Kingdom Fungi Page 1
อาณาจกรสตว
จดประสงค
เพอใหผเรยนสามารถอธบายลกษณะเฉพาะของสตวททาใหสตวแตกตางจากสงมชวตอนๆ สามารถ
บอกหลกเกณฑทใชแบงสตวออกเปนหมวดหมใหญๆ สามารถบอกลกษณะเฉพาะของสตวในแตละไฟลม
โรงเรยนนวมนทราชนทศ สตรวทยา พทธมณฑล วชา ชววทยา 1 รหสวชา ว30241 เอกสารประกอบการสอน เรอง อาณาจกรสตว ครผสอน นางสาวสดารตน ค าผา
Kingdom Fungi Page 2
Kingdom Fungi Page 3
Kingdom Fungi Page 4
Kingdom Fungi Page 5
Kingdom Fungi Page 6
Kingdom Fungi Page 7
Kingdom Fungi Page 8
Kingdom Fungi Page 9
ไฟลมแอนเนลดา (Phylum Annelida)
สตวในไฟลมแอนเนลดา มล าตวกลมยาว ล าตวแบงออกเปนปลอๆ คลายวงแหวนตอกนเหนได
ชดเจน ภายในมเยอกน ตามล าตวมขนสนๆยนออกมาเรยกวา setae (หรอ chaetae) ใชในการเคลอนทหรอ
วายน า ท าใหในบางชนดดคลายกบเปนขาของมน สตวในไฟลมแอนเนลดามระบบหมนเวยนโลหตแบบปด ม
ระบบประสาท มทางเดนอาหารแบบสมบรณ และมอวยวะขบถายเรยกทเรยกวา nephridia สวนมากมทงสอง
เพศอยในตวเดยวกนแบบทเรยกวาเปน กะเทย สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ สตวในไฟลมน
มทงทอาศยอยในทะเล ในน าจด และบนบก ในทะเลนนสวนใหญจะเปนพวกไสเดอนทะเล และแมเพรยงหรอ
ตวสงกรานต (nereis) สาหรบบนบกทรจกกนดไดแก ไสเดอนดน (earthworm) ซงชวยท าใหดนรวนซย ม
อากาศและน า รวมทงธาตอาหารสะสมอยในดน เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช (ดงภาพท 10) สวน
ปลงและทาก (leech) ทด ารงชวตเปนปรสต ดดเลอดคนและสตวอนๆ นนกจดเปนสตวในไฟลมน
เชนเดยวกน
Kingdom Fungi Page 10
ไฟลมนมาโทดา (Phylum Nematoda)
สตวในไฟลมนมาโทดา พบไดทวไปแทบจะทกหนทกแหง ในนาจดและน าเคม หรอในดนทชนแฉะ
ในดนแคหยบมอเดยวอาจจะพบสตวพวกน ซงสวนใหญกคอไสเดอนฝอยไดหลายพนตว นอกจากนหลายชนด
เปนปรสตของพชและสตวตางๆ รวมทงมนษย เชน พยาธปากขอ พยาธเขมหมด และพยาธไสเดอน เปนตน
สตวในไฟลมนมล าตวกลมยาวรปทรงกระบอก จงเรยกกนวา พวกหนอนตวกลม (ดงภาพท 11) มน
มทางเดนอาหารแบบสมบรณ แตไมมระบบหมนเวยนเลอด จงตองใชของเหลวในชองล าตวเทยมในการ
ล าเลยงอาหาร กลามเนอทงหมดเปนกลามเนอตามยาว และมควทเคล (cuticle) ปกคลมล าตวอยชนนอก ท า
ใหตองมการลอกคราบในระหวางการเจรญเตบโต พวกหนอนตวกลมสบพนธแบบอาศยเพศ โดยมการผสม
พนธภายใน และหลายชนดตวผมกจะเลกกวาตวเมย
ภาพท 11 ตวอยางพวกหนอนตวกลม
Kingdom Fungi Page 11
ไฟลมอารโทรโปดา (Phylum Arthropoda)
สตวในไฟลมอารโทรโปดา เปนสตวไมมกระดกสนหลงทมความหลากหลายทางดานชนดมากทสด ท
คนพบแลวมมากกวาหนงลานชนดซงสวนใหญเปนแมลง พวกอารโทรพอด (arthropods) มล าตวเปนปลอง
แบงออกเปน 3 สวนใหญๆ คอ สวนหว (head) อก (thorax) และทอง (abdomen) (ดงภาพท 12)
มรยางคทเปนขอปลองตอกนท าหนาทหลายอยาง เชน ใชเดน จบอาหาร รบความรสก ผสมพนธ หรอ
ปองกนอนตราย ล าตวและรยางคมโครงรางภายนอกซงเปนเปลอกแขงทประกอบดวยไคทนหมอย ในการ
เจรญเตบโตจงมการลอกคราบจากระยะตวออนจนเปนตวเตมวย
อารโทรพอดมระบบหมนเวยนเลอดแบบเปด และมทางเดนอาหารแบบสมบรณ มระบบประสาทซง
ประกอบดวยปมประสาทและเสนประสาท สวนใหญแยกเพศและสบพนธแบบอาศยเพศ สตวในไฟลมอารโทร
โพดาทส าค ไดแก
สตวในคลาสเมอโรสโตมาตา (Class Merostomata) ไดแก พวกแมงดาทะเล สตวพวกน สวนหวกบ
สวนอกจะเชอมรวมกน ไมมหนวด และมขาเดน 5 ค
สตวในคลาสอะแรคนดา (Class Arachnida) พวกน สวนหวกบสวนอกรวมกน ไมมหนวด และมขา
เดน 4 ค เชน แมงมม แมงปอง เหบ (ดงภาพท 13) และไร เปนตน
ภาพท 12 โครงสรางตางๆของแมลง
Kingdom Fungi Page 12
ภาพท 13 เหบสนข
สตวในคลาสไดโพลโพดา (Class Diplopoda) ไดแก พวกกงกอตางๆ พวกนล าตวยาวและมขา
จ านวนมาก โดยมขาปลองละ 2 ค และมหนวด 1 ค
สตวในคลาสชโลโพดา (Class Chilopoda) ไดแก พวกตะขาบตางๆ มหนวด 1 ค และมขาเดน
ปลองละ 1 ค ล าตวปลองแรกมเขยวพษใชส าหรบจบเหยอหรอปองกนตว
สตวในคลาสอนเซคตา (Class Insecta) ไดแกแมลงชนดตางๆ ซงจดเปนสตวทมจ านวนชนดมาก
ทสด พวกแมลงมล าตวแบงเปน 3 สวนชดเจน มหนวด 1 ค และมขาเดน 3 คทบรเวณอก บางชนดมปก 1-2
ค
สตวในคลาสครสตาเซย (Class Crustacea) ไดแก พวกกงกงและป เปนสตวในไฟลมอารโทรโพดา
กลมเดยวทมหนวด 2 ค มขาเดน 5 ค และมกมรยางคทสวนทองส าหรบวายน าหรอปรบเปลยนไปเพอท า
หนาทเฉพาะ เชน แลกเปลยนแกส หรอเปนทเกาะของไข เปนตน สตวในกลมนเปนสตวทมคณคาทาง
เศรษฐกจ เปนสตวไมมกระดกสนหลงทมนษยน ามาเปนอาหารมากทสด
Kingdom Fungi Page 13
ไฟลมเอคไคโนเดอมาตา (Phylum Echinodermata)
สตวในไฟลมเอคไคโนเดอมาตา เปนกลมสตวทด ารงชวตอยเฉพาะในทะเลทงหมด เชน ดาวทะเล
พลบพลงทะเล และ ปลงทะเล เปนตน ล าตวของสตวในไฟลมนมผวหนงทเปนหนามยนออกมา แตหนาม
เหลานนมการปรบตวไปเพอใหเหมาะกบการท าหนาทในแตละชนด ท าใหบางชนดผวหนงแขงบางชนดไมแขง
หรอบางชนดมหนามยาวแตบางชนดกมหนามสน ตวออนของสตวในไฟลมนหลายชนดมสมมาตรแบบ
ดานขาง ขณะทตวเตมวยของสตวในไฟลมนมสมมาตรแบบรศม แตเพราะรางกายมกจะมรปรางเปน 5 แฉก
ท าใหตวเตมวยมสมมาตรแบบทเรยกวา pentaradiate symmetry
พวกเอคไคโนเดม ( echinoderm) มระบบหมนเวยนโลหตทเจรญไมด แตม ระบบทอล าเลยงน า
(water vascular system) ทเปนลกษณะเฉพาะตวของสตวในไฟลมน ระบบทอล าเลยงน าจะแตกแขนงเปน
เทาทอ (tube feet) จ านวนมากท าหนาทเปนอวยวะใชในการเคลอนท หายใจ หาอาหาร และขบถาย (ดงภาพ
ท 14)
ภาพท 14 ระบบทอล าเลยงน าและตนทอของดาวทะเล
ตวอยางสตวในไฟลมนมทงพวกทสวนใหญอยกบท เชน พลบพลงทะเล และดาวขนนก เปนตน และ
พวกทเคลอนทได เชน ดาวทะเล ปลงทะเล และเมนทะเล เปนตน
Kingdom Fungi Page 14
ไฟลมคอรดาตา (Phylum Chordata)
สตวในไฟลมคอรดาตา มทงสตวไมมกระดกสนหลงและสตวมกระดกสนหลงอยในไฟลมเดยวกน
ทงนเนองจากในระยะเอมบรโอของทงสองพวกมแกนสนหลงหรอ โนโทคอรด (notochord) เหมอนกน
นอกจากมโนโทคอรดแลวสตวในไฟลมนยงมลกษณะส าคญรวมกนอก 3 อยาง คอ มทอประสาทกลวงท
ดานหลง (dorsal hollow nerve cord) มชองเหงอก (phalyngeal slits) อยบรเวณคอหอย และมหางทอย
ถดไปจากทวารหนกบรเวณทายล าตว ซงลกษณะเหลานจะเปลยนรปหรอหายไปในการเกดววฒนาการของแต
ละชนด สตวในไฟลมคอรดาตาทไมมกระดกสนหลงม 2 กลม คอ พวกยโรคอรเดต (urochordate) เปนสตว
ทมถงเจลลาตนหรอถงหนงทตวเตมวยสรางออกมาหมล าตว ตวเตมวยไมมแกนสนหลง ไมมหาง และสวน
ใหญจะเกาะอยกบท ตวอยางเชน เพรยงหวหอม (ดงภาพท 15)
ภาพท 15 เพรยงหวหอม
สตวในไฟลมคอรดาตาทไมมกระดกสนหลงอกพวกหนง คอพวก เซฟาโลคอรเดต
(cephalochordate) ไดแก แอมฟออกซส (amphioxus) ซงเปนสตวขนาดเลกอาศยอยตามหาดทรายตนๆ
ชายฝงทะเล ตวเตมวยของแอมฟออกซสมแกนสนหลงยาวตลอดล าตวและมตลอดชวต นอกจากนกลามเนอท
ล าตวยงเหนเปนปลองๆ ไดชดเจน (ดงภาพท 16)
Kingdom Fungi Page 15
ภาพท 16 แอมฟออกซส (amphioxus)
สตวในไฟลมคอรดาตาทเหลอสวนใหญมแกนสนหลงทเปลยนแปลงเปนกระดกสนหลงแลว เราจง
เรยกสตวพวกนนวาสตวมกระดกสนหลง
Kingdom Fungi Page 16
ววฒนาการของสตวมกระดกสนหลง
สตวมกระดกสนหลงทเหนในขณะนมรปรางเหมาะสมกบการด ารงชวตของสภาพถนทอยอาศยใน
ปจจบน แตละกลมมความหลากหลายแตกตางกน ซงอยางนอยมลกษณะบางอยางทเหมอนกนกบบรรพบรษ
และมลกษณะเฉพาะบางอยางแตกตางออกไป และลกษณะทแตกตางกนเหลานสามารถถายทอดตอไปยง
ลกหลานได การทสงมชวตมความแตกตางกนตามสายววฒนาการนน มลกษณะ คลายคลงกบการแตกแขนง
กงกานของตนไมเรยกวา phylogeny (ไฟโลจน) การเขยนไดอะแกรมของสงมชวตทมความสมพนธกนและ
ระบระยะเวลาในการววฒนาการเรยกวา phylogenetic tree (ไฟโลเจนนตกทร) เชน phylogenetic tree ของ
สตวมแกนสนหลง (chordates) (ดงภาพท 1) หากไมระบระยะเวลาของววฒนาการเรยกวา cladogram
(คลาโดแกรม) (ดงภาพท 2) สงมชวตแตละชนดในกลมเดยวกน มลกษณะเฉพาะพฒนาตางกนออกไป
เรยกวา clade (เคลด) ดงนนสงมชวตใน clade เดยวกนยอมววฒนาการมาจากบรรพบรษเดยวกน
ภาพท 1 แสดง phylogenetic tree ของสตวมแกนสนหลง
Kingdom Fungi Page 17
ลกษณะเฉพาะของสตวมแกนสนหลง (ดงภาพท 3)
1. มแกนสนหลง (notochord)
2. ประสาทสนหลงมลกษณะกลวง (hollow nerve cord)
3. มชองเหงอกบรเวณดานขางของคอหอย (pharyngeal slits)
4. กลามเนอมลกษณะเปนทอนและมหางหลงรทวาร (muscle segments and post anal tail)
ภาพท 3 แสดงลกษณะเฉพาะของสตวมแกนสนหลง
การจ าแนกประเภท (classification) ของสงมชวตมหลากหลายแบบ อาจารยและนกเรยนคงคนเคย
กบการจ าแนกประเภทของสงมชวตตามแบบเดมทใชระบบของ ลนเนยส (Linneas system) โดยจดเรยง
สงมชวตตามล าดบคอ Kingdom (คงดอม), Phylum (ไฟลม), Class (คลาส), Order (ออเดอร), Family
(แฟมล), Genus (จนส), และ Species (สปซส) แตเนองจากการจ าแนกแบบเดม เชนการจดกลม
สตวเลอยคลานอยใน Class Reptilia (ชน เรปทเลย) และนกอยใน Class Aves (ชน เอวส) ซงเปนระดบ
เดยวยอมไมถกตอง เนองจากกลมนกมววฒนาการทตางออกไปจากสตวเลอยคลานเพยงกลมเดยวคอ
Diapsid (ไดแอปสด) จากสตวเลอยคลานทงหมด ปจจบนการจ าแนกประเภทของสตวมกระดกสนหลงจง
นยมจดตาม Phylogenetic classification (ไฟโลเจนตก คลาสซฟเคชน) โดยยดตามสายววฒนาการเปนหลก
ซงกลมสงมชวตทตางออกไปถอเปน Clade ทตางกน
ดงนนสรปการจ าแนกประเภทสตวมแกนสนหลงในระบบใหมเปนดงน Urochordata (ยโรคอรดาตา)
Cephalochordata (เซฟาโลคอรดาตา ) และ Craniata (คารนเอตา) สตวในกลม Craniata จ าแนกตาม
Phylogenetic classification แยกออกเปน Mixini (มกซน) และสตวมกระดกสนหลง (Vertebrata) ซงแตเดม
เคยจด hagfish (แฮกฟช) อยสตวมกระดกสนหลง แตมนกวจยหลายคนคานวาไมควรจด hagfish อยในกลม
สตวมกระดกสนหลงทงนเนองจากมลกษณะหลายอยางทแตกตางกนคอไมมกระดกสนหลง (vertebrae) ม
semicircular canal (เซมเซอรควลา คาแนล) เพยง 1 อน ขณะทกลมสตวมกระดกสนหลงอนๆ ม
Kingdom Fungi Page 18
semicircular canal ตงแต 2 อนขนไป และไมมกลามเนอทครบเพอเพมประสทธภาพในการวายน า ดงนน
ปจจบนนกวจยสวนใหญจงแยก hagfish ออกจากกลมสตวมกระดกสนหลง แตยงมนกวจยบางสวนยงจดให
เปนกลมสตวมกระดกสนหลง ซงการจดจ าแนกประเภทของสตวมกระดกสนหลงนแลวแตวาผอานจะพจารณา
ถอตามระบบของใคร ซงนกวจยตางมเหตผลทสนบสนนงานวจยของตนเองและเปนทยอมรบในหลกการของ
วทยาศาสตร อาจจะมบคคลบางกลมเหนดวยและมบคคลอกสวนหนงไมเหนดวยกได แตปจจบนสวนใหญมก
นยมจดเปน clade มากกวา
กลมครานเอตา (Craniata)
เปนสตวไมมกระดกขากรรไกร (agnatha) มกลองหมสมอง (cranium) และม semicircular canal
1 อน ตวอยาง คอ hagfish (ดงภาพท 4) มลกษณะเฉพาะคอ
- มกลองหมสมองเปนกระดกออน
- ไมมกระดกขากรรไกร
- ไมมกระดกสนหลงแตมแกนสนหลง
- มสวนหวตางจากล าตวและหาง
- มอวยวะรบความรสกทพฒนา
ภาพท 4 แสดงรป hagfish
กลมสตวมกระดกสนหลง (Vertebrata)
เปนสตวทมกระดกสนหลงเปนโครงรางแกนกลาง ม semicircular canal ขางละ 2-3 อน มกลามเนอ
ทกระดกรยางคหรอครบ มทงกลมทไมมกระดกขากรรไกร (agnathostomata) คอ lamprey (แลมเพรย) และ
กลมทมกระดกขากรรไกร (gnathostomata) ไดแก สตวมกระดกสนหลงอนๆ ตวอยางคอ lamprey (ดงภาพท
5) มลกษณะเฉพาะคอ
- มโครงรางเปนกระดกออนและมแกนสนหลงตลอดชวต
- ไมมกระดกขากรรไกร
- มรจมกรเดยว
- มอวยวะคลายฟนใชยดปลาชนสงเพอดดเลอด
- ไมมครบค
ภาพท 5 แสดงรป lamprey
Kingdom Fungi Page 19
Chondricthyes (คอนดรกไทอส)
กลมปลากระดกออน มลกษณะเฉพาะคอ มโครงรางเปนกระดกออน (cartilage) มชองเหงอก 5
ชอง (gill slit) มเกลดขนาดเลกแบบ placoid scale (พลาคอย) ปากอยดานลาง ฟนมขนาดเลกและมหลาย
ชด (ดงภาพท 6)
ภาพท 6 แสดงลกษณะเฉพาะของ Chondricthyes
ตวอยางของปลากลมนเชน ปลาฉลามหขาว (Silvertip Reef Shark) ปลาฉลามหวฆอน (Hammer-
headed Shark) ปลาฉลามวาฬ (Whale Shark) ปลากระเบนจมกแหลม (Imbricated Stringray) และปลา
กระเบนราห (Manta Ray)
Kingdom Fungi Page 20
Osteichthyes (ออสทอชไทอส)
กลมปลากระดกแขง เปนสตวมกระดกสนหลงทมจ านวนชนดมากทสด มลกษณะเฉพาะคอ มโครงราง
เปนกระดกแขง (bone) มรยางคหนาและหลงเปลยนไปเปนครบ หลายชนดเปนปลาทมความส าคญทาง
เศรษฐกจซงเปนแหลงอาหารของมนษย แบงเปนกลมยอยไดดงน Actinopterygii (แอกตนอพเทอรจไอ ) และ
Sarcopterygii (ซารคอพเทอรจไอ ) ซงกลมนยงแบงยอยเปน Actinista (แอกตนสตา) และ Dipnoi (ด
พนอย) สาหรบกลม Dipnoi นนกอนกรมวธานทอาศยการจ าแนกประเภทจากหลกฐานทางชววทยาระดบ
โมเลกล อณโมเลกลไดจดไวในกลม Rhipidistia (ไรพดสเทย) (ดงภาพท 9)
Kingdom Fungi Page 21
ภาพท 9 แสดงกลมยอยของปลากระดกแขง
Actinopterygii (แอกตนอพเทอรจไอ)
มลกษณะเฉพาะดงน เปนปลาทมกานครบลกษณะเปนเสนรศม (fin ray) มครบคซงเปนกระดก
ออนหรอกระดกแขงมลกษณะเปนชนเลกๆ หลายชนเรยก radials (เรเดยล) (ดงภาพท 10) เชนครบอก
ครบสะโพก และครบกน อาจมครบเดยวอยทกลางหลง มกระดกคลมเหงอก เรยกวา operculum (โอเปอร
ควลม) มเหงอกทพฒนาดใชในการหายใจ มหางทสมมาตรกน มเกลดแบบ ganoid (กานอย) (ดงภาพท
11) มกพบในปลาโบราณเชน ปลา Sturgeon (สเตอรเจยน) สาหรบเกลดแบบ cycloid (ไซคลอย) และ
เกลดแบบ ctenoid (ทนอย) (ดงภาพท 12) พบในกลมปลาปจจบนเชนกลมปลา Teleostei (เทเรออสตไอ)
ปากอยปลายดานหนาและพบทงทมฟนหรอไมมฟน มกระเพาะลม (swim bladder) ชวยในการลอยตว
หวใจม 2 หอง เลอดทผานหวใจเปนเลอดทมออกซเจนต า (ดงภาพท 13) อวยวะเพศมกอยแยกกน อาศยอย
ทงในน าจด น าเคมและน ากรอย
Kingdom Fungi Page 22
ภาพท 10 แสดงครบคซงเปนกระดกออนหรอกระดกแขง
ภาพท 11 แสดงกระดกคลมเหงอก เหงอก เกลดแบบ ganoid และหางทสมมาตร
ภาพท 12 แสดง ก. เกลดแบบ ctenoid และ ข. เกลดแบบ cycloid
Kingdom Fungi Page 23
ภาพท 13 แสดงกระเพาะลม (swim bladder) และ หวใจหอง ventricle ของปลา
ตวอยางของปลากลมน (ดงภาพท 14) เชน
ปลาตะพด (Malayan Bonytonque) ปลาการตน (False Clown Anemonefish)
ปลาผเสอ (Coral Fish) ปลาปกเปาหนามทเรยน (Porcupine Fish)
ปลานกแกว (Blue-barred Parrotfish) ปลาชอน (Snake-headed Fish)
ปลาท (Short Bodied Mackerel) ปลาหลงเขยว (Herring)
ปลากด(Siamese Fighting Fish) ปลาหมอเทศ (Java Tirapia)
ปลาสวาย (Striped Catfish) ปลาพลวง (Soro Brook Carp)
ปลาบก (Giant Catfish) ปลากางพระรวง (Glass Sheath Fish)
ปลาทอง (Gold Fish) ปลาตะเพยนขาว (Common Silver Barb)
ปลามาน า (Seahorse)
Kingdom Fungi Page 24
Kingdom Fungi Page 25
ภาพท 14 แสดงตวอยางปลากลม Actinopterygii
Kingdom Fungi Page 26
Sarcopterygii (ซารคอพเทรจไอ)
มลกษณะเฉพาะดงน เปนปลาทมครบอกและครบสะโพกประกอบดวยกระดกทมขนาดใหญขน
เรยกวากระดกเบซอล (basals bone) และมกลามเนอบรเวณครบจงไดชอวา Lobe fin fish (โลบฟนฟช)
Sarcopterygii แบงยอยไดเปนดงน
- Actinistia (แอกตนสเทย) ตวอยางของปลากลมนคอปลา Coelacanth (ซลาแคนท) เปนปลา
โบราณทยงมชวตในปจจบนอาศยอยในทะเลลกเคยจบไดแถบแอฟรกาและอนโดนเซย (ดงภาพท 16)
ภาพท 16 แสดงปลา Coelacanth
- Rhipidistia (ไรพดสเทย) กลมยอย Dipnoi (ดพนอย) เปนปลาทหายใจดวยปอด อาศยใตทอง
นาของแหลงน าจด มรจมกภายใน (internal nostrils) มรยางคหนาสามารถเดนได เมออากาศแหงแลงจะฝง
ตวในโคลนสรางเมอกลอมรอบตว จากการศกษาชววทยาโมเลกลพบวา Dipnoi เปนสตวทมววฒนาการ
ใกลเคยงกบสตวสขามากทสด ตวอยางของปลากลมนเชน ปลาปอดออสเตรเลย (Australian Lungfish) (ดง
ภาพท 17) ปลาปอดแอฟรกา (African Lungfish) และปลาปอดอเมรกาใต (South American Lungfish)
ภาพท 17 แสดงปลาปอดออสเตรเลย
Kingdom Fungi Page 27
Tetrapod (สตวสขา)
สตวในกลมนเรมขนมาบนบก เคลอนทโดยอาศยรยางค 2 ค กลมยอยตางๆตอไปน คอ กลมยอยของ
สตวสขาทงสน
Amphibian (แอมพเบยน) เปนสตวสะเทนน าสะเทบบก ในทนจะกลาวเฉพาะชนดทยงมชวตใน
ปจจบน มลกษณะเฉพาะคอ สตวในกลมนไมมถงนาคร า อาศยทงในน าและบนบก ผวเรยบลนมตอมเมอก ไม
มเกลด หวและล าตวเชอมกนทาใหไมเหนสวนคอแตมกระดกคอ 1 ชน มรจมกดานนอก (nair) 1 คเปดส
ภายในชองปาก (choana) (ดงภาพท 18) ขณะเปนตวออนหายใจดวยเหงอกแตบางชนดอาจหายใจดวย
เหงอกตลอดชวต เมอโตเตมวย หายใจดวยปอดและผวหนง มกระดกหชนเดยว อณหภมรางกายเปลยนแปลง
ตามสงแวดลอม หวใจม 3 หอง (ดงภาพท 19)
ภาพท 18 แสดงรจมกดานนอ ก(nair) รจมกทเปดสภายในชองปาก (choana) และ ลกษณะของ
หวใจของ Amphibian ซงม 3 หอง
Amphibian แบงยอยไดเปนดงน
Gymnophiona (จมโนฟโอนา) หรอ Apoda (อโปดา) หมายถง ไมมขา ตวอยางของสตวในกลมน
เชน เขยดง (Caecilians) มล าตวยาว ไมมขา อาศยทงบนดนและในดน มตาเลกมากและบางชนดตามองไม
เหน (ดงภาพท 20)
ภาพท 20 แสดงภาพเขยดง
Kingdom Fungi Page 28
Urodela (ยโรเดลา) เปนสตวสะเทนน าสะเทนบกทมหาง ตวอยางของสตวในกลมนเชน กระทาง
หรอจงจกน า (salamander) มลาตวยาว มขา 2 ค มหางยาว อาศยในน าและในดนทมความเยนและชน (ดง
ภาพท 21)
ภาพท 21 แสดงภาพกระทาง หรอ จงจกนา (salamander)
Anura (อนรา) เปนสตวสะเทนน าสะเทนบกทไมมหาง เคลอนทโดยการกระโดด มการเปลยนแปลง
รปรางจากทอาศยในน ามหางเมอขนบกหางจะหายไป ในฤดแลงมกจาศล มการแยกเพศ สบพนธโดยการผสม
พนธภายนอก ตวอยางของสตวในกลมนเชน กบภหลวง (Phuloang Frog) ปาดดอยอนทนนท ( Doi
Inthanoon Tree Frog) และจงโครง (Asian Jungle Toad) (ดงภาพท 22)
ภาพท 22 แสดงตวอยางสตวในกลม Anura
Kingdom Fungi Page 29
Amniote(แอมนโอต)
ประกอบดวยสตวเลอยคลาน นก และสตวเลยงลกดวยน านม
Reptile (เรปไทล) เปนสตวเลอยคลาน มลกษณะเฉพาะคอ มลาตวยาว ผวหนงเปนเกลดเพอปองกน
การระเหยของน าเมออาศยอยบนบก มการปองกนการสญเสยน าโดยผวหนงม keratin (เคราตน) หนา ไขม
เยอหม (extraembryonic membranes) ประกอบดวย amnion (แอมเนยน) เปนถงน าคร าหมตวออน yolk
sac (โยกแซค) เปนแหลงอาหาร allantoic sac (อลนโตอกแซก) เปนแหลงแลกเปลยนกาซและก าจดของเสย
ไนโตรเจน chorion (โคเรยน) เปนแหลงแลกเปลยนกาซ (ดงภาพท 23) มขา 2 ค หายใจดวยปอด มกระดก
สนหลงครบทกสวนตงแต คอ (cervical) อก (thoracic) เอว (lumbar) กระเบนเหนบ (sacral) และกระดก
หาง (caudal) รวมทงกระดกคาจนรยางคหนา (pectoral girdle)และรยางคหลง (pelvic girdle) (ดงภาพท
24) อณหภมรางกายเปลยนแปลงตามอณหภมของสภาพแวดลอม
ภาพท 23 แสดงไขตวอยางสตวในกลม Amniote
(หมายเหต แกไขคาอธบายในภาพขางบน จาก Allatoic sac เปน Allantoic sac)
ภาพท 24 แสดงกระดกสนหลงของ reptile มครบทกสวน
Kingdom Fungi Page 30
Reptile แบงยอยไดเปนดงน
Anapsid (อแนปซด) เปน Reptile ทกะโหลกไมมรบรเวณขมบ (ดงภาพท 25) กระดองมลกษณะ
แขง กระดกสนหลงเชอมตดกบ กระดองหลง (carapace) (ดงภาพท 26) ดานทองมกระดกไหปลาราเชอม
ตดกบกระดองทอง (plastron) ปากมจะงอยแหลมและไมมฟน
ภาพท 25 แสดงกะโหลกไมมรบรเวณขมบ (ลกศรช) และกระดกสนหลงเชอมตดกบกระดองหลง (ลกศรช)
ตวอยางของสตวในกลมนเชน เตาตน ( Green Turtle ) เปนเตาทะเล เตาเหลอง ( Yellow Tortois)
เปนเตาบก ตะพาบมานลาย (Giant Soft-shelled turtle) เปนตะพาบอาศยในน าจดทมขนาดใหญทสดในไทย
(ดงภาพท 27)
ภาพท 27 แสดงตวอยางสตวในกลม Anapsid
Kingdom Fungi Page 31
Diapsid (ไดแอปซด) เปน Reptile ทกะโหลกมร 2 รบรเวณขมบ (ดงภาพท 28)
ภาพท 28 แสดงกะโหลกทม 2 รบรเวณขมบ (บรเวณทช)
Diapsid แบงออกเปนสองกลมยอยดงน
Lepidosauria (เลปโดซอเรย) มเกลดทผวหนงเพอปองกนการสญเสยน า มหวใจ 3 หองตวอยาง
ของสตวในกลมน ดงภาพท 29 เชน ตกแกบาน (Gecko) งแมวเซา (Russell’s Viper) จงเหลนบาน
(Common Sun Skink) เหย (Monitor Lizard)
ภาพท 29 แสดงตวอยางสตวในกลม Diapsid
Kingdom Fungi Page 32
Crocodilia (ครอกโคไดเลย) เปนสตวเลอยคลานทมหวใจ 4 หอง (ดงภาพท 30) ล าตวยาวและลา
ปากกวาง ขากรรไกรแขงแรง มกระดกเพดานกนระหวางชองอากาศหายใจและชองปาก
ภาพท 30 แสดงหวใจของ Crocodilia ม 4 หอง
ตวอยางของสตวในกลมน เชน จระเขน าเคม (Saltwater Crocodile) จระเขน าจด (Siamese
Crocodile) และตะโขง (False Gavial) (ดงภาพท 31)
ภาพท 31 แสดงตวอยางสตวในกลม Crocodilia
Kingdom Fungi Page 33
Aves (เอวส)
เปนกลมนก มลกษณะเฉพาะ คอ รยางคหนาเปลยนแปลงไปเปนปกบนไดในอากาศ แขงมเกลดหม
ปากเปนจะงอยไมมฟนสวนของกะโหลกทเชอมกบกระดกคอมลกษณะเปนหนงปม (occipital condyle) (ดง
ภาพท 32) มกระดกหชนเดยว อณหภมรางกายคงทเกดจากการสรางพลงงานภายในตวนก มล าตวเพรยวลม
คอดานหนาปานและเรยวเลกไปดานทาย (ดงภาพท 33) มถงลมไวเกบอากาศ ปอดนกสามารถแลกเปลยน
กาซไดทงขณะหายใจเขาและหายใจออก ล าตวปกคลมดวยขนนก (feathers) กระดกกลวงและมโพรงอากาศ
มการลดน าหนกตวลงเพอประหยดพลงงานขณะบนโดยมกระดกหลายชนเชอมตดกนเชนกระดกสนหลง เพศ
เมยมอวยวะสบพนธเพยงขางเดยวทงรงไขและทอนาไข ไมมกระเพาะปสสาวะ หวใจม 4 หอง เมดเลอดแดงม
นวเคลยส ไขแดงมปรมาณมากและออกลกเปนไข
ภาพท 32 แสดงสวนของกะโหลกทเชอมกบกระดกคอมลกษณะเปนหนงปม (ลกศรช)
Kingdom Fungi Page 34
ภาพท 33 แสดงลาตวนกมลกษณะเพรยวลมโดยดานหนาปานและเรยวเลกไปดานทาย
Aves แบงเปนกลมยอยดงน
นกบนไมได (Ratite Bird หรอ Palaeognathae) เปนกลมนกทมกระดกเพดานปากแบบโบราณคอ
ไมยดหยน มกระดกอก (keel or carina) (ดงภาพท 34) มลกษณะไมเปนสน ปกมขนาดเลกและมการลดรป
ในนกบางชนด เสนขนไมมขอเกยวท าใหขนไมเชอมกนเปนแผน
ภาพท 34 แสดงกระดกอกของนกบนไมไดมลกษณะไมเปนสน (ลกศรช)
ตวอยางดงภาพท 35 เชน นกกระจอกเทศ (Ostrich) นกเรย (Rhea) นกตนามหงอน (Crested
Tinamou) นกอม (Emou) นกกว (Kiwi)
Kingdom Fungi Page 35
ภาพท 35 แสดงตวอยางนกทบนไมได
นกทบนไดในปจจบน (Neognathae) มลกษะดงน เปนกลมนกทมกระดกเพดานปากยดหยน ม
กระดกอกตงเปนสนสง (ดงภาพท 36) ม syrinx (ไซรง) เปนแหลงก าเนดเสยง (ดงภาพท 37)
ภาพท 36 แสดงกระดกอกของนกบนไดมลกษณะเปนสนสง (ลกศรช) และ syrinx ของนก
ตวอยางดงภาพท 38 เชน ไกปา (Red Junglefowl) เปดแดง (Lesser Whistling Duck )
เปดผ (Little Grebe) นกกระทง (Spot-billed Pelican)
Kingdom Fungi Page 36
ภาพท 38 แสดงตวอยางนกทบนไดในปจจบน
ตวยางดงภาพท 39 เชน นกจมกหลอด (Streaked Sheawater) นกยางเปย (Little Egret) นกไดเวอร
(Great Northern Diver) นกเพนกวนจกรพรรด (Emperor Penguin) เหยยวรง (Crested Serpent-Eagle)
นกกระเรยน (Saurus Crane ) นกนางนวลธรรมดา (Brown-headed Gull ) นกเขาชวา (Zebra Dove)
นกแกวโมง (Alexandrine Parakeet) นกกาเหวา (Common Koel) นกเคาแคระ (Collared Owlet) นกตบยง
เลก (Indian Nightjar) นกแอนกนรง (Edible-nest Swiftlet) นกขนแผนอกสม (Orange-breasted Trogon)
นกกระเตนอกขาว (White Throated Kingfisher) นกกาฮง (Great Hornbill) นกตทอง (Coppersmith
Barbet) นกหวขวานใหญสดา (Black-headed Woodpecker) นกแตวแลวทองดา (Gurney’s Pitta) นกปรอด
หงโขน (Red-wiskered Bulbul) นกนางแอนบาน (Barn Swallow) นกเขยวกานตองหนาผากสทอง
(Golden-fronted Leafbird) นกขมนทายทอยดา (Black-naped Oriole) นกอมบาต (White wagtail)
นกกระจอกบาน (Eurasian Tree Sparrow) นกกระจาบธรรมดา (Baya Weaver) นกกนปลอกเหลอง
(Olive-backed Sunbird)
ภาพท 39 แสดงตวอยางนกทบนไดในปจจบน (ตอ)
Kingdom Fungi Page 37
ภาพท 40 แสดงตวอยางนกทบนไดในปจจบน (ตอ)
Kingdom Fungi Page 38
สตวเล ยงลกดวยน านม (Mammalia) มลกษณะเฉพาะดงน เปนสตวทเลยงลกดวยน านม รางกายปก
คลมดวยขน (hair) มตอมเหงอ สวนของกะโหลกทเชอมกบกระดกคอมลกษณะเปนปมค (2 occipital
condyles) (ดงภาพท 42) มกระดกห 3 ชน (ดงภาพท 43) มเพดานปากดานในทแยกชองจมกออกจากชอง
ปาก (ดงภาพท 44) ฟนม 2 ชด คอ ฟนน านมและฟนแท และมลกษณะตางกนตามการใชงาน มรยางค 2 ค
หวใจม 4 หอง มกระบงลมกนแยกระหวางชองอกและชองทอง สมองพฒนาดมาก ม vocal cord (โวคอลค
อรด) เปนแหลงก าเนดเสยง (ดงภาพท 45) มอณหภมรางกายคงทเกดจากการสรางพลงงานภายใน มการ
ปฏสนธเกดขนภายใน และมการแยกเพศออกจากกน
ภาพท 42 แสดงสวนของกะโหลกทตอกบกระดกคอมลกษณะเปนปมค (ลกศรช)
ภาพท 43 แสดงภาพหมกระดกห 3 ชน
Kingdom Fungi Page 39
ภาพท 44 แสดงเพดานปากดานในทแยกชองจมกออกจากชองปากออกจากกน
ภาพท 45 แสดง vocal cord เปนแหลงก าเนดเสยงและมสมองพฒนาด
Kingdom Fungi Page 40
สตวเลยงลกดวยน านม แบงเปนกลมยอยดงน
Monotreme (โมโนทรม) เปนสตวทออกลกเปนไข มรขบถาย สบพนธและปสสาวะเปนรเดยวกน
ตวอยางเชน ตนปากเปด (Duck-billed Platypus) และเอคดนา (Echidna) (ดงภาพท 46)
ภาพท 46 แสดงตวอยางสตว Monotreme
Marsupial (มาซเปยล) เปนสตวทมกระเปาหนาทอง (Marsupial) ลกออนอยในกระเปาหนาทอง ม
รกแตไมพฒนา สตวในกลมนมววฒนาการขนานไปกบกลม Euthelia พบในอเมรกาใต นวกนและออสเตรเลย
ตวอยางเชน จงโจแดง (Red Kangaroo) วอมแบทธรรมดา (Common Wombat) และควาลา (Koala) (ดง
ภาพท 47)
ภาพท 47 แสดงตวอยางสตว Marsupial
Eutheria (ยทเรย) เปนสตวมรกทแทจรง
ตวอยางภาพท 48 เชน ตวกนมดยกษ (Giant Anteater) นม (Malayan Pangolin) กระตายปา
(Siamese Hare) พญากระรอกดา (Black Giant Squirrel) อนเลก (Bay Bamboo Rat) หนทอ (Norway
Rat) ลงลม (Slow loris) ลงแสม (Crab-eating Macague)
Kingdom Fungi Page 41
ภาพท 48 แสดงตวอยางสตว Euthelia
Kingdom Fungi Page 42
Kingdom Fungi Page 43
ภาพท 49 แสดงตวอยางสตว Euthelia
Kingdom Fungi Page 44
สรป
1. สตวมแกนสนหลงมลกษณะทเหมอนกนคอมแกนสนหลง มประสาทสนหลงทมลกษณะกลวง มชองเหงอก
ทบรเวณดานขางของคอหอย กลามเนอมลกษณะเปนทอน และมหางหลงรทวาร ตวอยางเชน tunicate (ท
นเคท) หรอเพรยงหวหอม อยในกลม Urochordata
2. สตวกลม Craniata มลกษณะทเหมอนกนคอมกลองหมสมองเปนกระดกออน ตวอยางเชน hagfish
3. สตวมกระดกสนหลงมลกษณะทเหมอนกนคอมกระดกสนหลงเปนโครงรางแกนกลางของล าตวและม
semicircular canal ขางละ 2-3 อน ตวอยางเชน lamprey
4. สตวในกลม Chondricthyes มลกษณะทเหมอนกนคอมกระดกขากรรไกร มกระดกออนเปนกระดกโครงราง
ม semicircular canal ขางละ 3 อน มชองเหงอกบรเวณคอ ตวอยางเชน ฉลามและกระเบน
5. สตวในกลม Osteichthyes มลกษณะทเหมอนกนคอมกระดกแขงเปนกระดกโครงราง มปอดหรอกระเพาะ
ลม ตวอยางเชน ปลาทอง ปลาสวายและปลาท
6. สตวในกลม Amphibian มวงจรชวตอยไดทงในน าและบนบก ขณะอยในน าหายใจดวยเหงอกเมอขนบก
หายใจดวยปอดและผวหนง มขา 2 ค ใชเดน ตวอยางเชน กบ กระทางและเขยดง
7. สตวในกลม Reptile ไขม amnion หมตวออน ผวหนงเปนเกลดเพอปองกนการระเหยของนา ตวอยางเชน
เตา จงจก ง งดนและจระเข
8. สตวในกลม Aves มรยางคหนาเปลยนแปลงไปเปนปก มขนนกปกคลมรางกายและใชในการบน
ตวอยางเชน นกกระจอกเทศ ไก เหยยวรง และนกกระจอก
9. สตวเลยงลกดวยนานม มตอมน านมไวเลยงลก รางกายปกคลมดวยขนและมสมองทพฒนา ตวอยางเชน
ตนปากเปด จงโจ พะยน แมวและชาง
Kingdom Fungi Page 45
ค าอธบายศพท
Choana รจมกทเปดสภายในชองปากพบในสตวตงแตกลมสตวสขา เปนตนไป
Clade สงมชวตแตละชนดในกลมเดยวกนทมลกษณะอยางนอยทพฒนาตาง ออกไปเปน
ชนๆ
Cladogram ไดอะแกรมของสงมชวตทมความสมพนธกนทางววฒนาการโดยไมได ระบระยะเวลา
ของววฒนาการ
Notochord แกนสนหลงทเปนโครงรางของของสตวกลมมแกนสนหลง
Occipital condyle สวนของกะโหลกทเชอมกบกระดกคอมลกษณะเปนปมยนออกมา
Phylogenetic tree ไดอะแกรมของสงมชวตทมความสมพนธกนทางววฒนาการโดยระบ ระยะเวลาของ
ววฒนาการ
Semicircular canal ทอรปโคงอยทหตอนในท าหนาทรบการทรงตวใน hagfish มทอนทอเดยว lamprey
มสองทอและกลมสตวมกระดกสนหลงอนๆ มสามทออยตงฉากกน
แหลงเรยนรเพมเตม
1. Campbell, N.A., 2011. Ninth edition. Pearson Benjamin Cummings, California.
2. DeIuliis, G. and Pulera, D. 2007. The dissection of vertebrates. Elsevier Inc. China.
3. Hickman, C.P., and Robert, L., S., 2003. Third edition. Animal diversity. W.C. Brown
Communucation. Inc. Chicago.
4. Kent, G., and Carr, R.K., 2001. Comparative anatomy of the vertebrates. Ninth edition. The
McGraw-Hill Companies, Inc. New York.
5. Tudge, T. C., 2001. The variety of life. First edition. Oxford University Press. New York.
ทมา
วณา เมฆวชย. 2555. คมอประกอบสอการสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนปลาย เรอง สตวไมม
กระดกสนหลง. ภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
วณา เมฆวชย. 2555. คมอประกอบสอการสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนปลาย เรอง สตวม
กระดกสนหลง. ภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.