Rola sędziego prawa krajowego w stosowaniu unijnego prawa ... · Referendarz w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej . ... w tym normy konstytucyjne. ... potwierdził obowiązek

Rola sdziego prawa krajowego w stosowaniu

unijnego prawa antydyskryminacyjnego

Dr Alicja Sikora Referendarz w Trybunale Sprawiedliwoci Unii Europejskiej Gabinet Pierwszego Rzecznika Generalnego N. Jskinena ERA Trewir 20.11. 2012

Cz 1

Rola sdw pastw czonkowskich w stosowaniu zasad oglnych prawa Unii Europejskiej

1.1 Ewolucja zasady rwnego traktowania zarys Zrodzona w kontekcie

integracji gospodarczej oraz uznana przez TSUE za ogln zasad prawa (117/76, Ruckdeschel)

W kontekcie zakazu dyskryminacji ze wzgldu na pe, zdefiniowana jako cz praw o wymiarze fundamentalnym (49/77, Defrenne)

Podlegajca procesowi konstytucjonalizacji zarwno w relacjach midzy obywatelami UE jak i w nastpstwie przyjcia art. 13 TAmst. (kompetencje UE w dziedzinie dyskryminacji ze wzgldu na pe, ras, pochodzenie etniczne, religi, wiatopogld, niepenosprawno, wiek, orientacj seksualn), NB: brak bezporedniego skutku!

Z czasem, uznana za autonomiczn ga prawa UE, wykraczajc daleko poza zaoenia wsplnego rynku

1.1 Ewolucja zasady rwnego traktowania zarys

Zasig zasady rwnego traktowania

Ewolucja od zasady niedyskryminacji ze wzgldu na narodowo oraz pe

Ustawodawstwo drugiej generacji na podstawie art. 19 TFUE

Wskie ujcie w odniesieniu do obywateli pastw trzecich (Dyrektywa 2003/109)

Stosowanie zasady do kategorii pracownikw zatrudnionych na czas okrelony (Porozumienia ramowe)

Esencja zasady rwnego traktowania

Zasada o wymiarze konstytucyjnym

Status oglnej zasady prawa UE w wietle orzecznictwa

Wpisana w Karcie Praw Podstawowych

Problematyka charakteru wykadni w kontekcie rnych podstaw dyskryminacji (rnorodno uzasadnienia wyjtkw od zasady rwnego traktowania np. wiek)

1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys Wykreowana w orzecznictwie Trybunau Sprawiedliwoci (16/64

Costa v. Enel) Przynaleno do UE sprawia, e pastwa czonkowskie

pozbawione s moliwoci przyznania rodkom krajowym pierwszestwa w stosunku do prawa UE. adne przepisy prawa krajowego nie mog przewaa nad prawem wywodzcym si z traktatu.

Zasada o nieograniczonym zasigu. Z pierwszestwa korzystaj wszystkie normy prawa UE. Konsekwencje zasady obejmuj wszystkie normy prawa krajowego, w tym normy konstytucyjne.

Wykluczona jest dopuszczalno oceny norm prawa UE z punktu widzenia zgodnoci z normami konstytucyjnymi.

Z pierwszestwa korzystaj normy prawa UE niezalenie od tego czy s wczeniejsze czy pniejsze ni niezgodne z nimi normy prawa krajowego

1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys

Konflikt norm : Pierwszestwo

obowizywania = uchylenie normy prawa krajowego?

Pierwszestwo stosowania = potwierdzone w orzecznictwie (106/7, Simmenthal)

Niezgodno nie powoduje utraty mocy obowizujcej przez norm prawa krajowego, lecz norma ta nie moe by stosowana w konkretnych przypadkach (nie oznacza to, e w ogle nie moe znale zastosowania, gdy moe by stosowana poza zakresem obowizywania prawa UE)

1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys Obowizek odmowy stosowania

niezgodnej normy prawa krajowego spoczywa na kadym sdzie rozpoznajcym spraw. Brak koniecznoci zwrcenia si do sdw wyszej rangi a zwrcenie si do TSUE na podstawie art. 267 TFUE w celu wykadni normy prawa UE ma charakter fakultatywny (C-505/07, Kckdeveci, p. 55)

NB: na podstawie praw pastw czonkowskich, w razie konfliktu norm, a w szczeglnoci w przypadku niezgodnoci ustaw z konstytucj, podobne kompetencje nie zawsze przysuguj sdom

Granice zasady pierwszestwa : zasady pewnoci prawa i poszanowania trwaoci rozstrzygni organw krajowych Problematyka wzruszalnoci

ostatecznych decyzji administracyjnych (C-453/00 Khne&Heitz) oraz orzecze sdowych (C-234/04, Kapferer)

1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys

Na podstawie zasady pierwszestwa prawa

UE, z ktrej korzysta take zasada niedyskryminacji ze wzgldu na wiek, uregulowanie krajowe, ktre wchodzi w zakres zastosowania prawa Unii, a jest z nim sprzeczne, nie powinno by stosowane

(C-144/04, Mangold, p. 77)

1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys

Kwestia koniecznoci niestosowania

przepisu krajowego z powodu jego sprzecznoci z prawem UE powstaje dopiero wtedy, gdy okae si, e nie jest moliwa adna wykadnia tego przepisu zgodna z prawem Unii [XXX] (C-282/10, Dominguez, pkt 23).

1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa konflikt norm

Ukad zbiorowy, przyjty na podstawie ustawy prawa krajowego regulujcej prawo do urlopu, zawiera przepisy dotyczce patnego urlopu rocznego

Ukad wydaje si sprzeczny z ustaw krajow oraz dyrektyw 2003/88 dotyczc organizacji czasu pracy. PP dotyczy te art. 31 KPP (warunki pracy)

Spr zawisy przed sdem prawa krajowego : pracownik przedsibiorca (jednostki!) Sprawa Reimann (C-317/11) w toku Sprawa Kassner (C-311/12) w toku

1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys Bezporednie

obowizywanie prawa UE Od dnia wejcia w ycie,

normy prawa UE staj si czci porzdku prawnego pastw czonkowskich

Bezporednie stosowanie Normy prawa UE stanowi

podstaw prawn dziaa organw pastw czonkowskich (dotyczy ogu norm)

Bezporedni skutek (wyrok 26/62, van Gend)

Normy prawa UE mog by samodzielnym rdem praw lub obowizkw jednostek (os. fiz. i pr.)

Przepisy wystarczajco precyzyjne i bezwarunkowe, niezalene od pniejszych dziaa organw UE lub krajowych

Ukad wertykalny i horyzontalny

1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys

Normy traktatowe np. art. 157 TFUE rwnouprawnienie kobiet i

mczyzn w zakresie warunkw pracy i pacy (43/75, Defrenne II) Normy Karty Praw Podstawowych w wietle art. 52(5) KPP -

rozrnienie midzy prawem (wolnoci) a zasad Postanowienia Karty zawierajce zasady mog by

wprowadzane w ycie przez akty prawodawcze i wykonawcze przyjte przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez akty Pastw Czonkowskich, gdy wykonuj one prawo Unii, korzystajc ze swoich odpowiednich uprawnie. Mona si na nie powoywa w sdzie jedynie w celu wykadni tych aktw i kontroli ich legalnoci.

A contrario, prawa i wolnoci mog mie walor bezporedniego skutku

1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys

Normy dyrektyw

Dopuszczalne powoanie si przez jednostk na normy dyrektywy w relacji wertykalnej, jeli pyn z nich obowizki dla pastw czonkowskich (41/74, van Duyn), ale nie na odwrt [penalizacja braku implementacji]

Niedopuszczalne powoanie si na normy w stosunkach prawnych midzy jednostkami ukad horyzntalny (152/84, Marshall), ale TSUE opiera si na szerokiej interpretacji pojcia pastwa w orzecznictwie TSUE (103/88, Fratelli Constanzo, C-243/09, Fu)

1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys Czy na normy o randze traktatowej (w tym KPP) mog

powoywa si jednostki w sporze w ukadzie horyzontalnym? Trzy moliwoci:

Spr midzy jednostk (A) o organem pastwowym (O) dotyczcy rodka skierowanego do innej jednostki (B) = sytuacja trjktna, ale nie horyzontalna [C-112/00, Schmidberger]

Spr midzy dwoma jednostkami (A v. B), kiedy B powouje si na niezgodno normy prawa krajowego (N) z norm prawa UE. Pracownik v. pracodawca sektora prywatnego, powoa si na niezgodno N z zasad niedyskryminacji ze wzgldu na wiek. TSUE potwierdzi obowizek niestosowania przez sdy N w przypadku jej sprzecznoci z powysz zasad [ww. wyroki Mangold, Kckdeveci]

Spr midzy dwoma jednostkami (A v. B), ktry nie dotyczy rodkw prawnych, ale polega na powoaniu si bezporednio na swobody podstawowe v. prawa podstawowe [C-438/05, Viking Line]

1.4. Sdzia prawa krajowego a wykadnia zgodna z prawem UE

Konstrukcja prawna suca zapewnieniu

efektywnoci (effet utile) prawu UE Po raz pierwszy sformuowany w orzeczeniu dot. dyrektywy o

rwnouprawnieniu kobiet i mczyzn w stosunkach pracy (14/83, Colson/Kamann)

Pocztkowo rozwaana w kontekcie nie implementowanych lub nieprawidowo implementowanych dyrektyw, aktualnie ma zastosowanie do innych rde prawa UE, w tym prawa pierwotnego NB. linia orzecznicza Inter-Environnement Wallonie

obowizek powstrzymania si przez pastwa od przyjmowania przepisw sprzecznych z celami dyrektyw zarwno okresie przewidzianym na dokonanie ich transpozycji jak i w okresie przejciowym (C-463/10, Aftodioikisi Aitoloakarnanias)

1.4. Sdzia prawa krajowego a wykadnia zgodna z prawem UE Zakres obowizku : stosujc prawo wewntrzne, sdy krajowe

zobowizane s tak dalece, jak jest to moliwe, dokonywa jego wykadni w wietle brzmienia i celu rozpatrywanej dyrektywy, by osign przewidziany w niej rezultat. Wymg dokonywania wykadni prawa krajowego zgodnej z prawem Unii jest nierozerwalnie zwizany z systemem traktatu FUE, gdy zezwala sdom krajowym na zapewnienie, w ramach ich waciwoci, penej skutecznoci prawa Unii przy rozpoznawaniu zawisych przed nimi sporw

Zasada wykadni zgodnej z prawem Unii wymaga ponadto, by sdy krajowe czyniy wszystko, co ley w zakresie ich kompetencji, uwzgldniajc wszystkie przepisy prawa krajowego i stosujc uznane w porzdku krajowym metody wykadni, by zapewni pen skuteczno rozpatrywanej dyrektywy i dokona rozstrzygnicia zgodnego z realizowanymi przez ni celami

1.4. Sdzia prawa krajowego a wykadnia zgodna z prawem UE W sytuacji, gdyby dokonanie zgodnej

wykadni nie byo moliwe, naley zbada, czy przepisy dyrektywy wywouj bezporedni skutek, a jeeli tak, czy strona moe powoywa si na nie oraz w stosunku do kogo (C-97/11, Amia)

Sdzia prawa krajowego zobowizany jest do dokonania zgodnej wykadni przed podjciem decyzji o niestosowaniu przepisw krajowych niezgodnych z prawem UE

Cz 2

Rola sdw pastw czonkowskich w ramach procedury pyta prejudycjalnych

2.1. Uwagi wprowadzajce o Trybunale Sprawiedliwoci UE TSUE Podstawy prawne

Traktaty, statut TSUE (protok nr 3), regulamin postpowania TSUE (Rgl) [zmiana od 01/11/2012]

Artyku 19 TUE : TSUE obejmuje TS, Sd i sdy wyspecjalizowane TSUE zapewnia poszanowanie prawa w procesie wykadni

i stosowania Traktatw Trybuna orzeka : []

b) w trybie prejudycjalnym, na wniosek sdw pastw czonkowskich, w sprawie wykadni prawa Unii lub wanoci aktw przyjtych przez instytucje

2.1. Uwagi wprowadzajce o Trybunale Sprawiedliwoci UE

TSUE - skad 27 sdziw ( w tym prezes i wiceprezes TSUE) 8 rzecznikw generalnych (w tym pierwszy rzecznik generalny) Sekretarz Izby 5 sdziw (skad: 5 sdziw, Izby od I do IV) Izby 3 sdziw (skad: 4 sdziw, Izby od VI do IX)

TSUE skady orzekajce Peny skad - (27 sdziw; 0,18 % spraw) Wielka Izba - (15 sdziw,11,40% spraw) [od 01/11/2012] Izba 5 sdziw - (55,15% spraw) Izba 3 sdziw - (32,54 % spraw) Prezes Trybunau - (0,73% spraw )

2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych Art. 267 TFUE Trybuna Sprawiedliwoci jest waciwy do orzekania w trybie

prejudycjalnym o: a) o wykadni Traktatw b) o wanoci i wykadni aktw przyjtych przez instytucje, organy lub jednostki

organizacyjne Unii; W przypadku gdy pytanie z tym zwizane podniesione jest przed sdem

jednego z pastw czonkowskich, sd ten moe, jeli uzna e decyzja w tej kwestii jest niezbdna do wydania wyroku, zwrci si do Trybunau Sprawiedliwoci z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.

W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisej przed sdem krajowym, ktrego orzeczenia nie podlegaj zaskareniu wedug prawa wewntrznego, sd ten jest zobowizany wnie spraw do TS.

Jezeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisej przed sdem krajowym dotyczcej osoby pozbawionej wolnoci, Trybuna stanowi w jak najkrtszym terminie.

2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych

Tryby postpowania prejudycjalnego : Zwyky tryb prejudycjalny (Art. 93-104 Rgl) Przyspieszony tryb prejudycjalny (Art. 105-106

Rgl) Pilny tryb prejudycjalny (PPU) (Art.107-114 Rgl)

Wsplne przepisy proceduralne (art. 43 -92

Rgl)

2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych

TRYB PRZYSPIESZONY

Na wniosek sdu krajowego, na podstawie propozycji sdziego

sprawozdawcy, po wysuchaniu RG Jeli okolicznoci wskazuj, e wydanie wyroku jest spraw

szczeglnie piln Wniosek skada si w osobnym pimie Prezes wyznacza niezwocznie dat rozprawy Pisma procesowe i uwagi na pimie - Prezes wyznacza termin nie

krtszy ni 15 dni; ograniczenie do zasadniczych kwestii prawnych; przekazuje si je stronom i innym podmiotom przed rozpraw

TSUE orzeka po wysuchaniu RG

2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych TRYB PILNY (PWBS - tytu V, cz III TFUE)

Wniosek sdu krajowego (lub w wyjtkowych przypadkach rozpoznanie z urzdu)

Decyzj o rozpoznaniu w trybie pilnym podejmuje, na podstawie sprawozdania SSpr po wysuchaniu RG wyznaczona Izba PPU

Decyzja o skierowaniu lub nieskierowaniu do rozpoznania w trybie pilnym jest natychmiast dorczana sdowi krajowemu, stronom postpowania przed tym sdem, pastwu czonkowskiemu, ktrego ustawodawstwu podlega sd pytajcy i instytucjom z art. 23 STSUE

W wypadkach wyjtkowo pilnych Izba moe zdecydowa o pominiciu fazy pisemnej

Data rozprawy zostaje podana do wiadomoci stron i innych zainteresowanych podmiotw wraz z dorczeniami pism procesowych i uwag na pimie

Izba PPU orzeka po wysuchaniu RG

2.3. Dynamika roli sdziego krajowego w ramach procedury pyta prejudycjalnych Zoenie pytania prejudycjalnego prowadzi do Interpretacji prawa pierwotnego i wtrnego UE Kontroli relacji prawa krajowego z prawem UE Kontroli wanoci prawa pochodnego UE

Sdziemu krajowemu przysuguje przywilej: wdraania poj, zasad prawa UE przyznania gwarancji ochrony prawnej stosowania sankcji

2.3. Dynamika roli sdziego krajowego w ramach procedury pyta prejudycjalnych Kategorie sdw prawa krajowego w wietle

art. 267 TFUE Pytania prejudycjalne mog by zadane przez kady sd

prawa krajowego Sdy, ktrych orzeczenia nie podlegaj zaskareniu wg

prawa wewntrznego s zobowizane wnie pytanie do TSUE podstawa systemu pyta prejudycjalnych - suy jednolitej wykadni i unikaniu nieprawidowego stosowania prawa unijnego w porzdku krajowym

Sdy niszej instancji charakter fakultatywny ale Sprawa Foto-Frost - nie mog orzeka o wanoci aktw

prawa pochodnego- winny wnie spraw do TSUE

2.3. Dynamika roli sdziego krajowego w ramach procedury pyta prejudycjalnych

Sdy krajowe, ktrych orzeczenia podlegaj zaskareniu wedug

prawa wewntrznego, mog bada wano aktw wsplnotowych, a jeli nie uznaj za uzasadnione zgaszanych przez strony zarzutw dotyczcych ich niewanoci, mog odrzuci te zarzuty, stwierdzajc, e akt prawny jest w peni wany. Dziaajc w ten sposb, nie podwaaj bowiem istnienia aktu wsplnotowego.

Natomiast sdy krajowe, niezalenie od istnienia moliwoci zaskarenia ich orzeczenia, nie maj prawa orzeka o niewanoci aktw wydawanych przez instytucje wsplnotowe [] (C-314/85, Foto Frost)

2.4. Jak sformuowa pytanie prejudycjalne? Postawienie pytania istotne jest by pytania sdw

krajowych byy zadane w sposb umoliwiajcy udzielenie odpowiedzi (C-14/86, Pretore di Salo)

Czy dany przepis prawa unijnego U zezwala (albo zakazuje) P ? ( i tutaj co wynika z przepisu prawa krajowego )

Przedmiotem pytania nie moe by wykadnia prawa krajowego.

Pytanie nie moe dotyczy zgodnoci przepisu prawa krajowego z prawem unijnym

2.4. Jak sformuowa pytanie prejudycjalne? Fakty niezbdne dla

zrozumienia prawnego zakresu skargi gwnej

Prawo krajowe majce zastosowanie w sprawie

Pozycja stron postpowania

Powody dla ktrych sd krajowy zwraca si z pytaniem

Jeli moliwe opinia sdu co do aspektw prawa unijnego istotnych dla sprawy

Samo pytanie

Istnieje moliwo zadania tzw. pyta kaskadowych (C-267/06, Maruko)

2.4. Jak sformuowa pytanie prejudycjalne? Instrumenty stosowane w

przypadku pyta nieodpowiednio sformuowanych: TSUE wybierze wtki ktre

mog by przedmiotem orzeczenia wstpnego:

Trybuna jest wadny wybra z caoci materiaw te elementy prawa Wsplnot ktre odnoszc si do przedmiotu sporu wymagaj interpretacji lub oceny ich wanoci (C-83/78, Pigs Marketing Board)

Art. 101 Rgl Wniosek o wyjanienia : TSUE moe zwrci si do sdu odsyajcego o udzielenie wyjanie w wyznaczonym terminie (!)

Art. 62(1) Rgl SSpr lub RG mog zwrci si do stron z prob do stron o dostarczenie informacji o faktach, dokumentach i innych danych

Art. 62(2) Rgl - SSpr lub RG - pytania do stron, na ktre odpowied udzielona ma by na rozprawie

2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postpowanie przed TSUE Skierowanie pytania prejudycjalnego - wyczna prerogatywa sdu krajowego

(Por. C-137/08) Istotna autonomia sdziego krajowego - sd nie jest zwizany wnioskiem stron

(C-283/81, CILFIT) Prawo krajowe przesdza zarwno o tym czy postanowienie o zawieszeniu

postpowania jest zaskaralne jak i o momencie przekazania pytania (tj. przed czy po uprawomocnieniu si postanowienia)

Od sdu zadajcego pytanie zaley moliwo skutecznego cofnicia pytania do momentu wydania przez TSUE orzeczenia (wtedy wie sad i wywouje skutki prawne)

Postanowienie w sprawie wystpienia z odesaniem prejudycjalnym jest wice i powinno ono by skuteczne tak dugo, jak nie zostanie wycofane lub zmienione przez sd, ktry je wyda, gdy jedynie ten sd moe decydowa o wycofaniu go lub zmianie (C-210/06, Cartesio, pkt 89, 97)

Prawo krajowe reguluje podstaw prawn zawieszenia postpowania Sady krajowe przedstawiaj pytania bezporednio na podstawie art. 267 TFUE

2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postpowanie przed TSUE Orzeczenia, ktre mona zaskary

na drodze sdowej wg prawa krajowego : Art. 267 TFUE nie stoi na przeszkodzie

temu, by postanowienia sdu w sprawie wystpienia do Trybunau w trybie prejudycjalnym podlegay zwykym rodkom odwoawczym przewidzianym w prawie krajowym

Gdy sprawa po raz drugi trafia przed sd niszej instancji po tym, jak wydany przez niego wyrok zosta uchylony przez sd orzekajcy w ostatniej instancji, tene sd niszej instancji moe nadal zwrci si do Trybunau na mocy art. 267 TFUE, pomimo istnienia w prawie krajowym zasady, e ocena co do prawa wydana przez sd wyszej instancji jest dla sdu wica (C-210/06, Cartesio, pkt 94)

Do sdu I inst. naley wycignicie konsekwencji z wyroku wydanego w ramach apelacji od postanowienia w sprawie wystpienia z odesaniem prejudycjalnym, a w szczeglnoci uznanie, e naley bd to utrzyma wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, bd te zmieni go lub wycofa.

2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postpowanie przed TSUE rodek odwoawczy prawa

krajowego skutkuje: Odroczenie postpowania przed TSUE

jeli zoenie odwoania ma skutek zawieszajcy w prawie krajowym (postanowienia: 31/68, Chanel, C-132/87; Nationaal Instituut; C-34/90, Plapied i Gallez)

W braku skutku zawieszajcego, postpowanie przed TSUE toczy si dalej

Uwzgldnienie rodka

odwoawczego od orzeczenia sdu odsyajcego skutkuje wykreleniem sprawy z rejestru TSUE (postanowienia: C-269/92, Bosman; C-310/94, Ardon i in.)

Rozstrzygnicie sporu przed sdem krajowym przez sd apelacyjny skutkuje umorzeniem postpowania przed TSUE (non-lieu statuer) (C-525/06 Nationale Loterij)

Polubowne zaatwienie sporu sprawa staje si bezprzedmiotowa - wykrelenie sprawy z rejestru TSUE (postanowienie C- 132/07, Group Beecham)

2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego Jeli postawione pytania dotycz wykadni prawa Unii, Trybuna

jest co do zasady zobowizany do wydania orzeczenia (C-45/09, Rosenbladt)

Pytania dotyczce wykadni prawa Unii, z ktrymi zwrci si sd

krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za ktrego ustalenie jest on odpowiedzialny i ktrego prawidowo nie podlega ocenie Trybunau, korzystaj z domniemania znaczenia dla sprawy (C-45/09, Rosenbladt)

Jednake, w szczeglnych okolicznociach, w celu

zweryfikowania swojej kompetencji, do Trybunau naley zbadanie okolicznoci, w jakich sd krajowy kieruje do niego wniosek (C-318/00, Bacardi-Martini)

2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego Obowizkiem Trybunau nie jest wyraanie doradczych opinii

odnoszcych si do oglnych albo hipotetycznych kwestii, ale wspomaganie wymiaru sprawiedliwoci w pastwach czonkowskich. Zakres jurysdykcji Trybunau nie obejmuje odpowiedzi na pytania () ktre nie odpowiadaj warunkowi niezbdnoci dla rozstrzygnicia sporu (C-104/79, Foglia/Novello)

Wycznie do sdu krajowego przed ktrym toczy si spr i ktry wobec tego musi przyj na siebie odpowiedzialno za wydane orzeczenie, naley ocena, w wietle konkretnych okolicznoci sprawy, zarwno niezbdnoci orzeczenia prejudycjalnego do wydania wyroku, jak i istotnego charakteru pyta skierowanych do Trybunau. (C-379/98, Preussen Elektra, pkt 38; C-169/07, Hartlauer, pkt 24, C-

544/07, Rffler, pkt 36)

2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego Odmowa udzielenia odpowiedzi na pytanie prejudycjalne jest

moliwa jedynie wtedy, gdy : dana wykadnia prawa wsplnotowego w sposb oczywisty

nie ma adnego zwizku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu toczcego si przed sdem krajowym, lub

gdy problem ma charakter hipotetyczny albo, gdy Trybuna nie posiada wystarczajcej wiedzy na temat

okolicznoci faktycznych i prawnych, aby odpowiedzie na postawione mu pytania w sposb uyteczny (C-379/98, Preussen Elektra, pkt 39; C-221/07, Zablocka-

Weyhermller, pkt 20; C 222/05 - C 225/05, van der Weerd, pkt 22)

2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego

W wietle art. 53(2) Rgl, jeeli TSUE jest

oczywicie niewaciwy do rozpoznania sprawy lub wniosek jest oczywicie niedopuszczalny, TSUE po zapoznaniu si ze stanowiskiem RG moe w kadej chwili wyda postanowienie z uzasadnieniem, bez dalszych czynnoci procesowych

2.6. Brak kompetencji TSUE do wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym Granica midzy zakresem prawa krajowego i prawa

unijnego brak zwizku z prawem UE lub rodek krajowy poza zakresem prawa UE Sprawa Kremzow, C-299/95 swoboda przepywu Sprawa Vajnani, C-328/04 uycie symboli totalitaryzmu Sprawa Corpul Naional, C-434/11 legalno przepisw

prawa krajowego wprowadzajcych obnik pac wielu kategorii funkcjonariuszy suby publicznej w wietle KPP lub EKPCz

Sprawa Nol, C-333/09 zrnicowanie traktowania pracownikw w wietle systemu zwolnie z powodw ekonomicznych

2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym

Formy orzekania TSUE w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne : Wyrok Postanowienie z uzasadnieniem art. 99 Rgl Zadane pytanie jest identyczne jak pytanie w

przedmiocie ktrego ETS ju orzeka Odpowied mona wywie w sposb

jednoznaczny z istniejcego orzecznictwa Odpowied na pytanie nie budzi wtpliwoci

2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym Zakres odpowiedzi udzielanej przez TSUE Pena wykadnia Odesanie przez TSUE sdziemu prawa

krajowego kwestii do definitywnego rozstrzygnicia lub interpretacji C-276/06, Maruko C-391/09, Runevi Vardyn, Wardyn

2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym Skutki wydania przez TSUE wyroku w odpowiedzi

na pytanie prejudycjalne : Wie ono sd w danej sprawie, inter partes, ex tunc tj. od

chwili wejcia w ycie rodka prawnego ktrego dotyczy wyrok

Wie take inne sdy rozpatrujce t spraw w wyniku wniesienia rodkw odwoawczych

Orzeczenia stwierdzajce niewano aktu unijnego prawa pochodnego uznaje si za wice rwnie w innych sprawach

Wykadnia prawa UE ma skutek erga omnes

2.8. Varia

Odpowiedzialno pastw czonkowskich z tytuu naruszenia prawa unijnego - Pojcie uchybienia orzeczniczego

C-224/01, Kbler Naruszenie przez sd musi mie charakter oczywisty,

aby stanowi przesank odpowiedzialnoci pastwa czonkowskiego

C-173/03, Traghetti del Mediterraneo Pastwo czonkowskie ponosi odpowiedzialno za

szkody wyrzdzone jednostkom w zw. z naruszeniem prawa unijnego przez sd orzekajcy w ostatniej instancji w wyjtkowym przypadku, gdy sd ten naruszy obowizujce prawo Prawo unijne stoi na przeszkodzie obowizywaniu

ustawodawstwa krajowego, ktre ogranicza odpowiedzialno wycznie do przypadkw winy umylnej i innego powanego uchybienia sdziego, jeli ograniczenie to prowadzi do wyczenia odpowiedzialnoci pastwa czonkowskiego

Pytania prejudycjalne w wietle Europejskiej Konwencji Praw Czowieka Brak naruszenia art. 6 EKPCz

w braku zwrcenia si z pytaniem prejudycjalnym do TSUE pomimo wniosku stron, jeli odmowa ma charakter wystarczajco uzasadniony (ETPCz, wyrok z dnia 20

wrzenia 2011 w sprawie Ullens de Schooten et Rezabek)

2.8. Varia Aspekty praktyczne skadania PP Pytanie sdu krajowego (orzeczenie

odsyajce plus akta sprawy) Sekretariat TSUE potwierdza

wpyniecie wniosku (sd krajowy - potwierdzenie danych sprawy, szczeglnie wane dane stron oraz penomocnikw)

Dorczenie sdowi kopii uwag na pimie

Zawiadomienie o rozprawie (ew. opinii RG)

Dorczenie sprawozdania na rozpraw [sprawozdanie zniesione w wietle ostatnich zmian statutu i Rgl TSUE]

Zawiadomienie o ogoszeniu wyroku Dorczenie odpisu wyroku (w jzyku

postpowania) O kosztach postpowania

prejudycjalnego rozstrzyga sd krajowy (TSUE ew. koszty stawiennictwa lub reprezentacji)

Sd krajowy proszony jest o informowanie o dalszych losach sprawy i przesanie odpisu wyroku krajowego

///NB Skadanie i dorczanie dokumentw elektronicznie: Decyzja w sprawie aplikacji e-curia///

2.8. Varia - Pytania prejudycjalne w statystykach Ilo pyta wniesionych: 2004-249 2005-221 2006-251 2007-265 2008-288 2009-302 2010-385 2011-423 [na 688 spraw

ogem wniesionych przed TSUE]

Ilo spraw rozpatrzonych: 2004-262 2005-254 2006-266 2007-235 2008-301 2009-259 2010-339 2011-388 [na 638 spraw

ogem rozpatrzonych przez TSUE]

Rola sdziego prawa krajowego w stosowaniu unijnego prawa antydyskryminacyjnego Cz 1 1.1 Ewolucja zasady rwnego traktowania zarys 1.1 Ewolucja zasady rwnego traktowania zarys1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa prawa UE - zarys1.2. Sdzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszestwa konflikt norm1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys1.3. Sdzia prawa krajowego a zasada bezporedniego skutku - zarys1.4. Sdzia prawa krajowego a wykadnia zgodna z prawem UE1.4. Sdzia prawa krajowego a wykadnia zgodna z prawem UE1.4. Sdzia prawa krajowego a wykadnia zgodna z prawem UECz 2 2.1. Uwagi wprowadzajce o Trybunale Sprawiedliwoci UE2.1. Uwagi wprowadzajce o Trybunale Sprawiedliwoci UE2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych 2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych2.2. Uwagi wprowadzajce o procedurze pyta prejudycjalnych2.3. Dynamika roli sdziego krajowego w ramach procedury pyta prejudycjalnych 2.3. Dynamika roli sdziego krajowego w ramach procedury pyta prejudycjalnych 2.3. Dynamika roli sdziego krajowego w ramach procedury pyta prejudycjalnych2.4. Jak sformuowa pytanie prejudycjalne?2.4. Jak sformuowa pytanie prejudycjalne?2.4. Jak sformuowa pytanie prejudycjalne?2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postpowanie przed TSUE 2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postpowanie przed TSUE 2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postpowanie przed TSUE2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego2.6. Problematyka dopuszczalnoci pytania prejudycjalnego2.6. Brak kompetencji TSUE do wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym 2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym2.8. Varia2.8. Varia2.8. Varia - Pytania prejudycjalne w statystykach