ısı.·isamveri.org/pdfdrg/D00018/1991_10/1991_10_ULUTURKV.pdf · 2015. 9. 8. · 97 zuiiim konusunda Jşti:ı. esasının bifoittıasına ve Cenab-ı Hatdmı alenilemen riıüstagru:

• e ısı.·

... 10. Sayı

. ·.

~" :

96 ....

. -

.. '

Doç.Dr. V~ ULUTORK " - - -- . .

ıV.~.ZuWM .. •· - .

_ Çalışm~ın baş üırafıiıda nefse (kişriim kendi kendisine) zulme kısacaleiiia$ etntlştik. Önemine binaen bu konuyu dahageniş olarak. bir daha_ele alrtıak geregini.duyuyoruz. Insanlarm Allah'a. , isyan·oıanyolda yürümesi, aslında keridi_canmakiymasirur.· Kendi öz-

. nefsuıe. zulmetmesidir. Kendis~e yazık etiıiesidir. Çüııkü tşleciigı güi:ıahlamiın cezasıhı neticede kendisi çekecektir .. Binaemileyh "( .. ,.) Her kim bir' gürtah işlerse; kendi· aleyhine kazanır. Allah Aliındir, . -Hakimdir'' (Nisil, ııı). Nitekim Kur'an'da "(.,.) Ama onlar biZe zulmetmediler, (çünkü Alİah'a bir zarar veremezler) kendi kendiletlne .·.­rulmediyorlar4!". (ı\' raf, l60} ve "( .. ;)Allah oİilara zulme tm edi; Fak"at---onlar kendi kendilerine ztilri:ıediyorlar' (Al-i tınrari; 117) ineflıÜ.mu; ~peyce tekrar edilfr34~. Bakara .sütesf 54. ayetin· tefsirlnde. Tabeti der ki : "Allah Te~a'd~ bir cezayı gerektiren fiiliişleyen herkes, nefsııi.e zulıneden·k:fmsedir. Yalıüdiler yaphkıanb~agıya tapma işiYle kendi öz n~fislerine,kıyclılar .. Bu _işleri, Müsa (a.s.) kendilerinden ayn1dıktan. ~onra buzagıyı rab edinmekle; k<mdilerinden~ Allah'ın haber verdigl

-irf:idatJancıır35•. Aym ayetin tefsirindt:: Zeİnahşeri (538/İ143), _ · "Yahudilerin bu fiili, Allah'a isyaiı sebebiyle nefse zulümdür"36 der. - · · Böyle_ bir isyanda insanlara gerekli bir sevaptan nefs!- mahrum · bırakniak oldugu gibi, layık ve-müstahak olmayan şeydeisra:İ"da llinen

_-ve tıbben c1e ne btr faydayı celb; ne de bir zararı def'. dunimu var~~­Bakariı süresinill 57. ayet-i ketimesinde Cenab:..ı Hakkın "( . .-o.) Ama onlar 'bize degil~ kendi kendilerine. zulıiıediyorlardı"·buyurriıasıpi da Taben, aynı sebeple izah. eder. 'Yani bu fill ve is}ianlanyla bize' bir zatar ve noksa.I1lık veremediler; lakin. kendilerine zarar ve· nöksarilık verdiler:"Hiç btr asiniİı ma'siyeti Allah'a zarar veimez. Hiç bit zalfnıtiı · zuJmü onun hazinelerine zarar veremez.- Hiç bii itaatkarın taatı örui · fayda ver~ez. Hiç bir .adilinadilletl onun mülkünu artırmaz. BtWn~. ziillnı kendi kendine ·kıyar, ~si kendi riasibinl eksUtir, tnuti, kendiSine faydalı olur; adil nasibilıi aırr·3 s. Aıiısi de "Bunlar ibadet! asıl ye:İ:ınden Ç~ekie ~~ttiler, Şırk koşnlak zulümdür"39cter. NefSe - . .- .. . . . /. - . . . . . . ..

. 34 Bkz.·Bak:anl, 231; Tevbe; 70; Yftnus; 44; .Hud, IOI:Nahl, 33. llS; Ankebiit; 1 O; Rilm. 9; Zuhrt.ıf. 76. . . .

35 Camı'u'l:-Beyan, I, 285 .. _36 KeŞşaf.; ı; 273~ . 37 Razi; m. 79; Aynca bkz. Aıü,si •. t 235. 38 Cfıı:rii'ul-beyan., I, 298. · · . .. -~

97

zuiiim konusunda Jşti:ı. esasının bifoittıasına ve Cenab-ı Hatdmı alenilemen riıüstagru: olmasına (Ali tnitan. 97) ~en. insanlar acele .

· ve ·peşin dünya menfaatlerine ve ·nersaiıl3rzularına-kapilar~ aslında · · kendilerine. yaiık ·edecek bu tür daVranışlara tevessül etmektedirler. Şu halde irtldad. putperestJik ve şirk kiŞinin nefsitıe, kendi öz canuia yaptıgı en büyük zulÜ!İıdür .. "Biz, Qnlarazulüm japmadık,·fakat o~ (küfre vamıakla) kendflerlrie ztilniettiler. Allah 'tari başka hıptıklan'

. tann1an .(ey Resftlüm) Rabbinin emr{gelciW zaman, .kendiler:Iİıe hiç bir fayda-vermedi've zararlanm arbrriıaktanbaşka· bir·şey yapmadı" (Hud, ı o ı. Aynca bkz. Nahl;. 27'-2_8). · · · · · · · ,

·.··--; ,. >

: •naha öncc{'K:w'an'da zu!üin olaTaktanıtılandaka.ruşiann pek . çogunun bu yönden aynı zaınanda buradanefse zulüm olarak tasr:ih edileligini de görecegiz; Kur'an'da nefS(! zulüm olarak belirti1en itikadi

Autuinu,· ·az öncekilere ilaveten şôylece. zikredebiliriz: · ;,t:Ilkar. nefse · rulümdür" (N ahi, 33; Nemi, 44; ROm, 9). Ayetleri yalaİılaıi:ıak (A'raf, 177);. kıyamet! i.nkar etmek (Mü'p:im:fin, 37 .. 41) kişinin kendi öz nefs4te zulmetmesidii~ · Amel bakı.İiıından bÜyük ve küçük günahlat

_ manasirida nefse zulüm içertsirie çeşitli davranışlar gifu:ıektedir (Ntsa'. 110: Neriıl, ll). Adam öidlill1lek-(Kasas,l6). Alhıh'ın çizdigi alıkaıııiiı

' sın.lrlarımaşıp çigılemek (Taiak.·l; Bakara, 229), kadıriliın bOşadıktan 8oma yanlannda ·ttit3rak onların evlenİnelertne manı olmak sfiretiyle . oİılıira zarar. vermek de. kişinin nefsiı:ie karşı işledfgl birer zulümdür

. . (Bakara, 23 1). (Önceleri- araplarda böyle hakSız bir uygulama vardı). Haram aylaia riayetsizlik de bir çeeŞlt nefse karşıiŞlenen zulümdiir. (Tevbe, 36). "Şu haiıııııdır~ şu helaldir" şeklinde bir şeyi helal veya . haram kilmak suretiyle. Allah'a iftira edenler- de nefislerinin Zalmıleridirler(Nahl. 116-118), Kendilerine hicret gerektfgi halde hicret

· ·etmeyenler de neflslertne zuJıned~n kimselerdir (Nisa'; 97).Y1iıe n1'mete ; nankörlük etmek de. bir çeşit nefse karşı yapılan Ziılüİı:idür (Sebe; 19)~ · ttikaden ve arnelen kendilerinden önce helak edilen kavinilerinyanlış

. çiZgisini takib etmek de n'erse yapılari bir zul~dür (Tevbe, 70). Kitaba - _uymada' kusurlu olmak (Fatır,: 32), .Yunus (a;sJ ıri yaptıgi ·gibi

· Rabbilıden izinsiz-göreVi terketmek de. nefse karşı:ışlenen bir . zulümd_ür (Enb~. 87). . - · ·

_ . Ku;'cin'-ı Keriİn'de nefslne, zulüm tabiri; iki yerde ism-i fail oiar~ nefse muzaf halde (N isa:, 97; N ahi, -28) ayetlerinde ~eçmektedtr; Digerleri ise fiil-tneful o:ıa.nik geçmektedir.. · ·

· Ner8e zulüm konusunda Kur'azH Kertriı'de dikkatıılıizi çeken bir · .. husus. da şu oldu: Kur'an'da dört y~rde. işlenen gunah dolayısiyle

nefse yapılan ZUlüm itlrate<lilerek Cenab-ı Hak'danı:nagfiret dileniypr. Bu·ruryapılan duaıar·cenab-ıAllah t~ındaiimüstecabve kabUle

39 Rf:dıu'l-meant, l; 32_5.

\5~: , .. ~;.:}~_}:·~~ziı~ ~hiyôr. ·şfuldtötneklerinl göreceginiiz· gıbı-; bii :burada ...... ·· .·.·. müiiıinİere . Öriıek ·bır · .. du aDın·. nasıl yapılacagının öfıretildifılni.

seiiyoruz: :önce güıiah.mıızı~. suçlu oldugum~· kabw. ittraf veikrar • edecegiz, sonra. Cenab~ı Hak'dan magfirenlileyecegtz. Adem (a.s.) ve . Hawa Validen:İfz yasak meyveden Yedikten sorıra pişınarl olup .Cenab:-1 · -.H~' dan telakki etfigi ~eliı;nelerle (Bakai'a, 37) ~tlgfaı: ifade eder~et .. 'Dedilei::· ''Rabbimiz, biZ kendnniie zuJnıefuk. ( i· · nı~~ t.o · ), ·eget . bizibagışlamaz ve bize ac~.muh8kkakziyana.ugray3J:ılardan oliıru.Zl" ·(A'raf~ 23). Aynı şeyin Yunus_ (a:s.) m· duasında da geçtlgiİ:ıi · göİJiyorilz. ·~zünniin'a {Yiinus·1bnı Matta 'ya) da nutrettl.k): Zira (o,

. kaVInJne) · kızariık gitıtuştı. Biziln. kendisine giiç · yetlremeyecegim1Zı •.. . (kendini kurtaracagınıl sanmıştı: Nihayet karanlık1at. iÇinde; j'Sen'(len. ·

· başlça: Taniı ·yoktur;: Sen eksikliklerden u~ın. yiicestp~. ben . za:liri:ıletden · oldum" diye· yalvardı" (Enbiya, . 87). Musa . (a.s,) da peygamberligıliden önce Mısfr~da kazara' bir kıbüyi Öldürdügu . için . . . ptşmarılık duyarş.k flYID şekilde te\rbe:-ve. ıstıgfar· •eder. ''Dedi: Ey Rabbim ! Dogrusu ben~ (oriiı .öldürmekıe) nefsime. yazık ettim .

. c;.;.;.~ ~A.J. artık gfuıahtmi bagışlai·~ Biın~ri l:izenne Allah da onu bagışladı.' _Çünkü o .. Gafurdur, Rahiı:ndtr" {Kasas;-16). Sebe' m elikesi. Belkis; önceleri·. ş irk halinden. tevbe . ederek . müslüman·' olui-ken yaptıgı di:ı~d.a ayni terkibi irunarur. "( •.. ) Ey Rab b mı,· gerçekteh ben. JöncederÜ nefs.ınıe iulmetmiŞtiiiı (~· ~ ~J!) Ş.imdi Süleyinıan'm:beraberliginde alemierin Rabbi olan AUah'a tesllriı olup .inüslümaiı oldum': .(:Nemi. 44). ·

. Nitekİm bu forİnülle tevbe _ve lstıgfar ·hadiS:-i Şeriflerde qe vand c::H~\lştur. "Allahım; ben İıefsfme . çok ·• zulmetUm ~.H# ~ ~ ~ c:.it ~ı). .'senden başkası~ · :guQ8:i_ılan bagışlayamaz,-beni Kendinden birmagfiret olarak bagışla<ve_bana merhamet et. Şüphesiz· Seİı affedicl ve merhamet' sahibiSın"40. Biz Ali lınrgn, 1ss ve J'tiısa. 64ve c no. a:yetıerınde de bu maZm.um.i

· , ·seznıe:kteyiz .. · ·· · · · ·

ZULüM MÜVACEaESİNC~ ~-vE KIJiiUK· KAVRAMı . . ··. Hürriyet ·mefhuniu da inSaruar. ai-asında· degişik şeldllerde anlaşılııiaktadir. Yerine ot11rtulamayan mefhUıniardan bitisL de budur .. Bazan inşanlar hiç bir kayıttanımadah serbestıyetistlyorlar. · Bazan .da. yaratilmişlaı:a kul.köle~oıacak·-dereced,e bagımlı olttıayı;- · sarahaten degils~ de, zıri:ınen' savunuyorlar.- tsıain bu ıiustista .. da ·

· U:ısan · fıtratına en uygunolan. ölçüyii ·getirmiştir. Harp şartlanridan , · dogan eSirlik gibi, kölelig~ dog11ş sebebi~ iStisnai bır dtUUIIidur~ :·

~- . . . 'isl~a savaş~arı dogan köleligi. diniinız h~r fusatta aza(i

40 M'Gsliriı;· Ziklr~ 48; Tlrmizi.l)a'vat, 46;

• 0. •, ~

sUı-etJyle orlad~ kaldırmarcİ:t~şvJk elınıŞtir~ Keffaretlerde birinCi ş~· · hep. bir. köle·· aza d' etnıektit. Peygambc;:riı:niz: kölelere yedigimizden

: · yedirip, ıçtigirntz~en içtrmeyi, _''evladım" . diye. hi ta 'b etmeyi. kısaca .· oruara .i)ri ·muamele etmeyi emretmıştır. Diniiiıiz O:nları ·_.kendi . · ·_kei1dilerin1.1dareye-alışbnp hürriyete _kavuştlıranık ceı:niyete katınayı : eri Sevaplı bir ariıel kablli etmiştir. ' ·

- . ·, . - .. -~. -:· . . .. - - . -. - . -/ . . -

/. . . islamda büt~n ınsaiıiar Aılah'ui kul~·dutlar, birpirleİ.iyle . eşitiirler .. Btrbirlerine 'karşı hütdürler. Yani Allah'a kul almada,

· . kaİıun..düz'en Jurrşısmda eŞittlder. Elbette·vazıie ve.selahiyet farkıiııgı:. · farklı saru.mluluklatıda beraberinde getirir • ki bu da a.dalet:tlt .. Bu fıtıi ölçÜİıün dışmda .yoi aramak. ya 0-ifrata, yahut tefrite ·düşmek olur. . Yi:Jie frisanianıi hakiki .manada.ki 'hüiTiyetlerinf zedeler: Gerçekten ". · . ·. haddirü aşan her şey~· ilddına dönüŞür:"· Çünkü. gerç~k :Qürr.tyet

· . Hakkş. esarettfr, BU: hassas dengeYi ancak isıaDı kOnıYabilmiştir. . . .

• nı ger· tfuclfta~- islam:. dİııi, . hiç· kiinseyi.kti~et:. kullanarak . , · müslüman etmeye zorla:maz.. "Ditıde zorlai:na. yoktur. Dogruluk, -· .. sapıklıktan seçilip bellı'olınuştur. K1ııı tılgtit (Şeytan) 'u inkar :edip

Allah'a ın8.nır-sa. muhakkak ki_ o kopriıay~. s_aglam bir· ku:lpa yapıŞmıştu:-. Allah işitendtr~· bilendfr'' (Balriını,.-2.56). islatrı·fıtratriıa uymayan baSkilirrdan kurta.İ'ariık, ona li~ iradeSiyle bir Allah'a in:ıan .ve ibadet yolunu seÇme ortanımı hazırlar. islam, onun serb~tÇe iman edebilııie hürriyet ve şartıarını hazırlar. Çürjkü insainn, .hayatta vetecegt . insana yakıŞir en büy-ük ve eıi öneıiııt karari, bir' Alla.h'a iinatı edip etıııemekaratıdır; Tarihte FiraVılıı veNemiı:it gibi tınırilai •. ·

·· insanlahn inancmı :- serbestçe :- seçme -hürrtyetine . ambargo ... koymuş~. Adeta :fnsa.ıilan Jrendilerfıie kul köle yapı:fuşıaJ:dır~ İşte · · İslamiyet: inSatılar üzerinden bu ,baSkıyı kaldırarak Alliili ile· ku!Jan ·

arasına giren ziılüni ·engellerini·bertaraf etnieyi :hedeflemiştir. İslamdaki cihad da bunu~ içindit. "K~ridilerine savaş açılan nit1minlere (kafirler~ karşı savaş iÇin) 1zin verildi. Çünkü onlara zulıiuidildi. Şüphe y~k ki Allah ~ı:cim.i!tlere zafer verineye kadtrdir:" .. ''Müiİıinler o ·mazlumlardı.r. ki,· "Rabbimiz· Allah'tır'', demele~den başka bir sebep olmaksızm · yurtlannda (Mekke'den) hak.sız yere; ·. · -çıkanldılar. Eger~.Aııah ınSanıann bir kısmını'(müşrikleri) birkısmıile CınüriıinlerleL def etıı:ıeseydi_ Jçleriiıde. Allah'ın ismi ·çok a,riılan

. manastırlar, kiliseler; havralar ve niescfdler elbette· yıkılırdı. Muha::kkak ki Allah, dinıne yardım edene yardıln: edecek,, zafer .

. verecektir .. Şüphe yok ld Alliıli çok kuvvetliC:lir, h et şeye galibdJr" (Ha cc, 39-40).-.'Ye:ryüZündefitne· (müminlere yapılan tasa.ııut ve işkence) · kaırliaymcaya· ve diıi tamamen Allah'ıri ol~ncaya kadar oİılarla savaŞın. Eger vazgeçederse inuha~ kf:Allah·yaptıklarım · gö_mıektedir" ~a.ı. 39): "Onları nerede ~-Brsçınız öldürün;orilatm­sizi,çıkardıklan yerden (yani M:ekke'den) siz de tmlari Çıkann r :fitiıe

. . '·.

çik:~rroak (murrifuiere. t~ ve"işırence· yapiriald ad~ 'öldüı:mekten ;daha•kötüdür. Meseid:.i Haraind~i"onlarla:. savaşmayın ki, onlar da . siZinle savaşmasinıar .. Falciıt oiJ.lılr sizinle savaşiriarSa hemen onlan öldürün; :kafitleriıi ceiası. böyledir. :Egei onlar· (savaştan ve şirkten) vazgeçerler5e, An8.ıı bağ;ışlayamlır, esirgeyendtr. Onlarla sav~şın ki fitııe ortadan kalksın, dinyalmz Allah'ın dini olsun. Eger $avaştan ve küfürden ;vazgeçerlerse : art~ zaJirrilerden başkasına düşmanlık yo~ur" (Bakara,l91-193)~ · · ·

Ayetlerde ·görül~iügü gibi,. hep savaşanlara · karş~ · sa\'"aş ifadesi. ·bulunuyor. Cihad da Sa.vaşanlarn_karşı savaş, iruincını serbestçe

· · seÇmeye. ka.rşı yapilan baskıyı, fitrieyi yani" müslümanlara yapılan · zulmü, = işkencCyi ve şirki ortadan kaldıri:nak içindir. İŞte bu tutum, inSanlan hifr kılmaktıİ' .. Beşeri· zulüm otortteleririiıı inSanlarm inançlan üzerine koyduklafıipotegı kaldırmaktır: Eger öyle olriıa.sa~

· çaglar boYu İslam'ın hakirrıiyeU altırida buluruİıuş ülkelerde yaşamış · . rlıil).etl~rin .içerisinde bir tek gayr-i riıüslimin ·kalmaması gerekirdi .. Duruihattsıne olmuş, müslüınanİarm çekildigi ülkelerdelıpek çok · gayr-fmüslim milletler ve devletler. ortaya çıktıgı halde:··Hristly~.· AVnıpa'da ve bilhassa Endülüs'te, müslüriıanU.ınn. asirlarc~

· . hakiriıiyetlerinin atdindan; ·"'oradan Çekilince- ·bir tek müslümaı} . l:ıirakina1Jlışlardı:İ-. ·

Esase.n insanlar, Allah'a içten inartıp oria boyun egmedikçe, esa.retten kı.ırtulup.geı'Çek hurriyete ıciıvl.ışamazlar: İç.dünyşları lıuzur

. bulamaz. Bu hak ölçüden kopup şıyrılarak, hüiriyeti buldugunu, hürriyete kavuştugunu .iddia edenler; kendisi gıbı bir çok yaratılınışlara maddeten ve, manen kul köleohnaktadirlar. Kula, kadına, servet e, . ş()hrete, şehvet e, otoriteye. Zl.İlnie; ha:tta.• .ölüye ıru.ı köle olanların sayısı" az degildir; İslam ise~ insanlan bütüri bu fannere kul olniaktan kurtarirrak~ · onlariii şerefini yükseltecek olan bir Allah'a kıılluga çagımııştir. · · · · ·

· . · Çok dikkate degeibi:i- husustur ki; Aiapç~'da 'abd~ hem kiıı hem de köle demektir. İnsanlara kUlluktan kurtulup· Allah 'a hakiki kul· . olırıa.k, isiarn'da ınsanııi yiikSeıebilecegı en büyük mertebedJr. ·:Bundan dolayıc1ır ki Cenab-ı.Allah, yaratılmışlann en: sevgilisi Hz. Muhammed'!; kendisille kul olarak yad etmiştir (İsra, 1). Mirac'da Cenab~iHakk'aCebrail'den de daha yakın, ikf·yay arası kadar, hatta

·daha da yakin. oldugu.zaniaiı. bile, onu kui:olarakamnıştır. "cArahgı) .·iki yay aralıgrkadar belki dah·a da yakın oldu da Allah o anda ku1una . valıyedecegini etti'' (Necm, 9"'-10); Kelime:! şeiıadetfe de Ceriab-ıAllah; Hz, Peyga:inbert, kulu ve riisülü olarak kendi adıYla birlikte zikreder. ·zaten"bütilıı.yaratıliriışlar Allah'ın kuludur: "Göklerde ve yerdeolan · her şey Rah~'a baş egmtş kul olarak gelecektir" (Meıyem. · 93) ..

.. Çünkü gerçek efendi (Seyyid}, Allah 'tır.· Allah .Ganidir,. ınsan· fakirdir.

101

'Alla,h;a muhtaçbr. Şu halde kulluk ıİıefhfunu zlrvede hftrrlyete inkılab ediyor,·çürikü hakiki hftirtyet kullukta kemal halidir; Allah teaıa'ya karŞı, ubüdiyyette sadık olırrsan~ başkaİaiına :Jtöle olmak bo.Yimdurugundan ~rt~ hürriyete~.ıta.Vtişursun. · · .

· ş~ halde gerçek_hiiriiyet, dflnyeVi meııf~at, uhrevi karşılık da dahil dJnıak üzere, yaratıklam aithiç bir şeyin boyınidurt1ğu altında

-l;>Ulunmamaktır. ·o halde· J::ı ürriyet ısteyen, lrulluğa sıkı. bir şekilde . devaiiı• etmelidir. Kin:i. neye mübtela, . nefsini, iradeslnf elinden. alan .

neye esıi·olniuşsa ontin kulud:ur. Eger, dünyanıİı esiri ise, dünyanın> , kuhı:ve· köles·ı demektir. Niteltirn; Rasulullah· (s.a.v.), "Burnu silrtülsfuı dirheme (paraya) klil 'piaıiın, dirheme İriıİ ·olan, yüzii koyıin sürünüp helak olsun" buyiınnuştur:.

'Netice.· ohirak diy~bilirtz ki;··.gerçekte hürriyet, kişinin, yaratıklarırızulüriı ve köleliği 8.J.tinda bultinma:rıiası,. Allah 'tan başka n:laddi herhangi kiıdrete kulluk et:nlemesi ve onun tesitirie -Anah'ı oir yaiıa bıiaıo.p~ nun olmartıası deme]rtir41. - .

~ ,/-

· · Cena1J.-ı All$'in: şerefli isimleriP-den birisi de Hak'dı,r. Hak. · . zulmün zıddu:lır. Aksi ifadeyle zulüm hakSı.zlıkqr. J3p itlbarla hakkın,

'.htlkÜkun, adaıetın.kaynağı-·cenab-ı Hak'dır:··Hakikat ve hakkaniyet :kaviamıarı, Cenab~ı Hakk'a nisbetle bu manaıan kazatunışlardır:

· 'Yeijrizüıide eğer bir yerde bir hak 'kat ~a. bir hak ve bir hakkaniy~t (haklılık) varsa, ·işte orada· Ceriab-:ı Hakk'a bii: ·mensübiyet ·var· demektir. Çünkü .bütün hakikatıerin kaynağı odur ve haklı. olan burun ölçülen o koymuştur: J3iİ:ıaerialeyh ..t\llah. haksızlik etmez~ o adli-i mutlaktır .. Bütün yaratıklar, O (c~c) nun vaz' ·ettiği ölÇülere yaklaştıkları ni~bette.ıiaklılık kaian:ıiıar. I-tem hak ve adcilet ölçülerini

·. o koysun. hem de haksizlık etsin, bu ~ai:ıtıkSızlıktır; Cenab-ı Allah kimseye zerre kadar Z.Uımetmeyeceğlni haber venp bildiiiyor. Hem de ·cenab-ıAllah sözüıj.de duriır (Aİ-1 t~. 9);

. :Bütün krunat Cenab:.ı Hakk'm mülkiidür~ . Çürtkü hetşeyi o Yanıb:iııştır~ Bii-şeyıiı hakiki inaliki olrrİak; ona-varlık veniıeye biglıdır.: Her şeyin yaratıcısı Cenab-ı An~· olduguha göre, .ıier şeyin_ ~akikı sahibiyani Rabbi de Odur. İnsanların eşya.üzertndeki.mülkiyetleri hakiki mülkiyet değil, medizi bir.müJ.kiYettir: Yani··insariların mülkü · : olan 'yaratıklar,. ihsaruara ılakiki sahibinden yani Rabb'ından muvşk:lci.t. bir zamari için verilmiş: 'Qir emanet V:e artyettlr. Süresi · dolunca ödühcüriü geri alır. Yani bu mülkiyet.- bir nevi tasarruf mülkiyetıdir. Jnsanlarin Cenab-ı Hakk'a yani bu mülkün hakiki

41 Abd~erim Kuşeyri. Kuşeyn Risa.Ie5ı, çev. srueyırum Uı~~- s. 3ıs-:sıs~ -

102

; sahibine halifeohruisibu emanet şal-tuıa rta.yetle mü~sser ola~: Emanete liaYet · oınlazsa. emanete hiyanet -duıw.riu ortayet çıkar ki, işte bu zulünive cehaJet.halidir. İşte çogunlukla,Ji:ısafılar; emanet ve bilafeti yüklenip de buna riayet et:m.tYeceklerl iÇlıı, Aııaıi teaiA _ onlan çok z~-ve çok._ cAhil {zalünı. ve cehül) _olarak-nitelenıiştir. (Ahzab, 72). Bundan dolayıdır-ki btr .insanı:ıi kendimalında ve canmda bile_ s~ız derecede ·tasarrufha1du yoktur. Bii iiısan kendi Caiuna bile

-kı.Yarriaz •. ÇÜnkü ·kendi. canıda kendisinin hakiki Diülkü_ degildir. ·· emanettir. Yani Allah'ın ·haram kıldıgı bii Caill yok. edemez, intihar . edemez .• Kendi Dialını da telef edemez, ines'ül. olur. _Kendi hayvanına

eziyet edemez.: Çünkü oı:ıların h&kiki maliki, Rabbi (yani ema.ıietin gerçek sahibi) vaidrr. o Sorar. . .

·• .. Insan, hayatın hiç bir qevre~inde· bu ölç:üleri gözden uzak. tulınam~lıdır. EgerJnsan biı ·olçül~ri şaşınr, kendisini1nalik oldllkJ.an

_ şeylerile. sıiıırsiZ ta8arrufa ·kadir bir malik zannederse. kenciisini Rab yerine kOym.uş olur ki, bu bir ıı_evf uliihiyet iddiasına kalkı.şmaktır. Haddi aşmaktıİ"~ Bir Zulümdür;;başlnı .örse Vıırmaktıİ". ·Her varligl . yaratan "Allah olôuguna; oıiianri. hakiki malud .• ve Rabpi. de o olduguna göre, ınsanlaia da bu mülkü en:ianet ve hilafetle O verdfgine. gö~. asıl olan All~. vekil olan (!J.atue insanın bu _emanetlerı nasti kıillanacagını . da• . ona.· .. njzamnamelerle_ })ildirmtştit ... Bu .

. ' ."nizamnamelerini. (kitaplanru), -. teblig ve ta'lim ed(m peygamberler _ göndermtşlır. Allah'ın lqıllarıru_ rehbersiZ brrakrnaması O'nun sonsuz merhametindendir. Bundan dolayıdır ki RasUJ.ıillah (s;a~.v.l efendiiniz ıçın. ''l3tz sehi alıcak alemlerç riılımet olarak gönderdik" (Enbtya, 107) ·buyuruyor~ f.naiı·ın kullarının, Allah'ın yarahıgı varlıkları, .eşy.iyı lrullanırken · .J.\llah'ın kanunlannı· (şeriatını) · uygulamalan hakdır, adalettir~ tnsanıarın. Allah'ın mülkünde kullanım t~est ,olarak _ .kendilertriin kanun koymalan, fslam'a göre All@'a ·haksızlıktır, zuiÜindür. Gayet net bir şeİdlde; birlik, dtrlik. d'Qzenlik ifAde eden bu tevliidi düzen1 bOzıruiktır. Hakkı olmayclıı bir işe kalkışriıaktir. Hatidi

· ~maktır; Şu fitıi d&e:iıe ikilik sokinaktır. Emailete htyaiıetttr: Bütün zulümlere kapı açmaktır. Hakiki mülk sahibi oldug~nu iifdia etmektir; Hakiki mülk sahibi. ise, sadece· Yaratandır. Hakiki mülk

:sahibi olıriayanın buna h:akki- yoırtur. BütÜn hak ve hakik8.tleİin _ka~agı_ Cen~b-ı: Allah oi4ugiı iÇin~ Allah . zu1Il1etmei, -Alİ~ zAlim degildir.· . . . .

Allah'ın, mülkün hakiki sa:hibi ~ldugunadaır, Kur'an-ı Kerim'de · pek çok ·ayet . va:r:dır4 2 .. ~'Göklerin ve yeriiı mülkü (mülkiyet!)· Allah'mdır. DönüŞ de AJ.lah'adir" ··(Nur, 42), . "Bütün Alemiere . (insanlara ve· çin] ere) ·uyarıcı o}sun diye. kulu Muharrimed'e Furkari'ı (hakkı batlldanayıran Kut:'~'ı) indiren zatın. göklerin ve yerin m ülkü

42 Bkz., M.F;AbciOlbaki, el-Mu'ceinu'l Mufelires, s. 673~674. .r

103

(mülkiyetl, tasarrufu -ve yönetfmi) _O'nun olan .Allah'm şŞ.nı_ ne yücedir! .. Hiç bir çc)cuk edinmemıştır. Miilküiıde O'nun hiç bir ortagı

·· yoktui; Her şeyi yaİatmış; ona bir düzeri vermiş. onun mukiidderatını (kabillyetıerJni özellik1erini) _tayin _et:nıiştit' ~urkari,_ 1-2). · · ·

. All8.ıı hakiki mülk sahibi oldugu . içili "mülkünde istedigi gibi tasarruf eder'. İnsan hakiki mülk sahiblolmadıgı için, Allah'ıiı mülkünd~ istedigi gibitasarruf edemez: İstedigi gib~ tasarruf.Allah'm ·

· hal$dıF; Allah'm·. diledigı şekilde tasarrufu da, Y'arlıklan diledigı · ·degişik. biçim, ][ablliyet, riisbet Ve ortamlarda-yaratması. ona göre· de · onlara Vazife ve geçiill yollan tayllı etniesı oldugu gibi; .İnSa.ı.!Jar için de .Allah'ıb. _ elçisiyle gönderdigi, Allahill kitabında ve Rasülüriün · sünnetliide g!)sterdigiyolunu tayin edip belirlemesidir. Bu_:fı.tıi.ve ilahi. ölÇülere itıraz etmek veya bunlara. riayet etmemek, .ı;ıılıiıe yôl açar,

- -yani emanet e -hiyanetl dogurur, hilafet e_ -liyAkats:IZI.fgi gösterir. Bu . ölçij]eri koymaKla Allah yaratı;kliıra zulinetmiyor, bilaıds, varlıklar ve bilhassaso:runiluluk taşıyan inSan,.bu ölçülere riayet etmemekle keridi nefsine zulmediyor. Çünkühakiki mülk sahibi olanAllah'ıri, mülkünde bir tasamıfu olan• bu ölçüleri koyıiıasına hiç bii yaratık

- itıra.Z edemez.• Kaldıki o, insanlaiı,-verdikleriyle mes'ul tutınuŞtur, · :kabiliyetve şaitlcinna .göre mua.haze' etmektedir. Çünkü o mutlak . adalet sahibidir. · ·

. ; rradesi, ıl:ısaniarı. verdigi kabiliyet, rumet ve ölçiileiıe ım:tihan etİnek şeklinde cereyan etmiştir; Bu imtihanda başanlı olanlara gerek bti dünyada gerek ahirette çok büyük mükafatlar verecektii. Allah söZUnd e~' dönmekten _mrineiZeh oldugu için (Al-i tmran; 9}, Sözünde durmaktadır ve h~r şey.O'riun oneeden tayin cttıglmukad~~rata göre

. cereyan etmektedir. insaniann öbür a!emde karşılaşacaklan neticeler de Onun söz!inde durd~gunubizzat herkese gösterecektir, Onuniçin O bizim de hilafet ·ve emanet sözümüzde durmantizı istiyor. Buyuruyor kı : "( ... ) :Sana verdiginiz sözü tutun ki, ·ben de s!ze ,- . verdıgim sözı1 tutayıın ve sadece benderi ko:r~ır (B~. 40).

· · Yine yüce Allah tanf adalet . sahibi oldugu :için, hıitihan ·. · . . . . . . . . . . . ·. . . / ....

şartlar'ıriı,'peygamber' ve kitap göndermekle tamam etmiş, -ondan _ · · .. soiınl·insanlan ·sorunılu tutilltiŞtur. Peygamber ve·kitab gönderineden onlarİ ines'ul tutmannştır. Ç:ürtkü bu haksızlık ve. zulüm olurdu.

· Buria ragnienzulnie sapan inSanlai:ıbazan dünyada cezalaridırmış ve . çogu zalfmleri de <l,h1rette cezalandıracaktır, Bu, Oriun koydugu

ölçülere nasıl riayet ettigini, ne Jriıdar adil oldugunu gösterir. "Bti böyledir, çürıkü~_Rabbin, halkı habersiz iken ülkeleri_ zulüm ile (haksıziıkla)·heıak edici qegUdir" fEn'attı~131). :Bizim helilk ettıgiilliz

·her Ülk~nin mutıaka.uyarıcılan va:rdL (Ortlara) ihtar (ederlerdi). Biz zulnietmişde~·· (Şuara, 208-209). "Senin Rabb'm~·hallQ, ıslah edicı kiniseler oisaydi, o şehir!eri haksız yere heıak etmezdi" (Hud, 117)~

-tnsanHırin dünyada _ başıanna geleri ceza da ahirette· -· çarpıiacaklari ·ceza da, Al1ah'm -çizdigi hudutlan çıgneriıek. yertlen·

ölçüleri gözetmemek yüzürideri.dir. "( ... )Bunlar A1lah~ın. hudutlan.dıi. Her k:iİİı Allah'ın hudutlaniıı aşarsa, ke;ndisine yazık etmiŞ olırr. ( ... )11 (Tal~; l); :Ahirette de Cenab~ı· Allah, hetkesin arnelinin tam-

-Kiiİ-şıi@nı verecek ve kimseye Zerre kadaİ" haksızlık ediimiyecektir: Hak -- ve adruet t:am olarali oradatecelli edeceklli\ Çünkü 'am el ve initihan· yUrdU. bUI'a:Sl, karşılık (yani ceza) yeri orasıfur, 110' gün hiÇ kimSeye bir :haksızlık yapılıpaz ve. siZ .ancak yaptıgınızıiı cezasinı.çekersiniz" (Ya

. _ Siri, 54). ·wı~ zerre :kadar haksizlık etmez, zerre_ ınikdari biid~-· olsa, onu kat kat yapar ve kerıdi katıİldan n:iükafat verir'' (N isa,-40); Al1ah>bu dünyadaki hiç bir iyiligi unutup zayi etmez.: ''(Lolrman) Yav:nıin; (yapbgın iyilik veya kötülük)· hardal tanesi agırııgınca bir şey __ . de olsa, bir kayanın içiride, göklerde ·veya yerde>bulunsa A1lah · mutlaka onu getirir. Çünkü Allalı Latifdir (Bilgisi her gizli ve ~Ce şeye UlaŞır). d her şeyi haber alır'' (Lolrinan, 16)~ Buntın içindir ki, mizanı, -

. ıleŞabı koymuştur. Buiılan ahiİete iman esaslarımlzdan-kilıiuşbr .

. •i.KJ.Yamefgünü iÇin ~dalet tetazıieri kurarız. Hiç kiıriseye bir h~ızlık edilıiıez~ (İİısamn yaptıgiiş}, bir_ hardal tanesi agtrlıgmca da olsa~ onti·; getiririz. Hesap göteri.olara~ biz yetertz" (Enbiya,-47). ··o gün ( .•. ) Sonra h~rkese kazandıgı ta~tamam ver.~lir; hiç< haksızlıga ugtatılmazlar'' (Al'" i İmr.an, 161) ... " ( ... ) Onlara kıl kadar zulmedilmez"

· (Nisa, 49). ''Erkekveyakadriıdanher..kim, inanaia.k iyiişlerden bir iş ·yaparsa, İşte öyle klı:iiseıer ·ceniiete girerler ve :ierre kadar haksızlıga ugratilinazlar'' .(Nisa, 124). · . .

\• · · Kur'an-ı Keıimide gerek fiil olarak gerek_iSiıh -~larak; .zulüın Ceriab-ı Hak'dan sarahaten nefyedillr" "All~.· insanlara zulmetnıez

· ( ~- -:1_ );' (Yfınus, 44); "Rabbin hiÇ kiniseye zulmetmez ( ~ ":l.) ''(Kehf, 49); "Allalı onlara .zulmetmez'' -(Aiıkebüt, 40); "Allah· onlara zuliuetmedi" (AJ-ı·tmran, -117). "Allah aıem.Iere zrilürrtmurad,·etmez" (AI-Umran; .108): "Allah kullara zwütiimunid etmez" (Mü'ıniiı. 31); "Biz zulüm edieller deglldik'; (·.~U; l:.S' L. .J · ) (Şuara, 200); Allali lrulİara asla ~lmedicl degfldir ( r~ ~. . )-_ w:..ıİmraıi~ .182) ve b_enzeri ayetler~ olumsuz.siygalarla· Cenab.,.ı All'ah'm~Ztılümden, mün~h, oldugunu lfade ederler. - · · ·. · - ·

. ·-. Bu hiısusta.pekçok hadisler de bw'unmakla beraberbJ?, sadec~ Ebu Zer (RA)ın Peygamber(s;a;v.) de~. Onun da Rabb'İnden rivayet

. etf:W iızurtca bir h,adifH kudsinin baş tarafiridaki Cenab-ı Hakk'ın şu buyrugu lle ·yetlnelim .: 'Yüce Allaıt şöyle buyurdu-: "Ey kl.İllanm ı haberiniz olsunki, ben Zulmükendinefsime haram ettim, Onu sizi:İı de •. ariınızda liaram. kıldım. Blııaerialeyh . blrb~nlze zulmetmey:lniz ..

T • " • ' • o '

•(

,(, .. )" 43; _ Bur~da .bazı ~ukadder suallere cevap oİniak ü.Zere~· yanlış

_ aniaŞılan bir_ iki hususa daha. temas· etinek gereginJ. duyeyoruz. Bir kısini insanlar;- kainatta ve insanlar anismda tanik dişi gıpf-bir -eşıtiigin bulunmayışım bir haksızlık; dolayısıyla· bir iulüm gibi gört1yor_veya -göste~ek iŞliyorlar. Bu gOp1ş yaiılış4r. Cenab-ı Hak, -~ -hallaktır, çok çokve tekrak tektar yarabt.-Yaratmak,O'nun san'atıdır. Elbette her mahlfılriı Cenab:-ı Hak, bir bakıma benzer, bir bakıma berizeiile~ şekilde yar~triııştrr:· Mesela ınSari ·cinsi; ·yap_ısıyla,- ayru orgaruann -hepsinde _ biılunmasıyla birblritıe -beD.zeF:. fakat bu · . benzerlik,• tıpatıp • her nisanm birbirinin-kOfurası olıiıası şeklinde· b tr-benZerlikdegildir. Yine her-Şahsın birbiririden Çok farklı yönlert ye <>zellikleri; rUhi ve bedeni kabiİiyetçeşit.l11Qderi_vardır; Bu·bfıtüri diger varlıkli:-da -da böyledir~ . Bununla Cenab~i flakk yaratma ·san 'atını :sergileriıektedtt. l3ii vaı-ııg-ı hem benzer. :tiem de ~am benzemez (Kur'an'ınifadeslyle.müteşabih ve gayr-HİıüteşAbih) şekilde Ya.ratmaıi:' -ancak Cenab-ı Hakk.'a -mahsus ilahibii saıı·attır. İlminin.ne kadar ·

·_ 5ayıSıZ çeşitlilige vüs'atl buluiid,ugUiıÜ. ğösteiir: Yoksa tek :rtüshadan kopya etmeniri daha kola:Y, oldug11~u anlamak _güç degildir. M·ahlukatiİı_:_._ci_snıen ve_ ruiıen _olan bu. farklılıklan' o~ann

.. -. _nıes~uliyetlerinide farklı kılmıştır. Yam Cenab-:ıAllah, her inSanı aynı · · eşitlikte : m.es'ul· 'tutmatnışjır. Kabiliyetıerme . göre .. ~erke$in,

soruınlu1ug-iı farklıdır. -nıge~ bir ifadeyle Ce~b-ı Hakkr:mutıakadaletl_ geregı herkesi~ gücü ·kabillyetl ve verdil:deri tmkanJar ölÇüsülıde mes'Ul tutiriuştur. Buridan dolayı buyurur ki, ;'Allah, kiinseye gücün~ üstünde bir şey teklif etmez. (.";)': (Bakani, 286). · - - - - · ·

- ~ .. ~ . . .

. -- Dünyadaşerlerin bt:ıluiımasını guya: Allah'a. yakı$tıramadıkİart ·iç~. hcişa All·aıı için bir iulüm telakki ederuer de yanılmaktadırlar. Evet hayır ve şer A.llahtandır. Bu bizinıitlkapmıizdır. Açık ifadesiyle, kUl, şerri iİ"cide eder. ve k3zamr (kes b), Allah da onu yaratır~ Biı:rıdan da -insan mes'iıldur. ·Çünkü Allah insana tnitihan iÇin cüz'i irade velnıiştl'r. Allah'ın hayrarızası v:ar9U', şeİre nzası yoktur~ ·tnsan.lıirui imtihan şartlan . tamam oisuİı diye, insanıann şer . istek ve. kaza.nçİaniu da yerine getirir;~ yaratır; Beyleee-pek çOkşer diye bilinen

- şey,_ -ınsanlanıı;kötü ib,tiyarlan yüzünd~n hasıl olur.: "Y~~ nasıl. ellertyle yaptıklan lk9b1lük:ler} ~nderibaşlanria birfeiŞket gelince:. hemeri sana geldiler de : "B~ sadece iyilik ve. uzlaşma istedik diye

· Allah'a yemin ediyorlar" (Nisa, 62). "Ke~di elieriyle yaptıkları · (günahlar) yüzünden başların:a bir felaket. geldigi zam~~. "Ey

Rabbim.iz,btze bii- elçi göndersen, de onauyup mü'minlerde:rt olsaydık". · _ diyecek o~salardı-·(senfgôndernı~ Biz ancak onlarııl-özürünü kesmekıÇiri seni-gönderdik)'' (K:asas, 47). ·'_'BaşınıZa gelelı-herhangt b!r­_musibet kendi elleqruzlı:( yaptıgı (işler) yüzündendir, Bir çogutiu da • .f\llah affediyor'! (Şura;3q). · -

~ M'llslim~ Bkr, 15.

Bazı şeyler de görünÜışte ve' kısa yadede şer. gibi götünflrse de . . haJtikafde V~ Jlerfde ondan hayırlar h~sıl Olacagı insar.ılar tarafından çoguİilulda aiılaşılıi> takdir e<memez; Çünkü insan cahildir, acelecidir .

· (Ahzab, 72·; fsra, İl), "GeiÇi hoş'un11Za gitmez an:ia, din düŞiruınlariyla savaşmak üzetlnize (farz) yazlidı.· Bazan hoşunuza.gitmeyenbir:şey, ·

· hakkınızda hayri olabilir ve.sevdiginii bir şey de hakkınızda kötü (Şeİl olabilir. Allah bilir, siz bilemezs4UZ" · (Bakara,' 216). İrtsanlann' hiç. ihtiyar lan, iradeleri olmadan . baŞlarına Allah _· tarafliıdari bazı rriusibetlerin gelmesi her .z3.ma:tı oruarın kötülügüne delalet ~tniez. Allah. bunlarla onları imtihan eder. ··onıan· musibetlerle, sabırla yetiştirip antıp oiıliinn d.erecelerfuin yükselmesını murad eder. ''Andolsun sızı korku, açlık, ·maııardan .. camardan-ve ütüiılerden ekSiitme · gibl şeyleri e deri e riZ. Sabrederilc;ri (lütuf ve :ilisaiılaiımıa): müjdele; .. (Bakara, 155), ·

.... Bu. mülkün. halôki sahibi Aılah'tıi: Allah' mülkünde dilecligi gibi . tasatruf eder. Kaldı ki Cenab:..ı Alİah~ keremiiıden, lütfundan inıtihan .için bir takım esaslar koymuştur. Bu esaslara da uymak:tadır. Yeter ki ınsanlar. da bu esaslara uysunlar. Biiıaenaleyh.~Allah ·için' hÜşa zulüm so~ konusu .olamaZ. Allah-zulümden münezzehtir. ''Dogrusu Allah insariıara zerrece zuline1:niez .. Fakat iİısaiılar. kendilerine zulmedİyorlar'; (Yunus, 44). ·. Gerçekten ·bu bilgisizce-iddiaJarla da irtsaiılar sadece kendilerine Zulmediyorlar.. .

I) aha önce zulüm çeşitlertn{ işleınıŞtik. Kısaca ·o zulümleri işleyen kims~ler Kur'an7ıKerlm'de zalinıler olarak .aiiııırlar; za.Iimun, ~ (iulüm işleyeiıler, Za.Iirriler)kelimeleri, bu tür ism-ifail şekliyle zulüm maddesi içeriSinde Kur'an'da çokça yer.alır .. zalimler ifade ve· nitei~ınesinin Kur'an'da bu şekilde çokça yer tutmasiridan dolayıdır. ki, zulüm çeşitlerini incele1lleriıize· ragmen, burada zaitmlerin kimler oldugunu tekrar ele aimak Jüzütnunu duyduk. Btıiılann bir kısmı zulüm ·. Çeşitiert başlıgındakilerle elbette · ben:zerlik ·gösterecektir. Buiılan Kur~an'dan yerlerinf güstererek kısa kısa arz etmeye Ç~~

Kafirler J{ur'an'da iallınler olarak nitel~nirler(Bakai1i, 254; Al-i. fnıratı, 128; En'am, 44~47. 13.5)44. İnMr ~deiıler.ialimlerdir (Al-i fnıran .. 56~57). Muştilder zalimdirler (Al-i iınraİl, 87. ·ı51; Mmde, 72; Lokman, , ll) .. Müşlikler bir __ şey yaratamayalı yaratiliara ıiıanırlar ... Allahitari başka bir fayda ve zarar vererneyen şeyler~ ütpan nıüşrikler zalimlerdir (Yunus, 1()6). İnançsız hela:k edilen Nuh (a.s.) ın lciıvinl

107

zaumdi (Hud, 44;~Mft'minup. 28). Allah'riı hakkında dellHndmiıedigi, haklannda bir bilgilen bulunmayan putlara tapanMekke kafirleri de zaJiı:rldiler (Hac, 71) .. ·üzerlerine damg3ıı taşıar yagdınlarak.. helcik

. edilenJnaiıçsız. ve ahlaksız Lut kavmi de zciliınler idiler (Hud, 83; - Şuara, 21-22. 4Ş. 46; Ank.ebut, 31). _Ben ilahım. diyeıller kafir .zaliınlerdir (Enbiya, 29h Allah'ın yoh.ından' insanlan ç~en onda· e grilik arayanlar· kafir. zalimlerdir (A'raf, 44-45.,4 7). Ordu ·içerisinde.· inuslÜ:ı:ı:iaiılara zorluk çıkaran munafıklar zaJ.iındlrler (Te:vbe; 47). · lıiançsıi zorba Ftr'avn kaVmi zclliriıdi (Şuara,lO; KaSas; 21. 25.·40; 50).·· '. .· . . . ,· '. . 1 . . ' '

İnançsız, peygambere inanmayan ve uymayan, Allah'a kıivuşacaginı. umnuiyanlar zal:lıiılerdir (Furkan, 21-29. 37); Peygamberlere butyülü diyenler de zaiimlerdir (İsrii, 47; Furkan, 8). Ayriı ~kilde peygaı:iıb.erlei:ı.İı gösterc:tlgi mu'cizelere sfuirdir diyeiller de <Kur'an;da zalini daingasını yemişlerdir .(Kasas, ·37-38). Dogrudan dogruya peygamberierini yalaniayıp inkar edenler ·de . zalinidirler (Fiırkarl; 37). '

B~gıya tapan Yahu-diler zalimdirler o3akaia. 51. 92; .Nraf, 148. 150l~'Yahudiler bizzatzalinUerdir (Bakata, 95).

Klır'an'ı inkar edip Iclfir olarİlar zai:ftndirıer (Sebe', · 31) .. Ayetleri inkar. edenler zal:iı:İ:ılerdit · (Arikebut, 14). Allah·· ve. Rasulünün hükmüne çagnıdıklan· zaman raZı olmayanlar da zalimleTdir (N ür, 48-50). Allah'ın ayetleriyle alay.edehlerle bir arada otqrup sıkılmayanlar

-{En'am, 67)-. Allah 'a .'karşı yalan uyduranlar .. da· zalimlerin ta kendiİeridider (Al-iİinran, '94; En'am, 21. 93). ·"Allah'ııi hazineleri b€mim yanımdadır; ben gaybı biİirim, bep. bir melegim, gözle~ hor gön~ügü inü'minlere.A:qah hiç bir hayır vermez'' diyenler de zalimlerdir (f{ud, 31). ' . -

Allah'ın indııuigı hüküinlerle llükmetİııeyenler de zalimlertn ta kendileridir (Maide,' 45); Aylıı şekilde Allah'in sınırlanm ç:tgneyip· aşanlar da Kur'an'da za.Iin?ler olarak nitelenkler o3alı:ara. 279).- .

- ~ . .

Öldükten sonra. dirilmeyi·inkar edeiiler·_zaıhndirier (İsra~ 99). Aynı şekilde hayat olarak yalnız bu dünyayı kabul edip dirilişe Inanmayanlar:da.zaumierdir (Mü~minun, 41). ·

. Küfrü iımma tercih· ·edip kafirler.l dost edlııeiıler ia.limdirİer · (Tevbe, 23). Y1ne aynı şekilde, mü'Illinlerledin husüsunçla savaşan

kafiile:ri dost edinemer de zaliriılerdir (Mümtahine, 9), özellikle ~Yahüdiled ve Hristfy.anlari dost lutanlar da zalim olarak

, Iııteler:ımişlerdir:(Maide, 51). Yahudİlerinve Hristlyanlarinheva ve arzUlarınauyanlar zalımıerdir (Bakara, 145). Aynışekilde şeytani ve

- . . . . . - . . . -

z~yetini dost ~diııenler. (Kehf. -50), şeytari.a uyup cehennemlik . olanlar da Kur'an-ı Kerim'de za.Iirnler olarak anilırlar (İbrahim, 22). MüŞriiderin J:ıat:in iÇfuf~ inihninl_erfyaiııiıdaıi kovanlar da zalirh. · olaraknitelenİ:niŞler9.fr (En'aı:ıi, -52). · ·

Kendi kendilerine~rtaya helal haram hükmü keyarak lıısanıari .· saptıriınlar da zaiimlerdir "(En' am, 144). · . · _ ." . . . · · Adam · öldürüp hem kendisinin, henı . başkaslİııri · günahiiii · Yüklenenler de zalirnleJ:dir (Millde; ,28:.29). · - · · ·

· Şahilligi dogriı yapfi!aYanlar da zatimlerdir (Millde, 10(). . İyilik gördügü kimsenin namüsuna h~ eden -de. zallindir

(Yusuf, 23). · . _ _ _ _ · Cilıada gitmeyenler ğe zaiimlerdir (Bakaia; '246) ..

_Teirbe etmeyelııer de zaliıiılerd:II- (f!uc4ffit~ ll). _ · . _ . Suçludan başkasinı ines'ül tutanlar da .zaJiı!ıdirler {Yusuf, 79). · _

· _ AlÜıh'ıİıiz~ıroimap.an teblig göreVlıtl-ve yerini terk eden; Allah'ıri ··· kendisiııe~ güç ·yetlremeyecegini zannedenler. de zaJimdirler ·(Enbiya,'

87). . . . . . . .

. .. Zikredilen. ayet-i keıinielerde zai:pn olarak taiııtılan kiri:ıselere dikkat edildigiiıde/Ceriab-ı Allah tarafından~. bu l:ıüyük ve tehlikeli: sıfata- layık. olanıarnı çogu, dikkate şiiyandır ki, inanç bo_zuklugii~.

· · ıçerisinde bulunarilardıt: Biıradaiı. ·islam' da, iman kriterintiı insan için ne kadar öneriıli bir vasıf oldugunu aiılıyorpz... . .

D~ 2:ALİMLER

.. Yüce Allah Kur'_an-ı;Kei:iin'de zıilimıerftanıttıktkı başJm.,. daha~ .. şiddetli btr_ifade ile ·bazı özellik ve .iıitelikteki kimselerin, -daha da zalim olduklarınıbeyan eder. ·Bunlann zulüı:pleriniıİ ailem, lsm:.f tafdil (süperlatif, l;:iı üstünlük) sigasıyla ifade buyiırulduguıiu görmekteyiZ: Bundan dolayı bu husüsiyetleri taşıyıınları öZellikle ayn ..

. ·bir: başlık altındı; ele alıyoruz: Bunların, zulüm çeşitleri ve zaliriılerle elbette·. baicbalqmlardari ilg!_lı :ve tedahül halinde oldugu gÖrülebUecektir:·· Ancak konunun bu ifadelerle vlırgulahması,'- bu teda.hülün vukü_ · ı>uımasmdan daha ptt önem arietrnekteclir; .Bu itibarla biz 'de b~an b:!r tekrar olarak~görse de, Kur'an'ın öiellikle böyle vasıflarıdırdığı k:iı:riSelere bir daha: dikkat çekmek istecl.ik Kur'an

- ::ayetleri,· ·.zaten munfazam ·. olarak- bir tek konuya münhasır muhtevalar göstermezler. Binaenaleyh. bu tür :#~dAhüllerdeh her

· ~ kaçmabilmek kOlaydegildiİ'.

. . .·Allah'ın .~escitleriiıde Allah'ın adının.anıimasırui engel olan :ve· onJaı:m hçırab_ olniasına ç8lışandan da.ha Zalim kim olabilir? (Bakariı, _ · 114).·. . . . - . . . . .

. · Bildfgi Şaıurugı gizleyenden daha· Zaıtm: kimse yoktur · (Bakara, .. ·• ,. -· - . .. '- ,_ -.- -.

109

14.0).'-- . -· ... .Anah'a iftira ederek·.yala:n. uyduran veya· O'nlın ·.a.yetlerlni yruanıayand,an:dahazalimi yok:tui' (En'am, 2L 157; yu.nus, F: A'raf, . _37; Hud, • 18; Kehf, 15). Yfue Allah'a karşı yalan 'UYdurup kendisine bir şey vahyediln:ı,esi mümkün olmadıgı halde, "Bana vahyecilliyor. Allab-im indird.W ayetler gibi ben de indirecegim" dJyen~den de ·. ·daha zaiimf. olamaz (En'am; 93): BilgıSızce ~ saptırim, Allah'a · . yruan iftiraCia bulunandan daha zaum kimse-dftşüniıleınez (En' am, 144). ·ADah'a yalan uyduran yahut kendisine h~ (peygamber. ve kitap) gelince. onu' yalanlayan kimseden daha ·za.liin birisi düşünUlemez (Ankebut, 68; Züme:r. 32k Kendisine Rabb'4lin ayetlertyle ~·nasihat edilip, hatırıatıldıktan sonra onlardan yüz

-Çevireriden daha zalim kimse yoktur. (Secde, 22). Bu yasıila birllkte yaptıgı günahını unutan kimSeden daha. zaiin:ıi bulunarilaz (Kehf, . . 57). Nuh, Ad ve Semüd lriıVmi de pek zalim ve· çok azgmdılai (Necm, 50-:52). Bu milletierin özellikl.eri iinansız;. 8ııiaksız,azgm ve şıınank olmalandır. tsıam'a çıigırildıgı hrude,·Aııaıı·a. iftira edenden de daha zaiinll yoktur (saf, 7). ·

Bu vasiflan taŞı.yaplara dikkat edecek olursak. şöyle bir h11Ia~ yapabillriz: J3upekzalinıve çokazgınlar. imansıZ; ahlaksıZve şıinank · olduklafı -gibi, dikkat edilecek ol~.- ayni zamanda bile bile fuka.r ct~denletdir. Hatta inkar. etriıekle de ka.lm:ıjToriar,' bir de Anah'a 1ft1ra . . edJyôrlıir. Böylece irıkfu'ıannın boyutlaı'i kat kat. artıyor. Anah'a· karşı bıı peivasızbklan yiizündcm, dünyada ve aııırette onlan aşagılatıcı; rusvay _edici ~b kuşatacaktır. Allah'ın ·haber. verdigf bilgi ile diyebilitiz ki, bit kısmı bu alçaltıp küçük düşüren rezil ediciazabı bu d~d.a tatmış, b_ir ~da ahirette tadacaktır (Bakara. 114). ·

Zulüin maddesinden· ZalUm kelfınesi, Kur'an-ı Kerim'de bir ibiahim suresi 34. ayette, Allah'ın nJmetlerme karŞı çok za.Ilm ve çok nankör oıan- insailın sıfatı· olanık, bir de· AhzAb suresi 72. ayette · e~anete liayet . etmeyen insanın ç~k :ialıııı. ve çok· cahil olpşü sadedinde Zalfım-cehül terkıôiyle geçer. - ·

. '' . _, --- . '

ZULMÜN VE ZAı1MıERtN CEZASI

Buraya kada~. iıicelediğimiz ztilmfin' sahibi .~lan z4limleri Cenab:-ı Allah; elbette cezasız bırakma:Z;•çünkü zaıılnıer, Allah'm. k:afhata ve· ınsari topluluklarına koydugu. fitri, sosyal niz8m ve birllgi (teyhidi) bQzduklan, O'nun rızftsina uygun olarak çalışınasi gereken bu kevnive içtiımli' ilahi dhzenin. çalışmasını en.gelleyip_ felce ugrattıklan iÇin, C:enab-ı Hakkda onlan dünya ve ahirette maddi ve manevi bir takım -cezalarla cezalandıracaktır. ttikAdi ve ~li ZÔlüm .içerisiilde bulunan za:I1ıııler/ işledikleri zulüıillerine .göre cezaya

· müstahak otmaktadırlar. : ·

_- .. _.:·;·AJ:ıan'ciaılliııeri sevm~2;'(Al-hntaıt_ 4o._57r. Allahza1imi~r . -'toplUI:t:ıtiuiı:a hidayet etfuez•(:Mrude, sı:f: En'am, 144:--Sar, 7h -~•m

hlıdi zaliiliiere'eimei csa.kara.:·:124).:Anah fuS·ve'Ciıi zanm.ı~r.ın:r-ofr· _ an1da:ce11eiıneffi.e_- ~öıtacaktii·'(:Eiı'arrC:l28-l29).·. AUah·gôkfin -· ia.lliriıeti:niizetıhe azab"iri<:fi:tfr (B8kara,=59f. Alliili'in Ianeti :ialiriılerin

_=-hzei:iriedtr ~(A'cif,;4:4)~ MüŞtik zaıfuııer.ıiı amelleıi boŞa' gider (Tevt>e·~ i']•., -···r9ı. Afıaiı ·zaiimlefı·ılela:k e'ctecektir (tbraliirli~ .111 ?iallinıere· adıtu oir · ~b-varCI.ii5 ti:braiıim:.: 221: AIIhlüallilileıi sai>tınr ci:braıiiiiı, 211;. K ili'an : zaHmleiin zfyaniniart~'ÜSra, ~82) j· Çiinkü. Kur'mCöriJfınti: aleylime btt~huccetür. Herkes' ce:h:enneine' ugrayaeak"i:-Aııah 'mt.İttaıdfeh

-·-~~?~-~erfor~<i~1Jrra~1:~~~~~~tt~~,~~!i .. ~;· :r" ---~6-on Zalimlerin yardımcısı yoktut (Hac: 71; i§. tir: 37)/zaümi}~te

"ahtret azabını tadın .'" <ierı.tt- (Zümer, 24): Zıllimlertn dostu, sözü

--~~k~;:Jıtı:izt~tt~r~~%~~(~~~~~2\~~~~~çf:~~;;l~~ı::: ··iÇeiisiiıd(':_•Wı.iinacakıat:cşrını:.:::-45>?•za:umier 'iÇlıi'ceıieifuem:vaH:ı_rr

~. ::liia'şf;' :17:' "in8fuiii3 i h rzaım:ıı~t1Jtfb1flliiii-::Aııaıı~·mtıttaıai~ifri ,·ao-sıuiıur · · • ccitS.i)Tej'i 9h · Aıfıili Z-a.ilihieri ·oiliF ltehC:Iırinaıia.sıyııırcEn'ruii. ·ssiPA.traJı· .•

· za.Ii!i:ifert 's·a_ptınr Cibraıiiffi. 2 7J: ?_AııaıF !?:aHrnıeffie:timtı'kanllrii 'aırr (Hi& . 7a~79f:-Aiia!izaiiiD.Ieii!l s~ıpıia.lgiru ve iıeiaıtrei::ıfii.aıimr (Nühy 24.:2sı.'· ·

. . ·- ::~ü ~ri~:;:t~~aitıe~~~,aı~~Ş''etııie;~~~, stuftU~&ı-~zut~~";~;~~a >~ gıttt~çe: az~tıp· şımaran; peygamberl~rtnin · uyanlarıncı kuiak ·~

·:zg!t~ı~~·ş~~~tPJ~~~~~g:[~~~~1:e~~~fl~~~~1l~~~fci-.••~ > azgililııdarinfp"eygaiJioerlefilleı•(,!iP.Eger dogru 'iSen;"oizfl~hcllt'efti-gfiı.···~

· ' aza. o ı (a.cele) gefir~·IA'riıf: '71Fdeiiıeyekadar vanıının. 'fnanÇ ve· fücl1raa 5 zalim,. kafi:İ-.ve fa ctrlere Allah, so ma gelecekiefe'c:i~:iorfff:oımait: ÜZere·,~~ (tenkil), daha dünyaçla cezalarını vermiştir; ; ..

-:;: --:_,:,:: _: ~_~: ~.:;_,_l, ·-.~-:-'--->~ .·;:;~

·· .... zalim fert ye topluluklan Allalı, dünyada çeşi~ şekilleide helak}~ etiiiiŞtir ~ .ı• (~;.:ı. Ollıar:eyeiftızünaff 1kibil-Iei:lıp· 'baŞ ·~a1dırifılat~ ·Halbuki ~~

:· (azal:ı(:Iaiıf kii':rt1lııicak.'Ciegillerair-aız d 'e' hep'sitır gunahiyia'jakalafuk.LI~\

···-~~~!~~~~,-=gt~~:JT~·~~ict~=~1 · ·anıı;ı.ra·ziılniefihi:för<iu;rrakat. onıar:kehdiriefisleiirle zu)fuediyorlaro'ıu }:i

·· ···c.A.hkeiJuF ·a934or".· rl(Halkıf ziılineaetı::riice =:'Şenri lfinp' geÇtr~'ve.~J

· ô~wan~ t•~ıi!ı ı>ır ~~rri'ı~ı<; ~·~':JEıı~z::;~~12 ·• ·u;;·:~-~. ._._•_i_._·~._ .•. ;.•--.~.--·-·:······· ·,. iG::-:,,;_,;:;~;L~ı~t~t:ı . ···--~

ll2

ı Me~n. Hz. Şuayb'i llinı~mediier. ·n~ken o (mü.thiş) Sarsıntı onlan . yakalaYJ;verqt jru:r:llifuiıda diz üstü çökekaldılar ( .. :>:' ~·raf. 91). Bu· . helak 'eden sçırsmtı: aynı zamanda ·korkunç derecede sesli idi .. ''Enirl.i:ı:tlZ gelirice, Ştiayb'i ve onunla bembe:r- ina~mış olanlan b!Zğetı: bir ralunetle kurtardık. Zulmedenleri de korkunç ses yakaladı~

· yurtlannda çökekaldılar. sankı orada liiÇ şehlik kurmCUİllşlardi. Semü~ (kavmi) nasıl uzaklaşıp . gttttyse,. Medyen halkı da . öyle ıizaklaşıp gittiler" (Hüd, 94.:.95), · · · ·

.. , Eykeliıe.r ise azg1J.llı14alnsanlan Allah yolundan çeviİirleİ-dı •. Allah da onlan Çok sıcak bit gündealbna toplanıp gölgeleneceklerini sandıklan bir buluttan döktügtı ateşle helak etti.· "Onu yalanladılar, · nihayet o gölge günunfuı azal;>ı, kendilertnı·yakaJadı. Gerçekten o, byYük bir güriün azabı idi" (Şuara, 189).

· FJi'avn ve hempalatı da Milsil ve Harun (a.s·,Jı inkar ederek. aha.Il}'i guruplara bölüym;-. bir kisniını' eziyordu~ · .. "Fir'avan. o yerde zorba.Iıga~. halkınıçeŞitll-gWı:iplara-bö1dtı. Onlardanbir gurubu zayıf dÜŞÜ;rÜp eziyordu:· ögtıllarırii kesiyor, kadmhirinı .sag bırakıyordu. Çürikü o bo~unclllardaıi idi" (Kasas, 4)~ Fir'avnonlara

· azabıri eiı kötüsüriü reva görüyordu (B~a. 49). Allalı da Fir'avn ve adamlannı denizde bogdu. ;;Biz de onlardan Öç aldık. Onlaiı. denizde bogduk ! Çünkü onlar ayetlerimizi .yalanlamışlaraı. ve onlflri-umursamaz olmuşlardı". (A'cif •. 136}. . ·

.Karun fert olarak,· şımank zengin zc1lim1ertn helakine bir .nıısa.ı · teşkiledebilir (Kasas, 82). · · · · · · · ·

_. ' . '- ~ ..

Çenab-ı Allalı ialimleri· zlJ}ümleri sırasında heldk eder. "(Halki) zt.ilmederken helak ettlgİmiz nice menıleket vardır ki, duvarlan (alta. ~an) tavanıanrıın üstüne çökmÜştür. Nice kullanılmaz olmuŞ ~yu ve mc::e "ıssız kalmışsaglariı köşkvardır" (Hac, 45). za.JJı:İıler

· bllerek ·zulmettlkleİ1 için .A,zabımız: on,lara ·geldtgtnde "Biz gerçekten . zalimlennişiZ'' dernelerindert başka: çagrılan olmadı" (A'raf• 5). Andik Cenab'-ı Hak bütün zalimleri düriyada iken helcik etmez. Çilnkü esas ceza yeri ahiret yurdudiır. "Eger Allah; insanlatı, yaptıklan (her) haksızlıkla. (bi zulmin) ·.· cezalandırsaydı, yeryüzünde tek canlı b'ıraklnazdi .. Fakat opları tak:dir. edllen bir süreye kiu:lar: erteler. Süreleri.geldigi zaman da bir saat dahı rie geri kalırlaip.ede Uert geçerler (qerhal ~volup giderler)" (Nahl, 61): Kıyanıete kalanceza.ia.:r .-:-- •· ıse daha şiddetli olacaktır.· Nitekim bir hadis-i şerıfde "Zulüm kıyamet·

'· gühiindezıilinetıer(otaca.k) qır•·l>uyn.İluı-46. . · . · · ' ·Bunun için zulümden kaçınmak gerekir. Allah za.liiİıe inibal

. eder (rnUlılet verir)4 1; fakat ilimal etm~z. Yam bir de yakaladı mı .. . ' ' . . ·~ ' ~· '" . .

46 Buhari,· Mezallm, 8.

·lf3·

· Ciaıla hiç bir zAunı kurt~~ .. Ottlbana zulüm lle 4Md ôıamn titw:1 . · llerbad ()Iur; · · · · · ·

. .

Hak Tea.Ia bu:. ümm~t . için de bİr uyan ôlmak · iiZere şöyle buyuİı.ır : "(öyle) bii" musibetten (fttne) sakının ki aranızdanyalnız zuhnedenlere (gelip) ça:bnaz. (İyiligL. einiı"o kötülükten . nehiy husüsunda kusur/ettlginizden dolayı hepinize 1;1Iaşır). Bilin ki Allah'ın azabı çetindir" (Enfa.I. 25),

BU: ayetil:rerimede kc)tülüklere göz yiimu1an ve bu yüzden iÇinde kötülügüp. yayıldıgı.İslam ümmetlne de bir fttnenin gelip çatacagı ·.

· ihban ·yapılriıaktaclır. Çünkü bazı günahlar vardır. ki zararı um1)rni' oiur. ·o musibet sadece ·işi Y'erindeı;ı oynatan kendiSine ve ba:şkB.s~

. zulmeden zaiimlere münliasır kalriıaz. kunı:nun yanına yaşı da yakar. Kötülügün a1eni işlenmesi. inancı· bozmak• herkesin bir ayn. baş çekmesi, çilıadda tembellik veya ~ihadi.terketmek böyle. bir musibete sebep· olabllir .· Gafletlerinden dolayı hiç. habersiz. olanlara daha fazla

- ~ verebllir: Bundan dolayı topluinu gôZetlin albnda tutmak farz:. ı kifayedir. Kötülüklere tieriıelazrmcılıkla rudırış_ edilriiez de ceiniyet_ gemisi deldir:llirse. su alan o gemideki iyi kötü ·herkes bogUiur gider. Elbetteki emr-i bi'l-riıa'ruf ve nehy-i api'l-:münker (iyiligi emredip kötülükten alıkoymal görevinide usülüne :uygun şekilde ·yapmalıdır ki btı: davi-amŞda . kanşıklık ve dengesiziilde .· t()piuni gemisini devirmeSii148. Yoksa Cenab-ı. Allah her. türlü ·azabı göndermeye ~dirdit: ''De ki : ;,ö sizin üzerinize üstünüzden yahut ayaklannızın altından. btr ·. azab. göi:ıderı:ıieye~ ya da.·sizi_ ·parti parti birbirin:iZe düşürüp · kinıinize · kiminizin · hıncını tattırniaya kadirdJİ'' Bak; a:nlasırilar diye ayetİerimizi nasıl açıklıyoru:z"l'' (En'am~ 65). ·

Bu •. ayetteki :üstten. gelen. azabların. (Allah korusun) yıldmm ·düşmesi. taş yagmasi;: tüfan halliıde yagmurlann ~gması gibi semavi

· afatın, alttan gelecek azabların, deprem. hasf, yani yerin göçüp iistündekileriıi yere batınlmasi, yerden su veya ateş çıkması gibi ariizi afat olabflecegt tefsirlerde beyan edilnıiŞtJ.I49.1bn Abbas'dan gelen bir rivayette .üstten gelecek , azabın ümmetin eniirietinden (kumandanlanndan) ve eş~dan (Ueri gelen:büyUklerinden),. alttan gelece!t a:iabm da aşagı tabakadaİı, kölelerden olacagı şeklindedjr50. Hasan Basri'den ayetin Uk iki kısmının milşrikler iÇin, son iki kısinının: da mü'İninler içui oldugu'·rtvayeti vaniırSI. B~ dyet: nazfl ohınca, Buhan'nin Cabir'd{m rivayetine göre! Rasülullah (s.a.v.),

· 47 Buhaii, Tefsir, ll (Hqd) 1 5 • . 48 Elmalılı, IV, 2387..,2388. . . 49.~vi. I, 31~~315: Ceialeyn,aynıyerde haş~e: Alüsi. VII, ıso: EJmalılı. m, ığ53. . . / . . . . 50 Thbeıi. VII, 220; Alüsi. VII, ISO;

. sı taben, vrr; 225: Alüsı~ vrr. ıso.

.,

birinci velıtıncı (iisttel1ve ·~t1;an gel~k o1an azablar için) Allah'a sıgınmış, üçllncü.. ve S()nunCUSU . iÇin "bu . ehven veya. eyserdir"

-·· demtştlz-52. ·Bu Ayetin tefsİdnde pek çok hadisler riVayet egıtm1şttr53 . .Ancak şu hadiş-i ş~:rifin bu. ayete epeyce. Qir açıklık getlrdfgini söyleyeb~::''Bu ay~t'nazilolunca,Peygaınber(s.a.v.) ~ abdest. aldı~ Rabbinden ünimetfne üstleriıideıi ve ayaklannın altından bir azab göndermeniesfni. onları (fırka fırka) birbirine katmariıasıriı ve .• .

ı Beni İsrail'e · tattırdıgı gıbı birb1rinln acısını tattkımıamaşını diledi . . Buiitin ÜZerine Cebrrul (a.s.) ona geldi de : -Ya Muıiamnied. sen Rabb'iiıden dört şeyistedinoda sana 1kiSfni verdi, ıkisfn1.veimed1 .

.. Onlara ü.stlerfuden ve· ayalQ.an.n,ın altından· kökleriiii. kazıyacak bir

. aza b gelmeyecek. Çünkü bu ikisi(azab), peygamberlertnı tekzib V~ . ~bb'lei:in:in~ kitabını redde1:mekte ittifak eden her ümmet içindıi.

. . Fakat onlar (yani senin ümmetin) te.fr:lka (11~) birbiriJle. girecekler, Allah onlara birbili.Iitri hıncını tattıracaırtır. Bu iki' aza b da kitaplan ve peygainberleii Hisdik ederiıeriçindır"54~ Mezkur. ayet ve sadedinde · · . riVayetedilen p_ekçok hadisler hakkında aiimler degiŞik görfiŞler ileri sürmrişlerdir;Bazılaiı hepsiniil bu ütrıitlet için olacagt. bazılan/ilk üÇ hayirlı nesil (sahabe,>tabiÜ.n ve tebe' u't-tabiinl hayru'l-Kuriin müstesna, bu· ~et· iÇiİı vaki olacagı· görüşündedirler; Bunl!n içılj de. Hz. Peygambertn "Ayette bildirilenler olacaktir;fakat onun te'vlll .. henÜZ gelmed1"55. hadisiili d elli getirirlerfi6 .. Bir: kısıriı -da tefrflcil ve

. kıtal:iti bu. ümınet için. oldugu, sema.vi ve ai-azi isttsal (bir ümmetin · ~ :kökünü.: kaiıyan) azapirtın Hz. Peygamber (s.a_;v.) in duasıyla bu ünımetten lmldırildıgı göıılşündedirlet. au meyanda Allah tefrika, birbirine musallat kılma, kıuU. işkence, anarşi, düşman ıstııası, açlık, . kıthk; Zillete düçar C?tme gibi pek çok fitne_ çeşidi ile de cezalandırır. · Bynlar da ai acı degildir. On4D için devamlı sakınıp korunmalıd:ır. . . _- . . ' - - •. .

Bu ümİnetlıi zulmedip çıgınndan çıması halinde ugrayQbilecegt · · dünyevi ceza hakkında şu. ayetl k:erimeler de çok dJJ{kate de ger : ''Bi:r · · vcikit de, "Eger ou: senin tarafuidan: gelmiş hak bir kitab ise, başrrİııza

gökten taş yagdır veyabiZe daha: acıklı bir azAb ver !" demişlerpı. . Halbuki sen o !!larm· içinde~ bulundukça Aiıah onlara aza b . eÇlecik . degildi ve .anlar istlgfar ed erierken de Allah onlara azab edecekdegıi" -

(Enfal. 32-33kBuayetl keriırielercten ve yukarıdaki ayetl keriıned,e . ···'Sa dedinde Zikredileiı pek çok hi~-ı· şerifden ve yine "Biz seni· ancak .

. alemiere. riılımet olarak gqnderd.ik" (Enbiya,. :107). ayetl keriiİıesinden. de Rasülullah {s.a.v.) in.. bu üımp.et iÇin ve herkes için rahmetin tc\ kendisi oldugu sarahaten anlaşılmaktadır. ·

52 Buhim, Tefsii; VI/2. · ~ 53 Tabeıi;VII, 21g:.227; tbn Kesir, I~ 139.:.143. 54'J:abeıi, VII, 224; J\h1si,Vll, 180.·' · 551ı.rmızl, Kitabu't-Tefsir, v, 3066. . . . . . 56 Bkz. Suat_Yıldınm, Hz. Peygambe~ Kur'an'ı Tefslıi, s~ 217-218.

ııs·

---_ ·Meklte müşıikleriböyle açıl$1n azabi1stediklen haİclei rıvayete

göre özel olarak Nadr, bir rivayete göre Ebu CehU. bunu istedigi halde, Resulullah efendini:IZ (s.a.v.) onlar iÇiıl.ayn~ı rahmet olduguiıdan, oıiun bultindugu yere a.zab iiİmemiştir.- aird.e oriıann istlgfar etmele:ii azaba engel olmuştur. İstlgfar- şu iki şe~de anlaşılriııştir. KureyŞ kabileSi adeten diyeceklednf der sanra pJşinan oltır da akşam olunca-

_ "Gufranelçe, Allabüırime · (Allaıimı senden bagış dileriz) derlermiş. Sadece bunu Söyleineleri, Allah'dan gelecek 8zaba. engel oıiıiuşiUı-57. Yahut' da İçl~rinde istlgrar .edip ~ geleriler veya gelecek Olanlar

- varken Cenab-ı Allah onlara köklerini kaziyac8.k bir istl'sal azAbı - vemierlııştir. Nitekim İbn.Abbas (RA)'d811.- bu ayetln tefsiri hakltında

şöyle bir- rivayet gelmişttr; ·~ah bu ÜID.Dlet içerisine iki güvence kOymuŞtur. (Hz~ Peygamber Js.a.v~) ve istlgfar). O ikisi aralaiında--devariı ettlgi müddetçe; b~fura- çarpan.azablarcian konınınaya devam edeceklerdir. Bir güvenceşi:riJJ:ı ruhunu ~ kendisfue kabi etmiştir _

. (HZ .. Peyganıber). · Digetiiçini,zde kalmıştır (iStlgfar)". Aynı haberin bir­de _şöyle rtvayetl vardır i "Oiılahn içerisinde iki Cma.ıı (güvence) vardı. . . . . . - _··· . . . .. . . . . .. 58 . Nebl(s.a.v.) TI: istigfar. Peygamber (s.a.v.) gitti, istlgfar kaldı" . Şu halde bu ünmiet.istlgfar edip, günahlarınapişmanlıkla tevbe ~derve. -

- af .dilerse, Cçnab:·i Hak da onlara . dünyevi azab etmeyecektir fnşaailah. Kötüler de bu tstigfar edenlerin gayesinde semcıvf ve 8l"azi ·

· ·azablardan korunacaklardır. Yani kötüler ve zulümkarlar içerisinae . -iyi kimseler zuhiir etineye başladıgı z8.man da •velev ki az olsunlar- o iyJJ.erin Yüzü suyu hürrrıetlne o kötülerin mütahik olduklan umumi azab da te'hir olunur, Kötüler azabı: çektigi ·gibi, tyiler d~ rahmetl celbederleı-59. Nitekim Cenab-ı Allah, "Rabb'in n:ıeniıeketlerin halkı ıslah :olmuşken .haksız yere. onlan yok etmez" (Hiid, 'H 7), buyurmuştur. ıyı halde olan meİııleket halkını helcık etn:ıeyi zuliim. olaİak vasfetmtştir. Cenab-ı Hak-hidayetle ~endi iç düzeninl-islab· edip Allah'ın razı olaciigı şekilde dünya hayatını sÜrd,Üreiı bir milleti Allah kötu vaziyete solô:naz; ''Kafirlere bit azabın yapıhş sebebi şu: Bir -topl~tik iyi gidişini. degiştlnnedikçe. Allah da onlara verdıgi ı:ii'metl (azaba) degiştirrnez. Gerçekten· Allah .işitend:lr, kemaliyle · bilendtr" · (Enfal, _ 53), ''Evet, aynen Ftrtavn ·hanedanİyla ,onlann gidişi gibi Onlar-·

-Rab1erinin ıiyetle~ yalaruadılar.biz de-günahlan yüzündenonlan yok·e1:tlk. Fir'avntatfeslııi.suda bogduk. Bunların hepsi-zaiimlerdi'~ (Enfat 53~54). "Bir millet kendini boZnıadıkça Allah ariların iyi hallerini fenalıga degiştiım~·' ( ... )" (Ra'd, ll). · · ·

_ Ey haile_ri degiştiren yüce Rabbttı:liz r_ Islam milletlriin şimdiki . - kÖtü hallerini en güzel hailere çevir r Amin. .

57 Taberl?IX. 225; Abisi, vn. 180. · 58 Tabeıi, IX. 236; tbn Kesir, Il; 305. · 59 Eimalılı, IV, 2399.

FAYD.Al.ANDIGIMIZ ESERLER

IQ..ır'an-ı Keıin:ı \

117.

· Abdü'l-Baki, ,Muhammed ·Frlad, el-Mu'cemiı'l-Mufehres li Elfkı•ı · . c · · Kllr'am1"Kerim, Beyiılt; ts ltatilısiZ). · . · ·

el-Alusi, Şihabuddin ·Mahmud, . Rtihu'l-Me'a.ni fi Tefsiri'I.:.Kut'c1ni'l­-.Azim ·ve's-Seb'i'l-~esaıii, Danı" ihyM't-'ri.ırasrı.:.Arabi,

. Beyriit, ts. . . . . . . . . el-Beydavi~ el~Kadi.Nasıruddin, Eiıvaru't-Tenzil ve Esraru't-Te'vil, 2.

. . .Baskı, el-Halebi,· Mısır; 1388/1968· rrefsirtı1-Celaleyn ile • . , birlikte) •. . . · . . . . · . .

el-Blihan, Muhanimed bin !smail,. el'-Cami'u-s-Sahih, MıSır, .. . 1351/1932. . . . . ·.· . .

eı:..cevheri, İsinail bin Hainmad, es-Sıhah, Daru'l-Kutubi'J•Arabi,-. . . MıSır;ts; ·~ . . . . .

ed:..Dihlevi, Şah Veliyyullah. ·Huceetunahi1-_Ballga, Beyrut, ts. : Elıİıahlı, Muhamined Harndi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili; İst. 1959. el-F"ırUZabadı Basairu Zevi•t.:.Tenıyiz, fi tetaıft1-Kitabi1.:Aziz, el~~. . . . . 1383. . . . ·-- . . .

· ·İbn Diıreyd, .Ebll·· Bekr Muhammed, :Kita.bu Cemheretl'l-Iuga, .Mektebetu1-Muserina;· Haydarabad baskısından ofset, aagdad. ıs. · · · · / ·

tbri. .Kesir, E.buil Fida' • İsmail, Tefsiru'l Kur'ann~·Azim, Beyrtit, . 1389/1969. . . . . . . . ..

.. İbnF8ris;·Ebu1~Huseyn.Ahnıed; Mu'cemu·Mekayisi11-:Lug~. 2. baskı ' Mısır, 1389-1392/1009-1972. . . . . . . . ··.·

İbn Maiıztir, Cema.Iu'd-Din Mlıliamined~ Lısanu1-Arab, el~Kahire, ts. İzı,ıtsu, Toshihiko.· Kur'an~da -Dini ve Ahlaki Kavramlar, Çev.

SelahaddmAyaz, ,PmarYayinlan, ts. . · el-Kuşeyıi, Eblj'l-Kas1II1Abdü'ı-:Kerim, Kuşeyri RfsaleSi. çev. Süleyman

. . . Uluruig, Dergah yayinlan, İstanbul; l978~ . · . et-Taberi~ Muharmİı.edbm Cerir, canu•u1:..Beyaıı'an Te'vil11-Kur'an, el-

Halebi, el-Kahire, 1373/1954;· ... et-Tirmizi, Ebu İsa MU!ıamined, el'"Camt.'u's-Sahih,Mısır, 1958 .• Yıldınnı, Suat,,Hz. PeygamberiiniZin Kur'an'ı Tefsiri, KaYıhan Yayınevi, · · • · •. · .tstcinbuı. 1983. · . · . . · · ·, · ·

ez-iebicü, M~ Murtada, Tacu'l-~s rii1n cevalıırt·ı.:Kanıus, Beyriit, · . • 1386/1966. .· . . . . . .

. ez-Zemahşeri, Mahmud bin öm~r~ el-Keşşaf an Hakaiki't:.Telızil, Daru1~:Ma~e. İ3eyrllt, ts. ·

'.

l'. :~\ ~

~ ~-------~---:::_--~-----,