Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

ÇÖLLEŞMENİN SOSYO-EKONOMİK NEDENLERİÇÖLLEŞMENİN SOSYO-EKONOMİK NEDENLERİSONUÇLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİSONUÇLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Prof.Dr.Özden GÖRÜCÜProf.Dr.Özden GÖRÜCÜKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiKahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

Orman FakültesiOrman Fakültesi

Orman ve Su İşleri BakanlığıOrman ve Su İşleri BakanlığıÇölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel

MüdürlüğüMüdürlüğüÇölleşme ile Mücadele EğitimiÇölleşme ile Mücadele Eğitimi

4-6 Nisan 20124-6 Nisan 2012AntalyaAntalya

EKONOMİ NİÇİN GERİLER VEYA DARALIR ?EKONOMİ NİÇİN GERİLER VEYA DARALIR ?

YoksullukYoksulluk Siyasi istikrarsızlıkSiyasi istikrarsızlık Ormanların tahrip olmasıOrmanların tahrip olması Aşırı ve plansız hayvan otlatımıAşırı ve plansız hayvan otlatımı Yanlış sulama teknikleriYanlış sulama teknikleri Toprağın verimliliğinin azalmasıToprağın verimliliğinin azalması Aşırı nüfus artışıAşırı nüfus artışı Teknoloji edinmede ve kullanımında zayıflık Teknoloji edinmede ve kullanımında zayıflık

Ekonomik ÇevreselSosyal

ÇÖLLEŞMENİN NEDENLERİÇÖLLEŞMENİN NEDENLERİ

Biyolojik

Yoksul kesimin tamamen doğal kaynaklara bağımlılığı,

Göç ve Gıda güvenliği tehditi

Biyolojik çeşitliliğin azalmasıOrman yangınları

ErozyonTaşkın ve sel

TasarrufYatırım

Gelir

Sermaye

Makroekonomide Milli Gelir Dengesi (Görücü,2012)

ÇÖLLEŞME ve YOKSULLUK Kısır DöngüsüÇÖLLEŞME ve YOKSULLUK Kısır Döngüsü((Görücü,2012)

Yetersiz Sermaye Birikimi

Yetersiz Yatırım

Düşük Gelir

Aşırı Nüfus Artışı

İşsizlik

Doğal Kaynakların Aşırı ve Yanlış Kullanımı(ÇÖLLEŞME)

YOKSULLUK

Düşük Tasarruf

Çölleşmenin Biyofizik NedenleriÇölleşmenin Biyofizik Nedenleri

Aşırı ve düzensiz otlatmaAşırı ve düzensiz otlatma Tarıma uygun olmayan arazilerde tarımsal Tarıma uygun olmayan arazilerde tarımsal

faaliyetfaaliyet Kurak ve yarıkurak alanlardaki bitki örtüsünün Kurak ve yarıkurak alanlardaki bitki örtüsünün

yok edilmesiyok edilmesi Kurak bölgelerde tarımda yanlış ve aşırı sulama Kurak bölgelerde tarımda yanlış ve aşırı sulama

sonucu oluşan tuzlanmasonucu oluşan tuzlanma

Çölleşmenin Biyofizik SonuçlarıÇölleşmenin Biyofizik Sonuçları

Rüzgar ve yağmur ile yıkanan toprağın bitki besin Rüzgar ve yağmur ile yıkanan toprağın bitki besin maddesi içeriği azalır.maddesi içeriği azalır.

Toprak üstü bitkisel formasyon nitelik ve nicelik Toprak üstü bitkisel formasyon nitelik ve nicelik olarak zayıflar,bitki türleri kaybolur. olarak zayıflar,bitki türleri kaybolur.

Kıtlık oluşur.Kıtlık oluşur. Gıda üretiminde kayıplar oluşur,nüfus artışı ile Gıda üretiminde kayıplar oluşur,nüfus artışı ile

beraber açlık tehlikesi baş gösterir.beraber açlık tehlikesi baş gösterir. Sel,taşkın,kalitesiz su,kum fırtınaları ve kirlilik Sel,taşkın,kalitesiz su,kum fırtınaları ve kirlilik

oluşarak,insan yaşam kalitesi olumsuz etkilenir.oluşarak,insan yaşam kalitesi olumsuz etkilenir.

SOSYO-EKONOMİK AÇIDAN ÇÖLLEŞME NEDİR?SOSYO-EKONOMİK AÇIDAN ÇÖLLEŞME NEDİR?

İnsanların sebep olduğu bir problemdir.İnsanların sebep olduğu bir problemdir. Toprak verimliliğinin azalmasıdır.Toprak verimliliğinin azalmasıdır. İç ve dış göçleri tetikleyen güçlü bir argümandır.İç ve dış göçleri tetikleyen güçlü bir argümandır. Kırsaldan sosyal kaçışın temel nedenidir.Kırsaldan sosyal kaçışın temel nedenidir. Kırsaldaki üretim ve istihdam kaybıdır.Kırsaldaki üretim ve istihdam kaybıdır. Kent ve kırdaki gayri safi milli hasıla azalmasıdır.Kent ve kırdaki gayri safi milli hasıla azalmasıdır. Yoksulluğun içini dolduran; sosyal,ekonomik ve Yoksulluğun içini dolduran; sosyal,ekonomik ve

kültürel fakirlik oluşumudur.kültürel fakirlik oluşumudur.

Çölleşmenin Dünya’daki Sosyo-Ekonomik Boyutları Çölleşmenin Dünya’daki Sosyo-Ekonomik Boyutları

250 milyon kişi çölleşmeden doğrudan 250 milyon kişi çölleşmeden doğrudan etkilenmektedir.etkilenmektedir.

1.2 milyar insanın gıda güvenliğini tehdit 1.2 milyar insanın gıda güvenliğini tehdit etmektedir. etmektedir.

4 milyar hektar alan çölleşme tehdidi 4 milyar hektar alan çölleşme tehdidi altındadır(Gezegenimiz 12 milyar hektardır.).altındadır(Gezegenimiz 12 milyar hektardır.).

1997-2020 arasında 60 milyon Afrikalının 1997-2020 arasında 60 milyon Afrikalının

Sahra’dan Avrupa’ya göç etmesi beklenmektedir.Sahra’dan Avrupa’ya göç etmesi beklenmektedir.

ÇİN’de Son 50 Yılın Çölleşme BilançosuÇİN’de Son 50 Yılın Çölleşme Bilançosu

700.000 hektar tarım alanı çölleşmiştir.700.000 hektar tarım alanı çölleşmiştir. 2,5 milyon hektar mera tahrip olmuştur.2,5 milyon hektar mera tahrip olmuştur. 6,5 milyon hektar ormanlık alan yok olmuştur.6,5 milyon hektar ormanlık alan yok olmuştur. Ekonomik yıllık kayıp 6,5 milyar $ dolayındadır.Ekonomik yıllık kayıp 6,5 milyar $ dolayındadır. 24.000 köy,1.400 km. tren yolu,30.000 km. 24.000 köy,1.400 km. tren yolu,30.000 km.

karayolu ve 50.000 km. kanal ve su yolu kronik karayolu ve 50.000 km. kanal ve su yolu kronik çölleşme tehdidi altındadır.çölleşme tehdidi altındadır.

Çölleşme ve Tarım Alanları EtkileşimiÇölleşme ve Tarım Alanları Etkileşimi

2025 yılına kadar tüm dünyada tarım alanları 2025 yılına kadar tüm dünyada tarım alanları azalacak;azalacak; Afrika’da 2/3Afrika’da 2/3 Asya’da 1/3Asya’da 1/3 Güney Amerika’da 1/5 Güney Amerika’da 1/5

Dünya’da tarımda kullanılan 5,2 milyar hektar Dünya’da tarımda kullanılan 5,2 milyar hektar arazinin %70’i çölleşme tehdidi altındadır(UNEP). arazinin %70’i çölleşme tehdidi altındadır(UNEP).

Önümüzdeki 30 yılda nüfus artışına bağlı olarak Önümüzdeki 30 yılda nüfus artışına bağlı olarak gıda üretiminin %75 oranında artması gıda üretiminin %75 oranında artması gerekiyor(FAO). gerekiyor(FAO).

Çölleşme ve Su İlişkisiÇölleşme ve Su İlişkisi

Dünya’da 1990 yılında kişi başına su tüketimi Dünya’da 1990 yılında kişi başına su tüketimi 1.300 m1.300 m33. .

2025 yılında 650 m2025 yılında 650 m33’e düşecektir.’e düşecektir. Dünya’da her yıl 12 milyon kişi su kıtlığı ve kirli Dünya’da her yıl 12 milyon kişi su kıtlığı ve kirli

içme suyu nedeniyle ölmektedir.içme suyu nedeniyle ölmektedir. Dünya içme suyu arzı 2/3 oranında azalmıştır. Dünya içme suyu arzı 2/3 oranında azalmıştır.

Çölleşmenin Dünya’da Neden Olduğu Çölleşmenin Dünya’da Neden Olduğu Ekonomik Kayıpların Fırsat DeğeriEkonomik Kayıpların Fırsat Değeri

Çölleşmenin neden olduğu yıllık gelir kaybı 42 milyar $Çölleşmenin neden olduğu yıllık gelir kaybı 42 milyar $(UNEP)(UNEP) Afrika’nın yıllık gelir kaybı 9 milyar $Afrika’nın yıllık gelir kaybı 9 milyar $ Asya’nın yıllık gelir kaybı 21 milyar $Asya’nın yıllık gelir kaybı 21 milyar $ Amerika’nın yıllık gelir kaybı 5 milyar $Amerika’nın yıllık gelir kaybı 5 milyar $ Avrupa’nın yıllık gelir kaybı 1 milyar $ Avrupa’nın yıllık gelir kaybı 1 milyar $

Çölleşmeyle mücadelenin yıllık maliyeti sadece 2,4 milyar $Çölleşmeyle mücadelenin yıllık maliyeti sadece 2,4 milyar $ Çölleşmeyle kırdan kente göç artıyor ve kent nüfusu Çölleşmeyle kırdan kente göç artıyor ve kent nüfusu

şişiyor.şişiyor. Sosyal istikrar ve kültürel kimlik giderek Sosyal istikrar ve kültürel kimlik giderek

zayıflıyor,geleneklere bağlılık zarar görüyor,sosyal çeşitlilik zayıflıyor,geleneklere bağlılık zarar görüyor,sosyal çeşitlilik azalıyor(Yörük kültürü,Kafkas yaşamı) azalıyor(Yörük kültürü,Kafkas yaşamı)

Çölleşme ve Yoksulluk FenomeniÇölleşme ve Yoksulluk Fenomeni

Çölleşme; yoksulluğun hem nedeni,hem de Çölleşme; yoksulluğun hem nedeni,hem de sonucudur.sonucudur.

Yoksulluk; geçimi toprağa dayalı kişiyi arazisini Yoksulluk; geçimi toprağa dayalı kişiyi arazisini gıda,enerji,ev ve gelir kaynağı olarak istismar gıda,enerji,ev ve gelir kaynağı olarak istismar etmeye zorlamaktadır.etmeye zorlamaktadır.

Geçmişte çölleşmeyle mağdur olmuş kişiler; Geçmişte çölleşmeyle mağdur olmuş kişiler; çölleşmeye sebebiyet verenler olarak çölleşmeye sebebiyet verenler olarak suçlanmış,toprağı neden istismar ettikleri,onları suçlanmış,toprağı neden istismar ettikleri,onları buna iten gerçek nedenler hiç sorgulanmamıştır.buna iten gerçek nedenler hiç sorgulanmamıştır.

İnsanları toprağı istismar etmeye,toprağı sonuna İnsanları toprağı istismar etmeye,toprağı sonuna kadar kullanmaya iten şey; yoksulluktur. kadar kullanmaya iten şey; yoksulluktur.

Kırdan kente göçün temel nedeni;kırsaldaki Kırdan kente göçün temel nedeni;kırsaldaki çölleşme ve kuraklıktır. çölleşme ve kuraklıktır.

Yatırımlarda KIRSAL-KENTSEL Tercihi İkilemiYatırımlarda KIRSAL-KENTSEL Tercihi İkilemi

Kırsal kesimin ihmal edilip şehirlerin Kırsal kesimin ihmal edilip şehirlerin önemsenmesi kırsal kesimdeki gelirin düşmesine önemsenmesi kırsal kesimdeki gelirin düşmesine ve işsizliğin artmasına yol açıyor. ve işsizliğin artmasına yol açıyor.

Böylece kalkınma yavaşlıyor.Böylece kalkınma yavaşlıyor. Gıda güvenliği azalıyor,yoksul kesim geçim için Gıda güvenliği azalıyor,yoksul kesim geçim için

doğal çevreye yüklendikçe de çölleşme ve doğal çevreye yüklendikçe de çölleşme ve yoksulluk paralel olarak artıyor.yoksulluk paralel olarak artıyor.

DOĞAL DENGE VE İNSANİ DEĞER YARGILARIDOĞAL DENGE VE İNSANİ DEĞER YARGILARI

Doğada değişim-hareket ve dengesizlik vardır;Doğada değişim-hareket ve dengesizlik vardır; Kararlı Denge(negatif geri besleme)(step,çöl,bataklık Kararlı Denge(negatif geri besleme)(step,çöl,bataklık

oluşumu,ormansızlaşma)oluşumu,ormansızlaşma) Kararsız Denge(pozitif geri besleme)Kararsız Denge(pozitif geri besleme)

(kentleşme,sanayileşme)(kentleşme,sanayileşme)

Doğaya Doğaya insanıinsanı kattığımızda denge ve dengesizlik kattığımızda denge ve dengesizlik kavramlarının içeriği değişmektedir.kavramlarının içeriği değişmektedir.

Çevre sorunlarının dile getirilmesi gereken özellikleri;Çevre sorunlarının dile getirilmesi gereken özellikleri; İnsana göre olmasıİnsana göre olması İnsan tarafından oluşturulmasıdır İnsan tarafından oluşturulmasıdır

DOĞAL DENGE MEKANİZMALARI DOĞAL DENGE MEKANİZMALARI

Çevre sorunları negatif geri besleme Çevre sorunları negatif geri besleme mekanizmalarının(kararlı denge) insan tarafından mekanizmalarının(kararlı denge) insan tarafından bozulmasının ürünüdür.bozulmasının ürünüdür.

Örneğin meraların aşırı otlatma nedeniyle kendini yenileyememesiÖrneğin meraların aşırı otlatma nedeniyle kendini yenileyememesi Çölleşme ve erozyon insan eliyle bozulan kararlı denge Çölleşme ve erozyon insan eliyle bozulan kararlı denge

mekanizmalarının sonuçlarıdır.mekanizmalarının sonuçlarıdır. Toplumumuzda meralara ve ormanlara ilişkin değerlerimiz(tutum Toplumumuzda meralara ve ormanlara ilişkin değerlerimiz(tutum

ve tercihlerimiz) “kısa dönemli çıkar” ve “doğrudan çıkar” ve tercihlerimiz) “kısa dönemli çıkar” ve “doğrudan çıkar” sağlamak üzerine kurulmuştur. sağlamak üzerine kurulmuştur.

İnsanın doğadaki süreç ve sonuçlara kendi çıkarı İnsanın doğadaki süreç ve sonuçlara kendi çıkarı açısından bakması açısından bakması

kararlı denge mekanizmalarını bozarak kararlı denge mekanizmalarını bozarak varolan sistemleri ortadan kaldırmaktadır,varolan sistemleri ortadan kaldırmaktadır,dolayısıyla çevre sorunlarının çözümü de dolayısıyla çevre sorunlarının çözümü de

insan ve toplum merkezliinsan ve toplum merkezli

olmak zorundadır.olmak zorundadır.

ÇÖLLEŞMEYLE MÜCADELEDE SÜRDÜRÜLEBİLİR GEÇİM ÇÖLLEŞMEYLE MÜCADELEDE SÜRDÜRÜLEBİLİR GEÇİM (Görücü,2002)(Görücü,2002)

Sürdürülebilir Geçim

İnsan Sermayesi

(bilgi,beceri,çalışabilme kapasitesi)

Fiziksel Sermaye

(Altyapı,ulaşım,konut,elektrik,

temiz su,bilgiye erişim)

Finansal Sermaye

(Hane halklarının maddi kaynakları,

gelir,harcama,kredi,

Faiz)

Doğal Sermaye

(Toprak,su,orman,bitki çeşitliliği,toprak kalitesi,

doğal kaynak stoku)

Toplumsal Sermaye

(İlişki ağları ve birbirine bağlılık)

ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELERULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER(RİO SÖZLEŞMELERİ)(RİO SÖZLEŞMELERİ)

İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesiİklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Biyolojik Çeşitlilik SözleşmesiBiyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Çölleşme ile Mücadele SözleşmesiÇölleşme ile Mücadele Sözleşmesi

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞMEYLE MÜCADELE BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞMEYLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİSÖZLEŞMESİ

Çölleşme bir kalkınma sorunudur.Çölleşme bir kalkınma sorunudur. Sürdürülebilir kalkınma için çölleşmenin Sürdürülebilir kalkınma için çölleşmenin

toplumsal ve ekonomik etkilerini hafifletmek toplumsal ve ekonomik etkilerini hafifletmek gereklidir.gereklidir.

Çölleşme ve çölleşmeyle mücadele toplumsal bir Çölleşme ve çölleşmeyle mücadele toplumsal bir sorundur.sorundur.

Çölleşme eylem planına göre;risk altındaki Çölleşme eylem planına göre;risk altındaki bölgelerde toprağın üretkenliğini arttırmak ve bölgelerde toprağın üretkenliğini arttırmak ve insanların yaşam kalitesini yükseltmek ana insanların yaşam kalitesini yükseltmek ana hedeftir. hedeftir.

Dünya Çölleşme Haritası ve Dünya Çölleşme Haritası ve NASA Verilerine GöreNASA Verilerine Göre

Anadolu çölleşme tehlikesi derecesi yüksek ve Anadolu çölleşme tehlikesi derecesi yüksek ve çok yüksek sınıfa sokulmaktadır.çok yüksek sınıfa sokulmaktadır.

Türkiye 2040 yılında büyük oranda çölleşme ile Türkiye 2040 yılında büyük oranda çölleşme ile karşı karşıya kalacaktır.karşı karşıya kalacaktır.

Türkiye’de her yıl 1 milyon kişi kırdan kente göç Türkiye’de her yıl 1 milyon kişi kırdan kente göç etmektedir. etmektedir.

Birleşmiş Milletler 1994 yılında aldığı bir kararla Birleşmiş Milletler 1994 yılında aldığı bir kararla

17 Haziran tarihini17 Haziran tarihini

“Dünya Çölleşme ile Mücadele Günü”“Dünya Çölleşme ile Mücadele Günü”

ilan etmiştir.ilan etmiştir.

SAHEL BÖLGESİNDE ÇÖLLEŞMESAHEL BÖLGESİNDE ÇÖLLEŞME

Senegal, Moritanya, Senegal, Moritanya, MaliMali

Burkina-Faso, Nijer, Burkina-Faso, Nijer, Nijerya, Çad, Sudan ve Nijerya, Çad, Sudan ve EritreEritre

Su nedeniyle 1950’li Su nedeniyle 1950’li yıllarda insanlar yıllarda insanlar buraya yerleşti.buraya yerleşti.

SAHEL BÖLGESİNDE ÇÖLLEŞMESAHEL BÖLGESİNDE ÇÖLLEŞME

Aşırı ve düzensiz otlatma yapıldı.Aşırı ve düzensiz otlatma yapıldı. Aşırı otlatma sonucu, çok yıllık yem bitkileri Aşırı otlatma sonucu, çok yıllık yem bitkileri

sahayı terk etti,yerini tek yıllık mera bitkileri aldı.sahayı terk etti,yerini tek yıllık mera bitkileri aldı. Tek yıllık bitkilerin otlatılması sonucu,toprak Tek yıllık bitkilerin otlatılması sonucu,toprak

sertleşti,üst toprak yıkandı,sertleşen toprakta sertleşti,üst toprak yıkandı,sertleşen toprakta bitki kökleri gelişemedi.bitki kökleri gelişemedi.

Saha çölleşti,yağış azaldı,kum-silt topraklar Saha çölleşti,yağış azaldı,kum-silt topraklar rüzgarla 60 km. güneye kadar taşındı.rüzgarla 60 km. güneye kadar taşındı.

Bu arada yerel halk, zaten zayıflayan bitki Bu arada yerel halk, zaten zayıflayan bitki örtüsünü açmaya devam etti. örtüsünü açmaya devam etti.

SAHEL BÖLGESİNDEKİ ÇÖLLEŞMENİN SAHEL BÖLGESİNDEKİ ÇÖLLEŞMENİN KISA VE UZUN VADELİ ETKİLERİKISA VE UZUN VADELİ ETKİLERİ

Toprak bitki besin maddeleri açısından zayıfladı Toprak bitki besin maddeleri açısından zayıfladı ve kullanılamaz oldu. ve kullanılamaz oldu.

Aşırı otlatma bitki örtüsünü tahrip etti ve Aşırı otlatma bitki örtüsünü tahrip etti ve erozyona yol açtı.erozyona yol açtı.

Arazi tuzlandı ve ürün yetiştirilemez oldu.Arazi tuzlandı ve ürün yetiştirilemez oldu. İnsanlar açlıktan öldü.İnsanlar açlıktan öldü. Büyük baş hayvanlar açlıktan öldü.Büyük baş hayvanlar açlıktan öldü. Toprak tamamen kullanılamaz oldu. Toprak tamamen kullanılamaz oldu.

ÖNERİLERÖNERİLER

Tarım alanlarını genişletmek yerine,tarımsal Tarım alanlarını genişletmek yerine,tarımsal verimliliği arttırmak gerekiyor.verimliliği arttırmak gerekiyor.

Gıda güvenliği,her bireyin temel bir insani hak olan Gıda güvenliği,her bireyin temel bir insani hak olan gıdaya erişimini sağlayarak bölgesel toplulukların gıdaya erişimini sağlayarak bölgesel toplulukların hak ve menfaatlerini korumayı amaç edinmelidir.hak ve menfaatlerini korumayı amaç edinmelidir.

Gıda güvenliğinin sağlanması;sürdürülebilir Gıda güvenliğinin sağlanması;sürdürülebilir tarıma,ekonomik kalkınmaya ve sürdürülebilir gıda tarıma,ekonomik kalkınmaya ve sürdürülebilir gıda üretiminin sağlanmasına geçmek demektir.üretiminin sağlanmasına geçmek demektir.

Kırsal ekonomik kalkınma ile yoksulluğun Kırsal ekonomik kalkınma ile yoksulluğun azaltılmasına yoğunlaşılmalıdır.azaltılmasına yoğunlaşılmalıdır.

Çölleşme ve kuraklığa karşı uyumlu sanayileşme Çölleşme ve kuraklığa karşı uyumlu sanayileşme teşvik edilmelidir(ecofriendly industry).teşvik edilmelidir(ecofriendly industry).

Tarım dışı gelir getirici fırsatların yaratılması Tarım dışı gelir getirici fırsatların yaratılması gerekir.gerekir.

ÖNERİLERÖNERİLER

Kırsal endüstri geliştirilmelidir.Kırsal endüstri geliştirilmelidir. Gıda üretiminin çeşitlenmesi ve geliştirilmesi Gıda üretiminin çeşitlenmesi ve geliştirilmesi

gerekir.gerekir. Kırsalda tıbbi bitki tedarik mekanizmalarından Kırsalda tıbbi bitki tedarik mekanizmalarından

yararlanılmalıdır.yararlanılmalıdır. Yaban hayatı yönetim stratejileri Yaban hayatı yönetim stratejileri

geliştirilmelidir. geliştirilmelidir. Meralar ve planlı otlatma geliştirilmelidir.Meralar ve planlı otlatma geliştirilmelidir. Kırsalda mesleki eğitim çalışmalarına ağırlık Kırsalda mesleki eğitim çalışmalarına ağırlık

verilmelidir.verilmelidir. Teknoloji tabanlı bazı yenilikler kırsalda Teknoloji tabanlı bazı yenilikler kırsalda

uygulanmalıdır.uygulanmalıdır. Kırsal sektörler için ekonomik yapılanmaları Kırsal sektörler için ekonomik yapılanmaları

teşvik eden politikalar geliştirilmelidir.teşvik eden politikalar geliştirilmelidir.

BİTİRİRKEN:SON SÖZBİTİRİRKEN:SON SÖZ

İnsanı mutlu,ekonomisi güçlü ve umutla geleceğe İnsanı mutlu,ekonomisi güçlü ve umutla geleceğe bakan bakan

Türkiye ve Dünya için;Türkiye ve Dünya için;

topraklarımızı ve kaynaklarımızı daha verimli ve topraklarımızı ve kaynaklarımızı daha verimli ve üretken üretken

yönetelim. yönetelim.

Teşekkürler…Teşekkürler…