This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
გამოცემის მეთექვსმეტე წელი “LITERATURULI MESKHETI”
გიორგი ლეონიძე
№7 (187)ივლისი
2014 წელიფასი 40 თეთრი
“литературули месхети”
“დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი”
im sakiTxebiT, ra muSaobasac samcxe-ja-vaxeTis regionuli organizacia eweva da ra keTdeba mxareSi qarTuli mwerlobis ganviTarebisaTvis. amitom reglaments gadavuxvev da Tqvens yuradRebas sxva umniSvnelovanes sakiTxebze gadavitan.
mogexsenebaT, 2016 weli SoTa rusTavelis 850 wlis saiubileo welia. cxadia, es weli rusTavelis wlad ga-mocxaddeba da am dRisaTvis mzadeba amTaviTve unda daviwyoT. Sesabamisad, yvelaferi unda gavakeToT imisaTvis, rom, erTxel da samudamod, mesxeTSi aSendes rusTavelis muzeumi, rasac ara marto kulturuli, aramed _ didi politikuri datvirTvac aqvs.
translaciisaTvis SeuZlebeli gaxda sazogadoebrivi mauwyeblis saqvelmoqm-edo aqciaSi CarTva. aseve ver mivaRwieT kulturisa da ZeglTa dacvis saminis-tros mier, arsebuli kanonmdeblobis safuZvelze, dawesebuliyo latariis bileTebis gaTamaSeba da mogebuli Tanxa moxmareboda rusTavelis muzeu-mis mSeneblobas. jer kidev araa gvian _ Tuki axali xelisuflebis keTili neba iqneba, am sakiTxis gadawyveta sruliad SesaZlebelia.
xazs vusvam erT garemoebasac: mogex-senebaT, wina xelisuflebis pirobebSi restavracia Cautarda axalcixis raba-Tis kompleqss, romelzedac 70 milionze meti lari daixarja. CvenTvis `vefxisty-aosani~ Zeglic aris, taZaric, cixesi-magrec, meore bibliac da, gana ra aris saxelmwifosaTvis imisTana SeuZlebeli, rom mis Semqmnels davamadloT maqsimum 5 milioni lari da aRaravisi salapara-ko aRar gavxadoT es Tema?! jer erTi, muzeumi Cajdeba turistul marSrutSi, dasaqmdeba ramdenime aTeuli adamiani, garkveulwilad Seiqmneba kulturuli kera da imden ukugebas mogvcems, rom igi Tavis Tavs Tavisuflad Seinaxavs. mx-olod saxelmwifo nebaa saWiro da meti araferi! ramdeni umizno xarji gagviw-evia da ramdeni milioni gadagviyria wy-alSi, gana amas mtkiceba unda?!
cxadia, kulturis saministros aq-tiuri Careva met efeqts mogvcems. sxva Tu araferi, igi movalecaa! ise ki, Cvens samezobloSi, evropul qveynebze rom araferi vTqvaT, gana rusTavelis donis mweralze dRis wesrigSi dadgeboda ms-gavs sakiTxebze saubari? igi didi xnis gadawyvetili iqneboda da ra doneze, es Tavad gansajeT!
rusTavelis mSobliur mxareSi am muzeumis mSenebloba prestiJis saqmea!
uri wyvili varT, yvelafriT uzrun-velyofili, aseTi ojaxis Seqmnaze xom yvela qali ocnebobs! yvela imas fiqrobs, Tavad saxlSi ijdes da qmari emsaxurebodes, me ki, ra memarTeba, ra momdis? gaugebaria, Tanac is ufro magi-Jebs, rom nikos verasodes Seviyvareb, Cemi Tavi mezizReba, cxovreba wvalebad, koSmarad meqca. aRar vici, rogor mov-
iqce, ra gavakeTo, dedaCemTan rom gadavide,niko sul gadaireva, Cemi xasi-aTi rom vici, qmars alimentis gadaxdas ver movTxov, mSoblebis pensiiT ki ver vicxovreb, Zalian gamiWirdeba. es ki ar mawyobs, radgan maTxovrad ver viqcevi... o,RmerTo Cemo, ra vqna, ra wyalSi Cav-varde. xom amboben, amqveynad bediswera ar arsebobso!? Zalian mikvirs, ra qalur xriks ar mivmarTe, rom gia Cemi gamx-dariyo, magram, araferma gasWra, aman
sul gadamria, SurisZiebiT ganmsWval-uli colad nikos gavyevi da, ra miviRe? _ usiyvarulo ojaxi. ra saSinelebaa, autanelia, roca qmari ar giyvars da masTan cxovrob... minda, Zalianac min-da, sxva rameze, raime gansxvavebulze, amaRlebulze vifiqro, magram araferi gamomdis, es degenerati gia ar amom-dis Tavidan (saocaria, ara?), mboWavs, maxrCobs gancda, rom man ase damamcira da Tavidan momiSora, magram Tavs ve-rafers vuxerxeb! _ amis gafiqrebaze Tinikom amoioxra, baliSi gaiswora da kvlav fiqrebs misca Tavi, igrZno, rom Tvalebi cremliT aevso, Ramis perangis saxeloTi moiwminda, loginidan wamod-ga, saZinebeli oTaxis kari gamoaRo da bavSvebis oTaxSi Sevida. Svilebs mS-vidad eZina. orives Sublze eambora da gaifiqra, _ amaT raRa daaSaveso! kvlav amoioxra da oTaxidan frTxili nabijiT samzareuloSi gavida, televizori Car-To, cota guls gadavayolebo, magram... gadacemas guli ver daudo. isev gamor-To, skamidan wamodga da kvlav saZineb-elSi dabrunda, sarkeSi Caixeda da saku-Tari anarekli SeaTvaliera, amoixvneSa, isev logins daubrunda da meramdened am saRamos kvlav qmarze daiwyo fiqri, _ sacaa mova da sjobs droze daviZino, Tu amas ver SevZleb, Tavs movikatuneb,
პროზაviTom mZinavs. masTan didi xania logini aRar aqvs gayofili, esec xom tragediaa, miTumetes, qalisTvis, kaci kidev aitans uqalobas, Wadraks, dominos, karts iTa-maSebs, an ZmakacebTan dalevs, an, sulac, sxva qalTan wava. qalma ki ra qnas, Tanac, CvenTan, saqarTveloSi. mokled, am sakiTxSic ubeduri var, qmari gyavdes da masTan alersi gaRizianebdes! mikvirs da maocebs yvelanairad srulyofili adamiani ratom ar miyvars da ratom mi-
yvars flidi da aferisti?! albaT, qa-lebis umetesobas, srulyofileba ar gvitacebs... arada, Cems dards daqalebs ver vumxel,,mSoblebsac rogor avux-sna, _ sacodavebi dards gadahyvebian. am uTqmelobamac gamagiJa, damTrguna! Tavi movikla? es ra gamosavalia, ras miSvelis?! amiT xom bavSvebs davRupav, gavaubedureb. arada, ra vqna, ra gzas davadge?
am fiqrebSi garTuls CaeZina kidec.
Ramis ori saaTisTvis samsaxuri-dan nikoc movida. tansacmeli gaixada samzareuloSi Cai dalia da saZinebelSi Sevida _ cols daxeda, qals mSvidad eZina, amis Semxedvare nikom xeli Caiqnia, amoioxra da TavisTvis Cailaparaka: aba, colia exla es? icis, rogori samsaxuri maqvs, mTeli dRe nervebi dawyvetaze maqvs, es ki wamogorebula da mSvidad sZinavs, imis magivrad, rom damelodos, raRaciT dardi gamifantos, piqiriT iqceva, rogorc Cans, Cemi problemebi misTvis ucxoa. RmerTo, es vis gadav-eyare! gana aseTi ra davaSave, rom amas Semaxvedre?.. mainc ra Sav dRed gamiTen-da is, aTi dekemberi? ra moxda, ram mai-Zula, rom saxlidan gavsuliyavi?
iseTi saSineli amindi idga, ZaRli ar gaigdeboda gareT, magram mainc ga-davwyvite amxanagTan wasvla da swored, roca sadarbazodan gavdiodi, rode-sac Cemi mezobeli anzori gadameyara, nasvami iyo, Sin SemipatiJa: etyoba, rac giweria, versac gaeqcevi kaci. Ti-niko mainc da mainc Cems win ijda su-fraze, maSinve momewona, Zalian lamazi da momxiblavi iyo... saocari grZnoba dameufla, rom davelaparake, sakmaod ganaTlebulic aRmoCnda, meti raRa min-doda, vifiqre, _ ai adamiani, romelsac mTeli cxovreba veZebdi, masTan erTad
vifasebdi biWi! sanacvlod ra miviRe? _ uazro da usiyvarulo cxovreba! kacs rom saxlSi misvla dagezareba da, Tanac, imasac ro xvdebi, rom cols ar uyvarxar, metic, ezizRebi kidec, amas ki yvelafers imis gamo eguebi, rom ojaxi ar daingres... amis gafiqrebazec ki meSleba nervebi, vgiJdebi kaci: vici, rom araferi maklia, mTeli ubani da Zmakace-bi pativs mcemen, magram, rac mTavaria, visganac siyvaruli da pativiscema min-da, swored man maqcia zurgi. ra brZeni yofila babuaCemi, roca mafrTxilebda, _ im qals colad nu moiyvan, visac Se-namde sxva kaci uyvardao! ar davujere da davisaje kidec. xelT yovlad civi da araemociuri qali SemrCa. mainc ra sao-caria, TiTqos yvelaferi viciT, Tavs bevri ram gadagvxvdenia, gamocdile-bac ar gvaklia, magram, Wkuas mainc ver vswavlobT. Secdomas davuSvebT da mere vnanobT. diaxac, yvelafris Rirsi var! ampartavnobam da uazro siamayem dam-Rupa! arada, TiTqos, dasawuni araferi aqvs, magram, Tavisi saqcieliT, ise Sema-Zula Tavi, rom masTan dawolac aRar minda, misi yvelaferi maRizianebs _ laparaki, siarulis manera, Cacma-dax-urvac ki. saSinelebaa _ coli gyavdes da ar giyvardes. mas rom moswonde da Sen ar giyvardes, kidev aitanda kaci, magram, ras izam, gangebam ase ineba. aba, raRaa Cemi cxovreba, coli gyavdes, an-geloziviT Svilebi da araferi gain-teresebdes, yvelaferi gaRizianebdes! arada, ra vqna, mec xom adamiani var, mec maqvs Cemi sisusteebi, mec minda gavcil-de da yvelafers wertili davusva, ma-gram, amis gakeTeba ar SemiZlia, sindisi ar maZlevs uflebas! ar minda Svilebs vuRalato, Tanac samsaxurSi Tinikos biZam momawyo, man gamikvala gza. ase rom, misgan Zalian davalebuli var, ami-tomac yvelafers unda Seveguo, yvela tkivili da dardi unda avitano, Zmak-acebsac minda Cavujde da yvelaferi avuxsna, magram amasac ver vaxerxeb, me-rideba, meSinia, rom ver gamigeben, Sei-Zleba suleladac CamTvalon, metyvian kidec, aseTi mSvenieri col-Svili gyavs da ra gawuwunebso. aba, sxvebma raRa qnano, visac lukma-puri enatrebao! ex, mimifurTxebia aseTi cxovrebisTvis.
cota xanSi ki qmari samsaxurSi wavi-da, coli ki saxlSi darCa!..
amiran jmuxaZe
Semodgomis susxiani Ramea.. TerT-mets gadascilda. Tiniko loginSi wevs da qmris samsaxuridan dabrunebas elo-deba. Svilebs _ nanas da laSas ukve karga xania sZinavT, dedamTili da mamam-Tili ki _ lojiaSi televizors uyure-ben.....
am bolo dros qals mosveneba daek-arga, dardma da sevdam Tavisi daRi daas-va mis janmrTelobas, uZiloba dasCemda, safiqrebeli ki namdvilad hqonda. man baliSi gaiswora da fiqrebs misca Tavi:
_ netavi es Cemi bedovlaTi qmari im dRes ar Semxvedroda, mainc ra dawyev-lili dRe iyo, ra sazizRari, ra saSine-li, yvelgan xeli momecara, rac min-doda, verafers mivaRwie. is iyo saxlSi wasvla davapire, moulodnelad Cemi daqali Semxvda, _ amxanagis dabadebis dReze mivdivaro da Zalian mTxova, wavy-olodi. mec iseT uJmur xasiaTze viyavi, oRond cota gavmxiarulde, cotas guls gadavayoleb-meTqi. uari veRar vuTx-ari da wavyevi. swored iq gavicani niko... arada, Tavidan rom Sevxede, momewona, Zalian simpatiuri iyo da daxvewili manerebi hqonda, ganaTlebulic Canda, Tanac, misgan didi siTbo da yuradReba vigrZeni...
me Tu varme Tu var qveynad mxolod imitom,Sevumsubuqo vinmes tkivili,maTgan ar viTxov, ukan miviRomcire saCuqrad Tbili Rimili.
avtoportretime miwa miyvars da ca maocebs...sicocxles moaqvs musikis xmebi,me veferebi iebs saocrebsda saocari musikiT vtkbebi.me miwa unda Cavikra gulSida suli mivce kosmiur sivrces,dRes ase vfiqrob, vfiqrobdi guSinSTamomavlobas ra unda mivce?!
marad keTilad mosagonaribiologiur mecnierebaTa doqtori, profesori bo-
ris lomsaZe gamoCenili gaxldaT Tavisi maRali pro-fesionalizmiTa da erudiciiT. igi umaRles ganaTle-bas ruseTSi, moskovSi, gamoCenil mecnierTa Soris eziara. imTaviTve SeniSnes mizanswrafuli, gonieri axalgazrda da did momavals uwinaswarmetyvelebdnen mas. mniSvnelovani iyo is faqti, rom boris lomsaZis saqmianobis gacnobis Semdeg maRal Sefasebas aZlevda mas didi qarTveli mecnieri da sazogado moRvawe, aka-demikosi ilia vekua. swored ilia vekuas TaosnobiT iqna batoni borisi TbilisSi mowveuli da ivane javax-iSvilis saxelobis saxelmwifo universtetSi dasaqme-buli. universitetis farglebSi boris lomsaZe far-To mecnierul saqmianobas eweoda. igi male kaTedris gamged iqna arCeuli. mecnierma axalgazrdebis metad saintereso wre Semoikriba da maTTan erTad eweoda kvleviT saqmianobas. batoni borisi metad principuli pirovneba iyo. gansakuTrebiT momTxovni _ axalgaz-rda mecnierebisadmi. igi samarTlianad Tvlida, rom mecnierebis WeSmariti ganviTarebisaTvis mecnierTa axalgazrduli masis arseboba iyo aucilebeli.
farTo iyo boris lomsaZis interesebi. Rrma mec-nierul moRvaweobas igi sxvadasxva sazogadoebriv saqmianobas uxamebda. metad didi iyo mecnieris zrunva Tavisi kuTxisadmi - javaxeTisadmi. mosaxleobis bevri gulis tkivili axlo mihqonda da xSirad Tavdadebuli ibrZoda javaxeTis, am ulamazesi regionis, misi xalxis mSromeli da patiosani xalxis, problemebis qveynis doneze gadasawyvetad. misi yuradRebis arealSi iyo sofel fokis dedaTa da mamaTa monastrebi. boris lomsaZe aqtiuri iyo, rogorc universitetis didi sa-mecniero sabWos wevri.
siamovnebiT minda avRniSno, rom me, rogorc uni-versitetis reqtors, axlo saqmiani urTierToba mqon-da baton borisTan. bevr sakiTxze davTaTbirebulvar da obieqturi pasuxi mimiRia. maSinac ki, roca qveyanas da universitets erTgvarad uWirda (gasuli sauku-nis 90-iani wlebi maqvs mxedvelobaSi) boris lomsaZis kaTedraze aqtiuri muSaoba midioda, igi maragdeboda sxvadasxva saWiro masaliTa da literaturiT. ase rom, studentobac enTuziazmiT eufleboda praqtikul codnas.
boris lomsaZe mZime avadmyofobis gamo adre wav-ida am qveynidan; saamayoa, rom man datova Rirseuli mecnieris, aqtiuri leqtoris da sazogado moRvawis saxeli.
SevTxov ufals, naTelSi amyofos boris lomsaZis, qveynis am saxelovani Svilis, suli.
saiubileo saRamos eswrebodnen mecnieris axlo-blebi, megobrebi, Tsu-is biofizikis kaTedris mecni-er-TanamSromlebi da misi niWis damfaseblebi.
saintereso mogonenebiT gamovidnen Tsu-is geofizikis kaTedris profesorebi _ da-viT gamrekeli, nana kotrikaZe, zurab lom-TaTiZe, sulxan cagareli, samcxe-javaxeTis saxelmwifo universitetis reqtori, peda-gogikis mecnierebaTa akademiis akademikosi, merab beriZe, axalqalaqis municipalitetis axladarCeuli gamgebeli eduard aRasari-ani, boris lomsaZis Tanaklaselebi, megobre-bi da axlo naTesavebi _ slava meliqiZe, ar-tuS ambarcumiani, bela da serJ golaniane-bi, caro da Teimuraz lomsaZeebi da sxv.
gamomsvlelebma udidesi Sefaseba misces profesor boris lomsaZis did Rvawlsa da damsaxurebas samSoblos winaSe, somexi da qarTveli erebis megobrobis ganmtkicebis saSviliSvilo saqmeSi Setanil uaRresad did wvlilze da xazgasmiT aRniSnes, rom batoni borisi amavdroulad iyo axalqalaqis sapa-
saiubileo saRamo axalqalaqSitio moqalaqe da qalaqis erT-erT quCas unda mieniWos misi saxeli.
boris lomsaZes uyvarda saqarTvelo, uyvarda Ta-visi mSobliuri mxare, axalqalaqis raioni, romelzec xSirad fiqrobda da romlisTvisac bevri sikeTe gaa-keTa. RmerTma naTelSi amyofos misi siyvaruliT savse suli da umravlos saqarTvelos misnairi mamuliS-vilebi.
daviT gamrekeli
2014 წელი, ივლისი 5ლიტერატურული მესხეთი
bevri iTqva, iTqmeba da daiwereba saqarTvelos mecnierebaTa akademiis aka-demikosze, warmatebul mkvlevarsa da mecnierze, boris lomsaZeze, magram, me mis megobars, am sevdanarev da mainc saamo mogonebaSi, minda visaubro masze, rogorc mamuliSvilze, patriotze, Rirseul moqalaqesa da pirovnebaze, mamacTa Soris mamac qarTvel vaJkacze, Tanac mesxze. is iyo WeSmaritebis maZiebeli, „marTali kaci“ da ara zogierTiviT Tavisi axirebuli „azrebis“ gaWeSmaritebisaTvis fu-Wad damSvrali mkvlevari, Tu e.w. politikani, rogorebiTac, samwuxarod, gadait-virTa dRevandeli saqarTvelo. mas ara marto uyvarda gamoTqma _ sokrate Cemi didi megobaria, magram WeSmariteba ufro didi megobaria! _ aramed es cxovrebis da moqmedebis wesad hqonda gaTavisebuli. didi energiis da Sromismoyvareo-bis wyalobiT, riTac yvelas gvaocebda, aswrebda da axerxebda yofiliyo metad produqtiuli, warmatebuli mecnieri da pedagogi, Wirsa da lxinSi axloblebTan mdgari da maTi moWirnaxule. mas xSirad naxavdiT samcxe-javaxeTis soflebSi Tu, rogor exmareboda maT sasmeli Tu sarwyavi wylis sistemis mowyobaSi, ramdenime sofels ki, Tavisi saxsrebiT, SeuZina da daumontaJa moZravi satumbi agregati, axalcixis mexuTe da axalqalaqis qarTul saSualo skolebs saSefo xelSek-
rulebis safuZvelze TvalsaCino saswavlo masalebiTa da saSualebebiT mouwyo klas-kabinetebi da saskolo laboratoriebi, Sigasaskolo radiosadgurebi. ver itanda sibriyvesa da usamarTlobas, saqmis ucodinarobas da upasuxismgeblobas, umadurobasa da mliqvnelobas, arakacur qcevas. rogorc mesxisTvis sityvis ka-coba, usamarTlobisadmi Seurigebloba da erTguleba, rac mTavaria, patrio-tizmi gaxldaT misTvis kacobis sazomi. am Tvisebebs miiCnevda vaJkacobad.
TiTqmis yovel mariamobas (28 agvistos) gvewveoda xolme axalcixel mego-brebs da erTad vxvdebodiT am didebul dResaswauls safaris monasterSi. im wels ki ara marto TviTon, aramed siZesTan, dis qmarTan, didebul vaJkacTan, zaza kaciaSvilTan erTad gveaxla.
dResaswaulis meore dRes boriam, zazam da misma meuRlem (borias dam), umS-venieresma qalbatonma carom, moindomes axalqalaqSi, lomsaZeebis mamapap-iseul sofelSi asvla. imxanad, sofel gokiasa da azmanaSi mimdinareobda aWaris damewyrili soflebis mosaxleobis Camosasaxleblad binebis mSenebloba. me, ro-gorc gazeT „komunistis“ sakuTar korespondents samcxe-javaxeTSi, isedac meva-leboda am procesebis Sesaxeb redaqciisaTvis cnobebis miwodeba, da, bunebrivia, maT ar Camovcilebivar.
avediT. didebuli ram vixileT. aSenebuli iyo da swrafi tempiT mimdinareob-da SesaniSnavi aivniani, kopwia oda-saxlebis, didebuli quCebisa da moednebis mSenebloba, saxlebidan moSorebiT, TiTqmis 200-300 metris moSorebiT, aseve Sendeboda damxmare saTavsoebi: boslebi, saqaTmeebi da bakebi, romlebic moSore-biT miecaT, rom maTi damaxasiaTebeli suniT ar „Sewuxebuliyvnen“ oda-saxlebSi mcxovrebni _ am nagebobaTa patronebi. rodesac vikiTxe, gairkva, rom aseTi saxlebis mSenebloba xorcieldeboda saqarTvelos ministrTa sabWos kontrol-iTa da dakveTiT. aseTi saxlebi marTlac kargi iqneboda aSenebuliyo dasavleT saqarTveloSi, xolo axalqalaqis pirobebSi, sadac zamTarSi yinva minus ocdaaT gradusamde ecema da iseTi qarbuqi icis, rom saxlis karebis gamoRebac ki Seu-Zlebeli xdeba, igi arapraqtikulia. warmoidgineT _ ianvar-Tebervalsa Tu sxva TveebSi iq xom susxiani dReebi, TiTqmis eqvsi Tve grZeldeba. gamodis aWareli qali aivniani odidan da, 15-20 gradusi yinvis pirobebSi, vedroTi xelSi midis Zroxis mosavlelad da mosawvelad saxlidan 300 metris moSorebul boselSi.
yovelive aRniSnulis Sesaxeb kritikuli werili gamoaqveyna gazeTma „komu-nistma“ Cemi avtorobiT. am werilis Taobaze ministrTa sabWodan usayvedures gazeTis maSindel redaqtors, didebul vaJkacs, baton mindia surgulaZes da mosTxoves, _ gazeTis korespondents, gazeTisave furclebze, bodiSi moexada aseTi daufiqrebeli da arakompedenturi korespodenciisaTvis. baton mindias es moTxovna arc gakvirvebia da arc Seusrulebia, magram, rodesac boriam es yvelaferi gaigo, me Semaqo, megobrulad gadamkocna da iseTi ambavi daawia Cven-gan bodiSis momlodine pirebs, maT krinti aRar dauZravT am Temaze.
kategoriuli toniT saubari icoda mopirdapire mxareze mdgom mosaubres-Tan, Tumca, ase maSin xdeboda, roca gansakuTrebiT ukmayofilo iyo mis Tu raimes mTxovnelis utifrobiT da uvicobiT. umetesad ki lakonurad da aRelvebis gar-eSe axerxebda epasuxa da simarTle eTqva nebismierisaTvis.
maxsovs, saaRdgomod, axalcixeSi yofnisas, erTma Cvenma saerTo „megobar-ma“ moikiTxa da sTxova, _ biWi universitetSi _ ekonomikis fakultetze minda moewyos da damexmare, Seni xmali da Cemi kiserio. borias gaeRima (sxvaTaSoris Rimili uxdeboda), kio, _ uTxra, _ vecdebi, rom codna ar daukargon da „niSani“ ar daaklono. pauzis Semdeg ki gaagrZela _ ingliselebisganaa naTqvami, _ TviT udabur kunZulzec ki aRmoCndeba erTi megomari mainc, rom uxerxul mdgomareo-baSi Cagayenoso. gpirdebi, sworad Seafaseben, aravin arafers daaklebso. ise, sjobia, ukeT iswavlos da moemzados, codnas, garwmuneb, ar daukargaveno.
bunebiT disidenti ufro iyo, xelisuflebisa da xelisufalTa qeba misgan ar momismenia, garda erTi „gamonaklisisa“. jer kidev aspirantma, sofel diliskaSi yofnisas, miTxra, rom kargi kacia vasil pavloviCi (saubaria vasil mJavanaZeze), samcxe-javaxeTi miwuri saxlebidan SesZlo gamoeyvanao. es iyo da es, misgan aRta-ceba da ZlierTa ama qveynisaTa, qeba-dideba arasodes momismenia.
Tbilisis Semdeg eTnikurad uaRresad Wreli mxarea samcxe-javaxeTi. borias aq didi samegobro hyavda, vinc kaci iyo, mas pativs scemda da endoboda, suler-Tia, Tu is vin iyo: qarTveli, berZeni, rusi Tu somexi, mas adamianebTan urTier-Toba namdvilad ar uWirda. samwuxaroa, rom boris lomsaZe adre wavida wuTi-soflidan. mas, rogorc mecniers, gulanTebul qarTvels, patriots, exelmwife-boda sikeTe da dideba moetana samSoblosaTvis, risTvisac is muxlCauxrelad iRvwoda mTeli ZalisxmeviT.
elguja kopaZe
boris lomsaZe _ 80gasuli saukunis 80-iani wlebidan moyolebuli, Cems mexsierebas SemorCa aka-demikos boris lomsaZis pirovneba da misi xSiri yofna mSobliur mxareSi _ samcxe-javaxeTSi.
ar gamarTula arc erT saxalxo dResaswauli Tu sxva mniSvnelovani movlena Cvens mxareSi, rom batoni borisi mis epicentrSi ar yofiliyo, Tavisi dasabuTebuli da argumentirebuli azri ar gamoeTqva, igi Tavisi samsaxureobrivi mdgomareobi-dan gamomdinare, Camosasvlelad dros yovelTvis gamonaxavda xolme, xolo saSveb-ulebo dReebSi xom sul aq iyo da mosaxleobisTvis saWiro sakiTxebis gadawyvetaSi xalisiT monawileobda.
poeziis saxalxo dResaswauls _ SoTaobas, batoni borisi aseve saqveynod cno-bil istorikossa da poetTan, baton SoTa lomsaZesTan erTad eswreboda xolme.
igi Tavisi mowodebiT da saqmianobiT zedmiwevniT praqtikuli adamiani iyo _ is erTnairad sasurveli da misaRebi pirovneba gaxldaT rogorc maSindel centralur da adgilobriv xelisuflebaSi, ise parlamntsa Tu calkeul saministrosa da uwye-baSi.
vin mosTvlis, ramdeni ucnob-n a c n o b i s T v i s gauwevia uangaro da daumadlebeli daxmareba, ramdeni Cveneburi studen-tisTvis gaumar-Tavs xeli swavlasa da Semdgom dasaqme-baSi. marto Tavis mSobliur sofel CunCxaSi ganxor-cielebuli araer-Ti keTili saqmis gaxseneba sakmarisi iqneba naTqvamis dasadastureblad, romelTa CamoT-vlasac me aRar Sevudgebi.
igi gansakuTrebiT Seyvarebuli iyo Tavis qveyanaze, mis ZirZvel, istoriul kuTxeze _ samcxe-javaxeTze, sadac mas megobrebTan erTad da TanamoazreebTan er-Tad yofna zeimad eqceoda xolme.
mas eamayeboda, rom hyavda uamravi megobari rogorc qarTvel, ise somex mo-saxleobaSi. isini dResac gulTbilad igoneben baton boriss, rogorc misi niWisa da avtoritetis Tayvanismcemlebi.
mis studentTa da aspirantTa Soris iyo Cemi ufrosi qaliSvili Tamar tabataZec, romelmac, batoni borisis uSualo xelmZRvanelobiT, daamTavra Tsu biologiis fakultetze bakalavriati da aspirantura.
baton boris lomsaZis mier ganvlili didi da saxelovani gza momavali Taobebi-saTvis misabaZi magaliTia.
Salva tabataZe
boris lomsaZe _ aRiarebuli mecnieri
profesor boris lomsaZis gaxsenebaboris lomsaZes 80 weli Seusruldeboda. igi daibada axalqalaqis raionis
drisa da gacnobis Semdeg kavSiri da urTierToba arasodes gagviwyvetia.Cveni urTierToba daiwyo maSin, rodesac batoni borisi axali Camosuli iyo
moskovidan da Tbilisis saxelmwifo universitetis maSindeli reqtoris, aka-demikos ilia vekuas rekomendaciiTa da mowveviT universitetSi sruliad axali _ bio-fizikis kaTedra daaarsa da TviTonve Caudga mas saTaveSi.
batoni borisi daarsebul kaTedras sicocxlis bolomde xelmZRvanelobda da, SemiZlia siamayiT vTqva, rom muSaobis periodSi, biofizikis kaTedram, udides sa-mecniero saqmianobasTan erTad, gazarda ramdenime aTeuli axalgazrda, romleb-mac, misi xelmZRvanelobiT, daicves samecniero xarisxi da dResac nayofierad moRvaweoben qveynis sakeTildReod.
mecnierebis garda misTvis udidesi sazrunavi iyo Tavisi mSobliuri mxaris _ javaxeTis aRorZineba, misi momavali da iq mcxovrebTa keTildReobaze zrunva. misTvis araviTari gansxvaveba ar hqonia erovnebas, vinaidan igi daibada da gaiz-arda axalqalaqSi, daamTavra rusuli saSualo skola da rodesac moskovis sax-elmwifo universitetSi Caabara da swavlobda, mas materialurad exmareboda amave skolis direqtori, aw gansvenebuli gulaniani. igi yovelTvis aRfrTovanebuli ixsenebda am faqts da yofili direqtoris ojaxSi xSiri stumari iyo. univerisite-tis damTavrebis Semdeg batoni borisi didi pativiscemiT ixsenebda qarTvelebTan erTad Tavis somex megobrebs. es ubralo mesaaTe xelosani iyo Tu radio, eleqtro SemkeTebeli, mezobeli Tu Tanaqalaqeli. igi yvelasTan megobrobda da Tbili urT-ierToba hqonda.
boris lomsaZe yovelTvis Camodioda mSobliur mxareSi „dasasveneblad“, ma-gram, ara Tu ar isvenebda, aramed, mosvenebas aravis gvaZlevda da masTan erTad mravalTaTvis saWirboroto sakiTxebs agvarebda.
Zalze Znelia CamoTvalo is axalgazrdebi, romelTac gza gaukvala cxovrebaSi, saukeTesoTa So-ris saukeTesoebi amoarCia da moskovSi waiyvana Tavis yofil profesor-akademikosebTan, aRarafers vam-bob, ramdens Seuwyo xeli aq, Tsu-Si swavlis periodSi, daafrTiana da cxovrebis farTo gzaze gaiyvana. is cxovrobda da suldgmulobda Tavisi TanamSromle-biT da studentebiT.
didma mecnierma, Tsu-is reqtorma ilia vekuam icoda ra borias, rogorc mecnieris, mamuliSvilisa da patriotis fasi, gverdSi daudga mas da misTvis spe-cialuri kaTedrac ki gaxsna. marto is rad Rirs, rom manve, misdami mxardaWeris mizniT, samcxe-javaxeTidan momzadebis mizniT 25 miwveul axalgazrdas, calke au-ditoria dauTmo, romelTagan 17 konkursgareSec Car-icxa, raTa sakuTari kadrebiT uzrunveleyo borias mSobliuri kuTxe.
ubinao boriam gabeda da baton ilia vekuas gancxadebiT mimarTa, aeyvanaT igi sabinao aRricxvaze. reqtorma gansakuTrebuli gulisxmiereba gamoiCina da aseTi rezolucia daado am gancxadebas: univer-sitetis winaSe gansakuTrebuli damsaxurebisaTvis gamoeyos universitetis fondidan sam oTaxiani bina. da es ucolo, axalgazrda kaci saswrafo wesiT daak-mayofiles biniT. es maSin saswauls udrida!
qveynis winaSe mravali damsaxurebis garda, igi saqa-rTvelos parlamentis wevric gaxldaT. dasamali araa, rom Tavis saparlamento talons erT cnobil mwerals uTmobda im mosazrebiT, rom mravalsuliani ojaxi iyo da parlamentaris privilegiebiT, faqtiurad, arc ki
batonma borisma male axali davaleba mogvca: „soflis mosaxleobam rodemde unda iwvalos da qa-rafis qvemoT arsebuli baRebidan da bostnebidan dovlaTi da baraqa zurgiTa da saxedrebiT amoitanos, saWiroa gakeTdes mdinare Tafaravanze xidi da saman-qano gza baRebamde“.
am saqmis mogvarebaSi aqtiurad Caeba amave soflis mcxovrebi, aw gansvenebuli Salva meliqiZe da axalqa-laqis samxedro nawilidan didi xvewnis Semdeg malu-lad gamovitaneT samxedro saWiroebisaTvis foladis dasakeci xidi, romelic, burjebis gakeTebis Semdeg, mdinaris sigrZeze _ 25 metrze gavdeT. gavWeriT gza da didxans emsaxureboda aRniSnuli xidi da gza am mo-saxloebas.
batoni boris lomsaZe oTxmocdaaTian wlebSi gax-da saqarTvelos parlamentis wevri da Cveuli Tavisi pirdapirobiT, saqarTvelos xvalindeli dRisaTvis da momavlisaTvis, mravali saWirboroto sakiTxebis gadawyvetaSi aqtiurad monawileobda. momentiT isargebla da Tavisi mSobliuri soflisTvis, maSin-deli sagzao mSeneblobis ministris boris salariZis darwmuneba SesZlo da misive TanadgomiT daaproeqte-bina da aaSenebina mdinare faravanze axali xidi da so-flamde misasvlli gza, romelic dRemde emsaxureba soflis mosaxleobas.
Zalian Znelia gaixseno boris lomsaZe da misi ga-keTebuli mravali keTili saqme da warmoidgino, rom igi Cvens gverdiT aRaraa da rom igi 80 wlisa gaxde-boda.
minda am striqonebiT kidev erTxel didi pativi mivago ara marto saqarTveloSi cnobil akademikos baton boris lomsaZis xsovnas, aramed msoflios araerTi didi universitetis sapatio wevrs, javaxeTis ZirZveli miwis Rirseul Svils.
aseTi keTilSobili adamianis pativiscema, gaxsene-ba da ukvdavyofa saWiroa Cveni momavali TaobebisaT-vis da CvenTvis, vinc vicnobdiT mas da urTierToba gvqonda masTan, es, misi ukvdavebis tolfasi iqneba.
eduard mesxiZe
მე-5 გვერდიდან
Tbilisis saxelmwifo samedicino universiteti erTi wlis win davamTavre, bolo 17 wlis ganmavlobaSi Zalian bevr rTul saqmes SeveWide, Tumca, aRmoCnda, rom CemTvis yvelaze rTuli am teqstis akrefa iyo, akrefa imdenad ara, ramdenadac emociebisaTvis Tavis moyra da yvelafris Tavidan gancda. amboben, _ dro yvelafris mkurnaliao, Tumca, sastikad ar veTanx-mebi am gamoTqmas. es tkivili qronikuli daavadebaa, romelic ar ikurneba, magram droTa ganmavlobaSi
borias uyvarda yvela da yvelaferi. isic bevrs uyvarda, amitomac misi gayofa Zalian bevr adamianTan miwevda.
maSin es mwyinda, magram axla am siyvaruliT vamayob. Tan zustad vici, rom misi ori yvelaze didi siyvaru-li me da saqarTvelo viyaviT.
mamaCemTan arasodes vgrZnobdi Tavs bavSvad. yov-
mamaCemi _ boris lomsaZe
elTvis Camoyalibebuli adamianiviT melaparakeboda da yvelfers srulfasovnad mixsnida. magaliTad, roca 6 wlis asakSi davinteresdi, miwisZvris fenome-niT da vkiTxe, ratom xdeboda, pasuxi iyo daaxloebiT samsaaTiani da moicavda yvela patara detalsac ki dedamiwi Senebaze, miwis qanebze, energiaze da seismur talRebze. mindoda CemiT eamaya, amitom yoveli patara da bavSvuri aRmoCeniT aRfrTovanebuli mamasTan mivrbodi da vuyve-
bodi, isic amayi saxiT mismenda.arasodes meCxubeboda. mSvidi saxiT da
argumentirebulad mixsnida _ ra iyo kargi da ra cudi, ra unda gamekeTebina da ra ara. erTaderTi kamaTis epizodi maxsovs _ 2002 wlis msoflio Cempionatis finali. me ger-manias vgulSematkivrob, Cemi germanuli enisa da oliver kanisadmi didi siyvarulis gamo, mamaCemi _ brazilias. germania agebs, me vnerv-iulob, borias nervebi eSleba Cems nerviulo-baze da meubneba: „tyuilad nerviulob, bra-zilia fexburTis qveyanaa da mainc moigebs“! amaze me ufro metad meSleba nervebi da Cvens Soris iwyeba argumentebis gacvla-gamocvla. bolos, roca yvela myar argumentze gaveci pasuxi, nervebi aeSala da miTxra: „germanelma nacistebma ebraelebi amoxoce-so“! razec Cemma pasuxmac ar daayovna: „ra SuaSi arian germaneli nacistebi Tanamedrove germanelebTan an, saerod, fexburTTan“? razec far-xmali dayara da Sem-deg TviTonve aRiara, rom uazrod viCxubeT.
yvela argunmentirebuli kamaTiT cdilobda gave-Zlierebine, rom Semdeg, roca CemTan aRar iqneboda, aravis daveCagre. ar undoda Cemi brZolebi vinmes Cems magivrad gadaetana an vinmeze damokidebuli vyofili-yavi, rac me mgoni, gamouvida.
zogadad, vTvli, rom bednieri adamiani var. dedam da mamam cxovrebaSi yvelaze mniSvnelovani _ siyvar-uli maswavles adamianebis, sxva sulieri arsebebis, cxovrebis... bevr kiTxvaze gamces pasuxi da vici, rom
momavalSi gaCenili kiTxvebis sapasuxod yovelTvis mzad aris deda, romelic bolo 11 welia Tavdauzo-gavad cdilobs mZafrad ar vigrZno mamis danaklisi da bevr rameze vTqva uari amisaTvis. Tumca, aris is-eTi kiTxvebic, romlebic 12 wlis funTuSas (am zed-metsaxelis daZaxebis ufleba mxolos mamas hqonda da mis garda aravis eqneba) ar uCndeboda da axla 23 wlis qeTas awuxebs. kiTxvebi bevria, suleluri da se-riozuli. mainteresebs, ugulSematkivrebda Tu ara „barselona“-s CemTan erTad, mainteresebs, kmayofili iqneboda Tu ara Cems mier gadadgmuli patara Tu didi nabijebiT, var Tu ara iseTi adamiani, rogoric mas un-doda vyofiliyavi.
12 weli didi dro ar aris, magram Cemi bavSvobaa, romelic im dRes damTavrda, roca mamaCemma bolojer Semomxeda TvalebSi, Jangbadis niRabi moixsna, gamiRi-ma da xeli damiqnia.
dRes me 23 wlis var, aRar vgulSematkivrob ger-manias, ratomRac mgonia, rom wels Tass braziliis na-krebi aiRebs da mainc vgulSematkivrob espaneTs. vici, rom, roca Cemi Svili dainteresdeba miwisZvis fenome-niT, aucileblad movuyvebi dedamiwaze, mis Senebaze, qanebze, energiaze da seismur talRebze.
qeTevan lomsaZe
saamayoc da saTuTad mosapyobicsargeblobda.
q. orjonikiZis qarTul saSualo skolas 100 weli rom Seusrulda, biofizikis kaTedram aCuqa labora-toriis Zvirfasi mowyobiloba. analogiuri daxmareba gauwia axalqalaqis qarTul da axalcixis me-5 saSualo skolebs. igi dReniadag zrunavda regionis da, gan-sakuTrebiT, Tavisi raionis socialur-ekonomikuri mdgomareobis gaumjobesebisa da qarTuli mosaxleo-bis adgilze damagrebisaTvis. rogorc ityvian, rki-nis qalamnebi Caicva da karebi autalaxa respublikis zemdgom instanciebs, sxvaTa da sxvaTa daxmarebiTa da xelSewyobiT imas miaRwia, rom Cvens sofels saSviliS-vilo saqme gaukeTa _ mdinare faravanze aigo SesaniS-navi _ 25 metri sigrZis xidi, ramac zustad amdenive kilometriT Seamcira manZili soflis centralur saavtomobilo gzasTan.
im weliwads saSineli sicxe iyo. borias am klde-RreSi siaruli yovel dRe uwevda da metismeti daZabu-lobisa da gadaRlilobis gamo, xSirad cxviridan sisx-li sdioda. saqmes mainc ar nebdeboda. undoda, radac ar unda dasjdomodaT, droulad daemTavrebinaT es samuSaoebi. gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, marTla iseT sicxe iyo, rom cementiT datvirTul saxedarsac ki (teqnikis muSaoba SeuZlebeli iyo) guli wauvida. boriam jibeze gaikra xeli da... ra Rirs saxedario! _ wamoiZaxa.
mivida macxovari Tavis mamulSi da aswavl-ida sinagogaSi; ukvirdaT da ambobdnen masze: „vin misca mas esodeni sibrZne da Zala?“ gana Cveulebrivi xalxis Svili ar aris? cxa-dia, isini cdebodnen, xolo iesom maT uTxra: „ar aris winaswarmetyveli pativis gareSe, Tu ara Tavis mamulSi da Tavis saxlSi. da ar mouxdenia iq mravali saswauli maTi urw-munoebis gamo“.
im xanad, mefe herodes sapyrobileSi hyav-da naTlismcemeli da misi mokvlac ki undo-da, magram eSinoda xalxis, romelTac winas-warmetyvelad miaCndaT ioane.
herode mtrad imitom moekida ioanes, rom am ukanasknelma urCia, Tavi daenebebina Tavi-sive Zmis – herodiadais colisaTvis.
macxovari.iqac didZali sneuli xalxi mieZala da manac yvela
gankurna, Tan gaaZRo isini, sul raRac Svidi puriTa da cotaodeni TevziT; sul „iyo mWameli oTxi aTasi kaci, qalebisa da bavSvebis garda. da gaistumra xalxi, TviTon ki navSi Cajda da miadga magdalas sazRvars“.
roca macxovari filipes kesariis mxareSi Sevida, hkiTxa sakuTar mowafeebs: „ras ambobs xalxi, vin vgonivarT me, Ze kacisa?“ maT miuges, rom zogs ioane naTlismcemeli, zogs elia, zogs ieremia da zogs sxva winaswarmetyveli hgonia igi. maSin „kvlav hkiTxa maT: Tqven TviTon vinRa ggonivarT me? simonma, imave pe-trem miugo: Sena xar qriste, Ze cocxali RmerTisa“.
iesom mowafeebs sTxova „aravisTan gaeTqvaT, rom is aris ieso qriste“ da gaumxila, rom ierusalims unda wasuliyo, moeTmina mravali tanjva, „sasikvdil-od mieca Tavi da aRmdgariyo mesame dRes“. iqve br-Zana, rom visac surda masTan yofna, sakuTar Tavs unda gandgomoda, aeRo jvari da gahyoloda, „radgan visac surs sulis xsna, hkargavs mas; da vinc Cemi gulisT-vis dahkargavs suls, is hpovebs mas. ras gamorCeba kaci, Tu moigebs mTels qveyanas, da suls ki waagebs? anda ras miscems kaci Tavisi sulis sanacvlod?“
ramdenime dRis Semdeg, iesom petre, iakobi da ioane maRal mTaze aiyvana da maT winaSe feri icvala:
„mzesaviT gabrwyinda misi saxe, da naTeliviT gas-petakda misi samosi“. mowafeebma dainaxes iesosTan mosaubre mose da elia.
uecrad, Rrublebidan moisma xma: „es aris Ze Cemi sayvareli, romelSic keTilad gamovCndi me. mas usmineT“.
gaognebuli mowafeebi pirqve daemxnen. iesom xeli Seaxo maT da uTxra:
– „adeqiT, nu geSiniaT“; mTidan Camosvlisas ki mowafeebs uTxra, ar gaemxilaT es xilva, vidre Ze ka-cisa ar aRsdgeboda mkvdreTiT.
erTma kacma mTvareuli Svili miuyvana macxovars gansakurneblad da uTxra, rom misma mowafeebma ve-raferi mouxerxes avadmyofs, „xolo iesom pasuxad Tqva: o, urwmuno da ukuRmarTo modgmav; rodemdis viqnebi TqvenTan? rodemdis mogiTmenT Tqven? aq momgvareT. da Serisxa iesom da gavida eSmaki mis-gan; da ganikurna ymawvili imave wams. amis Semyure mowafeebma hkiTxes, ratom maT ver SeZles im kacis gankurneba? macxovarma upasuxa, rom damnaSavea maTi urwmunoeba, „es modgma ki mxolod locviTa da marxviT ganidevneba“.
galileaSi yofnisas macxovarma mowafeebs gaumxi-la, rom „Ze kacisa miecema kacTa xelSi, da moklaven mas, da mesame dRes aRdgeba. da didad damwuxrdnen isini“.
ieso xalxs mouwodebda, guliT mietevebinaT erT-maneTisaTvis Secodebani, raTa mamazeciers samagier-
od, aseve mietevebina maTTvisac da erTi aseTi igavic uambo maT:
– mefes erTi kaci warudgines, romelsac misi aTasi talanti emarTa, magram ver ixdida. maSin mefem im ka-cis mTeli ojaxisa da sabadeblis monad gayida brZana. amis gamgone kaci fexebSi Cauvarda mefes da Sebraleba sTxova.
mefem Seiwynara, gauSva da valic apatia.wamovida is kaci da Tavis amxanags, romelsac misgan
sul raRac asi dinari emarTa, yelSi swvda, „Cemi vali damibruneo“.
amxanagi Seevedra, cota xani macale da mTels vals gagistumrebo, magram kacma ar ismina misi da valis gadaxdamde cixeSi Caasmevina igi.
es ambavi mefis yuramdec mivida. daibara mefem is kaci da hkiTxa, ratom ar Seibrala sakuTari amxanagi iseve, rogorc Tavad man Seibrala is? swored amitom, „ganrisxda mefe da mtanjvelebs misca xelSi, vidre
ar gadaixdida mTel Tavis vals“.ai, ase moeqca umadur da daunaxav
adamians, samarTliani da mowyale mefe.
macxovari Tavis mowafeebs bavS-vebiviT simdablesa da aseTsave mo-qcevas unergavda; amasTan, brZanebda, rom caTa sasufevelSi ufro didia is, vinc daimdablebs Tavs, rogorc bavSvi da, vinc Tundac erT bavSvs mainc Sewyinarebs misi saxeliT.
gzas acdenilTa gamosworebazec fiqrobda ieso, radgan, miiCnevda, rom „Ze kacisa movida, raTa ixsnas daRupulni“. kacs, romelsac asi cx-vari hyavs da erTi daekargeba, valde-bulia miatovos oTxmocdacxrameti da im erTi gzaabneulis saZebrad gae-Suros da roca is ipovis „mas ufro metad Sehxaris, vidre im oTxmoc-dacxramets, romlebic ar dahkarg-via“.
neba momeciT yvelas mogesalmoT. me var orhan beriZe, TurqeTSi mcxovre-bi adgilobrivi Cveneburi qarTveli. qarTuli Cemi deda enaa, saubari ise kargad ar vici, rogorc minda rom vi-code. wera-kiTxva viswavle stambolis qarTul asociaciaSi, axla ki qarTul enas SeZlebisdagvarad Cveneburebs sia-movnebiT vaswavli, magram saubars kar-gad ver vaxerxeb.
me davibade TurqeTSi q.giresunSi. 25 wlis Semdeg wavedi stambulSi da vcxovrob stambulSi. saqarTvelo Cemi mSobliuri samSobloa. Cemi deda Turqi iyo, xolo mama _ originaluri qarTve-li. getyviT, ratom iyo originali qa-rTveli. mamam Turquli saerTod ar icoda, misTvis ucxo ena iyo Turquli. mxolod 15 wlis asakSi uswavlia da si-cocxlis bolomde cudi kiloiT sau-brobda Turqulad. samagierod, roca qarTulad ityoda rames, mis mosmenas araferi sjobda. maSin CemTvis qarTu-li da saqarTvelo arafers ar meubne-boda. mxolod ramdenime sityva vicodi qarTulad. mama qarTvelobis Sesaxeb yvelafers miyveboda, meubneboda, rom yvela qarTveli Cveni naTesaviao, qar-Tulia Cveni mSobliuri enao. samwux-arod, 1994 wels mama gardaicvala.
2004 wels davaarseT qarTuli aso-ciacia.zogebi, qarTvelebi, aqauri ki-loTi saubroben qarTulad, magram, umetesobam, ar vicodiT qarTuli. vi-poveT erTi maswavlebeli da viswav-leT, vnaxoT rogoria es Cveni qarTuli enao. ase mobrZanda CvenTan qalbatoni manana gurgeniZe, romelmac gvaswavla Cveni mSobliuri ena, ai-ia. Cemma mego-brebma swavla datoves, magram me ga-vagrZele da, bolos, ise viswavle, 3 weli gakveTilebi me Cavatare. bednieri var, rom bevrs vaswavle qarTuli, Tum-ca maTgan erTi laris fuli ar amiRia safasurad. am saqmes wmindad vuyureb, rogor SeiZleba adamians sakuTari ena aswavlo da fuli gamorTva?! Cvens mas-wavlebels, qalbaton manana gurgeniZes, didi Sroma aqvs gaweuli. qalbatonma mananam TurqeTeli qarTvelebisTvis, qarTuli enis ukeT Seswavlis mizniT, moamzada gramatikuli sqemebi, sasau-bro dialogebi da sakiTxavi teqstebi. is dResac agrZelebs qarTuli enis mas-wavleblad, moxalised muSaobas qarTu-li kulturis centrSi. gakveTilze rom vnaxe Cveni aso-bgerebi, Zalian ucxo iyo CemTvis, magram siTbos vgrZnobdi am bgerebidan. Zalian Wkvianad vuyure-bdi aso-bgerebis swavlas da Seviyvare. Cum-Cumad, winaswar vswavlobdi xolme gakveTilebs da xandaxan mibrazdeboda maswavlebeli, rom Zalian gauswreb megobrebso. erTxel saxlSi movedi, ga-vaRe deda-ena da momavali gakveTili iyo _ x. marto viyavi da xmamaRla davi-wye kiTxva T-T-T-ox-i da rom gaviazre es sityva, gamatira, cremlebi wamomi-vida. gulCvili adamiani ara var, mama ro wavida, maSinac ki ar mitiria, magram Tox sityvam gamatira, radgan Cemi wi-napari gamaxsenda. Cveni ufrosi Taoba aWaruli kiloTi ambobda xolme _ Toxi ameitaio da es gamaxsenda. erTxel, Sua Rame iyo, dawolil viyavi da meZina, siz-marSic ki gakveTils vmuSaobdi da erTi sityva ver gavixsene, imdenad gavwval-di, rom gameRviZa. avdeqi loginidan, mivedi meore oTaxSi, wignSi vnaxe es sityva da isev davweqi. rodesac Cam-eZina, sadac Sevwyvite, zustad iqidan gavagrZele sizmari. bednieri kaci var, rom deda-ena vTargmne Turqul enaze. „deda-ena“ saqarTvelos bavSvebisT-visaa momzadebuli da me aqaurebisTvis qarTuli sityvebi davwere laTinuri bgerebiT, rom advili wasakiTxi yofil-iyo. ise magrad vaswavli, rom pirvelive gakveTilze kompiuterze dawera Cemma moswavlem _ „ai-ia“. kidev erTxel avedi mamas saflavze da, ase megona, pi-radad velaparake, radgan qarTulad velaparakebodi. vuTxari: mama, Sen rom bavSvobisas qarTulad saubrobdi bi-ZaebTan, maSin arafer mesmoda, axla me kiTxvac vici da werac, laparakic
gamarTulad SemiZlia. vuTxari: babue-bo, mama, erTi saaTiT adeqiT, qarTu-lad visaubroT da mere erTad davwveT saflavSi-meTqi. minda yvelas madloba movuxado, vinc qarTulad mesaubreba. amdenad, saubari dauswrebeli swavliT viswavle. sadac ki sityvis Tqma miwevs televizorebSi, bevri konferenciebSi da sxv. yvelgan xmamaRla vambob, rom me var qarTveli. Cemi qarTvelobis gamo yvela pativs mcems da mixaria. Cems bavS-vobaSi saqarTvelo ar Tqva, ruseTi am-bobdnen da sarfis iqeTa mxarze Zalian cud raRaceeb vicodiT. ambobdnen _ msoflioSi rac ki cudia, iqiTaao. al-baT mandeT piriqiT ambobdnen Turqe-Tze.
sabednierod, dRes ase aRaraa, Cven Zmebi varT. Cven Zalian gviyvars saqa-rTvelo. qarTveloba Cveni qolgaa, re-ligiebi, kuTxeebi, ferebi, kulturebi da sxv. es yvelaferi qarTvelobis mere mova. SarSan Cemi Svili myavda saqa-rTveloSi, welsac Svili da meuRle myavda da meCeTSi miviyvane, es Cveni
samlocveloa-meTqi da mere eklesiaSi waviyvane da es Cveni Zmebis religiaa-meTqi, _ vuTxari. ar aqvs mniSvneloba, Tu sad vcxovrobT, Cven Zmebi varT, radgan qarTvelebi gvqvia. TurqeTis qarTveli, saqarTvelos qarTveli, iranis qarTveli da sxv. ar aqvs mniSvn-eloba _ qarTveli qarTvelia. Zalian gvaxarebs isic, rom saqarTvelo Cveni amJamindeli samSoblos _ TurqeTis keTili mezobeli da megobari qveyanaa. gvjera, rom kavSirebi saqarTvelosa da TurqeTs da msoflioSi mcxovreb qar-Tul sazogadoebebs Soris kidev ufro ganmtkicdeba da msgavsi gadacemebebi Tavis wvlils Seitans am keTilSobilur saqmeSi. Cven, TurqeTSi mcxovrebi qa-rTvelebi, saqarTvelosa da qarTveli xalxis megobrebi, naTesavebi varT. Cven varT erTi sisxli da xorci!
sitetebSi xom mxolod aq ganxorcielda. iqneb Cveni gazeTis mkiTxvelebi ufro Rrmad CavaxedoT uni-versitetis arsSi. ra mogvitana am cvlilebam?
_ regionebis universitetebidan sami _ zugdi-dis, gorisa da Cveni universiteti iyvnen saxelmwifo saswavlo universitetebi. axla ganvmartav, ras niSnavs saswavlo da saxelmwifo universitetebi.
saxelmwifo saswavlo universiteti niSnavs, rom universitets aqvs swavlebis ori safexuri. es aris bakalavriati da magistratura. aseTi iyo Cveni uni-versitetic. xolo saxelmwifo universiteti niSnavs, rom gvaqvs mesame safexuric _ doqtorantura. e.i. SegviZlia swavla SevTavazoT studentebs bakalavri-atSi oTxi wlis ganmavlobaSi, magistraturaSi _ 2 da doqtoranturaSi _ sami wlis ganmavlobaSi. e.i., Tu CvenTan Semova studenti, mas SeuZlia 10 wlis ganmav-lobaSi iswavlos da Semdeg daicvas sadoqtoro dis-ertacia. abiturientobidan _ doqtoranturamde, _ es gza students SeuZlia gaiaros samcxe-javaxeTis saxelmwifo universitetSi. ras gvaZlevs es, zoga-dad? universiteti niSnavs mecnierebas da swavlebas, swavlebas da mecnierebas, e.i. mecnieri, romelic mec-nierul saqmianobas eweva ama Tu im dargsa Tu mimar-TulebaSi, Semdeg is Tavis naazrev-nakvlevs gadascems studentebs, aseT SemTxvevaSi, axlos aris samecniero da saswavlo procesi erTmaneTTan. Cveni universiteti sruli datvirTviT CaerTveba am ori komponentis _ swavlebis da mecnierebis erTobliobaSi. am ori kom-ponentiT imuSavebs studentebTan. da kidev: yvela universitets qveyanaSi Tavisi garkveuli saxe aqvs. tiraJireba universitetebisa aRar xdeba. yvelam rom gaimeoros erTmaneTi, amJamad aseTi ram aRar xdeba da arc sasurvelia. TiToeul universitets aqvs Ta-visi profili, saxe, riTac is gansxvavdeba sxva univer-sitetebisagan.
riT SeiZleba gansxvavdebodes samcxe-javaxeTis saxelmwifo universiteti sxva universitetebisagan? pirvel rigSi, SemiZlia vTqva, rom is ori programa, riTac Cven gavediT saxelmwifo universitetis sta-tusze, sainteresoa Tavisi arsiT: pirvel rigSi, Cven erTaderTi universiteti varT, sadac iqneba sado-qtoro sabWo, romelzec daicaven disertacias as-tronomiis mimarTulebaSi. aseTi sabWo dRemde ar ar-sebobda da iqneba mxolod CenTan. igi warmodgenilia sxva mecnierebiTac, kerZod, i. WavWavaZis saxelo-bis da iv.javaxiSvilis saxelobis Tsu-is mecniere-biT. Seiqmneba erTgvari gaerTianeba, romelic maRal kvalificiur doqtorebs gamouSveben. aris Tu ara es garkveulad gansxvavebuli saxe sxva universitetebi-sagan? ra Tqma unda, aris! amasTan, Cveni meore sabWo aris humanitarul mecnierebaTa sadoqtoro sabWo, sadac oTxi mimarTulebiT moxdeba disertaciebis dacva. es gaxlavT _ lingvistika, literaturaTm-codneoba, eTnologia, istoria. erTi SexedviT, am ti-pis sabWo bevr universitets aqvs, magram Cven princi-
pulad doqtoranturaSi Cveni sadoqtoro programa regionis problematikidan gamomdinarea Seqmnili da ZiriTadad lingvistur-dialeqtur, istoriul-di-aleqtur, onomastikur, eTnologiur-istoriul Tu Tanamedrove zogad problemebs moicavs. esaa Cveni kvlevis obieqti. vgulisxmob amJamindel samcxe-ja-vaxeTs da istoriul mesxeTs Tavis istoriul farg-lebSi. e.i. samcxe-javaxeTs plus _ tao-klarjeTi. ra Tqma unda, TurqeTi aris am nawilis kulturuli mem-kvidre, magram Cven varT im istoriis Semqmnelebi da ar viqnebiT marTlebi, Tuki Cvenc ar gamovikvlevT am nawils. axla sakiTxi ase davsvaT: rodesac Cven pre-tenzias vacxadebT vinmes mimarT, es xom ar aris maTi SezRudva? araviTar SemTxvevaSi! piriqiT, Cven kor-dinirebas gavuwevT da yvelafers gavakeTebT imisaT-vis, rom am problematikasTan dakavSirebuli sxva mec-nierebic aqeT movizidoT, an maTTan erTad SevqmnaT samecniero produqcia da gamocemiTac SevuwyoT xeli, rom kidev ufro win wavwioT es saqme. esaa is siaxle, rac, ra Tqma unda, axlavs samcxe-javaxeTis saxelm-wifo universitets. kidev erTi: es yvelaferi iqneba studentebisTvis, mecnieruli kvlevebi aisaxeba im leqciebSi, romlebsac vkiTxulobT studentebTan da im magistrantebTan, visTanac amJamad vmuSaobT.
_ rogorc TqviT, Tqveni, rogorc umaRlesi sagan-manaTleblo dawesebulebis ZiriTadi mizani, ara marto studentTa aRzrda-swavle-baa, aramed, upirvelesad, momavali kadrebiT uzrunve-lyofa, romelzec damokide-bulia qveynis bedi da momava-li. modiT, zogadad SevexoT im problemebs, romelic re-gionisa da qveynis winaSe dgas kvalificiuri kadrebis ro-gorc momzadebis, aseve re-spublikidan maTi gadinebis gamo.
_ SeiZleba iTqvas, rom Cveni universitetis Camoya-libebis erT-erTi mTavari, ZiriTadi mizezi, faqtori Tu argumenti, swored es saqme iyo. jer kidev 1990 wels, rodesac Tsu-is fili-alad CamovyalibdiT, mTa-vari mizani regionisaTvis da sruliad saqarTvelosT-vis maRalkvalificiuri kadrebis momzadeba gax-
ldaT. dRes es sakiTxi ase dgas: aRvzardeT Tu ara kvalificiuri kadrebi?
dRes kadrebis momzadebisas nebismieri mimarTule-biT, pirvel rigSi, vikvlevT bazars _ gvesaWiroeba Tu ara es Tu is kadri? aris zogierTi specialoba, romelsac kvleva ar sWirdeba, tradiciuli sauniver-siteto dargebi unda arsebobdes, igi bazars sWirdeba Tu ara. dRes, Cven, yvela SemTxvevaSi, vikvlevT bazars. ase iyo adrec, rodesac siaxleebi Semogvqonda univer-sitetis istoriaSi. sxvadasxva mimarTulebiT me xSirad miwevs regionis saganmanaTleblo, samxareo Tu adgil-obrivi TviTmmarTvelobis organoebTan urTierToba, vikvlevT meore mxaresac, ramdenad saqmdebian Cveni universitetis kursdamTavrebulebi? Tqven warmoid-gineT, didi sicariele darCeboda, samcxe-javaxeTSi, rom ar yofiliyo Cveni universiteti! es sicariele riT Seivseboda, ver getyvi, magram, rom ar gvqonoda iuridiuli fakulteti, Cven didi problema dagvidge-boda Zalovan sturuqturebSi, aseve problema gveqne-boda kompiuterul sistemaSi, bankebSi, administra-ciebSi, saswavlo dawesebulebebSi. aq, TiTqmis yvel-gan, Cveni kursdamTavrebulebi arian dasaqmebulebi. ra Tqma unda, arian ufrosi Taobis warmoamadgenle-bic, magram ukve sakmaod didi nawilia Cveni kursdam-Tavrebulebisa am sferoebSi. problema Seiqmneboda xelovnebis mimarTulebiTac _ ar gveyoleboda qvis, liTonis, xis masalis damuSavebisa da restavraciis mimarTulebiT kadrebi. zemoT astronomiis mimar-Tulebaze mogaxsenebdiT, romelic erTaderTia Cven-Tan, wels ki ukve maTematikis mimarTulebiT sruli jgufi gvyavda, momaval saswavlo wels gvinda fizika-Sic analogiur Sedegs mivaRwioT. e.i. ZiriTadad ise vmuSaobT, rom regionis problemebisagan gamomdinare, kadrebis problema gadawyvetili iqnas. axla gvaqvs axali specialoba _ iuridiul fakultetze gadavita-neT sajaro marTvelobis specialoba, sadac momavali administratorebi, marTvis organoebis TanamSrom-lebad unda gaizardon, es aprobirebuli specialobaa mTel msoflioSi. isini dasaqmdebian samxareo da ad-gilobrivi TviTmmarTvelobis organoebSi. faqtia, am sistemaSi iseTi kadrebia dasaqmebuli, romlebsac ar ZaluZT Sesabamisad Seasrulon TavianTi movaleobebi. Cven am sferoSi movamzadebT kvalificiur kadrebs. ra Tqma unda, amas sxva komponentic sWirdeba, magram, yovel SemTxvevaSi, winaswari saganmanaTleblo statia ganvlili eqneba.
_ axlaxan damTavrda evropasTan asocirebis xelSekrulebaze xelmoweris oficialuri ceremo-niali. ras unda velodoT am xelSekrulebis gafor-mebiT? Tqveni azriT, kidev ufro xels Seuwyobs Tu ara igi kadrebis gadinebas evropaSi?
_ bolodan daviwyeb. saqarTvelodan midis ori kategoria: gaWirvebuli adamianebi, romlebic msoflios sxvadasxva qveyanebSi eZeben samsaxurs, welebze fexs idgamen, dRe da Ram Sromoben, rom ara
marto Tavi gadairCinon, aramed saqarTveloSi dar-Cenili ojaxebi gamokvebon; meore _ warmatebul ada-mianTa kategoriaa, romelTac ar aqvT arena sakuTar samSobloSi Tavisi ideebis, Tavisi profesionaliz-mis realizaciisa da amitomac midian sxva did qvey-nebSi miznis misaRwevad. am orive gadinebul kadrebs erTi umTavresi Sedegi mohyveba: mapatios yvela sxva erovnebis adamianma, isini Cveni moqalaqeebi arian, me ZiriTadad qarTvelebze mogaxseneb, samSoblodan gasuli qarTveli kaci midis saqarTvelodan da da-brundeba Tu ara ukan, esaa umTavresi problema. da kidev, is adamiani, romelic evropasa Tu amerikaSi Seqmnis ojaxs, Tavis STamomavals gazrdis ki im prin-cipiT, rasac qarTveli hqvia? ecodineba Tu ara qa-rTuli ori Reri mainc, rom fesvebs ar moswydes? es nuravis nu gaukvirdeba. zogi fiqrobs _ ra saWiroa fesvebi, Cveni warsuli, dRevandeloba, Tu kaci kargad icxovrebs? ara, batonebo! dRes amerikelebi Tavi-anT fesvebs evropaSi eZeben, vin saidanaa wasuli, ro-dis, romel saukuneSi, moZebnian TavianT Zirebs da es maTTvis didi bednierebaa. ase rom, Cven mere saZebari rom ar gagvixdes igi, am problemaze fiqri dReidan-vea saWiro. ra moxdeba Tuki Cven, iseTi ganviTarebuli teqnologiebi da im donis samecniero-teqnikuri baza gveqneba, an ganaTlebis is sistema, romelic miscems warmatebul mecniers saSualebas, adgilze moaxdinos Tavisi SesaZleblobebis realizacia? ratom wava ma-Sin is ucxoeTSi? _ rodesac midis ucxoeTSi aseTi donis adamiani, rom ar wavides, es iqneba danaSauli, imitom, rom masStaburi tvini am kategoriis adamian-ebisa, ekuTvnis mTel msoflios. maT TavianTi Tavis SesaZleblobebi maqsimalurad unda moaxmaron mTel dedamiwas, romelic sikeTiT daubrundeba Tavis sam-Soblos. rac Seexeba meore kategorias, gaWirvebuli kacis problemebs, romelic CvenTvis umTavresia, Cvens irgvliv mcxovrebTagan ramdenia aseTi da kidev ramdeni emzadeba wasasvlelad, vin icis. Tuki maT adg-ilze SevuqmniT saTanado pirobebs, wavlen ki isini sx-vagan? ras iReben iq, gana 300-400 dolarze meti gamo-muSaveba aqvT? ara! erTeulebia, visac „gaumarTla“ da 500-600 dolaris farglebSi iReben gasamsjelos. am farglebSi Tu maT xelfasi eqnebaT aq, adgilze, Tavis saxlSi, maSin es xalxi ratom wava ucxoeTSi samuSaod? saxelmwifos sWirdeba regulireba bevr rameSi. aq ojaxidan gasuli kacis adgili garedan mosulma sxva ucxo adamianma ar unda daikavos, imitom, rom is ueWve-lad daubrundeba Tavis samSoblos, ojaxs. amitom vfiqrob, rom piriqiT, Tu sazRvrebis gaxsnam mTel evropas uSvela, Cven ratom unda dagvaqcios?! erTi ramaa, yvelafers isev da isev erovnuli safuZveli sWirdeba da ara ura patriotizmi, rac xSirad uazro yvirilia da sxva araferi. gasuli kacisTvis adgili unda iyos aq. gasvlis saSualebac hqondes da nebismier dros _ ukan dabrunebisac, radgan mas sxva samSoblo ar gaaCnia. SeiZleba sxva eTnikuri jgufis warmomad-genlebi Cveni qveynisa, rolebic CvenTan cxovroben, aqedan samudamod wavides, moiaron mTeli msoflio da Tavis qveyanaSi sxvagan dabrundnen, magram, rogorc aRvniSne, qarTveli kaci sxvagan sad unda dabrundes?
_ weRan Cven kadrebis momzadebas SevexeT. Tqveni azriT, regionidan kadrebis gadinebas ZiriTadad ra iwvevs da ra unda gakeTdes imisaTvis, rom isini damagrdnen adgilebze. cxadia, yvelas saxelmwifo ver daasaqmebs, arada, inteleqtualuri kadrebis gadineba katastrofulad izrdeba da faqtiurad regionebi maT mwvave deficits ganicdian. gansa-kuTrebiT es problema exeba sofels da munici-palur centrebs; regionuli centrebi STanTqven am kadrebs, dedaqalaqi ki _ regionebisas.
_ axla erTmaneTSia gadaxlarTuli es problema: esaa dasaqmeba, samuSao da ganaTleba. aris procesebi, romlebsac verafriT SeaCereb. ras vgulisxmob amaSi? me-19 saukunis dasawyisSi, daaxloebiT 1860-ian wlebSi Seni papis papa da Cemi papis papa eruSeTis mTebSi cxov-robdnen, beriebSi da mag periodSi Camodian isini cota dabla _ dadeSSi; me-20 saukuneSi dadeSidan Camo-dian aspinZaSi, 21-e saukuneSi _ zogi aspinZaSia, zogi _ axalcixeSi, zogi _ TbilisSi. es iseTi bunebrivi procesia, romelic damokidebulia bunebriv cvlile-bebze, zogadad _ bunebaze, klimatze, progresze da a.S. aq axla garkveuli saxelmwifoebrivi midgomebia saWiro. weRan vTqvi, rom Tu adamians ucxoeTSi ukeTes pirobebSi mouxdeba cxovreba, am pirovnebas msoflio masStabebi eqnebao. wava es pirovneba, ar daikargeba. is iqidan ufro bevrs gaakeTebs Tavisi qveynisaTvis, vi-dre aq rom yofiliyo. danarCeni _ simravlea saWiro, _ eris gamravleba, genofondis Seqmna! verafers izam, sofels soflis kadri sWirdeba, municipalitets _ Tavisi kadri da dedaqalaqs _ Tavisi. Tu es etapo-brivad xdeba da soflidan midis municipalitetSi, mu-nicipalitetidan _ dedaqalaqSi da safexurebrivad adis maRla da Tanamdebobrivad iwevs win, e.i. karieras ikeTebs, aseT rames mivesalmebi, magram Tuki samsar-Tuliani saxlis patroni raionidan wava TbilisSi an romelime sxva did qalaqSi da naxevar oTaxs, sardafs qiraobs, iq rom suli gaitanos raRaciT da imuSaos, ra Tqma unda, amas ar mivesalmebi. dRes sofels rom mixe-dos adamianma da Wkvianurad moiqces, rac gasakeTebe-lia, gaakeTos, imdeni proeqtia soflis ganviTarebaze, damerwmumneT, stumaric bevri eyoleba da maspinZel-ic, TviTonac icxovrebs da sxvasac acxovrebs.
_ evrointegracia uqmnis Tu ara saSiSroebas CvenisTana patara qveynebis erovnul TviTmyofado-bas?
problemebi, romelsac
erTadunda
vebrZoloT
დასასრული მე-10 გვ.
ლიტერატურული მესხეთი10 2014 წელი, ივლისი
mier dros iqnebian. maT arafers veubnebi, mainc ar dagvijereben. meore
nawili _ amas zogi keTili survilebiT iziarebs. magaliTad, me TurqeTSi vic-nob Zalian bevr Cveneburs, vinc saqa-rTvelos sinonimebad ambobs, baTums da aWaras, maTTvis baTumi da aWara, mTlianad saqarTvelos sinonimebia. albaT, roca baTums, an aWaras ambo-ben, gulisxmoben saqarTvelos. iqidan arian warmoSobiT maTi bebia-babuebi, imitom asocirdeba maTTvis baTumi da aWara saqarTvelosTan, magram amas saqa-rTveloSi zogierTi cudad gebulobs an zogi Tarjimani cudad Targmnis. TiTqos baTumsa da aWaras, aq calke, saqarTvelosgan mowyvetilad axseneb-nen. TiTqos baTumi da aWara saqarT-velo araao. minda Tqveni yuradReba mivapyro imisken, Tu ra xdeba qarTul mediaSi. ZiriTadad, TurqeTSi ena ar ician, Zalian cotam Tu icis qarTuli, vinc Tval-yurs adevnebs iqaur ambebs. saqarTveloSic, cota adamianma icis Turquli. bolo wlebSi marTalia bev-rma iswavla, magram mainc cota adamin-ma icis. me mTargmneli var, Targmanis xarisxis gamoc erTmaneTis cudad es-miT, xandaxan SeiZleba winadadeba ar Secvlos mTargmnelma, magram Sinaarsis Secvla SeuZlia. es Zalian mniSvnelova-nia. gansakuTrebiT, TurqeTis moqalaqe qarTvelebi aseT Temebs ufro faqizad unda moekidon, magram saxelmwifomac regionSi mSvidobis SesanarCuneblad, ufro metad unda izrunos. sxva Temis magaliTze minda agixsnaT. afxazeTsa da samaCabloze; saqarTvelos es re-gionebi, separatistulad acxadeben damoukideblobas. ruseTi amaT cnobs, jarebi iq aris da a.S. saqarTvelos saxelwifo ki acxadebs, eseni Cemi av-tonomiuri resbuplikebiao. xandaxan, TurqeTSi, sxvadasxva RonisZiebaze maT jgufebs oficialurad patiJeben, rogorc damoukidebeli qveynebis war-momadgenlebs. magaliTad, SarSan, 23 aprils, ase moxda sabavSvo dResaswaul-ze. socialur qselebSi, ra Tqma unda, kamaTi iwyeba _ afxazeTi Tavisufali qveyana ar ariso, sxva qveynis pasportiT modis, maSin, saqarTvelos pasportiT unda movideso. Cemi azriT, es ucnauri msjelobebia. TurqeTma jgufebi, ra Tqma unda, unda dapatiJos. afxazebi da osebi Cveni Zmebi arian. aq saxelmwifos didi pasuxismgebloba aqvs. man oqros Sualedi unda ipovos. diplomatiuri Sua gza, rom arcerTi mxare ar ganawy-endes, radgan TurqeTs aseTi midgoma
ar aqvs, rom saqarTvelos mxars vuWer da afxazebs _ arao, an afxazebi miyvars, qarTvelebi _ arao. kavkasiaSi eseni mi-yvars, isini _ arao. aseTi damokideb-uleba ar aqvs TurqeTs, radgan kavkasi-is yvela xalxs naTesavi hyavs TurqeTSi, da-Zmebi hyavs, axloblebi. TurqeTma, saqarTvelos damoukideblobas, mis
teritoriul mTlianobas pativi unda sces. ruseTTanac kargi urTierToba unda gvqondes. TurqeTi mSvidobis moyvare qveynis rolSi unda iyos. es mniSvnelovania iseve, rogorc saqarT-velos teritoriuli mTlianoba. Tavi-sufali da fexze damdgari saqarTvelo TurqeTisaTvis Zalian mniSvnelova-nia. ruseTis mTavrobamac jarebi unda gaiyvanos saqarTvelos okupirebuli teritoriebidan. afxazeTidan da sama-Cablodan devnili Cveni da-Zmebi ukan unda dabrundnen TavianT saxlebSi. gvinda mSvidoba iyos saqarTveloSi da mTel kavkasiaSi! yvela adamiani mSvido-bianad cxorobdes Tavis samSobloSi!
wels, saqarTvelodan bevri adamiani Camodis. eseni gansakuTrebiT, stam-bolSi Camodian. am adamianTa umravle-soba marTlmadidebeli qristiania, maT-Tvis samlocvelos daarseba SesaZle-belia. stambolSi mcxovreb qarTvel marTlmadidebel emigrantebs ar aqvT SesaZlebloba qarTul enaze moismi-non wirva-locva. Cven mravalferovani, mdidari kulturis mqone qveyana varT. Cven am sakiTxSi maT unda davexmaroT. es sakiTxi, ori qveyanas urTierTobaSi, am regionSi mSvidobisa da msoflio mS-vidobisaTvis, Zalian mniSvnelovania. saqarTveloSic, Cveni erTmorwmune muslimi Zmebis daxmarebasTan daka-
vSirebiT, amboben, rom saqarTvelos religiuri problemebi, saqarTvelom unda moagvaroso. veTanxmebi! es sworia, ase unda iyos, magram Tu religiuri daxmarebaa saWiro, esec ori qveynis mTavrobebs Soris informirebiT unda moxdes, radgan religiuri Temebi gansakuTrebulad faqizi Temebia da didi sifrTxiliT unda gadawydes. qa-rTvelebi istoriulad Zalian niWier da Semoqmed xalxad viTvlebodiT da asea dResac. CvenSi xom qarTuli sisxli da genia, saqarTvelos siyvaruls yov-elTvis guliT vatarebT. me namdvilad meamayeba, rom am patara, magram Zalian gansakuTrebuli xalxis Svili var.
qarTveloba Cveni qolgaa!me Zalian miyvars da pativs vcem
„vefxistyaosans“. me var rusTavelis gamacocxlebeli TurqeTSi. ramden-ime Turqul arxze da konferenciebSi avuxseni, ras niSnavs „vefxistyaos-ani“ da TurqeTis mTavrobas mivmarTe, rom didebuli „vefxistyaosani“ yve-la qarTvelis siamayea, es nawarmoebi msoflio Sedevria. „vefxistyaosani“ uamrav enazea Targmnili. TurqeTis mTavrobas minda vTxovo, rom erT-erT universitets rusTavelis saxeli mi-aniWos da gaixsnas „vefxistyaosnis“ Semswavleli kaTedra. saqarTvelos mTavrobamac msoflioSi, sadac ad-gilobrivad qarTvelebi cxovroben, iq universitetebSi rusTavelis saxeliT „'vefxistyaosnis'“ kaTedris gaxsna unda iTxovon.
Cemi azriT, aseTi da msgavsi orga-nizaciebi, arasamTavro organizacie-bi metad unda dainteresdnen, radgan saxelmwifo, oficialurad garkveul donemde agvarebs problemebs, arasam-Tavro organizaciebi ki, ufro martivad SeZleben amas. maT ufro metad megobru-li urTierTobebisaTvis da saqmeebisaT-vis unda imuSaon. me vfiqrob, ase ufro gaZlierdeba kargi urTierTobebi. Zala erTobaSia!
gaumarjos dedasamSoblos! madloba RmerTs, rom qarTvelebi varT! da visac qarTveloba rcxvenia, vai imas! vinc saqa-rTvelos ebrZvis, arc ki icis, rom dam-arcxebulia! gaumarjos Cvens jiSs, gan-sakuTrebul modgmas, gaumarjos Cvens dedasaviT sayvarel dedasamSoblos!!!
bolos, kidev erTxel didi siyvaru-liT gesalmebiT yvelas da gisurvebT did warmatebebs!
_ ra Tqma unda. Tu WkuiT ar viqnebiT, ra mniSvneloba aqvs, vin Cagvylapavs _ ev-ropa, azia Tu amerika? imitom rom patara
xar da yvelas unda, rom raRaciT Seni adgili daikavos. ratom? imitom, rom did qveyanebs sxva ambiciebi aqvT. garda amisa, aris kidev sxva problemebi, _ Tanamedrove, romlebic axlavs globalizacias da es globalizacia is-eTi ramea, romelsac ver gaeqcevi, winac ver aRudgebi da verc gaebutebi. ginda ar ginda, modis. ra vqnaT? gaviqceT sadme Tu? an ra unda gavakeToT saimisod, rom ar Cagvyl-apos?! umartivesi ramea gasakeTebeli: axalcixeSi rom Semodixar TurqeTis mxridan, yvelgan gxvdeboda Turquli warwerebi, axla arabuli warwerebic daemata zed. asea borjomSic. qarTveli xom mudam toleranti iyo da aris dResac. maxsendeba guramiSvilis _ ,,qarTli os-malom daipyro’’... unda gamovfxizldeT, municipalite-tis xelmZRvanelobam amis saSualeba ar unda misces, amaze unda dawesdes seriozuli jarimebi da gadasaxede-bi, imitom, rom es kanonmdeblobas ewinaaRmdegeba. aq ki ra xdeba _ mTel qarTls Cahyvebi da TurqeTis manqanebi mxolod TavianT benzogasamarT sadgurebSi asxamen saw-vavs. aseTi ram SeiZleba davuSvaT? amas abraleben mere globalizacias. adre, ruseTis mmarTvelobis xanaSi, ru-suli warwerebis gamo vibrZodiT, ar unda iyos rusuli warwerebi, qarTuli unda iyoso. axla? axla yvelaferi Cvens xelSia da mainc amas ar vakeTebT. globalizacias ra unda daabralo, roca yvelaferSi damnaSaveni Cvena varT. amitom yvelam Tavisi saqme unda akeTos, meti pativisce-miT unda mivudgeT tradicul dargebs. meti pativiscema unda enas Cvensas, _ qarTul enas, romelsac anagvianebs pirvel rigSi oficialuri piri, romelmac, ra Tqma unda, cudad icis qarTuli ena da arc fiqrobs, rom gamoas-woros. warmoidgineT, rogor cdiloben inglisuris swav-las, imitom, rom sxvam ar gagvigos, rom Cven cudad viciT inglisuri ena da rogor ar cdiloben qarTuli enis swav-las, _ qarTulia da ra moxdao. ara, ar aris es swori da marTebuli! amitom es araa globalizaciis brali. es Cveni bralia! meti pativi unda vceT saxelmwifo enas da saxelm-wifo enaze meti zrunvaa saWiro, gansakuTrebiT amaze sax-elmwifom unda izrunos. me Rrmad var darwmunebuli, rom axali xelisufleba amas seriozulad miudgeba.
_ saqarTvelo, demografiuli ganviTarebis Tval-sazrisiT, umwvavesi problemis winaSe dgas, miT ufro, Cveni regioni. Tqveni azriT, ra unda gakeTdes imisaT-
vis, rom am mimarTulebiT mdgomareoba gaumjobes-des. imasac kargad vxedavT, rom jer-jerobiT bevri araferi keTdeba. mxolod eklesiis da, upirvelesad, saqarTvelos uwmindesisa da unetaresis ilia meoris sagangaSo gancxadebebi gvesmis. gasuli saukunis 90-ian wlebSi erovnul ganmaTavisuflebeli moZraobis mTavari safuZveli erovnulobisaTvis brZola iyo _ garusebis saSiSroeba gvqonda. eri da beri amitomac dadga fexze. axla ra xdeba, aRarc erovnulobaze vfiqrobT (zogierTi gamonaklisis garda) da aRarc enis dakargvis saSiSroeba gvadardebs. yvelaferi sul-erTi gaxda, patriotuli suli faqtiurad Cakvda. Tu erovnul poziciaze dadeqi, mavani da mavani prorusu-lobaze gdebs brals, Tu mTlad evropul an amerikul poziciaze dadeqi, maTTvis es patriotizmia. ras ity-viT amaze?
_ ra unda vTqva? demografiuli problema saerTod seriozuli da mZimea saqarTvelosaTvis da ucnauria, rom, magaliTad, demografiul problemaze xSirad gves-aubreba da notacias gvikiTxavs iseTi adamiani, romelsac Svilic ki arasodes ar hyolia cxovrebaSi. gamova viRaca televiziiT da Wkuas gvarigebs xolme, vTqvaT, ojaxis problemebze _ xuTqmargamocvlili qali an xuTcolga-mocvlili kaci. es momentebi, cxadia, piriqiT moqmedeben. xSirad vrceldeba antiqarTuli da antisaxelmwifoebri-vi gamonaTqvamebi, rac advilad gvrCeba mexsierebaSi da mas metad ugdeben yurs Cveni axalgazrdebi. magaliTad, zogjer progresad Tvlian _ Tu ar mravldeba eri, xolo gaunaTleblobis, regresis niSnad _ Tu eri mravldeba. es mtris naTqvamia da gazarmacebulma qarTvelma kacma es daixvia xelze da gamosulobad da inteleqtualobad miaCnia Tu mas erTi Svili hyavs. aba, erTi, gadaxedeT, ro-gor aris am dros evropasa da amerikaSi? araa es ase! ma-gram iq swored ganaTlebulobasac da avtoritetsac er-Tad ojaxis siwminde da Zala hqmnis. konkretuli faqtebi-sagan amjerad Tavs Sevikaveb, imitom, rom amerika, gansa-kuTrebiT, sadac Seiqmna ojaxis kulti, mas sxvagvarad uyurebs. iq mainc sxvagvarad Cans demografiis problema. nebismier amerikels erovnulobis sxva niSani warmomav-lobad aqvs xolme. CvenTan, qarTvelebSi, mTavari niSani ki qarTvelobaa.
roca dasWirdebaT, SeiZleba xval-zeg gviTxran: ra saqarTveloa, Tuki Tqven, qarTvelebi, saqarTveloSi, umravlesoba ara xarTo? ra unda gavakeToT, garda
imisa, rom meti STamomavlobaa saWiro. visac es exeba, unda Seuqmnas Cvens genofonds elementaruli piro-bebi, rom ojaxebi gamravldnen. amitom kidev da kidev saxelmwifo midgomaa saWiro, rom waxalisdnen isini. ise, rogorc eklesiam waaxalisa. waxaliseba TiToeuli organizaciis xelmZRvanelis mier mesame SvilTan da-kavSirebiT xom SeiZleba?
garda amisa, mimaCnia, rom mTavari ekonomikuri piro-bebis gaumjobesebaa, romelic ojaxs gamravlebis saSu-alebas miscems da meore _ inteleqtualuri mzadyofna saamisod, rom is mravldeba ara rogorc Cveulebrivi gas-amravlebeli subieqti, aramed, rom is patriotuli su-liskveTebiT amravlebs ers, Tavis jiSs, gens, vals ixdis Tavisi qveynisa da RmerTis winaSe. esaa aucilebeli faq-tori, Segnebis faqtori. adamians Svili rom eyoleba, mas gazrda da misTvis ekonomikuri pirobebis Seqmna sWird-eba.
_ CvenisTana patara erisTvis yvelafrisadmi lib-eraluri midgoma (aRar vSifrav yvelafers, isedac viciT, razea saubari) ayenebs Tu ara ers saSiSroebis winaSe. imoqmedebs Tu ara igi demografiaze?
_ demografiaze yvelaferi moqmedebs, gansakuTrebiT narkomania. moqmedebs bevri iseTi faqtoric, romelic didi saxelmwifoebisTvis TiTqmis SeumCnevelia, magram Cven, Tundac raRac patara, sxvadasxva tipis dRevandeli, Tanamedrove warmonaqmnebic ki axalgazrdobaze mniS-vnelovan zemoqmedebas axdenen. rodesac avadmyofia ada-miani, mas mkurnaloba, xelis SeSveleba sWirdeba, xolo rodesac es yvelaferi miznobrivad da agresiiT modis, ra Tqma unda, mas winaaRmdegobac daxvdeba da agresiac. ami-tom Cemi midgoma aseT SemTxvevaSi gaxlavT is, rom nebi-smier nabijs, rasac liberalizacias veZaxiT, progresia imitom, rom is agresias upiripirdeba, magram liberal-izaciiT SefuTul agresias ueWvelad daxvdeba realuri agresia. amitom es orive mxarem unda gaiTvaliswinos. aq erTi mxare ar arsebobs, orive mxarem unda ifiqros. es martivad mosagvarebeli problema ar aris.
_ imedia, batono merab, Cven Semdeg Sexvedraze kv-lav SevexebiT qveynisa Tu regionisaTvis saWirboroto sakiTxebs, da vimsjelebT maTi daZlevis gzebsa da saSu-alebebze.
intervius uZRveboda
avTandil beriZe
2014 წელი, ივლისი 11ლიტერატურული მესხეთი
lali jafaraSvilikidevac daizrdebian
namexar muxis nergi var, Sens ciskars vealersebi, miwis guls CavWidebivar da naJurs viwov fesvebiT.
SenTvis vizrdebi, mamulo, me dagibruneb mzianeTs! mtris sadardeblad vxmaurob, Sens saimedod vSrialeb!
axlaxan borjomis kulturisa da xelovnebis centrSi, mxareTmcodneobis muzeumis direqtoris, qalbaton vio-leta balaxaSvilis TaosnobiT metad saintereso Semoq-medebiTi saRamo Catarda. igi erT did Taiguls hgavda, sadac sxvadasxva ylortebsa da sur-nels daedo bina. qarTuli madliani sityvis ostatebi Seikribnen bakurianidan, taZrisidan, dviridan, cemidan, sadgeridan, tbidan, Wobisx-evidan, da, ra Tqma unda, borjomidan.
winaswarve iyo cnobili, rom leqsis mraval-ferovneba da mSobliuri simRerebis siamovneba gveloda. rogorc qalbatonma violetam aRniS-na, analogiuri saRamo pirvelad borjomSi 1990 wels Catarebula, romelsac cnobili qa-rTveli folkloristi vaxuSti kotetiSvili eswreboda. Ees dRe imiTac iyo gamorCeuli, rom qarTuli eklesia mcxeTis jvris dRes aRniS-navda da, amave dros, lomisobasac. poeziis saRamos alamazebda borjomis kulturisa da xelovnebis centrTan arsebuli ansambli ,,ne-nana~ (xelmZRvaneli nana andRulaZe), ansambli ,,gazafxuli~ (xelmZRvaneli marine bliaZe) da ansambli ,,imedi~ (xelmZRvaneli Tea gabelaia), bakurianidan _ deda-Svili darejan baraTeli da daviT beriZe. Qqalbatonma darejanma saku-Tari leqsebi waikiTxa, axalgazrda, niWierma avtor-Semsrulebelma daviTma ki folkloriT
gmadlobT, TanadgomisaTvis!gazeTi, miT ufro, _ literaturuli, _ patara bavS-
viviTaa. mas yoveldRiuri mzrunveloba da yuradReba sWirdeba, raTa iarsebos. Tu ar mouare, ar mixede, yur-adReba moadune, igi arsebobas wyvets. asea Cveni gazeTic. man dRemde mkiTxvelTa TanadgomiTa da mzrunvelobiT moaRwia, Tumca, rom ara erTeul, gulisxmier adamianTa aq-tiuri mxardaWera da yuradReba, igi, ara Tu SeinarCunebda sicocxles, aramed, karga xnis daviwyebulic iqneboda.
im erTeul mxardamWerTa Soris gansakuTrebuli wv-lili mainc Sps „axaSens“ miuZRvis aw gardacvlili, dide-buli adamianis, kacuri kacis (aseTi saxeliT darCa igi sam-cxe-javaxeTis mosaxelobaSi) levan xuciSvilisa da misi meuRlis _ didebuli qalbatonis, amJamad amave firmis direqtoris liana manCxaSvilis saxiT.
qalbatonma lianam amjeradac uangaro daxmarebis xeli gamogviwoda da am nomris gamocemaSi Tavisi sityva sTqva, razec gazeTis redaqcia uRrmes madlobas moaxsenebs mas esoden didi mxardaWerisaTvis.
RmerTma sikeTe nu mogiSaloT, qalbatono lia!gazeTis _ „literaturuli mesxeTis“