca . U ri en im , (Smacò adag iò , impe«
r i t ia a u dacian—1 ra t io t im orem aHert , i t a confiliò n il t u
—t iu s fac ra res eit con i i lium .
Ter t iè peflîm a fun t illorum confilia qu i propri is
d ell i t u tvvirib u s ext er i ac pa t r ià fu à ext orr es a lios ad
b ellum m overe n i t u n t u r cùm ìllorum (pe s defider io po
{1ÙS q u alicu nq u ct qu am ra t ion e conci t a t a: plerum qu e
infelrcem for t iun t u r exit um . Exu lum n u nq u am fida fim t
confil ia . Inde qua n t i pre t ii i i t bonu s probù squ e confil
l iariu s , q u an t ùm qu e n ecei î a ri u s Pr inc ip i b e llum m edi
t an t i illu d {s} Au reli i im pera to ri s hac fuper re loqu em
ma ndo m‘
aÉ/eqm'
om m ÎZ77Î mercedem j alw t
Dear a u t em z mmor t a /es r aga m‘
pm amg/27215
pot qfl ad r emu nem na'
um verà cow/ il i
074171 iÉZ /5‘D7i 5 opu s qfi . Qu àm al i t er hodie 0 1b is j u di
cat ?In t erea Maxim i lianu s Prim u s in hocAu rehi d iél um re
cùm
(8) 112 fil i ! Ep z°
fio/ir ad am imm.
fippu S eam vivi s coloribu sf dep i&am i t a exhibet .fort i t t ìì
do efi , inqu i t , _hab i t us anim i in t repidu s , m ili t ari s a u da
cia perit ia i llorum qu ae ad bellum fpe&àn t , confon an
t ia an im i adversus i lla , qux t errerepoiTu n t ; audacia pruden t iae pediffequ a in t rep id i t as in m ort is exipefiì a t iu ne ,
affe&io fervan s in p ericu lis ra t ion a le pr0p0fit um ; robu r
con t ra p ericu lum obfifiens vigor t olet ans omnia virt u ?
t is gra t ia; p erfevera t io an im i in h is qu ae re&ae ra t ion i
au denda Velm et u enda viden t u r;obferva t io eorum ,qu a
ra t io di&a t in rebu s expavend is rei m ili t aris peri t ia ha
b i t u s in lege imm ob i li t er perfeveran s. Breviùs ipfe Pla t o
i n Lachet e Far t €s nan t u rp z'
t imore l imen l , uh“
t i
-legibu s proh ibet urfem perVefana t em eri t as, n unq t i am pru
d ens au dacia, S ì b ellum gerendum efi "
p er P rincipem
u t i fuperiù s diét um gererid um efl.
‘
Pugnamt lò in acie
formant u r Principes , non figuris , qu ae ab hom in ibri'
s rei
b ellica im peri t ìs in cha t t a n0 t ant u r . Acies fchola efi , ex
erci t u s d ifcip u li arma penna: qu ae rin&ae hoft ili fangu t
ne h iflorias fcribun t in carne u nde glorìolìus efi clarefee‘
re apudpofieroégefi î s in b ello q u am m Mufaeo. Qr‘
i
65
j u s m ili t um in a lium t ransfert imper iò fe qu a l i abdica t ,‘
ni t i om n ino juven t à ru di s , a u t fene&à gravi s Princeps in
cam necefii t a t em impella t ù t u t u n i comm i t t a t fumm am
b el li , pacisqu e t empd t a t ern , d e cu iu s t am en fide ,
pr u den t ia i t a {ib i Reipublicx cau t um effe oport et , ne
ex u fu im p erandi, im p erii et iam amb i t io fu ccrefca t vi
cariam t em p eft a t em p efi im è t ran sfera t in fupr
d e dein plu s m ali quam praefi di i even ire folet cdm nun
qu am et iam è fubdi t is deerun t ,
H
'
qu i p art es for t u nam
Du cis vel fp e m a joris em olum en t i vel d l l€i t éB p rom o
t ion is vindr&à a lle&i fequ an t ur ; 11€1TlP€ , ù t exb ait a , qu an
t umvi s longa , (olu s ferrea: cu fp id is pa lm u s plagam fa ci t ,
i t a fxp è u n iu s am b i t ion e reliqu i infian t u r , a c m ot u t u r
b ido agit an t u r ; cum caet era dein t u rba horum accefî io
Hunt
Ha&emu s qu id agendum Princip i , qu o conf
l io agendum fufiùs d i&u m eil n ecdum qu ofin e. Op
t im u s ei‘c ille P rinceps qu i in aeft u accep t as i n]u ri ae, dam
n lqu e aut j am i lla t i au t m eri t ò m et u endi non a fc0po
[uo aberrar fed fola"
j u fri t i ae lege , qu a li invi t u s in 1nfen
[os belli impet u s abrip ia t u r. A fine bonoplerum qu e boR nu s
66
nu sefi: exit u s. David Rexmu den t ifî imu s b ellummo
vi t nu llum n ifi Deò priù s in confi lium voca to]
. Ju das”
Machab z eu s praslium in ii t n u llum n ifiDeò przem ifî î s
precibu s p laca t ò. Nec ipfis’Graecis , Rom an î squ e bel
lum i ndicere licu i t n ifi vi&im as priusDi is immolàfien t ,
Dracu la an te, Va t e’squ e confu lu i iî en t . Qlod ad n e .
got ia jufli t iae oble&am en t a P rincip is , p rxm ia bono
rum , m alorum p omas ,,
d ifiribu t ionem officiorum a t t i
n et ea cum fam iliari aliqu o comm u n icare folen t Prin
cipes a r de belli n egot i is cum Deo p rius confu l t are
cert i a liqu id fi a t uere d eben t n umqu am en im p lenam de
hofi ibu s vi&oriam fperab i t Princep s n i t i qu erim on iam
prius f uam in manu sDei depofueri t . Nim is fan è d iffici
le perìcu lbfum cit negot ium belli fi verum i llud
qu od comm u n i a il eri t u r Op in ion e , nu llum in m u ndo
b ellum t am 1u fium effe qu in a liqu em inde fcrupu lum
P rincipes repor t en t folam Religion is caufam fi excip ias ,
qu am om ni t em pore om n i loco Prin cip es fud , & fuo
rum p ericu lò t u eri deben t . Varrae 1u fl i bell1 cau fx num e
ran t u r ru t er qu as prim um locum fib i ven d ica t fa lu s Re
l igionis. Deo m ili t a t qu i pro Religione pugnat . Hu ic
67
fucced it R e1publica incolum i t as , vel dep'
raeda t ion ibu s‘
,
vel det en t ione rerum infraft a, Princep s qu i Rempub
l icam non d efend i t , acqu‘
e peccat con t ra j u fi it iam , qu am
qu i aliena invadir hoft e3 ex impu nei lla t is in ju ri is aut
d aciores , difii ciliùs dein refieiu n t ur vel de pace ext ort a
infolefcun t a cerb iù s. Cavendum t am en fumm 0pere , ne,
n ifi graviffìm i s ex caufis P rincep s vicino infenfu s a l1en is
Provinciis ingru a t felici t as (9) enim m a jor eil , vicinumbonum habere concordem , quam m alum fubjugare
bellan t em .
P efiim um om n ium bellum efi , dom ina tfis t an o
t ùm, d i t ion i s amp liandae cau sà fufcep t um. Impru
den t ium ( t o) i li a fiducia eft fort unam fibi fp0ndere ,
plerum qu e i t a a t t erun t u r exhau riu ri t u r‘
Principes u n i
cd bellò leviù9 fu fcep t o—
u t t ot apofiea Regni fu i vi t à far‘«
cire det rim ent a nequ ean t . Nec et iam omn is u lcifcendas‘
inju riae cau fa ad fa fci t andos belli m ot u s fufiì cien s eil;cùm
m u lt i in bellum proficifcan t u r u na t an tum re leefi, redean t
offenfi m u l t is. Noft rò aevò qu od dolm dum , p lan è in
valu i t u t it a t u s , b elli ra t io ù t vocan t , in;u ll i t iat
princip ium , cup idi t at is p a t rocinium fi t quo p leraquc
R 2
(9) S ,Agg .4.Cì
*w t . I f . (t o) Scirea ?4.bmef.34.
68
t rude1it a“
t is a t que inju it it iae fam am mcu rren t ia comm e…
d an t au t excufan t . De h is caufis belli opt ime fi a t u i t
Maxim ilianu s in m on it is fu is p a t ern is qu ibu s u lt eriù 5
;‘qu id addì pofi i t , hau d video. Apage be llum a i r, quod
infert u r ab ambi t u odio caete risqu e fequ ioribu s an im i
Hfu ri is , affe&ibu s . Arm a cum bono Deo cap ies pro .
r
, ; u t andaReligione fide redden da C&fari , .praefl and is q uae
*
pr0m iferis in focdera t orum foeiorum cau fas ; pro auxi li is,
falu t ep a t riae; pro am oliendis in iquorum in ju ri is;pro
defenfione fubd i t orum pròqu e ju re qu od fol is armis
pot eit ob t in eri. N un c ad r eliqu a qu a Princip i in bel
lum profe&u ro prius ip e&anda fun t , d efcendam u s.
(l u isqu e belliDuxin decern endo bello id p ra: a lii scor=
d i habea t , ac fumm àou rà in t enda t , u t provideom n ia pra—
î
vied ifpona t , qu ae dei n i n exfecu t ion e d eci le non p oflìm t
fine cau fx gloriae d ifpend io. An t iqu a m il i t ia: regu la
efi b elli n eceflaria m a t ur è in p ace com paranda effe;
E t h aec qu idem om n ium fen t en t ià q u a t u or h is a r t icu lî s
c on t inen t u r ecu cornpend iofa fed fuflnp t u ofa fi…1pellex
m ili t i ne Rip en d ia , hab i t us , calt ris n e d efin t comm ea
t ris t orm en t a bellica. c fi prxi’d t er i t b elli Dux
prius
69
p riusqu am exerci t um in bofi ium agros eduxeri t , m eri t ò
vi&'
oriam fperare pot eri t , rar6qu e fort u na illins cu ris ,
m agno an imo eri t perfida. Uri viciflîm numqu am felici
t er bellum geri t u r in boflium exumra n t ia nu r‘
fwrum
p enuria . Ma t cct . fine &ipendio virt u s bellica ; di fcip lina
m ili t aris langu et , i l non em or i t ur ; l icere pu t at omnia ,
qu i om niumeget nihil eit inau fum m ili t i pen u ria prel=
fo ; p lerum qu e et iam im pu ri è , inu l t um Du ce ad pu
n iendum invali do fi ad folvendum . Equ idem hab i t u s
amim os non addi t pugnan t ibu s ; indigna t am en egei‘
t as
a lacri t a t em exu i t , indui t odium , con t emp t um . Ea
d em de comm ea t ibu s rat ro. Difcip linam nefci t fervare
j e;u nu s exerci t u s , qu i comm ea t um non p raep ara t ,
vinci t ur fine ferro. Et fi en im pro pa t r ia: falu t e m iles fe
devoveri t non t am en fame , fit iqu e , t amqu am t im i
d è fe mori fu it inet . Pru den t ix m ili t aris leges imperant
am p lifiim am p enum per vlcin iam illorum locorum , qu i
pet un t u r an t equ am infli t u t um procedat ; adeò , u t me
m o in hoih lem Provinciam defcendat mi i i fequ an t u r j u .
m en t a cli t ellaria cu rru s annonari i , qu eis m ili t i de fib i
necefl"
ari is in a liquot falt em d ies p rovifum fit . Dico de
3
7 0
m en'
ffari is mm b isce t emporib us p er abundant iam _ vi s
flùs luxùmque epu la mtfi , quibu sm axima p ars in
p rimis—Du ces a iTu
‘
evéfe fobrietaq (t emperan t ia ,
ipfa e t iam laborum ierpt ra; ordifri
,eni t olerant ia infringi,t ur,
…a z icunqu e fan è Na t ioneslfefe
Fa llax, vana fpes i llaDu cum , qu ì ex.Èoflium P rovin;
c i is a nnonas commea t u fnfihi fpomdemt , ub i cas n ecdum ex
pugrfràr‘
unt , eumqu e ip lu rn , fivi&ores evà du n t , cum im pe
t u corradun t a c d ein velu t infufficien s ac infen i ifi im is
exa&ion ibu s par t um fubfidium plerum qu efine fru él u d i in
p an t . , De u t roqu e Op t im è , ac pru den t ifî ìm è cau t um volu i t
Maxim 1lianu sPr im u s , cu ju s fen t en t ia a u reò d igna ilylò inu lt im is t abu lis i t a ext a t : Mi les fe Reginon fin it , n ifivefi i t u s
calceat u s fa t ur haben sa liqu id nummorum in z onnu
la; fi defu eri t annona , vinceris fine ferro rarò l ine per icu lo,
‘
au t clade para t u r comm ea t u s ex hoft ico. Qlòd fi ex
fubd i t orum au t am icorum fpolris com port andu s fit
non elt m ili t is , (ed Pr1ncip is cu lpa . I t a Maxim ilianu s.
Rom anorum in hoc gen ere indu ft riam Veget iu s i t a deferi
bi t Haber praet erea Leg io fabros lignarios ini t ru&ores,
car
7 2 .
om nes qu al icunqu emodo qondu&ae ad praelium ap
t ee ; nec in …num ero , (ed in robore , ac vir t u t em ili t um vi
&oriaspofi t x fian t . ]ufiu sLipfiu s carp irDu ces q u i cm u n t
m ili t em , non legu n t m ili tes,verò om n ino è cai‘t ris ej ici t ,
Qu i a d . !oni t u nu t ym pan i coè'
un t , ignot i in t er (e , purga
m en t a u rbi u'
m fu arum , qu ibu s ob egeft a t em , flag it ia
m a‘
xima p eccandi necefi î t udo ei‘
t afl"
u e t i la t rocin iis , labo
rum i 11folent es. P robu s fi t m i les fem per en im t im ida
nequ it ia . Labori s pat iens fi t , obfequ iì fi fieri
pot erit , è fubd i t is , iisqu e pot iorem p ar t em colon is non
è civibu s u rb…ium deliciis affuet i s , confcriba t u r. For t ior( 1)
Mi le: examg/iugofi ven i t . Ne d ixer im tamen , m a jora
p raef’carim ili t ism u n ia è m agn it u dine corpori s. In t erim
h aec confideranda efi ; qu ia vires add i t , u t i n im ia parvi t a è:
“
fa ci in con t emp t um ab i t . Im pera t on e p lanePyrrhu sì
dum. At qu e p er hanc ipfam exerci t a t ionem , qu aeDu ci
b u s et iam in pace faep iùs repet enda , ac d iligen t iùs obfer
vanda , m iles in Du cis gloriam , in p a t riae fa lu t em for
m a t u r. Monu 1 fuperiù s , p lu rim ùm in t ereffe , fi m i les e
fubdi t is , non ex d iverfis Na t ion ibu -s
‘
confcriba t u r (u n t
enim
( I I ) S ,Hierwy m. 7beaa
‘o/J
7 6
p ublicum gloria? t eii ém ni fcpgnoìn en , ip ie
velu t t abu la l i t tori appùliayex g
’
eri t isHl& 1i'aufragio,
e cu ju s afpe&u facile in t d ligas , majora, eife qù%eàfiu&i
b u shan it a irit efl ider‘
ù r‘
rt . Erub u i t n erripe fort u na , vifo 111
arm\
is Ot t
© t t è nia na rrradeò pert inaci t er efat perfecuia , n ec repercuf
fos e ga lea , lorica vir t u t um rad ios d iu t iùs fu it inere po
t 11i t , qu 1mam u l t ro fàt eret u r fe 1m p 1ani Au gu ii am verò
gemt em hanc fem per d igr'
ram fuiffe aviri s honoribus. ’
Fe
ci t igi t ur O t tofu b Frider ico'
Ahenobarbo t oru s ferren s
u t ipfe , & t ot a ej u s policri t a s in t er reliqu os Im pera t o
res pu rpu ra t u s incederet eo e t iam om ine felici , u t po
{t ea ip in fuprem a Im p erii Ma j eft as in ejus p rogeni e
p riorum calandi t a t um aerum nas ac dam na aret ,
pr1m aequ e origin is Infign ia t ori orb i , u îai i t er la t a,
i t a fel imt er r eli it ut a m on it raret , At qu ia. gloria lab’
o
bel lo fociu s , fpret o om n i vi t ae per icu lo fib i p rift i n0s
honores Caz iari vi&oria s ub icunqu e ipfe m i li t aret ,
a il erere volu i t . Nec m ireri s , qu isqu is Ot t onem in t er om
nesDuces pra caet eris confp icu um probeconfideras. ‘Re
giam
7 7
giam a qùilam ferire l‘
oli t u s , eam fine vi&ori& applaufu
n u llrb i explicavi t . Praem ifiu s cum Conrado Friderici fra .
t re , Ber t holdo Z aringio Bu rgundionum Du ce expe»
d it is cohort ibu s , in obfidione Bert homs ad explorandum
u rb is fi t um , cum eodem Z aring io Bert honenfes ad dedi
t iomem coeg i t . Qu is enim refi ii ere auderet Leon i, qu em
eom i t abat u rgaqu ila ?Leo ab orig ine Rex in t erris n ihil
fib i im pervium pu t a t . Aqu i la a d im perium n ata , (ola
Solis rad ios non expavefci t , folam eXp avefcun t aves reli
qu se omnes , u t i vola t u , i t a indole fuperiorcm . Q1i i11
an im o Leonis fp iri t u s fub—
aqu ila aufp ici is aqu ilae cau fam
fovet,vinci vix pot eii . Hac com i t e m on t ium praecip i
t ia ac inaccefia pet rarum repagu la t ranfcendu n t ur ; illo
duce concidun t m aenia ac for t ifi im a u rbium concu lià
pr0pugnacu la ipsa fua ru ina cò gloriofiorem viam ape
r iu n t qu ò n u llum , nem in i in ea ad it um fe re fuper
b iù s j a&aren t . Vidi t in O t t one u t rum qu e Fridericu s ,
m ira t u s efi: Leonem fim u l Aqu ilam dum ex It alia
ad Pylas ocelu fo t ranfi t u pericli t aret ur ; fi t am en perieli
t ari pot u i t fub t ali vexillifero. Rep et 3m hic narra t ionem
P. Prunneri Soc. Jeru nec enim m eliorem Vel ego un»
U qu am
7a
quam fac iam vel e t iam vix nilu s P emet r anda ,fau cea
»ei an t , qu as‘
in ar&um «hi nc lap ins per confragofa At he;
iis ,« inde im
‘minen t es »fluvio r u pes cogu nt ; relinqu it u rr
angu ii a fem i t a q u am fi exa l to ve l pau cu l i infe ii en t , t ol
t e s im p un è e xe—rc i t u s obru en t . l d j u gum A lbericu s e:
q u eiir i fam ili a apu d Veronenfes or t u s cum i a t ron um‘
globo occup avera t . Ij , a liqu àm m u lt is 'fin e nox,a t rans
m i ii i s,in proxim efu beu rat es {axa p rovolvere c aeperunt …
Ad e‘
os Cà fa'
r G arz aban um lfa ac ium 5Veronée m agnà
lood n a t os m ifit qu i c imbu s fu is au t hores cifen t m a le
ficio t em perand i , 1} ad colh qu ium a dm ifî ì , ì ap id1bu s .
em inu s falu ta b amt u r . Eadem inju r ia e t i am in a lios re
p et i t a add it ar qj u e m ina: ‘mifi qu i fuò—illise quò cefi ifi ìz t
,
au t lorica, t ranfi t u ru rn i llac nem inem ; Caefari ipf1 au rò
aperiendam viam . l llep erdi t iMm oru m hom inum execra
t u s impu den t iam , confilium à .vir t u t e cu i nihi l invium ,
p et it hor t a t ùsqu e Wi t t elfi>ach ium n e l a t ron ibu s .
lu d1br io eii è 1î 11eret Caè farem, qu iqu e ferrd I t a li ani fiala
egeri t pro cap it e nup er coron a t o au rum pa cifci . Dm
cen t os expert ze an im ofi t a t i s g'
uvenes qu idvis pro g loria
a u luro: ei a iîocia t , r…im ariqu e feren t es ad cacum en adi =
«lum . R eliqu is a h—Qt t oniana cohor t e cx iì _s , ;du odecim
ex qu ìngen t is t ot en im
num p rim ip ilo vivi'in coyfpe&umCa farig add a&i fun t .
A&i in furcam omnes p r aet er gallum equ it em qu i fe
in i llu d ,fpol iaflum fra u de .pd le&um t ell a t u s miferòm i
n ifi en ò.fociorum …c arn ifexfa&u s “
vit am redem i t . S ic,
aqu il a: vi&rix mfam es vu l t u res yagt_im fufl‘
ocavi t j u n i
do p ar t im ex eo «dej ee i t , indiga , qui g_lj a perirent ,
quam i nfam i n ece. Aq u ila Gra:ci s ideò d ic it ur Aqu ila
quod femp er a ug_u yium ej u s verid icum elle folea t :,
Fu i t
in n u llo\
m agìs y qu am inO t tone i n cu iu s fcu t o gen t i li
t io fu‘
o Lu dovi co. ipfa d ein apparu i t , expaigfis a lis t oram
Rom ani Imperi iMaj el’cat em complexa. .Verum haecÒ t
t on is fa él a q u ibu s p et ras penena t unam (u penavj yt ,
lau danda pot iùs ,viden tm qu àm imi t anda , , p rxcipu è _aél a
à P rin cipe , p eragenda a m i li t e plebejo hujus en im ,falu s
n ihil comm u ne habet cum falu t e pub lica ; cum jnt erea
vi t a P rincipum t ot iu s Regn i an im a fi t qu am nunqu arrr
incau t è au t t em er è n im ìs d ifcrim ini ob j icìas adeopro
p inquo u t p ene incolum i t a t em fpei'
are V1X poflì s. Pre.
fiofier
81
t iofior d ì vi t a Principum , Regum quàm'
ut cash firfi«
p licit e; fort una zconfidàm ias à quo caveau : fummopere
P rincipes i i , , qui a fiu q uodam vel aet a t is , Vel ambi t ionî fi
abrep t i gu z fitsim immasu ij è in p ericu lis g loriam p erdunt ,
quam im i t andum qu ad , t ranfcendend g alpes, Ò t_gg egi t ,
vin s fuas ec rt uru s cum feris m agis, quam cum … homìn
n ìbu s , fi fas eil: dicere , p lus venat,or , quam miles.
Verùm necm ili t ia i nj urian î facio d um aflero eam p ìm
rimùm d ebere venat ion i nec b u ie fine cert is legib us fa»
VCO. Nul la virt u s efi ,ub î n im iùm . Su n t au t em p lu ri
m a qua Principi , ad bellica n a t o vena t ioqem quam me<
ximecommendant .
Nat u ra numquam absqu eom ni negot io ei l , in .Prim
Cip ib ll $ praecip u è ot ìofa n u nqu am n u lhb î , Princip i;
anim us , qu i ad leges vir t u t u rn curaMufàrum , in au la
tormat u r , in vm a t ione u l trò l‘
e exeri t , n ec horrere pericu
la nec fugere a rdua qu in pot iùs am are labores foli t u s.
Nafcit uxenim anim u s for t i s , non art e parat ur . au t indu
fl:rià ; a t qu e haec int erior a nim a: dos indici cordibu sP rin
cipum t obmzìs cum ipfa anima nu l libi m agis , quàm in vena
X fe
8 2?
lit àf€fòlen t , nòi1m yrt hb,*
non i a‘uro cofbn afi , fed quercu
u rn ra‘fii isfup erb i(nempe exeaar
’oore
,in q ua
‘
ol im t r0phaea
Vi t t oria apped deban t ùt ) fum mo accedu ti t î d ilucu lo,llon
Î "ù
tv
g io m Tom n i i ,‘
p t ot ra&ae quiet is i ncun if‘
Venan t em
d efeffu s n ec fen t i t'
l aborem , n ec recu fati
fu
‘
do‘
rem , "'Ì pfum'
eÈiam fin—venat iot i‘e°
lxp è-Éanimum*
acu ì opor t et objicien t e
fe p è r'
icui o im p iaevifo , aut b‘
eil i'
à fet 0cwre ,r qu ae ca den3
d a , au t * c adendum efi u squ e‘adeo ,
ru t l1u isù
l i aud‘
fam'
l è
qu idname orum'
à Venat ione”
bel lum
habet Tenu i i7 i’é’iù pot u leviore diem t òtùm ‘
cofifiim i t ,
qu 1°
fet aî
s=
feÈtat iiir
;begleî lo“faep iù s prand io ne negliga
'
t ut Quod et i am à Reg1bu s Min ci
(1) Hera t , /15 . I . ode. Ferer z'
m .
8 5
alt eri ex cau ia concedere. Q1o pat et , venat ionem June,
nat urali :om nibus .p erm iflàm vari is ex caufis_ pofie per
Princip em prohiberi. (6) fi mt jure… na t urali lici t a,
prohiben t u f'
t am en pei”iegem hum anarn , infp e&a Rei.
p u b lica u t i li t afè‘
î j ùxt axaequ ifi îm um 'comm u n i t at is,
regim en . Int—
er"i i i as t àridnes prè z cipu
‘
e n e fub
d i t i (ub fpecie venat ion is'
3
,
'
qu aefine a rm i s exercerr n equ i t ,
res novas m oli t i, & fqù ie t em î u t u rbare p ù blicam
’ann i…
t amru t t um n e agricu lt u'
ram , a lia vi tae g enera inemo
lum en t um reip ubli cae‘
fàmm è neceiTaria d efera n t'
, t an
dem n e om n e fa arurn g e'
nus p er i t eraras , prom i.icu è
om n ibu s p erm ifia s venafioncs fund i t ù s ext ingu a tun In ,
t erim t eneri P rincipem , vena t ion es proh iben t r:m , xéfarcii
re fubdi t is dam na à feris ipfis vel à vena t oribu s fa&a
b au d n egaverim u t ì'
i7 icifi im comfla t ,
‘
efi”
e in , arb i t r j o
Principum , qu alem t ran sgrefforibu s d ecet nere vel irî tl poe,
nam m u l él am p ecun iariam carcerem , r elegà t iòn em'
.
In arb i t rio en im qu ae fu n i: ext enfionem , reflri&ionem
a dm i t t u n t . Acerb iù s in eos ag i t u r; qu orum con t umacia
incorrigibilis'
, cum con t emp t u Prideip i s con j un&a pa
nam auget & aggt avà t u b i t um ifla pot iùs adhxrm t ia
Y cri
(6) Franc. de dmaga .dew na t ,fer . n .45 .
88
idem impedivit ; he , aci—cpmaura, ejusdem Imper
'
at o’
ris;
g loria periclit àret ur. Exp licofcrupum‘
.
"
Ha:rcha t in Tan:
p ej o , au t C ap i t olino fai’rig io a t ra n ubes , qu ae fu lm ini?
m inaba t u r Va t icano i n Germa inae plan it iem afaevi t ura
préseipu è i n'
fuprem ar‘
n ip i ius"l t nperat oì i s M aj ei ta t em ,
Sperarrvrx pd t era t , Funei
ft am adeò —
t e'
mpe ii a t em fu iî ian t €
m i t iori a u ra d ifi î panclanì m b llior e'
siAdt ianoPÒm ificì
m a adven tan t'
i‘
s i n It ali am O t t oms5W i t tei fpachi ifi& Reina !
d i Cancellami , qn t nat o i n Romanian ubibu s Jovi pararum
vola fau ciui‘i i“
Veronenlfi um î nexloù gri ab ile Cafi ellum“
vi rt usenim'
inr
uardu isp t imùm'cl ient e
'
s i uos expe'
riri foli t a
pr'inî òì x t a t urefremplò n e , qu id poil
‘
e'
ri t in m inus ardu is,
alii dein t r iihù s exp erirent u r. Id Tolà nom inis fam z'
ì ex
pugna‘
t um , i el iqu aS u rbes , qua fe u lt rò dedére , invi
t avi t Saep‘
e in m agn is Vi t is m inu i t
pra icn t ia fam am , i n O t tone a ugeba t u r , quocunqu e per..
geret r ecep t u s , habi t ù squ e ub iqu e cà d igna t ione , qu am
Cmfares exfpe&a ren t . Tan t i efi , p ar t am fem el glor iam
pacis , bel liqu e ar t ibu s .nòiî e , couferva t e. Nec femp er i n
vidia
89
vidia virt u t is comes arrodi t laurum Mar t iam . Pofi hà
b i t os Cremonse celeberrim os conven t u s oram logeba t
O t t o Adria t ici m aris li t t ora‘
Graeci n avig iis , qu i ,m ari t k
m as civi t at es p a&ò au ri pret iò nund inahan t u r. -Au ri fa
m es int er It alos qu od m axime m ireris ) fidem Greccis
com paravi t hab eridam a lias à nom ine cum nu lla fit fìdes,
qu ae Graeca. C ert è Ravenna t ib u s (7) au rò pu lfa fide s ,
a u rò vena lia ju ra pu bli cam perfid i comm erd i not am affi;
xit . O t t o i lliu s Region is primores ab h is infam ibu s nu n =
d inis redu ces dum in v i a oflenderet m agnà lu oru hi nu
m erofi ipa t o_s exer t ò g lad ioaggreflù s à propofito }
d ej eci t ,
m in is t an t i Herois ad eò ext er t i t os , u t nob iii ifìm urn ex
com i t a t u Gu ihelm um O t t on i cap t ivum cederem al u er in t‘
,
qu ànì irri t are - acriùs a d fum endum fupp lic ium quod’
ei t
fa&i enorm i t a t e ipfa p raefag ieba t confcieri t i a. Vi lius i Èè )
a rgen t um efi au rò , vir t u t ibu s aurum , .Vib t at u s ab DÉ
t one mu croferreu s argen t um , a u rum pret it'
i 'fii pera
vit ,u t en im ferrum rfà vi t ià feriendo dom a t reliqu a m ei
t alla'
a t t enu a t , eXt endit ,'
i i t a a d vir t u t em O t t oriis eru
bu it au ri avari t ia ; pudere pot u i t , qu am
a lias nec lau dis inci t am en t è , areoivi t u periò vi t ae ford id1fi i
Z m ae
(7) Î î opert . C8DHem i . fp .
g o
fim as d om ab is n it i ù t aj un t , Ferrum n at are d oeeas;orn
n ia enim caet era vit ia‘
fenefcen t e hom ine fenefeun t {ola
avari t ia j uvenefoi t . La t u è re in t erea Grzeci Ancona a u
'
t hores m ali : ej eci t hinc p eftem fupervenien s O t to ,
ne con t ag io u lt eriù s'
ferpere t , peft iferos a u ra pelagi [anan
dos clam'
a b i t e pa iTu s punirm,fa t iù s du xi t , qu am faevim
n ega t is in fugam n avig i is. I t a praè fen t i am O t t on is ferre
non pot u erun t Greeci Ravenna t es , fu t u ri nu l li Prae
fe&orum t am p aca t e obfequ ioi i.
Nova m agn a fu i t O t t oni lau s exobi id ioncMed iola
nenfi, qu am cum fra t ribu s fu isFriderico, O t t onem inore
cgreg1è ga'
t qu e i t a promovi t gu t p0fie iru iì um ,0 t t oni s du&u .
pon t em, ,cives j am u lt im a t im en t es , d edi t ione fa&a, fidem
,Cm
‘
fari prom iferint ni eru m a joris pericu li, non an imò à la,\
c'
i t is perfid iae con a t ibu s liberò'
fiq u a foret poli d ifceii um
C $ fa°
ri s occafio'
,u t i even t u s zdocui t . Adeòm et u shau dd iu=
tu rn i ,ofiî cii m agifi er eik. rr VerùJm cum ex.haî c occai ione
O t t o non omnem unus ll ìhi
‘
Vindicat laudem fat is
eum habu ifTe-
maxim am r lanim at is in o mnem infu lt iint
m ili t ibu s non verbo, fed… exemp lrîp, , p'
arì fuò ac fratmni
fuorum praecon‘
iòz r Vet u sreflapu d Gallosparaém ia Gel
nerO‘
9 2
ju s O t t on is avi t um fp e&as a ut Ot tonem ip l‘
um , cu iu s
fa&a pen‘
e t ot fu ére m iracu la fort u na ub iqu e for t un a…
a deò fideli t er com i t an t e u t nu rfqu am efi”
ugeret , fi
m axim‘
e poiTet efi'
ugc ere , u t n umqu am velle t Gonfi an
t iam hanc fort una a lias infoli t am O t t o evi cit an im i m a ,
gn it u d ine pru den t ià , dext erit a t e in rebu s ag end is pra
fi an t ifi im u s qu à five Leg a t u s in l t a liam Con ft an t ino
polim ad Im p era t ores Orien t is res t ib i com m ifia s fideli
t er , felici t er efi execu t u s five m i les , Oprim i Du cis
invi&i m ili t is p ar t es fumm a cum lau de im p levi t , pro
b è do&u s a qu è decernen d i ra t ione oppor t u neu t i a c d e
cert andi for t i t u din e ; fine u t r aqu e ( 10) in a cie
dmn efi e t Éellu am mfim z'
le. Diu m agnum in i
qu i t'
Salu ft iu s 1 in t er m ort ales cert am en fu i t , vi ne
corporis , au t virt u t e an im i res m ili t ari s m agis procedei
t et ; n am priu squ am incip ia s cori fu lto , ubi confu
lneris m at u r è fa&o opus efi . I t a u t rum qu e per ie indi
gen s , alt erum a l t eriu s auxd ro 1nd1get . O t t o u t rum qu e,
ju n&a pru den t ia for t it u d in e , m ira , ex m u t uo haruml i
virt ùt um , coqu e inviolabili nexu m agna prafli t i t exm e
I‘ÎÌ Ì S
( 1o) 1. ofi c.3 ‘
(i 1) J;: Ce t i/ihih
9 3
ri t is pot iù s , qu à—m exa lci t i t io cognom ine Magnu s. An
t iqu is Rom an is Janu s g em inam p ra t u li t fa ciem u t q ua
ant e, qua qu e pofi t erg um cl i en t in t u eret u r, Tali s de
b et effe vir p ru dens , u t bene coni i lium d et , vel cap t er
p ra teri t a m em in er it , pra fen t ia con fideret , fu t ura con j e
&e t quo fiet , u t n ec t ardi t as con fi lii offici a t Op eri n ec
hu ju s celeri t as confi li0 q u a du o in fumm is belliDu cib u s
q u ai i p rim a m ili t ia clem en t a fu n t , P lacu it p ra ali is Au
gu ii o (Ja fari Pr overb ium Fq/ì z'
mz Im i…‘è : Hoc u t fig
mficaret Ti t u sVefpafianu sM agn i Vefp a i i an i fil1u s in fi em
m a t 1bu s fu is Delph inum anchorà circum volu t um dopin
xi t , .qu0 fem a t u ra cun&a confilio fa cere. fign ificaret .ac
eonfu l t a p ari veloci t at e exe qu i. Delph in us ce leri t at is, an
chora t ardit at i s fymbol um . Sap ien s ea u n i t felici t er , ft u l
S ena t u s Rom anu s in b elloP u n icò fecu ndo T eren t ioVar
r eni j uvenil i t er exul t an t i a c nim iùm t em erario Collegam
ded i):
(1 2 ) Tacìtm
b ernacu lo t u rn°'
enî r“
nVero cd n t ififli3?‘
vot i s i d ù num expe
t un t , Op t z'
mt qu e qu od uequ e ab Au guf’cis p a ren t ìbu s a c
cipet e n ec è fcu t o g e‘
g t ilìt io Educet e h ec om ni d ivid a.rum afiìuxu , (ed praecî a ris
’
fiflùfnmodo fa&is com parare
g ra t ia… fam a d fe velle hom in um , homm 1 efiz ir1fè t um ,
[ed m axìm e apu d I llufi res; H0 cn a t u rae t hefau ris r epon i
m u s ,“
qu od fam x c omm od is applicam u s. Sapi en t ifî ì
m u s R exS a lom on ‘coaceravj t fib i a rgen t um , a u rum ,
fubfiant ìas Regum , Provinciarum feci t hor t os
porfi aria exfiruxi t p ifcina s , fupet greffu s (z ) om neé opi
fapì ént î à fì’
l'
; u fqu e*à deò ît àìn en zégr è t t ìli t et ìàm in
‘
m u l
effe
van i
a u t'3010ri5 efi: ‘expers i l ììa
'
, cum”
q ù à hb ù e"
}î ifià t e£mù ah i
qu id ,
( I ) Seneca . Ecdl.
99“
<îu id , quod hominem mofdeat .‘
Rofa , lié è t'
fragrans
Crebris horret fp inis. Vult um Solis n ube3 int erdum ca li
g ine qù adam obvelan t . Invidia com i t anmeos qu i vira
fu rem colun t om n î sque fan&a pr0fperi t a s vi t a (pt ….
dens in hom inum ocu lis adm ifi”
am qu and_3m h1felici t a .
t em fecum‘
t rahi t : Qi òd t andem Salomon ex d ivî t iis
p lu s t eed ii a ccep eri t , qu àm fola t ii , n on m it or ; do&u s à
p iii î î th o paren t e d ivi t iae fi affi u an t i is cor neu t iqu ame ffe apponm du fn .
“
Quod & ipfe m onu i t , in u l t os perìiflè
a u rò,
argen té An ihilquey efie iniqu iu s amore p ecunia ,
qu o ip î a « a n im a …v'
enalis eXpon i t u t , Au ru‘
rh efi m a t eria *la
b orum p ericu lum poflî d en t ium , encrva t io virt u tum
m alu s d om inu s , p rOdi t d r fervu s… Verum , qu òd et iam
in fap ien t ia ; qu am pra d ivid is < a Deo un icè eXperii t ,van i t a t em a rgu a t , hoc pen è vi det u r effe n on fapi ent is.
Diogenes fan è i t a .fyllog iz à t u t docere t , fap ien t i n ihi l d e..
effe : Deorum om n ia fu n t ;Deorum am ici fu nt fapi en t e3 ,
am icorum omn ia fune comm u n ia Sap ient ùin ig it ur
fu n t onàn ia . I d ipfum fai î u s Sa lom on
o‘
ru n ia p ari t er accep it b,ona . Adeò m agno labore Sa lo
1
longò , au t cu i î s affi du'
i s , qu ali t er .Dn caat eris mort alibu s
laboribu s omni a vendu n t ; an im advert i t t am en , in hoc .
ee va n i t at em , qu ei’cu s fat i s am are
, n ih il fibi profu iife
quoti m ajorem fap ien t iae ded erit op eram fi lu u s
ù u lt i u nu s , idémq u e'
occaiù s*
fi t z u nd e r enu n t iavi t u lt ra
laborare fii b fiale. De po t cn t ia Linde Con quera t u t , au t
e ju s vanit a t <:m r eprehenda t , & qu è i n j u i’
tum vi de t u r , Nu l
lum i lle hoft cm , om nes Reges am ìcos , vel et iam t ribu t a
rios habu i t . R ex paren s con t in u is j aéi a t u sca la mi t a t ib u s,
à filio, perfecu t ion em , in t erAibexos parxicicìmm , i nt er fub
d i t os ab a liis perfidiam , ab a li is con t um eli am im fum , a c
con t emp t um ab uxore t u li t vix non Opprefiu s , u t arden
t ifi im è à Deo op em fiaQi t àrit : Erìpe ( 3 )m e d e in im icis
m eis , Deu s m eu s ab infurgen t ibu s in m e, l ibera m e.,
(4) Concuk averu n t m e in im ici m ei t ot a di c ; quon iam
m u l t i bellan t es con t ra m e. Efi t jue ha c pene om n ium
Regum cond i t io u t fort una u t =rasqu e (fires fu as in lon
giot is vit ae Reg ibu s ofiendere m orta lib u s pra clamm da
ca t qu i Duces mu llam n ifi fecund arh , in fumm is
conat ibu s femper a pert i d iccb a'
iut'
u r Javenes‘
fer‘
e fa t ò
fun&i {in t . I t a Num ini vifum'
ne re s humana ve t am ,
(3) Pfiflm.
…no;
gan t ìa. Ecce liaéc «port id hàerè di tàs'
t ù a , qu isqu i‘
s
cep s effe cup is.
In"
î n em oria .x t erna zeri t ju li u s; ,No
'
nwmn ium e ft
ixi gen t es exerci t u s in cam prîm educere , gen"
orofo , gonfii
&u dub i t an t i fort u na vi&òriae palmam avellere , im pervia
p en et rare fu perare , vivo ca t aphr_aélzi . equ i t a tfis pon t e
im pet uol i fiumin is u t rarn qu e ligarq ripam , , j in fu rnm i s
m on t ium 1ug1s concret a rup ium clau i l ra expugnare
au daciapen‘
ep lu squ am hum an z'
ì na t u rae, m orralium au fu s
provocan t is, cafi rgare fup erb iam , au t iocia t am art is conj u
ran t 13 infolen t iam dom are , ac fic fact is p rz eclar î s imm ar
cefcrbilem gloria: lau ream àMar t e accep t am in t er t r_
ophaea
fa m a: imm ort a li s afiìgere. Non om n ibu s li cet adire Co
rin t hum ,f0m n ibu s liberum
.eft j u fium « e lle : h inc
probu s'
n u llu s exclu fu s ab im m or t a li t a t e nom in is fu i . (5 )
gra t ia prob i s p i e t ium cit , longum (6) p ro
b it as perdu ra t in aevum . Maxxm è t am en haec d i&a velim
dc ]U il 0 Princip ex non e li lex po li t a , a i t Apo
frolu s q uod pei î im è in t e—rpret ar is , fi exin -
prob ari pu t a s,
j uft um qu em cunqu e p raecipu è Regem , a c Princip em
C c n u l
(g) P lau tw . (6) Ot:/id . (7) Ram/nz .
1 ro
pOpa le charus eifet eùmqu’
è i ìolunt ex nom in is fui glo
ria immort a lem . Dej iciet ex Torpej o mon t e O&aviani
It amam , qu isqu is nòVeri;, qu p .am ore t ornBavar1a , fum
mi , infimi in u t ra qu e for t e p ene adoraver in t Maxim i
lianum Enìm ànu elem , fu i popu li d elici as , 0b iì upefcen
t ibus hofi ibus infra&am fidem in t er Oppreiiorum ca lam i
t a t es belliCà s e‘
em ù la trt ibu s p a t r@ an i orem n a t iombus
eXt eris ; qu ibus ram b enignum Principem z nod e Jd a t um,
Neevideo , c‘
ur adeoAnt iqu iras glorierur deUlyfieGra co,
Vi t o cu i nulla obl‘
mban rper1cula; Tàeeî vi t <faneverecun
vixduorum fu lli ci t‘
vird rù în rob”
ù r”
equ it es catàph‘raa’ds
exephipp io in arenam”
è‘
lf undére“
folit u sClu ifiophordsfia=
vana
L I B
varisé D'
uxeoram Impera t ore, m iracu loviri um , p lu s cla
ru i t provocaraai Germ anorum Nob ilit a t is vind ex, quam
olim à figm en t i s renafcen t isHydra , lat ran t is ad fanccs
t armrhCerberi fam ofu sHercu les.f: S i fpe&as refiau ra t um
Daehaé iri r’
n ,refufci t at am St arinbergam ,
te reé‘
t um Clin
gium , Regias Principum ames , Wilhelm i IV. monum en
t a fiAVÎdCS Wilhelm i V.BafiliCam fan&oMichaeli fa'
cram ,
Relig ioforu fn Col legia Gym nafi éî l i t t éra’
rnm g fi mi raris
Maxirfi i liani L- Jpalat ium fede'
m que p lu squ am Regiam ;
i i con t erh p lari s vafii t a t em , m agn ificen t iam a rcisS ch leif
heim en i i s , doin tun Im p era t orimfapt am , pom pae , Nym
phenbù rgi arii èz ni t a t em , :fum p t u ofa Maximi lian i Emm a
nuelis‘è d ificià’
ì } ac hoc 1pfum Nym phenbu rgum nup erri
mè ?àl@arolo :A'
Ibert o nò vx penecivi t a t i s'
amp li tu dine au
&unr",5 nihil fupererit , unde
e
Tra janaol ob"exfiru6t st aed ificia
celebrem ’adeòà om ani s fam am dnvid
'
ea s, . 1Fuit Albert u s
Pi u s p arerp ùp illorum , fubdi t oru rrr p 0 t iù è … com fnòdà cu
rans ; qu àm fu'
à pa tr iae falu t is=ft u d iofior , quam augmen
t i opulent i ae d"
Qm eft icaz . Quid efi , cu r iii —Tì t i Imp era t o
ris fam am ,
“
n ò iî ìeînqu e 1nqu 1ras?Mamum’
A’
urelium'
q uot
qu ot de eo fcrip sére , d ixére op t im um , qu òd omnes'
do
E e &t ine'
l,
ven t um
r um fu arum com i t em habu i t , hanc , i i à fe d irn i t 1efi ì 'î fì ill>
c li t t era t is fapienfiae , qua: e t iam Alphonfo opu lm t ifi imo
Ar
fuorum exempla p ari g loria”
i ncit amen t o{ p ari flim u lo
quo a t è rnam nom 1n15 fu i m emoriam {ibi com paren t
p er qu am vivan t , et iam
Princip ibu sh ene au d ir e al t erum , op t im um p a t r im o
n ium eft . Lu dovicu sDu xBojor um ,Magn iO t ton i s fi liu s,
m agnas pa t r i i fangum1svn t u t es egregiea m u la t u s,d u b ium
reliqui t , an ex p a t re fil iu s , a n a filio p a t er gior-iofior effet ;
adeo vet u‘
s verbum fa pe m end ax efi Her au fiz fi li i
7109668 . Ub iqu e , quo iha t , m agna , u bi m oraba t u r d iu
t ius m a jora , u b i fedem fixera t , m axim a pofi eri s reliqu i t
vir t u t um m onum en t a i t a u t n u llib i , n umqu am d eeffet
g lori ofa nom inisfui m emoria , ub i fem el adfu i t . Videba t u r
fama, pra t er Ioli t um fida Lu dovici iî efligia noriî
‘
i egere
t an t um , fed p affìm novi s gloria m onu ri;en t is not are , five
ea celebrare fla t u ere t , ,qu a p iet a t i s eran t five ea , qu a
fumm a pru den t ia , feu dem um exem
Ord iri fat ir‘
i s d u ce_
a p iet a t e Lu dovi co in fan&am
fedem fide erga C a ia rem amore in pat ri am fingu lari ,
d u&o ex fingu lis fpecia li honoris t ropha o.
Maneba t Lu dowco a lt è im preifu s dolor ex infam ia
fceleris qu am nom in i W i t t ellp ach io inuflè ra t O tho\Wi t
t el
1 l 9
t ellì>aeh iu sLu dovici p a t ru el is, Ph ilipp i Ca faris parricidfl,‘
crim ine numqu am Ia t ìs expian do. Lu dovicu s prob è gma
r u s , a rom am fore nom in is ignom imiam , cum i llin s m e
m oriam è fcrip torum a n im is eradere non polTet m onu
m emt um falt em W i t t elfp achi i nom in is ocu lis hom inum
fubdu ccre fia t u it , fi qu a fort è fpes fore t , t ra&u t em porum ,
ex fub ii i t u t is facra t iorib u s a u fp ici is not am fceleris poifc
ob li t erari. Diru t a gen t i s avi t a fed es , Wi t t elfp a ch io efum.
dam en t is everlo exp iaba t u r t em p lo, a rea fup erim pofi t o,
De ipara (aero ac fic im p ie t a t em O t t on is in im a d epref
fam Ludovici p iet as novo Virg ine i cu l t ùsm onum en t o cor
rexi t . Qu an ta molis era t d i&um cafirum Wi t t elfp achium ,
ex eo colliges ; u rbem A icham fu rrex1fie è ru deribu s, t cm
p lo j am abfolu t o. Ex fragm en t i s Goloffum m et iaris. Ar
gu ebamt u r , nec vamè , fceleri s foci i And ecenfes vel fuo cri
m ine , vel ab O t t one Rege Phi llipp i a m u le , in candem
conju ra t ionem pelle&i. Eadem fort u na fu i t Amdecen i i s
Cafiri . A Lu dovico p ari t er foloa qu a t um , admi t t emt ibu s
O t t one Pha leia Com i t e Henrico Cala t imo m agn i t u
din is fu a t enu es reliqu ias habu it ora t orium , fam&a cru cis
1m ag1m cu lt u i reli&um qu a p rius imm inen t is cladi s pro
G g 2 d igio
3 2 2
Boj ar_ia ,@eeialem Eccld ia Romana devot um C hriiii a
p àR eligione megl e&à , fecer i t occid i . F a llent es fa llu n t u r ,
qu iL u dovicum à St ychio Me r iw e occifumd icu n t , Perl
cuflb r =Lu dovici ex:gemt e fi î fafl“
momm e ra t"
: fe rumi »illu&
in t er Ph a mices d egebat . lmtercedeb at Im perat ori «
'
fa du s ,
ac p ene fam il ia ri tà s c um e o , qù i…’t une t eni poi iÎs
‘
lat ron i
bu s ifi is im petaba t u nde cu ni al ii s (ban e'
ficar ium
oonduxilî e argu i t u r, fa&o u fqu e a d eò infam i } n t om n esJi
càri i , hod ie affafi ì n i nom imemt u r. Caveamt
f
.fumrnoìga
e ;
re Reges , P rincip es , n e in d ele&u dom efi ico-rum vel
i'
mcufli‘
fimt , vel n im iùm t em erari i, p ra mp ue a r ca eos ex
t erarum n a t iònum quos a r&iòi is Famu lit i i o‘
flìciis d efli
n ant .
'
Non frui‘
t ra m omu it Ta cit u s : S ufp è &a , (e ) Ma
j oribù8 nofi risf uére ungema fervorum , e t iàm‘
cùm in ag
ri s , au t dom ib u s i isdem na fceremt ur ch’
ai i t 3t émqu t: do
minorum fia t im exciperemt'
; p ofiqu am verò na t iones in
fam ilii s habem u s, qu ibu s d iverfi r it u s , ext ern a fact a au t
n u lla fun t , colluviem i[‘
t am n on mii i m et u coerCUeri s , vel
permi t io'
fart r hab eb is exi t i ì'
ì t uò. Int erim m amet imm or»
t ale Ludovici nomen, ind ignò qu idem fa tom or t u i , fed
n um
(2) Lil) . 4. À nn'
fl.
…I
…2 5
”
numqu am'
fa i d igmi s encon'
1i i s m em orand i. Lu dovici
elogia d i&u ru s *
pau lò: pofl: fu siùs ex Heming io com
ple&or in com p end io , Collegiu rn G et t inga vet eri$
d u odenum Canon icorum' fuhdav, it à Con t ado Ep i
icopo Ra t isbomemfi Fron t enha ùfen Word Ku n ig5
w erd , Teifp ach Bums ;Vimdclicorum , a t que Norico
rum caflzella em it . p archi'
a s Bojorum p lu rim as fuo
ju ri , poiiefi i on ibu s aviri s a d]eci t , Xenodoch ium Rat is
bo,nemfe a d ripam Danubi i in fu bu rb io cond id i t , S t rau
b ingam a du'
icavi t , Abu d iacum exci ium refeci t , Pa la t i um
Khen i in Bavariam t ransferre volu it ele&u s in P ala t i
n um Eleél:orem à Frid erico II. Im perat ore poli ob i t um
Henrici filii Henrici Leon is verum occupa t u ru s Rheni
opp i da ,-cap i t u rab incolis Boji verò , d a to li t ro, ad quod
Sch iremfes Monachi cemt um l ibra s Bojar ias pemfit àru n t ,eum libere
'
ìrumt . … I t a He'
nmi nges. Ego filum propofi t ion is
m ea repet 0.
Ma fi a Conjux Lu dm illa , fa ve violent a mo:
t is d ivorno à charifi im o d ifjun&a m ari t o paren t avi t
p iifi im is man ibu 9 novo p iet at i s m onum en t o exquo u t
r iu squ em em oria , om ni a vo celebris a li is quoqu e pro
movenda p iet a t i foret in fubfid ium . E m u la ipfa funda
t i
t a7
cederen t . Hoc illicio ca'
p t u s Lu dovicu s, primu s inLegat i
par t es t ranfii t n ih il n ifi Mart ium j p irans memor .n a t a
Bum avi tw—fiirp is muifeadem femper generofa fu igin
d oles n umqu am à [u a vir t u t e degenerare… In t egfis viri
b u s adhu c ferox ageb a t ur;afdore , xi tùqu e con t inuo quo
nom en (u um p nflreri t a t i fa&o"
in lig'
ni comm endaret ; . A
Legat oDux ex'
erci t u i d a t u s ; p raet eri t o cu n&a t oreBrenno,
in um egi t e dov1cu s fa t is felici t er a lt erùm e5rt orfi t (um
m a , comm u n is necefl î t às. Spe&an t e fremen t e
b ofi e , al t erum Nili brachi um pon t e j u nx1t ext emporali .
Quòt iihanis pt :eli is cum boit e eXper t u s t um ipFe laceli enst um ladefi i t u s V1&or p en è quot idie , Lu dovicu s in uno
praza'
p u è , fli a‘
gcri ì edidit , longela tequ e produci am . Spe
:rabÈt u i‘ t ranî i t u s vi
‘
&oi ìa u lt erior cum ob icet'
n po=
fu è re m im ica Chri lt ian is elem en t a. Soldanu s in i un am
a ccep t ae clad is u l t u ru s , havibu s Graecis ignes inj eci t , qu éis
fep‘
t ingen tx qu inqu aginta periére cum comm eat u , iisqu è ,
l i qu i
3) P lut a rrbw in Sart sria…
î 1 8
q u i c u it odiae erant l C onfpiraverunt in perni t iem cum ìg
n e t orrent is‘
flu&u sNili non u t reit ringu eren t grafiànt em
Hamm am Ted u t fupefful i 5 aqu is , t ot um hau riren t ex
erci t um . i ncrem en t a N i li qu aeE gyp t i is ad fert ilit at em
de€e&um \
p luviarum com penfan t in t ercep t a variis cana
libu s egelt is agg eribù s coerci t a t um r evu lfis ab hofi e
obicibu s , n ovum p araba n t Chrift ian is d ilu vi um u nd e
n u lla fa lu”s , n ifi in holì ium arb i t ri o , au t accep t à ena ta nd i
liceu t ià , au t inevi t ab ili p ereund i’n ecefi î t a te ; h anc p ra t et
fpem p a&u s efi Soldanu s fixà Con di t ione reddendae Da «
m iaree ad cu ju s eXp ugna t ionem , . civi l ms pene om
n ibu s in obfìdione ext inÉt is Bert holdu s Bogicu s
Lu dovici n oit ri P rivignu s ,ln Ni lum efi
”
ufu s a nno
priore pernera t . Datn ia t à hoft ibu s reit i t u t à opp i
dams C lu i it ian is m u l tum qu idem t erg iverfan t ibu s ,
l ibera fu i t Chri it ian is facu lt as in redi t um l icè t : t r i
flifl im um [t et i t qu e fu a Sold ano , ac m ajor , quam
Graecis , fides. Difceden t es comm ea t u a dj u t i
è fuis cap t ivorum m illia ex p a&o recepére, hofl ium n
n e deh inc rem ean t ibu s in i t inere infu l t ant e. At qu e ha c
t u i t exped it io Afiat ica infelix licet , Lu dovico t amen gio…
i 3 i
t ransferre. Vidim ris {uperi u s exd eil:ru éh Caflri Wi t t elfpachii ru deribu s
"
Aicham in u rb is formam fu rrexifl'
e, No.
bilior fu i t orig0 _c ivi t a t is Land ishut anae u rb ium t um ele
gan t ifî i rn ae. S i t u s loci pra a liis comm odior proh ibendee
la t ro'
cin iorum licen t iae è i‘
procu ravi t .‘
nom en Tu t ela: Prc »
vinciae;u nde illi hòdiedum lt tî e'
s'
ga leze pro infign ibu s.“
S i t a
Mofpu rgum in t er, & Di ngd lì ngafir ,‘longo Ifàrae t ra
'
€ru, in
c ircum poi i t is collibu s vi1
ndem iam ;lee t ifi îm am in p lan i«
ie feget em legit ,… It u d iò ÉI;ùdovici in p u lcher rim um v
'
icò»
rum ord inem divifa . Ludovicu s'fa‘
n è n ihil eorum omifit ‘
,
qu od olim P la t o à cu ra tor:bu s cu]u svi s civi t a t is ex€gi t ,
cu ra i llis 'fi t viarum in u rbe aeque a c carum , qu a r
‘
egio
n e ad civi t a t em t endu n'
t‘
u rom nes fecu ndùm leges"
Ham ;
form à a lias fim ili‘
ore u rbi s occupa t a , qu am
font es ju i‘t o m odo , pu rè progred ien t es c ivi t a t emî or—i
men t , fimùlqu e comm oden t . Specu la primum mont i
im pofit a , crevi t in Reg iam , u rb s in Met r0polin Boj ariaa
infet ion s , m elrore , gloriofiore funda t ore; Bojorum
leone qu am olim Romanorum lu pa, fra t erno cru en t i
fangu ine’
. Eidem Lu dovico Landavum,u rbs parit er Il
‘
a
rx ad;acens or t um inum debe t , u rb is form am S t ra t i —3
K k 2 bin
349
bùs velu t infu lis vela t os ad mort em d efiin ar i. Illiu s
fan è , qu i n afci t u r u t a l i i s im peret , an im um t ria verm e
ace rbo fufpi ria lanc inant caqu e con t inu a , dum vixeri t
C u ra confervan di , cupi do acqu irendi t imor am i t t end i.
Et qu is t an t i em a t .pz z n i t ere i Conven iun t aerum nx reg
na n t ium in comm u ni omnibu s regnandi cu ra a cm qwe
t à n im ìs d iu no&ùque folici t u dine ; n emp e quorum la.
Ìbores pop u l i qu iés fu n t , ; d ifconven iun t t am en in for t e, &
gradu regnand i.
Non om n is , qu i regna t , :àN a t ahbu s fu is cot on am
a ccipi t . Rot unda qu an tum {i t , non omni a p ta efi cap i.
t i in q u a t u or part it a p art e s è i
q=u arium u na (i b i qu isqu e
cot onam form a t , qu i imperare am b i t . A li u sper vi&o
r ias fuba&òR egnò , au t Provincia; alius m a ri t u sRegina:
«Regn i ha red is i lle à for t u na h ic …à Ven ere Rex coron a
t ur. Terti u s favore Magn a t um , & popu li p er ele&io
n am ; qu art u s dem um jure Na t alium per fii cceffioneng
i olium confcend it . De p rimo hic primum m ihi loqu em
d um pu t o ol im exemp lò fa t is u fit at ò nofir is t empori
bu s ex Religion is lege rariori , femper pe ricu losò, rargà
d iu t urnò.
147.
ria ina qu alem fubelî'
e m arit um Regiu m in t er‘
, Regi
nam con j ugem pot en t iarn ,1 a t qu e au t hor it at em . Qu a
t ranqu illi t a s regno Longobard ico'
è x hoc connub io ,l icet
fu a cii part e d ifp àri obéen î t f, a li is regn is fa p è ignò t a f u it
even t u infelici vel'
òoru'
m , vel :qlienò farò. Du a rRegb
na Neapolis , a i
fu m p t î s iii t horu 1'
n ext er'
r‘
s ;=m: :ha redi t a ri i'
regni Reges no
rifinen t ur ex Connu b io , ipfa rî egna'
rm t ju re fu e , infeli ci t er
regn àrun t , ob ierunt infel1ciù s;'Ad€ò d 1fficfled ì fa m ini s;
oblrvifci (e fam in as : e î£a ; z cunt a liorum confilia
&ùm qu e fequ i deb è rent'
, rpî a fer t i 1n u b 1regna re , o mn i ;
bu s pra efi e ; fubeiî er h u lli rgu [tàrun t , con dim en t i hu jus
im p eriofi t enaciiîm;a f- Jfabella Regi na Ferd inando R egi
n u p t a , in t er amp lexu s am ores con jugales , u t com
p laceret m ari t o, lì g i , n u nqu am eò
(
u fque afienfum pra
b u it , licet omn ibùsg an t a Princip i.d eb i t î s vi r t ut ibfispra .
d i t a , u t mon … in ed,i&i s p ub licis i lla , m ari t us Reg es
app ellarm t u r,
Phi lipp u s Il . Rex , }ì ifpan iarum in fea mdis nu p t i is
connu b ium am b ien sMaria Regina Anglia Ha re dis eas
\co‘
nd i t iones pafq efi qu ei5 , _du m i lla vixi t , in Anglia po
0 o m it
go
b u s eadem nupt iarum fp es , ex indigeni s t i t u lu s plau i i«
b ilior . Id expert u s Ph ilippu s n ecdum Angliam ingreffu s.
Solanup t iarum fam à exAnglis _pr a cip uos rebelles h abu i t
P e t rum Careu um , Thom am W ia t um fub a u fp ic1i5 Co
m i t isSuffolci j & fub a ffu et o fed i t ioni s nom in eRelig ion is,
& l1bert a t is arm î s ù t aj eban t , non con t ra Reg inam , (ed
con t r a ext t:rn i P rincip is d om ina t um pro"
pa t r ia lib er t a t e
fum p t î s. Verum e t iam , fi hos rebellion is t i t u los [epon i
m u s , alia crun t , qu a novo s concit abu n t m ot u s. Reg i
n à t alis Reg is conj uge i ine l iberis m or t u à,eadem fp e ea
d em am b i t ione regn i in t er gen t is (u a Proceres , Rex vel
e j iciet u r regnò , vel ablcedet u lt rà . Illu d eri t , fi Vi ve l fuéì
vel fa dera t orum , accep t arn d ign i t a t em p er t inaciù s ferva n
re cup ia t hoc n e fu ccefiori denu o, & graviù s fia t fubdi
t u s quam fu i t uxori. …In p a&is n u p t ialibu s Angli Philip .
po hanc et iam legem fla t u è re : Regina fine liberis dece
d ent e Pr inceps n u llum babear in regno j u s ; fed liberum
regnum ei cu i com pe t er , re linqu ere t enea t u r ; quo fa
&um u t Ph i lippu s ReginaAnglia m ort u éì , pa t ria Hifpa
n iarum , & Ind iarum regna exfpe&are qu am in Angliam
redire …m alu eri t fuorum ju re Na t alium glorioi ior . po
t ent ior , qu am ext ernî sfponfalibù s accep t 6 nu llò exAn
glico connubio em olum en tò qu od pro u nico exem p lo
m em orat u r reli i t u t i au t am ifiî feu di , o cu i Au gufi a Gen s
Au ii ria per nup t ias incubu i t . Bipart it um proin regnum
om ne in t er m ari t um , con j ugem rarò felix , t ranqu il .
lum vix umqu am efi. Fe11xwcrii im u rb s , au t regnum
quod ju il'
a u niu s Principi s au d i t . Fa m ina , qu ibu s om
n ia m ollia , levia om n ia , am orem concilian t , non reve
ren t iam ,ip la t im ida m agis , qu am t im en da u nde non
fine cau fa fact a li t t era comm inan t u r in t er p eii im a
Fu è re a liqu i qu ib u s cum fponfa omn is regnandi po
t eii as u lt roneeconced a obven ir , fort e t am en vixm eliori.
qu ia parùm di u t urnà. Exhac en im ext ern i Pr incip is au
t hori t a t e fu prem a in t er P roceres plebem comm u ne
m u rm u r , Reginam i llu ilre effe m ancip ium . Ra rò finec
ru s amor , femper glifcens con t em p t u s , vel od ium . Vi
deba t u r Maxim ilianu s I. Friderici IV. Im p era t or is Fi liu s ,
Marié Bu rgu nd ia , Belgi i ha mde Caroli Au dacis filià
5 in conj u gem accep t a, à Belgis a queam ari ac à Bu rg u n
dis fuprem u s , dum i lla viverct , rerum arb i t er Princeps
P P
xgo
b u s eadem nupt iarum {p es , ex indigeni s t i t u lu s plau l i
b ilior. l d expert a s Ph ilippu s n eedam Angliam ingreffu s.
Solà nup t iarum fam à exAnglis pra cip uo s rebelles habu i t
P e t rum Careu um , Thom am W iat um fub a u fp ic_
iis Co
m i t is Suffolci j & fub a fiu et o fedi t ioni s nom in eRelig ion is,
& libert a t is arm is ù t a;eban t , non con t ra Reginam , fed
con t ra ext ern i Princip i s d om ina t um pro"
pa t r ia liber t a t e
fum p t î s. Verum e t iam , fi hos rebellionis t i t u los (epon i
m u s , alia crun t , qu a novos concit abu n t m ot u s. Reg i
n à t alis Reg is conj uge i ine l i ber ism orr t u éi,e adem ip e ea
d em am b i t ione regn i in t er gen t is fu a Proceres , Rex vel
ej iciet u r regnò , vel abfcedet u lt erò . Illu d eri t , fi Vi ve l fuà
vel fa dera t orum , accep t am d ign i t a t em p er t inaciù s ferva
re cup ia t hoc , n e (u ccefiorì denu o, & graviùs fia t fubdi
t u s qu am fu i t uxori , …i n p a&is n u pt ialibu s Angli Phi lip
po hanc et iam legem fla t u ére : Reginéi fine liberis dece
d ent e Pr incep s nu llum babear in regno j u s ; fed liberum
regnum ei, cu i com pet er , re linqu ere t enea t u r ; quo fa
&um u t Philippu s ReginàAnglia m ort u éì , p a t ria Hifpa
niarum ,& lnd iarum regna exfpe&are qu am in Angliam
redire m alu eri t fuorum ju re Na t alium glorioi ior . po
exim i î s an im i dot ibu s form a egregi a , cu i non m inu s
au t hori t a t i s inerat , qu am gra t ia , m u lt um ing eni i m u l
t um‘
art is , vel for t una fu i t a d p rom ovendam omn ium
volun t a t em non i n fu is t an t ùm : fed qu od d ifiici llim um ,
a lien is et iam i l;P rov1nci is i lle t am en, Mariaext inéi à n ec
invid ia, nec vo
\
d iò c aru i t . Profilio fu o Ph ilippo Belg is
j u s d iceba t t u tor’
ion om ine qu od h i adeò a gre fereban t , u t
Brugas ingreiTu s, ;am RexRom anorum , à crvibu s in cu lt odia habi t u s m u lt isqu e afi
°
e&u s fi t ab infolen t i p leb eJn j u
ri î s , ac lu d ib riî s hofp i t iò m u t a tò fem el , i t erùm qu e per
civi um violen t am licen t iam , u fqu edum Wolffgangu s
Chrifi0phoru 3 Bo;orum Du ces , A lber t i fap ien t is Fr a t res,
Gan davenfesBrug enfibu s foci a t os p ra liò vicerin t , acMa
xim 11ianum ad Frid‘
ericum Im pera t orem ex cap t ivi t a t e
ind igni fi im a l iberum dein Monach ium ad fororem Cu
n egu ndem A lber t i —con jugem ,deduxerin t . Qlò
p iò abu nde pa t et ext erum Im perium rarò elle t ranqu il
lum : p ra cipu è apu d n a t i ones , qu ibu s n ihil fact um , n ih i l
charum , u b i n ihil l u cri fperare fe poffe au t um an t , au t n i
h il t im ere i t a fan è , u t fem per am b igu um incer t t'
im qu e
fi t emolum ent um illu d , quod à corona p er 11up t ia s par t iiP rin
1 5 3
Princeps{ibi perfu adereveli t . Accedumt alia qua t ale
regnum con t inuo fiud u , motùqu e adverio agit an t :qu ibu s
u t 3obven ia t Princep s , numqu am t ranqu illu s , modoper1
cu lòfa m odoviolen t a m edi t ab i t u r confilia : fa&ion es
foveb i t imt er pr‘
oceres qu i in p art es fu as t ranfiren t , novis
t um beméfici is ac gra t iis p ara t i , t um em p t i aurò. In
om nem cafum ext erorum P rincip um folici t ab i t foedera
n e vi res de l in t , t hefau ros repon et fib i imfubfidium , fin
gu la comm u n î p ericu lò qu ia comm u n i fubdi t orum od iò;
cum ha c fin t prim a fedi t ion um i llicia , t i t u li. Noxium
omne comm odum p ropr ium eppofi t um pub lico , pcf
t im u s fini s exhau ii ò, ,quod rebu s adm ini i
‘rrandis debet u r
a rar iò , cum u landi s priva t im d ivi t i is om n ia confp iran t ,
qu a m nqu eexam imqm u s in eam fen t en t i am qù àm b lan
da dem um arridea t fort una m a t rim oni i coronam è t ha
lamo in t hrono regio repofit am omn imo“
non
effe i lli u s_ pregi , .u t exin in1u ria ipfi ju ri acceda t . -R ex qu i
Vere, ju it_
eregnare am bi t , Sup.eriorem mefcia t , mi i iDeum ;
h,u ic foli fubdi t u s , fubd1t os habc
’
hit obfequ iofos, om nibu s
fup erip r unu s , & fu prem u s rerum fuarum arb i t er , imom :
nibu s felix, &;Auguft u s. ]am _ad ele‘6t ionem .
Q.q
r 5 6
peràffen t . Secundam ferre fort unam non om n is pot efi
Eorum qu i expriva t a fort una ad regnum perven iun t , in.
t olerab ilior efi: iuperb ia , qu a ii s n on eil , .qu i Reg ibu sna t i ,
in pu rpu ra edu cat i m agn i t u d in i , & m a j efla t i affu everun t
à cun abu lis. Repen t imu s , infol i t us hon orum u fu s t uî‘
midos faci t , hebe&en t ibfis ocu lis ex novo inexpert a Ma
ieft at is fu lgore u t i fom nò repen t edifcufsò evig ilamt es fu
bi t a lux ca cu t ien t es faci t . S i t , Princip um filios m inùs“
cup idi t a t ibu s fu is im p erare in t er con t inu a fort u na obfe.
qu 1a m el iori t am en eduoa‘
t ione , exemp lî sAnt eceifo
rum fu orum infi ru&i r arò degenmt es effe volen t . ;Non
adeò pericu lofa regni s efi a t as imbecifla fuoceiforis filii
qu ale efi in t erregmu rm P rot ra ét a ek&ione …quod corn
m umit er fi t, jufi i t ia , leg es filen t . N u llo im p eran t e p e
n è om nes imp eran t . _
Vigen t frau des , & fcelera , publiui
reipub lica confufion'
e , priva t orum amb i t ione , pren;
fa t iome. Inde in t er eligemt es d i iTi dia , fa pe& b ella. Mo
d era t iu s qu i pu ra n t i n ele&o regim en videbumt e t iam d i£
fb lu t iu s. Illi lanem inor cura adm in i iirand i s regn i n ego ,
t iis , cu 1 res nec. d iu —fu a , nec poil ea — (uorum fumt qu in
poriùs , u t fib i fu î sque confu la t , arces , u rbes, imò
Pi o
Provind as vel l ib eris , vel agnat is ,
’
a u t e t iam ext eri s t r i .
bu et par t im exa rario fub alio t i t u lo emp t as p ar t im avu l
fa s à corpore u t rum qu e in regn i p ra j u dicium . Reg
num ]u da qu am diu ha red it arium ramd in fa t is felixfu it ;
regnum Ifrael qu ot habu it ele&iones t ot pa ifu rn eil ru i
nas & c afu s infelicifi im os. Q1is ergo t a n t a vefan ia er i t ,
u t regn i elet t ivi amb i t ione j u s viola t i non indignum pu t ct?
Erun t p a uc i , qu i pra feran t fuccefi i on i…
Minore per i cu lo a cczj >i î u r a ir Tacit u s
Δàm 97 163 7 77517 P 7°Ì”5 €P5 o Su cceili o legi t im a fem
p er t ranqu illa nec m oleii i as in t erfeg‘
n i , n ec a m u lorum
amb i t ion em , p art iq u e diverfa agi t an t ium fiu d ia p at i t u r.
Regibu s nat i p ra t og3 t ivà na t u ra li ip'
fo ju reNa t a lium
regio fu ccedun t t hrono fim u l ac an im i s fubdi t orum , qu i
am orem , qu em t ot ann is a que , a c fidem , ob‘
edien
t ìam pa t ri fervàrumt filio u lt ro offerunt imo nommum
qu am acriù s int endun t , t um ex novi t at e rerum qu a
femper vu lgo p lacet t um ex t enera fu cceiforis a t a t e, qua
ad amorem ingens i llicium efi t um et iam ex fpe m elio
ris for t u na a t qu e hoc in benecom poi i t a repu b lica à fubl
d i t is fperandum efi u t i vie ifi im … in t u rbida obed ien t iam
com
1 5 8
comm eri dab i t t imor vi…mrfiéi a , Qu a vi t ari a gre pot eri t fi
l io pa t ris inju riant mlt u ro u t fu at n comm i a t ura ;aar i
t er novis g ra t iî s officia o lim p at ri pra fi i t a. U t ru m qu e
bon i Princip is , ac fu ccefiorj sm unu s efi . Iram R eg is ele-r
&i t em perab i t nfeceffu s …in a liam Pr ovi nci am u nd e fa pe
in m a jora comm oda «d i …r edux, qu i ad t em p u s exilium
y aflu s ei l: faven t eR egonovi t er elet t o, an teceffor is offen
sa parvi …fort è e t iam gra tà hab i t à , p ra cipu è fi exu li a li
e
q u a fangui n is p r0p inqu i t as , au t in novae leéi iò n e pot efia s
« e li . Sa p è prem en t eD eo fert Deu s a lt er Opem . Et certe
M aj eft at em perfonàlem‘
m ag i s concil ia t fu cceii io ,& ma t a le s
”
t eg ii , plù s, qu àm2e leét io ; licè t …m a j eflas in tmm i regnop er
“e j u s leges fundaim
‘
en t a les e om m umi —confemfufirm a t a s, r ea
l is in t erregnò i n t erruma ;
wub icu nqu e en im … imp erium , ib i”
cu ra .falu t is a liena , qu a
a defendenda eft'
five lat è r egnet u r , five arfla i ìn t pom a r ia .
H ime crim en , la faiMaj eft a t is om n ium g ravi ili m um ,
a
qu ia rei m axim a , vel ipfam«offend i t P erfon am Reg is, vel
omnesr egn i . Fi lios …Pa t ri i n r egnofu ccedcre r ecep t um efi:
*
nominan i fp e fed exl onga experien t ia, exznob iliffim ofan
g u ine p rocrea t os , in p iena“
fanéi it a t is a c pu dici t ia do
.T ellis fignat e : vet u s proverbium e ii ;
g ia cum nobi s in hoc d ifcu 1;fu fu siùs
loqu eri dum erat p er fidu sCorona Au ii ra l is a liqu aimm a»
t eria adeò d ifii cil is ida am pram i t t emd am d 11x1m u s, u t t um
di6i a , t um , pofi ea d icenda d efuper non‘
e vano fed j am
o lim
16%
fleî liè ,‘
11t d ifii um , t redecim , onm ibus fer‘
e de nat ura 83
t urni , Mart is, exifiens qu idem in l ong it u dine in princi
pio libra , ob fiellarum t am en i nib i confifi en t ium m align i
t at em a t an t undem m alis fa cundum qu an t um boni d ecero
n un t fi ella de na t uraJovi s , Veneris Opp0fi t i 5 u t iquc
r a t ion ibu5 . For t i illa m ag is a rr ideb i t infi uxu fuo felicior,
«
qua , Afi rolog isGhofi ia d iéi a, in ca lo adBorea lem plagam
prop i:Boot em confi ams fi e11i s odi o , vel ù t a li i volumi , vi
gin t i r eiueet , fidu s obfu i p u lchri t u dinem , fplendorem ,va
r 1e t a t em , fer è om n ium ,qu a fun t in ca lo fi derum cele
berr1m um ,
‘
a t qu e omn1um fere na t ionum fumm is la _u d i
bu s decan t a t um . Verum ha c ipfa corona non .adeoin i
nocens a t qu e am ab ilis efi , qu 1n cum ori t u r ven t os pro
du cat p luvi a s gravesqu e m marr fi1f'
d t et t emp efi a t e5
non fi ne augurio , (3)u t Pt olome u s i ndicai t u rbidg; con
d i t ion isRegum quorum vi t a in alt ifi im ofafi ig io pofit a
p ius adverfi s cafibus ob ru it u r. S i proi1i omn ia p rob è cxa .
m inam u s m irum omh ino videb i t u r neu t iqu am .» coro.
nam imii ar rot a lirion‘
i svolub ilefn , torquefa pemalis g;
s 66
non ambit u s dedi t fu is relu cere fiellis m align it a t a ii qu a
fort‘
e in t erflu i t : reg iis virt u t ibu s corre&a , , i t a …t am en u t ip
fe Rex coronam fuam o rn et , no nà coro na inanepr a fiam at
ornam en t um . .Nem pe qu i fib i liben t iù s , quam ali is
.glori0fiùs im pera t.j uxt a illud Hora t ii
Jervìa z‘ u nì.
S u i ipfi u s dom 1nu s dom inus lab folmu sf
efi , p ra rog at ivà’
<p au c isR egum not ai .l
i lli in a n im i et iam aife&u s dom m i
um efi h is folùm in corpora . Qi an t um amim u sexcel
fl i t corp ore , t an t um d ifi"
ertqpot efia s a lt era . Corona regia,
Dei m umere b emefia arra, mon .pot e fi a t is ab folu t a refi"
era
ob fi ri&a bono p ubl ico comm u n i fi a t ùs u t ilita t i cer
t i s aréi a t a finibu s m u lt is exp ofit a cafìbu s a qu i: à m u l
t ì sfp re t a efi ac am bi t a. Prm crp ibu s bon i s n on omn i
n o difp licet l iber ta s a liqu a in fubdi t is. Tyr annorum ah
‘
folu t è dom inari velle ; nem pe (4) Rex non m‘ domi
ra t ores'
n d i ll1s i n glor iam , b i s in con t em p t um efi .
Nemp e n u lliu s eli p ru den t ia , cùnrc ecidcri t fa t e_r1, le {l
'
a-i
b i li gradu non fiet 1ffe u t i fumm a p rud en t ia e ll , è lubr ico
t ran lh ife in firmum, an te qu am oafum t im ere debeat : "(Lui
cumqu e de excel o loco :fe .1a&a t i d,ignu s c enfet u r qu i d e e
c ida t . Annales nofi ros u t rep et am , q uod infi i t u t i m ei
e ll exem p la a ddu cam , qu a d ive rfam d iverfa coron a for
t em la t iù s , acc lariùs exgi lic'
an t . Obl a‘
t a*
u lt ro corona re‘
pu lfam dare ,
‘
fap ed iflìCil iù S—d l , q uam accep t am d epone
re. Ma jor appet i t u s efi lau da t i , necdu rn t am en(gu ll a t i
cib i m inor ex fa t iet a t e qu a p lerum qu e n aufeam pari t .
Mult i ad r eg ios h onores a ip imn t ,—
pot cfla t ea lleél i q u a ip
fis omn ia licere,_pu t an t , q uaomfi i a pofiunt . M ul t i t an t o
onere :feflì publ ic is cu ri s fuas pra habefit hi exve ra cog
n it iòne, i lli exvan a rerum ima gine .
'
Si Lipfio Arenbek io , Ann alibu s Bo“
j cisf ua fi a t fi
des , Lu dovicu s Severu 5’
t an t a m olis n egot ium (eria m edi
ra t ione ponderavi t . l lli , cum Ele&ores in deligendo Im3
p era t ore diu vot a d ub ia a gi t ài ien t d 1lTensum qu e u l t er io
fem imperio pericu lofum m u lt is ab e
eXemp lis feriùs con
fideràffcn t unan im 1 con“
fenfu e a libcri arbi t rii pot efla sob j
veni t
1 7 6
coronas, non delicah s imponi curas , vig ili as arm a, p è :
ricu la p mpfla effeM aj cfi at is n ihilqu e in Pr incip e effe t ur
p iu s fa iì id iò laborum Impera t or qu idem non effe n ifi
vivere defii t facrò t am em, & profanò od iò , inii di is t um
p ublieis , t umfeeret is peri t u s a d m ort em , con t in u as in
corona m oleiì ia s a rumnas exp ertu s —efi fola t ium t e .
nu e , vel n u llum , q u e adeò , u t i ll iu s lors t am d iversis
ja&a t a cafibr'
ì s , a l i is, pra q pu e au t em i llis exemp lo fu eri t ,
pericu lofiu s effe a cerp ere eoronas quam rej ice re. De
Maxim ilia no iàt ìs d i&um oeeafion e Fr iderie i P ala t in i:
Bie loqu endum d e Alb ert o P io , Erneii i Ducis filio. Ex
hoc ex i l lo p a t eb i t umeu 1qu e , n u ll iu s regni «cau sa,
n umqu am ]U Sviolandum effe . In omn ibus & femp er
P iu s a u d i it Albert u s , t um t am mm axim è , ub i fpr etòBo;
hern ia regnòJe regnò Rege m ajorem ofi endir. Ad
erau r è ProceribusBah am a Legat i , eoronam non offere
b an t m odò , fed ob t ru deb ant , addu&is ra t ion ibu s , qua
an imum ad m agna n a t um ad m ag nas d ign it a t cs facile
pert raheim t vel Ladi sia i legit im i in t egu is t um Bohr:î
m ia , t um Hu ngaria fucecfioris t enerrim am a t a t em per
t a fi ,« u tpot e pofihumi Vel pot iùs ex rebu s novis fu arum
l ?'7
u t ilit at rim'
plu s a'
quoavidi ; e t iam d e R eligione condit io
n es pa rùm p robara sfolici t a t innibii s i u îs in t erjecé‘
re . ;His
hum ani ll im è :exirfzp t i s refpon dit fi lberwsg r ìha red i t at em
t u s d edi t . Du cibu s l rzgo liiad ienfibu s ext in&is Henricu s
Landish u t anus‘ pmp lrfi im am ha red i ta t em omn e
'
squ e
dit ionesoe}eup agit folu s , e xelu sò Albert ò , qu i t am enHen
r ieo ju re par eodem gradu a t t inge
b£
a t, quo if
-
ienricus, An im a t u s afu is a li is , n e j u s t am
ep im u rn, gie lu qu len t u m n eg ligere t , a dm ovendam eidem
de ha redit a t e l 1t em addu ci n eu t iqu am pa ll a s , priva t éque
comm oda qu iet isp ubliea d et t im rm tò au gere n olu i t , m a»
19r1 p ofi ea ex rara P rincipib u s p arùm n ot à m odefli z'
ì
fru&i1 quam exfa da cun1 eogna to fangu in e con t en t ione}
Y y flir
‘
17 8 .
fi irpe emm Henrici Laindishnt ani m afou laext in&fi, in pro‘
xini'
o ia cu lo t o t a i llin'
s h a md i t a s ad Albert i .pofi eros t rans—r
i it“
u t i in alio d ifenifia fufiù s iexplieab i t u r. rrril lluflrriu s i
monum en t um f‘
- t ant a ;m odei l ia 1,
tVi&or ia l fu i « ipfiusl
qu i? na rra ti?q eis
’î ' j uri s n òiat i ìvi è iaal ìiflgravier g=r& p
‘
o+ ì
n 1iii i i‘
i3p‘
l acui t —i i quo'
sî è drìina'x‘égia im“
pòfi
fiÎÉK’QiV
'
è l —fexvàfa orbi i ie‘
è riamendavit fu niverfo — ilaueleni fu‘
- ì
p rem am ra'
tos fugere inanem , fupra urbem ipfum im“
d in'
es eXper'
ri iunt .
Fa cunda femper Regi’ofii
‘
s Au gu fi à'
É éh éÈ o;ea am .
P rinCipum fuorum fangu i t re Reg em’
d edit … Ai mé 1442
ù t‘
plu 1esvola n t Chri il ophb rùts’Boja s 3" j oanni s Com it is
Pala t in i fil1u s , Ra pet t i Ca iat i s'
nepo slin i t is Profiemm
G rd i—n ém qu e fuffragi is in Regem crea t u s‘eft exfii a rogat i -P
va Na t al ium quo s Chriflophorh s d uxei’at ex part e , hic
”
exh‘
5 i1;uge Soph ia , qua Eriei Pom eran i fo'
ron Regum ì
nep t i s'
ampli ii im an1 hanc regnorum—do
‘
t em n on m ari to“
i 8O
fangu ìne j un&is.‘ Horum c ura?; a c fidei x
'
gomm ifi'
x «arce5
plcraeque ac fu rbes Exico.fpem ì fi xedi t umàf£hrifiopha
ro p arùm &ut am fi a t ionem p aràbaflxgt :ì Hî_s xìjm ot î s a u t
declara t u s_, necdum .R egm ilnfign î1q,, i ggl <g gy ur_n va ccepi t
*
aem u lunfi , C arp lum S uec‘
iaePolcmarpbu m , c _
òm agìs :m e
t u en è lum ,\
q uòdàC at ofìu s s adem«
p ot efta t e p raefifleret .in
C ur ia , …gu afin ;gxwmgment afìo. Hqc et iam . recomcilia to
‘
perLegat os quì n qvî s pmm ìfsî s Carol i m bi t ionqm ex
d ecreto rig d im ì t axe g u fi, Nob ilium gohu r , q uod fron tem
obj eccra t , p rofir.averinpagiikp rcs n ovi ;meîfa rrss , , qu i
non fp"
ìcas ari_fi as , Ted a g i t a h a nfinumfiecufsére, ,
d a
—d e eò a cerb iore , q u òd =ex"
i i s cecir:iére i gne t a c ap it a fi
nofceren t u r infam‘
ia =e‘
xNob iì°
rbu_s verò =clarî Prmcxpe s
Dyna i‘cze , qu i exBoj ar ia pr azl io int er@è re. Suba&a
‘
C imb ria , rufi icî s t u rn vi&Îs , t um , u t fe d edcren t , a dfua
r ediren t , perfu asî s ,'
p rim um Ch=rifioph0ro b elli …tyraccim'
um
I 8 L
Chrifi oghori non u no falt u fed p e_
r ;gra du s a d ap i cem ho
noris p rog red i velle, quol en t ior, eò Lfirmior , u b i in hoc
ufqu e t em pu s Chriftophoro j am Reg i , r egni Infign ia d iflu li t . His i t aqu e felici t er a&Îs , Mora i‘cen i i =corona t u s ,
pu rpu ram , fa fces r egn i a ccep i t exMod era tore R ex
ex R ege Au gu ft u s commu n i ì°rocerum a ppellat ìone .
Nond iu t enu i t , u t a t g lovr iofa videba t u r , t ran qu il lit a s R e
g i s , regn îqu e. S u ecì n on fegn es in qu eiì u s lam ent a
’
t iones , feu da Procer ib u s d a t a, fed i axa t ion ifub;e&a, q uéis
locu ple t aba t u r fifcu s reg i u s flag it iofam in p u bli d s reb u s
n undin‘
at ion em , & ex h is «Chri&0phow m p raedon iem P a
la t inum impun è appellab an t , Da norum amim os offen .
d i t a cei t a eGerm ania Nob ilì t a s , qu am in pr aecipu ìs Reg$
“
ni praefe&u ri sp rz ela t am Da n is a grefereb an t , et iam in cre
p are g u fi. N emp e Z WDn /è fi i €Z RÉ£É
C avendu rn t am en p ra «a li is n eRegn i Nob i les exG en t e fifa
favores P rincip is in exi eros plu s aequo d ela t os con qu eri
yoffin t , quod fubd i t is ìnvifum , P rmcnp1bu s p ericu lofum .
Chri ftophoru sfan è a bfe nt iam pa t iw ala i t P rocerum Bo10
'
2 z r um ,
ma
rum ,Jqu àm
"
COFOH$ j a&uram . Unde fib i , fois confu .
lu i t , do&u s Erici exemp lò , cedendum effe nonnunqu am
ob il ina t isfubdi t orum vo t is , n e per t ina ces fian t .
l n t erea Chr ifl0phoru s cò j am ded u&î s rebfis , u t ab
i llon ihi l , ni fi vir t u t um & t egni ha re s defide r aret u r b uc
u fqu e am oribu s, q u od efi P r incipum & t a te {amm in t a
&u s de fponfa cog it avì t , m a jore P ro'
ce t um c u t à ,“
qu am
fu à. P lu res ob la t x è va ri is regni s u fqu e adeò a u xè re fa
m am Regis encom ia , n t e t iam non defuet int Au t ho
t es , Ba t a z aren’
î , Soldanum Babylon icum e um «eo t ra
€t àfî'
e p er li t t era s de nu p t i is filia: f aaa. Na n pe n u lliBi, n ec
in rem ot i ifim is t et r is i gnot a Pfin0ipum vir t u s ub ique ex
fe lau da t u r ahî s …
pm e î s n eu t iqu am ind iga . Pra: om n i
bu s…p lacu i t Dormhea Vi rgo , March iaz Princeps. VixRe
gi s , & Rega i u n iverfi vot i s fa t isfa i t um cùm Libi tma ia
cibu s nu p t ia lib u s t zedas let hal es fubft i tm t eòDani s , S u e
cisqu e t rifi ior , qu ò viven t is Chriflzophori lu cem ap er t î s
ocu lî s vix fereb an t , claufis am aban t Op t ab zî n t qu c n ec
ill i , nec fib i confi an t es. Chrift 0phorò un iu s dici m orbò
ext in&òHelingshu rgi , qu od m aximedolend um , im
prole , Boj cum fi emm a in t er Danos ext in&um efi nor;
elo
:IB‘
8
\Y/ eti cè slao; anm ajo*
fe\com it z î t e ab O t t oîne p et i t e , an à
t u s‘
O t ton i infleliciu s , V enceslaoglor iòfiu sfu i t . l n i t in e’
s
d i t a rcu i '
quid vport aret ,d nfcioc omm ii l—
“
a
’
e t at ac »d emum
à reglegent e ‘
;viam‘
Vid lîil 9 i nclu fa , repert a t rift e brevior i$
un t i vi se …com it em “
e ll e , n on fu tu ram r edeu n t i. Fu ére <t a
—m en ,—
g u ip u t àru n trexom ine hoc l ongam
<Ot t on i a c fe
rd nae,p ra fagì um .
îSzepè ca‘
iìbu s , q uos arb i t ram ur’for t 1fi
ros , d'
ecret a :fa t i m ari ifd isant ur , q ueis oblu&afi con t uma
feia ell , *
qu an'
dogu e Zflupi di t as u t i p ru dent ia , n6fi è rex i is
dem cafibu s fibì 50pport u n‘
e vconfialere. O t t o (delat u s in
Hu ngari am Alba r egia‘
à ?Benedié&oVeîp inenfi ,& An t on io
Chianadenfi …l‘
ol enri ibu s cerem ò:n iis inaùgm at u r , accla .
m an t e'
P rocerum“
t u rba, p opulò . Qui s t am la t i s in i
t ii s t am Tubi t um'
ereda t , t am fu nei’mm exit um ì O t t o
p len î s Velî 5 , ù t p u t abrat , éeelò , ac m ar i t ranqu i llò navi
g ans incidi t'
in Scyl lam eupiensvi t areCharybdim, Hun
gan
x39
g ar i ext eros exofi'
invideBant Reg1s favoresCom i t 1l msHal
fio , & Har t liebo P uechbergio pra: al i is colla t os O t t oni
fam iliariù s hab iris u tpot e e pat rio folo fecum addu é’
t i8
in wm i t at um a:qu è a e c ufiodi am . NeHungaros ex eo
rum p ra fent ia i rrit aret acriù s, r emifit u t rum qu e in Bojar i am , i nfelixe t iam , dum ipfam
'
ififelici t at is caufam fu ft u
l ille pu t aba t nu da t u s in cau t è t an tomm virorunì praefi ,
d id , con filiò p ofi qu am e nim Procee invid ia fa t i s
fa&um a lia occureba t exp lend a'
°
ambi ti o eò odiofior ,
q uò Regibu s infolit a m ag is.—Am biebat , — imò aùda&er
pofceb at Ladislau s ,… Tr an filvan ia T or1x èh a n up t ia s filia
î u2e cum O t t one, Rep ul l'
am . paffo fat i s'
fiai t, [i t u l t ima
t en t aret g n em p e, q u i .perd uel'
lvl'
5 {’
17è /zgflinét a im
“EXclufae—à th d ro nup t iali filiae Vindié’t a {fal t î s'
fui t dej e&io*O t t on is è t hrone regiof& , quod
l
pe‘
iî imum è Tòl ìb 111
imp ares nupeias glori a À ug1if’raì G ent i s plu s m em ot
quam fiai. Annum_int egrum abf
olvi t capt ivu s , cuml
i
b ert at em , nequ e hanc diu t u t a i*
n i fuga c’
làrìdefi in a a cè e
pi t OPC î ervu1i , vei , ù t ali 1 vol unt , m ifera t iofie erg a fio
quod Sardanapal u s Rex'
…Aflyr—ia «
‘
aw longa ;
'
e z'
rqu e tMfim a deliciarum ebriet a t e t a ndem , n ee n ifi in u lt im o vi
t ae t erm ino , folar iu s fepu lchro—in cid i cu ravi t i llu dn on fo
lùm ad m odeil iam ,
’
fed u1am qu e in cap efilfep di s regnorum
ciroumfiae&ionern alt ifî ìm os invit er , fed ab inva dend is ci;
o o o o o,t ra j uris l i?n imp eri is qu am maxj rn è avergat . —Et ant
_
di5
g iri d u o qu i collifi in t er (e t alit rumQd€ l?sî nEa figflai l£g î y
om n ia reg na vot iva … omn ia , . au t «magna … i ‘
*9 5
cipî s authori t aa , pot cfltas , p 8fS c it rcipublicae , fgì : qu i . .
dem gcgnm a corona: prim a aégéqg e pflè nfas mj u ,
—
rias a cgpp t ag d iffim ulare n equ i.t fin_e l abe {p lendoris fui ,
fubru i t fu ndam en t a r egnoru m , quib u s una falu s à rev:
ren t ia d cb1t a 1c ge5 fa os. Toflehu nc r eip eét um h an c
cit qui fecu rè imper are : palm as , a c fupplic ia r cis di&arc
pot eri t , 11 111 i e ip fu rn xeos p u n ire , i e ipft1m Vindicare vel
t im et , vel n egl igìt C on t cmp t us Pr in cipum viam para t
a d m i nu endam poftca cencu t î cndam eorum m aj eî t a
t em ,—cu 1 fubdi toru rn i nfolen t ia n ubem obd u ci t fu lm ine
-3ifi î psin dam . Ì ruu r1arn 1mpun è qu i Princip i i nfeft pri …
m u'
rn i lliu s foiioÎulcrun i fub t rahi t , facil è’
dein col labcnfi
in t ri i‘
t ia fedi t ionu in i u de"
rà cùm feme l laxat a fu eri t b afis
Regia ?ot en t ieeì. Au rea fun t Regum Iccp trà verm e sm
]u riai‘
um fi in i lii si'
1i id ii iat i t amifper afinevè xe , l ignca a u n t ,
vrump en t u r , &°
p“
fit refcen ì î'
n d ign iù s q ua: fixe&arcnt ur au .
md a , nifi in juri an t i s 1angu in e. Vehm mn s =efl: omn is ha
(C oe 2 m o,
—i"
g6
m o et im v'
el'
afi‘
eétu s e fi injurìà , vei ìnjurià afi'
e&um
putat . % î d àP rineipe non t im eas , qu em inj uî i3 =ad iram *
provocar impet au thod t as,l& cu i promp t amvind i&am
u lt rò ofi'
ert pot ent ia ì’nequ e ii li i iberum effe vi det ur, et iam
pr1m am d iffimu la re m;u r1a tn… P rinceps . qu i pr ima 5 ine
iu rias , fu cò t an t ùm , inan ibÎ'
às t i t u lî s honora t u s pac
t i en t cr t olera t , viam ap eri t a d perniciofiora eonfì lia. Q1i
m a t u rè vindica t , p rifi inam Ma j efia t em conferva t amp li
ru dine [ibi deb i t a. Ve t erem ferendo 1n;u ri am 1nvi t at u1°
nova , ac quae pri m a im pu ne t ranfiit , r epet i t u r a u dacif15 .
Et licet inju riam …inferens n ihi l afi°
era t …p ericul i aiios t a»
m en exemp lò ine it a t a d idem au dendum —
,
y
p e;u s. Do=
len t p lerum qu e Medie i , init ia , ac iem ina m t xbomm d iu «
t iù s t olerari , imò neglig i , quam m orb u s exigei‘
et ; un .
de eo inva1efcen t e, m ed icin a: vis 1, & ars dein deficit . Ca
vean t Reges , ac Principes , ne ab hom ine na t ura illiberali
i lla t a p rim a in ju ria 'd ifi im u la t a vel negleéì a a lios inficia t ,‘
ne invet era t o m alo m a;or1s 1nfolen t ia medela nu lla fi t .
Perfona Regis im agoDei efi ; Deu s u l t ionum Dom inu s
ergo Rex. Haz e era t fent en;ia Poli t ica non eadem
Ethica .
1 93
(ale confperi‘
a polleri t a t i immor t a lis infam ia: fcelus fa t ee
t ar. LeeleeMaj elì at is r eu s Iaepè exil…iòm u l&a t u r, cum in
aliqu ib u s non t am o d io i n P rincip em , quam\vefan a d i t ell
cend i l1bid ine peccàffe a rg u i pot ell. Nihilom inu s —d e h a:
i n ju ri a 1t a j u dica t C icero ,…u t exi lliu s :fen t ent ia i s , qu i non
imp ed1t , n ec refifi i t i nj uriae , fip ot eft , t am fit invi t io., q u àrn
fip aren t es , au t am icos , a u t ,pa t ri am«defera t ; Verum hoc
crim en ext ra 'con t roveri ìam efi,, nequ e d e u no, n eque
«de
al t er'
o del iberan d um . Ag i t u r de a li i s 1n1ur1rs rn 1nor is n o:
t az (fi t am en fun t , qu a: in i’r incip em ) q ua a .R eg ibu swindi
can , veld ona ri veni apolTu n t . Sa n t a lia …lxlàà avenera t io
nat u raeCulp a , qu‘
a‘
faep è h—om oh om in i =dxfp lice t , »oùmn eu
qu id em leviffimx , qu asqu i squ e i pfei îb i zfonn'
à t , inj uriam
in t erpret a ros in am i co c onfi liumfi ua z vo lmg;t at i , aut am
b i t ioni cont 1ra ri u rh , quod poil ea , fan iora © rpert u s , ;î n be
n efici is n um era l1it .
Nem o condon àiî e in ju riam dolet , Wa d icàc .mu lt i .
'
Nunqu am pl acu i t in Rege î7ind ifit a fu i dolor is
’
q ure pie.
rum qu efe t fì juî i ior , a ci lor ramet i videt ur. Indignat io»
Reg is , manciam or t i s 1m i t asReg is , d ivrnaevirt u t isaugu
r i'
um nam i demm ifera t ion um , qu i u l t ionumDomin u s.‘
Scio équ idem , nihil inj uri î s fenefcere c i t iùs n ih i l ci t iùs j u
venefcere benefici î s. …Scio e t i am, p efi imì: confu lt um fo
re , i l qu is p erfu afum vel i t , om nes à R egibns d ifiî mu lan
d as in ju ri as. Int erim t am en ziflu d verum efi R egem …
a c Principem , qu i p ro b ono p u bli co i n ju riam p u n iti ; ju
fi um , qmp r0p rìam exp ropri a a nim im agn i t u dine d iffimu s
l a t , glorio’
lì rm , qu i ex l evi caufa cu lt ra m odum , ex*i ra
fu a viri dica t , i n iqu trm e lle…
*Op t im è ag i t nrl u bi fupf>lici a
(Sb d el ifî ltaî n P r in cip ern n on n eg l ig u n t u r , I edremmran t u r ,
fi t u t'
ò p ofi u n t , con donan t u r. N òb ilifi ìm u rir'
Vindi .
&ae genu s efi , pareere, n ec*
g eneroî ìor oblivio , q ì1àm‘
in
jî rrrae, ut i e t iamfaep è n u ll a i n dign ior , quain -
‘
vî ndi rî ì ee in e
m orì à .
“Éànéì iu sN ava rfà Rexp ugn a a d A lai cum p éra&fi,
dom t î lii fepet i it n on falu t a t o p rius R ege Alphonfo*h uj us
nom ini s t er t io,
— =Rex era t n on feu da t ar'
fiî sl ergo l ilà‘
e'
r ;
in fuppe t ia s ac‘
c1t u s , non' fubd1t u s , fed
*
parronu s eau faz ,
D d d z
30 0
dum fe gefi î t , ofi'
endit Regem . Seceli'
um ìì egis S an&ij ia 1
part iam fu am lib erum aegr è t u li t Alphonf
u s , inj u riarxr
pu t avi t qua et iam adeò il ligravis fu i t , u t q u ieiè ere om
ni lronequ iveri t , qu inhan cvlt u s irrurb an i t a t em San&iu rn
Regnò p eni tùs exu iifet . Alium fua inj u riae, il laurìa tò in
hu nhan i t a t is exem plò , vind icem m em orant Annales Leo
poldum Au lt rium . Hic in exp ugna t ione P t olem a idis ve…
xi llum in t urre fixera t ., fignum glori a quod i lle prim u s in
eam p ewen ii îe t ,eòm agis fpe&ab ilis , quòd reliqu _
os in ex
em plg1m Mart ii fu i ardoris invit ar et . E gr è , t ufi; R ichar
du_sgAnglix ReX prxrep t—am {ibi hanc lau dem , a t qu e illuc .
pervenien 5 , Leppold ivexillum
i llico direp t um calca tum
qu e proìeci t i 1i
-
cloacam , q e&ò fu6. Nu lla inj ur ia peri
cu l or nu lla m edelaam inù s capax belli
(angu ine honorem fi lxl
‘
eris vixfanab is , n ifi ipfo la den t is
(angu ine, p eî i im a m ili t ia: Polit ica fumm isViris
reipub l_icae faep_
è perngq ofi ii î m a . Su pprefi î t t um pqu idem
dolorem Leopoldos ,
& ex
u t i d e1n … ex u l t ione ignam in iam t u li t à Pon t ifice@iri s deo
vot u5 t a Dego… t r illz i fat ofè ,viy is fub la t u s, R ichardu s e Pa
la it-
i na redux;î errore pernicio u t infenfum fibi ex eadem
“ a d
expe
z o;
l è mp'
er in i llos d ecer t abi t i ra De1. Vàe i lli , qu iDeum prae
$ efiicndum p u t a t , p raerî pienclam vindi‘él am , q uam fib i
{ol i re’
ferva ivi t j ùllu s j u dex Fac ru hom in i , quod t ib i ab
hom ine fieri velles , qu od à Deovis, Inj u riae t ua:: vin
fi eX, vi ndi&x imp a t iens , qu amDeu sp rom ifit u lt ion em ,
t uam t ib i comm u t a s in pa nam cùm l iberun i t ibi fit ig
h ofcendo .hoî t is c rim en in t eam vert ere falu t em . Ulcif
“
cend i flu dio p lerum qu e m u lt ip l ica n t u r i nt er agna t os
a m ieosm ajora inj u ri arum inci tam enra, Volen t ipfi , quod
tu volufll i , n ihî lqu e d ifcriri rin at pr0p cinfu în i n Vihd 1&am
an im am quam…d ifierm t ia pot è fi:a t is cu i t am en
‘
e t iam
in P rincipe fidendum n unqu am . Saep è a b infimovi tae p e
ricul um ell =fup rem o Reg i Prin cipi ; n em pe prod igu s
vit ae fu ae e fi dom inu s a lien a . Luget hod iedum Henricos
fuos Gallia n ec u llum peneRegn um , au t Provincia efi ,
qu aenon funeb rem'
hunc111&um ind u i t , fru il ra faewen t e in
p erdu ellem carn ifice , fru fi ra dolen t e repubi ica ,”
reg io fan .
gu 1n1p aren t ari p lebeiò orrum exp arv1s 1n1t iis immen
fum m alum . Und u l t iom s a&u m u l t i ofim dun t u r ex
condonat ione i nj u r1ae fzep è am icorum fit …qux i lu s n ovis
dbfequ i is defe&um prior i s «com penfabu n t , exgenerofa oh
E c c 2 livio.
eee
În è m z nem t ot um bee qua n t ume z mqu‘
e efi
qu ad eer t è maximum efi ) t emm efi t u um m
A1£erum , quod a dd uci;C icero , funda-rur in eo, qu od à
Sp iri t u fi n i t op er $\alomonem deglara t um e il, MEÌiW €flex
pug nm‘
ere u ré z'
ym .
» “Qu od C icero fi upendà fuafacun:
in;eiqaliea r£geù rem'
a l locut u s“Damm/i i Gen t a :
08
p i fili i confulu i t , l”
u ad endo 1n31i rras graviores punierr
d as eife fuîip li cio , m inores d iffim u la t ion e.\t
Serm o bic non d e ea d 1fÎim u la t ion e efi qu a a liqu i‘ S \ì i ‘
hi
gx
M
vulp ina pelle u t ei1dum p u ran t , cùm Leonm am a t t i'
rige1e
b’
j eagè i e‘
, du rri'
vu es in ap
’
ert um i holl em“
don fufiì ci‘
un i ,
qu od femp er P rin a pe ind ig pum e ll . —N ec e t iam de‘
—illa ,
qu a P riù cip es fe .con t emp igui expoq un t , popu lo fem el pers
fuafo , P rincip em irafci\non p ofie.
:Ea Op t im a efi P rinci
p i s d ifl im u la t io , qu ae Regibu s i t a propria efi u t fine ea
r egnarenefcian t . Qu1prob e dill im u lat , om n es com p lel\ ?
&it u r virt u t es omn ili u s afiì
eél:i u s h1im an is l î 1ifier ior , q u i
p îifl i o‘
n ibu sm ent em'
pi3fi î det ; d ifi i 111ù1à1>11 pr uden ten r
Od ium ad in iqu a a n i@r£fu dic‘
i ùm im ped it ., t ra
h i t ad vim inferendam l1b ido . fl im u la t a d '
vindifi amfdo
lor,invidia praemp it anfer ag i t ,
”fu i i1irr
‘
1i à“
pr"
aefiimp t io'
o
et 1’
arfi d lfcre t a , &fepaira t a , cum con j u ngt mt u rI
p tti"1
h .
’ o ofifiî ma fun t , (3 11 pr
‘
Udei1t er d1fl im u lat f‘ h1s Vi ru s 0
_î
i
PARS SECUNDAf.
POLITICO - HISTORICA.
i°
l î>l E' … I .
ni t u d in em 1n Lu dowco Bo;orum Du cum hums‘
no
f1
'
1 r—f
‘
ille à juven t u t c (u a ad feros n iqu e an nos‘i i1 m an t urbu lert
t ilî îmo om nésqu e inj ufi aru m t ìimpel’rat es eXp er
'
tr
ii s'
, m d
G g gdò
d ò d em ifs'
fè vél'
ìs Él m o
dò i j sdem regu&ig, lb d ia
m odo e t iaàmr erg1oru m imp et u £u rg u lt u ofos , fi non om n i
fu'
peravi tîiDixi
in p rim a p arte i mj u s d if‘
cu rsùs lg
Lu dovicu s …alig ex
p ert u s , a lia feci t . In t er i n…ria s Ju ve nefceb a t , adolefì
ceb a t
crem en 1 om n ib usm a jorpî
ufîbenefi cu squ am vindex.
'
A j uven t u t e in beneficia , & clem en t iam
promu s femp er oblivifci volu i t , qu as a l1i iden t idem reno
arungofi
”
enfgis
w, i t a , u t vu lnu s n ec c i ca t ri ce obd u ci po,
\ f ‘ p n fi \ f
A d i C 7 F ,r r
n o
t u eri t , quin refr icare t u r
.;i t , odipgnin iquiu s nu lla a crior invid ia , n u lla 1n]u r1a ve
hem ent ior. «Hanc t u li t a fra t re Ru dolpho Lu dovicus j u_
.
—ven is t u li t qu iaMécht i ldi m at ri funecom m a
n em
t ùm’
, fed m a t ernaefam ae innocen t iae parricida. Acer
b ifi i iri'
a'
li aec inju ria in t am t enera aet a t e pup illo i lla t a , pcf— f
fim‘
u r'
n L u dovico om en'
fu i t , qu id fperaret'
à frarre in an
d is'
pr6v‘
eél ioribu s; Cet t am en Ru dolpho cum ‘m a t ris
et iam confenfu, poffefî iones per vim adep t as , u fqu edum
Alb er tus f ar Mecht ild isfra t er, m a t ri t u t elam Lu do
vici cum bon is dot a l1bu s refl iru i t , ipfi Ru dolp lio in au
la Caefàris"
ret en t o , cap t ivo pot iùs quam hofp i t i , cu ra
,t
,orem ded i t adem p t à ve&igalium t ot iu s Reipu b licae…
adm in ifi ra t ion e, Du ra ha c fu ére Lu dovici ru dim en t a
t olerandae inj u riae m aneb an t m ajora ; crevi t cu lm in Ru
dolp lio invidia ex fu ccrefcen t ibu s in Lu dovicovir t u t ibu s.
Sub qu o t u t ore Lu dovicu s foret pu p illu s p rim a
‘
Lu dovici in j u riarum caufa fu i t fecunda , qualis t 11t'
Or ipfe
effet a liorum p up illorum . O t t one R egie Hungariae ,
S t ephane , Du cibu s Boj'
ariae e î t inél is , rel i£l isqu é lì£eredi
b u s iisqu e parvu lis , ageba t 1ir d e t u t ore. M a t er pup illo—u
rum ac P rim ores P rovinciarum in Frider icum Au flriae
Du cem *
refp icieban t . C ivi t a t es Boj arix inferiori s cum
Nob il1bu s op t aban t Lu dovicum , preeva lu è re Lis de
m um p erven i t ad arbi t rium armorum . Mili t aban t Fri
de
w u cem i u e_ly t i Du eer
I
ra u l j a rfia efi in t er earpa x , e! con cord i a iu q/3
au la et amp lexzu am i ea éi l&s m uni ef qua/i
n ep ra m io virt u s nu nqu am fine m eri t o d um hofl es
in ci t ar ad invid iam , ex ipfi s hoft ib u s accip it glor ia incre
m en t um . Ignofcere , non Vindica re in ju riam vincere, &
vi&is fave re t an tum profu i t Lu dovi co , qu an tum obfu i t
a mu lis honorum , non virt u t is. Repero d i&i chron ici
verba poli part am àLu dovicovi&oriam Uude_fafium
u t a dfamam w eam‘eRomana Imper i a E
reu t , el‘
fe el igerepre Rege Roman i finpery Vis
lance a lt era infurgi t , alt ei‘
a cedi t, a c deprim i t ur , fit a fra
t er eve&o ad majora fra t ri cedere debet , fubm i t t éns fe
nòri‘
r'
epu‘
gnanS Nempe frat er obferviens fra t t i eve&o
ad h'
onores , auget illia s d igni tafem vicifiim orn a :
t ufil li nsTp lendore. Elc&o igit ur ,”
ù t d i&um Impera t o;
ri Lu’
do'
vico t it fpluri ifiùu 1Ru dolpho,
Fridericu s. Il le in u rbe'
qu od î bene n'
o
t andum ; in avito‘
folio’
{moreMaiorum iri aùgu rat u s; hic
favir‘
hocfè hififià ufqaé ir?o&avu in annum quot empre u t er<1ù e vat iÉvafiaiì î l
’ort u ii ah
'
i exper tu s , l i t er‘
n tandem
r M rs -fb oderieu s m cafit 6 'Trau sm t io j u ri1 fuo rem mmawt . Meum
phavi t , vel , qu à: captrvo
I
Fr idericoa&a frin t vel et iam‘
ac.
T.
”
cep t a libert at is leges à Fri derrco fubf'
criptas 1nu t rl1 nar
rat ione deferibere. Sat i è “ha c agit a t a*
ab"
Ì- l iit oricis n‘
e
cu lo (4) proxima mort alibu s vifa‘
com it as:efl, qu à …Lu do
vicu s Trau sni t i um profe&u s ,i Eridericum u ltro ad ami :
ci t iam invi t avi t , u fquo, a deò —
u b fin t qu i afi eran t , a qua
t um imperi i }u s . in t er vLu dovicum , Frider iwm ; come,
m u n icat um noi ri'
en R egi um pa'
&ùmqumfu iffe , ct mfor;
t ium C a fare.a .Maieliafls 1unde1Lu dovicus femper. _
rnit is
hum i lis;p iùs iprudens , & circu rnfpe&u saudi i t . La u dani
d a fan è fu it in Eriderico .d at a fideigint egrita s licet
,dein in
libert a s CaefìiFUJ—u s navi-i s LHdQYÉSÌJÈ‘ÈÈ ÌÈ FÉ—ì fj ì (Risiera;
dus Frideric i fra t er , qu i in,Mong iierio Ilfigfienfeldenfi, ub i ,t rifi em frat erna clad is nunti um ,accepi t , . aliquò squ e è fu is
egplorat orrbu s ad Fridericum.mifiî s ibi dem d et en tos fu ifl
fe agnovi t , Volema rum Monaiie_rii P ra fulem t er nuda,
devi&i cap t iquc frat ris \
u lt im os cfrupia t rm. inhibu eri t , da t o
2 2 3
[“
ed bellan tes. Novum ig it ur non efi , fi , qu od necd um '
na t i . arm at i faciun t : novum di co , non efi , fed fem p et
egi t iale. Nec en im Ru dolphum , qu em fra t t i Ludovico
reconcil iem u llib i inven io fa t en tur ipfi anna les fc
ignorare an in t er Aufi rios , Anglòsve exul con t abu er i t
com i t e invidia per qu am p at ria carere m alu i t , q u àm
Era t rem Videre felicem , Ergo defu it Lu dov1co u l t ion is
occafio Ru dolphò fp on t è p rofugò ,u t i i lla deq g lor ia ,
qu a in ju rias , gloxiofa oblivione , fra t t i condon a mt ? Mi .
n im è u t rum qu eLu dovicu s au t hori t a t e Im pera t oria pra
fi are pot era t ; pr 33fi i t i t u l t im um , non vindex , fed am icu s.
Od1a , inj urias om nes fra t ri s obli t u s , fra t ris filios , ne
p ot esfuos p a t erno am ore complexu s efi , a c Ja&u ram
t rifi e’
squ e pat ris ca iu s , p iù s , qu àm fp erare pot eran t re.
p aravit , ex pa t ru o p a t er benefì ci is in filios com pen.
fans od ium pa t ri s. Divifi s ex aequo Provinc iis Ru dol
phum Rupert um al t erùmqu e Rupert um , Adolph i
n uper m ort a i filium in omn ia P rincip a t ùs j u ra , q uéis
Ru dolphu s pa t er fu à cup excid i t , refi i t u i t , addi t ò aug
m en tò quo & his , & corum filiis fufi‘
rag iq fep t emvirale,
a lt erna vicibu s ferendum , confeéi î s defuper t ab u lis , oh
Kkk 2 ve
4…
ven i t , m agnò dein pofi erorum fuorum pra j u diciò i t a ,
u t , d u in- Ru dolphi filiis Op t im u s p a t er Lu dovicu s fu eri t ,
fa is pene v1t rìcu s effet , t ranfeun t e in d ebi t um gra t u i t om u »
n ere. Gloriofiorem vind ic'
i am om nibu s a m u landam Re
gibu s , & Princip ibu 5 , qu is umqu am vid i t ?R ara ha c avi s
in t erms , in Im per iali Aqu ila Boica n ido a dolevi t , con
fenu it , n iqu e adeò , u t n ec i llia s candorem n igerrim a ad
Summ um Pon t ificem Lu dovici dela t ioncs m u t are , nec
ipfa , non è Va t icano , fed ex t u rbu len t o Avemom s aerevi
b ra t a fu lm ina ipi î u s p iet at em evert ere pot u erin t . Adeò
t am er'
1 per1cu lofa efi pot ent î um , l icè t falfa,a ccufa t io.
Non u s jamannu s Lu dovicum ab Im peri i S ept em
viri s ele&um vicii t Im pera t orem n ecdum Pon t ifex e le
€i um agnofcere volu it qu i fine fuo in eleéi ionem affenfi.l
bam nequ e ra t àm ; n equ e p roba t am p u t avi t d a toe t iam
t r1meii ri fp a t iò d ilu efid is
‘
ali1s vexis ,“
vel ponenda Ca farea
d ign i t a t i non refum ehda , n ifi ex a rb i t rio Pon t ifici 5 .
Hab u i t a que, ac profeffu s efi Lu dovicu s Summ o Pon t i
fici ob edien t iam reveren t iam , d evot ionem , non m i
nùs t am en cavi t fb1, pofi eris , ne fiat u s Rom an i Im
peri] ju ra res honores m inu ercnt u i quod t um per
Ora
2 2 6
In cani'
rem t res m en ics ediEi o pféefi it u i »
qu 1Jam“
pm pe
m odum'
exfp iran t , Verum'
en imverò et fi illum à moimpet rare
'
n ihi10poi'
t eat-
'
i3t'
pot è ré’ipfa cbn€iEi um z
’
h‘
é t a.’
men p è r’
om n ia:
duru s reumqu e‘
x>elle pra c1pi t are vidcar
u num alt erùm‘
v’
e'ménfe'r'nadj i
'
cio fci t u rb,r
mi i i in t ra illu d
fp a t ium m orem gefferit i t er z a meo l ibra t a m e fu l
m 1na capu t €]LIS excufi u rum . lt a Summ u s Pont ifex ,
‘
l :
a d qu ale refponfum ha c era t Lu dovici declara t io.
Ba&ca u s m e erga°
Sedem Apofi olicam i t a gefi'
ì, u t
nihil ofiìbi i d efìderet u r quod in îco‘
lenda cainon imp ende
r im … Jò ànnem — Pon t ificrsm , u t par fu i t , veneraiu s°
fum
p a t risque loco“
fém pei babu i in Tpem adàu éi u s, bei1evo
len t ia fi uEi um ,
‘
qu eme x
l
‘
m é per t ot officia percè p è ra t
mu t u a charit ai e com pen?a t u rum .
' Sed longe aberravi à‘
d efi ina t ione m ea.
’ Uncle m ih i p ra ii dium qu a fieram , cre
a t um pericu lum effe video. Q1od en im nunqu am pu .
t'
àffem u t in Rom ana C u ria de faEi is m eis agere t u r , Le
ga t i , qu os fcru t a t u ros d im iferam, omn ia incredu lo ape
ru è re. Fort un a m ea in d ifcrim en voca t a efi . ]uflù sfam
d iadem a deponet e , quod rot ann i s legi t ime pofi’
edi
2 2 7
in Op t im a caufa'
gladius quoque bellant i adj udicavìt . Vul
gai a funt .a t rocifi im a ediEi a. Librat a fu lmina , in ca
pu t m eumprom ifia Adhu c t amen nemoabfent em ad di
gendam caufam qu od pro omnibusleges valeu r,
uni Impera t ori nori con t ig i t . Ne t empu s qu idem ido
neum p ra ii i t u t um efi , quo\ pofi em m eadd efeniionem in.
fi ru ere. Nihil reEi è , a t qu ep rd ine-faEi um 2 qu ali t crcum
que t amen fa&um non ,n ifi fumma cum in juria m ea
cum pudore, & con t empt u, Imperi i, p ublicòqu e feandalo
p0t u i t a ccidere, Q1id En im inde aliu d exfc i es quam
diffidia , cont ent iones i qu ibu s pace publica fa deex
cufi a , ab Ecclefi a d ifiociet ur Imperium infam i d ivort io?
Hac a u t em fecefi i on e qu id acerb iu s i cum d ifira£ia civi um
men t es , hinc inC a farcm , inde in Pont ificem m aled iéi is
cont um el iis infurgen t ? S i qu id Pon t ifex pecca t um cre.
d idet i t , pot u it: m ecum agere hum aniù s primum qu i
dem a dm onere debu era t pa t erno afi‘
eEi u deinde increpa
re acriù s con t umaci t er cefi'
an tem 'confumprisqu e omnia
b u s a lii s a d ext rem a d emum perven ire rem ed ia. Q1is nu
qu am pa t er fic exarfi t in filium u t non exfpeéiaret ab eo
pa n it ent iam vel non adm i t t eret pro innocm t ia fli a dig
2 fiu
2 32
£é t t‘
e appe'
llet Ecclefia rebel les qu os imperi i clien tela ob—ì
fi riEi os n uper i pfe foli ic i t avi t add efeéi ionem ; qu iqu e fi.)
dem fervare'
m a lu eru n t qu am infam i prodi t ion e ad i i lum .
defcifcere. S uperior i a nno cum m ififfcm in I t a lram qu i ?
cum C ard in ale Por t u enfi d e pa ce agaren t , hom o i lie fu -l
p erb ifi im u s , cert e t u rbu len t iffìm us Legat os m eos t am *
con t um d ios è à fe rep u lit , u t p arum a befl et , qu in rup t o
ju re gen t ium la deren t m , m u neri s fu i fanEi i t a t e inviolab i
les. Pofiha c Med iolanum obfidere ca p i t , r eda6iu ru s
in .pot efi a t em ni obfi i t ifi en t ij dem L egat i , qu ibu s in om
n em even t um pra fi d ium m il it are a dj ec’
era'
m . Ha‘
c fon t ,
n i fa llor, auxilia in quorum u l t ionem con fu rgit ; fceleris
q u e con t agione p ollu t u rn infam a t . Qu1d q t u’
d t amen fe—i
ci , m eum effe n eg ot ium credidi , imp u t aviqu e im perio
Vi cel
Com i t um gra t i a nih il t ribu i. Nu lla m ihi cum ill iSa
am ici t ia efi … Offi ci i m ei effe duxi imperi i u rbem exava—r
r is hofi ium erip erem anibu s ne cu i a lt eri, quam Imp era°
t
t ori cogeret u r fafcesfubm i t t ere, Quoni am ve rò Pon t i
fex , t am p rotervem ihi exprobra t Ha ret icoru rn t u te lamL
eXp endat , obfecro , & videai , an non ipfe pot iùs dicen
du s fi t fau t or diffimu lat or ha ret ica p ravi t at is q u a
t o
2 38
t ém , Sed m irari licet -
'
I am acerbarn fent en t iam à com—ì
111‘
u i1i7P a t’
re lat am t an t am'
i i r1… filio Lu'
dovico m ode !
Pt iai‘
n î'
f ìfa'
dub iùm î it p‘
0t iùsf lau dari , vel VÎ
t ùpe1-"
àri fi 1erè aî t ì ir: u l- s
t u s'
: fii a‘
nù fi î a“fubfcfififit fe
'
fi téh t i zt'
dù1n‘
con t ra fi rep i . î
t efren‘
t—
x
-
Pfi ìiòip‘
ef
gImper iijì }fî fnd iè fiù m rà
'
t i‘
, p er fp è cfiem p iei ì
t a ti)l fi'?fiè fii d iÈfi i t àt é
'
fi’
i‘fììb- j uî t
’
ìih t rat ii.‘
5c at ione ma
ni éfiÈ>b ir%ii è i iìî i îrimis î i'i‘
fìéà Lù'
dovico omn1s recdn cilia‘
- j
t i5 i‘iiè ìÉÈS‘
ùÈìu é‘àd
’ ‘
,
f î 1i xc‘
î Ìu i è'
d iu pofi m ort e… ì
n eggt‘
à efL\
‘-WHic filerej mîbern ufà t t on i t iu;& d um pare…
t amì
us Lu dov1co _ì lludf,ej1iò cdnî î éemm ué , fi n î en t iam\
P ringgg s cave ne incu rra s t am pert ugax,od ium , ìm i t are
vindi&asmodum , m odcfliam .
(5) Reg . (6)
2 39
Ej ecit in'
port um“
, non‘
i n n aufragium'
quod ra
t io; hifioria'
do’
oef, L u dovici in b a ju s m u ndi p elago ia
&a t am n avì1f1'
a è r'
femper 1n1m 1cu s ; li cet vela ap t aret
venì îsì fîéx—d bì è mì>eraìî i ia impet uofior.
”
€1P“P rincìp es hu j u smahdi qu àliscun{magfi à p arvifà sere , parvà
'
m agn i Deum .
cavi t poenéì d eb it éì n e® î i î iàefi t îflî mp efà b ri s fu bd i t o’
s a1
ì iceret a d n efarìam a u daciam . Tru chfefî ì u s Al t z eienfis
convi&u s fi carìu s , qu i gelò venena t ò in m or t em Ludovi
ci j u t avera t , xòt à coneu ii î è offibu s fcelu s l ui t n p n e lùi t :
t am erim inofo î nfam 1ae ob livìo ? Exu ìt hominem ,
qu idqu id hum anum efi,t am horrib ile m o
‘
nfirum j & hu
anum qu id Îen t ia t m t et err1rn 1s m onfirì exuvi is Graf.
t oHochenloiù s , u t fibi ÌAufìriàeorum gra t iam’
cònìjp ara…
ret Lu dov1c1eon t ubefmo facesfub j ecìt . Arfit in p'
agnam
Schillingfu rt um, eòiÈ u é invi&um cai’crum . Corru an t
m uri , exu ran t u r aree?p erd uellium u t pub lica Pcet
i llaeia fervet ur P rincipum incolum ìt as. Hu ic femper li
0 o o t an
PARS PRIMA.
Regci t u r Principium Pfeu do — Poli t icumO d en n t , d um t im ean t ,
Enu s ;,andcm’
en ixa efi pu erum Ma.
t er Cu;fidin is ven ufla pu lcherrim i . Fu è .reNu t rices Chari t es licet nu lla de
efTet cu ra & nu llib i , crefcere t am en
non pot ui t , m an sî t qu e pufio. Solici
t a m at er ex prole j am fup erba erga Deas cum et iam in
prole infolens effe cuperet n ihil non egi t u t adolefceret .
Rem edium , ub i a lias j am nu llum proficeret , ab Apolline
pet ii t , Fu i t Oraculum , amorem qu idem / òlum 714/
ci , non pqflè . U t crefca t Cup ido , opu s effe Ancerot i s quod efi , m u t u i amoris eam fore con
P p p di t io
242
d i t ionem Frat rum u t a lt er a lt eri increm en to fit ,“
germ î
n a t u rum“
u t rum qu e—i p ropag1ue
‘
exm% t u0—h1 t r1i t u ,
l t erum faecunda Venu s p ar i t Ancerò t em crefcz t con t inu ò
C 11p ido j am firm o cor p0re luxu fi at ,-‘
h aes î î q u e oracu«
lo veri ta s , u t , fra t re p u l ì llo ,C up ido langu eret , deficien
ìe , défiorefeeret .'
DZ S aman am,
' Nun qu am
am or gra t iofi0r efi , quam dum m cedì t pu rpu ra t u s n ec
u mqu am i nd ecorum efi Regi am ore m fu bd i t os flab ilire
am orem fu i am ore en im Maj eflas Regum t um m irab ili
t er ad a lt a fu rg i t , cùm ad im a fubdi t ofum (e d em i t t i t ,
qu ae b en igne defeendi t a d infim a , va lent er recu rrir ad fumi
m a . EPL2P rincipem in t e? & fub d i t
’
os inclina t io qu aedam,
confen î ìo na t u ra îàs , qu a am abflem i llum redd it ab iquÉ
eo qu òd a lià d iligen t iàopu s fit fi t qu e £ep ifî î nìîè , .u t
t u rP rincep s qu i od ium m ercba t u r , con t ra. S i Res .
pub l ica fe à Princip e a gnofcat d 1lig i , n ihi l om n ino eri t t am
d 1fiìe ile , qu od fili u s cau sà nOn prom p t ifi îm è fa cier.
Rrol>at —u r ip $ò Divmò o racu lò Eg a d i l igen t e; 7776 a?
Îlg0. Lu dovicu s XI . Ga llxx Rex regnànd i fcient ii î îm u a
t ria
( 1) Ap ri . de Phd'
.
245
ma occai ione. in illos infu rgere fubdit os modera t o:
vcrò ,w
'
wr j iu
oem? luu u’z'
fiu r am ur i, Amorem ergo in fub dit is xc
q u iro per t im 01em ex reveren t ia in Principem fu um , p er
obed ien t iam , qu ae fubdi t òs d ecet , per comm unem cu
ram falu t is gloria:‘
Princìp is qu a u nice conferva t u r
comm une bonum exeCror od ium peil em & Princip is,
Re1p ublicx.
fu/ì z'
d i t . C uret a u t em ipfe et iam Pr incep s u t fubdi t i
fe quoqu e am ari agnofcan t p er jufi i t 1am in comm odum
popu li p er bonam de filiu s reg im ine op in ion em ;
wg z'
(9) ad mefu eu d’um boma pat e/ t
’u u
'ama u
a’umpeduu/i au e apu s efi , Amet
,u t am etu r m u .
t u u s fi t amor , Opor t et , R igor am ari n on pot ei’c P li
n iu s plu s dic i t : vu lt i lle , u t P rincep s cum civibu s fu is vi
va t , qu a li cum liberis p arens , hoc t an t um ceet erismajor ,quom elior . Verum u t i am orem conci liar an im orum
amor P rincip is i t a fu b .l i t orum eil , Regem (m )homo
rificare , eîqu e fab elî e in om n i t imore . Duo fon t qu&
h anc em inen t iam pot e il a t is in fubd i t is con fervan t , m ag
Q:…
(8) Cu r t i . (9) Dio,—2. (1 0) S .Pet ru r
246
h ificae op in ion is infi in&u a lia nafcun t u r cum Principe
a lia paran t u r. A n a t u ra (un t clari t a s origin is , {pecies cor
poris m a j eft as fron t is ocu lorum vigor voxm u lcens
ineefih s fine cu ra com pofit u s , indoles leet a , ingen ium ve
lox , qu aedam in congrefiu [fu
.
avi t as ,,qu a n ihil ferox ,
n ih i l dem iffi1m hab ea t . At qu e hoc efi Regum fili is im
m enfum fi a t im honoris pa t rimon ium . Alia à m en t e,
labore ven iun t , Deo a ufp ice , virt u s prob i t as , fcien t ia ,
p erit ià , m orum eequ ab ili t as , pru den t ia: m a t u ri t as , m ix
t u s am ore t error, afi”
ab i li t as, beneficen t ia , j u fl i t ia . Prio
ra reveren t 1am , pofi eriora am orem concilian t . ]u fi i t ia
qu a: fu um cu iqu e t ribu i t , in Reg ibu s u na fp e&a t fl ipend ia ,
a lt era honores , u t raqu e ex om nibu s vir t u t ib u s p en‘
e po
t en t i ii ìm a quavel am or com p ara t u rReg ibu s, vel od ium .
Er qu amvis honorum gradu s d1fln bu an t u r favore, pro
lib i t u Regum , fin t beneficia gra t u i t a , ]Ufl i t iam t am en
p lerum qu e laefam pu ran t , conqu erun t u r , qu i d ign io.
ribu s pra:ferri viden t m inù s idoneos , au t indeb i t ep rove
&os in imm enfum , non ob ierva t is in t erfl i t iis t emporum .
In pu m 1s pa t it u r a liqu id violen t i fru ll ra t a fp es virt u t is ,
laboris (ed in his nem ini fit in ju ria. Nu lli Regum im po
248
h abea t c olla t î s , vel p ega t î s b eneficiî s per qu a vel am a
re fole_m u s , vel od ifle .
Nem o in t errisDom inu s a bfol u t u s qu ia nem o in
t er hom ines Deu s. Reg i rot à Deo m ort a les da t i , im ò
comm ifi ì (u n; non u t d ifi ipet , fed … u t ala t , p afca t ,—
pa;fi or , u t a i t Pla t o, n u t ri t iu s h um ani gregis. Non efi i t a
u f)
.
d atus l};om o hom in i , u t p ro lib id ine PCI g
lgpomt —a b hom i
ne
non efi i t a dams ,ù t p lan t a bru t is ù t hom in i bru t a.
Sungmo Pa t rifam ilias om nes Rex annum erab i t fubdi t os.
Ihowde proin in om ni b u s circum fp 1cmt P rinceps , ne in
ed ia fiaccefca t , au t pen it u s in t erea t grex, qu em pafca t , cu i
providea t , Op t im e ian è …& [ib i confu let , fu is , fi fube
d i tu s prom i llà remp ie t fi ip end ia , fi Vidu a , orp han i p a.
fi orem fen t ien t , fu as m iferias b en ign i ta t e folab u n t u r
P rin cip is. Monu i t Deu s , j u fsi t qu e u t ru m qu e non fine
comm 1na t 1one 1 ) Non img—(l h i? merwu
'em i ndi
u
°
u t ej àl zit aca j î rm , qu i a puuper :g/z2699ex eoflz
fi e'
u ìu z‘
u u ìu z am/ u um . A l ib i vi dum , Mom,
Em iii‘
ari is fubfidium megat , femper eri t"eg ena , Ìp‘
ret a à
m or t al ibu s , exofa Deo, d u ,fi 71671,00
°
t 63 —j 2ié ilem i efiz a S olare verbo , fub leva comm ifera t ione cu ju s Op em t uavel n eg at volun t a s vel facu lt as.
ma u deàferu s , g u in ea /i i , Sa p è , u t Princeps am e
t u r à pop u lo‘
r eliq‘
u'
aè“
virt u tes corpori s , anim i do
t es n on fufiî‘
ciu n t ,‘
i i ii i eas fcòm it et u r‘
fuavi t as orisext er ior ,
gra t a qu a dam b en 1gn i t as. (I QUn i cum P 7 i 716‘i
j ) i5 :vi t i um Jicè t n ofcu tu r i n P m’
ncipe n on m ul
1726272Ùt2'5 Remj uHim m ED€7
‘
Ì ZÌ fub3un git de in : nu l
lu ni nequ e legi , n equ e fando a rid ivi , cui , quod affabi lis
am ahilî squ e«…cfiet , exi t io fu eri t . ,
Fruél uofa fem p er afi‘
ab i.
l i t as , t orvi t as d amnofa . Unan im i s fu‘
bd i t orum a ppl
fu s efiP rincip i Tuo , qu em vifu facil em , d i&u exp eriu n t ur
.afî ab ilem u b i (16) ve r.òP rincip es fub di t is for a s cl au dun t ,
ib i fubd i t i dom in is vifcera non a periun t . l nn um era fun ti
a rt es i ndufin is R egibu s , q u ibu s m u lcere fubdit orum ani
vii‘
o hom in eso brigu ére ia-Taxa , a j unt , MeduPam , d um -vi
xi t , fa m inam venu fiii i î m am q u a par em non haberet
a d eò deleé‘
t àfie , ac in adm ira t ioncm fu i rapu ifi e in t uem
t es , venera t ion e fi upore p ene imm ob iles ; verum
pofiqu am a bfcifio cap it i crin ium‘
locò ferpent es ex i lliu s
i angu in e n a t i inha rebant , ac vip ereum qu id fib i‘
laban t
A t lan t em , qu àn t u seu nqu e d em urn is fu erit , [qu a llen t ia
ora d iu Vi dere —
non fu fi in u iflè q u in , q u an t u s e rat , m ons
fa&u s b arbam , com ésqu e ia—(vlvam , hum eros , m anus
qu e in j uga capu t in cacum en , o ii a in lap ides m u t a ret
La t am a ma nàm que Princip i s fron t em n efcio an vene
ren t u r fu bdi t i a n am en t ma gis : int erim m inus ferenam ,
vel m inacem adeò t imen t , u t p ene fi up id i vix agere poi?
fin t , et iam cum velin t , q u a agend a , Qu i en im m e t u i t ,
dum labora t , rarò bonum Opu s p erfic iet feren i t as an im i
om n1u m ar t ium m ag ifi ra . Herba Bafili ca levit er t ra&a
&t a in m anu , fu avem effla t odorem prefia , au t violen t er
avu lfa m a leoler , imofcorp ios, & vip era s producir. Rex,
qu i p lacide regi t fuos fubd i t os om n is fideli t a t is , amoris
om n i s fecu ru s efi qu i Opp rim i t , obloqu en t es habchi t ,
fedi t iof05 , vip eri s pe;ores. Florebun t rcg na , qu am d iu
ha c
2 3
hach erb a in t egusfl0ru eri t h0rt i s Felié iiî imu s‘
erit Rex
cuius fi a t u a ferto lhoè bafilic'
o corona t a i nm ed io fi ab it R ei
pub l ica foro , in"
an im i s fub di t orum. Hoc j am pridem
or iam
ffiibd it orum m emori a dicavir , fu bfifient a t erma, N ihil
?Iiu s Ca far virt u t e al ias excel len t rflìnms a d Imperium
g iori t ribu s plagis‘
in e u ria confofiî zrs. C aufafu it ,‘
accep t u s
q uodam porr igeba t ur. Adeò peri culofum efi Pr incip i ,
e t i am q ua m inim a viden t ur, cont enm ere. P rin ceps
Reip riblica @ap u t efi , Iubdi t im em bra, qu a non a li u d fi
ì>i volant , qu am qu od cap u t jube t ; u t a u t em bene a li is
i mpera re valeat , i i lu d folum ocu los , au reshabet . Pr in
t cps infi ar omn iu m ordinum fi t ; vi rt u t e’
squ e in m u ltos
2 57
nes , quo recreamu r ,'
quo vigemu s. Uri even i t , u t a ere
et iam ab om ni in t emp erie ferenc au rea illa Soli s m ach in a
in u nd is mu llam fu i form am exprim ere poii i t , u b i ab im o
concirat is fi u&ibu s p elagu s fi1am abyfiîum d ed ignari vi
fi1m , per procellas im pe t uoias ai iì i rg i t coi lab en t es
mon t es aqueos novis iden t idem vin d ica r , in Îe reforbens,
qu os evom it furio los impet u s. Eadem efi cond i t io amo
r is m u t u i in t er P rincipem , fubdit os, qu i nu llus , vel
Pr incipe ira t o in pop ulum qu iet um ,vel popu lo (edi t ioio
in Princip em p acat um . M u t uu s u t fi t,au la P rinc ip isfit
«a u la ferena , fu’odit orum am or am a na m a lacia . SicP rin
t ipis gloria efi u lgeb i t in fu bd i t is, fubdi t orum falu s—collu ce
b i t in Pri ncipe u t rim qu e ea concord ia, qu a R eg noru tn
i i at incolum i t as. Ernefiu s , t u rb id a p afii rs in fubd i t is
fu‘od it i conci t a t i aeris t on i t ru a exp ert i , pofim odum ex
em p le“) fud docu è re , qu an t i fit m u t u a concord ia Principem
i n t er, pop u lum, An t equ am t amen ad Ern efi i lit em à
£ubd it i s m oram prop iùs accedam u s, priirs d ifpi eiend um
e r it , è qu a :pleru-mqu e origine ha d 1fienfiones , p a t ria
$emper fa t a les en afci fo“
lean t ; cum eadem p lerum qu e
P rincip um p ra cipu è , vel frat rum vel pa t ru orum , pa
"
t ru e,
5 8
t ru el1um indoles , u t , n ifi pei'
iim i s incen t or ibu s difcord ia
rum ,au t m al ignis q u rron ibu s, a gre in d ifcordias , au t
bell icas in im ie i t ias prorumpan t .
Prim aria fu nefiiflim ì d i ii id i i incent iva t t tnc t empo
r is ù t arb i t ror , fu è re fa p iù s quam decere t, arb i t rium
a ccep t um à fubd it is , t um n im iùm facilehab it a fides m a
l è, fi&è confialen t ib u s, t um e t iam qu odm axim um ,
’
n umqu am p en it u s ext in&i , (ed vel indu lgent ià , vel focor
d iafop it i t an tum g lifcen t is d ifcordia cine res. Unde dein
exfurrexi t fa t alis i lla belli dom efi ici fiamm a , qu a Prim i-L
p es int er fe , popu lum eum Principibu s pd i im è collifit ,
murud damné t up t i mu t u i amori s vincùi j;
Ernefiu s Joannis filiu s pa t ris , & pa t ruorum pener
in omnibu s iort em t u li t idem expert u s ab îagna t 1s'
, à zP‘
t d —l
ceriba s , à fub di t iss . ]oann es , ù t d iéi u‘
rn, Ernefi
‘
i t p a'
—Î
t er, ,frat re s habu i t S t ephanum , Frider—im m ; Hi t resj
i n t er d iverfas n a t u ra douesm ira“
u n ione per‘
qu indecim an…
nos. Boj cam rexè re, adeò m u t uo int er Principes , rubi:
d i t os am ore, u t fubd i t i obfequ iò , fid e , a m u lapenfm;
P rincipum cu ras , quéis Bo j c:am . for t i t er , rpromidè , ac clea
m en t er gubernaban t . S t ephani .Gen iu s ,Mart ia qua ques
ip i .
2 60
C ranz iu s nomi navi t ÎITIPCH_] vi t ricum : Theo
dorien s N iem iu s Jmpor ij d ifiì p at orem … Tacco alios.
Pollqu am Bo;e is Du crbu s :m ul t a s P rovinci as ( unp ifî îm è
adem i t , u t p er fa s ,—ne€a s a u&am
,p ot en t iam filio ad
om nia fceleran a t o. relinqu eret , hic t am era ille ell , qu iALI
gu ll ze Gen t i Boj cx t am enormem per t ot feecu la in ju riam,
avu lfo e t iam Ele&ora t u , infer—t e au lu s fit Su cceflì t Pa t ri
i niquo fi liu s peflìm u s \‘6’encesha u s a lt er C aligu la n ifi ex
pe lfim is &ipa t onbu s et iam p ejor, quorum u nu s e ra t car
n ifex, ej u s la t er i a il ì du u s com es, al t erMoî ofi ì i s ferociifi
m u s do8: u s la cera t e den t ibu s qu em cun qu e herusm on
ll i‘
éìfìè t d vgi t à C hronicon m agnum Be lgicum«refer t
, pri
m am Wencesla i conj ugem Joannam Reginam a b hoc
Mololî'
o fu iHe d ifce rp t am d ebu it qu c S… JoannesNepom u
c”
enu s bu ie t yranno Martyr i;palm am . Deceb a t nempe z
feroeem be lt iam n on a li u d ,«n ifi b e ll
’
iae (at e ll it ium , De ii
Io non Im per ium m o’
do, fed ipfa Bohem ia ardm t ibu svo
t i s repet î i t p ulchr a illa verb a He rcul is Tymnrmm ì ycum :
a’
dmort em e Xpofcen t is a pud Senecam ;
U t imzm am orem d ) i t léfm ag/i Di l .?
2 6 1
Exhorrefcan t Reges has im preca fiones.
R edeo a d propofit um . 1mfolefcehan t civi t a t esOp i
bu s , l ibert at i s a ccd î ìone I um idae Helve t iorum ex
emplò n on t am odii î e P ri nc ip es , qu am eos e t iam arm is ,
ap ert oMart e a ufae lun t laceflere . Tr ig in t a t res u rbes
Su eviae»b el li a c foederi s focias accepére e t iam Rhenan as,
Mogun t iam , Argen t inam , Worm a t iam , Sp iram ,Fran
rc‘
ofurt um, Hagenoam ,
We ifî enbu rgum ac u l t imoR a ‘
fi sbonam . Hi s n e deefle t An t efignanu S , 101u s è Pr inci
p ib u s (qu od vix aufim d icere ) a ecefi ì t Arch i - Ep ifcopu 3
S alisb u rgeufisPu echaim iu s, Pr incip um fa&io exaugurio
Leon ina d i&a eli , quo pot en t iam i llorum fed i t iofx civi
ra t es exp avefceren t , &experiren t u r. Mu lt a , m agna
hoc ìn bello egére , pa li i fu nt Pr incipesBoii. In t era at
p lurim ùm , P ilegrinum à part ibu s abdu cere , vel eo fanio
r ib u s con i i li is cum Princip ibu s reconcilia t o, con ju ra t is Ci a
vi t a t ibu s p acem con cord iam procu rare. Joannesm i t iora &mper fovens P i legrinum invi t avi t ad colloqu i
U u u um ;
2 62
nm; Fridericu s’
fupervenicns, cap t ivurn det rufî'
t in Mona
fi erium R ot t enhaslacenfe. Belli jì re qu od fact um , civi
t at es inju riam , a t qu e e am in t erpret aban t u r qu a e t iam
b ello Boij s Du cib u s ì nferendo fufiì ceret . In t er im Pride
r ic i p ru den s fu it confilium ,
*
cum «i n fed it ion ibu s omn i s
m ora p ern iciofa , fub la t oDu ce ,reb ellionesfuppriman
t ut in p art u . Deceba t P 11egrinum in t er Mon aî t icze p ic
t a t is exerci t ia r em in ifci …Ep ifcopum l ì: effe , non m i lit em ,
f
oves pafcere , non cum lup is u lu lare , p edum tr afil at e,
non glad ium . (Lu a: t um fa&a fu ére à regu lis Ecclefiafizb
eorum om n ino ah ioma Sed is p au lò_pòfi è cu fiod ia em i£
'
fus caufa fu i t u t civit a t e s cum a u&iore e xerci
ren t ur , , quam an t è au den t iùs praecipu‘
e u b i et iam W en
ceslaum , prom ifsi 5 a uxili is ha l mè r e am ic um , cu i in eo
lb lo ot ium di ipliceb a t , ignavia ,u b i invi t è defe s m a lum
agere non pot u i t . Lafi i sm u t u a clade ,comm uni ex;
c id io p ar t ibu s Friderrcu s denuo ea qu a p ollebar , p w:
d en t iéì u t rim qu e con—fu lt u m p u t avi t , fi in colloqu ium Cse
£aris a dm ifî u s Wen ceslau rn à c ivico fcedere avu lfum
a d Leon inam fa&i onem adduceret quod preefi irir
p rom ifsà Ca fari u t riu squ e p art is benevolen t ià ex reddit a
Im pe
2 66
b u s?obviam t u rm îì m eliori s fexu s h ab it u ad m aerorem
com pofit o, Hwe adAnnal es rem :t t o Ecum non Hi lt on;
«cum, in eo t am en Po'
ht i cum agam a d eren do , p raevale«
r e plerumqu e c lem eia t iam ne c fem pe r i d P rincip ib us oon ,
ven ien t iu s au t u t iliu s elle a ger e , quod polli'
rn t ex t em 1n i£
c en t ia ofi“
enfx , vind iél a , au t pu ni t ione a cerb i‘
or e r efr i
care vu lnu s, vix p afTurum de in”
manummedi cam ; n em p e
amor m u t u u s int er Principem , £i ibd it os fem el ext in
&a s , far'
ò revivifci t , vix umqu am . V ul nera q uod iu t iù s
u lcu s fa cia n t , «eò d ifiì ciliùs cu ran t u r, Cav—cu du m au t cu
ran do prot inu s , a u t fecan do , ne p u t refian t . C@o in ca ;
_fl.l Chyru rgum expert um ag a t Pr inceps , n equ id violen t um
\eysg fi
lii él t , u n i inglo rium , a l t eri exit iale . Hinoopt im eSe
n eca P a rcend z zm q/ì et ia m z'
mpm éand z'
s ez'
oi éwg,
ne uhm , qy àm neagflè z t , m az da»: Dixi fup er1u s ,
P rincipem agere chyru_
rgum : hu nc n equ e…m orb i lenonem
Cup i0 , n equ e carnificem . Revert or ad t hefin . P 1fca t oti
i&u s fap i t , Hoc equ idem fperaba t ur de Monacenfibu s‘
,
—Ì I OV1°
2 69r iam Vindicare , u t i oppor t unum it a fas , l ici t um [ibi
arbit ret u r. I n his enim Minifi ris fazpè ex uni ca inju ria t e
pent ina n afci‘
t u r , fed pert inaciùs h aeret omn ium benefi
ciornna obl ivio… Eit qu e in m u lt is h oc «m a lum a deò p er
.
‘
t imax u t om n ia’don a t ivn , c lie n t elas , honores p ot en
t iam , alia for t u na a dm in icu la , d um vel in u n ico n e
got io“
fe negle&os , au t in confui to 5 viden t , exh a c u n ica
i njuria »(qu a: t amen n u lla efi ) p ronihi lo habeant , & , quod
;«ì n Principem vivum agere non funt au i i , mort u o i ll u dan t
rdi6t eri is, Er neft u s u t rum que capert u5 poli fa t um ,p at ris,
ì nfolen t iam M in iiir i qu i p a t ru o, Du ci ln golil adien fi8t e
phano i n t er pr im os e rat , dum nec fat is p u nivi t , n imi
um , lacefî i vi t acriùs. Ea n em pe ofienfarum huj u sm odi
con d i t io efi e folet , u t illarum vel omn is fi t d iffimu la t io,
ve l e avind i&a , qu a u l te riorem non a dm it t at a la offenfo.
.JEgr è j am d iu t u lera t Ernefi u s , Warmundc P ien
z enavio opp ignorat am fu ifiè Kiz b ichelarn a grius vidi t
hanc m u t a t arn Opim iore , nob ili fcilicet Oppido Rut en
b ergenfi. Eò vent um , u t Ernelt u s hanc P rincipat fis im
m inu t ionem Warmnndo improbaret a cer‘
b iùs , h ic (ud ine
ret audaciùs. Impot ens omn is infolen t iaeEm ei’ci anim u s,
2 7 0»
n a t u sLeoBojcu s«debellare fuperb oè
compefcu i t gladio Tau cia t ò Warmundò , cu ju s vu lneris
m edela Ernefto frat ri'
W i lhélmo p lu"
s damn i , q u am
l anfo 8d lorisa t t ùli t . Su fci t a t u'
s:
S t ephanu s'
conî
filiò W ar
m undi tu t Monach ium Bojcae lì irp is …Met r0pol im
=
ext infiio fra t re ,
'
fuprem am rot ins Boica: DomfisMa jefi a
t em iam t ibi deb'
i t am occupa re'
t . Facile in affenlum ru it,
"
t um infi igan t dLu dovic0“
fil io , jam p"
rius W ii
heltn ò infenfo , t um fuca t o n ovas p ofleffion is jure , q u od
—Warmundus im i ris m odis aequerdext rè p raet exere , q u am
verfipellem «fuam n equ i t iam«con t egere c alleba t , prob è
*
gu aru s n ih il e li e va lidiu 3 ad conc'
i t andos in m u t u a—rn p er;
n ic'
i è m vel ?ra’
t res , vel agna tos , q uos perd i tum ire cup is
quam ?confi lium e orum qu i ,*cum m a ri im è fallun t id
a‘
gun t , u t°
boni videan t u r. Wa rm u nd i dol-ò in fed it ionetfi
p elle&iMonacenfes clam .in verba S t ephan i j uràrun t'
u i
que adeò u t p er t riennium p rot ra tt a confp ira t ione, Lu
'dovic'
u s t andem Mon acenfium op e Ernell um cum fra t re
Monach io expu leri t . Magna fu i t Bruai o injuria ex am
b i t ione p a t ru i S t ephan i , m ajor ex p erfidia fubdi‘
t 0’
rum ,
quos ordin ibu s convoca t is Joannes Pa t erErnefi i, dum
z …7 2 :.
p ec0avit Caecinna , q ui proximartxqu am qu e t ulp am,ian
t equ am poeni t eret , u lt um iba t . I n t erea, pert inacior Pro
vinci a lium Monacenfium .p ervicacia fed it ion is ,p a t ron os
ex ipl‘
a ÎAuflzria a ccivi t , eorum n on van è fu l t a fubfidiò, qui
Du cibu s Boij slja rn .p rius m inù s a dd i&i'
facileom nem fa
&ionem robor aren t . ì ’rxvalu it d em um cau fx …ju i’ri t ia ,
fui t qu e denuo\confit m at a
L]udiciò Rup ert i P a la t in i Sep
t emvifi , qu em d ein Imp erat orem videb im u s ) Eber
hard i Wirt embergenfìs , Erneit o, &Wi lhelmo p art ij P rin °
C aveban t (P rincipes'
cau l'
ae arb i t ri , =
u t riqu e p art i
fumm à pru den t ia &quani fiai t a t e , i t a , u t Regia P r inci
pum fedes in lequ elt rem du&a,Conrado@rei iìng io ea le
g e comm ifl”
a*fu eri t z excideret eo p ignore P rincep s ,
*
quì
ab arb i t rorum I en t en t ia r efì lire t *Comm en davi tp raeal iis
J°reifingium fumma r erum experi en t ia , r aram orum , vi
‘
t aequ e in t egri t as , Nat aliam ip lend0r , qu éis‘
nom in ihus
Tacil‘
e m ajorem in t er li t igan t es P rincip es fid u ciam , int er
a lios au t horit at em m eru i t , 0 p tah dum t am en fu ifl”
et, u t ,
qu a pru den t ia cau t um erat levandae Principum difcord ia ,
cà et i am provifum fu ilTet fedand is rebellium t um u l t ibu s
2 7 3
q u i ex du&a p amaz m er i t®mora infole‘
txt iores , Pfaffenho
viò,Ducibu s fid6, vi occup at ò,‘
Princip es 1)pa ciéragen=
Neicio, an Provinciahbu s m inore ven ix °
creverit‘
vin=
cu lu rn fce leri s, an m agn is L u dovici Ingolf’cad ieni i s pro
m i[î i s , qu i t am en p au lò poi’t clien t es(nos p rius tribu toe
mun&os vi&òrum arb i t rio i eliqu i t . At haec p aî î ìm ei l:
b ellor um c ivil ium cat ai t rophe ,
‘
u t elapfo fedi t ion i s incen
t ore in popu lum r ecidat omn is m ali labes . Approp in .
quan t in t erea Mon adhio Ernefi i Wilhelm i frat rum ,
=
ac
Henrici p a t ru eiis ca piae quae vindicarerrt in juriam
domi t a fedi t iOne, priit inam Du cibu s r d i auraren t poffem-
o.
nem . P r è val u i t in pl ebe , quas m i t ius tu reb at ,'
v‘
el nec
d um omnis in Pr incipes fnos ext in&u s amor , vel m etu'
s
fu pplici i . Nunqu am en im a d con t uma ciam p a'
ri co‘
n l’
en
fu m u lt it u d0 pr0rump it , (ed inci t ant u'
i' à pà rtc is
‘
q ui“
vi.
t‘
i0‘
rum , fcelerùm qu e impuni t at em fperan t ,‘
peccare cum
“
plurim is. Vifi s in vi cino fignis Damm“
por t a S chiii'
erà
na à plebe dej ici t ù ‘
r recept î squ e Dù cibu s , Ern efto
Wilhelm o red i t Monach ium ad legi t imam d om inano.
nem . Caufa"
nu nc agi t ur The fis m eas qu an tum…fib i t i
m eant
])LZMCOS‘
pu ma Idem fa t i-um a b Ernelt o
fra t re. Denot am capi t ibu s ì i t arum j u li it iè , .ea”
m od
dera t ìone in'
ipfo r igore _j u it it iae u t n ec d uos q u i fc
fupplicio fubdu>t erun t u lt eriùs inqu ir’
i , n ec, caeforum no
m ina 1n Annalibu s*
referr‘
i p a'
i l ì fim.
'
Sa t ìs era t Prin cipi
b u s’
p acàffe rebellium amimos , m e t àmqu e reduxi î iè, qu ì
fubdi t os d ecet‘
; odium verò , omn ium m alorum incent i
vum , nequ e in fe erga fubdi t 0 5 enafci volu erunt , necà fub
d i t is pa t i ; inde non t am confirm a t a jura municip alia ,
,quam m agn i s imm uni t a t ibu s au&a ipsa_qu eRespublica‘
m agni s clad ibu s ac damni s b elli a t t ri t -a i p m nis fubfidi i
fola t iò fubleva t a efi , u t m eri t ò d ein amaren t ur «t eneriùs,
qu i od iiTe ,et iam cum d eb t:ren t , _nolu éreu Tan t i efi
,
t errup t am et iam m u t uam redint egrare—eoneordî àm ;
“cùm
fine
(2 ) Veget . l. 4.
2 7 6
€07’d i dà Q1ibù‘
s‘
addo eos,°
qu i vel per.vafrit iem ,veipem
amb i t ionem Pr incipum am orem avellun t à p '
opu lo,& qu iè ,
bu s vefanum i llud principiump rzeplacet OJÈ TÌM ,W
rimez ini , Nd n’
leve, au t vanummon’
i t um’
eiì :
2 79
ficî îci conveniat . Nc in eundem fcopu lum impingamu 3,
non vaft um i llud esconom iaecorpus fimu l fed i t a per par
t es aggrediamuî , u t ex unaqu aque pu lcbri t udine’
m ea u t i «
l it a t e eruamu3 , qua doceamm , illins praecept a m axin'
1 è.
probari ab eXperient ia , nu llùmqu e Principem meliorem ,
Opu lent îorem ac pe t ent iorem aecom mum , qu àm qu i
bono publico prius , dein fib i —confiflmm cup i t . Nam
fun t ha duaevirt u t es fibi m iro ordine adeò inne‘
xae , u t bò =
num publicum fempef bonum Princip is fincefa fide am
ple&a’
t ur’
ec’
0n t f3“
priva t um bonum ?rin è ip is , fi à cu ra
boni communis recedi t , plerumqu e Îcpa'
ra t ionem hanc
exifiò Îuò lu at , ac peni t u s t ollab at ur, Quat uorfun t fp è a“biè è &Cbnom iae Regia , Sat rap i
‘
ca , Polit ica , Priva t a.
Sìfigu laepet unt fuam eXp lica t ionem , quam opt arém è me
reddi pofiì: ad'
eò d ignam Î’rinc
'
ipe , qu àm fru&uofam .
fE® fiò iî l i38 Regia proven t us in quat uor d ividun t ur
fpec:ies. Prima nu r'
î’
m î a verfa t ur circa monet am : fè cum
,dacirca import at a t ert ia circa export at 3 , qu art a circa
Confi at ab omn i avo j u s eu dendi monet am ci fu
li compet ere qu i in Republi ca fummum t enct imperium“
,
Aa a a z
2 80
effe pot eilat em Majefi at i adfcrip t am in ter Regalia
Regum a c P rincip um rela t am non t am en ju re pofit i
vo fed Gent ium . Eft qu idem ipfa m at eria p rivat is in u fu
prom i&uo , qu ivis liberi: au rum argen t um , caet eréqu c
m eta lla in comm ercio pofi i det , permu t -a t 1 pret iùmqu e
ipfì im ponere pot e iì pro lab i t a , Verum im preffo (em e!
numm is cat a&cre Princip is , pret ium privat orum a rbi t ri
um , volun t a t em t ranfcendib u t i eu denda i t a
asfi im andx monet ae ju s Regium eil . Nec en im numm u s
m comm ercio priva t orum t amquam m alfa m a t eriae asil i
m a t u t , fed refpe&u ind ica t ur:e qua t enu s numm u s eil , u t
inde faciliora reddan t ur comm ercia. Is ipfe commercio
rum'
finis ex quo aeconom iae regiae fru&u s t p lurim ù 1‘
n
defum i t ur , i llu d fpeciali t er comm enda t , Regisqu e ac fub=
d it orum m amm e 1n t erefi ,u t numm u s ille fit j ufi u s , ae
'
qu ab ilem con t inea t a t qu e perpet u am in fu is fp eciebu s
—
qu ari t i t a t em ,i t a ,
u t n ec m at erial , n ec pendere , fed folo
car'
aét ere d ifferat m onet a. Defeél uofum fan‘
e argumen.
t um eil eorum , qu i m one t as Provinciales pendere ,
m at eriaà vicinorum'
Principum monet i s'
d ifed rdes, in pub*
l icum commod ‘
e fpargendas pu t an t dum int er fnos t an
t um
2 83
que exmu t u i commercu fubfî dio. Exhoc ipf0 comm er
cio prima , quafi pot ior u t i li t as obvenir fubd it is ; fed
fru&a s e ti am nonmodicu s in Principem redundet mecer
iì: eft ;*
qu i folu s omnium incolum it a t em , penefingu
lorum u t ili t at em Cu t a t ;… 1m ò qu em , u t debi t a Maj ell a t i
fuse pom pa confervet ur , _m a jores t um in pra l“
en3 , t um in
cafu s quoscunqu e neCeffarii fump t us fa t igant ; u t proin ea
comm erciorum condi t io effe debeà t , qu a Princep s anguo
ft iarum fu arum fola t ia exve&igalibu s qu aerere , ext ra s
ordinanò eorum auxiliò — j uvar1 pofî i t . Confiderafi duni
in prim is occurrit , à qu ibu s , exqu ibu s m ercibu s‘
veél i
gal exigere non liceat t an tum (ed conven ia t ? deirl
qu id , qu an t um ub i locorum folvendum fit caa
vendum fedu lò —ne an t iqu a in t ervicinas regiones fl a t u t a ,
t ot ann is ferva t a m u t u ò pa&a invert ant ur névePrin
cops d um nov‘
um infl i t u i t t elonìum alt eriu s ju ra vio«
let , fuxcj ue pot e lla t is fimbrias la t iùs ext enda t ; m axime
au t em id femper curandum u t Reipublicx , acbono com
mu n i ea obven ian t em olum en t a , qu ae ob provent u 3 ve.
&igalium Reges , ac Principes praeflare t enen t u r qu alia.
(un t fecuri t as t ranfeun t ium confervat io viarum qu a-a
Bb b b rum
Q1art x claii i s efi comm ercium lenonum jam da -v
d um ,conft i t u t iom Juft in ian i fub lat um , it a , u t de ve&iga
- r
li m ere t ricio nul la am phù s fi tmen t io. . (Lu‘
ae ve&iga li um;
eadem & t ribu t orum efi ra t io. (z ) 7 775 2117477?pret ium
Wczà“
èfÀ Earnnem pe ob cadfam Princip ibu s fubd i t i
t ribu t a exfolvun t u t à qu ibu scùnqu è hoft ibus t u t i ,
imm u nes in pace res dom efi icas cu rare pofi in t . Ne véî"
rò Princep s ipfe fubd i t is gravior per t ribu t a n im ia incum
ba t , t res i llas t ribu t i , u t j uflum , a quùmqu e fit , condi t io
n es femper cord i habea t : Pot eft a t em ,C anfam , Pro
port ionem . Pot efl as penes Principem fuprem um efi .
C at ifa ex neéefi i t a t e pub lica . Prepor t io fi t ribu t um re
fpondet facu lta t ibu s. (3) Ha? a a’z'
mplet i s cond i t ion i
éw nemoà t r ibuni exemp t umfi fa t a l . Cg]?
a t um vcrò fib i t im ere debean t t ribu t i novi fu afores
au thorésqu e pa t et ex rela t a ab Erafm o fu nefla illiu s hi
flor ia , qu 1 au t hor novi t ribu t i Parifi is in cloaca fori fru
m en t arii aliis in exemp lum , t rif‘
t e fibi fep u lchrum fi a t u i t :
P a t e,t
2 ) Oro/Î4« 41 f . (3) da Sa la : tm c? 14. J; ,
[d i . l a. (4) 5 1 wr . 5 .de leg .
2 3 7
Patet et iam ex lege Ju lia , è ]u re Canon ico , p er qu od
w mm u n ione Chrifi iana carere j ubet ur , qu isqu is nova s
p edag iorum e;ra&iones infi i t u eri t .
Deda&i s, j am t ribu s aeconom iae Regia p ar t ib u s
qu arram , qu ae fum p t u s a t t ing i t , cò breviùs p erfiringam
quod1fii ciliùs in i isdem m odu s à qu oqu 3m , n ii i ab…
ipfo
Rege , au t Principe prxfcrib i pot eri t . Majeft as , g loria
fi at ùsquc Regum , au t Princip um e am aeconom iam pen i
t u s exclu di t , qu a p riva t u s dom um fu am regit , fam ili
em . Om nes , fing u li ej u s gau den t m u n ificen t ià, cu ju sim perio om nes fubefle gefl i un t , in cu ju s zerarium ipfì u s
1mu nificen t iae fru&u s plerum qu e om nes , d iverfo licet t ra
m i t e, non u no t am en t em pore redeu n t . Veniu n t ab Oce
ano omnes aqu ae , redeu n t ad0 ceanum. Gloriofi Prin
cipes m unera dan t civibu s fed à civibu s reverfu ra. Di
t areRegum efi non d i t efi ere. Eorum fron t ibu s
in’
1preflu s Mauefi a t is fuprem ze cara&ct , facili t a t i s a dmo
net , beneficen t iae t am à ficci t a t e, ac fordibu s P ur
pu ram qu am ab inop ia , m endici t a t e fej ungi t . 5)
Demp i a praa éga l i i a t epopu la n ihi l M i l iu s i i i/i i !
C C CC
(5) Sa rerb. 41 .
Î
ì Zld i c€i ? Haec Au gu ftoMoscenais. Haec P rine1p1 (uo
omnis fidelis fub di t u s. i li a d adhu c hic annmafl velim
'
vQ1a de jure Colle&arum d i&a , ea e t iam d e ju re
Mineralium obferVan da «fun t . Magnum fi non m axi
m um. aeconom iae Sa t rap icm in cremm t um exm in eralibu 5
venit , fiqu a in Regione abfcond i t os m et allorum t hefa u ros
S uperi indu fì rimhum anae —con cei ferin t . Au ri , a rgen t ique
fod in as’
Regalia effe Regum Principum p a t et ex con
fi it u t ione Henric i IV. Impera toris qu od dein in aureaBul «
la l a t iùs confirm a tu rn efi t i t .9 .. Pefi im è in ferun t i j , qu i
in con t rariam abeunt fen t en t i am , Venas au ri argen t iqu e
numeranda s effe int er b ona , qua dom inò carent , au t pet
m it t endas dom ino fu nd i , in qu o eru u n t u r ; cum , qu oad
primum venae ub icunqu e inven t a , fifco Regio cedan t
Dd d d 2
(7 ) Dominic. À ramdm in È u li a aurea ,
2 92
quoad fecundum ,ju ri , ae leg ibu s abandè fat isfaét um
fi t , fi exinven t is priva t o in locofod inis Reg i a_c Prin
cip i'acqu ifit is t anqu amRegn i bon is invent ori aliqu a pars,
fundi a liqu a por t io configna t u r, Et qu idem
faci liùl
s , j u fi iùs ag i t Princep s ad pub lica fufl inenda one?
t amaxim î s im pens1s onera t u s , fi ex bon is fubd i t orum
t am en t alia fun t m ineralia ) fib i‘
confu li t , qu am per Colle,
&as , t ribu t a , m aximedum vix a lia s, quam ipfe P rin
cep s prxfl and is fum p t ibu s fufiìciat , quos in eru endis m e,
t allis im pendi neceffum eil , d um faep è: needum fa t is con
fiat , quan t um , qu a léve fi t , faep è: e t iam in exigu a quan t i?
t at e t ot am et allivena abfolvi t u t 1-t a , u t prop t er incert am
proven t u um fpem in t er p riva t orum bona vena: m et a llicaz
vixcompu t a t i q u eant . Int erea cer tum g li p lurim ùm in;
t erefi'
e, u t p ead invent ori eximia m ercede , ,
ferva t éì ex,
a&è £Omrfl&uum fide , fubdi t or um indufh ia ad invei t i .
gandos m et allorum t hefaurog exci tet tn: .cùm'
penè fidern
omnem expedat , t ot , ac t an t asmo.nt ium vafi i t at es adeò
fi eriles , fine u llo Comm odo Bojarise appofit asclî e, qu a
les h odie afp icim u s t enu i , vixullò p a t ria increm ent ò.
Pl inima s effe venas , qu ae negligun t ur, .pa tct exareni s eu
reis.
nq;
msm peneignoramu s i n noit ra pat ria ob nimiam dift artì
t iarn ab empori is mari t im is habet t amen ipfaBava
ria naviga t ione non mod icas d ivi t ias , ubifecundòOcnò
ial in d iverfis falin is co&um in eonfinia Auftria: d imi t t it ;
adversò dein Danub iò in u lt eriores Imperii Provincias
idem reducir , magnà Principi s , pat riae emolumemò‘.
“
Olim res rara , nunc in promp t u , unde celebre commer…
eium cum Su evis , Rhet is Franconibu s , Helvet i is, a liis
queRhenoconfinibus, magnùmque Ve&igel, m aju s t amen,
i i confenefceret , qu ibu sadolevi t , legum increment is, Sea
cundam , quaeefi faenerat io, Albert i P ij pa t erna cu ra è fin ibus
nofiris peneejeci t'
, depu lsî s exomn i civi t at e &Provind a
]udaeis. Opt andum t amen foret , eam improbari ab om
n ibu s eadem Religione in fecret o qu aiofl ent at ur in pub.
lico. Cert e coh ib i t am ufurar‘
iorum licent iam debet qua ..
Vis Provincia vigi lan t ix, ac j ufl it iee Regis , Principis fu i,Officii Principum , ialu t ìs Reipublicae efi , impedire la
t rocin îa ,rapinas , furt a , calumnias , t ribt malium inju
rias. Et furt a u furarum inhpunè abeant ? Roman i fum è
rat orem gravins 1 quam fu‘
rem punichant , hoc in dup lum,
illo in quadruplum conda n na to. Sànè hacmulti s ,
Ec c c 2 hdc
PARS SECUNDA.
POLITICO HISTORICA
N t iquae moribu s fxcu li obf01et 3
nes Princip is cu rase
cogi t a t iohes ft u'
dia ad ;popu li fa
lu t em u t ili t at em u t Arifi 0
t eles eum Regem tyranrm _qu i omn ia ad fu i pri
va t am , n ihi l ad popu li u t ili t at em referrcfa t agit . Invì
.
fu s
Temper…. Princep s e i t fu is-
cu ju s ornamen t i ! ad pomp am
rem ; Haec princip al i t er fpe&a t a
d paren t es in liberos
m agis t am en a d hberos erga paren t es qu ibu s ab ipf9‘Di
vino oracu lo ex p iet a t e vi t ae lori g
'
aevi t as ell it ipu la ta,prae
roga t ivà (ped ali dum n u lli a li;vi
-r t u t r i n hac vi t a (num de:
t erm rna t um praem ium d ivin i t u s afmexum fc iam u s , it a , u t
Deu s eam in pu s erga pat en t e3 l ib eris duplici m ercede, hu
ju s , alt eriu s vi t ae pan celerit a t e rem u nerari , qua pu
n ire im p ios it a t ueri t . Hu ic t ert i lam add i t (‘
i )Divu sTho
m a s p iet a t ern in pa t riam , qu ae proxim‘
e fpcél a t ad bonosl
P rincipes erga fubd i t os .
Fu ére qu idem in t er priva t os fa€td a liquò praeclaa
rò ex am ore in pa t rram immort ales. Gra ci s adagium ell :
Min e inMa ca r iam. Q10 revivifcere cup iun t m e
m oriam i ll i u sMacariae qu a: fpon t'
anéa m ort isviél im a , ac
fic adim ple t ò oracu lò , At hen ienl ibu s con t ra Euryflheum
inl ignem vi&oriafn ob t inu i t , d igna Hercu lis filia , d igna ,
cu ju s t um u lum At hen ienfes cò u fqu e fioribu s , coronis
deco=
i ) Secund.ìfi z z md.e a r t ,
3 07
decorariu t , u t mde illud adag1um int er illos Velur con t i
nu um exem p lung ,arnoris in p a t riam perm aneret , a lios
qu e ad;par emvirt ut is g lor iam invi t aret . »Not u s elt sHo
ta“
t iu s Cod es in pon t e fub licio pro»
pa t ria folus depug
man s. Irru ens in u rb em Barb arorum agmen ill€ f01u s.adi
Por t am dixìfl"
es aeneam hoihbu s obil an
t em , con t ra om n ia t ela aheneam , n il i ocu lò laelì i s , da
ìeé‘co à t ergo pon t e in am u em prze ceps in li t t u s a
d fuos
ena t àfiet . Exvu lm re lufcu s plu svid it qu am priùs, n em
p e nom en fu um Rom anor'
um Fa ll is glor ioseinfcu lp t’
u rrì .
.Ult roneo fa l t a d e pon t e …in fub j e&um fium en defiliens in
.fa fi igium Cap i t ohj infilii t , ub i fla t u a illiu s poll eris in ex
:em p lum profi i t i t n ihil non au dendum pro pa t ria. Tri
gem in i Rom anorum Hora t ii tot idémque Albanorum
pacem in t er Rom anos Albanòsqu e ac pa t riae imperium
%onciliàrun t ; cum fingu los virt u t e in part iam $ qu ales
fort una pro deb i t o rem unerari fepofle ipfa dub i t at et , unum
t an tum in fim u la t a fuga At hlet am vi&orem fup erefle vo«
lu'
it , qu et om an i coron arent poll qu am fingu lis om n i
um adm ira t ione , ac communi elogio paren t àii en t . P ro=
videfa€lum à fa t is u t unu s viva voce concives poflee
Hh h h 2 ros
3 120
régul a ingen t i'divort
’
ioab irè t'
…« Nonfi ne i dedeeo'
re:afper
nari gen t is , ao aiugufi ae fam ilia a u grrrm t a , qu a: per ign a
viam legi t im i hmredi s bim pu n‘
emfùr1ì ant u r ab glio.. Corri
m i fl ìîm P rineip i àDe‘m in iuos rdvom in iu rri ies
'
riger e a rt om é
ri èmomn i , …a lici t.u in —
;m odo , r eb us'
fiais a ccemdnem
procu rer airi jurioft i in pflpat i rt an t um
“deej è m emulun rip séì
neglefi um =è Xprobra t 1t e j u fh t i àn r
caElò“=fubjacedtg —ut quì hod ici a l ien am «pb t en t iîar
’
n,fibi n it
m iùfir@u aìat ùrt i vic inam n eglig i t , vel? , eùm‘
ìpofi i t flrdh
impedit , cras«fit am om n inò nul lam , an t iprecari am rexlpes
t j a’
t ur . Non femperxe andem e t iam inneragnat”osoond =
murari indolem p ac ificam . Inhia t e om n ibu s , qu ì :firb i t ò
—au ét u s plu rib u s ,—
a lierra iniqu è o dcu p a t a néc im probari vi
<d eb ,
*
nec vind icari… S a p è fu ccedere noxiae len it a t i con
t emp t um b u ie a pprel iionem u;it a , u t , - qu i a ma no in
rem c<>mm u nem fub li di um (peravert rt , ;eog a t ur provolv,i
ip fiu s gen ibu s p rot e&ioni im pet randee.fl Confu iemdum
for t u nae in ca lum j u s comm u ni
bu s an im is , a rm is , m ajor j poit ea per icu lo repet em
dum fi t am en fperandum ,
‘
au6t àhofi is pot en t iaexnoilr is
m anub i is. Tan t um int ereii e popu li , quan t um Princip is ,
novis
3 I
novi s”
lî rbli d iî sa ugerr&rariu tri
m ajoris on è riS ;!p oflquam publ ica neceii i t at i a liun de pro
vifum a.;rHenricu s qéruz in Albert um an imo iEu t u rusfirnpo
fierì1ri î fi t , pat ere exed—
î j uoi
j ammu nc a gi t ,‘u fu rpat a ha:
t a in me fide'
s,
‘
con ll ans m'
Princip es fu 0’
s’
am or, ]u it u rn
in me velt rum c au sae‘
du e m em duram grat iam
7
dae m…r1m : j u s m eum velt rò e t iam peri cu lot u endum pl
t a t i s. Ingrat u s forem fi non candem pro vob i s ,“
adpa
i i i i t ria
tr ia b;ono curam rependerem . Ha&emus de iis a _&um
qu ae in1m eum i
,zm ca qu e g en t is a ugmen t um foren t
quomajor vè fl ra p at eret fides penè eum omn i in juriavez
ft ri commod i ;veftr az , & ,pub licx falu t is. Mearum j am
p ar t ium efi , illa cu rare re xofficioPrincipis , rex am orepa
t erno in pat riam , qua vos neglexiife vide'
o , t um ex afi‘
e
&u procurandx j ufl it i8 , « t um exvindì&a j am laefae .HR
redi t at em pari ju re , irrme , quo inHenricum devolu t am
i n iqu‘
e praercp t a,m juft
‘
ev ind icandam pu t a t i s. Invit ant
m e u lt ro u rbes , oppida , juftòque dom in io fubeffe ma
lunt , quam ufu rpat ori 9 . Necfine Viribu svana (unt fl ud ia
vefira. Arm a , Opes vefi ras… in fubfid ium caufae m eo
fubj ici t is arb i t rio.
*Du lce efi , t ot viroru in , propenfo< in
mea comm oda an imos erlperiri ; iis t am en n e abu rar
e t iam u t i t im eo. Opulen t ior , p0t en t ior u t l im impol
Rerum , vos.ego cgenos , aHl i&òsque efiì ciam aerarium
,mcugpnovis u t com pleam d ivi t iis commu ne exhau r1am,
t ribu t isqu c novis opprim am fubdit os?qu im eam gloriam
meam falu tem procuran t , hos luvem exfcind i , quodfl ;
in bel lis primum vaft ari , fpoliari . i t a , u t a lienam ego
haeredi t at em acc1p i am ,fuaqu isque excida t , liberis veflris
ex
3 9 0
d asos ex comm u ni nob iscum comm ercio inde f to
l erandos pu t an t . Hi plane erronei fu n t Manet idem
,m u t u um o dium m an en t e cau fa . N osC hr i lt um a dora
.m u s cu i i ll i f in d ies fingu los m aied icu n t, quò pejores
cògloriofiores in t er fuos. …Et qu i refi i t u an t fu rt a ,u fura
rum ? Eje&um ,proin è p a t ria noflra Albert i in q3a t riam
p iet ,a t e t u rp ifiìm um hoc genu s hom inum r edea t n un
qu am °
P lu t archu s i nm oral ib u s ali am faci t obfcrva t ionem ,
mere , q popu/a Alber t u s Pi us im ped i t isbelli in'
j u riis, qu aep a t r1x ob nega t am ac j u ll è repe t endam hé
redi t a t em obven ifl en t , e;e&isq ue‘
c pa tria j udx is n ecdum
p ie t at i fu ae fa t isfa&um p u t ab at . In t egram il le fubdit is‘
fu is fecuri t at em p lcném qu è t ranqu illi t a t em procu rare
volu i t , prxft i t i t ; eò t am en difiì ci liù s q uòd il la aet at e
rap ina la t rocin ia p ub lica i n t er equ eflr i3 o rdinis d eco
r a num eraren t u r . Ext irpavi t i lle hos l upos rap aces
cùm nu lli la t ron um parceret , pub licae k cur i t à t i Op t im e
cavi t ,
3 26
ceden t ibu s'
Velis an t enna: i ct u l"
a u nd iqu e i t er non inve
ni t prora. Om n ia confp irarrt a d d eprim endum in im a
p rofund i n a t a t rlc t ot hom inum fepulchru 1n Rcfii t i t om
n ibu s, a rt is fu a: probegu aru sNavarchu s . Dfi ci le i )
geM erperfi exz'
z‘
. Du ae fu n t fi cllze pola res , ad u n iu s
h arum cynofu ram in u n iverfo hu j u s m u nd i pelago n avi
ga t , qu isqu is fe mari comm i t t i t ,
Ven t orum , quorum not i t ia prae a liis necefiaria , no
m ina , fit u s , haec (un t . Ab Orien t e ed fi1bfolan u s, hu ic
focian t u r à folfl it io zefi iva li Caecia s , ab Hyb erno Vu l t u r
nu s fingu li calidi , feren i , & falu bres, Ab Occ iden t e Fa
voniu s , feu Z ephyru s cu i colla t erales à Scp t en t rione Co
rus à Merid ie Aiîricu s omnes ,t empeii uoi i
m ili t ant à dext er};Euron at us , à l&va Libon a t u s , graves
pluvigfi . A8np t en t rione , qu em comj ,t ant u r à‘
deit te'
ri s
Ciria—iu s , à fin iiirisAq’
u ilo , fr igidi , i& ficoi in
n ivofi, grand im fi… Haemd e re n au t ica .
Non abl imilia d e cond i t ione eu j u sci mqu e hor'
n irris,
pm ipu‘
e veroRegum Principum . Duae t cn t a t ionum
ip e
(1) Vel/aim .
?Îd
fini i amore ft ùpi di oculos habent ,non vi den t auf
—
esi
habent , non au d iun t . l lli fib ime t u b iqu e indu lgen t es
perpereun gr a t ificante s , q uod ipfi agunt folùm vident ,'
làùdàn tqu e u t op t im um obverfis , m a‘
lignan tib u s ocu
li s i n a liena refpi ciun t aéra i niqu i , m alevoli ju d ices
dam nant l au dandai in al ii s , fib i app'
lau du n t 111 vi t iis , oc
cèeca t i circa occaeca t um . Nempe fam iliarenob is efi , om
nia nob is rem i t t ere n ih il aliis. Hi fu rd is au r1b u s fam i
Bari um , benevolorum m oni t a excip iu nt , qu an tum
eos al i i de vi t an d is , vel corrigen dis vì t iis dehor’
t en t ur , no
l’
unt à confirm a t o lem'
el in t er fe prOpofit o reced ere , pei
t ìnaces ca pri prrna pu , ex qu'
o agunt , donecobfiina‘
t um
fu i am orem Tuo lu an t in t eri t u .
Om n ium facillim um cit , Te ipTum decipere.
'
Sibi
qu isqu e perfu adet id op t im um quod cup i t . Res t am en
non it a fe h aben t . Abl’t rahun t à re&o divi t iae , honore s ,pò t en t 1a , ca
'
t era qu ae Op inione riofi ra lunt chara , pre .
t ìò fuov1lia ; n ihil hab en t ‘
ìfi a m agn i‘
ficum u t a
‘
iÎe&u s *
anim i pru den t i s in le t rah an t ; d ecip iu n t u r in ha c proch
ves, am ore (u i pot iùs fa t u i , quam rerum pret iò , exul t an
t es de nihilo , qu al i m agnum'
adep t i .3Magri a p roîp eri t as
336
Tu n t om ni a. Ferre haec d id icit in ju riam , non infert e
fponfion ibu s p au per , reru m dives , ub iqu e len is , fuavi s,’
n u llib i violen t a , & n u nqu am . Hab es hic duoruîn vent o
rum d uos d iverfos m o t u s d iverfa d uo hòm in ìs t empera
m en t a , l i verè’
a l zà (4)
His a lî e&ibu s fucced i t a lia s , qu i faep ifl i_m _è , ub i dom ina;
J
t um u fu rpa t , n avim fubvert i t . An im ì hum an ivela am or
exp lica t , dila t éj:qu e , coht rahit od ium , (p es erigit , d ej icit
t imò1 ira confu ndi t om n ia , fecu n dùni illud Virgili i :
«Variis, faep è e t iam leiz ioribu s è xma ifli sm fnrorempsoru n”
13
pun im a’z'
ej u s qu i vi det u r laz/j è z'
nj u r i a . Hu i‘
é
i1'
1fifl am ù s.- î Ira: Îriplicis fiàat ei° è lî 1n j uria ,
“haec filia
P arvî penfion is feu"’defpeéì u s A
‘
cùt a t irò , exlevi
(f ugi t cau ta ; am ara inj u rian i illat àin“fiù diò sè ret inet
qu o
<4> a c.nfc. f . Cs)
p at u r , incub at t :rafi iflì mu s oblivion is ae'
r , li gnum evidcns
p arvipenfionis, u t P lau t u s a i t MOS efi , cfil z'
vj è i ]M
ncin ibw nequ e newgfle cai ne n ihi l fa einn
d a g î‘
cl t l'
cz . Seda b is h anc a nim i t emp eit at em ,…fi p ari
t er ob livifcerì s cont emnendo , dum in t et ea ing ra t i , virio
fici is qu aea Viro ,p robo i emp er, ab im p io fperes nu nqu am,
Et his ne irafcaris , n i li duplex t ib i m alum velis ; Î i bî î
m icum in rab iem agi t , quam ex al t iore virt u t e d iflimu la
t io …refi li t in Au t horem dolor in j u ri ae , ceu (ag it/ca imm ilî
‘
fa l ap idi… Collili in t er fe (pum ant hi hi
ven t i irri t o t am en conaru n aviga tionem non 1mpediun t ,
fed et iam 1nv1t i promovent . D1fi im ula t rorr€ , ac d1gna v1e
ro m agnan im i t a t e port um t eneb is felix‘Navarchu s , nau
fragu s Ti ira: concedi s a nim um : p er h anc perditu r j uft if
t ia , m ens per t u rba ta judicium fin è‘
fiàt ione —exafperat$
Om ne quod furor .fugga it re&um pu t—at ; {vi t am locia*
lem exclud i t ira qu i ha n c exhum an a ra t ione non t emp i:—v
ra t , vivit befi ia lit er. Od i t il la m amfuet u dinm l , con ca ?"
d iam
839
diam , ipl'
am veri t at is lucem , fovens in animo n oxias
confh l ionis t enebras. ln € proper i infra?i s
cant i/ant facileopprimunt ur. Modera t e hu j us
vent i impet um benenavigab i s felici t er.
Ul t im u s a d d ifeu rfum meum refi at irnpe t uoi'
u s in
navi rn ven t a s Sep t ent rio fi ccu s in aeii at e , nivofus in
hyeme. Q1is d emam eri t t ot cont rarii s adverfi s agi
È ìd ma la ìnvi éî a , Ecce C ircium ficcum S ep t en t rion is
com irem. À w ri t z'
w (7) mnìnnz i 7j è naÉi l€ eece
Aqu ilonem nivofum. In Principe nu lla eli fù p'
erb ia, qu ia
Principis nu llu s a mu lus; A Nat ahbu s , à Maj efi at e fun
norcit ur ; fup erbu s in t er pr ivat os , u t praealiis difi ingu 3
t ut , vel à recè ns— accep t i s , vel quocunqu emodo com p a
rat is ri tuli s , nofci cup1t . Irrepir t a‘
m en nonnunqu am in
Aulas'
, ac a desRegias,"
cùm et i amin re&è —Fa&is l?.ep è par
t cm {ibi vendica t ubi , ca t enaVi t ia non va làì t , nifi in ma
lefa&is. Comm unepeneDucibus vi t ium efi aemula t io
qua fit £aepenum cro u t pleriqu e 1n ip li s confili is ea m axi
m e nolin t , quae alios fumm is e t iam rat ion ibu s Velle cog
nove
Tad t , d d . l t . (6) Cin a ! . 3 . (7) M. 4.Ezhàz
342
quam decrefci t , fenio licet fub eunt er Viiifl’
îmam hancim
Fimaa fort i s cond i t ionem ignorant P rincipes. Magn ifi
«ce7‘
e nei"‘
n'
an pafle , nel non velie : Alia ett avari t ia
qu aeAnla_
m feepèw infici t , non folius am i , argen t iqu e( unde
nom en d uxifie videt u r) _
fed rerum omnium ; ,quae immo.
dera t ecupiun t ur. U&z'
cnnque emn z'
n0qnz'
sqneplm
Wàmfi l ìf. Nu ilu speneefi cu j u scu nque gradus,
au t d igni t at is l‘
a a con t ent u s fort e faep è nob is decHc ara.
b i t ram iìr, qu idqu id pofiî d t zt u r ab ali 1s ac fic t ot o egemus
m undo Mu lt i omn ia ea, , qu ae amb iun t , fib i compet ere
arb i t ren t ur unde an im u s inqu 1es con t inu 13 involvi t ur fiu
&ibu s ,p u llam pa t i t ur fereni t at em anxir:t a tum m ad i a mi;
ve obru t u s , u t feroeiAqu ilonis afi u lt u ja&a t a navis.
"
Ne
mo fan è efi , qui int er t ot pericu la , confpiran t ibu sundique
vent is , falvam m porrum educar navim , n il i animi fu i cu .
p iditat es. 1t a c0er‘
cueri t , probe perfpe&3 venrorum , feu
paHiormm fuarum rat ione fu periorem fe praz fi i t eri t ob lu
ét ant ibu s vi t îorum vent is , ac 1m pet uofs crim inum pro
PARS SE C LÌ‘
NDA .
POLITICO - HISTORICA
N b i t halafi'
o int er m aris profundi ta t es,‘
feu , ù t Hugo a i t , in t er refiexiones m a
ri s, Alber t u s nav1gat , vix pot t um egrelî
fu s. In hac collifione fiu£t u um olim
fan&u s Pau lu s n au frag1u rn feci t . An
m inùs qu id t im ea s Alber to ? Angelu s P au low
vat es fu i t
u n iverfos e…sdem n avis , qu orum d u cen t i fep t u ag in t a fcp
t em, falvan dos t um ena t ando , t um fubfid iò t abu larum ,
t ri
t u rb a‘
fuer1t"
vehem ent ior , Fofmi do e il: ; fi t erga jacent i è
element i m oderat ior crifp averi t au ra , pert imefciiné in li
d ias. A lbert u s u t rum qu e eXpert'
us numquam clavo a
m ifio u b i eum iem el t enui t , n avigavi t int repide. j or
annes S igism undu‘
s è fi1premb p at ris decret o rei<ére fi—
l
m u l , qu od ra t um , (emper concordes , per t rienn ium,
j am pr iùs à pa t re in pai rem cu rarum aflump t i . Joanne:p efi e (ubla t o du umvira t u s i li e a d u n iu s
-perven i t d ifla t u
ram , prxfu i t qu e S igism undu s Bo;ariae per b ienn ium (o,
Iu s , cast et is fra t rum in a lias (pes d ila t is . Mirari hìc ' liceat
Albert i modera t ionem , qu i , licet frat t i S igism undo duran
t e bienn io , ex lege p a t ris fu aecj u e ee t a t i s focius forer , ei
(am en om nem pot efi a t em cedere , quam t u rbas a c t ri.
{tem in t er fra t res d ifcord iam , movere m a lu i t . Prim um
hoc virt u t is t rophaeum ex fcim t i is , qu ibu s era t a ddi&ifi î
m u s Albert u s t u li t , I t a lis d i&u s li t t era t ifi im u s , Germa .
n is fap ient ifi im u s. E fra t ribu s fan è m cliorem indolem
ac dem um à fra t t e Sig ism undo dom ina t u rh et iam na&us,
cum conft an t er folu s t enu i t , invi t is frat ribu s , … Chri iio.
phoro , &Wolfgango rexi t plaudent ibrt s ip l i , fibi
gra t u lan t ibu s Ord inibus. Joannes moribus gravis , in i
qux
34?
qu aehaeredita t is«Du cis Ingoli
'
tad ieni'
i s ident idem m ent or.
t ot ùsqu eMart e
—
“
m ìfp ifà t 1s vel debit am l ibivendicare , vel
u lci lci :m;u rmm,: à pio pat ent e d iHìm u lat am parab
'
a t , pro
voca to; e t iam ad i ingu lare cert amen Lu dovi cò. Unde
dein Te li Lu dowco expreem a t ur0'
Joann i s ob it u indignum
folait ium erat , t ot aju it ddolorepullarap a t ri zi . S igism un
du s c’
aè l ibat ù s ioli t u din ter'
h'
rep’
a ravi t don namaenò‘
Mu’
l‘
a
rum ,
“
$l è è t ò foris Dian? cbn i‘
ort'
i6 , hab i t u s bomaram arl
t ium Maecenas(fides , in u fica'
iri it rument a (ci t i: t ratt are
venà t uf ac b è llt iis peregrin ism'
irè deiet
-Ifie efi , qu i prirh’
um Biffi licae Monaccnfi sì idb i
.vam Virginem lapidem
”
pofu i t , ib idem fepu lt u 5 in hab i tu
fam ilia Francifcanae , in quomort em exipe&avit . ixi ,Chri
ftophoru s geniò fuò a d arm a promp t ior , u t i &’corpore
l'
upra vu lgarem modum robu i'
to, d efi inaba t u r m ili%ariglo
rise : Wolfgangus honoribu s Ecelefi ai’ricis. Neut ri pla
cu it_{part a fua:; u t erque vel Albert o fociu s c
‘
omm u nein
dom ina t um pofcebat , Vel aemu lus hoft ilia parabat arm a.
Albert u s , licè t … exmodera t ione , fcient î is , ingeni is belli
cis m inùs accep t u s praevalu it aet at e , afienf'
u Ord i
num. Non i t a t amen pacat‘
e a&'
um , qu in ex ifta ce nect
S s s s rat io
35 9
bus, donatos ! emifit , memot amieirigz j quam cum uno:
q ue in m inore fort u na con t raxerat . Egi t h ac peregrina«
t ione Albeg tu s eu i fingu lari id pra cip u è , u t Chrifi0ph0…
r u s iedat iorem indueret m en t em , exeont inuo, eòque
am icifi imo cum frat re comm ercio , fra t erna firm aret ur
u n ic . Chri l‘
tophoru s in ext era Regione , aequalem cum
fra t t e u b iqu e honorem a dep t u 3 domum redux, aequalem
(e nonhabere pot e it at e m ,denno ind ignaba t u r refump t gg
m al è priùs fogi t ae d ifficu lt a t es , m oresqu e prifi in i m ina
bantm;poft er ior a prioribu s pejora .
Aliqu id d ari debet pericu l is ab eo , qu i in t er t empe.
fi a t es n aviga t . Magni moment i majoris_ diferim iniw
erat Albert i con i i lium . Is prob è gnat us, fedi t ionem in
momento refi ingu i fubclu&o flagi t iofis_Buec , Chriflopho
rum honeflaem andavi t cu li odia: b alneo eg reflum auxilia …
Abenfpergi i Rorbec,
kì i , &Bogneri qui omnes dein loca;
t am,€q fàp gu ine fi1o exp i ,àrun t , Chrifiophoni,manu .
litat ae“uil
-
t ion i'
s,y i&im ae. A&um quod rpriùs, judica
vi t è l lgg tug £qagre in cufiodia detent o, liberas fe'
t eifi Im…
p erio improbagtdi argu endiq u e, fa&i [en t ent ias; Wolf- l
3 5 1
fugà praevert i t‘
, primum Augu ll am‘
dein ad Caefarefn
Ra t isbonam profugu s. Tot a in eo confifi i t fcien t ia
n au t ica , & poli t ica : re&‘
e d ifcerner e t empora , iis u t i.
In t erdum t empelt as plu sprodei‘
r , quam m alacia. Wolf
gangu s in Com i t iis fra t rem a ccufab a t, t rili is in iPrrncrpe
Ora t or prom iflì barbà , m u t at a vefie , immodica lacry
m arum efl‘
ufione perorans pro d uobu s frat ribns , alt ero
cap t ivo exu le alt ero. Cefi î t t empori Albert u s Co
mi t iis egrell'
u s , valet u d ine frat ri s S igism und i ob t en t u i
fum p t a Monachium redi i t , caep t i t enax pr0pofit i . Secu
t i Albert um Lega t i C&fari s om n ium Principum no
m ine Alber t u s Saxo , Ot t o Pala t inu s Rhen i , V ilbel
m u s Aichl‘
t et t enfi s. Eloqum t iéì Albert i perfu afi m u t avè
rc ju dicium , probavére fa&um . His fubm ifi i denu o alii
ex Senat u Caelaris , Lu dovici Landishu t an i Confiliari i ,
candem in Albert o confiant iam exper t i facundi am ,
non plu s profu€re luis ra t ionibus , qu am prioresNa t alium
au t hori t at e. [pl i t andem C zefari locu t u s Albert u s elo
qu en t i z'
ì fu à id efi°
eci t , u t nec facinu sA lbert i improbaret
nec libera t ionem Chrillophori u rgeret , m u t a t is omn ium
an im is fen t en t iis , qu ot qu ot prius Albert o adverfa
bant ur. Adeò verum efi illudVerin i
al ienas r equ irent e fiap,pet iasG lm'
fiodhoro, :l‘
ed uh ìqiaema 1
delin i t u s u t amore frat ri s , aequ i t a t e collau dat a , le in‘
J K\\
r
ej u s au thor i t at e fu t u rum fpondere t eoì
ip1fp t empoxe, r e in
t er fra t res clam t ran saé‘
ca , qu o , convoca t i;Monachiqma l i k x}
Com i t iis , pleriqu e Imp eri i P rincip es decidendae bi
t i in t er
fe dd u dabant , rrlirat i , red in t egrat am m u t uo colloqu1op rae
t er fpem am id t iam , quas cxm cn t o a lien i arb i t rii y1x
lu iffet . I t aqu e hanc t empeila tem fel icit er fuperay1t Al
b ert ùs, feda t is fra t ernae d ifcord iae moleflis fid&ibu s.x
Pu l,.l
cherrimò am ici t ia fundamm tà , fi, qu a finceri t at ey
in fra;
t rem u t eba t u rAlbert u s eàdem u fus fu ifiàt Chri ll0ph;orusin fu is_ m oribus & exeg iflet à lele , qu am inAlbert o expe:
riebat ur, candem'
con‘
llant ias, confi liomm fi ab ili t a t em,
Verjgmq quj d [perandum ab omnj
ino odii t u rb ine agi tat o ?
Haefit Chri lt opb_oro al t am ent e repb'
fit a prim a: capt ivi t at is
1n]u r1a , WolfgangoBoicam part iendi invet era t a cup idit as,
Qi ,l i h is]a&ant ur procellis ad pot t um qu ie t is p ert ingun, t
nunquam. Q1iexbalneo calen t , vehem ent iùsfrig efcu nt ,
969
l ennes—‘
Cufifé'
giî ii de filiéì, q u el"
f i i aNem pe'
—h ic in feederibu s i rlrp t ia'
l’
iliu s Re i
nu lla fangu in imhabeat uì’
ra t io. :g “I u lii: i d l d àm n l ejg&ég;
qu e è n avifu a
…pact iofas adeò mm e sfi lbertgi sr i l ioè tcgg
î àgf è ;
t em pqrum negcfî i t a t iz 1Merù -rn ,naon i t us ab ipfoMagim i ;
l iano Fridericum n ii'
preddi tà im perioRat isbonér, inexa
orab 1lem m oliri ext rem a'
, Com i t iò Amb erga hab i t ò î
cum g rn nibu sBoj arix Du cib u sì l-el li , pericu lorr
'
amìqu efo
cie t a t è m in i it . Cu i accd sè re Pa lat in i …Com ifzesomnes;îRex
Bohem ias S axo Bru nsvi cenfis”, Hali us ;1H
‘
e’
rb ipò lenfis
Bamb ergenfis , Ra t isbonenfis , «Worm a t ienfis Spire
'
ni i s
p ru dent ia era t , t ot veli s , t orrem is navinvfirm a rel
‘
eop t ra»
omnes ven t orum im pet u s; (ed magn ì‘
pàri t e: infort u nii
'
;
infpera t à incon l’ran t ià velorum ali a t urp i t er éoefiifle
'
y en t i s
rem orum alios pen it u s d iffi luiile. , Navigat
.t am en ,Albeu
t u s condu&o rem ige irru en t es , pafli m fi u&u s fupera t ,
In t er au dacu los b ellat ores Bojaria infd ios pr1m i'
€rant «
S t au€a i quos coa <îi à t ermille ped it um Equ i t um t re—q
cent o
1
8 62
l'è à
'
fgedere defeifdens, i À‘
lb *
ert 0 90mne adv.ersù s CaeÈmem
d emum 1ab aî i is .Confeedera t is
t è nùes Tufape t i£a s , au t mu llas, U t pot e qu ig fquò …pnjòìea a…
b at‘
fpes , t ran sfereban t fi u di a , & Sacra ineht a non fide,(ed
“
felicit à t è belianflum d ifi ingu cban t m agno=Priri cip ihu s
fex'
emp10'
, qù zroau t ela agendum ,z idum
‘
qu is;in F=oed è ra tm
r um î au‘
xil î ìs p òt iorem {alu t is fax …part em repon i t ,r
gu ì 1f32>
p è , parf hah j t à îveioconîfi an t ix
'
glorìà; vì l =am icimi@ddgn i»
t a t e ,‘
mdignà pàftorum perm u t a t ion e , fu a fcomm o.da ra lie=
—nò'
hunclinan t ufexi t iò. i ::Alb ert m îigìw r;qua’
cunqu ;fe.ver;
t efer; infelix, cìi t‘
n nec Rat isboflgmr , qu am j‘
am pqr{caga };
d iam p'òfî ì deb 3 t ; t u eri ;…n€cTym lim ; quam>ami£z fagt p
, 3 5
Equ i: poflet aggfeffu sfefi prudé… ìflîm è ; :q uod u l timum
…cred:d i t (pci , arm aré cop ia t um un deCù nqù e«@olleéìgr t lm
m anu ; pamscoxflì lia exfpe&are—non rogaré ; ac fig 't finèere
pòrt um com'
mi lt t endo. fiu él ihùs”
u i om nia ; ma nu lla;
y
é aet erùm n0n fefelli t Max‘
im ilianu în Albprt p'
femper ami
cif’fim um quò collim aret Alber t ì .foler,gifaì ,
prom- baud
fals è conje&ans, Albert um refii t uendze‘Ratj gbp naz , pa&is,
a liis hohef’t ìs cofi di t ion ib ù s dint iù3 non f_ò xg cqn t rariu rn ,
fa cilè ob t înu it , quod Ca far t am pertmaci t efigxbet ii t»; LIt
rum
383
rumque event us‘
do’
cu imd ed it àCaci ari Rat i sbona ac fic
rebu s com pofit is , ;nukìà aliaAlberto imp ofì ta graviori lcg e i è refin m u t uas amplexu s {a cer }, genérg ue , q u i fam
, d um paraga in Boicam t_emp efias d
’
ifiì pat a efi fingg larî’
s =
«qu e Albent i pru den t i a fa lva m ìn pq;t um e duxi t navim; t ot
Confar t i i n um ero evilefcaba t , c9 ny u lfa
Lvi t in poi t efium'
fprudemt iflimè .
caufa fu i t fup rem a Du ci s Georg ij voi un ta s ;gu a Ei ifabe ì
t ham Rup er t'o Kheni P a la t ino Gom i t i n up t am , univerfa=
;rum p a t ria d it ion u fn ha gredeminfi i t u i t , exclu …fis fum m ò
praaj u d iciò , j ufi is ft irp is B@ic2€ ha redfou s. Innot u i t i llu d
Yy yy 2 Alber
a’
&
tà lb è ft p‘
co… ?i icaè E“
Ti t t”
ei î î %>erl‘W&Fgangìîiiw hb fiwcrs
g ium jiG efi gib$Dtrci a fè a
*et i è îEp îfi 01is &
a
ifì i prc m t a
zbukafiij Precfcf’cfàm‘
fa&u in =qìì 8î
'lmm p roBaverim,
èl icè t fAlbeftÉ—a@rbfim un fl Quam imî
l i d î a t am
W p im‘
è io‘
;fion i déî i laudah du s, cùm
eg i quod dehu i ,’
fcd ii dé b’
féliM t d
u ni ‘Dòm’
inò lfidu s c i’c‘
o l,£q'
ù
'
isqii î a ha c ìfit’fér ofiìòia
'
xPrinci
Î>i tìòi i î sì cffi à £*
ifè l aî i is°
îfi 1î nù s x iiù ò plus t ibi .
3®b tinùéfàt equ iàém »AÌbÈÌ ÎIÎS d iplom’
C zeiarism ariu
qu idqu am in damnum“
in j ù rìà‘rh qùe Aliféî t iî
'
ejù'
sque fi
l ioì‘urn foret fi at ù t ùm Nec Tét ì& N ovoD iplbm a t e in
'
Au gu i’canà Cu ria pronunt î at uih à Màxi1fi ili a'
no R’
omano
n aî ibùs j am not a t um ; hic t amen repet ci e“
nec ingi a t u‘
m'
;
nce inu t ilé eri t ; cùm eìi eo cléi iùs -
elu c€af , qù aî n ja&u*
rari i
'
Videbatu i"‘
fund i am pat ria belluh‘f, a lt ernah t è Îà à
W ein‘
Fort unà cont inuatmn pra m a t u i a mort e fo;>ien=
d iam , cù rn recrudui t a criùs , à Phil ipp’
d Sep t emvim Ru
per t i pat rie , novis an im is m aj oribu s fufcept um viri
bus‘
; donec t andem fes u t rimqu e part ibu s paxau tho
rit a t e Ga iaris ,'
î in t er u triusque S t irp isBoica Princip es coa
lu is , non alio fru ét u , quam u t e’
x fegm ent is,ùxì iu s po t en
t ia plureè d it el’
ceren t . Longum foret leves figilla t im pu
gri as , cap t a s«
recep t asqù e urbes , illa t am vim , au t rep….
fam , levia ad rem m eam;momm t a , 0p’
egcgiiù s rccenfere.
Hac proin pace - novus : ’in Norico cre&us Pala t ih a t u s
Rapet t i pup illis ceilì t , cum eoNeoburgum cum Arce ,
Pra fe&u i a ,adje&is n erh <n
*
ibu s , Hòchii adium Lan im
ga Grindelfirfga Monhe1m 1um Hilp b lt fieiniU‘
m ,”
Hai ;
decca , Weida. FofaBurghè im i t1m , au la Richard i , Laba «
fa , Allersberga Floil”
um Vohe‘
ndroll h ni , Endorfi‘
um
Koret rbru rina Heinspwga Grà lfpach ium , Burgft a in i
um;a t qu e ha cexpoffefî î onibu s Georg i i, Qubu s addi t a
ex polleflî on ibù s Albert i. Su lz bachum Leh’
gf'
clda , Re=
giri 0 it àufiî u rri , Velbu rgum Veldb rlî u in Ca lm iìn z a
Schwa igm dorfiu rn Schfn idm‘
ù li u in ,Hom bau ru rn Vali
Z z z z 2 qu an
…sî o
arenfis, Ju s venandi , t ot a l]u risdi&io Marcb°
ionat î i s.
Burg'
è vrt :n i î s i nt er Dànu b ium ì ycum , …Wert acum am :
n es.- j uris d icî t i
‘
o in ]ud a os Ra t isbonenfe s , &‘
qu a qu e
’
G eorgi0 p ignori dat a. Venat io pri nci palis
j u t is'
cî iélrio, Kiz b ichcla C ivit as,
annea i t io, P ra
fe&u ra Manfeénfis u n‘
a cum Ca nob io. A rxWid en eclri 3
t u rn }u risd icî i î’
one.fP et folvenda c ent am fiorenoru rn rn ih
l ia , p‘
r iù s p rom iffa in fub i ìd ium b el li Tu rcici r em it t en
d a al ia q u‘
at uord ecim m rllia , à Maxim i liano deb i t a & C.
M irat e n u nc Goloilum * è ru d eribu s ex u ngu e Leonem ,f
'
fed m irari “d efine t um fu iffe a m u los vel i nvidos
Boica p ot en t ia cum , qu od Juperei t vix c aret invi
rd ià.'
Nim ia cit d ifp ari t as ed i&um int er , p r ius—c i t a t um
edi&i cxfeCu t ion em n im ia efi 3a&u ra qu am ,Albcr
t u s efi: pafiu s cu3u s t am en -fap ien t ia t r ibu en dum n e
n avim fu arn om n ino vacu am h ab eret .; ,prim am i l le ,
.pot ior em ('
fal t em i t a n om in avére li t is Arb i t r i in
C om i t i is Confi an t ienfib u s mè poiî eflìon ibu s Ducis Cc=
D rg i i ob t inu i t . Cùm t am en in p oficrri s fuis t an ti p a »
n irere dehinc nollet , con t ra rio h oc ven t o p robe'
»t 1fus
a nt Reges ni lpot iùs haben t , quam113 fru i diu t ifl’
î ri t è ;to
t ies in t er ipias»deliciasî n a lt i , quot ies ; vd inm t i cogi t an t ,
i is d em um car'
é‘
fqdum . Efit 1ideni pret iofa£ggum efivit a:
fnt'
1ifiì: t =vli t a int erî îriforb omm . a rum nasexa&a. Qri;fip viv .
go
Vit , qLi ot rdre i has.horrem u s ,
rfi or t e'
tfi‘
in vot is‘ ìlî ab et .
'
.Él op t imefla t u it , g$alo
pl an ì i a rn hanc,
elegi t , Rex u nu s
qu 1 null umè Regibus hab u‘
i t amulùm. En imver0ì ehe
ru nt ill i‘
òm ni a‘
lb‘
ona pari t er cumr
ea", i t a , u fiì pfiu s Dei j u
(3) lfw wfw ; (4) 32,
decoram \eam qu e, t um in fe , t um in aliis odifie. Neu ri.Îj
' ì t
q u am inficias i verim“
n em 1nem fe re , qu i non'
0p t aret ,
fcien'
t iam fine labore p art am ;'
cum
fì î t
t emp t um vel‘
0d1um . Verum Ì311 labor1bu s emma ‘
v‘
en‘
d um donum , qu od accepi t Sa lomon à Deo n u ll1
adS ccp t ra na t um , u t h’
ài 1t: [i bi comp aret ,‘
fine =cu j u s}ora.
Eh‘
1o i r'
mfàé, &“rfiu
‘
tùm Re,gia d ignit a t is l dolum e ri t . Î<S ci
en t ia fl—abor in t ria d ivi dit u r_ z in puero labor d ifciphna , in
t um in"a ia t a t
'
e fcient iam colan t ij m axim e,-
qu 1 ad cla
vum fed en t qu orum t u rp i in ici t iàn avis Reipu blica pe
ri t vel Syrt ibu s ab i”
orp t a , vel r up ibu 5»
a llifa . Redeoa d5 a
lomonem . P iet as p at ris.Davidis filio Salom on i Deum
cu lt u Dei prob è a m u la'
t a s efi . P a t er monu erat In i t i
C cccc ZM;
fus"é[ì in Q69:Ma Zeealam a nimam non inW refm1
Z‘
IA‘
. C ùm ergo n em inem d i liga t (7) É cu s n ifi eum, qu i
V€ i‘
0
longava vit a cert ifiim a m edi a n a Regnp rum firmii i im
t oS* Opulen t os, tu m pr'
ogloria d ign i t at is, t um in fi1bfid iu rri
variorum pacis , b elliquc even t uum . Ta rda enim Vel
‘
d iiràn im i s opum e'
ft com pa ra t i'
o qu a in u lt im a fi t‘
n ecef.ì
fifìxt e , n egle&a a Reg ib u s , dum vires‘ fib i ,
‘
fu‘
bd i t is’
adduc“ade1°an t z Regìb ù s n‘
em‘
pe per decor am non ford ii
É"
daini —Î)arî i rrio‘
n iam ; i ubdi t is fi non exhau riun t u r t empo
zre pacis;aul&is—Temp er exa&ionibù s è quibu s impa res de
Pfd m, n o. (6) S ap . (7 ) Sap . 7 . (8) E t f/t],(9) Roman a X.
-38Σ
«accepit. - 50pt andum fforet , u tmm nes Reges, &…Prirrcig
pes‘
in hunc , ,pjet a t is, lapidem '
,ofieri derent , obft rep e
‘
n—
L
d evincir en t Solu s i lle _n u nquam a xhau it u s , folu s . i lle
qu am ingra t u s efi . Qi 0_
d un i ex m in im is fa&um ,
Deo fa&um Felix prod1gali t as , qua t a lem m eru i t ha
bere *deb i t orem . Om nes n a t u ra i nfi in&u abu ndan t 1am
pot iu s, qu am pen u riam@eXpet imu s . qu idqu idaau t em
_
vc:n ‘
p f .4
hem en t‘
er expet i t u r , id quaeri t u r d iligen t iflim è . quod d i:
Î1gen t er qu a ri t u r labor ioseob t ine t u r. A lia c i’cpiet a t is
p iorumra t io. Non alaborios è q u a run tu r e a bona, qu a
Regempra_cipu è , t um e t iam omn em hominem bea t um
r e ? ,
in t erri s efi ìciu ri t ex ama no p iet a t is ii u diò cu lt u pro
b idò noii ,i
n ifi vefihibu s'
fca t ent em l acu
n ani hau ries , qu i deirì Inon corporis vifcér'
affed int ir'
n a’
m
animi m'
è du llam arrodun t eò'
"
ufqu e , u t"
‘
in'
vermes t an
dem defi t a ra fitî
‘
ha c corporis"
compago'
Divina’Brovi
den t ia Reges ad fub limem locri‘tn , nùlla 1nîip î î s m erit a
anim‘
advert en s , ext u li t .'
Caveà1i t , ne eadem plu ribfi$
pra
3 3 3
«efi in Sole . ,P efi îm è confu lu‘
n t R egi , qu i fe invxcem vel
u n ice t efp iciunt , vel fufpefi an t , .a u t d efp ic:iu n t akos, t um
«ex .—d ifiì den t ia pxaefenfis fortuna: , vel fu tmcae anxii. Rara
unio i n t er aemu los ;n u lla aem u lat io in t er Afi ra . Sol unus
idem om n ibu s efi ,(omnibu s fe '
commu nica t pleno orb e,
n eC_ fcom rn uni ca
'
fido m inui t ur. , nec defici t . Omn es d e.
penden t à Sole , à mu ll is Sol. q u ale m onfirum è fiRex
dep endens à fubdi t o, & fgbdi t u s independen s àRega Se
l is vices agun t P lanct ae; n ec omn ia n egot ia folu sRex, fed
ù t S ol P lanet as , i t a fnos. Rex t egi t , non regi t u r.—P rim a
efi p iet as qu aehanc au thori t at em conci lia t Regibu st. l l
l iu s en im Princip i s m agn i t u do _fiab ilis , fun da t équ e efi
quem om nes t am Îup t a fe effe , quam pro ,ie foiun t , cu ju s
a u rem excu l3at e pro falu t e fing q 10rum a t qu e u n iverforu trl
eXpen un t u r."Quo proceden t e non , t anqu am
»m alum
aliqu dd , au t noxium an imal e-cub i li profi lu eri t , difi“
ugq
unt , fed'
t anquam a d clarum beneficum fydu s cer t a
t im‘
advolan t ,f
0b j icere fe pro i llo m ucronibus infidian t i;
um para t ifl imi , iubfiernere C01‘p0t 3 fua i l per firagem
i lli hum anam i t er ad ialu t em fi ernendum fit . Magna haec
efi au thori t as Regum m agnum ex au thori t a t e Reg ibus
3 9 5)
.
’Unde m on i t um i llu d ’Ba i î li i Impera t or is'
ad Leonem fi li
u m : ficu t caet eris praela t u s , u t om n ibu s im pera res , i t a
con t ende , u t vir t u t e qu oqu e ceet eri s an te cellas; vir t u s en im
pr incip a t u p raefi an t ior efi , Si a u t em dign i t a t e reliqu is
pr aefias om n ibu s , vir t u t e veroab a lris p raecelleris , Im pe
r a t or qu id em es , fed i n co quod m inon s excellen t iae efi
in co au t em , quod pra clari u 5 efi , Im pera t or non es;im o
fu b a l t eriu s im perio es . Vah oracu lum quod t inm a t in
a u ribu s R egum ac P rincip um , cum'
e Iom no Iurgu n t ,
cùm fom n rim repet u n t . Qi an t a foret t ranqu illi t a s dor
m ien t ium Dixi prius Solem effe R eges a c Pri ncipes.
‘*Apofi olu s eos fie llas nom
in a t . Volu it «i lle fub ho c vela .
m inem onerec es, u t in Firm amm t oR egnor um fu orum ,
—
u t i fi ellae , m icaren t .fem p er , n unqu am p a t erent u r EC;
qp fin. Ad fi ella s n em pe n imi s à t erra re mot as um bra
n equ i t pert ingere . C lavum qu i t ene t imp eri i vi t ae i lle
h onefia t e ali is prael u cea t n ec u llà et iam m acu là pub lici
fcanda li gloriae fu se deliqu ium pa t ìa t u r. Haec efi p iet a t is
r egu la , haec m erces, u t numqu am fo lus m alu s , n ec p ins
efTe poii î t , qu in t ot um applauda t Regnum p io Regi , m a
I um horrean t omnes. q u e adeop iet as ad om nia u t i
lis
9—2
t ìmu rn u fque fp iri t um ,'
ofor vi t iorum omn ium , mt oìe .
rans improb i t a t is alienee in p i ifi ìmoa gonetex glorio
'
fo
vul nere‘
i‘
au ciu s hanc ,*
qu am i n arm is fcmper‘
habu i t , t eiì
(eram ,
’
fib i à «con‘
fcien t ix a rb i t ro ideri t idem r evocari volu i t :
P iet as Tillio'
fep t u agin t at t rium"
annorum m ili t i t ot , t an t a’
s
»
q u eivi&0ria9 dedi t qu ibu s ille hod iedum in t erc larii i imos
belli P iet as efi , qu ae et iam o lim t ot
Imperat oribu'
s ,—t ot Reg ibu sd ehofi ibu s t r ium
C orifian t ino =in *d ecret oria cum hofi ib u s pugna Crux pro
flabaro ,’
proi arm is îfu i t ; i uppe
‘
ti as è caelo piet as a dduxi t ,
tm ili t em qu i vinci n equ iba t , ipfos ca leifies$ pirit u s. Fla
a i t_ N aiz a'
riu s, verendum inefcio q u id umbone
%oru’
fci & caeléfi ir1m —arrmorum lux =t err ib ili à—ardeb a t . Ta
l es e n im veneran t it u i crederent u r. Haec —ipforum fer
mocinat ro , h oc in t er au d ient eS fereban t"
: Confi an t ino
im u s
'
au i i ilio. Habent profe&ò &«d ivin a j afi ant iam
—caelefi i3 guoqu e t ang i t am b i t io. IlliC aelò dd apfi ; i lli d ivi
n it u s*
m'
ifi i gloriaban t ur , qu òd t ib im ili t aba n t . S. Am
broi i i p i et as fi ravi t G0 thorum m illin »ducen t a , in*
cafir is
Honorii n u llovu lnere accep t o ,nu llo amriiom ili t e . Theo
dofiu s
39 3‘
u s rem u nerandu s fit . Wilhe lm u s int e—rea ipia s hunc ad
m in ifira t orem eg i t . Revideba t i lle ex innat a p iet a t e ca t a
logum fact ot um Lypfanorum , quorum —t hefau ru s in P a
la t io (u o afiervaba t ur inaefiim ab il is éfique hod iedum pre.
t iofifi im um Boica p iet at ism onumm t um . In t er .hc i .
vi Bennon is Lypfana a b Albert o vi nd iea t a , per qu ad
riennrum …in P alario (u o ret en ta, Wi lhelm u s in m axim am
Diva: Virg in is aedem cum t rium pho im por t avi t indignum
na t u s privari d iu t iùs p ub lico ;cu l t u , c u i t u t elam Met ropo
l is fu ae comm i t t i volu i t , t an t ò civium , & iub di t orum Io
Lnt io u t p ierum qu e d ies ip fiu s ferirsfacero€togin t a , & p lu .
t ium P araeciarum afil uxu celebraret u r comm u ne afylum ,
cer t um , qu ot i escu t rque m agn a vel b elli , vel pefi is ca
lam i t as u rb i im m inerc videt ur… z lpfa a_eris i n t em p eries vel
fic«ci t a t is , vel p luviarum hoc*
a‘
d Deum 0 ra tore, ]u nél rs
Magifira t u um civiùm qu e _precrbu s corr ig i‘
rur. P iet as
Wi lhelm i in iacri s hi sLypfan is - t ot i Monach io ofiì cinam
m edicam en t ar iam ap eru i t , erlqu a hu cufqu e innum eri pe
n è , defpera t a 1am pen i t u s fa lu t e , obfiu pefcen t e ip sfi vir
t u rem n a t u ra, va let ud inem (u am‘
a ccepére. At qu e , u r ta
lub rior &'
facilior efie t ad haec i d era Lypfana ad it u s, cl au
‘
repu llu leehxc lv î ydra
’
, t um'
pefi im a , cù r’
fi per pk1t a t en afi
cit a rm on ti—re ru m capi t a ne grafiet u r in «u rb em qu ae
u nam pr iùs infeci t l ue s don… m .
prolaa t io ; hac u t ar , an t equ ami n aug ufi-am Divi Miohaa .
l isBafilicam , à‘li’rlirelm o fundi t u s ere&am regiadot a t am
mun ificent ià ingred i ar cu j usArch it e&um eg i t fola p ie t as.
Phryne De lphis Venerem a u re am d icavi t eam viden s
Diogene s , adict ipfi t elogir1m E rae w mm in t em
pemmz'
a . Argu ebat Diogenes Gramos , (apramodum
cos Iib idin i effe dediros , quod fcor t u rh' è t u rp i q t 1aefiu t an
t um au ri collegii’
iet . AeeedarChrifi ianus Diogen es , fi rmi
&u rarri Tem pl iDivi Mich’
aeli s inmea rur , infp icia t Ma3e
fia t em , imm enfas exam inet d ivi t ia s , S anct or um Lypi'
anét
veneret u r int e&a gemm i'
s a urò°
; fi rat’
a obfiu pefi a tl
argentoAl t aria Regiai pompa infim éta s , au rò illu ia s‘
m iret u r Sacerdot um vefi’
es a u diat elegan t ifi im am laud es
Deo pfal lent ium m u fi cîanî ; a rd‘
é'
n t e‘
si ubi qu e numeret fa :
ces qu :ee t i am noéhn no t empore diem indican'
t armenam :
40 1
adieribet fan&um elogium Ex p iet a t e Funda z‘
a
7’
Ì S .
P iet as ad omnia u t i lis Wi lhelm o fi ru&u ree fu nda
m en t a p òfu i t ,rem ovi t om nem im ped im en t i ob icem .
En im Vero n ec u llu s fu i t , nec m ed iocris lapis ofi‘
enfion is
in qu em ofi°
end it a rchi t e&rix W i lhelm inae m u n ificen t iae
p iet as ,‘
facra in Deum m agn ificen t ia. Obfi aba t m a t er ,
q u od rarum in pia ,obfi ab an t Proceres , quod non m ire
ris obfiab an t p lebes , u nde in d igneris om nes ex t im ore,
vel, qu od veriu s efi , u fu rp a t ò hod iedum m agn is p raet ex
t ibu s praefixò t i t u lofum p t u um viribùs m ajorum . P erra
p i t om ni a obfiacu la e he1fn i piet as , cu i n ihil im pervium ,
n ihil ad eò d iffi cile era t qu in gloriofu s exfu rgeret exj pfa
im ped im en t orum m ole. Tu rris iacrae sedi appofit a fub
fedi t pot iùs , quam corru it ; ru ina t am en m alevolorum
-an im os im pet uofiùs erexi t , non dej eci t p iet a t em V ilbel
m i. P iet as ad om n ia u t ilis è ruderibust u rri s m a j efia t em
—auxi t Bafilicae W i lhelmo arcum t rium phalem fi a t u i tMo
n achi;, i t a , u t , fi Wi lhelm um non agnofceres in t emp lo
ipfum colere deb eres in choro. Tribu nal vet eres d ixè re ,
ipq afien t ior cum Angelu s hod iedum ex a re fufu s
I i i i i [ub
40 2
c in eres vigilias. M agnu m efi , ob lu&ari ven t is , pela;
go m àgnrîm ,fu
‘
fi iri ere non°
m on it ’a ,l ed increpa t iones
«ma t ris m agn um , t olerare ì’rocerum 3nd icium qu i vc
l u t m inorum gen t ium Di]infurgun t in*
j ovem , a u fi u fu t
pa t’à t em ere a u t hor i t a t e , au t fi
‘
1isp leb is fci t is fub1icereP rin
c ip em aut eidem p er fpeciern t u endorhm juriut n leges
dare , i t a , U t i lli nec iervian t , qu a fubd i t orum ligan t u r le,
ge , n ec i llis Princeps imp ere‘
t j u re , quo- P et ru
p i t om ne obfiacu lum p iet as W i lhelm i , iu à folumm odo
v irt u t e , fa t ìs qu idem efiì cax , n u lliu s-egen S fi ipen dri
au t merced is condufi i t iae. Nem pe , u t i vir t u s exfi pot ens
è fi ,i t a hypocri i ì s exfe fiaccid a,
m u lto l aborefu dan s , p a =
rù in p”
ra fi a t , m u l t ùrri obefi , proficu a n ec fib i , n ec a l i is ,
omnibus con t emp t a in vivls t aci t e, in fine aper te. Si i:
Wilh‘
elm us fuam pi et a t em fid ifi îmorum Virorum corr
filia fecu t u s obfirepen t es .vel iprevi t , vel eom pefcu i t .
E'
ar’
i dem‘
confian t iam pau corum , fed prob ifi ì rnorum Vi
ro'
rum cohfii iis t enu it j am priusWi lli'
élriì u s IV, avu s V ii
.helm i dequ o hìcferm'
ò Ne pefiifera haereì ispa t r iari1
inficeret , in vic ino aerenim i’
umqu ant um d rfinTa , qu at u‘
è r
ei
404
h e lm i cum'
Reipubi icae fru&um apport an t , u t ub iqu e
p iet a t is , fcien t iarum a lu m nos fu t u ros quondam m ag
n os vel Praefu ies , vel M ag ifi ra t u s W i lhelm i m un ificm t ia
excola t . A t qu e in hoc m axim ea m u laba t u r \Y’11he lm u s
p a t en t em inum Albert um qu em Men z elius fon t em au ri
ap peli avi t , in om nes mob i liam fiu dioru rn campos exum
d an t em , rig an t ém qu e , qu idqu id fu i t u fqu am eru di t ion is,
eru d i t orum . Sp era t e Mufae an im ò a lacres , n ecdum
vena exaru i t . Nunc ex fact a hac p iet a t is pa laefira V ilbel
m um com it em ur in ,aliam .
“
i‘
P ie t as ad om n ia u t ilis W ilhelmo loricam ind u it
ipfe cihcium . Qi aa haec d ifp ari t a s a rm orum in bellige
ran t e ? p ugn a t in cafi ri s , p en è Erem icolai n clau firis. Vin
ci t hofiem hofi ibus n ec vifis , n ecvifu s. D efine m irari ,
ò Princep s , Moyfem exhibeo qu i t enfis ad Deum bra
oh iis vifi òriam exorar, j oines duos , qu i vi&oriam hofi i
bu s ext orqu en t . P iet as in arm is efi de viéi oria qu is d u
b i t et ? Wi lhelm u s ora t Ferdinand a s fra t er in Gebhard um
Trfichfefi’
î um Apofi a t am Maxim ilianu s Wi lhelm i filiu sin Eridericum rebellem (fic fafi i Anna lium loqu u n t u r
arm a m oven t , vincit u t erqu e , d ub ia(an è vi&oriae p a lm fì,
an
40 ?
an‘h a c p iet a t iWi lhelm i deberet u t m agis an vir tu t i bel
l ica: Ferd inandi , &Maxim ilian i . Li t em d ir im u n t am bo,
n l t ro fa ll i, plu s p recibu s , p iet at e effe&um Wilh elm i
qu am p ugnan t ium Viribu s . P a t u i t hoc lu cu len t iù s d isj e
&î s infi drî s Ernefio , Ferd in ando firu él î s. Gebhardu s
ab ipfis m a iorum A-u t horrbu s defert u s, d eficien t rb u s in dies
m agis , m agi squ e rebu s fu is cum i n arm is p arum fibi
fuperefie p raefidi i videret , ad m alas art es converq efi . S'
r
ca rio s conduxit ot t o, qu i Ernefium u nacum Ferd in ando
e m ed io t olleren t . At rox facinu s ! fed , qu i aDeo Apo
fi a t a ,int er hom ines nu llo erubefci t crim ine. Oraba t W il
helm u s dom i (ux p ro falu t e frat rum in cafi ris perd idi t
ficarios , rupi t qu e infidias.—Ut erqu e Num in is Wi lhelm i
p ie t a t e exora t u s p rep i t iam m anum t u t elém qu e a rper
tu s id eva i i t d ifcrim in is , u n iu s è percu fforibu s denuncia
t ione u lt ronea, qu i fi im u lan t e confcien t ia facin u s a t rox
a t qu e infam e det efiat u s , p a t t a cogi t at i fceleri s imp u n i t a
t e , m edi t a t as , j aimqu e d ifpofit a s infid ias , focios edidi t ,
q uorum al iqu i comprehenfi p arricidi j confiliu'
m cap i t e
luerunt . Acced it aliud ,Ferd inando Wi lhelm i p rec ibu s
ob t en t um beneficium i t a , u t con t inu as pro fra t ribu s ex=
Kk kkk cubias
405
‘
cub ias agerevideret ur. Glob u s è balifia in adveriuni Fe'
t
d inand i pe&u 3 delat u s , qu i fa t alis eli e debu era t , innoxius
fu i t,am ifi ì s
’
m om en t ò'
viribu s vim d ivi n i t u s ret ufam 0
fi endi t ,‘
relifi is in‘
vefie vefiigiis longo t ra&u d ifi ufis. Ecce
denuo\Wi lhelm i p iet as fra t ri pro lorica ,'
u t i t ot i’
Chrifi ia
n ae Reipublicaeq ù afi‘
m a'
xiinu‘
m praefid iu‘
m fu i t .
‘
Magnum fan è ei< p iet a t e \\Vi lhelm i Cli rifi ianee rei
fubfidium —folici t aha t i pfe fum'
m u sP on t ifex. In t er prim‘
os
era t e helm u s, isqu e'
z élofifi im u s qu i Au gufia: in'
Con
ven t u Imperial i Rel igion is’
caufam ageba t ,’
cùm de ed i&0
‘
Gebhardi de Religion is au tonom ia“
age“
ret u r , p lu rim ùm
qu efi u s , al iorum °
cona“
t u s ,“
ad q uos'
no'
n m inus ea res
pert ineba t , defu ilie lui s. Rela t a haec Summo Pon t ifici
Gregorio à fuo in di&is Au”
grifian is‘
C orh i t i i 5 Le'
ga t o Ma
d ru t io t an tum‘
va lu è r è , u t p e‘
ricli t 3n t i ex u n iu s Ecclefia
fi ici Sep t emviri’
t urpi“
ab Ec‘
clefia defefi ione Rel igion i ia
t is confu l t u it r”
t t aret’
fi illia s ‘
cu ram Wi lhe‘
ln‘
ai p ie t as ul'
t è riùs fufcipereVolu e‘
ri t . ]uva t apponere li t t eras qu ibu s
eam re‘
qu ifivi t‘
: Dilefi e Fi li , Nob ilis Vir , fa lu t em
Apofiolicah a È eh edi&ionefri .
Incredib ili t er leè t at i fumu s *t t ìà gloi 1à,
'
cuiu s qu idem apud
110 5
403
pru den t ia t uà ampl efiaris t u aî qu e m eri t a hoc et iam .
cum u lo augeas , n equ e ant ea defifi as qu am res Op t a t um
exi t um habent , Ecclefiae fcilic et i lli [a iu t are—m vicin is fe
eu rum , a c t ranqu illum , bon is om n ibu s la t um . Da t um
Rom ae apud S .P e t rum fub a nnu lo …P iica t oris d ie p rim a ]a
n u arij M .D. LXXXIIL Pon t ifica t ù s nofir i annò .primò .
Majorem p iet a t isW i lhelm—a i p rxconem , t efiém qu e,
qu em ego Va t em e t iam Op t im um d ixerim , n em o re qu i
ret ; u t i en im i pcm om nem S amm i Pon t ificis op ta t u s
com plevi t even t u s i t a hodiedum ex \Wilhe lm i p iet a t e ,
fangu ine , Ecclefix Colon ieni i s glori a conferva t ur , t am
tom a;ore t ot iu sR eligion is em olum en t ò -
qu òm inor t um
(pcs afih lgeb a t , i lli a s in colum it a t em fine m aximo det ri
m en t o p olle rct in eri . Et va t es fu i t Gregoriu s eadem
p i et a t e , qu a W i lhelm u s Bavariam ,rexi t Ernefi u s Archi
Ep ifcopa t um Colon ien iem . Nec drfcon ti nu a t à at em po
t e Ernefi i ferie ne c in t errup t è fed ha redi t aria p ie t a t e ei
dem hodmp rx efi C lem ens Aug ufi u s i is u b iqu e relu cens
vir t u t ib u s , qu as Rom a non fa t is a dm ira ri pot u i t t ot i lli
fub je&aeP rovinc iae non farls am are.. P rè fib i invicem invi
den t fola t ium , quo gau det qu aehb et ex illins p raefen t iat ,
409
Nempe ex t am augufia progenie fuceedit femper aug ufia
p iet as. P rocu ravi t p ie t a s Ernefio , Wi lhelm i fra t r i Sep
t emviralem d igni t a t em , Eadem nec m inù s hb eral i s fu i t
erga filium Maxim i lianum .
Sa t is commune , u i i t a t um efi d i&um i llu d : ma
led ifi um Verbum : Renu ricio, Wrihelmo amaenifi im a
fu i t t eflera , cum ad qu iet iòrem anhelaret vi t am , laii u'
s
pom pa mu ndana in pompa cu rarum . il leDeod i ri,
mu ltùm que con iu lt o ,approb
‘
ante Caefare, gubernat ion i
plen irnod è renunciat , Maxim ilianum ex a ile pra fici t
u t riqu e Bavaria farò ex'
emp iò in quon efi iaS , an m ireris
pot iùs rerum hum anarum conremprum a n fingu lar is
p iet at is inDeum , pa t ernae in filium virt u t em . Magno
Îola t io era t Wi lhd mo , quod haberet li lium cu i Princip a
t ùs hab enas t u t ò comm it t eret , longet amenm ajori , quòd
liberum à cu ri s campum na&u s p iet at em un ice coleret .
S t up endum videt u r , quod (equ i t um Annos vigi n t i no
vem \e helmu 3 , major rebu s mort alibu s in caelefi ium
con t em pla t ione , ac in cont inuo p iet a t is , vir t u t ùmq‘
u e
exercìt io t ran segit , eò confpe&ior orbi quo fe a lt ius d e
prefi i t , Et licè t pot ent iam d'
epofueri t , m iré t am en po
L i l l i
412
'
Au lis Principum fuam habere— î t at ìonem ; eo gradù nq ;
b i l iorem qu o aliàs fafiu s pomp(a Pr incipum d ifi‘
e
rum:àmod eflia aedifid orum Mon afi icoru rn q uae t am en
hod ie parum d ifcrim inan t u r) quoP ala t ia d ifian t à m a
pal iis. Ab exem ple \Y/i lhelmi , t ot iu s Pgog
pag inis crede , fi non vides.
414‘
Tum l dolu 1n . Fù iì illa fort is fat1qgu e p.ot elloas g l am fc
l ices a doì‘an t , exÉcfan tu x‘
m ifefi , a î t i’
ùs infi>i <:ient ibu s u na
d ifp on ens ofn ni a p efdu cit‘
a dg
finem % i”
prbpd r t iona t um ,
cooperp t ione iliberà , ……q Goafià . Ta lis m ot us
i lle prim i i nob ilis , qu i“
fine"
ìnverî ìon e m otus na t uralis
caelos , fidera circum agi t (navi d u&u , coinciden t e fin
gu lorum m ot u ad m ot um pi ineipa lem , fî ne t u rbat î 011e
ord in is , fine, quod qua libet vim p a t i an t u t‘
. Talis efi in
om n i a r t i s {use apPr1m e pen to a r t ifice Tcien t iaa eHe&u s
numqu am in t en t ion i fu se con t rari a s. P i&or colores fuos
m ifce t, pen icillò non t em erè , fed exlege a r t is du&ò;dùm
que m embi orum feor i ìrn deÈitàm ferva t proport ionem
tot iu s corporis form am’
, qùàm p i ngerefm ed i t at u r , pro
du cit p erfé&am .
“
Arcli it eél u s; qu i ad regu las firuél u rafl1
foam €01hpon i t , fecuru s ell perficiendi an ificii , quod A‘
r
Ch irc&o laudem , incolis am eei1i t at em—
asque, ac commo
d it a t em ,ipfi il ru&
'
u rae fi ab ili t a t em prOéù l°
a t Non t:ad è fi“1î
è li 111 co'
nfi liis hominum cert i t u d0 , q'
u ibus nun‘
quam p'
rag.
fixu s even t u s cer t u s inl a ll1ln lis ex pm1c1piò humana
p'
ru den t iaefi at u i pot el‘
t . Afiî g i t n em pe Divina Provider} .
na
419
qu e n egot iorum ,pru den t er g iibeihat Regis , ac Regn i
:n on gloriam efl'
e t an tum . fed fioren t is Re ip ublicae cer
î um augu rium .
Not um efi , ope’
:rat ioneàr
an imi phyi icè m alas, vel
bon as effe ex d ifpofi t ione org anorum ex qu a li t a t c t em
p eram en t i vel excon t ra&o habi t u . In fim ili cardinever
fa t u r fel ici t a5, ca lam i t as
, glor ia , dedecu s Reg is , ac
P rincip is. S ingu la dep enden t à p rob it a t e , vel à laefa iat egri t a t e , à pru den t ia , vel ab ignoran t ia Minifiri q u i Re
cep sm alus, Confiliariî s u t endo p at endo) bon î s. Qq à
fi n t iw qfeze t vi t ae Q;ò qu is Pot en t i…
eft in Repub lica, cò plu s damn i afi°
er t im ì3robi t as.‘
Ingenè
fan è bonu ìn el’c , Min iflrum habere bon um, probum , vee
rum ,
‘
fidelem i ngens ex adverfomalum efi , p robi t a
t em requ 1n 1n M1n iflr0 cum fib i cx t eris m a lu s fi t .
Ha€t enu s fan‘
e neque le‘
gim u s , nec vid im us Medicorum.
N n n n n 2 p enu
439
perg.;ria vp}Reg€rp .
'
VC— l Regnum1 1pfi113
*
p<113115£3"at lapi
?fiPÎEÎFEP?gi 9 i ìà Q9fi filianorum W S ?î ìncep s p enes fe
h abea t , fecre t ò —confula'
t , i nnumeros Reges , Reg i—ra
p lurima,vidimu s defolarl
'i , €Qffi t ere , eagert i . —Med icî
z arpar z'
è w d ij'
è ep î an î em. Deiid‘onum fu lcrum Reg
n i , Regis ad j u t oriu tn fingu lare beneficium fubdi toru ‘m
efi Min il‘
t er bonu s i lli à Deo ‘
veniù'
n t m agna con1î lia in
“
ancipi t i rerum [t a t u ea: vires , qu ibus [t ara t a in confilii s,
pofiea in exfecu t ione felicit a perficiu nh n‘ hoii î um t u rba
11111111111, ne et iam , cum po î î ìnt , refi ll ere au dean t ìnrpe
r at aey i&oriae… in rebu sù pen è d; fpera t isaz m en t i s deniqu evi»
t 1ose .gloriat ur; fed eX . i is,folat i t urngrt idgnt eh ìn t rill ior
‘
es
ltro comi tat u_r 1pfa neceii 1tas, ancip j î i hucufgueop inio=
42 3
i i m in im e negligendi , quos fingu laris pru den t ia , in t egra
fides proba t a ver i t as longa rerum experien t ia com
m enda t,à m ent is m ir è com p enfa tfi Na t al ium for t e,
,Ex
qu ibu s fat ìs p alam elu cet , (umm opere effe cavendum ,
n e Princeps in hoc honorum fa li ig1um eos eveha t quos
d ein ipfe Princeps fine fuo ,a u t Reipub licee p er icu lo inde
d et ru dere vix pofi î t ; cum fem per cer t a vel prim a levi t a
t i s , vel iene n im i s poen i t en t iae no t a rem anea t u t i pa ri t er
p robrofum eil, Mi nifirum e t iam m ed iocri s fort unae poll:
colla t os pr imofavores , odiopolixem ùm profeq u i. C u
j u s m ali m edela prxcipu a e ll fi Princeps ex fupremo (uo
arb i t r io ipfe M in ifi er ex (u a pru den t ia id fumm 0pere
cau t um veli t , ne fubdi t i conquer i poflî n t , penes u num
t an t um Im perij p rxm ia , p enes rel iquos folam fervi t ii ne
ceiî î t a t ern cHe inde en im plerum qu e even i t , U t t a lem
M 1n i ii rum pot en t ia in t er claros pot iùs , quam in t er bo
nos , bon i , m a liqu e , cau s is d iversis , fi u d iò pari , om nes
infensî s ocu lis an im ò aversò afp ician t , fal lo cu l t u vene
ren t u r , veroexecren t u r od io. In hu nc fc0pu lum ofi‘
end i t
p lerum qu eMm ifter in deb i t i: proveél u s in imm enfum noa
vu s hom o ; nec obferva t is in t erfi i t iis t em porum p rom o.
O oooo t u s
Î452 5
Arm a inwit aDeb ill'
ud‘
un t ; cum Princeps , q u 1 1nconfu l
t è b ellu m geri t , p'
ot en t iam à Deo l ib i colla t am con t ra
Deum u lu rpa t . Hom eru s j am p ride-m fi a t u i t , P î iflci
fè num upa ndas . Cu r p roin prim i non (in t ]u fi irige
Mm i tt r1 ? qu i eam & PrinC ip i , popu lo p rocu ran t , fa pe
et iam pra t et (en ten t iam P rincip i s , exem ploAugu fl i , qu i ,
tu:Dion a ir ,fi epemmr€m fereéa l‘
per Confi l z'
a r i u
/it os con t ra r i a /u a /en tm t zké decret afi er z'
qu a: in
b elli Du cib u s licen t ia non eli,in qu ibu s ob edie nt ia fla t u
t a (em el exiecu t ron 1s non confiliùm requ iri t u r. Con
t raria e t iam fa&a ,licet gloriola , vi&or iofa p lerumqu e
improban t u r , pun iun t u r nonnunqu am , (y od ohm ap u d
Romanos non raroufit a t um ,
Nem o eli , qu i ignorer, S t a t um Ecclel i afi iCum an
receder“
e'
t 0gam , fagfim qu e. N em inem e t iam lafet, plu
res Card ina les Regum eg ifie M1n ifh os adm in ift randa
Reipublica cu ra t ores indefeflos , pa ricos , vel n u llos‘
i i'
r re
m il i t ari Reg ib‘
u s p arem n avàlTe operam , in bello qu idem
focios,fed qu i con i i liò , non arm is p ugri afen t . Equ idenì
142 8
m in ifirat hanc ju i’rit iam b eî licam . At que u t eam pm
b è cu ret ipfe arm a ind u i t , fub i t p ericu la , a li ùmmae d iei
a c no&is vigi lî curà fufien t at .
am P r i n czj 7i è ìat . P er h anc fubd it is con
fervant j u it it ia em olum en t a vr€t is im pon u n t ju fi i t ia p ra
cep t a . [i q arm orum p rimam fan è P rin cipi vindica t-
glo
fi am , ac corpu s ii lud confl i t u ì t , c u j u 5 ip ie eli capu t , cu
j u s m em bra conficiu n t fa pe Princip es eju sdem ”fangu in is,
pierum qu e l i non femper , fupz ern i U ffici a les corona
Guberna t ores Provinciarum , a cp erfona i lluf’cres ex Na t a
l1“
b u s a que acment i s , i t a , u r firprem isb ell iDucibu s , cu
j u scu nque Na t 10n is prim a Nobi li t a t is p ra rog at iva qu a ii
vi ncu lò irrd ii î olubi li inh a rea t accep t î s a p rim a j uven t u
t e i is m ii i t ia princip ii s , u t n on n ifi Mar t ium q u id {p ira t e
do&i , in P a t rios , Avi t òsqu e t ri um phos glor'
adolefcan t . Cu ju sTan è in t er pra cep'
t a Pa llad is t oga t a n u l
lum inveni es in ci t am en t um qu in i mop lu r im i nec van è
indican t , leth a lem efi”
e Rgp ubl ica ,
— li pp i s ton ior ibu s
p rom ifcu um i"
cieh t ia ru r‘
n u i"
u rh,e î quo
îflra‘
t a cnihbet in
Parnalfum via faedis , p au cis in fumm um ap ice… a fce‘
11»
43 1
g i t ur , pl u rium vot ls d iverl i t a te Op inionum d ifira&is . In
b ello Du ci s cogni t a virt u s an im u s in pra cip i t es ca
lu s,celer , exped it u s
- obfequ iofam in m ili t e fidu ciam
p olc ie ,'non exam imare cu n&ando q u a imp era t a (u n t .
P ian i: a lt ior hum an ò con ii l iò videt u r in re m ili t ari con
cord ia .
‘
Exerci t u s p at ien t î non r ebellî an im ò m alevo
la for t u na i n ju ria s t olera t .fì vi&n s fi vìél or imho
ll ili R eg ion e fpol iî s glor ia d ive s , ub i a lios l1bert a t è
exu i t (nam n u nqu am r ecip i t in u t raqu c fort u na n a t u s
a d Du cis‘
u n i u s —obfequ i um , quod im perium a deò ab io
lu t um t oga t a P al las i gnorar
- N\
equ e m il i t ar i s p ru den t ia grad ri cedi t civili. Mag
n um i lli —ex longa rerum exp erien t ia emol um en t um, m ag
n um in exfecu t 10n e confi lium q u ia in p rom p t u qu a
fi ex il apede fump t um . Ora cu lum C a t on is e ll i n 5 8!
lo 71011?8 5 6517‘i ÉZÀS‘ qu i Iem el d el iqu i t , a t ernùm d e
l1qu i t . Profpera om nes fibì vimd ican t a dverfa u n i im
p u t an t u r. Hiric b elli Du ci t ot in t er hoil es ac p ericu la
verfan t i p erpe t ua caut io,fem p 1t ern a excu b ia . Error in
e rn endaln lis qu i emendanon em'
n on t emp i t . In a liis
Qq q qq 2 con
435
m is tot a non eil . Qum agnu s audi t , valet u t roqu e, An'
t equ am noil ra p ercurram u s fa cu la , in te rvet eres fuéreAle
xander , Pomp ej u s , Ga far , Augu fìu s , Lu cul lu s , Sylla
Rom anorum pars m agna , m agna et iam G ra cor um ab
erud i t ione p ari t er , a c ab ip ia m i li t i a pofler i ta t i ce lebr es.
Ipfa t am en Roma vid i t a lios fcien t i arum omn ium r u .
d es in arm is exper t iii î rn os .
Ab ara tro vocavi t C incinnat os Mar ios ab agg
reft i t ugurio Hoi'
t ilios à m erca t ura Tarqu in n ios Pr ifcos;
à fam u la t u Servios Tu llios. Nem pe b
h is P a ll as n overca
i ll is m a t er erat u t roque la@rat is ubere, R ara avis in t er
r is , rari nant es in gu rg i t e va llo Du cesfine lit t eri s , fine
le&ione , fine l it t era t is . (Sa far i Augu ii o , An t on ino
Traiano , Adriano nu lla d ies abii t fine le&ione, fine fcrip .
t ione . At qu eha (u nt valid ifi im i Magifi ri , exqu ibu sPrim.
cep s fa pe u na die fa pehorà u na d ifca t , qu od vix ex fa.
ft idiofa plu rim orum arm orum eXp er ient ia m axim i for
t una t ifi îm iqu e exerci t u um du :fl ores per fu dor es , vu lnera ,
fangu inem damna, a t a t e t ot à , bellòque fun t confe
cu ri. Inde nofcu n t Gen t ium m ores , ingen ia re bora
op es amimos infi i t u t um d ifcip linanrm ili t arem ,bel
R r r r r lorum
#36
i n'
felices d ub ios Regnorum increm ent a in te r it u s cau£
fas , a c qu idqu id d en iqu e c u iqu e m agn um , i110p iu a t um
fort una t um infor tu na t ùm que accider i t . S1'
ne l it t era t i3
p urp ura Regum cum vit a pon i t u r mec u lla Pupereil m e‘
m oria , u bi pol‘
uer in t . Unde fine Scrip t or ibu sfcep t ra cum
corpore in t egun t u r t erra , u t m u lt i nefc ian t fu ilie . Vicill
l im cu rà Scrip t orum erud itorum m em oria eor um vivir
a t e‘
rma , fcrip t a l ibris , in cifa m armori i pfis in laudem po
«fi eris i n exempl um .
Pra aliism ih i fit , ne àd0me il ic: is a d ext cros abeam ,
Magnu s i lleMaxim il-iamu s , qu i i”
uò ia cu loSalomon Boi
eu s a ud ii t , ancip it i g loria, a n à fcien t iarum lau re is , an àt ropha is vi&oriarum plu s fama tu leri t . Adeol i t i&ò vin
cu lò ha vir t u t es in u no cap i t e coa lu è re . ÉEt a t is fu a an
nò decimò qu art ò Ingolli ad icn i i Academ ia , ab Agna t o
ib idem in emolum ent um Reipubl ica l it t erari a i nil i t u t a
e re&òqu e t a t u iMariano nom en ded i t , ea lau de, qu a de i1'
ì
in prove&iori a t a t e con t inuòri’ru d iò
”
eru d it ionem fociavi t
m ilit ia , p iet a t em u rt iqu e."
Ib i qu adrienn iomora t u s”
,
Et hica pra cep t a , Phi lofoph ia part es P rinc ipe di gnas an
chi .
a4'
4o
m um obVen it —
, r a t io vincend i efi omnium m axima per,
qu am n ih ilferro perm i t t i t u r. Hoc a u t em fin1i t arm o
rum im agin q pot iùs m em orab ile ,
'
quam popu lorum cla
d ibùs , p art î sque ex hofte Trophaeî s. M agni mom en t i
e li , ab Eccld iafi ico provoca t i ad bellu rn , rn ajori s , à Principe ia
‘
eCu laYi et iam i nvi t o i nfert i Principi Et cle i ìa ilico
Hu ju s c aufam m ox agun t m u lt i eju sdem
t at is, i ub p raet ext u*Re ligioni s, imm u nit a t isE cclefiai t ìwe
Fua curan t es «comm oda i lli as pau ci ,=
u squ edum ab evenà
“t u fc]iciè ri s alex vi&oriam g ra t u la t i &viéi or ia e au fa8
app t ob are t ut iù s pu t arrt
*
qu àt n in rebu s d ub j i3‘
conferre
‘
oonfili um , a u t fubfidium . Li s er at d e e ommercio fa lis.
i nt errup t a fuet a fub*ve&io cla u sî s Hallingen li b ti s i a
’lin î s ,
’
unde inBoicam i”
emm iio fiumi a eflaru ra Cò p ia ,‘
fixò et iam'
pret iò ab ant iquo t empore deduceba t ur, Arcli i
—È p ifco‘
pum
W olfgangum Theodòricum cum Maxim il iano eolli l î t .
Hic an t iqu um repoiceba t j us; ille ex l ibera d om inat ione
m ol ieba t u r novum . (Luerelas Maxim ilian i aUxi t im pe»
d i t a lignat ioad»fa linas Boicas Ha laedivi t is n eceii
”
afia ;u ncle
ex Operarum i nfrequ en t ia falis augebat u r pret i um , cop ia
m i nu eba t ur. Needa m t am en de amn isa&u rn componen
da:
442“
n a. Mairim ihano ]am d iu len i—
ora conii lia , donee con ta
m aciam exu eret m ollira feroci t as , fru i i:ra t ra&an t i a u den
dum , d um moxia era t t ranqu illi t as."
À flù rg i t in jub a sLeo
Boj cu s, vir t u t i n ihil impervium ra t t i s,'
per avia, devia
m on t ium , p er in t erclufos fylvarum in ea t u s(h ic en im fit u 5
R eg ion is u b iqu e penehorridae vef‘
u t cum feris experiri
fla t u i t .°
Tard iù s t am en progreifius d um m i t iora fperat
con i ì lia , vi a rm orum o i’
t en t a t àm agis, q uam i lla t à, ab ipfo
Perillu fi ri C ol leg io Salisbu rgen i i impeni iù s roga t u r, u t c p
prefi i s fuppet ia s ferret . Adeò Maxim ilian um non pu t a
b an t hoiì cm ext ernu rn ; a deò exeè raban t u r dom eii icum »
.
R e j am p rius a d S umm um Pon t ificem Ru dolphum
C& farem dela t à,prim a caii ra pònifad u rbemTi tm an ingam ,
è S alisbu rgenfibu s Boj cae proxim am .
i'
Difpoi i t î s t orm en
'
t î s bellicî s u na d ies vid it u rb is, &'
arci è’
ob li d ionem pari
t er a c d edi t ionem pau carum horar11iii Îpd t iò’
d rfcret am .
Accep t ò d edi t ion is nu nt iò fu gà d ilabitu i*
Arch i°
Ep ifc0pu s
in t u t i ii im o pofi t u s non fa t ìs t u t u s exma la confcien t ia,
n on fois, vix [ib i fidens. Nec fa t ìs.
'
Gaz a facrà & t hefaU
ro om n i Ecclei i am fpo‘
lra t , qu am pri ìis effu i t fact a libert a t e,'
l i‘
d i t i ii ìm am fupelle&rlem vrae, fort uri aecom rt em t rab ens
443
in i'
ub i i dium fort is qualiscunqu e, five in redi t um dom ina
t ione imperioi i ore, five in fola t ium exili i, ub i exu li Opu len
l iano mu l t is precibus invi t a toS a lisbu rgum Ven ien t i u rbs
dedi t ùr, om n i in b ellum appara t u i n ii ruéi ifi im a ob fi t u rfi
ioci vix umqu am fp erand à expugna t ione. Hic, u b i Archi
Ep ifcopi fugam , fug2equ e m odum novi t afii i&aîmqu e Ec
c lefiam coi àm vid i t con t inuò exped iram equ i t um alam
infeqù i j u ii i t , qu a fugient i 5 Veii igia prem et e t , & i i fieri poiî
ie t,ret raheret praedam , fi non fug i t ivum . Infi a t eques,
praet er omnem’
fpem d iu t iù s in i t inere cum farcinis fu is
haeren t em Arch i Epifc0pum cap t ivum t enet , redu cit qu e ;
l icet afylum pr£bere d ebu iffe t opport una Au ft riae t ellu s
in qu a cap t u s efi qu am vim d ein Im perat or aegr‘
e ferens;
à Maxim iliano verò , qu id fa&um ,ed0&us, ignoran t ix m i=
l i t u rn veniam ,
‘
mu llam Maxim iliano culpam dedi t cu jus
modera t io Impera tori j am dudum not a , in eo et iam en i t u i t,
quod fump t ibùs fu is nu llò fuò commodò Ecclefiae Salis
bu rgen i i omnem t ranquilli t at em fi in qu am olim Conra
d usW i t t elfp achiu s Purpu ram t i t u lr’
rmque Legat i per un i
veriam Germaniam in t u li t pacem civibu s oppreii i s
T t t t t 2
444
folat ium redd ideri t , accep to permovam , ac lib erani’
ei e&io
n em a lio (u cceflore , Deceffore Wolfgango in honefì i ifim a
eu iiodia, qu oad vixi t , ret en tò , publice l‘
al t em non_invi
Eòdem b eneficiò Ecclefix Berch t è sgaden i i (u a redd i t a
l iber t as , fu u s i t em P ra zpofi t u s; Qu ae om nia eo finefu fiùs
périlr ingenda p u t -avi , u t ap u d dom efi icos t am d igna ferva«
'
re tur m em oria , qu ae per]i t apu d ext eros qu orum t am en
b eneficio haec a&a «funt i.
Nova fu it dein expedi t io in Au il r iacos Caefari reb d
tes. Non ea len it a t e, nec ea celeri t at e res t ransa&a , qu ali
Salisb urgenfis , Cùm hì,c unu s, i llin c .plu res peccarin t cum
P roceribu s rebelles Colon i , qu od p eiî im um , incit am en
t ò Lu theri do&rinaeferoci ores , fim u l è p rom ii lo à P rot efi an t ibu s Bohem is auxil io au da ciores. Omne à m ora
pericu lum , Maxim i lianum .eò imp u li t , u t Mansfeld iu m
Bohem orum Du&orem praevcrriret , ha u d van eom ina t u s,
fore, u t ingen iò peri t ià Duc is gens a lroqu i ferox dein
d ifciplina m i li t ar i inflru &a b ellum redderet long iu s
p er iculofiu s. Reli&ò Lau ingaeTherel afiò Ti lliò c um t ri
gin t a , am pliùs arm at orum m inibu s; accing i’
t fe in expe
'
d i t ionem Maxim i lia nu s le€lòqu e m ilit e l‘
ex Leg ione s
Boja
448
incidere, à“
qu ibu s repend i grat i a i ole t , qu a lis accept a am ili
t e in flat ion e, in t rani i t u.
-P rae ahi s lu&uofa e rat e aedesj
Ludovi ci Du cis Saxo—Lave nbu rgid , p lebeio (angu irre nu n
qu am fa t is vindicand a . Afi , ub i
rùmqu e ob j cibfis Marrim ili’
am s u b iqu e vi&or Colonos in
t ernecina clade fudi t , ab ir‘
a t om ili t e com m i li tot ribu s igne,
ferro pafiim t ant o furore p aren t a t um eil , u t paen à ca
p i t is irae’
m odum [t a t uendum duxeri t . …Int erera t nem pè
fervari Caefari Provinciam , non deva il ari. Uncle d a t um
Haslangem ,fuprem 0 caft rorum Praefe&o ipecia le m anda
t um ,nu llib i bellum infert et , n ifi laceii ì t us . Timor ab ef
fera t o m ili t e clem en t ia‘
viél oris”
effecére t andem , t ft
Maxim ilian i condi t ion ibù s, ;alùs, quam ip erareri t m i t iori
bus m ollit i Proceres , Ord ines denu o in verba Ca iari3
j uràrin t , fe'
rà n im is poen i t ent ià do&i n u llum in rebellione
praefid ium , ab ea vero cert un i—
effe exi t iutn , p reecìp u è , HH.
dem , qu am legi t imo P rincip i deben t , Deo negan t coelo,
t erris invifi . S ic procu ravi t Maxim i lianu s Provincia?
t ranqu illi t at em , P ro‘
vrnmam C zefar i, fu is (ecu ri t a tem pu bli
cam qu se in t er vicinos fine fummo u t riu squ e part is d i
45 !
Qu i pro i ibera elle&ione fi ab ant , eam Imperat owm
Fet d inari di Maxim ilian i Ru dolph i , &’
Ma th iae exemp lò
a b u ndefirm ar—i pu t aban t , u t pot e qu i
'
da t î s dem or e rever
Talrbfis accep t um habu è rc, fe ab ordin ibu s ele&os effe ; ine
d eb i tam e t iam per n a t u ram fu ccei i ionem prob ari exa&is’
q ux hac (up—er re m emorat ]
‘
oannesDubravi u s li b. r4.
Verum , cum »hune i_pfum
—Au t horem ci t aren t e t iam
31, quorum e rat pro fucee ii ion e fen t en t i a , u t rumq ue con
t roveflî aec apu t aFer dinan do, ù t o lim no du s Gord iu s ab
Alexandro , gladiod iiTolu t um efi ,
‘
edi tò Vie1m ae circa an
n um 1 6 1 8 fcri_p t ò in h aec e adem Verba Qu amvi s j us
[num hxred it ar ium ancep s €oret , Bohem i h‘
a&enu s ha.
b u iiî en t aliquod ju s libera: ele&ion is ;‘
n u‘
nc t am en pofi
q u am Regn um u n iveri um arm is i i br ceii i t , iequ e t anqu am
legit im um hxredem ex deb ito n on ex arb i t rio iuTcep it
’
fru ft ra d ifpu t a t ion€m de ju re ele€t ivo infiau rari ; cum ip
Ium Regnum fu i iur is faél um j am j u s ha red it arium Do
m us Au li riaca agnoveri t , Bohem is cer t a , decret a era t
à Gen t e Au itr iaca defe@t io. De fub it i t u endo, à quo rege
ren t u r, fen t en t ia incert a. Dan ix R ex p rae ali is p iacere vi
fu s, re3e& u 5 efi ex not a p ubl ica ,hber t a t ibu s privi legj is
X xxxx fiu .
432
fi u dere parùna, mul tùm , u t om ni a in Tu a t ran sferffet com e
m oda, Du ci Sabaudo obera t fam a n egle&”
a dom in aria'
m
n is, regni cu r è ì u t p lu rim ùm al j is, pra cipu‘
e Clericis'
corn
m ifsà. Ducis Saxonum fifl”
p efla P rot éfian t ibus fides com e
m u ne dem am Bohem orum fii fi°
ragiuirn—in Fridericum Pa
la t inum con jecit , m em or andoP rin cip ibu s exemp lò ,qu arr
t um ob i i t , p rosit qu e a pu d ext eros, q ua vir t u t e q uò vi t iò
not en t ur à fubdit i è . M agna e ra t Fr iden'
co a u t hor i t as ex
Rege Anglia focer—mm agna l
'
aù s ex com it a t e , aifab ili
t a t e, m a ju s e logium ad e le&idn cm illicium , quod non
oba rat u s m agnà aur i , argen t iqu e cop iaBohem os j uvare
p oii'
et . Atqu e hoc u lt im umcred iderim om ne perfeciii e
n egot ium in t erha l i tan tesOrd ines cùm fib i qu isqu epro
ipe&um velle t ipera t ò ex novo reg im in e novò em olu «
m en to. Facile era t amb it ionem Friderici pei i im è con
fu l t i in ca ium agere ; qu ippe qu i averfa à m en t e (ua foceri
confilia m et u ens ea pra cip i t i afi"
enfu pra ven ienda pu t a
bat , au t elu denda , ferò nim is Iap ien s,fen ior um confiliò ft a
t e Regna , form at i Prin cip es, arrogant ià pm pria ,vel defeél u
a liena pru den t ia om n ia ire in p eju s, Infelix un iu s d ici
pra lium docum en t o fu i t Fridericum lubricum il rinxiil%
an
need am R ex, exambi t ione indeb i t a fib"
iprocuran sexi t ium ;
fane in m u lt is can is ZE(op ic us, d um a lieno inh ia t , fru il ra
t u s fuò, non fabu la, fed h ifi oria efi . Ex al ieno n aufrag io
t ab u lam l egan t , qu orum in ter efì & fci re, nòffe virare.
Duo pra fer t im vi d i t illa a t as, Eor t è a vo videnda n u lli, Re
gem Gallia in h is Im peri i t u rb is t ra nqu illu rn Regem An
gl ia p ro exu le Genere fu o inerm em . RexGallia roga
t u s à Ca lare per L ega t um Com i t em Furfi ea rgen fem ,
iuppet ias u t m i t t erer p reiTo i n Hu ngar ia perBet hlem Ga
borum , ele&um ab ind igen is in R egem , pre.r i t em in Bo.
hern ia per Fridericum , Regn i parit er u iurpa t orem , perLe
ga t os pacem t en t are m a lu it , quam Vi ribus , qu eis pot era t ,
dare , cu icu nqu e acceiìi i i et p ar t i . Certeeo t em pore Re.
gem Ga llia (ub Min iil ro Luyna o a ltu s Fopor t eneb a t
qu em dein d ifcu i i î t fub Mm iil ro R ichelio , non (‘
me m ag
no Rom an i Im perii d ecrem ent o fubm ifs î s Reg i Su ecia
Ga ll avoA dolpho flip en di î s, ac m ili t e. Adeò Pa p à d ifp at'
apparet , qu a eadem efi , R egum pot en t ia , ex u fu d iépari,
qu i penes Mm i il rum e il , Argu eba t u r Luynaeu s rerum
Ga llacarum arb i t er parum curéìfie n om in is Ga llici dign i t a
t em , for t una fua t ot u s , & u n i c‘
e in t en t u s ex qua fit is fra=
t ri PuoMarechallo Cadenet t o nup t j i s cum VirgmePecqu i=
n ia . Pra d ivi t em ha redem eBruxe llen i ì Archi —Duci s Au
flria Gyn eca o fperare C adene t t u s ba u d pot er—a t n ifi p er
fra t rem abd ica t a à Gallia P ala t in i cau sa. R ichelrum u na
R egis , Regn iqu e cura in om nem cafum vig ileru t eneb a t ;
a quefaci lis ad fa dera invi t are , quam‘
invit at u s accedere.
A fa dera t o five Vi&ore, five vit t o n ovum fem pet Regno
procu rab a t emolum en t u rh , quod p lerum qu e ex vi cin is
P rovincj is,vei u rb ibu s lim i t i Gallicooppor t u n is p ad iceb a=
t u r in an t eceilum , De focot d ia Regis Anglia m i t à qu e
r un t u r fau t ores P a lat in i, qu i m aleb ant in calt ris auxiliares
Cop ras, rn a rario fubi i dium , quam in au laC a fare*a ora t ores,
ex quorum p ra fen t ia (ola’
t ium affli&0 nu llum , ex d'
efeéh l
m ilit um , Ripend iorum ru ina omnis U t roqu epot er-s
era t focer cur minus faveret Genero , incert um.
‘
San è
exu lem in Hollandia paffus cum UKOI’
6, & 11beri s p arum
fu a gloria con iu lu it , falu t i filia ,& n’ep
‘
0t um p ei î im è . For t è
pra m a t ur è t rari sa&t rm corona Bohem ie a negot ium , acer
b ioris ofi‘
enfa'
e cau fa fu i t , non exfpeé‘
t a tò j acob i refpon sò ,
ad qu em ,u t i d i&um Lega t os p i a m ifcra t , confu lendo in
re adeò amb igu a virofap ien t à Tim eba t Fridericus , foce*
Yyyyy 2
Tum »ele&ioni ob ll it u runm, quàlem exp”
ert a s’
ei*
a t .Ma°
x'
imìis
l ianum;q u i Fridericum i n p raecep s”
fu ent em,per l i t t eras,&
Lega t os ;p ericu li »a dm0néb a t .
n eglexi t F ridericu s»RegisC hrifi ìan ifi îm i par i damno an t i
qu am am idi t ia*
m . Hu iC»olirh fvet eri faedere jun&u s, no‘
vum non îa‘
mb ieba t , «accep'
t é Bohemorum'
coronà, i ncon
fu lt ò, cu…s b pe’
pra3 îfipu è n i t i d ebebat .’
Cau t iùs , pru
den t iù‘
s rem egì t Maxim ilianu s. Diffifu s fort una e t ì zm’
a
a rriden t i ,n e perfida fieret , fidei jufforem îpet j î t . Tim 6bat
i lle, ne t andem P ala t ina'
cau la in t ervenien t eR ege'
Ga lliaè
apud Caefar'
etmqu i fi u t are videba t ur , Ele&ora lem d ign i t a .
It em recipe“
r‘
et poft*
ob i t um Maxim ilian i ,fexélu sàp à li eri t a
i t e ; neve fort è , m u t a t o r erum fl a t u,arma Gallica in Pa
t riam z irru‘
eren t . Inde cum Rege Chr i iì iani î lìm o'
foedu s
inj it ì n*
quofex
‘
u na”
part e°d i
'
fert è excep i t ]uram‘
er‘
rt um
’fuum , Imperat ori , & «Imperio
ipt ae
'
fi i t um ex a lt e‘
ra’
pro
vid è fi ip ù làb a t ur m anu t imeret d igù i t a t €m
Elett oral em 1pi î u sP efio‘
na Dom oBa‘
varà. Q10
exemp lo Elocu i t‘
ex p‘
ra'
et d gà t ivà Ele&ot ibu s'd 3 t àfoedera
in iri polle eum eXt erÎs , finop‘
raej u d ioio Imperii , fine leefa,
qu a: debet ur Im ,perat or i, fide.«Aliu d t ra&andi s a rmi s
‘
fpee
45 8‘
% ;qd idàuid in reges peccat um quodqu e priva t o fa p
‘
e pro
virt u t e eli ;pa t ì inj u ri am , defle&i t in vi t ium Regìbu s, i t a n a
t is, u t u t raqu e ipforum for t una a d Rem pub licam fp e&et .
Ferdin andu s,u l t im a m edi t a ri Fridland um , cert a s, t en t avi t
u l t ima. Neca t u r p erdu ellis in a ree am i cà, ferrot ransfor
fu s fuos in t er fa t elli t es à p au cis, om n ibu s'
inu l t u s. Nem
p e haecvis da t a Reg ibu s à Deo in'
fub d it os rebelles. Haec
an t iqu a Principum regu la , probed ilhmu lare, qu a r a t ione
p rob è regnant . R egnandi m odu s omn ium op t imu s , qu ì
a lt ius arcana im perj i cela t . Addu&is h ic in SynopfiMa
xim ilian i t oga t ae , a c faga t ae p ru dent ia exem plis, illu d pro
coron ide appono, eum'
efi e belliDu cem O p t im um &feli
cifi im um ,’
CUÎpru den t ia lauream , Magnan im i t a s loricam
induk .
462
comp lenda (pei dubium fu brepferit . Q1is art ificum pa
&um abfolvet opu s, qu i fcia t , nu llum fore laboris pret ium ?
n u llo rem ige fat igah i t u r m are , nec eXpansis a u ra velis , fi
in t er p ericu la Nau cleru s fe lix, poft eit an t la t os labores re
dux, in li t tore p t om ifl'
i curarum pra m j i , pa t t a m erce
d is n aufrag ium pa t i t u r. Prom ifi i honorumgradu sm ili
t ia Pra fe&os , i l ipend ia m ili t em gregari um m or t i , qu am
om nes horren t , la t os obj iciu n t . Befit fides , deerun t hi ,
i lli obfequ io. Sola prom ifiorum fides t ot m illia hom i
num uno m over impet u . Diifolu t um eri t robu r , colla
bent e fiduciei . Ex hoc fu ndam en t o aii”
u rgu n t Regum
P rincipum fa dera , pae isqu e nego t 1a . Una fides con t ra
&u s robot ar, con t ràhen t ium V'
eri t a t em , con t ra&orumpro.
m iffa . ZEd ific;i concam era t i forn 1cem u nu s cléu d i t lap is,
com pagem om n1um fuftmet unì i'
sg'
fi ii t iì1C fub t rahis laÎ
Î 1
xan t u r fi nguh ex firu&u ra nob1l1fi i rn a fit m acenes d if
form is. Fide prom i ii i s deficien t e_
nefìigì an Princeps, d 1ffida t plus fub di t 1s, an PrinC1p1 fubd i t i ,d òÈl i fa lli poffe, fa l
J i l l .…
lerc u t pofii n t , ipfi conabun t u r frau dem u t u a , m u t ue"
) dam °
s,,
no Vicifiim cu i fidim u s, om nia Concred im u s ;de alien is
i lle d1fpon i t aeque liberè , ac de fuis . Fidem fequ i t u r glor ia ,
465
Priva t u s qu andoque pmm i t t ì t plus, quam pra li are pofli t ,vel ex fpe n im i s d uhia , vel ex in t ervenien t e cafu for t u i t o :hic excufa t ur p lerum qu e condolendo, ille morrendo , eau
t iùs u t agat impoii erum
a ccedun t a ly , quorum p rom ifi'
a t error, j u llùsqu e rim or ex=
preflî t . Alj i , qu i incau t iùs prom i t t unt perfon is a lt iorisd igni t a t is ex noxia reveren t ia p erfonarum vel exip e redi=t u n per a liam vram em olum en t i. Prom iiium ab i llis n eg
In quocunque defu eri t prom if
in fingu li s reu s eri t vel p erfidia , vellevi t a t is Principe indignifi îm a . Q1ibus liberè Hun t pro
forum fides Princip is,
463
Hunnob u rgium.î ZEgr
‘
e id feren t esHungari , t an ta vi ia
g i t t arum caf’t ra opp ugnaban t u t p lu s qu am d ucent a in
u no t en t or io ha ferin t n equ e t am en p er fep t em in t egros
d ies Bop rum aliqu is viola t u s efi . Oppido infiau ra t o ,
t e&is è ii:ram ine confe&is ignem hoii es in j iciunt ; fed ven
t u s coort u s fiamm as ext inxi t , in holi es ipfos convert i t .
Tu rt ur int ereaBojos circum voli t an s, felici eos augurioad
erup t ionem a ccend i t . Bungari de imp rovifo profiiga t i ,con
t raBojos divi nofi1bn ixosa uxi liò,p ugnare «d efi i t erunt . Haec
ex occafion e, non ex propofit o d i t t a , ad quod redeo.
Leo anim al omn ium in t erris a n im an t iurn , u noeri
cept o hom ine, gen a ofiii im um efi,t um pra cip u è , ub i col»
la , arm òsqu e juba vefi i un t .‘
Leo u nu s exferis‘
i:lem en t ià
u t i t u r in fuppl ices, parci t qu e proflra t is. Elephan tò nu lla
bellu ar um pru dent ior, i t a , u t eidem cum genere h'
um ano
fociet a t em a t t ribu a t C i cero, proxim ùm qu e hu in an is fenfi
bu s faci a t P lin iu s. Opp ianu s Elephan tos in t ei feiefermo.
cinari d ici t . Excellu n t lpeciali t er m em orià, g loria cup idi
t at e, im ò p rob i t at e, quorum exempla pafi ìm in Au tho
r ib u s ext an t . Re@rè p iet a t em , qu a qu e m u t ùò mort ales
m ort al ibu s ofii cia deben t per forrrii’
cam eXprefieris fi
com
47 0
diam , vel imped im ent um accipi amt , quom inùsmolliori
bu s, a ifu eti squ e Comm ercij s vacare pofii n t .
Habemus proin in anim alihu s t ales efe&u s qu i, fi
in hom ine_femper eo in grad u ext aren t , eum à m agnis vir
t i 1t ibu s'
comm endarent ; fed, qu a n u lli an im a lium propria,
foliu s hom in is pra roga t iva efi , da t a fidei religic; q uam
longe per—e am qu is recedi t ab ingenio ferarum qu an
t um exe a an t ecelli t in t er hom ines t amt ùm il li gloriofiu s
efi , Dei confi amt iam pra feferre habet enim ha c virt u s
aliqu id d ivino fim ile. E d6’113‘ Daw in amni éw ver
7i012fa i am i r ri t a . Vide s m endacem qu i fidem
falli t , infra hom inem ,fupra hom inem efie
, qu i eam religio
se colit . C er t i;per hanc Reges , ac Prin cipes int er hom i
nesDii (un t . Haben t i lli lib ert a t em prom i t t end i po t en
t ram adimplendi , eém qu e exNa t alibu s ex propr ia vir
t u t e imdolcm g enerofam , u t fua verb is fides deli t n umquam .
Tu verò , Pr incep s qu i squ i sha c leg is,fap iùs confidera
m edit are m oni t um i llud (z ) P r i nzrqnam pm in i i i aa
( I ) Pj alm. 144. (2) S t ob, l zb. demor,
47 3
a lt as, re&zi squ e m en t es oport et non cedere oneri, fed olon i
t i. Ta lem honoris columnam Maxim i liano Emm anu eli
in m edio Eu ropa erexi t d at a fidei in t egrit a s, am icis aggra
t ul an t ib u s , hofi ib u s {mpemt ibu s a t ernum Vir t u t is Boi ca
monum en t um qu od Regib u s , Pr in cip ihu s in exem p
lum ipfi fumm am in gloriam , Augu fi a pofleri t a t i fi a t ho
d iedum , fi ab it qu e in a t ernam m emoriam , Un cle t am en
ea firm i t as p roveneri t , u t tories t am violen t er concu flìr,
n umqu am caium fit m in a t a ba i i rf, lap id c'
m qu e, cu i fi 1per
im pofi t a ,om r nb u s m iracu lo fu i t , infp iciam u s.
C ub ica s lap is, qu alis ifi e fu ndam en t a lis,fè x a qu alia
hab et la t era ; in qu o horum cecid er it , firm i t en aceb i t . S ic
p rovidendum efi viro, u t in da t a pe rfi lhar fide. Hu j u s au ….
t em la t era fex ha c (u n t profper i t as advefli t as fu i
liber t as fub je&ì0 , in fecret o effe ,in pub lico in qu ibu s
i ingu lis fi à variis cafibu s im pu lfa t u r fi et nec àpropofi t o fu o d im oveat u r Ampia ha c virt u t um , lau
dum qu e feges m eii“
orem m eliorem , ac d igniorem u b ique
inveniet,fideliorem vix u llib i. Fa l t em dum acuo
,id om ,
n ibu 3 perfu afum velim , n ih il à m e da t um adu la t iomi,on… ia
Veri t a t i ;qu amvis excufa t iome non egean t qu a ipfi s faéi is
coml’t an t . Dd d d d d Ul
474
Ult im a p acis’
Tra je&i in Hollan d ia‘
fafi a cond i t io
n es cum in O rbem ev=u lga t a , a d R egem Su ecia’Carolum
d uodecim um p erven€zre, qu 1bu 3 M axim il iano refi i t u t io in
in t egrum t am ad honores , qu am a d P rovincia s cum in
d em n ifa t ione aliqu a d am norum p a&a ,&‘
a Rege C hri ii ia
n iffim o iis legibu s era t firm a t a , u t u squ e ad i lliu s p lemam
exfeeu t ion em reliqu a ex p ar t e Ga llorum m aneren t d ila t a,
i lle Maxim iliano l i t t era s Reg ia com i t a t is , am ici t ia ple
n as t ran sm ifi t . Gra t u laba t u r RexMaxim il 1ano felice…
b elli exi t um , gloriofum in Provin cias fu as redi t um ,fed p ra
om n ibu s Reg i Chr ifi ia n ifiim o t alem am icum , cu iu s fidei
in t egri t as cu iqu e focdera t o n umqu am non fi t gloriofa, om
n es, fingu los, qu i d e confocderan d is fib i circumfp iciu n t ,
facia t felices ; hanc refi i t u t ionem om n 1 t i t u lo deb i t am , efie
qu idem a liquod t an t a virt u t is pra m ium m in im e t am en
cond ignum cum eam for t u na non fan s a fi im are pofii t ,
m u nd u s non fa t is m irari. Haec R ex Su ecia poli imi t am
p acem , qu od è n u llo Regum , a u t Pr incipumMaxim iliano
fa&um (cio poll t ot , t ém qu e in i ignes vi&orias q u ibu s
i li e Heros Boj cu s in om n 1b u s peneEu ropa par t ibu s ìnclaru i t . Bell1ca illiu s fa&a del1bab im u s pa u cis , m ode .
fi ilî
476
cu ju scunqu e a t a t i s, fexr'
ìs perier in t . Necdum O t t o.
m an icu s furor ad eò fra&u s videba t u r , qu in vind i&am t ot
clad ium fp iraren t . Pofi t is ad Mohaz ium cafi ris,cum
Germ an is n um erò non virt u t e , inferior1bu s for t un am
d ermo experiri au fi (un t . Sa t is erat adeffeMaxim ilianum ,
reit era t a clade afi e&i , cafi ra , t orm en t a b ei lica , omnem;
qu e appara t um vi&ori cederen t . U lt im um de in vi&oria
rum Tr0pha um inHungari aMaxim i lianogloriofam com
plevi t lau ream , expugna t io Belgradi. Tu rcis fpe&an t ibu s,
Savu s pon t e n avali j un&u s,Bojca s t ran sm t copia s, for t i .
t u d in em Maxim ilian i , n efcimTu feis m agis, am am icis m i
ramt ibu s, qu am h i de in laud ab an t‘
, i lli {ibi fumefi am dole
ban t , cap t éì àMaxim il iano civi t a t e m umiu fi im a eoDucis
vigore , ardore expugnara per afi u lt um , qu o u rbes prae
d i&a periére, nem pe comm un i ommium clade, & in t eri t u ;
i llo t am en d ifcrim ine, u t Maxim ilianu s , d um in affu lt um
i pfus in t er pr im os m ili t em duceret , & anim at er,fagit t à la
.
fu s, vi&oriam fuo fangu ine ob i ignàri t , nempe u t p lu s vir
t u t i fu a , qu àm fort una deb eret .
Arm orum arb i t er fu i t, pacis. Lega t isTu rcici 5
in cafi ris Maxim i lian i p acem rogan t ibu s, Im p era t oris,
47
gefi i t in avi t is ol im BeiguP rovinc;rs,Namurcum civitat em
p ri ù s, dein «arca n , qu imdecim Ga l…lorum m illib us defenfam ,
i lla t a vi con t inu o in m u lt as horas affu lt u non fine
m aximo fu i p ericulo , ac m agna le&ifi imorum Pra fe&o
rum ,m ili t um fuorum j aéi u ra, dedi t iome coa&à, expug
n avi t , Regi Brit ann ia decret i afi u lt fis nu n t iò m ifsò non
fa cio , quod pa u cis not um . Ba c om n ia Maxim ilianu s
ex da t a Im pera t ori fide, qu am religiosi: colu it , qu ou squ eil
liu s foederi a ccedere fibi glor iofum ,& Im perioproficuum
pu t ab a t . Mu t at éi d ein cau sa, de qu a hic agerem eum non
ci t,cum candem fidem Reg i Chr ifi ian ifi imo add ixi t , imea
dem pa ri fi et i t in t egrit a t e h a c en im E1e&orum ,ac Prin
cipum Im per ii , l ibert a t isqu e Germ an ia pr ivilegia fun t , ac
cedere foederihu s R egum ext erorum , prou t (falvî s t am en
Im peri i leg ibr'
is convenien t iu s p u t averin t : 113 un iu s fem .
p er verba ju rare, fubd it orum ef’r. Eriem p lo fu ére t ra&a
t u s foedera cum Rege Ga llia Maxim i li an i Avi Ferd i
namdi Maria P at ris , q uod t rifi ius , a c infe liciu s Maxim i
liano fu it ex nega t a neu t rali t at e, qu a t amen i llis in nu llam
vert eba t ur cu lp am, Necdum fort u na è caft ris fuis defe
cera t . Sub i t um era t , qu od medi t aba t u r, t ransfug ium , ne
480
nium , q u em exomnib u s unum fbpérfi i t em’
Chriil ianu s ho
d ied um vemera t Ur orb is,expavefc1t O t t om an 1a rs : non vi
d i t Maxim iliano fim ilem in‘
u t raqu e for t u na, d ata fid ei p lu s
t enacem, qu am eorum omn ium , qu idqu id illi cha rum effe ,
vel t rifi e accidere pot era t . Qnd m imm , fi columna glo
r ia in hoc lap ide ere&a a que Z ephyros fprevi t fort u na
arriden t is, qu àm fu ren t is Boream
Vid im u s fort una b land1t ias, illiu s j am ira s od ium
q u e confiderare j uvahi t , quo peju s n ihil efi in fa m ina ,qu a ,
pofi qu am am are defi i t , eò fu ri t violen t iùs, qu ò am avi t ve
hem en t iùs.
Et vices fu a s pa t i t ur bellum ; nec in arm is fort una,
t ot a licet fi t lorcia t a , firm ior fi a t ,qu àm in t er Au la favore s ,
u t rim qu e volub ili s, ub iqu e prod i t oria , fola virt u t e corrigi.
t u r.
Inflab ili t as fort una fi ab ilis e li , nu l lum excip i t ab
ingenio fuo. Verum , gni f è 7”i qnadfi r
re necefi zm e/z’, j mn freg i ! vinz ma li pr a vi
pna zn aver t i z‘
carn i/nna ma c/7 in ana S ic fort i v1ro
u b iqu e P a t ria n ec m agnos amim os m u t a t et 1am invi t a
I DU ‘
rmu t at io foli Pat rii , t ransl a'
t aad'
ext eros avi t i Regni p"
rifÎ
fefi io qu amvis hic m axime Ca t onem agas.“
P ofi claì
dem Hòchfi et t enfem Leonem Boj cum ,vel fu d
,
’
vel allie“
rib
f arò a P a t ria exu lem fufcip i t Leo Belgicu s adeop ira t i
Maxim il ian i a li u et u s fu avi reg1m in 1 , u t— illum
'
Belga ]EI ITÌ
avide exfp e&aren t t an t um felices fe ra t i ex illins r edi ìu ;
qu an t um fideles Bo;i lugeban t ex ab i t u . Maxim ilianui3
jpofi d i&am'
cladem d uplici d am no for t una m;u n am t u l i t ,
foli t os infeli cis p ra lj i even t u s. Ded i t ione t rede cim mi l
hum Gallorum faÈl a , eo in pra lio,ieo in t em por e,
-
q u o ipfb
vin‘
ceb a t , quod a vum»fequ en s vixcred a t , à m i li t e n ecdum
vi&o , prob i: a rm a t o, mu llis vel annona a rum n is , vel lo
corum angu ii iis fra&o ,vi d it Maxim 1lianu s cafi ra fu a à co
;
p i is auxiliaribu s vacu a ,fua svicifi im t an t o hoii i
, quod
m aximum ,Viéi ori impare‘
s. Acceii i t &m a ju s m àl um"
,
int ercl11fu s in P rovincias fu as red it u s , u b i j am n u lla efi iigi1
fpes fed du ra accu rreb a t n ecefi i t as àVi&oribu sd egem} fi
non det eriora qu a qu e accip iemd i .
Ult im um in t an t a calam i t a t e con'
fi lium fu adeb'
ai ,
remot iores Gallorum a d Rhenum fuppet ias quaerere
ib idem red int egrat o exerc i t u vel fa t a meliora exipeét are,vél
Ffffff t en
48 2
t ent are. Qrod fi a qu i: p eri culoium , au t infaufium a cci
d eret , pen i t u s in Belg ium re cedere, ub i vi pa€i i foederi s cum
‘
Regibu s Gallia » Hifp an ia im perare t e a pot efi at e qu a
files in Bo jaria moderaba t u r Provincia s , licet non c ò (ola
t id . .Nempe a que generofum efi , fa p‘
e u t iliu s , ord ima t è
r ecedere, quam pra fervid è p ra liari. At qu e hocconfi lio
Maxim ilianus c0p ias:fu as primo in fylvam Herc in iam , ubi
r eliqu ia s d ifperfi gallici exercit 1'
i s colligeret , dein perfpe&à
illorum in ab i t um obfi in a t à fen t en t iéi ad Rhenum Argen
t oraram u squ e .p erduxi t , probegnar u s, p rava a m u l a t ione,
a u t n im iafu i comfident ià hoflzi pot ent iori c ollidi , vana
im prudent is effe t em eri t a t i s. Con t rà, defpera t is quoqu e
reb u s fa penum ero t empus r em ed ium a fferre ; m u l t a
‘
b ella primò impet u val id a , per ì a dia , m oras p lerum
qu e e t iam per fociorum d ifcord ia s eva nefcere. Ha c era t
Maxim il ian i pofi accept am cladem cond i t io , melior in t e
re a Vi&orum , ncmpe infifi ere fama , acvi&oria ,u rgere
ca p t a, u t i recen t i t imore,& impellere acriùs in c afum p ro
penden t em h ofì em . Ex;m gna t ò ad Rhenum Landavic’
à
[ub aufp iciis Rom anorum Reg is]ofeph i pr im i.pot ior, im ò
peni: omnis b elli fccma in B'
elgio ap ert a efi egit ib i for
t una
484
Sed m anfi t in fide Îda t a Maxim ilianu s priva t a rj u e cau iè e
i 1uu riam p a t i m alu i t , quam à cau fa «comm u n i, ip sò exiliò ,
t u rp ior1p erfug iò , decedere. Inferib’
enda proin & hui c la
p id isBojei la t eri , l ic‘
e t ex .accum u la t is calam i t a t rb u sr u dio
ri lau s illa gloriofa inct5ncu ii’a fidei .
Gra cisp roverb i um efi : Îlfl €lb ‘
maxima non WÉ ‘
i n i t / i repi i n Excelfu s an im u s non comm ovet u r
m inis, au t for t u na fa vien t is procellis. Mu rario volu n t a
t is j u d ica t , a n imu m n a t are a licub i , a t qu e alicub i apparere,
prou t t u li t ven t u s. N on vaga t u r, qu od fixum ,fu n da
t um . Fort una ex comfi an t iaMaxim ilian i acr1u s mu t a t a ,
trab iem fu am in Coniuge , l1beris experiri volu i t , p robe
gn a t a , horum calam i t a t ibr'
ìs faci liùs m olhri Heroum an i
m os, p I'
OPYJÌS im p ervios.
Vid im u shu cu squ e cladi sHochfi et t enfi s conca t enat a
in Belg ioMaxim il ian i infor t un ia . M21]01‘
3 erî 1n t ,qu a luxi t
Maxim ilianu s charifi im a Fam i lia ,qu a Pa t ria in fubd i t is.
Iugen s ex 1110 cafu t ori Boj aria dam n um , ingen t es p er li
b eram in om nes Provincias excu rfi0 irem fat t a popu la t io«
‘
n es,
'
homi num a c pecorum aba&a p ra da ,àMonafi e
mis,
485
r;1s, Templisque î mt en t atò , in‘
m u lt is et iam fubm ifsò ign i;
excidiò fa tt a exa&iomes. Ult eriùs de in in in t im am Provin
ciam , ac ipfum m ed i t u ll ium a rma prola ta , cùm om ni ex
pa r t e infi aret h oli is t um :viéi or1à infn len s, t um od iò in re
i igionem , opp id a, u rbes, n e°
vafi ar emt ur , p afi im ded i t io=
nem fecè re;imm en sò e t iam pr et iò em p t am . .E'ò j am ven
it um erat , u t au t ferenda fpon t e, aiu t arm is vindicamda ho
dl ium p ot en t ia for et . Ele&rici qu am qu am in ,promp t u
m ile s pra fi diariu 5 , p ot ior era t fubdi torum fa lus , i t a,u t e am
.m axima et iam P rovinciarum_ j aft u rzî red im endam …fa t iu s
.p u t arc t , qu àm defp era t isp ene r ebus obmi t i fa t i s. Eleéì r1«
&CÌ in p rim is confilj is fu adebat v.el dolor, vel am or, (equ i Se
a enifi imum Mari t um . M il i te ad fort u i t a s incu rfiomespra ,
y al ido com i t a t a ub i a d fine s Prov1n a a ven it , àM axim i.
l iano fecret is m oh'
i t al it t efis, fib i,fu isqu e confu lt iu sfore,ù t. A
ipfa Monachn perm anen s,reverenua 1n …fa m1nam Pr 1ncr
p em deb i t a , u rb is, Gaz a qu e d irep t ionem p rohibere t , qu a
e a abfen t e 01 8101“ for et , cer t ior. Tranfigéndam cum
Ca iareis pacem qu alcmcumqu e, donec m i t ior fort una vel
a iii i&os amimos erigeret , vel holi es readeret paca t iores:
ut rumqu e quò cit iù è p rocurare t , (
”
ua cu ra eii è , offiq i
Gs ssasex
fi as;e àsqu eàrires&eife, qu ifi
‘
;d iveub el lo,five p ace agendum ,
iu lerc 1pnfi i t ,&a m icoruam ex‘
frr dererzom
m od is.
-S ic r egrefia .Monaclzri um , orn rf1bms c u ri s p acis n d
‘
fCendeba t Pfi nceps , 1m pera rci'
fd li t a , Magn i Maxim iliari ì
hu cu squ e femper Vifloris Còiijunx.Magn i Reg isPolon ia
]oannis filia . Verum omnibus li t t eriskdo&a , n ihi le ffequod à Cafar e dari p ofii t leÈl c5ri b ellumg eren t i,efie for
‘
i è”
, quod conced i po ifi t Eleéi i ici rogan'
t'
i m ifi is .1n ocafi ra
Lega t i_s,;pacem«obfiinu i t , fòlehii i :infi rum en t o t ran sé&am
quomodo ferva t am de in,d icendu in a lp s relinqu o Ad
m eum propofi t um fa t is efi, firemorare , Ele€t ricem con ii
fam h is comd i t ionihu s, licet fa t i s d uJU
a t o pofi ea adJ 1\N B i 3
fuos redi t u , nova calam i t are obru eba t ur , u bin unc ium ac5 1
'
:J 1J ÎJ‘
—'i î î ì i j lî ‘
cepit , filios Principes t res n a t u m aximos in Car in t hi
r eli&os om .
n es
489
mmi cm?/ilia . excz'
a’uflt quod .ideizn
'
eft pebm t um
fa t i Èa'
nàr zm'
z ej e'
mz j’
è lz a'
z'
t a t eifl; Maxim i lianu s'
n 1h1l valde fa u ni ra t u s , qù‘
oÉl ext ra‘
I“”efà t ,
6ù‘
ihibu s 1n
* P f_5
3u 1113 {b per1or flet it immot u sVirt u t i s ,‘
non fòr t u h ae eli.r
\
3
en s Illean im u sMaximiliano grandis , qu em‘
ar‘
ini s anv ‘o “
t er ioribu s i'
pfa nat ura m irabàt u r eunt em in t ot fèeva pe
t icula per ignes ferrum p€n è fupra t onant em“
u t a irVirg ilia s ) Lc€li fi07”l d ifi , fort i pe&ore exfp etl a
re vola i t , u squ e d um fort unae ma ligrfi t as , qu ae in_ igfum
a deò t u rp it er peccavi t in publico , per Vir t u t is fu ee con
fiant iam pu nìret ìrr 111 publico , fact a refl it ùt ione in in t e
grum ; & per omnia. Adeò m agnum— in Viro magnani;
m o £onfianrif è onfu1gi t z d ecus"
i n imusflià \u t raquéx
for t u nal u i fem p er [im ilis at qu e u t magna folen t L umj .
n a ad exig u as m oli s Opacum t enu es , in copum gra gi
lefcen t es umbras fpargere fic m ens excelfa t ot am furen
t is fort u na fcenarn _
fuo fu lgore obru i t ; quod fi . verò, ig@nfi t exil is , in grande fort unae corpu s im p ingat , tot a fui s I
t enebri s m ergit u r , n ihil ferm‘
e ext a t , quod fervet ur
Vah qu ant um hoc quam Deo
r fuas,fux<iu e Augu lìaeGent is ru inas‘
il a
490
fintew &urm.
‘
&r i t lpef eo;n cqfi"
a 11Si ena
l um em , ,Dep j uravi t in gub licà, e a9pe fae.
a liquod grave p ecca t u rh fore t ret ra&u ru s , a u t vrola t uMC }
r u s , ea m ort e exrin&u s , q u a folcnt m iferand i e a gio
r ia , q u a Îemp er Vi&uri. NÈinpe memor i a Maxrm i lia
omm a clarn an te Ì
p ret ib fibferrfi n idis'
î“
ex l‘
at eribu s aequalem vm'
rmqu e’
b afin , in °
qua g loriofei C blu rilrfa Maxim il ian?immor tale'
magnanimit at is d‘
at aeFidéi int egrìt a t is profiat mon t i
489
Or t es crean t u r for t ibu s a lp n a t urae
b eneficiò,a lj i vir t u t um m eri t ò. Re
gum , P rincip um felix gloriofa
eli: cond it io,& n afoi fort es , a ccep t o
p arent ibu s generofo fangu ine , for
H 11 h h h h t es
49 0
t es g enerare;t ransm ifsò fu
‘ò in’
filios, à majorum î ub rum
fort i t u cî i ne numqu am*degeneres . Ne t am en u n iu s na t u rae
pr ivileg iò , quo
in t er hom ines d ill ingu un t u r, circum fcr ip t i
videan t ur , novum ,u n ioè rlîlis
,fingu lari praeroga t ivà, Vir
ru s, Au t hori t a s Reg ia refervavi t , generare fort es et iam
non fu i fa ngu in is , part u , quo P a llas è cereb ro Jovis, fin e
m a t reì rogna t a pro&ii t ex deb i t à vir t u t um x(t inìa t ion e
d ill in&i s honor ibus drea t osP a llad is“
fra t res g erm anos , i t a
u t for t ium'
ivirorum fpeciale pmvileg ium fi t , fpecia l i, infigd ,
con t inuo virt u t um tefi imonio ab om n ibu s no t ari in
pub l ico publ ico“
om n i S“
uperiores qu oÉl Pr incip um efi ,
A t qu e exh ac pro@fè at ionc , acleò faecu nd à p rod i è re i nd y
t ifi ìm i velu t ex equ oTroiano , for t ifi î rn i ord i
n um Equ i t es. Nu lla ell Na t io , quae non b LUUS p rgerOga.
rivae zem u la , a t rgufiam hanc fxcund rt a t em gen t i fu ae in t u °
li t , in vir t u t e pu m ac nob ilit a t is numqu am emor t u am,cer
flore m eri t a gloriae, quam fl irp i s avi t ae imm or t ali ta t e.
Una , eadérn qu e om n ibu s n a t ion ibu s rat io fu i t , no
m ine t an t um ,Inn
‘
fi gn ìbu s d iverfa , u t em eri t ae m ili t ia vir
t u t es p ub liqis ornam ent is d il l ingu eren t : In t er Rom anos
19 1
fa t isfa&um ra t u s, t orqu em hu nc cruore bofl ili nb biliùs
qu am u n ioh ibu s,donfperfum , col lo (uo c ircum dare , ao ex
Torqu a t i cognom ine,imm ort a li g loria, pofieri s celebrar
i,
Habu it Bo jaria fuos M an lios, nu lli Rom anorum [ecum
dos, vir t u t e p ares, praeroga t ivàNa t alium S uperiores. ZEgrè
t u leran t Infubres in obfidioneMed iolanenfi fe ab O t t one
W i t t elfp ach io m u ris «e greffos t an ta clade in t ra m a n ia fu i t"
fe reje&os horum u nu s, ]uven t à fervidu s;alt era d ie u rbe
egrefihs, a ccep t am 1mu r1am l ingu lari c er t am in e repon ere
fi a t u i t ; CafirisC aefare is u bi adeopropinqu u s, u t fp e&ar i,
and iri poffet u num de C&fareis p rovo<:avi t a d du el
lum , m agnà t u rn verborzum j a&an t ià , t um fingu lar is agi
li t a t is, equ um , quovellet , agi t and i ofi ent a t ionc . Diu al
t u rn ex ea p ar t e in ca l‘
tri sfi lent i um , b ùm Albert u sAndech
fiu s, rap t éi fub i tò h alì à, Soléqu e pro t e&u s c lypeò , t an t àvi
in infolen t em j uvena n , t ela i dent idem vib ran t em ,hafi am
adigi t , u t d ej e&um e quo in a renam everberàri t . Nec lu
bu i t de profirato fpol ia l egere , n ec i rafci u lteriùs.‘
Sola
fa&i gloriacon t ent a s vi&o a rm a , vi tam dori avi t Leo
Boj cu s fuperbos d ebellare , fubje&is p arcere, avi t à Boiei
fangu in is lege do&u s. Qua lau de € hrifloph‘
oru s Lub i
496
z iam ,&Gw rg ium P eufcherium . Dixi fuperiù s , Longo .
b ard is ,& a lj is u fuven ifie, ù t film s ad Pr incipesvic inos,Re
gésqu e m it t erent,Eq.u efi rern ab ill is digni t a t em r ecep tu ros;
Not i (u n t , qu i ,'
eo— lì ne in a lia regna p rofe&i ornam en t a
haec m il it ar ia Tub i com paranda duxére honor i …Ab i i t in
S cot iam Henri cu s fecondu s Ang lomm Rex a dDaviclmn
Scot oru rn R egem , Malcolm u s Rex Sco t or um a d Henri
cum fecundum , Al exander Gu ilielm i Sco t oru m Reg is fi"
liu s in Ang liam ,& Edua rdu sP rimu s adAlphonfùmUnde
c im um Regem Cafi e lla ‘ Sedd ein'
ap udfGa llos , c aet eràs
q u e Eu ropaeNa t iones , m os obflnu ìt , va t à Par en t ibu s filiiEqueflri inducrent u r
Îhonore; Ph il ipp u s Augu l’cu sLu do
vicum Juonem li lium a l iòsqu g c en t um n ob ilrflim os Viros
Compend iì m il it arî d onaviît bal t heò , p ar i honore fan él u s
Lu dovi cu s Ph il ipp um t er—t ium , hic Ph il ipp um pu lchrum ,
Pu lcher t resa liosTuos£filios ,maefent elî du ard òg eneròAng lo
Bavarias Maxim ilianu s Emm anu el Senen ifi im um P rin ci
pem Fi llum Ferd inandum '
Eq u i t em creavit a uroi vel leris ,
quem dein Serenilî irnu s Frat er C arolus Albert u s Ele&or
Dr
497
Ord inis …fanél i Georgu Reflau rat or,u t i inferius doceb im us,
,hu ic et iam Ordin i adleg i t .
Neu t iqu arn t am en , hî s_ praem ifi i s inficias iverirn
efi'
e exemp la Regum ,qu iEqueft rem d ign i t a t em à Vafa llis
il renu is viris accipere non dedignaban t ur. Mem ora t
Froiffardu s Lu dovicu rn u ndecim um à Phil ippe Bono
Bu rgundiae Du ce , Henricum fecundum à Marecha llo
Bifienfi\
Francifcum prim um , Ga llorum Regem , m em o
t ab ili i llà p ugnàMe1ign iacm fi à Pe t ro Bajardo ;Edu ardum
q u ar t u… à Com 1t e Deu on iae Henricum (ep t imum à Co
m i t e Arondelia Edu ard um i ext um à Du ce Som erie t t i ,
a liòsqu e ab a liis Equ el‘
t ris,Qrdin is ornam en t a accep ifle
“
n emp e t umconfuet u doob t inu era t , u t Equ eil reshonores
fa&î s p raqcla,rî s in t er belli pegicu la part osMaì0, fum im agi
n ibu spraferrent ; in his virt u t is m erced em,Fam iliae lau
dem , generi s, hom inis m emoriam Op tim è exiiì imaban‘
t
collocat am . Et obfervat ione d ignu rn eil , Equefi risOrdi
n ismob iles t an t i fu ifi'
e olim , u t q u ivis fuos Clien t es, Arm i:
geros, Sa t elli t es, m in ifi ròsqu e haberet—
concolo;
ri fecum vett e arni&os. Und e fanevalen t iu s n ihil era t ad
exci t andos viros , flrgenuos;, {ibiqu e a_
r&ius adfirj ngcnd0 5
Kk k kk k Op t i
493
op t imos, bencîque meri tos, m eri turos quam eos be
n ign è , benevoleEqu el‘
t ri d ign i t at e h onorare , qui d arò
locò na t i , à re in it ru&i , prius honor a t a t an t ùm fun&io .
n is nomi na t u lére. Ne c rarò fa8rum jufiò ad lau dem b el
li cam in ci t amm tò , ù t in pa t en t ibu s cam p is, fpe&an t e t ot o
exerci t a ,mili t arisi honos conferret ur Viris for t ifi im i s,quo
r um bellò fipe&a t a virt us , fiveih aci è ,five in Oppugnat ione
pra al i is em icu it . Roderici Dia de Biuat cognom en t um
C idi Mau ris in Hifpàni a famm e erat t erri b ile, hu ncFerd i
n an du s prim u s poll capt am Cb imb ri am creavi t Equ it cm ;
nec m inù s heroicae vir t u t is è m u lòsC arol u s o&avu s Gal
l ia Rexpofi vi&oriam Farnienfem ,
’Cafolu 3‘
qu in t u s Ini
«
p era t or poi'
t d evi&um Saxonerh Equ efiri adfcrip‘
fi t O rd i
n i , cùmque t ant a pafî îm nobi li t as affiueret , u t fing illa t im
omn ibus e am d igni t a t em conferre non pofiet , vulgari Hi
[panorum lingu à exclam avit'
: S int bm‘
ri es Equ ifes. Ex
—t'
a t in Archivi sLovan icn fihu s olim ca u t um Fu ifi'
e,ne qu i s
Equ el‘cri cinga t u r Baltheo, n ifi t ert iocum Du ce a
‘
dbellum
profe&u s z‘
quo fiebat ,î u t in colla t a d ignitat is t abu lis num e
:'
US expedi t ionum , in prim is‘
facrarunì , a dft tr ib erét un
Mira femper inhaefit a lt ifî im iéà nim is Virisqde
gloria:
5 oo
n em , publicum Equ i t ibu s epu lum exhiberet ur , ,R,e_ge af
fi den t e corona t ò . In Ang lia t em pore Ed u ard i prim i ,quod
hod iedum in.lnfi i t u t o Ord in is (an&iflim i Georg i i obfer.
va t u r , Equ i t ibu s creandis d 1flrib u eban t u r è Regia Garde
roba p u rp u rae, byfî ìnae Syndones Cyclades au ro t ext er ,
prou t cu iqu e compet eb an tagebà t qu e P rinceps Wa lliw,
p raecep t o Regis P a t ris fu i cum praecelfis t yron1bu s per noc
t em vigi lias in Ecclefia Welimon ai’cerj i d ie a lt ero ipfe à
P a t re, ba lt heo dona t usm ili t ari in Pala t io è qu p egrefî u s,
Jam fa&u s m i les, reliquos tyrones in Ecclefia eòd em con
d ecoravi t honore , t an t o accu rfu mu lt i t u d ine fpe&an
,t ium ,u t duom ili t es, preflu r£rpopu li , fufifocaren t u r , fynco
p ifaren t plu res, licet cu ivis Equ it um t res«m ii i t es ad d u cen .
dum , t um dumqu € .effen t a t t ri bu t i. Neg in Anglia t an t ùm ,
(ed in,alj is Regn is h aec vig iliarum confu et u do inva lu e:
ra t , eo fine, p rzcvià qu adam ini‘rru6t ione;oport erp Equ i;
ges in hac folenn i t a t e p romovendos, ad'eile corde ,
m u ndog
an irnò virt u t is cau sé Omnes labores , difiìcu l t a t e_
s
,flrenu è -
p erferre, pruden t ià in Se,rmon è u t i , in
f
operibu s,
jnp rim is verò fidem ac ver’
it a t em cq len©: Nolt rò aevè
haec prifca confu et udo p ià fynaxi, ad
qu am
5 ° 5'
reparari pofl'
unt . In t er inaudi t a , non fingu li è modo ,:Éd
u n iverfis, t ot iqu e O rdini obj e&a crim ina hac gravifi îma :Chri li um e jura t e e lle foli t os , Virg inémqueMarre tt i . Ho
‘
r
ret animu s n arrare‘
reliqu a , cum ha c fufiì‘
cìà’
ri t , u tl
n émovel ob it umeri t vel dolueri t , h ancO rd ina ri,Tubla t is ram
Mm m m m m
5 06
c mn in Ord in is infigne Mafia bu rgr afiump sé’
re m a;
nétq ue hod iedum hoc Florm t ifi im iO rd in is augu iì ale dc
cu s,l icè t ex… defeét ion eAlber t i Br an debu rg ici to ta Pmflî a
t um i llis, t um C arbolica Reipubl ica decefferit ,d amnò tot
fa cu li s dep lora tò, in fa cu lis vix reparandò, Nern pe Pro
vinciam , q uam a nt ea u fu sfi u&u a t i tu lò ,vicariaOrdi
n is_pot efi at e t an tùm obt inebat , dom inand i l ibid ine , jure
pr0pniet at is pofi i dend aìm fat iùs duxit , qu am qua Princi
p em , & Equ irem decerent , obfervare. Sun t et iam & Prin
cipum fi uxa vol unt at es, ex‘
commodo (a pe m u t an t u r,
nu llà fidei cu ré ; u squ e a deò in fit a mor t alibus pot en t ia
cup ido{nec d i u t urn um qu idquam ,n echom in i charum efi:
pra …cupid i t afe dom i nand i, Mu lt a,& m agna forent hu ju s
Ordin is elogia , qu a ,ùenu it at is m ea m ih i confciu s , fi len t iò
veneror , ne, €u i iòi i Panegyrî , t anu s m eri t is impar i , d iu
miù'
s à prop0'
i i t om eo alienu s fim . Illu d pro omn ibu s fu£
ficia t ,Magnum Ordini s Teu ton iciMagi ilrum felici nofirò
a vr"
) ell'
e‘
Sè r‘
cn ifi imum Principem Palà t inum ,El&lorem
Mogùn t inum , exAugufia Bojorum Du cum G en t e Augu :
Ru mMariani cu lt r'
i s Ant d ignanum Prot c&orémque, cui ,
Deu sgloria ,&p iet at isfi u&um a ddat ferosannos ,vi t àm qu e
5 09
fun t adhuc ann i, qu in fa cu lum explea t ùr , quoMaxim ilia
n u s prim u s m edio in foro hu j u sMet ropolis a ream Diva:
Virg in i s fi at u am , au ro largifii m‘
e obdu&am , fcapòqu em ar
m oreo columnat am pofu i t , p iet a t is Boica ,Vict oria
Mariana m onumen t um perenne. In d ecret orio i llo P ra
gen l i s pugna confii&u Maxim iliano t effera era t Maria
ex t efiera om en felîxqu e augu rium vi t t oria . Qu i en im
vinci p ot era t Marianu s Equ es non t an t ùm Equ eii ris m ili
t ia,fed Mar iani e t iam exerci t fìs P ra fe&u s i Mili t abat i lle
Diva Virg ini dom i , in confcribend is t ot legion ib u s , quot
P a t res Soc.JEfu Mariana erexè re fodalit ia , eo fola t io eo
fru&u , u t j am nu lliu s inBavaria C ivi t a t isMagifira t u s , C i
vis, ac j uven is fi t ,qu em non h i Pat resCafirenfes [ubVei
lo Mariano conduxiflen t m ili t em , veri Pat res Cafi renfes
e t iam Ord in is Inviola t a Virg in is, u t pot e qu i fingu li s ann is
Ingolfi ad ii juramen t um exfolvunt t u enda Imm acu lat a
Concep t ion is , qu a Equ it um regu la int er prim as. Ad qu a
M ariana cait raMaxim ilianu s,&fra t res,&Agna t os fuos con
d uxi t , Augu il um m i li t ia Mariana è Gen t e [u a Iupp lem en
t um . Foris imp ios cvert endo impoftores , qu i au t m acu
las imp ingere auderen t Soli , qu i circum dedi t Deum ,Luna ,
N n n n n n qu ae
suo
qua pu lcherrim a , lab is nefcia , lmmacu lat aeC oncept io
nis relu cet Fu lgore , a u t convifi i s evocare t errib ilem qua
u t acies ordinat a , avernalem et iam con cu lcarDraconem .
Lega t Roma ., fi t am en po t eil in colum na Traian i an t i
qu it a t um Hi eroglyph ica , in Mon acen i i columna Mariana
ha c efi inferip t io.
D. 0 . M.
VIRG INI DEIPAR£E BOJC/E DOMIN 1'
E
BEN I GN IS S IM ZE,
P ROTECTR I C I P OTE…NT I SÉ IMfE,ob Pa t riam
,Urbes, Exercit u s, fe ipfum
Dom um , Spes fu as ferva t a ,
Hoc perenne a d P o/ìeror Monumemfum
Cl i ent um iqfimu r
C rat u s Suppléxqu e polù it
A… M. D. C . XXXIIX.
5 1 2
fes, qUantùm (ib i à
‘
reliqu u sJo'
feph i (peran du rfnfdire t ille
en im du m ca t eri l frac li t ae t9 t n yp t iorum fpolii5 in exit u
onu i’ri difced eren t , cord a t u s popu l i Princep s , inde fe long è
d it iorem exifl im an s,n ihi l a li ud , pra t erh as, legit u r fecum ah
C u r ergo Da m on nolu i t ]u da rs 1gnorari oiî a Moyfis, cùm
vix d ub i t ari poifet qu in ex refricat à accept orum b enefi
ciorum m em oriaJu da i t rad i t a s à Moyfe leges fiud ioi iù s
foren t «obferva t u ri ? Verum non t am d e abfcond i t o
Moyfis fep u1chro quam d e abfcond i t i fepu lchri loco
decert a t um efi . Era t in Phogor Idolum celebre,quod
vocab an t Belphegor, in g uoDa mon, fixo dom icilio, dam
_ni 5 , dolis, fa llaci is m iferrim am i llam P rovinciam fa d ifi
‘
m è dwexaba t ; inde qu efi u s i‘
epu lchri vicin i t a t em , n em pe
con t ra, au t e regione Phogor , Gra ce, ]uxt a dom um Pho
gor, t im u i t ,n e vi reliqu iarum fact a ipfe d eincep s , qu afivin
cu lis, confi ringeret u r, regiòqu e (acri p ignoris cu lt os dehinc
..con t ra t art aream Principis infern i t yrann idem invicem
gu fiodiret u r. Q1am d1u Bavaria ha cMarian i amori s,
gult m u t u i perm aneh i t Syngrapha quam t abu lam
dudum infernalis rab ies nonveforofolufi rodc Mon acenfi ,
fed
(I )Exad. (3 , 1 9 .
5 1 3
fed Corde Bavaro, fed fru ii ra av“
cfllet e voluit, fi ab i t eon
t ra omnes infu l t u s ere&a Bavaria fub p ra i i dro i inm acù las
t a Virg in i s imm acu la t a.
Nec habeo, u nde m et u am m e n im iùm dicere, cùm‘
Bavarianì appel lo ex t effera nova novi Equ i t um Ordin is
Imm acu la t am . Nu lla efi Provincia ,Régnum omn ino n u l=
l um, qu od hac pra rogat ivé gloriari pot efi nu lla u nqu anî
Ha refis m acu la fu iile afie&um , qu ali s ab om n i a voBava
r ia , t ot (anél a Sed is t e il imon iis la u dat a , in ort hodoxa fide
comit ans fi et i t p u rifi îma i i con t erm inam Bavaria
Tyrolis Provinciam excip ias, nem pe has d u as Pa t er Can i
fiu s è Soc.]Efu , Vir facris d ignu s aris, nom ine t ribùs]u da ;
Ben jam in d ifi inxi t ,qu a n u nquam defecére. M iracu lo
non vaca t ,Bavariam in t er fu neii a s belli i i i j u rias qu arum
m axim a fu i t,infe&a Ha refis pra fid iarios habu iffem i lit es,
nec è nobili t a t e, nec è plebe n um eram qu em quam , qu i ex
hac con t agione pei t em con t raxerir , qu a lau s quod Iola«.
t ium u n iceDiva Virginis cu l t u i nu nqu am in t errup t o, qu in
pot iùs,ringen t ibu s ad p ium fpeél acu lum Acat holicî s, au&o
debet ur. Vigeba t olim Confi an t inopoli , p0fl: 0mn ipo«
t en t is Dei .primarium honorem cu lt u sDeip ara Virgini s
0 0 0 0 0 0 u squ e
u squ e adeo, u t i lli ab ipfis Gonfi an t in i t em porib u s“
ea dem
urbs ded ica t a , ejù sque nom ine app ella t a …iit C ivit a s Virgi
n is . Meliori fan è ju re Bavaria au d i t Provincia Virginis
excuba t a d Au lam P rinc ip is ha c regia Vi rg in is im ago, ad
cu ju s p edesa rdems diu , mo&ùqu e lam pas ,p alam om n ibu s
t eli a t u r , qu a in corde Pr incipum avit a Marian i cu l t fis p ie
t as arderet ,quam Gives p afî im in a dibu s fu isPru diosea m u
lan t ur, Magii i ra t us u rb ium in foris pub lic1s, in qu ibu s ub i
qu e hu;u s im agin is …fola t ium in p ublicam vm era t ionem
profi a t , u t fubdi t i m em in iflîen t q uot idie fab quo fecu ri vi
veren t pra i id i0 , dum qu ot i die exp eriuntu r , fub qu o fe lices
v…ivun t regim ine. Avi t um in Diva… Virg incm cu lt um
Seren iil im u s C arol u s Albert u s , d um au gere non pot u i t
{eRau ravi t , indu&o re cè ns Nob i lifi im q rum Equ i t um Dr
d me, qu i j am an t e .plu ra fa cu la…Boj aria .Pr in c ip ibu s inm ag
mo'
pret io hab i t u s inj u ria t em porum t erq u e humana
rum inconft an t i à in defu et ud inem abj i t .
Hod ie Seren iii im u s Elc&or , fupremu sOrdin isMa
gi fi er, Refi au ra tor eil , in i igueverb Ordin is To rqu es au
reu s in fefiis iolenn ibu s, pm dul éì ex eo:crù ce decuffa t z'
ì mi
vei coloris,prom ican t e in m edio ex una part e Beat iii im a
5 16.
cu rfu (c è dnd o , u t i auarn‘
d è li’ab i t ù Regh li'
s om n ib u s
ÌÎS , qua hmu s (un t Ò rd ini s‘
d rim ea“
h ib i’olum‘
odoexpli
canda m ihi proporla;’
qu‘
a i’
u prem u rt i Ò rdinis Mag i i‘
rru rì r,
Ord1hì s D'
om’
rriam reipi0iù i i t . Fini s ihfi it uri Chrif‘
t ra
n a prot eél ib Fidei a rlg ii iidri t um z
'
elt rs pr0 tegend i Bea
t iffim a Virginis Immacu lat a eii lt fis z b el lum i ri O t t om an
nos p erpe t u um ja&is i n Teu‘
t on ici O rdin is t ypum nova
m ili t ia fùndà’
m eia’
t î s eo difcrimine , qu òd Equ i t ibu s p er
m iil‘
um uxore‘m d u cere. Ca t éra , u t d ixi , qu a regu la s
Ra t a t a O rd in is arrimen t , ad fequ ent cm d ifcu rfum rem i t t o ,
hic i llia s d ign it a t em m em oràii e fa t ìs fit (ub quo n empe
p riefid io , fub quo regrmme ea denu o revixeri t .
Cog it abat equ idem S eren i ii ìrri u s Ele&orMaxim ilia
ri u sEriaanù el,glor ioia m emoria , Gallia redux, Ord inem
ha nc j am an t e qu ing en t os a nnos in Bojar ia celebrem re
fia u rare , fed m ort e in t ercep t u s gloriam h anc reli'
qu i t Se
ren iii im o F i lio , u t fi a t im in it i'
o Regn i fui , fa&ò p ra claro
gloriofu s, à Serenifi ìm i p aren t is elogiis d ifi inguere’
t u rau fqu e
d um bello geft a , Mar t iri fu à indole, a qu aret , cu1u s j am ea
dedi t con t ra O t tom annos fp ecim im , 8erenifiim b P rincip i
Euge
5 î 7
Eugenio in cali i is a dBelg radum cum S eren ifi imo F ra t re
Ferdinando sociu s, u t fu is quas adduxerat Augufii fl im o
Ga (ari in fuppet ia s, c0p ii s, qué squ e ipfe exem plo, p erfo
n à fu à, i n pa t rios a ifu rgens a ufu s , amim àrat , m agna p ars
vié‘
roria , dedi t iBelgradi , deberet u r, dolen t ibu s Tu rcis, fe
d er mo Boj ci l . eon is u ngu es experiri, & Luna ina cornu a,
q u a vix èfi
t ot dam bis coalu eran t ,fisdem fu lm inibu s à Na
‘
t o confring i, qu eisìP3t mt , t ot cl a dibfis illat is, e a t um è t urri
b u s expu gtm t arum u rb ium , t um è t en tofiis p rofiiga tc rum
exercit u um dej eci t . N emmm ili t aba t j am tum Bea t ifiim a
Virg in iAu gu i’ru s u ndu lan te vexillo prim a (u a Le
g ioni s,-Imm acu la t a Virgini smom t am im aginem o ften t an s,
qu am fe m ili t em profefi u s an t iquu rn hanc O rd inem r e
fi au ravi t , fimu l, ac pra fcribenda pofimodum Ord in is i t at u ta [uo inMari am cu l to, pro fam&a Fide «z elo ,g lorio sè ad
imp levi t i ta , u t d um om nes Deiparam , in nat éìB0j is ,p ie
t a t e , ven er amu rR egin am à recen s c re&o Mariano—rum
Equ it um Ot din e,C 3 to lum Albert um au da&er i ll iu s Prore
gem afi”
et am , (ub illins pra i i d io femper Vié’roiem
,iuh cu ju s
reg im in e fel ixefi , erî t qu e in feram a t a tem Bavaria, revireF
con t e prii i in à m aj orum gloria.
P P PPP P
5 1 8
PARS UNDA.
Lim mori s hodie legi s eli not ari à
Chronicis Illufi rium Equ i t um G en u a,
P rogeni t ores, Amt iqu i t a t em ,Nob i lrt a
t em ,& Pot en t iam . Nec ab s r e ;Vir“:
en im degener eri t ille, cu i t am an t iqu a,
3& t am ingen i t a efi Nob il i t as. Et Ord in isAn t iqu i t a t em ,&
Equ it um Nob ili t a t em h ic exponere an imu s efi, ì xt ram qu e
eovincu lò a deò {ib i coha ren t em ,u t , dum a b Ord ine p rip
Equ i t um probat u r d ign i t as,0 rdin ivicifî im à gloriosà lî qu i :
t ù Profap ià (nu s quoque, acnovu s in fiugulis accedat homos. ,
P P P PPP 2 De
5 2 0
guli s, au t in ii i t u t o quodam firm at a u squ e d um cul t u s i lle
Divi Georgii, ac m agna in i lliu sp ra fid io fid a cia i n Ord inem
Equeil rom excreveri t“fa irm qu e na&afi t
‘
Funda® rem à
qu o, u t i inferius doceb irmus=Ordo i lle t ran i i it dein e t iam
adDu ces Bojos, it a;u t ,q uodp riùs «
p rivat ap ie t at e a&um
i llud p ofimodum »cx comm uni Ord ini s‘
Lege ob fervandum
fore t . Conven iun t e n im
p rim um O rd in is Divi Georgii in Germ an ia fa iflè F unda
t orem Fridericum Tert ium , i mpera t orem fern per A ugu
frum . Nec u lla eil: imhac a ffert ione d ifiìcu lt as,qua eam
dub iam …pot reddere.
Rcft an t plu rim a in ,
—Annalq Boicis*
veii igia ,Duces
Boios à p lu ribu s ret ro fa cu lis i mgu lar—i d evot iome colu i iie
Divum Georg ium ;&h odiedumv
conférip t um Tub ill iu s fig
mo Sodali t ium in Procefi ionibu s p ub lici 5"
numerat u r an t iqa iilim um ;verùm e x eo p lu s dedu cim
'
on pote ii , qu àm i l
los prius ex p riva t à«devo t ione par t icu iares Divi G eorgii
cu l t ores fu i iTe, dein ex comm uni quodarn l nfli tu t o m ag :
nos hu ju s Ord in i s Equ it es fab Fu nda t oro lmpera tore,Al
b erri Sap ien t is Socero, qu ales hodie funt‘
fub Reflau t a t or’
e
Carolo Albert o Fra t er, & Fi li i,& Agnat i. Qris en im
5 2
dub i t et adeò cogna t is Principihu s ex comm un i p ie t a t e
comm umem fa ill‘
e p ie t at is t eiTcram ? habem u s et iam num
vario labore ex argen t o aut o eflì&a C ruc is ha iùsqu e
Ord inis Infign ia , qu a olim fi a t is in Feii is p ub l ic è è collo
p en deban t , au lim d icere, Du cib u s Boiis t ran sm iifa veriùs
vel à Fa nda t ore Frideri co vel à Confirm a tore O rd in is
Maxim iliano Primo quàrn j a&a nova inBoiari a m ili t ia
fp ecim ina. Fiori fan è"
non pot u i t , u t Alb er tu s Sap ien s, Fri
derici hu j u sOrdini s non h a
beret I nfi gnia , u t i omn ino vero iim ile non efi,t am a l t um
in Ann alibu s hu j us fa ndat ion is inva lu iffe filen t ium , i i p lus
e ru i p 0fiè t , quàm Du ces Bojos, ad ha ncOrd in em ab Im pe.
r a tore invit at os , , eum t am diu obfervàli c qu amd iu i lle in
Imperio non d efuefceret , it a , u t qu al iscun qu e Fonda tori s
a u t an t iqu i t a t is ha c Eqa eii ri s m il it ia fu er i t , Seren ifi im u s
l oris glor iam , a m u la p iet a t e a llequ a t u r.
Q1a de Frid è rico Impera t ore fup er iùs d i&a, ea ex
t ra qu a ii ionem , omnem (a n t om n ino Con t roverfiam ,
i i Bu llis Apoftolicis efi , qu a debe t u r , fides. Bul la P au li
Secu ndij Sum tn i Pont ifieis, i ta Ordi t u r SaneCha rin
Qq q q q q , , m u s
5 2 2?
gienfis ,0 rd in isEqu it um fan&ij ohann isa bHierufa iem ,Dioe
cefis Paffavienfis, Hofp i t a le , -Mon a iì erium Divi M ar t ini
ohm eju sdem , hod ie Vrenùe n i i sDioecefis C apella Bea t ifi
[im acVi rginis nova: fu ndai ion isa dem um Ecclei ìa Pa ro»
ehi alis m onî isSt radenfisDioecefis Salisbu rgenfis , at qu e haec
Om nia eo …p‘
rivi leg id , u t in hac Comm endat m aHo£j3 i t aho
rum 0 rd inem fuppreffer ib ,.Monachi s verò Ord in is Divi
Benedr&iMona it er ii Mi lle it ad ienfis l iberum arbi t ri um p ef
m ii è rit m igrandi , quocu nqu e vellen t , in a lia eju sdem O rd i
n is Mona i‘
reria , i t a t am en , u t qu i libet eorum , quoad Vixe
rgi t , imperffisEqu i t um Divi Georg i i , Vi'
éì um »
, a li équ e n eceF
[aria perciperet , dj'
&zîrmqueMonaft er ium r eren t o fem p er
Hofp i t a li t a t ìs onere, , numquam in profanos-
a fu s conver t i,
au t ad faz culare dom inium t ran sferri pofiè t . Confi rm a«
Vi t hu n t: Or d inem {equent ibus ann is raxim ilianu s Imp e
rat or,Friderioi filiu s, amplioribu s p rivi legfis, li t t eré_
squ e de
fuper eon(cript as {ignavit Oen ip on t i decim à o&avà Sep .
t embrisa nn i J49 qu as Summ u s Pon t ifexAlexander Sex
Eu s denup ; a t as habu i t armo 1nfequ en t e 494. Exi
qu ibu s
ab unde, py;Op inion, pa t et , Equ i t es Boq _quos in primép ar»
M axi
5 9 5
Maxim iliano crea t e s, hand alios fuiffe, quam Equi t esDivi
Georgi i , comm unica t o j am prius Du cibu s Roj is eju sdem
Ord in is Infigni , u tpot e quos illiu s belli focios fumm is , ù t
t ei’can t u r Ann ales, an t e red i t um in P a t riam honoribu s af
fecera t . Q10d et iam ex eo proba t u r clypeum Du cis
Ch rifl ophori , qu i poil ea p ari t er in Pa lazfl inam abj i t , in Iu fu
la Rhod is m ort u u s in red i t u , hac Cru ceDivi Georgii fu ifie
infign i t um , cer t ò (a t ìs t eil im on iò Chri it ophorum à Fri
d erico j am prius Ord in i (uofu ifle adfcrip t um , qu i dein cum
Friderici filio adeò gloriosebella geffì t . Haec fun t, qu a?
m ed j u diciò de ort u hu j u s Ordin is ex Fa li is, fide d ignis
Au t horibu s a llegat i pofiun t , cu ju s den iqu e occafum i idem
i t a m em oran t .
Magnorum Opu s e il Regum P rincipum infl i
ru ere d i ua t u ra in om ne a vum Sacra ej u s n a t u raa,quorum ,
e t iam lì j eceris fundam en t a per imm enfos (ump t u s , Rabi
li t as t am en pen det ex pofierorum arb i t rio ,vel ab in j u riéì
t emporum . His fan è cau fî s in t ercidit in nofira u sque
t empora Ordo Equ i tum Divi Georg ii , felici t am en, fi fas
e tt d icere, in iqu i et iam fat i culpa, quae t alem m eru i t habere
R ell au ra t orem.
R r r r r r
5 2 8
Carolu s pro om ine ,'
vel m oni t oaccipere t , refl auranda: p ie
t a t is inDivum Gw'
rg'
i um , cu jus olimIn l igne Periscelidis
bro firfidàin e‘
ht d fu i t .
Vu lgaria fun t , qu ibu s or t u s O rdin is Periscelid is ad
j oannam , Com i t i llam Sari sb‘
u riee,refeffur, quòd ip i i Cho
reas agi t an t i d elapfzim Rex è t erra fu lh der i t , r iden t er-n nob i.
hum adfian t ium m u l t i t u d inem h is com pefcens Hony'
foit , qui m a l p en ie, id e li : m alever t a t e i , qu i m alè cog i t a t ;
fu t u rum nem pe, u t b revi fum m u s honor ej u smodi Peris
celidi haberet ur. Haec vu lg i Op inio”
cin t ri t um i llud
Nob ili t a s (ub amore ]3 C6t . An t iqu iora fun t , quaede Pe
ri scehd isOriginem emoran t Au thores. Horum t efi imon io
Èdu ardu s III . Anglorum Rexinvi&ifi imu s,u t At t u t i Regis
‘
m em oriam refricaret , qu i orb ica lariém ca fee Equ itum So
dàli t ium ,
‘
t ot o ade
—
ò t errarum orbe decan t a t um ifrfi i t uea
fa t ,cùm dé: Gallis a t qu e Scot is,'
cap t oJoannc-
z R'
egeGa l
ha ,Dà
'
vide Scot iae , faep iù s t'
riumphàffet », nobilifli rri am‘
'
coirfcribfi t Equ i t um au ra t orirm Societ a t em ,qu osob Perit i
bélidem iu am in praelj i felicis t ell è ram dà t am , Gar térj i, five
P eris
I ) Bem . Gira rdm I f , Pal_ydorm Virg i/iu ; Gu i l i a/mw
4mdem u Bri t t am'
mmm femm /2r tpt ar flu d zqfl/îm3 n
5 2 9
P erilcelid is Equ i t es nom inavi t , hùn cqu e Ordinem ad ho
norem Om n ipot en t is Dci , Bea t a , ac Imm acu lat as Vir
g in is Maria a t qu e Bea t i Martyris S . Georg]i ecce quam
bene cum noftro Ordine om n ia conveniu n t ) infi i t u i t , ex
fi ru&oad illi u s honor em in Ca it ro fuo W indefori Temp lò
Augu it i iî imò. Di&i Equ i t es fin i ll ram t ib iam pau lò infra
genu fubfiringu n t , & au reéi fib u là , in concord ia Sym bo
l um ,t anqu am vincu lò a r&iflimae Societ a t i s conne&u n t .
S cu t um album rubra cruce d ifi in&um eil , p endu la e col…
l ari, ,qu od m agnum vocan t , Divi Gt orgii , Bella t orum P rze
fidi s, effigie. r) Caet crùm h u j u s Ord in is Solem nia Vin
d ifor imquot ann is fi a t o di e,Divo GeorgioEqu i t um Tu t e
£ì ari facro,p raefiden t eRege, celebran t u r, At qu e in hanc Socie.
t a t em_po t en t ifi im i qu iqu eOrb is Chr ift ian i Principes coop
t ari ,m axim i infi ar honor is d uxerun t , & èrpr im a Ord in j s j n .
i i it u t ione, qu ì vigin t i (exEqu i t ib u s conflabat u l t ra vigia
t i Reges adfcrip t i num erab ant ur, praet er ip fos Reg es Ang
l iee,-
q u i eju sdem Praeli des, five, ù t vocant , fup rem i iem per
h aben t u r Mag ift ri. Sunt qu idem a liqu i, qu i Orig inem hu
j u sO rdini s Richardo prim o a dfcribu n t , a jùnt qu e , Edu ar.
d um eundem t an tum reduxiffe, fed, qu idqu id efi , u t i illeOr
S s s s s s do
( i ) Paula : j ovim ,
‘
5 30
do inAngl ia glor ib s fioru it , ma nét'
qu e’h
'
o‘
c aev’
ofive no
\'
d t er i nfi it u t u s, five denno t éfiaù t àt us it ahodie ‘
relù lci t at i
in Bavaria hu j u s O rd in is gi o‘rià d ebet u r C arole Alberto
u t non imm eri tò fpolium'
P erifcd idi‘s Ì1 Maximi liano re
li&um , C arole om en fu erit fau’
flilî im um illi u s r e‘it aUrand i
O rd in is , quo h ic Seren ifi ìm u s Ele&or Nob i liflir’
nos qu os
qu e t um è fu is t um è Procerib us ‘
ext eris con‘
Foci a t ione
q u adam ,& Vi rt u t um comm un i t a t e (ub vexilloDivi Geor
g ii coa ferip t os ar&ii î ìm è fibi con]unxi t , con ju rat os ]u li i t iae,
Fid ei Prot eél ores u t pot e qu ae al t era hu ju s m ili t iee efi
t elfera , qu a: ub iqu e t errarum‘
De‘o Divx Virgin im rli .
t an t es Equ i t es, ù t Pa lm a,fiorebu n t . At qu e haec ra t io ell ,
cu r j am ahi hu j u s Ord in is Equ i t es nob ili l i imò anim a t i
infi i t u t ò, in t erras longinqu as ab iére, in Societ a t e Equ i t um
Meli t enl ium , (aeree pro fide .mi liria: prim a Ru d im en t a po
l ì t u ri.
Habet en im h ic Ordo pro ba l i , ut qu ivî s Eques j u .
ram en t ò prom i t ta t fe perpe’
t u um fore o’
r‘
t hodoxx Fidei,
‘è ù lt ùsqu e Imm acu la t ae Virgin is defenforem in quem lì
îne‘
m t enean t u r fingu li m agnum Ord inis Mag iflrum feqriî ,"
‘fiqu is‘
ca‘
fixs exiga t , u t i pl‘
e m e t is Cont ra O t t om annos ca
(i ris,
colo re variega t i s in t eg i t u r. Veî i is in t erior, quali sfelì Equ i.
“
ris ex t ela argen t ea, p alma rùm qu e ram is fimbriat a ,fparl ìs
friper m an icis t ineis albi,ru briqu e colori s, a rgen to ,
i nt er .
t ext i s, cingi t u r m ili t ari z on é, exholoferico r ubro.
Vell i fuperini ici t m agnum ,pallium cum Syrm a t e
°holeferici p ari t cr ca ru lei , relé argen t eafufful t um , ub iqu e
fegm en t is argen t eis d ifi in&um .
Idem hab i tu s, qu i m agn is, a lnsqu eEqu i t ibu s,qrmad
icolores,& form am omm uu ise lt , differ t t um in Synm a t e,
t um in t ela argen t ea cu ju s loco Sericum Albu m pallio
'
=fi rbdu ci t u r, om iffis fim b rì is, ex t ext u raa rg en t i .
Collare ma ju s efi ;ex h olofer ico c a ru leo, argen t e is,
aen el aborat is,ornam en t is. ln q uo circumfiu i t t orqu es
r i lle au reu s i n p riori p art e deferip t u s c um p endu la ex eo
C ru ce.
In clypeo au rei -
coloris Crux .rubra app arat c um
”SymboloOrd in is in Fide, Iufi i t ia ,& For t i t u din e. Supe
r ius not an t u r arm a «Gen t ili t ia cu j u svi s£qu i t is, inferiùs an
nu s, quo in Ord inem fu it r ecep t u s.
Supremus Ord inia Mag ilt er ei‘
t omn i a voBavaria
Eleélzor.
5 3 3
Tres crun tMagni Priores, primu s in SuperioreBava
ria ,Princep sEle&oralrs. Secundu s in inferiore,Fi liu s Prin
ceps n a t u fecundu s. In Pala t ina t u SuperioreDuxFerdi
n andu s fu a cj ue flirp is femp er Primogen i t u s ; Nu llu s au
t em ad a&u alem Magn i Priora t fis poliefi ionem nequ e
ipfe Princep s Ele&oralis p erven ire pot eri t , n ifi explet is an
n is vig in t i u no, cum in t erea eorum cu ra , qu ae ad Mag
num Priora t um p ert inen t , penes Suprem um Ord inis Ma
g i li rum eri t .
Sub quol ibet Magno P riore duo proin (ex crun t
M agna , qu os vocan t , Cru cis Equ i t es t ri um fiet dele&u s
ex placi t 0 Suprem i Ordin is Magi lt ri , t res reliqu i [ibi fu cce
d en t privi leg iò a t a t is, qu a in Ord inem adlcrip t i in t erEqu i.
t es pofieriù s recep t os crun t fen iores. Hi fexEqu it es
d ieb u s folennibu s collo circum dab u n t m agnum Ord in is
Torquem ,am i&i hab i t u Ord in is reliqu o verò t empore ,
m ajori t a n ia à dext ra ad fin ill ram p enden t e , cum annexa
fi ella t à cru ce, d i ll ingu en t u r, qu am e t iam acu p i&am in ve
fle afin i lt ris afiìxam , u t i in Scu ro Gen t ili t io‘
e Torqu e cir
cumfiu ent e hab ebu n t pendu lam .
In unoquoqueMagno Priora t u praet er d i&os duos
T r t t t t Mag
5 46
gi'
0nes, in Aulafuprem'
i Ord inis Magi l‘
tri fal t em per an .
num fervi iil”
e
Pr in cip ibu s, ù t d i&um fuprem u sOrdi n is Magill a°
p ro fue arb it rio d iftrib u it vel m agn am , vel m inorem Cru
ccm . S i, honoris ergo, non fru&u um , eam requ irunt , gra
d um t am en al ium non accip ien t , n ifi à -d ie, quo, in qu am
clalTem fuér e recep t i . Si qu is verò Principu m e t iam Com
m enda t u ris fru i gau dea t , i lli ha c g rat ia vel exfavore [ap re
m i Magiflri , q uo Comm enda t u ra ad i llin s p lac i t um reci
d en t , vel ex regu1a S emi in Ord in e exfp eél and a efl,p rob,a t a
pr iù s Gen t is fu a ,ù t fuperiùs d ict um ,
Nob i li t a t e.
Equ es. qu i Crucem fu am pu blicep ra icrip to more
g eli at e neglexerit , efi ind ignu s cenfeb i t u r pr ivab i t ùrqne,
q uod i i oblivione fa&um , u noMilla S a cr ificio quod p i is
Equ i t um m an ibu s li t ari c u rab it , cu lpam lu et . C avean t
a u t em fingu li (ub in t errn in a—t ione p a na m ajor is , n e qu is
Cru cem finad comm u t er, vel opp ignoret , au t a lioquo
vi s m odo d efpe&u i facia t .
Equ i t um Cap i t u lo perm i lî rrsMagn i Cancella exE.
qu i t ibu sm agna Cru ci s delecî l u s, ll an t e apu d fup remum
d in isMag iit rum praet er d uo, qu a fem per habet , voro,voro
U u u u u u d eci
I N D‘
\E X
Rerum Verborum .
Abenfinerg iu sCome: il Fraunbergio s u s. 2 7 5 °
Admm i il ra t oris OH“icium rn Au la Cm flan t iriopoli t ari a. 397 °
.?Econorm ee 4. Species. Rega circa moneram : im por t ar: export ara t u rca
fump t us. f. e 7g .
S .:m pm ex decimis. Met a llix.“Merca t uris, Pafiu ris. Colle t t a feu
S rerrrs. f. 2 88oPalma . circa Mercat u ram .
P 7Wa t d . c i rca Arg ìcu l t u ram .f.
Em u'8 t lon î s, Amb i t roms, Avari t i a m ala: f 3539 . 340.&Cor
A'
fle&u z amm : q u rbu s agrt am u r.'
37-8°A 0 î rcu l t u ra u u lrt as . f. eg 8. & feqq.A l eru Andechfi;pra clara Vr&oria. fu l-9 1 °Alber t u s Pms
, cu r fic voca t u s f. 304. 3 r4… g t 7 310 32t e enfar Cot onam Boemia f. 1 76.
e;u n moderario m pra rept a fibi I- la vedi t
’
at e ab HenricoLand ishu t anm
ej ecifJuda or: Monachio Bavaria. f 2 9 5 ° 31 7 0
ext nr avi t Lat rones. f.
ej u s igi rma cx amore Subd it orum. f. I rr ,A lbì r t i 84pwnt n lau s. f. r z .
q ue prudent ia in ter Frat rum di ilenfj ones.gCa fank i ndrgu a t ro
‘
con t ra eu ndem . &c. reconciliat iq. .
f»363°
Ra t rsb0nenfis crvrt as fe fubdrt A lbert o ab eodem nerum drmrffa.
f.induxi t in Bavariam Dom ina t um umu s Principis.Bellum cum Pa la t i no, & Pacifica t ro.
A lber t us M4gm mmur m rtmLega t os fuor ad Concrlru rnTr idenî in. 8Elognum Concrlr; de eodem.
e3us modera t ro circa Pra ccdenriam. à Lega to Vene t o prxrenfam.
a u la A lbert i voca t u r àCardrna lé Holî o Schola Piern u .
Pn ncepsBaadenfis CJUSflud io confervaru r rn C arbol. Religione. f. 1 z .
voca t u r à Menz elro Fons arm f…404.
Alexander M colu rt Vcna t ionem . f S;.CJUS ambi t io. f. 1 68
’
. r
e;u s Pa t rrs Ph i lipp i Epillola ad Ariflot elem. f. I I ;.
Alexander Severu s pra a lii s amavrt Li t rera t os.
Alphonfi I II.Regi s vindr&a. gf.
X xx x x x
Amb it io. v.Emul i t io.S . Ambrofi;vr&orìa con t ra Got hos. f. 39 2 .
Amor fu r,leu Phrlau t ra , laudabilrs, vimperabilis. quomodo t emperandq
s
z
Andecenfe Ca llrum everfum . V. Lu dovicu : I.3 9
Angrlber t u : Abbas S . Richarij .l
A rm orum an Scien t iarum cu lt us in Republica praefcrendu: f.42 8. feqq.Affallìnorum gens qu a fu er i t
? f. : 2 2 kA t hen ienfium rrt u s rn N up t
'
us. f. 168;Avari t ia. v. ! Emula t ro.
,B.
Barbara.Albert i P l]fi lia, C larifia in Anger.Bafilq Im perar. in on i t um ad filrum .
Bavaria m u t i la t i per Fcrd inandu rn I . Imperar.per Pacifica t ionem cum Pala t ino.occu pa t a à C a farean is.n u nq u am Ha refr infe8t a.
Be ll u Bo‘
em icr ini t ium .
Belli Du ci; qu a li t a t es.Be llum non
’
l i ne confilio, fifi'
e (u fcipiendum .
caufx Jufl i belli . f. 66 . c u ifira &c. f. cî g. Tria obiervanda.Be llum à C ivrca t rbu s conrra Princi pes.Be llum Pa lal t inum . e;u s cau fa , & exrt u s.
Be nedr&u s X II. non aude t Lu dovi co I th pe t a t . bw‘
e fu n e,Be
'
rchrer aden . v.Maxim i li an . I .Be rt hol u s Dux Bav. com rt at ur Fcrd inandrirn I . Ini pérat . in ,
exped irioncH ie
Bò em ra Re’
gn'
um ha red i t arium declararu r.Bogneru s occifu s il Duce C hrrftophor0.
Bomgart n'
eru s: Lega t u s ad Concrl.Trrden t .Bfi l| 10n iu s. V.Godefridh&Bù ndfchu ech. v.Eccardus .
Burcardùs'
{î fra î rcifcus 3 v. C&adriga;
C a lmu n z a Bavaria erept a.C an is fidelu as am a t ur.
Px C amfius.Gat t uus Pet rus
Confiliarij in re m ilit ari qu inam reuciendi.
qu a les effe d ebean t .quomodo t en t a t i è . Principe Oretopiano.
Confianu nopolis ohm voca t a C ivi t as Virg ini sMaria:.C on t inen t ia Socra t is.C orona . M.An t on i], Regis An t igonij Sen t en t ìa de eidem.
Corona Auflra lrs Srdu s.P .Covrllon iu : Joannes ) ad£ oncrl…Trid.C rucia t a pro Terrà S .
S .C ruci: reverent ra à Tiberio Anguflo.
D.
Degenbcrg im ,Hufl im.BaVarra e;e&u s &c. f. 349 .
Drlrgenu a Them riìocl rs. f. 2 7 7D1fcordra fra t rum i n Pace.& Concord ra in Bello. f. 2 58. 107 .
Drvru arum van i t as. f. g ; l .,
Drell er ,Aca tholrcu s, quomodo fcriba t de Cru cra t a Herofolymirana . l . 10.
E.
Eccardus Come: Schyrenfis, vu lgòBu ndfchuech vel Perunat ug dgéwe. ab… in
Pa la ihnam . f. i d o 5 19 .
Eoclelra eli m echa in t er ca lum infernam . In uno, ha rum , erurt _qp r t a t t a
Ecclefram eli .
Ecclefra B.V.M. vu lgo Grofi t , in loco ]uda orum e;e&0rum ere&a . 3 17 .
Bel—n u s Leonard u s v. ® ad rry .
Ele&orum & Prrncup um I l l ‘lPCi‘
l] Prrvilegia ineu nd i fa dera cum , QXteris . fa lvia
Im peri]]U l'lb ll S. f..4—f6
Elc&or Mogu n t rnu s, Magn i Ord in i : Teu t 0n icr Mag rfier. f. ;06
Ele&ricis Therefia C u neg u nd a gell a d u ran t e Be llo . f. 480.
Equ i t es Boi,, à Maxrnn lrano , Rege Rom . ad A lbarn Regiam creat i A lben …
Rechberg. Georg. Rofenberg . Joan C losner. S rfu d.Torrmg . O t t o‘
Obe rham er. Wolfg.W erchs. j oan . bch rlb a2 . Joan , .
Holz fa t t el. C afpar.Schenk.Equell res O rdrnes. v. 0 rdrnes.
Er icu s DuxFororu henfis.
Briens Pom eranu s.
Ernefi u s à Pa t ruo S t ephm o d i t ioneMonacen fi e;e&us.
Erneil u : Colomenfis Archiepifcopu s Ele&or .
Fabri… fides.”
f. 2 77Fa dera cum ext eri s incundi j us.Ferd rnandu s D . B. filiu s A lbert i Magnan imi.Ferdrnand u s D . B. filmsMaxim il. Emmanuelis. interfuit eXpugnat ioni Belg radr.Ferdrnandu s I I. Im pera tor. 448.
Fides Fabri t ry. f.
Francrfci I . Pa du s cum Turcis.Frau nbergru s cefor Abenfpergu. f. 2 7 5.
Fridericr rnd rgnat io con t ra Alber t um Sapien t em. f. 355 . &C. t et anciha
fuo.
. 363.
Fridericu s D. 8 . fra t er Joann is S t e
qlrm i . f.
adhibi t u s Arbi t e r à C arolo l.
f. 2 59 ,
l 18 lau s à Regrbu s Ga lka C arolo V. VI. f. 1 63. 2 64.
Fridericu s à Vacua pera. P rrnceps Tyrolrs. f. 2 7 5 .
Frrden cu s Pala t inu s , proclam a t u s Rex inBoem ia.
C]US qu a lrt ares. f.
Fridlandu sDux, feu Walll einu s, oce ifus. f. 45 7 .458.
Fron toms gravrrarr. f.
C abella . V.Colle&a . Tribu t a . Ve&igalia.Ga lli a flat u s fub Mrnrfirrs Luyna o, & Rrehe lro. È v
4g4i.Gebhard t Truchfefiu, Apoli a t a , facm u s con t ra Ernell um Ferdinandum Duces Bav. f4oy.Georg i]Drvrt isLand ishu t a n i , Te ll am en t um , caufaBelli Pa la t in i. 363. 367 .
S . Georg i]. O rdo. v. O rd i nes Equefi res.CJUS Soda lrt ium an t rqu rfl ìm um . f. s ao.
Godefrrd u s Bu llron iu s Equ rt um Hiérofylim i t anorum Au thor. 504.
G ravrt as Fron tonis.
G rufft . Eccleii a B.V.M. £\3r7 .
G u rlrelm u_
s. v. W rihelmu s.
G undelfir‘
rga Bavaria erept a.
Haslanîeru s Su premu s Cali rorum Pra fe&ns. f. 446.
Haiden em ium . Helenfierma. ex d t t i0mbu s Bavaria Duci W i t t enbergrco '
Ce irao f' 3680Henrrcur Diver. D.É.
'
f. 359 .Hen1icu s III . RexGall. f 1 8.Hercu li s virex. f. t t t .
Y y y y y y Her.
Herfpnuk ì Bavaria in Norimbergenl'
es t ranslat a.P . Hi eronym u s Torrenfia Soc. Jef.Hrldericu s u lt rm us ex S t i rpe Ma rovingorum .
Hrfpama , nu llum tolera t nrfi vera Gt Ort hodoxa Religionis,Hòchiie t t Hrppoli ain &c. erep t a .
Holz fa t t el Joannes v. Equ i t esBon)Hora t ru s Cod es.Hungari ad Hu nnoburgium à Bons ca li .Hunnorum fubm iflìo.
j acobu s R. Anglia Pacificu s.
Imm acu l. Concept . B.V.M OrdoMonaci …fia t u a,& infcn p t io : acSodahli t ia.f. 509 . “O.
Impu ni t as crim inum exRepu blica decadenria .
I ngolil adrenfcm Academ iam m u lt i Pr i ncipes frequ en t a… .
Ima ria . V.V1nd r&a .
I nven tores novarum rerum pro augendo [Erano Princip i s.
Joanne: D .B. fra t er Frrderrcr S t ephan i.S . ]oannes de Nepom uc à V enceslao Mar tyrio donat us,
]0annes XX II . fe ipfum elrg i t ex com prom rllo.
eiu s od ium con t ra Ludoviwm Bav. Impera t .I ra t riplex. acu t a , am ara , g ravrs.
I r ingu s. DuxHunnorum .
Kabella. Ferd rn . Regis Conj ux.
]uda i. è Bavaria expu lli .non t olerandi .
qu am pernicrofi Re îpublica Chrilìi anz .
Ju lius C a far parcendo fubd rt is claru s.ignofci t acerrimo fuo imm rco.
ej u s lau s exinde à C i cerone.
pernt cont emnens moni t um de infid1p .
KIZDICI‘ICIKuefliain per Pacificat ioncm Palat inam Bavaria avulfa. f369. 370.
434.
OrdoS .Georg i].f.418.
Ma cariar, Hercu lis filia , piet as in Part iam. 5 306
Ma nh u s Torqu a t u s. f.49 1 .
Marcu s Au relius, op t imu s vocaru s. f. 1 1 1 .
Ma lTenhaufen à Bavaria Frifingenfibu s ceii um.f 563.
Maxim ilia nu s I .Ele£t nullum t oleraw t inBavaria àveràReligione alienam . 7 .
ej u s moni t um R elrg ione. 1bid .
c;u s Encom ia a Ponnfic1bu s.CJUS m on i1a ad filxum f. 7 . 302 '
vocaba t u r era t l l l) q CMagnu s.I 10.
Pa la t 1um e;u s Au licum. f. I 1 I .
Lau dat pie t a t em in M i l i t ibu s. £39 '
Reveren t ia erga Pa t rem .f.4l 0.
p iet as erga B. V.M. Te lTera in pugna Pragenfi. f.410. 509gcum Ferd i nando (pòfl C arfa re fra tn bu s, pub lxcè port at i ngolfiadqC ru cxfixum .
f.41 1.
S alomon Bo;cus d i&u s.C]US fc1en t ia art e: . f.437-433°
Donavver t am occupa t Im perio rebe llem . 439 »
hs cum Wolfg. Theodoruco Arch1ep. 8a lrsburg. f.440 .quem fug1en t em Cap l t , Praepofiw ram Berch t esgadenfem ab e;u s lube
444.
obla t am s a t cam d 1gn i t arem recufa t . f 449faedu s eum Rege Ga lla . f.4y6 .
Maxim i li anu s Emm anu el Ele8t . Bj u s prxfen t ia in acie quan t umvaluem . f. f ri
CJUS amor à fubdms. u o.
aed 1ficia Schlemhamu.Nymphenbu rgq &C. f. 1 1 1 .
lauda t ie t a t em Muht rbu s. f. 39 h
1 d a t x i n 1egn t as .f 47 3
fmdu s.cum RegoGa lbar. €47 8.
Rex S uec1ze e1dem gra t u la t u r de refi i1u t ione &C. f. 474.—q u s Exped i t iones .V1&oriae con t ra Turcas. f.47 5. 476 .
expugnat ioMo un t 1x. f.47 7 .
_Be ig_ragh in affu t u vu lnerarur.CJUS gefl a I t a li a . Belg io. Occu pa t ioNamu1ci. f. 47 8.confian txa in adverfis. 479 .480.481.484»437 .
occu pa t a U lma &C. Tyroli &C. & .Conrrarl a f
or t u na.
8.479 .4 1 .
t ranfit u s in Belg iu1n , Galham ,& profcnpt io.
CJUS re li n uu o in fu as d 1t rones &C . f.4-88.
crea: Ferdmandum fi l li um Equ urem au rei Velleris. f.496.
t ep t refu fci t arq 0 rd rnemfi .Georg i j . f. 5 16 .
Max1m i lflau ù s i . Im perar. l ibera t u r àBeigua per Wolfgangùm Chrifiophom rpDucesBavar . f. 1 f t .
C]US d1&um d e C a rolo IV. f. 2 60 .
A lbert 1 $apien t xs fpec1alxs amicus. f. 36 1 .Me
Mediolanum ah O t tone”: W t ut t at
'
paclxio expugnat um.
Mend ican t es ouolî ad labore: appltcand i.1 94.
Merca1u ra: u ri li t as. f. 2 94. &C.Meralla Mmeraha invefl iganda. f. &C.M ichael Ba lbu s. Dior ht t erarum .
f. 1 16.
M i li t a… prudent ia. f.43o.4g t .
m fin plu s ae uo pot en t es cavendi. f- 2 68:
à Mim rorum quah t a t e Pr1ncipi; fort una dependet , f.41 9 .410 .
eorum dele&u s.eorum d igm t as. f»387
Monact Scd l t lones. quomodo feda t x. 264. 270.
.Monet a fit Ju li a , e t i am cum ext eris conveniens. f
nec faci lemu t et u r.f.
Monhmm à Bavaria avu lfa C ivi t as. 367
Monoz on i. M i li t es 1llufl res emeri t i. f. 49 3°
Mumficen txaMagmficcnuam Pn nc1pns exrolht .f. 396.
Ncoburg tim ad Danubium adOenum. in pace Palat ina 31 33Vari:i 3Veliun t u r.fo 367 ° 3699
Norun berg enfibu s Reichenek, Herfpruck &C. cedi t u 1. f 36 3Num a Pom p.hu s. f. 109 .
Nu fperg lu s Hufit a Bavari a e3e&u s. 349 °
NymPh€nbu rg àMumm ]. Emm an. xd ificat um CafoloAlbfl toampl}a t um .
1 1 1
Oberhamer (O t to ) v. Equ i t es Bou.O t t awam amor à fu bd î ti s.Dd l] vm um dereli abxle. f. 3 31 . Ej usciu
'
c varij modi fi&îonsts.33 5 v. Pr inceps .
Ordm es Equ eli res. O rigo.
E;u ìres Corn icu larù. f.491. Torqua t i. ibidlM0fìoz oflh f3493“eorum gnî t as.
‘
4 7499 5 00.
Var1arum gen t ium mos ceremoniae circaOrd ines Eque.res;
u
f.
498. 5 00e t 1am apud gen t ile: in honore habi t i. f: 5 01Equ i t um Hmrofolym i t anorum Au t hor. 5040 1do Teu t onicu s. f.
TeuwhicorumOrdoHofpu a lìs. S .Maria: in“
Hie‘
rufalém. f. î °î vZ z z z z z Ordi
Ordinis S .Georga; an t iqui i ni t ium.€3 19 .
Friderica I II. Imfiera t . fundatìo. Buli z Pau li II. Ju lq I l.f. 1 2 2 .
éj u s commenda t u ra: pr aed ia. 5 1 3.
àMaxim 1hano I . propaga t u s. f. ;24.
Eq u i t es Bouab cod .Max1m 11.adAlbarn Regiam crea t i. v.Equ i t esBou.
S .Georg i; Sodali tmm anuqu iflìmum . f. ;10 .
O rd in i s Pemfcelud rs in A n ha vera Or igo in honorem Imm acu l. V.
MAR I/E & S [Georggj ab d u à rdo I l l .mfl im t i. f.
in pu‘gna Pragenfi à iderico Pala t ino perd i t a Maxim iliano I . Bavaro non fine emme a lla t a. f. 5 2 7 .
O rd ims a n t i qui S.Georgu cxtm&io.
Maxim i lianu s Emm anu el cog1t a t eu ndem refu fci t are. 5 16.
O rd i n i s S. Georg 1; reli au rau o nova fu ndamo à C arolo Alber t o Ele
&orc,fub t i t u lo lmmacu l.me Conc:ptwmsB.V.M. Ù”S.Georgq f. 5 07 . 5 145 6.
e;u s 1nfigma. f. 5 14. Te iTera Sym bolum . £5 1; 5 32 .
Obhg ano. Leges. S t at u t a . C eremomac. Velies. Officxa . à h 5 30.
u sque 547 .
O ret opianu s Princeps ing en iosè t cmt a t (nos Confiharios. f. 6 1 .
0 110 M.WHCC IIPRCI‘
I IIJS . f. 7 6 . EJGS Eìrpcdmoncs bellica: (ub Friderxf
co I . Im per.7 70 88
expugna tio Ber t honis.ei us audaci a
'
& vx&on a con t ra Albericum ad VcronenfcsPylas.6 Ccupauo Med 1olam . f.
‘
yo.Duca t u s BOJCUS €;d re lh t u t u s , fed va lde m u t xlat u s. f. 9 1 . 94.
€]US pruden t t a in Leganonrbu : i n I t a li a Con lìan tmopp li. f. 9 2 .
O t t o D.8 . Rex Hu ngary; proclam a tu s. f. 1 83. 184& C.u s
'
pé'
rfccu ncines mors . f. 189 . 19 0 . 19 1.
O t toW i t t elfpachius occ1for I’hi lippi C ael
'
arî s. f. 1 19.
Palat inams in"
Domum Boicam illa t us.Ne6’bu rgenfis crea ns.
P a laeolog i fxdera cum Tu re 1s.
P au h V. l i t t erae'
ad Max1mxl. I.
Peleglgìnu s Pu echam t u s Archiep. Salisburgen. eapimr in bello Civi t at umr1nc1pes.
Pe t ifcelìd l sOrdo. V.Ora.S î Georgu.
P erfarum Reéum exa t a t io à fom no.
Peufchne r eorgxus ) v. Equ1t esBon.Phxltppi Macedomsm om tp m homoes.
Pienz enau Warmundo) op;î xguorasa erant Kiz bichel Rat enberg.
Preifing (Conradus Sequeit er in l it e Subd itomm Monacenfi um cont ra l’rinCipem . f.
P ruden t es viri à Reg ibus in Comi t a t u hab1u .
Pudicma Sc1pionis. f.
(@adrigaBo;cae fa lu t isvocaban t ur. Chrifiophoru sSchvvarz enbergiu s.Leonard us Eck1us. Augu lh nu sLolch Franc1fcnsBurcardus. f.40 3.
R.
Rat enberga W armu ndo Ì’i'
e'
nz enau opp ignora t e. f. 2 69. ad lz forem t rans
la t a . f. 369 .
Ra t isbonenfis Civi t as Albert o S ap ien t i fubdi t a , & ab eodem dunxiia. 357 . &C.
62 .
Rechberg Albert u s v.Equ i t esBouj .3
Reicheneck Nonmbergenfibu s t rad i t u r.
R eipubhca: decaden t na cr1m i i wm im pu n i t as.
R ehg io. v. Bava1 ia. H1f am a . Maxum l. l .
Rorbcckiu s il Duce Chu l€ophoro occufu s.
Rofenberg Georguu s ) v.Equ i t cs Boy.
Rot enbergiu s Henri cus.
S alis Commercium. V.Commercium.
S chenck (Caf arS cht l z bach ( oan. ) V .Equ i t es 8013.
S chle1sham . à Maxim . Emm anuele ere&um.
Schyrenfes Com i t es.
Monach i redum un t capt ivum Ludovicum ì
S chvvarz enbcrg. V.a ehiga.
S chvvarz enbu rg Com es
P . Schori chiu s Georg iu s ) Soc. _]Efu Legat i ad Princip.Baadens.S cip10n is pud 1cma.
S eel1ngen t ha l.
S i g ismu ndu s C aefar. amavi t Proceres nat urà praecIaros.
S ig i sm u nd u s Dux Bav. regna t folu s. s f; 346. inchoa t»Bafilicam Mona
ch1]. V1x1t in cxhba t u . mormus lepui tus.111 habi t u Franci fca no. f. 347 ,
Socra t is con t inen1ia. f. 17 7 ,Som .
& rîi'
àìn. Modu s exci t andi à Somno RegumJ
Perl'
arum,
_
S t auffiu s Hieronymu s )S t ellàrum nom ina.
SUfiOICi US Com es )S ulz bachmm à Bavari a ad Palat ino: mhslaìu
‘
iìì ,
ton icu s Ordò. v, Ordin, Equefl t es.i li oclis d i ligen t ia .
1D. B. filia Regemm à t it timctftt i 1010 Regnolongoba rdorum ad vet am Fidem convert i t . t
Thed dofi;pugna miragu lofa . f. 39 3.Ti lli; p i e tas. Î. 391. 39 2 .Tyrò lenfi; Comi tat us Alber to Sap ien't i i ii Dd t etfi pi òl’iìiflli s , fed i e‘
voca t u s.
362 0— ì nunquam hz refi infe&u è . f.5 1 3. 5 14.
Torn ng (S i ff i d u s ) v.Eqm t es Bou'
.
Tn bu t a. C i rca ea confideranda po t eflas.caufa ,& propor t io. f.2 86.de now : imponend is Cavendum , ibi d.
Truchfes, v.Gebhard ,
Ve&igalia. C abella? f. 2 82 .
emolum en t a prxflanda ob Ve&igalium recept ionem. 2 83.
van a nom i na Ve€t xga lnum . £2 84.clalies rerum mercwm , qux Ju lieproh1ben t u r infert i vel efiì
rrv.
Venat io. v. Princeps.Venet i Lega t i prx t enfa praeceden t ia, f. 1 1
Ven t orum nomina & qu a li t a t es. f 32 6.
V… d i&3 . dc vind icandm 1n1u t ij s ma t iva poli t ica , f. 194.&C.&C.nec om nes Vind icandas, nec om nes d immulandas fnadet Et h i ca .f. 19 7 .
non d imm u la t ione vulp i na & C . 208.exemp la Vind1&ae in Alphonfo III . Rege Leopoldo Auli riaco.
f,1 99. 2 00.
condona t ionis inJu lio f are. f.2 0; 2 06. &C.
U lyl'
fì s Ionganim i t as. 1 10 . 2 77 .
Ufurariorum pravi t as coercenda. f 1 9 5 .A a a a a a a W.
W alfi ein (Fridlan d ix Dux ì o cci l'
u s f.457 .458.
‘W CÎCI'I S Wolfganus v. Eqm t es Bon.
W enceslì u s, ignavu s, Im perar. 2 60.
fub eoMar t yn um pa li ns S.Joan.Nepomuc. i b id .
e;u s Mololfo d ifcerp t a Joanna Reg ina Conj ux. lb ld.adhaz re t ciVi t a t ibu s i n bello con t ra Pr1ncgpes,& i t erum reced it . f. 2 6 1 .
2 63 .
W et ericu s Rex,Arianorum fau ror, occifu s à pop u lo.
W 1a t u s Thomas i so.
W i lhelm u s IV. re it au ravi t Dachavium .S t arinbergam , C ling ium &C. f. 1 1 1 .
W i lhe lm u s V.e re&orEcclefix , Collegù G ymnafiu Soc.JEfu .
40 1 . & C.€]US p iet as . f. 39 7 , m u n ificen t ia Rom ae. Lau ret i. f. 396 397 .t ransfer18 . Lypfana D . Benom s in TemplumB.V M. f. 398.evert i t Monaci …lu panar.infli t u i t Colleg a Soc.JEfu Get t ing : Eberfpergae. Ingolli adq.Ra u s.bona &C. f.4og.C]US lau s à Gregorio X I II . f.406 .
W i t t l pachiu s. v. Lu dowcu s. O t to.
Wolgangu s D. B. l ibera r cum fra t t eMaxim ili an… I. Regem Rom . a Be lg rs.
f. 1 z .
ej us d ifcordia c umAlberto Sap ien te. 348. 113u 325.