Jmare 39 govari heftane, govareki syasi gshtye, xendan bo pexshu weshandin dari dakat
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
٢٠٠٩
ار اد
٢ ئ١
ر ـادا
١ ئ٥
/ ٣٩
ره ما
ـ ژه
تانه ف
هH
afta
na-is
sue
39/ 1
5 M
ar -
21 M
ar 2
009
www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات
شـاشـه کـوردیـیـه کـان، السـایـیـکـردنـه وه و ئـاراسـتـه ی جـیــاواز!
تیشکی گۆپ و بۆنی گوڵ
به شیر، سیناریۆی سه دام به پچه وانه
دیاربه کر بۆنی گوڵ ھه ده بژرت
ھه بژاردنی کوردستان
داخراو یان دائیری؟
3
کاریکاتر
ئاسایش
ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
5 ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
4
بكات، جیھانی بۆ شهڕ به دهیویست گیڤارا ئهوه ی.نبیسهپ یاسا به دهیهوت ئهم
ئه رجهنتینین، ھهردووكیانرسمان. و ئاسمان فه رقیان بهم
54 کارزان شهھید بۆ یادکنهكراوه، یاد ھونهر له شۆڕشیشدا لهخهمخۆری خۆیان ھونهرمهندانلهوپهڕی و بوون ھونهرهكه یانسروود ده نگی ناھهمواریدا و نهھامهتیكاته ئه و نهوهستا، كوردی گۆرانی وكارزان به شهھید تیپی مۆسیقایگۆرانی و موزیك به سروودهكانی،بهشداری ژیاندۆستی به و شۆڕشگانهگهیاند. پهیامكی و كرد شۆڕشدا له
دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188
07480134488 -
Volume (1) issue - 39 / 15 Mar -21 Mar 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار
www.dengubas.net
له نڤیسكاره وه ئه حواڵ مه یلییه كه ت له ب ناترسم، حاكم كه له پچه ی زیه ی «له ئه پرسم» ئه مه جووته به یتكی گۆرانییه كی فۆلكلۆری تیپی مۆسیقای ددانه وه ی تیپی كوردستان و نازداری شۆڕشی تیپی كارزانه . شه ھید تیپه كانی به عس كه ھه شتادا ده ورانی له شۆڕش ھونه رمه نده كانی كوردستانی ، به تایبه تیش تیپی مۆسیقای سلمانی ، له چاالكی ھونه ری
ببه شكردبوو.تیپی شه ھید كارزان تیپی سروودی شۆڕشی گه ل بوو كه مه سافه یه كی له نوان دیوی ره سمی شۆڕش و مانا ئینسانی و مه عنه وییه كه ی دیاریكردبوو. تیپك بوو بۆ شۆڕش نه ك بوقك له بوقه كانی شۆڕشه كه با، ته نانه ت
شۆڕش ھی رزگاری گه ل و نیشتمانیش بت.تیپی شه ھید كارزان ته نھا تیپی سرود و موقاوه مه ت نه بوو، به كو تیپی خه ونه فه ردییه كانی مرۆڤ و عه شق و بیركردنی یار و دیار و.... شاریش بوو. تیپی لره ناڕۆینی پشمه رگه كانی شۆڕش بوو، به م له ھه مانكاتدا تیپی ھه رم و ھه ی نایه نایه و له كۆنی ته نگه به ریش بوو، تیپی ئه و پشمه رگه ھونه رماندانه بوو كه له به عس نه ده ترسان كه چی له بچوكترین ب مه یلی یار به فری ھه ره سكی رۆحی دایده گرتن و له م حوزنه شدا كه س
ھاوڕیان نه بوو، چونكه «ھه موو نابین به ھاوبه شی خه م».ئه م تیپه كه به بۆنه ی دووباره په خشكردنه وه ی به رھه مه كانییانه وه بوونه ته میوانی (ھه فتانه )، تیپی ئه و ده سته و تاقمه له خۆبردووه ی ھونه ر و شۆڕشی كوردستانه كه له ناو قوڕی خه ستی توند وتیژی و شاوی ئه نفال ھه په ڕكی له ھه ده ستاند و ئومدیان تۆزی به عسدا كیمیابارانی و
ژیاندۆستیدا سه رچۆپیكش بوون. ب رۆمانسییه پشمه رگه له سوه ھه م تیپه ئه و یادكردنه وه ی بۆیه وه یه كانی شۆڕش و ھه میش تیندانه به رخۆیه ، له سه رده مكدا دووبه ره كی و ترسنۆكی و منمنۆك خه ریكن زه فه ر به یاده وه ری رۆژه جوانه كانیش
ده به ن.
کورسییه چۆه که 26پاش تپه ڕبوونی زیاتر له دوو مانگ به سه ر «ده ست
له كاركشانه وه ی» مه حمود مه شھه دانی سه رۆكی ئه نجومه نی نونه رانی عیراق له پۆسته كه ی، تائستا ئه و
ئه نجومه نه نه یتوانیوه سه رۆكك بۆ خۆی ده ستنیشان بكات.
دووباره کردنه وه ی سه حوه 28ئایا ئه زموونی سه حوه كانی عیراق له ئه فغانستان دووباره ده بته وه ؟ ئه م پرسیاره له گه ڵ فراوانبوونی قسه وباسی
په یوه ندییه كانی ئه مریكا به سه رۆك ھۆزه كانه وه كه له پناو پكھنانی میلیشیا بۆ رووبه ڕووبوونه وه ی
تایبان و قاعیده ده یدات، دووباره ده بته وه.
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
9
كورد گری توركمانهكان و
بارودۆخیباكووری عیراقجیاوازه،تری پارزگاكانی لهگهڵ بهبهراوردئه مریكا ھزهكانی بۆیه عیراق،موس كهركوك و له زۆرترین ماوه
دهمننهوه . دیاله و
ئۆدرنۆجیدی و دیار ناكۆكی ھشتا روسیادا، و ئهمریكا له نوان ھهیهبهتایبهتلهبهرنامهیئهتۆمیئراندژه سیستمی بوهپكردنی و
ئهوروپا. له ئهمریكی موشهكی
كلینتۆن ھیالریبۆ خۆپاوتنم له ده ستھهناگرمله كۆمار سهرۆكایهتی پۆستیناكهم چاوهڕش خاتهمیدا، بهرژهوهندیبكشتهوه. مندا لهبهرژهوه ندی كهس
ھهیه. دهنگهكانم به باوهڕیشم
كهروبی مهھدی
مانگیداھاتوودا توركمانه كان بهنیازن له الیهنهبهگورهی ببهستن. كهركوك له كۆنگرهیهكبۆ كۆنگرهیه ئهو بت، خۆیان لدوانهكانیتا توركمانهكان بۆ مهرجهعكه دروستكردنی
دهبت. ئه رمینیا و توركیا نوان پهیوهندییهكانی له سهر خراپی كاریگهریالیهنگره كانی به بهنی جار پنج ھهبژاردندا پروپاگه نده ی ھهمهتی له ئۆباما كه وهبیرھنایه وه ئهوهی باباجان عهلی
دهنت.» جینوسایدهدا بهو دان كه دابوو ئهرمهنین، بهڕهسهن ئهوانهیوهكو ئهرمهن مهسهلهی و بنت ئهرمه نهكاندا جینۆسایدكردنی به دان كه دهترست لهوه ساه دهیان درژایی به ئهنقه رهتوركیاو پهیوهندییهكانی بنت قهتوعامهدا بهو دان ئۆباما ئهگهر پیوایه؛ باباجان ئهنقهره. فۆبیای بۆته كورد مهسهله ینهك بنت پهیوه ندییه كان بهو قهتوعامهدا دان ئهمریكا ھاوكاتی توركیاش راستیدا ئهگهر له بهم دهبن، ئاۆز ئهرمینیا
ناوخۆییهكانمان. سیاسییه نهیاره له تانهلداندهیان كه ناكۆكییه سهرهكییانهی كوردستان ئهم یانیشهھید و دهكا باسیان كورد سیاسی ئهدهبیاتی ساهالیهنگرانی لهالی دهدرت سهرخستنی قوربانی بۆ وبزواندنی بۆ تر بۆنهیهكی دهبنه الوهكی ناكۆكیبابهتی ئهوهی له جی نهباوهكانی ناوخۆ. ملمالنناكۆكهكان كۆبوونه وهی مایه ی و تكۆشان سهرهكیقازانجی به تر جاركی ئامانج، یهك ده وری له بن
دهكرنهوه. ته وزیف ناوخۆ البهالكانی كشهله كار میدیایه خهریكه جۆره خراپی ئهم ھهژموونیله كوردستان سیاسی ھهسوڕاوانی نهسلكی نویسیاسهتی له تهنھا وت سیاسهتی ئهمانه دهكات،شارهكاندا كورتدهكهنهوه. و و ناوچه گهڕهك لۆكایالوه كییهكان لهملمالن خهمخواردوو لۆكای سیاسهتی
تاجری تهجزیئه.كه قتعه و به كاركردنه سیاسهتینهشونوما كوردبین سیاسهتكاری و خورده مهوادینابینت. ھیچ زیاتر خۆی له بهرپی ئه وی پدهكات،
مهسافهی كه دهچت لهبیری سیاسهته جۆره ئهم كهمتر كهركوك ھهولر- كهركوك، سلمانی- نوانو كهركوك بهر پریشكه ی ئهو و كاتژمركه له وا كاردانهوهكهی پناچت زۆری دهكهوت، خانهقینوا واقیعی زاخۆوه . و رواندز و ھههبجه بهسهرسهریبهرھهم ناجۆر وا لۆكای ئهدهبیاتی تهنانه ت لۆكایبه ھۆكاری تهعریب سایهی ژر كه ناوچهكانی دنتو كهركوك ئهم ئهگهر دهزانت: خۆی خراپی دۆخیلهبهزموڕهزمی دابوو چیمان ئمه نهبوایه، مهركوكهو ھهولر سلمانی بی وهك به غدا؟ ملمالن له گهڵخانه قین» و كهركوك و «مهخمور دوبهی، نابنه بۆیهتهعریبكراوانه شاره ئهم لهكاتكدا بهربهستن.پهرژینو دهبنه كوردایهتیدا پایهداری له سهرهنجام
پشكه وتووتری شوازكی كراوه لیستی كه ھه بژاردنی لیسته ، له پرۆسه ی ده نگداندا.
وتی: ھه فتانه بۆ لدوانكیدا له جۆ ئازادی گونجاوتره و كراوه لیستی «بگومان
زیاتر به ده نگده ر ده دات.» به م له به رامبه رداو به بوای كه مال كه ركوكی سه رۆكی جگری زه ردو لیستی ئه ندامی په رله مان له به رئه وه ی «ئستا ئمه له قۆناغی السه نگی ئه وه ی بۆ ناوخۆداین، شه ڕی دوای ھز دروست نه بت و ئافره تان ده نگ بھنت،» ئه مانه شدا له گه ڵ باشتره . داخراو لیستی بۆیه ره سمی به په رله مان ناو قه واره كانی تائستا
رای خۆیان له وباره یه وه رانه گه یاندووه .
لیستی كراوه ب كشه نییه رووی له كراوه لیستی شوازی ھه رچه نده ھه بژاردنی له ده نگده ر زیاتری ئازادبوونی ده زانرت، سه ركه وتووتر به نونه ره كه ی ته كنیكییه وه رووی له شوازه ش ئه م به م عه لی چنه ر له وباره یه وه نییه ، گیروگرفت بشوازی چه سپانی «له گه ڵ ده ت: جۆپشه وه ، دته ته كنیكی كشه ی كراوه دا نموونه به كوردستان په رله مانی ئه گه ر چونكه لیستی له ده نگده ر ده بت ئه وا وه ربگرین، ئه مه ش دیاره ھه بژرت. ناو ١١١ كراوه دا
شه مه ندۆفری ھه بژاردنی كوردستان
له گه ڵ نزیكبوونه وه ی واده ی ھه بژاردنه په رله مانییه كانی ھه رمی كوردستان باسوخواسی شوازی ھه بژاردنه كانیش گه رمتر بووه و سه ره ڕای ئه وه ی له سای ١٩٩٢ه وه و تائستا شوازی لیستی داخراو له ھه رمدا په یه وكراوه و به یاساش جگیركراوه ، به م كۆمه ه په رله مانتارك پرۆژه یه ك بۆ گۆڕینی ئه و شوازه پشكه ش ده كه ن و شاره زایانیش پیانوایه ؛ ده نگده ر له لیستی
كراوه دا ئازادتره و شوازكی پشكه وتووتری ھه بژاردنه .به رواری له كوردستان، ھه رمی بیاره نوی خولكی ئه مسادا ئایاری ١٩ی و ببینت به خۆوه په رله مانی ھه بژاردنی چاوه ڕوان ده كرت گۆڕانكی به رچاو له پرۆسه ی قه واره الیه ن و ئاراوه ، بنته ھه رمدا سیاسیی سیاسییه كانیش ھه ر له ئستا له خۆئاماده كراندان لیژنه ی خۆیانه وه الی و پرۆسه یه ئه و بۆ تایبه ت به ھه بژاردنیان پكھناوه . ناوبه ناویش مه سه له ی پكھنانی لیستی ھاوبه شیش له نوان گه رمی به جیاوازدا سیاسیی الیه نكی چه ند
باسی لوه ده كرت.ھه مواركراوی ١ی ھه بژاردنی یاسای به پی له ھه رمی كوردستاندا ١٩٩٢ ھه بژاردن سای ده چت، به ڕوه داخراو لیستی شوازی به ته نھا ده نگده ر كه ده گه یه نت ئه وه ئه مه ش ئه وه نده ی له سه ره كه ده نگ به لیستی ئه و الیه نه دیاریكردنی به م په سه نده ، به الیه وه كه بدات ده كه وته نونه ره كان په رله مان و ئه ندامی وایكرد ئه مه ش ده نگپدراو. الیه نی ئه ستۆی په رله مانی ئه ندامانی ھه رم ھاووتیانی زۆرجار چونكه نه زانن، خۆیان به نونه ری كوردستان
«حزب ده ستنیشانی كردوون، نه ك میلله ت.»په رله مان و زیاتری كاراكردنی مه به ستی به پاراستنی مافی ده نگده ران و دووباره نه بوونه وه ی راسته وخۆی ھه بژاردنی ھاووتیان و گازنده ی ده نگده رانه وه ، خودی له الیه ن په رله مانتاران گۆڕینی مه به ستی به په رله مانتارك كۆمه ه داخراوه وه لیستی له ھه بژاردن شوازی پشكه شی پرۆژه یه كیان كراوه لیستی بۆ كرد و كوردستان په رله مانی سه رۆكایه تی
په یه وكراوی شوازی گۆڕینی داوای تیدا كوردستاندا و ھه رمی له كرد ھه بژاردنیان لیست و ئه ندامه كانی په رله مانیش رای جیاوازیان
له سه ر شوازی ھه بژاردنه كان ھه یه .سه ربه خۆی ئه ندامی تاه بانی نوری دكتۆر بۆ لدوانكیدا له كوردستان په رله مانی لیستی كراوه باشتره ، «ھه فتانه » پیوابوو كه چونكه ده نگده ر ده توانت راسته وخۆ ئه و كه سه ھه بژرت كه خۆی به شیاوو گونجاوی ده زانت، به م له لیستی كراوه دا وانییه و ته نھا ده نگ به
لیستك ده دات نه ك خودی كاندیده كه .» دكتۆر تاه بانی ده ت: «ھه بژاردن پرۆسه یه كی له دیموكراسی سیستمی چه سپاندنی بۆ گرنگه بنه مایه كی له سه ر پویسته بۆیه وتكدا، ھه ر بۆ به ویستی خۆی ده نگ بت كه ده نگده ر وا
ئه و كه سانه یان لیسته بدات كه ده یه وت.»سه وز لیستی سه رۆكی محه مه د-یش كوستان ھه وستی له باره ی كوردستان په رله مانی له پشكه شكراوه كه ی پۆژه له سه ر لیسته كه یان ھه بژاردنه كان شوازی گۆڕینی به تایبه ت بیاری «تائستا راگه یاند؛ «ھه فتانه »ی به ده بت چونكه ئه وه ، له سه ر نه داوه كۆتاییمان ده سته جه معی به بكه ین و له باره وه كۆبوونه وه ی
بیاری له باره وه بده ین.»به م ئارز عه بدو په رله مانتار له سه ر لیستی سه وز له لدوانكیدا پشتیوانی خۆی بۆ سیستمی محه مه د-یش تاڤگه راگه یاند و كراوه لیستی په رله مانتار له سه ر لیستی یه كگرتووی ئیسالمی
ھه مان رای عه بدوی ھه بوو. پارزه ر چنه ر عه لی جۆ جه ختی له وه كرده وه
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
بازنه یی یان داخراو؟
17
AKP ته مسلیی ده كات له مژووی نوی توركیا، گۆڕانكی ریشه یی ھناوه ته كایه وه كه لیبراه كان به سه رھه دانی «كۆماری دووه م»ی وه سفده كه ن. له توركیا AKP دوای پارتی دیموكرات (١٩٦٠- رژه ی (٤٧٪) پارتی سیاسییه كه ١٩٥٠) دووه م به ده ستھناوه ، توركیای ده نگده رانی ده نگه كانی ده سه تی كوالیسیۆن ب و پارتی تاقه وه ك پكه وه ناوه . AKP گوتاركی نوێ ته مسل ده كات. سه ركه وتنی AKP به شكستی كه مالیزم و بنه ما
فكرییه كانی ده زانرت. له به رانبه ردا ته وژمی دووه م ھه یه كه پاشماوه كانی ده كه ن. ته مسیلی عه لمانییه كان په رسته نه ته وه ده كه ن. ته مسیل ته وژمه ئه م MHP و CHPئه مانه پ له سه ر كۆماری یه كه م داده گرن. ھه روه ھا به پشت و زه قده كه نه وه ناسیۆنالیستی گوتاری له ته وژمه ئه م ده به ستن، كه مالیزم تیۆرییه كانی رووی سیاسیی و ئیداری رۆژ به ڕۆژ الواز ده بت و له به رانبه ر ته وژمی یه كه مدا په یتا په یتا پاشه كشه
ده كات.دیاره له ھه بژاردنی شاره وانییه كانی توركیادا چوار ئه مانه ش ھه یه . یه كالكه ره وه یان رۆی گه وره شار بریتین له ئه نقه ره ، ئه سته نبوڵ، ئیزمیر و دیاربه كر. له
AKP شتردابژاردنی شاره وانییه كانی خولی پ ھهبرده وه . ئه سته نبوی و ئه نقه ره شاره وانییه كانی CHP ش شاره وانییه كانی ئیزمیری به ده ستھنا، ھه روه ھا DTP له كوردستان سه ركه وت و شاره وانی
دیاربه كریشی به ده ست خست.ئستاكه CHP و AKP توركیا ئاستی له ئه نقه ره بۆ AKP یه كتربوونه ته وه . رووبه ڕووی شاره وانی سه رۆكی گوكچه كی مه لیح دیسان CHP له به رانبه ردا ھه بژاردۆته وه . پشتری سه رۆكی پشووی پارتی سۆسیالیستی گه ل موراد مه لیح كاتكدا له به ربژاركردووه . قه ره یاچینی ناسراوه ، ئیسالمی محافزه كاركی وه ك گوكچه لی قه ره یاچین وه ك چه پكی نه ته وه په رست خۆی بۆ شاره وانی بۆ AKP . ئاماده كردووه جگرتنه وه ی ئه سته نبوڵ دیسان قادر تۆیباشی به ربژاركردۆته وه
كه ئستاكه سه رۆكی شاره وانی ئه سته نبوه .ئۆغلوی قلجدار كه مال CHP ئه مه دا له به رامبه ر به ربژاركردووه كه به مدواییانه له میدیاكاندا گه نده ی
لپرسراوانی AKPی له قاودا.و خۆرئاوا له راپرسییه كان دواھه مین به پی
ناوه ڕاستی توركیا ئه م تابلۆیه ده رده كه وت:
به مجۆره پشبینی ده كرت له خۆرئاوا و ناوه ڕاستی توركیا بۆ جاری دووه م له ھه بژاردنی شاره وانییه كاندا ئیزمیر له بھنت. به ده ست سه ركه وتن AKPھه یه . سه ركه وتنی چانسی CHP تر جاركی له شونه كانی دیكه ھه رچه ند AKP به گوره ی ھه بژاردنه كانی تر رژه ی ده نگه كانی كه متر بووه ،
به م دیسان سه ركه وتن به ده ست ده ھنته وه .
كوردستان و دوو جه مسه ری ئه مۆكه س ره وتی فیكریی - سیاسیی له توركیا به ره نگاری یه كتر ده بنه وه ؛ (ره وتی نه ته وه په رستی ره وتی دیموكراتی . ئیسالمی ره وتی تورك. نه ته وه گه ری كورد) سه رده مانكی دوورودرژ ره وتی نه ته وه په رستی تورك به دامه زراندنی كۆماری ھه ردوو
ره وتی ئیسالمی و كوردی پاكتاو كرد.راستییه كه ی ره وتی نه ته وه په رستی تورك ھه میشه به پارانۆیای ئیسالمی و كورد خۆی پناسه ده كرد. له ئه نجامی ٨٠٠ ساڵ ده سه تی نه ته وه په رسته كاندا نه ك دوو ره وته كه ی دیكه بنه ب نه بوون، به كو بۆ جاری چه نده م سه رله نوێ خۆیان به رھه مھناوه ته وه .
له DTP و AKP ده ركه وتنی راستیدا له نیشانه كانی پاشه كشه ی كه مالیزم و نه ته وه په رستی
توركن.له كوردستان به پچه وانه ی ناوچه توركنشییه كانی لره جیاوازن. ملمالنیه كان ئاراسته ی توركیا، AKP نه ته وه گه رایی كورد و ئیسالمی دیموكراتیملمالنی یه كتر ده كه ن. AKP پرۆژه ی GAPی نوێ خستۆته ڕوو. ھه روه ھا باس له كرانه وه ده كات سیاسییه وه رووی له كورددا. پرسی رووی به ھه وده دات له باتی «یاسای په شیمانی » و «یاسای لخۆشبوونی یاسای جۆرك ماڵ» بۆ گه ڕانه وه گشتیی ده ربكات. ھه روه ھا له رووی كولتوورییه وه دوای كردنه وه ی كه نای TRT٦ خۆی بۆ كردنه وه ی زانكۆكاندا له كوردی ئه ده بیاتی و زمان به شی (١٢) بی ئابووریشه وه رووی له ده كات. ئاماده له پرۆژه ی بیاره ملیار دۆالری ته رخانكردووه كه باشووری خۆرھه تی دووه مدا كه به GAPی نوێ
ناسراوه بیخاته ڕوو.به وه ئاماژه گوتاری سیاسیی خۆیدا له AKPده كات كه پرسی كورد قبوده كات، به م ئه وه ش تیرۆر پرسی له كورد «پرسی كه ده خه نه ڕوو تیرۆر PKKیه . له مه به ستیان دیاره جیاوازه ». ھه روه ھا له ھه بژاردنه كاندا قورسایی ده خه نه سه ر په یوه ندییه كانیان له گه ڵ CHK. AKP باس له كاریگه ری حكومه تی ھه رمی كوردستان تگه یشتووه ، CHK بۆیه ده یه وێ به ھه ماھه نگی زیاتر له گه ڵ DTP ه سیاسییه كه ی واتهو با PKK سه نگیالواز بكات. AKP به ھه ناسه ی عوسمانی مۆدرن
ده یه وێ باكووری كوردستان ھه لوشت. PKK یاسایی بای به DTPشه ئه وه نده ی ده ناسرت. DTP حزبكی چه پی ناوه ڕاسته و سه ر ئه ندامی چاودری دیموكراته ، به گورپی سۆسیال له الیه ن ئه م گروپه ئه نته رناسیۆناله . سۆسیالیست PKK پشتیوانی لده كرت. جه ماوه ر و الیه نگرانی PKK ده نگی ده ده ن . له گوتاری سیاسیی خۆیدا به خۆی و نه ته وه گه رایی سه ر ده داته قورسایی
نونه ری پرسی كورد ده زانت.كورد پرسی نونه ری وه ك ھه وده دات DTPسیاسییه نوه نده و جیھانی گشتیی رای الی له سه ر پارته ئه م قبوبكرت. نونه ته وه ییه كان و DEHAP، HADED، DEP میراتی HEP دامه زراوه . له ھه بژاردنه كانی سای ٢٠٠١دا ھه بژاردنه كان به شداری AKP له گه ڵ ھاوكات ھه بژاردنه كانی پشووی خولی له بوو.
شاره وانییه كاندا زۆربه ی شاره وانییه كانی
هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩
16
دۆســ
ئه مسادا، شاره وانییه كانی ھه بژاردنی له توركیا بووه به دوو كه رته وه ؛ كه رتی خۆرئاوا و ناوه ڕاست (ئانادۆڵ)، كه رتی باشووری خۆرھه ت و ملمالن كوردنشینه كان). (ناوچه خۆرھه ت و ركابه ری ھه بژاردنه كان دوو دنیا پیشانده ده ن. له و گه شه پدان و داد پارتی ناوه ڕاست و خۆرئاوا له ده كه ن. یه كتر ركه به ری گه ل كۆماری پارتی باشووری خۆرھه تیش پارتی داد و پارتی كۆمه گه ی دیموكراتی ، رووبه ڕووی یه كتر بوونه ته وه . له خۆرئاوا دیموكراتی ، ئیسالمی و تورك په رستی نه ته وه
به رپه رچی یه كتر ده ده نه وه . له خۆرھه تیش نه ته وه كه وتوونه ته دیموكراتی ئیسالمی و كورد په رستی ركابه رییه وه . له خۆرئاوا ئیداره ، خزمه تگوزاریی و پوپاگه نده كاندا له ئایدیۆلۆژی و سیاسه ت ئینجا سیاسه ت خۆرھه ت له كه چی به كارده ھنرن. له خزمه تگوزاری و ئیداره ئینجا و ئایدیۆلۆژی و
گوتاره كاندا بایه خی پده درت. گوتاری به MHP و CHPخۆرئاوا له ئه تنۆناسیۆنالیزم و سیكۆالریزمی تورك رووبه ڕووی ئیدارییه وه رووی له ھه روه ھا ده بنه وه . AKP
AKP ده سه تی خولی دوو پرسه كانی زه قده كه نه وه . له به رانبه ردا AKP گوتاری شوه ئایینی «محافزه كاری دیموكراتی » خۆی ده خاته ڕوو. ھه روه ھا سه ركه وتنی ئیداری و به رنامه ی ئابووریی ٧ ساه ی خۆی وه ك كارنامه ی سه ركه وتنی پشكه ش
ده كات. دوو له نوان خۆرئاوایدا كه رتی له توركیا ئه مۆ توژمی سیاسیی دژ به یه كدا دابه شبووه . ته وژمی یه كه م ته وژمی ئیسالمییه دیموكراته كانه كه خۆیان به محافزه كاری دیموكرات ده ناسنن. ئه م ته وژمه كه
دیاربه كر بۆنی گوڵ ھه ده بژرتھه بژاردنه كانی ٢٩ی مارسی ئه مساڵ بۆ كورده كانی باكوور چاره نووسسازه ، ھه بژاردنی شاره وانییه كان سه رباری ئه وه ی ركابه ری ئایدیۆلۆژی نییه ، پتر ئیداره و خزمه تگوزاری رۆی تدا ده بین ، به م له باشووری خۆرھه تی
توركیا و به زاراوه كه ی الی خۆشمان له باكووری كوردستان، ملمالنیه كی سیاسیی - ئایدیۆلۆژی لكه وتۆته وه . ئه م DTP شتی گۆڕان ده كات، له الیه كی دیكه شبانگھ AKP وان دوو جه مسه ردا دابه شبووه ، له الیه كمه له نھه ر
باس له چاره نووسی گه لی كورد ده كات و رایده گه یه ن ئه گه ر بت و AKP ئه م ھه رمه ھه لوش ، ئه وا دۆزی كورد رووبه ڕووی گچه كی ترسناك ده بته وه .
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
19 ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
ئادانا. و ئیزمیر ئهستهنبوڵ، وهكوو ئابووری زیانكی كوردنشینهكان گونده چۆكردنیئابووری پكھاتهی له قهرهبوونهكراوی كۆمهیه تیئاكار رووی له ھهروهھا كوردهكاندا. كۆمهیهتی ودزوی لكهوتهوه. دیاردهی ئهخالقهوه كۆمهك وبهرھهمھنانی و ئابووری ژرخانی رووخانی له جگهئاوارهیی ژیانی كوردستان، ئاژهداری و كشتوكاڵبه كهسایهتی زۆری زیانكی كولتووری ناتهبایی و
گهیاندووه. كورد مرۆڤیبهسهرمایهی گوندهكان ئاوارهكانی كه DTPھهمهتی له بهردهوام دهزانت، خۆی مهعنهویكاریان به و نده وروژ له شكره ئهم ھهبژاردنه كاندالهبهر كه ملیۆنییه ئاواره ئهم راستییهكهی .ندهھبه چووه، لهكیس ژیانیان و ماڵ دهوهت سیاسهتهكانی
ئهم پرسه نونهری و كشهكهیان له توندی پشتیوانیجاركی دواییه بهم DTP .دهكهن DTP واتهله جونه وه. له شكرهی ئه م میترۆپۆلهكان له دیكهAKP دهكهن، له داوا ھهبژاردنهكاندا پروپاگهندهی
سهروبهندی له بهتایبهت بابهتانهی لهو یهككالیهنهكان ھهبژاردنهكاندا پوپاگهندهی ھهمهتیدرژایی به كوردییه. زمانی پرسی ده بهن بۆ دهستیكوردی زمانی توركیا، كۆماری ٨٦ ساهی تهمهنیمادهی له قهدهغهكراوه. دهستوور ماده كانی بهپیته نھا توركیا له دهستوور پنجی و چوار ،سئهمهش ره سمییه. توركی زمانی و تورك میللهتی و كورد میللهتی بوونی له دت حاشاكردن واتای به رابوونی ئهنجامی له نهوهدهكانهوه له كوردی. زمانیبه كردهیی دان نهتهوهییه وه بزاڤی رزگاری كورد وبوو كردهیی به داننانه ئهم نرا. كوردا بوونی بهنه چهسپنرا. واته له دهستووردا نه بوو، رهسمی به
ماددانهن: ئهم دهستووردایه له ئهوهیمارشی رهسمی، زمانی دهوهت، «یهكپارچهییتوركیا، ٣ دهوهتی مادهی: پایتهخت، و نهتهوهییو پارچه یه ك قهوارهیهكی میللهتهكهی و وتهكهی
توركییه.» زمانهكهی جیانهكراوهن،پارتی ھاوسهرۆكی تورك رۆژی ٢٠٠٩/٢/٢٥ ئهحمه دپارتهكهی ژووری تایبهتی دیموكراسی له كۆمهگهی
TBMMدا تورك میللهتی گهورهی مهجلیسی لهباسی تورك دایهوه . ھهمهتهیADP ی ئهم وهمیزكماكییه زمانی ٢٠٠٩/٢/٢١ رۆژی لهوه كرد كه رۆژیUN و به كراوه پشنیار بهنگالدیشهوه لهالیهن كه پهسه ندكراوه. زكماكی زمانی وهك رهسمی به لهوێحاشا توركیا ساه ٨٠ كه كرد لهوه باسی تورك ئه ردۆغان و وتی ھه روهھا دهكات. كوردی له زمانیزمانی له دهم دووڕووییهوه بهوپهڕی حكومهتهكه یكادركی ده مهی ئهو له كاتكدا ده دهن، كوردیدهدون كوردی به شارهوانییهك سهرۆكی DTP یانئهردۆغان كه به م ده بنهوه، سزادان روبهڕووی دهدون كهس كوردی به دایهرهكهی خۆیو دهستهودووڕوویی ئهمه «ئایا وتی: ناوبراو ،ـناپ ھیچیان
بكهن. سهفهربهر «دیاربهكر» AKP قۆناغی دروشمی وهك ناوبراو قسهكهی به سهر بایدهمیر ئۆسمان وهمدا له بهكارھنرا.وتی : دیاربهكر شاره وانی سهرۆكی DTP و لیستیئهمیش قسهكه ی نایدهین». قهیه «دیاربهكر
دهنگیدایهوه. DTP سهرده می دروشمی وهكپهیتا ھهبژاردنه كاندا پوپاگهنده ی له ئهردۆغانپشتیوانی به و دهدات DTP پهالماری پهیتالهسهردانی بهمدواییه دهكات. تاوانباری تیرۆرپرۆتستی چاالكی رووبهڕووی دا وان دیاربهكر و
بووه. DTP الیهنگری كوردهكانی و دیاربهكر شارهوانییه كانی رۆژ دوو ماوهی بۆ داخران. بازاڕ و دوكان پاكنه كردهوه. شاریان وان
DTP ھاته ئاراوه. خۆپیشاندان ھهروهھا گهلكپیشاندا. خۆی ھزی چاالكییانه بهم
رووی دیاربهكر له ئه ردۆغان تهیب رهجهبچۆنی «چۆن كرد پارتهكهی الیهنگرانی لهئایا ده كهن؟ پیسییه و بۆگهن ئه م تهحه مولیشار؟ خزمهتگوزاری و ئیداره ئهزموونی ئهمه یهله دیاربهكر ھاووتییهكانی كه ئومدهوارم منگسك پیسییه ئه م بۆگهن و مارسدا ٢٩ی رۆژیئه ردۆغان مهبهستی پاكبكهنه وه». شار و بدهنتوركی ئهحمهد بوو. DTP راماینی لهنهله «ئهردۆغان ھاتهگۆ: DTPش سهرۆكیله پهیامی نه و تگهیشتووه شار پیسیهكهیو رز ب زمانكی ئهم پیاوه وهرگرتووه . خه كی وهمی مارسدا ٢٩ی له دنیام و ھهیه ئاژاوهگی
وهردهگرتهوه». خۆی پویستیناوچه له ھهبژاردنهكان پوپاگهندهی ھهمهتیلهنوانAKP و DTP گهیشتۆته كوردنشینه كاندهكات ریفۆرم له باس AKP خۆی. لوتكهی
بهردهم ئاستهنگی PKK و DTP پیوایه وكوردنشینهكانه. ناوچه گۆڕینی و چاكسازییخۆیدا جهماوه ری له ناو DTPشه ھهرچیبردنهوه دوای دهیهوێ AKP رایدهگهیهنتشارهوانییهكانیش له كورد پارلهمانتاری ٧٥دهبته رووی شهرعییهوه بهمجۆره له بهرتهوه.خۆی ئارهزووی به ئهوجا كوردهكان. نونه ریDTPپیوایه دهكات. كورد پرسی به یارییهكالكردنهوهی بۆ شاره وانییهكان ھهبژاردنیئه گهر واتایه بهو و چارهنووسسازه كورد پرسیمیللهتی یهخه ی شهڕ ئهوا بیباتهوه، AKPبیباتهوه، DTP ئهگه ریش دهگرتهوه، كوردچارهسهركردنی بۆ كار ناچاره حكومهت ئهوا
پرسی كورد بكات.
له كوردستان بودجه كهمی ھهژاری وپهیتا پرسی دوو ھهبژاردنهكاندا پوپاگهندهی لهیه ك رووبهڕووی AKP و DTPدا له نوان پهیتاكهمی و ھهژاری پرسی دووانهش ئهم دهكرتهوه.كوردنشینهكانه.DTP رایدهگهیهنكه ناوچه بودجهسهرهكییهكهی ھۆكاری كوردنشینه كان ناوچه ھهژاریئوسمان جیاكارییهكانییهتی. سیاسهته و دهوهتھهمهتكدا له دیاربه كر شارهوانی سهرۆكی بایدهمیریله پارتهكه یهوه خرومهندی دهزگایه كی رگهی لهبهسهر كه لوپهلی كۆمهك دیاربهكر باغالری گهڕهكیھه مهتهدا ئهم لهكاتی ناوبراو دابهشكرد. ھهژاراندا«ھۆكاری و وتی: كۆبووهوه خهكه ھهژارهكه لهگهڵروویهكهوه ھهموو له و حكومه ته ھهموومان ھهژاریھاتووه ئهوه كاتی ئیتر خستووه. ھهژار ئمهیان به كۆتایی ھهموومان به ھه بژاردنهكاندا كاتی له
نهھامهتییه بھنین.» ھاوكاری ئهمئهردۆغان كاتك پوپاگهندهیه دا ئهم بهرانبهر لهھهزار (٢٥) ئاپۆرایهكی و كرد دیاربه كری سهردانیرایگه یاند؛ به رز دهنگی به لكرد پشوازی كهسیله نوان جیاوازیمان قهت كه كابینهیهین ئه و «ئمهئهوانیتر ھی و خۆمان پارتهكهی شارهوانییهكانی زمان ھاته ئهژمار و ئامار به ناوبراو نهكردووه.»ھهروهھا دایهوه. بایدهمیری قسهكانی وهمی وبه كوردنشینهكان ھهرمه له ئهردۆغان پارتهكهیكورددا ھهژارانی ناو به ئهمساڵ زستانی درژایی بهمدواییه دابهشكرد. جلوبهرگیان و خۆراك و خهوزتهباخی و «سهالجه دهوروبهری و دهرسیم لهAKP دهنگی كردارهی ئهم دابهشكردووه. گازیان
ھهبی. ئۆپۆزیسیۆنی
دیاربهكر بۆ بودجه لیره تریلیۆن ٣٠٧دیاربهكردا جهماوهرییهكهی كۆبوونهوه له ئهردۆغانو ئامار به بهڕوه چوو ٢٠٠٩/٢/٢١ رۆژی كهرایگهیاند؛ ناوبراو دایهوه. DTPی وهمی ئهژمارو ئانقهست به دیاربهكر بودجهی به «سهبارهتبودجهیان گوایه دهكهن، پروپاگهنده چهپهی بهجیاوازی ده كهین. ژمارهكان ئاشكرا ئمه «.تنادرله واته ٢٠٠٣–٢٠٠٨ له نییه. ئمهدا ربهری لهملیار و (٤٧٣) ساندا (٣٠٧) تریلیۆن (٥) ماوهی(٢٣) پرۆژهكانیش بۆ دیاربهكر بۆ ناردووه لیرهماندهتوانرێ پارهیه بهم جا ناردووه. پارهمان تریلیۆنپارانه ئهم دهزانن، له من باشتر خۆتان بكرت چیئه م حسابی مارسدا ٢٩ی له پكهوه لھاتووه؟ چی
دهپرسین.» بودجهیه
ئاوهدانكردنهوه پرۆژهی و چۆكراوهكان گوندهھهرمه كوردنشینهكان كشه كانی دیكه له یهككیگوند (٤٥٠٠) به كه چۆكراوهكانه گونده كشهینهوهدهكانهوه له گوندانه ئه م دهكرت. مهزهندهنائاسایی حاهتی پرۆژهیاسای چوارچوهی له ووه كزه وییه«سوتنراوهكان» حكومهتهكانیپشوودا
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
دهتهپه جهماوهری کۆبوونهوهیهکی
21 ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
سوسۆڵ زهرگهتهیهكیبایدهمیری ئوسمان ئالترناتیڤی وهك AKPئارهزوی قوتبهدین دیاربهكر، شارهوانی سهرۆكیدیاربهكره، خهكی كوردكی ئاره زوو بهربژاركردووه.كهسكی مهندو ھه یه و سای ناوبراو تهمهنكی ناوھهیه. ئارهزوو خیله ی كورتو بایهكی رووخۆشه.رۆژی له یه. AKP به رجهستهی ئهندامكیبه دیاربهكر و ھاته ئهردۆغان ٢٠٠٩/٢/٢١ كاتكپشوازی كهسی ٢٥ ھهزار جهماوهریی ئاپۆڕایهكیو كوردی یهكتی باسی قسهكانیدا له لكرا،پارته كهی ھاته سهر بهربژاری دواتر كرد. توركی
ئهردۆگان له دیاربهکر
23
ھهفته سهرهتای
و ئاشتهوایی ھهوی عهرهباندا لهناو كورد، له دوور ماوهیهكه،الیهنهكانی و مالیكی لهنوان لكنزیكبوونهوه، و پكھاتنهوهبهم گۆڕدایه. له به عسییهكانیشهوه، به ئۆپۆزیسیۆنھهم بهئاشكرا میدیا، ناو كهوتنه ھهونه ئهو رۆژانهدا، لهم دیموكراتیی وهتهنیی تهوژمی «سهرۆكی ركابی- (عهبدولئهمیرقوتری قیاده ی «نونهری ئالرازی- ره شاد محهمهد ھهم عیراقی»،ئۆپۆزیسیۆنهكان، ھزه سه رجهم به ناوی بهعس» حزبی عیراقی
ھهبووه. بهرپرسان له گهڵ به غدا له كۆبوونهوهیان دیداروله پارزگایهكان ئهنجومهنی ھهبژاردنی دوای پیانوایه ئهوانه،ھی و بووه عیراقدا له سیاسی ھاوكشه ی له گۆڕانكاری عیراقدا،خولكی ئهمسادا، بیاره كۆتایی له كه بهڕوهیه بهتایبهتی تریشبكرتهوه. عیراق نونه رانی ئهنجومهنی گشتیی ھهبژاردنی تریبكهن خۆیان كاری ئاشكرا به لهناوهوه بن دهخوازێ وا ئهمهشئه وه لهوه، ب بكهن. خۆیان برالهی كاكه ئاینده سای بۆ ونزیكهی ،٢٠١٠ ئابی كۆتایی تا بهنیازه ئهمریكا كه دێ ئهوه دوایبۆ ئهوهی عیراق بكشتهوهو خۆی له له ھزهكانی ١٠٠٠٠٠ كهس
نهمنتهوه. تهنیا بۆ ئران مهیدانهكه،تكههو و نین چوونیه ك ئۆپۆزیسیۆنانه ھزه ئه و راسته،ناسیۆنالیستی كۆڕوكۆمهی ھزو بهگشتی ل چهندڕهگهن:پهروه ردهبووی سیماو سه رو سوننه، تایهفهگهریی عهرهبی،بهم سهرجهمیان كه تدایه بهعسییانهیان سهربازیی قوتابخانهی
دهخۆنهوه. به عسی و قهومی فیكری ئاو له شوهیه بهو یاندهكهونه ھهونه ئهو پیانوایه، راوژكارهكانی و مالیكیلپرسینهوه» ئاشتبوونهوهو «قانوونی كاراكردنی چوارچوهیده سپشكهرییهكی و لداوه بیاری نونهران ئهنجومهنی كهله كه بهعس كادیرانهی و ئهفسهر ئهو لهگهڵ دیالۆگه نوی سوور عیراقییهكان» «خونی دهستیان به و دهوروبهرن وتانیو و ھاندان عیراقی وهتهنیی رزی «پتهوكردنی نه بووه. ئامانجیشوهتهنییه تهوافوقی وهدیھنانی و سیاسی بهشداریی بهرفرهكردنی
عیراق». باكانی بهرژهوهنده خزمهتكردنی بۆ
مۆرهی به كه حیوار، بهرهی موتلهگ-ی ساح پودانگهدا، لهم ھهرسهبارهت عیراقدا، نونهرانی ئهنجومهنی له دادهنرێ بهعسییهكانئمه «پرۆژهی ده مالیكی دهعوهی لهگهڵ نزیكبوونهوهیه بهوو تایهفهگهری رهتكردنهوهی لهسهرهتاوه ھهر و خۆیهتی وه كو
٥,٩٪ ب وه مدهنگ ئهگهر دوودهكان بیارهكانو ب دابهشكردنی
بدهن:رژه پارتی DTP ٪٦٩,٧AKP ٪٢٦,٧
شارهوانی سه رۆكی بایده میر ئوسمان ھهروهھا دووهم:ھاوكاری دهزگایهك به و خۆیهوه لهالیهن دیاربهكریشلهمهیاندا پیوایه؛ گشتیی رای ئهنجامداوه راپرسی
دهركهوتووه: ئاوا ئهنجامهكانرژه پارتی
DTP ٪٤٧,٥AKP ٪١٤,٨
BAYDEMIR ٪١٠,٦١٢,٥٪ دووده كان٥,٧٪ ب وه م
ئهتنی ره چههكی بهپی بژارهكانبهپی فۆرمهكان پكردنهوهی راپرسییهدا لهمده ركهوتووه. سهمهره سهیرو زۆر ئه تنی رهچههكیدهنگ یان ٪٣١ دهزانن تورك به خۆیان ئهوانهیبه دهنگ یان ٪٢٣,٤ لهسهدا دهدهن. AKP به
دهدهن. DTP
تورك رهچههكیAKP ٪٣١DTP ٪٢٣,٤
ده كان دوو ٪٢٧,٥دهركهوتووه: ده زانن ئاوا به كورد خۆیان ئهوانهش
كورد رهچههكیAKP ٪١٠,٧DTP ٪٦٩,١
دوو ده كان ٪١٥,٥ AKP الیهنگرانی دیاربهكر له ده ركهوتووه ھهروهھالهناو دان. زازاكان كورده عهرهبهكانو لهناو چی بهتهنھا AKP و ده دهنه دهنگ ٪٤٢,١ عهرهبهكاندا
دهدهن. DTP به دهنگ یان ٪١٠ AKP به دهنگ ٢٢,٣٪یان زازاكانیش كورده
واته: ھهدهبژرن. DTP ٣٩,٢٪یان دهدهنو
بهكر دیار عهره بهكانیAKP ٪٤٢,١DTP ٪١٠
زازاكان كوردهAKP ٪٢٢,٣DTP ٪٣٩,٢
راپرسییهكهدا پرسیاركی وهمی له ھهروهھا AKP له شارهوانی سهرۆكی پتوایه ئایا ھاتووه:یان ٪٦٥,٤ وهمدا له دهكات، خزمهت زیاتر بتناڕاستی به یان ٪١٠,١ تهنھا راسته. پیانوایهپیانوایه؛ دهنگدهران ٪٣٧,٢ له ھهروهھا دهزانن.باشتر بت DTP له شارهوانی سهرۆكی ئهگهروانییه. پیانوایه؛ ٪٤٢,٩ له سهدا ده كات. خزمهتنهك كوردبوونیهتی DTP فاكتهری تاقه واتهخزمهتگوزارییه وه رووی له AKP خزمهتگوزاری
پو لهسهر زهویبناست دهزانت كه ژاپۆن ھهر كهسكیش كهئهو بهم وته ، نین بۆ ئهو واقعی پالنانه ئه وله راستییهكه دهتوانن گومانن به كه كهسانهیتیدا تۆكیۆ كه وه ربگرن بوارانهدا لهو یهكك بینیووه، تیاندا ربهرایهتی راسته قینهو رۆیته كنۆلۆژیای بواری له ژاپۆن ژینگه، نموونه بۆملیۆن چهندین و جیھانه سهركردهی ژینگهییدایارمهتیدانی چینو بۆ ھهوه كانی دۆالری لهپناوگازی كه مكردنهوه ی له ئاسیا تری وتانیخهرج ژینگهیی پیسبوونی البردنی كاربۆنو
كردووه.جۆراوجۆر به رنامهیه كی كۆمهه ژاپۆن ئستاشرووبهڕووبوونهوه ی له تر وتانی ھاوكاری بۆدهكات، پشكهش كه شوھهوا گۆڕانی كشهیداھاتوودا سای پنج ماوهی له لهنویشیانداكه وتانه دهكات ئهو پشكهشی دۆالر ١٠ملیار
ھهیه. یارمهتی به پویستیانگركوره به م ئاسانه، ژینگهیی سهركردایهتیچاكسازی به ئاراستهی له كاركردن راستهقینهكهئهوه ئیتر جیھاندایه، ئاسایشی یان ئابووری یاخود ھه بت دهریاوه چهتهگه ری به پهیوه ندی
ئهفغانستان. جهنگیكرد ئهوه بۆ ئهمریكییهكان ئاماژهیان دیپلۆماتهزیاتری خوازیاره كۆمهكی ئیدارهكهی ئۆباما كهوادهردهكهوت بهم بكه وت، ده ست تۆكیۆوه لهسه ربازییانهوه پرۆسه لهو خۆی نایهوت ژاپۆنروو خۆی سنووری دهرهوهی له كه بگلنت
وهبهرھنان بهرهوپشچوونی بیست لهسهر وهبهرھنهكان و ئابووریناسهكانعیراق بنیادنانهوهی و گهوره پلهیه كی به كهرته ئهم گهیشتنی و عیراقدا لهو بازاڕ چاالككردنی بكاره كان و سهرجهم بۆ دابینكردنی كار و پاشانیش
نهبوو. گفتهكاندا ئاست له بهم وهبهرھنان پویست، خزمهتگوزاری دابینكردنی
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
35
باسوخواس
له دایكبووانی سلمانی، ئاماری بهڕوهبهری گورهی لدوانی بهته نھا به ١٨ساڵ، ئستا تهمهنیان گهیشتۆته كه ،١٩٩١ سایلدوانه ئهو گورهی به ٣٥٦٤١ كهسه. سلمانیدا پارزگای لهكوردستاندا له ١٠٠ ١٩٩١ له سهرجهم سای له دایكبووانی بت
زیاتره. ھهزاربهم ئهسی بهس، و ئاماركه ته نھا خراوه تهڕوو تائستا ئهوهی به كه نهوهیهك دروستبوو ٢٠٠٩/٣/٥هوه ، له ئه وهیه، مهسهلهكهراپه ڕینن. بهكو نهوهی راپه ڕین، دوایی نهك ھهر نهوهی راستیدهشزانن نه ھه یه، بهعس جهوری له ئاگایان نه نهوهیه ئهوو بگره دهیان نهوهیهك بهڕوهچووه. چۆن و كوردایهتی شۆڕشدهدات. گینگ مشكیدا سهرده می عهولهمه له خولیایی سهدانكۆمهیهتی رهفتاره نه نهخواستهكانی ، نه بیركردنهوهی ، نهوهیهك
كۆمهگه.خاكی نهورۆز تهلهفزیۆنی ھونهری بهڕوهبهریكوردستان بینراوهكانی میدیا خراپی و الواز تریبهرپرسهكانی و كادیر ئهوهیه ئهویش دهكات، باسو شارهزایی ئاستی لهسهر تهلهفزیۆنانه ئه مخزمایهتی و بهكو پلهی حزب نییه، لھاتووییكه پله گرنگهدا، ئهم پدانی دهكرت له رهچاودهتوانرت پلهیهك ھهموو كار و دهن: پسپۆڕانبه م ،نبھ بهدهستی خزمایهتی و ره شوه بهلھاتوویی به ده بت راگهیاندن پلهی و راگهیاندنپلهیهكی چونكه ئارهزووبت، و حهز به و بتئاراستهكردنی ئهوهش ھهستیاره، و گرنگو بهدواكهوتن ھۆیهشی ئهم كۆمهگهیه،وتی: و گردا كوردستانهوه ھهرمی چهقبه ستنیپیاو، ژن و و پیر و گهنج كوردستان «نابینین له یان ،نازان كوردستان خاوهنی به خۆی كهس
بهرپرسه، ك خۆشناوێ، خۆی وتی كهسبگومان دروستكردووه . بباكییهی ئه م كیهته لهفزیۆنهكان، له ناویشیاندا راگهیاندنهكانبهرنامه لهناو دیاریكراو ئاراستهی و پالن چونكه
نییه.» و پرۆگرامهكانی (TV)ییهكاندا
پردك نهبوونهته«تهلهفزیۆنه وتی: حهمهغهریب سادقتوانیوه نهشیان كوردستان ئاسمانییه كانیدهسهتدا، و بینهر له نوان رایههیهك ببنهو كشه كه راگهیاندنه خای گرنگترین كه دهسهت پیشانی ھاووتیان كهمووكوڕییهكانیرگهیه وه لهم كه بكات ده سهت له وا و بداتكاری تهنھا بهكو بگهڕت، چاره سهریدا بهدوایئایدۆلۆژیای و بیر گهیاندنی تهلهفزیۆنانه ئهموایكردووه ئهمه ش ھاووتیان، به بوون حزبهكانبینهری ببنه كاتبهسهربردن بۆ ھاووتیان
كوردی.» غهیره تری تهلهفزیۆنهكانیكهناه بۆ كوردهوه بینهری پهنابردنی لهبارهی بۆ ئهوه ھۆكارهكهی دهباغ ئاری غهیره كوردییهكان،لهبهرئهوهی ئمه تهله فزیۆنهكانی كه گهڕاندهوهزانیاری و ھهواڵ ھهندك ناسهربهخۆن و حزبیفشاره ئهو بهھۆی بكهنهوه بوی ناتوانن ھهیه دزه دهكاته لهسهریانه و ھهواهكه حزبییهی كهبۆ ناچاره بینهریش ترهوه، راگهیاندنهكانی ناو بكات، تر كهناهكانی سهیری زانیارییهكان بینینی كهناهكانی كه دراماكاندا زنجیره بواری له یانببن وهك قۆناغه ئهو نهیانتوانیوه ئمه ھشتابۆیه بهرھهمبھنن، بینه ر بۆ فیلم و دراما پویست،بهر دهباتهوه پهنا تر جاركی ناچار ھاووتیاننیشانبدرت داواشیكرد ئهوه و تهلهفزیۆنهكانی ترھهیه، كوردهوه كولتووری به پهیوهندی كهبه رھه می بۆ پهناببرت بۆشایی بوونی له نهكبۆ ده باغ نییه. باش دهره نجامهكهی كه بگانهكوردی، تهلهفزیۆنی گرفتانهی ئهم چارهسهریدهزگاكانی باشكردنی بۆ حكومهته «ئهركی وتی:و كۆلژ به بدات تهواو گرنگییهكی كه راگهیاندنكه خوندكارانهی ئهو و راگه یاندن پهیمانگاكانیبرهوی و وه ردهگیرن له وێ خۆیان ئاره زووی بهدابینكردنی و پرۆگرام رووی له پبدات باشیئمه ئهگه ر چونكه پداویستییهكانیان، سهرجه مكهسی دهبت پشبخهین راگه یاندن قهراربتكوێ له ئهمهش بكهین، دروست بۆ شارهزای
دهبت.» شونانه له و بگومان دهبتــ ئیسماعیل حه مهڕهحیم ھهفتانه
ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
36
ئــاراســـتــه
و كارا كاره كته ری كۆمه گه دا له ده دات ئه وه چاالك ده رنه كه وت.
وایه ده سه ت چۆن باوه ڕی راگه یاندنكاره ئه م نایه وت له بواره كانی تردا كه س ده ربكه وت به ھه مان شوه ش نایه وت ته له فزیۆنی سه ركه وتوو بت، به رھه م ته ندروست كۆمه گه ی تا ھه بت چونكه ھه موو ته له فزیۆنه كوردییه ئاسمانییه كانی حزبه گه وره كان له پشتییه وه ن و ئه وان نایانه وت
فیكر و جوانی زابت.
ھشتا لۆكانسادق حه مه غه ریب ھه گری بوانامه ی ماسته ر له ئه گه ر به وه ی ده دات ئاماژه راگه یاندندا، بواری تریان وتكی ھزه وه رگه ی له وتان جاران ئه و میدیاوه رگه ی له ئه مۆ ئه وا ، داگیركردبكاره ده كه ن، یان میدیاكان داگیرده كات. سه باره ت سادق كوردییه كانیش ئاسمانییه ته له فزیۆنه به له نه یانتوانیوه وتی: «به داخه وه ته له فزیۆنه كان رووی به رنامه و ته كنیكه وه ببنه ئاسمانی و ھه ر ملمالنی نه شیانتوانیوه و لۆكایدان ئاستی له الوازترین ته له فزیۆنی بگانه بكه ن، به مه ش ده سته و ئه ژنۆییه له به رامبه ر ئه و ھه ژموونه راگه یاندنه ی و ھونه ر و شواز ھه روه ھا ھه یه . دنیادا له كه بنه مای له سه ر تائستاش ته له فزیۆنه كان رۆی
لۆكاییه كانه چ وه ك ھه واڵ چ وه ك زانیاری .»كه ئه وه ی ده خاته سه ر رۆشنایی ده باغ ئاری
كه ناه ته له فزیۆنییه كوردییه كان تاچه ند له ئاستی پویستی بینه ردان؟ تاچه ند توانیویانه له ئاست پشكه وتنی كۆمه گه دا بن؟ كه ناه كان تاچه ند
له قاوغی حزبی بوون ده رباز ده بن و خه مه كولتووری و نه ته وه ییه كان به رچاوده گرن؟
شاشه کوردییه کان الساییکردنه وه و ئاراسته ی جیاواز!
یه كه مین په خشی مژووی ١٩٦٧/١١/١٨ته له فزیۆن بوو به زمانی كوردی، یه كه مین كوردی كولتووری فه رھه نگ و زمان به په خش پاش بوو، كه ركوك ته له فزیۆنی شاشه ی له سه ر گه یاندنی بۆ بوو ناچار به عس رژمی ئه وه ی پرۆگرامه كه ی ئه و كه ناه بكاته وه ، له گه ڵ ئه وه شدا ئه و ته له فزیۆنه توانی ده یان به رھه می ته له فزیۆنی چوون مه ره زه و به ھاری دزراو و ده یان به رنامه ی تۆماركردنی بكات سه ره ڕای پشكه ش وژه ییش ھونه رمه ندانی به شداری به گۆرانی سه دان
سلمانی، ھه ولر و دھۆك.بكرایه كورد دۆخی له باسیش ئه گه ر ئه وده م ده بوایه به ره مز و ھما باسی لوه بكرایه . له گه ڵ ھاتنی راپه ڕیندا و له سای ١٩٩٢دا كورد توانی دیسان به م خۆی ، ته له فزیۆنی خاوه نی ببته ئه م ته له فزیۆنانه ش كه وتنه ژر سانسۆر و فشاری كه ناك به بوو كه ناڵ به شوه یه ك حزبه كانه وه له بری جیھان ده یوانییه حزبه وه به چاوی ته نھا نه ته وه ییه وه به دیدكی بت كه ناك ئه وه ی ئاساییه كانی سه ردانه ته نانه ت كاربكات. و دۆسته كانیان ھاوڕێ بۆ الی به رپرسانی حزب و بینه ر گوی به ده درا و ھه واڵ به ده كرا
بیسه راندا.راسان موختار وه ك راگه یه ندكاركی شاره زا له م بواره دا ده ت: «ته له فزیۆنه كوردییه كان تازه به و ته له فزیۆنه كانی خۆی كاتی كه ده چن رگه یه دا ئه وروپای پدا تپه ڕییوه ، به بوای من زۆرك له ته له فزیۆنه كوردییه كان خای بوونه ته وه له مانا، نه یانتوانیوه ھزر و جوانی له جوانی و له ھزر، نه شیانتوانیوه بگه یه نن، خواره وه بۆ له سه ره وه په یامه كه ی له رگه ی ونه وه بگه یه ن ، ھه رچه نده
ھه وی بۆ ده دات.»
ته له فزیۆنه وایه باوه ڕی ھه روه ھا راسان پ په یامكی ھیچ كه له وه ی كوردییه كان جگه و قدوه كۆمه ك دروستكردنی خه ریكی نییه ،
سه رمه شقه كه ئه مانه ته نھا بتكن و ھیچی تر.
ب توانانله ھونه ری به شی به رپرسی ده باغ ئاری ته له فزیۆنی نه ورۆز كه زمانحای حكومه تی ھه رمی «ھه رچه نده وت: ھه فتانه ی به كوردستانه ، به عس رژمی رووخانی دوای و راپه ڕین له پاش راگه یاندن ھه نگاوكی گه وره ی ناوه بۆ پشه وه ، به م ته له فزیۆنه كوردییه كان ھشتا نه یان توانیوه كاریگه ری بكه نه سه ر بینه ری خۆیان به شوه یه ك بینه ر بۆ الی خۆی كش بكات كه به ته له فزیۆنی كوردییه كان ته له فزیۆنه بینه ری ، بزان خۆی كه سه حزبییه كانن ھه موو كه س ته ماشاكه ری یان
بینه ری ته له فزیۆنی حزبه كه ی خۆیه تی .»ده باغ ده ت: «ته له فزیۆنه كوردییه كان كاریگه ری خراپ له سه ر كۆمه گه به جده ھن له رگه ی ئه و له گه ڵ شوه یه ك ھیچ به كه دۆبالژانه وه فیلمه دابونه ریته كوردییه كاندا یه ك ناگرنه وه . ھه روه ھا ھه وه شاندنه وه ی ھۆی بۆته ئه مه ش زۆرجار كوردستان له ده بینرت ئه وه ی چونكه خزان، رووی له نه و سروشت رووی له نه وانییه من بوای به بۆیه تاكه كانییه وه ، ھه سوكه وتی
به رھه مھنكی خراپن.»راسان موختار به ھه مان شوه ئاماژه به وه ده دات گه یه كی ب ك له ته له فزیۆنه كان كۆمهكه ھه ندجه خت ده ھنن، به رھه م ته ندروست نا و مانا له وه ش ده كاته وه كه پ ده چت ده سه ت خۆی له پشت ئه م كاره وه بت و ئاره زووی ئه وه بكات ھه وی ده سه ت و بت شوه یه به و كۆمه گا
Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 ـ Mar 2009
39
تهلهفزیۆنه زۆربهی كه دهركهوتووه كوردكورد خهكی پچهوانه ی یان دژی بیانییهكاندووره كه بودهكهنه وه زانیاری ھهرمه ئهم وكوردییهكان ھهروهھا تهلهفزیۆنه راستییهوه، لهتپهڕیوون، ناوخۆیی و لۆكای بواری له ئستاوتانی زانیاری لهگهڵ ھهواهكانیان بهكوبینهر بودهكه نهوه ، جیھانیش بگره و دراوسنهب دڵ به ئهوهی ناكات تهلهفزیۆن به رهحمبۆیه لهبهرچاوی دهبات الی جووه یهك بهھهوی كوردییهكان بهتایبهت تهلهفزیۆنهكانئاستی بگهنه روویهكهوه ھهموو له دهدهن ئهوهبه رچاوی له كات زۆرترین تا بینهر خواستیتهلهفزیۆنه تره وه له الیهكی بیگۆڕت. نهك بت،دیقهوه و كۆالیتی رووی له كوردییهكان و بیانی تهلهفزیۆنهكانی ئاستی بگهنه توانیویانهجیاوازی ھنده مان ئهواندا لهگه ڵ بم دهتوانمیان عهره بی كهنای به پویستی بینهر تا نییه
دهگیرت؟ چاو لهبهركهناهكان ئمهدا راگهیاندنهكانی له بهداخهوه ـدهكهوت، راگهیاندن كادیری دروستكردنی پشله بهم ھهن، راگهیاندنه كهناه ھهموو ئهولھاتوومان و شارهزا كارمهندی ئهوه نده راستیدائهمهش بهڕوهبهرت، كهناڵ پنج كه نییه،به رۆژ كه كاتكدا له كارهساته، بۆخۆیكه مووكورتی ئهمه و دهكات زیاد كهناڵ رۆژ
لدهكهوتهوه.له بواری توانیویهتی كوردی ته لهفزیۆنی ئهگهرھه نگاوی تهمسیلییهكاندا زنجیره و درامادهبینرت بیانی زنجیرهی بۆچی بنت؟ باشپه خش و كوردی زمانی سهر وه ردهگته كه
دهكرت؟ئه گهر دیارده به بووه ئهمه من بوای به ـئهوا نهكهن، وه رگان كاری تهلهفزیۆنهكانتهلهفزیۆنه كانی تهماشای خۆی ناچاره بینهرله گهی لهالیهك چونكه بكات، كوردی غهیرهو تدهگات لی رادهیهك تا و پاشان راھاتووهكوردهوه فهرھهنگی و كهلتوور لهگهڵ نزیكیشهله ھهروهھا دهبت. خۆی كاریگهری ئه مهش وعه رهب لهدوای زۆر ئمه فیلمهوه و دراما روویھهروهھا پشترن. ئه وان زۆر له و توركهوه ین ولهگهڵ ھهیه زۆری ئهزموونكی كورد بینهری
كوردیدا. غهیره درامای زنجیره
كوردیش بینهری كه ئه وهیه كاریگهریهكهشی لدهكات چاوی و دهكات ژیانك وه ھا داوایبهپچهوانهشهوه و بژی ئهو وهك ھهودهدات وسه یری كوردیش غهیره بینهری ئستاگۆرانی له گوێ و دهكهن كورد تهلهفزیۆنه كانی بهگشتی بهم ده گرن، ئمه زنجیره كانی ودهدون كورد بۆ تهنھا كوردییهكان تهلهفزیۆنه ھهیه. كوردی غهیره بینهری كهم رژهیهكی به
تهلهفزیۆنه لهسهر دهبینین ساكه چهنددهنووسرت التینی رنووسی به كوردییهكانكورد چهند بینهری تا ئایا ئهمه چییه؟ ھۆكاری
تده گات؟ رنووسه لهمبدرت، قهه م له ملیۆن چل به كورد ئهگه ر ـالتینی رنووسی له ملیۆنی سی له زیاتر ئهواھهر نهكرت، بۆ حسابی ناكرت ئهمهش دهگات،دنیاین مهرج به دهژین تر وتی له چهنده كه ژمارهیه ئهو چونكه دهگرن، ل گومان كهنه و دهگهن عهره بی رنووسی له نه باسمانكردبۆ زیانك بت ئهمه رهنگه و دهزانن بیخوننهوه(كرمانجی خواروو)، سۆرانی بینهری و خونهر
دهبیسترێ؟له گهوره یه كهمووكورتییهكی خۆی بۆ ئه مه ـبینهر كه و ئهمهش وایكردووه كوردیدا راگهیاندنی ھهرمهكهی زانیاری بهدوای و نبتۆر لهخۆی
بگهڕێ. كوردییهكان كهه دهرهوهی له خۆیداو راگه یاندنه كان لهسهر سانسۆر و فشارزهق كشهیه ئهم تهلهفزیۆنهكان بهتایبهتی
دهكهنهوه؟بوات، بهرهوپش سیاسیی رهوتی چهنده ـئهوهندهش بكات، گهشه دیموكراسی چهندهقۆناغهكان دهكهن و گهشه كهناهكانی راگهیاندنكوردی راگهیاندنی بهداخهوه دهبن. زووتربهو بكهوێ، حزبی كرانهوهی پش نهیتوانیوهحزبین كهنای زۆربهیان ئمه كهناه كانی پیهی بهم سیاسه تهكهیهوه، و حزب به مولتهزیمن ودخۆشین، مایه ی و باشی له روو ھهنگاوهكانو حزبی بم ھهموو كهناهكان دهتوانم دواجارھهریهكه بهم لهسه ره، سانسۆری حزبی غهیرهھهبووه كاریگهری ئهوهش جیاواز، رژهی بهئستا بۆیه بینهر، دوورخستنهوه ی لهسهرئهستهمه كه ئاشكرابووه بۆیان كهناهكان چونكه بشاردرتهوه، بینهر له زانیاری بتوانرتو دهكات ئهو ئاشكرای باسی نهكات، ئهم ئه گهركه بكات باسی بهشوهیهكیش دهچت لهوهش
.نوبش بینهری لهــ ئیسماعیل حه مهڕهحیم ھهفتانه
ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
راگهیاندنهکانی لهپش کهناهکان ئمه دا
کادری دروستبوونیدهکهون راگهیاندن
38
ئــاراســـتــه
له به شك ته ماشا ده كرت. وه ك ئه م كه نانه غه ریزه ی تركردنی خۆی له م بوارانه دا ده گه ڕت و ته له فزیۆن له وه ربگرت سوود زۆرترین تا له به شك به بووه ته له فزیۆن بم ده توانم
ژیانی مرۆڤه كان.پشكه وتنه ی ئه و ته له فزیۆن كه پیه ی به و به جگه توانیویه تی ئایا بینیوه ، به خۆوه یاخود، لژبكات، گۆڤاره كان و رۆژنامه
میدیاكانی نووسراو گرنگی له ده ستداوه ؟و (رۆژنامه نووسراو میدیاكانی بم ئه توانم ـ گۆڤار) گرنگی خۆیان له ده ست نه داوه ، به م به و كاتژمردا (٢٤) ماوه ی له رۆژنامه كه پیه ی ده توان ماوه یه دا له و و ده رده چت یه كجار ته نھا پاشان بكاته وه نوێ زانیارییه كان یه كجار خونه رن ئه وانه ی به تایبه ت خونده واره كان ته له فزیۆن به م ببینن، ل سوودی ده توانن ھه موو كاتژمرك ھه وای ھه یه و ھه موو كه س ئه وانه ی گویان ل ده بت و ده یبینن ئاگاداری ئه گه ر پاشان ده بن، دنیا گۆڕانكارییه كانی خونه ر سه رنجی بتوان ونه یه ك به رۆژنامه زیاتر (موڤ) به یه ك ته له فزیۆن ئه وا شرابك
بینه ر بۆخۆی كش ده كات.توانیویانه چه ند تا كوردییه كان ته له فزیۆنه بینه ری خۆی تربكات له رووی فیلم و ھه واڵ
و زانیارییه وه ؟ـ به حوكمی ئه وه ی كه ئمه میلله تی ژرده ست له پش سه رده ست میلله تی كه نای و بووین بووه ، كه م ده رفه تمان ئمه و بووه ئمه وه كورد ئمه ی بۆ بواره ئه م راپه ڕین پاش به م ره خسا، ھه ر بۆیه له ماوه ی ئه م ھه ژده ساه دا له ھه ر ھه گرین باش ھه نگاوی توانیومانه (گۆرانی ، دراما، فیلم،.... ھتد) و له م بوارانه دا بكه ین، دروست خۆمان بینه ری توانیومانه ته له فزیۆنه به جگه مان بواردا ھه ندك له بیانییه كان لژكردووه به تایبه ت له بواری ھه واڵ بینه ری بۆ چونكه سیاسییه كاندا، زانیارییه و
ته له فزیۆن له چی ئاستكدایه و تاچه ند كاریگه ری ھه یه بۆ سه ر بینه ر؟
سینه ماش ھات، سینه ما له دوای ته له فزیۆن ـ به و پیه ی كه نه ده چووه ھه موو جگه یه كه وه و فیلیمه كانی و به رنامه نه یده توانی كه س ھه موو ئه م زوویی به زۆر ته له فزیۆن بۆیه ، ببینجه ماوه ركی توانی و پكرده وه بۆشاییه ی ئه گه ر چونكه بكات، كش بۆخۆی زیاتر زۆر ته له فزیۆنی ھه بوایه ھه موو خانه واده كان ماك به پچه وانه ی ببینن ل سوودی ده یانتوانی ل سوودیان كه سانه ئه و ته نھا كه سینه ماوه وه رده گرت كه بلیتیان كی بوو، تا وایلھاتووه بیر ببه ستن ھاوسه رگیری كچك و كوڕ ئه گه ر ئه مۆ پاشان ده كه نه وه . ته له فزیۆن كینی له ده بینرێ كه مۆدالنه ی و گۆڕانكاری ئه و له ته نانه ت ته له فزیۆنه كانه ، كاریگه ری ھه مووی نانخواردنیشدا مرۆڤ یان بینه ر ده یه وت السایی
من بۆچوونی به ئه مه ش بكاته وه . ته له فزیۆن الیه نی سلبی و ئیجابی خۆی ھه یه .
بكه ین، پ ده ست ھه واه وه به شی له ئه گه ر ئه م به شه چ رۆكی بینیوه بۆسه ر بینه ر؟
ـ سه ره تا ھه واڵ بووه ته كایه یه كی زۆر پویست به شك و كوردی كۆمه ی پكھاته ی گرنگی و له م مرۆڤ سه ره كییه كانی پداویستییه له سه رده مه دا، ئه مه ش به ھۆی ئه و ملمالن فكری دونیادا له فه رھه نگییه ی كه ھه یه و و سیاسی له نوان نه ته وه و ئایینه جیاوازه كاندا. ھه روه ھا به ھۆی كبكی رۆژائاوا و رۆژھه ت كه ھه یانه له ئه مه ئابووری . و بازاڕ و ھز رووی له سه ته الیته وه ئامری به ھۆی ئه مۆ كه كاتكدا له ھه ر جۆراوجۆر كه نای ھه زار دوو له زیاتر ته له فزیۆنی (ھه واڵ، فیلم، زانستی ، دیكۆمنتی ،
په روه رده یی ، فه رھه نگی ،..... ھتد) ھه یه .دراو و پاره به ب ئمه دا وتی له به تایبه ت
Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 ـ Mar 2009
" تان نه بم به حاته له فزیۆنه كوردییه كان، حا"ئایا ته له فزیۆن زیاتر له رۆژنامه و رادیۆ و گۆڤاره كان كاریگه ری به ج ده ھت؟ تاچه ند سانسۆر ھه یه به سه ر راگه یاندن و ته له فزیۆنی كوردییه وه ؟ بۆ ته له فزیۆنی كوردی دوای چه ندین ساڵ ھشتا له قۆناغی ته قلیددایه ؟ بۆ وه می ئه و پرسیارانه ھه فتانه له گه ڵ ھاوار مسته فاخان، به رپرسی به شی ھه واڵ له ته له فزیۆنی ئاسمانی گه لی
كوردستان ئه م دیداره ی سازكرد.
ھاوار مسته فاخان
www.asiacell.com
www.asiacell.com
43 هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩
سه ربازگه یه كی ١٩٩١ سای تا پارك بوو، پشوو عیراقی رژمی ھزه كانی ھزانه ئه و پنجه می فه یله قی بنكه ی شونه كه بوو، خه كی ھه ولر زۆر به ئاسته نگ ده یانتوانی
به به رده میدا تپه ڕن.له الیه ن سه ربازگه كه ١٩٩١ راپه ڕینی له دوای خه كی شاره كه وه تكدرا. سه ره تا پاركه كه ناوی گۆڕدرا ناوه كه ی له دواییدا بوو، ھه ولر پاركی ئه و پاش عه بدوله حمان) (سامی پاركی بۆ ھرشه خۆكوژییه ی (ئه نسارولئیسالم) له سای ٢٠٠٤دا ئه نجامیاندا كه بوو به ھۆی شه ھیدبوونی
سه ره كییه كه ی حزبه ھه ردوو كادری چه ندین شه ھیده كانیش له یه كك كوردستان، ھه رمی سامی عه بدوله حمانی جگری سه رۆك وه زیرانی پاركه كه و دروستكردنی بیرۆكه ی بوو، ئه وكات ده ست به دروستكردنی له ٢٠٠٠ له الیه ن ئه وه وه ھه نگاوی بۆ نرا، گرنگییه كی زۆری به پاركه كه دا،
ھه ربۆیه به ناوی ئه وه وه ناونرا.
١٠٠ ھه زار دارپاركی گشتی به ڕوه به ری كامیل فه ھمی له دارانه ی ئه و ژماره ی عه بدوله حمان سامی
١٠٠ھه زار دار ده خه منت، پاركه كه دا ھه یه به ناوبراو وتی : «سه وزایی به ته واوه تی پاركه كه ی ناوچه ی چه ندین له وه ی جگه ئه مه داپۆشیوه ، دیكه ش ھه یه بۆ یاری كردنی مندان و شونی و ئه ده بی كه سایه تییه په یكه ری بۆ تایبه تیش
مژووییه عیراقی و كوردییه كان».رووی له پاركه كه كامیل وته كانی به پی رووبه ره وه گه وره ترین پاركه له عیراقدا، چونكه ملیۆن یه ك به واتای دۆنمه ٨٠٠ رووبه ره كه ی عه بدوله حمان سامی پاركی چوارگۆشه . مه تر
له زه ورایه پاركی ھاوشوه ی
42
بناسه شونه ئهم
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
عیراق، باخچهكانی جوانترین و گهورهترین له یه ككه ھه ولر، له عهبدولهحمان سامی پاركی یاخود ھهولر پاركی١٤ ئازاری ٢٠٠٠، تا تیدا نهكرا بهكاركردن بهم دهست ١٩٨٨دا داندراوه، سای له پاركه ئهم بناغهی بهردی
میوانهكان. بوو له ئامادهی پشوازیكردن یشدا ٢٠٠٣ سای لهكۆتایی
سهوزایی له چوارگۆشه مهتر ملیۆن یهك ھهولر، پاركی
45 هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩
گوزاری و گوڵ به كه ھه یه تایبه ت باخچه ی ره نگاوڕه نگ رازنراوه ته وه ، به رده وامیش گرنگی به پاكووخاونی ئه و باخچانه ده درت، ھه رچه نده كه سانكی زۆر سه ردانی پاركه كه ده كه ن، به م
به رده م پاركه كه به پاكوخاونی ماوه ته وه .
گۆرانكاری و تایبه تمه ندیكه ده دات به وه ئاماژه پاركه كه به ڕوه به ری بۆ دابه شبووه پاركه كه كاری ته واوكردنی ته واوكراوه كه یه كه میان به شی دووبه شه وه : میوانه كان ئستادا له و دۆنمه ٣٥٠ له تدا خۆیانی كاته كانی و ده كه ن سه ردانی پاره كه كه ش دووه می به شی ده به ن، به سه ر كه به به رده وامی كاری تدا ده كرت و به ره و ٤٠٠ رووبه ری له سه ر و ده چت بوون ته واو دووه می له به شی كاركردن بنیادنراوه . دۆنم و ده بت فراوانتر یه كه م له به شی پاركه كه دا مه له وانگه یه كی ھاوینه و زستانه ی تدا ده بت، له گه ڵ دروستكردنی بورجك و چشتخانه یه كی ئاسه واره بۆ خوالوه و كۆمه گه یه كی فۆلكلۆری و وه رزشی یاریگایه كی چه ند كوردییه كان، شونكی تایبه ت به راگرتنی ئۆتۆمبیل و چه ندین دیكه . به سه ربردنی كات و گه شتیاری بنكه ی ته واو زۆربه ی كه كاره كاندا یه كه می له به شی نمایشكردنی شونی دوو و یاریگا دوو بووه ، شانۆیی تایبه ت به مندان له خۆ ده گرت، كه به به رفراوانی و له سه ر رووبه ری ٢٣ھه زار مه تر نافوره ی تدایه به بنیادنراوه ، دوو چوارگۆشه درژایی ٣٠مه تر به رزده بته وه ، چشتخانه یه كی تدا خزانی ده یان جگه ی تدایه گه وره شی تایبه ت كافتریای چه ندین له جگه ده بته وه ، به شه ی ئه م له ناو ھه ر خرا، خوارده مه نی و قوربانیانی به تایبه ت ھمایه كی پاركه كه دا ته قینه وه كه ی سه ره تای شوباتی ٢٠٠٤ھه یه كه به شكی نووسراوه ، له سه ر ناوی سه رجه میانی دیكه ی پاركه كه تایبه ته به ھۆكی گه وره بۆ كشبه تی و فیستیڤاڵ و پوده وشانگای نپ
وه رزشییه كان.كتبخانه یه كی كۆرییه كان ساڵ ئه م ھه ر ناوی به كرد ته واو پاركه كه له گه وره یان گشتی كتبخانه ی و زه یتوون كتبخانه ی كتبخانه كه كه گواسترایه وه . بۆ ھه ولری له سه ر تایبه تمه ندی كتبخانه نوده وه تییه كان
دروست كراوه .ھه فتانه
44
بناسه شونه ئهم
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
گهورهتره یهكهمیان پاركی ھهرچهنده بهغدابه خزانهكان پاركهكه دا له دووهمیان، لهدهكهن پیاسه باخچهكانیدا به ناو دخۆشییه وهبهسهر دهبهن، ئواره گهرمهكانی ھاوینی تدا وسازگاروو كهشوھهوایهكی باخچهكان چونكهلدهكات وات كه دهبهخشن پاركهكه به شدارئهوهی روون كامیل بكهیت، پشوودان ھهست بهئامانجهكانی دروستكردنی له كه یهكك كردهوهئاستی خزانانه ی ئهو كه ئهوهیه پاركهكهشارهكهدا لهناو ھهژاره و مامناوهندی بژویانزۆر پارهیهكی و دوورهكان شونه روونهكهنهخۆیاندا شارهكهی لهناو بهكوو بكهن، خهرج
دهست بكهوت. شونكی خۆشیان
ده ست كاتهكانی بهتایبهت ھاویناندا سه رهتای لهژمارهیهكی شهش تاقیكردنه وهی پۆلی پكردنیدهكهن پاركه لهو روو خوندكار زۆر یهكجارتایبه تی شونی لهوێ كه خوندن مهبه ستی به
و له خۆگرتووه مهزھهبی و ئاینی رهنگکی ئستا که شارهی ئهو نه جهفئهو دهچنه پیرۆزهکان مهبهستی سهردانی مهزاره به کهس سهدان رۆژانهو زانست جگهی مهزھهب و ئاین له دوور نهجه ف راستیدا له شارهوه.
رۆشنبیرییه. و زانیاریی
شووناسی بووه خوداناسی ئه وهش، لهبهر ھهرویژدانیشی. بووه به شارهكهو
خوای ستایشی تهنھا به ھهر نهجه ف بهم .٣پاكتی تهنھا شاری به ته نھای نهكردووه، تاكوعهشقو خورافاتو خراپهو شاری بهكو نییه،شیعرو زۆرزانیی و حهكایهتهكانو سیاسهت وكهماڵ به ئهفسانهكه (بهمشوهیه حزبایهتیشه.مزگهوتی له كه نووحهوه كهشتی له دهگات).ھهمان میحرابی بۆ گرت؛ لهنگهری كووفهدائیمام پهالماری مهلجهم ئیبن تیایدا (كه مزگهوت
كوشتی). داو عهلیئیمامی پاڵ له كه مهردووم، یهكهم ئاده مهوه؛ لهله ئینگلیزهكان. ئابۆقهی ھهتا راكشاوه عهلیـدادیمهنی ھهتا شكستخواردووهوه كیسرای سوپاینهھن تا پاكهوتن زه وی لهسهر ئهوانهی
دوورتر نهجهف..خهون له دوورتر خوداناسیو له
Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 Mar 2009 ـ
49
بلۆكی ھهره سی نوان ماوهی لهتیرۆردا، دژه جه نگی و خۆرھهت بۆ باوكهوه بوش)ی سهردهمی (جۆرج له واتهپسپۆڕان كوڕ، بوش)ی دهبلیو (جۆرج سهردهمییهكگرتووهكانی وته ستراتژییهكانی لكۆهره وجیھانی سیاسهتی پرسی به دهرھهق ئهمریكا،تیۆره و تزه سارد، ژمارهیهكی زۆر جهنگی دوایزانستیان و سیاسیی توژینه وهی و پشنیار وبهم ئاگاداره ، لیان دنیاش گهالنی و نووسیوهلهناو و لكۆینه وهكاندا زۆرهی ئه ولشاوه لهناورهنگه كتباندا، حسابهی و بجهد ژماره ئهوھهر نهك كه بت كتب چوار بهناوبانگترینیانتائستاش به كو ئه وروپاییهكان، و ئهمریكاییو ھه و خهریكن پیانهوه دنیا میللهتانی
له تازه قۆناغكی ھاتنه ئارای و سارد یهكالییبوونهوهی جهنگی لهگهڵو تازهیه قۆناغه لهسهر ئهو جدی و باسوخواسی مشتوم گه لك جیھاندا،شریش بهشی ئارا.. ھاتۆته نودهوهتییهكان و جیھانی ملمالن داھاتوویپهیوهندی ئهمهش باوه.. رهنگه به ئهمریكییهكان مشتومانه و گفتوگۆ لهمدهزانن دنیا گهوره زلھزی به خۆیان مۆدا له كه ئهوان ھهبت، بهوهوه داھاتووی سیاسهتی ده خوازن ھاوكات و ساردن جهنگی براوهی گهوره و
بن. چاودریكهری و دارژه ر خۆیان جیھان،
شارستانییهكان پكدادانی
«فرانسیس مرۆڤ، دوایین و مژوو كۆتایی ـفۆكۆیاما».
«ساموئل شارستانییهكان: پكدادانی ـھنتنگتۆن».
«بنیامین دا، مهكجیھان بهرامبهر له جیھاد ـباربر».
«فهرید زهكهریا». داھاتووی ئازادی، ـساموئل شارستانییهكان»ی «پكدادانیكه كتبانهدایه ئهو ریزی له ھنتنگتۆن،ھهی و ده كرت بارهوه له تائستاش قسهیزمانه ھهرچی بۆ كتبه ئهم دهژوره. له زۆریلهگهڵ جیھانی و وهرگدراوه دنیایه زیندووهكانیبهشكیان دووبهشهوه، كردۆته بۆچوونهكانیداو بۆچوونهكانیهتی و تزه به بوایان كه ئه وانهنشهڕی سهده ی یهك و بیست سهده ی پیانوایهشارستانییهتهكان پكدادانی و كولتوورهكانو دژین له تهواو دیكهش بهشهكهی ده بت، ئایدیۆلۆژی تزهیهكی له جگه ئهمه پیانوایهره خنهوه و گومان به چاوی و نییه تر ھیچی
دهكهن. سهیریكتبهكهدا خۆی له پشه كی وه كی «ھنتنگۆن»زانسته بهرھهمی كتبه «ئهم دهت:شیكردنهوهی به كو نییه، كۆمهیهتییه كانشهڕی دوای جیھانی سیاسهتهكانی كامبوونیو بیریاران توانینی بۆ سه رمهشقیچكه و سارده
سیاسهتمهداران». و لكۆیارانو بت ھهرچۆنك كتبه ئهم ھه رحاڵ به ئهو بت، ھهرچییهك سهری له بۆچوونمانو پشبینی له بك كه ناشارتهوه راستییهجهنگی و سپتهمبهر (١١)ی لهدوای بۆچوونهكانینیشانهكانی به و دهركهوتوون به دژه تیرۆرهوه،
زهقی دیارن.محهمهد الس ــ ھهفتانه
وته له نووسه ر ٦٦ بهبهشداریبهشداری جیھانهوه جیاوازهكانینودهوهتی فیستیڤای یهكهمینرۆژی كه كرد ئیماراتیان (گیران)ینووسهرانه ئهو بهبه شداری پنجشهممهچاالكییهكانی فیستیڤاهكه دهستیپكرد،ئه گهری كه نووسهرانهی له و یهككفیستیڤاهكهدا له ھه بوو بهشداریكردنیبهناوبانگ كهنه دی رۆمانووسی ژنهدوایهمین كه بوو ئاتوود) (مارگرتكهسایهتییهكی دهربارهی رۆمانیھهربۆیه عهرهبییه كهنداوی ھاوڕهگهزییفیستیڤاهكه له بهشداریكردنی مارگرتسهرپهرشتیارانی به م رهتكردهوه،له نووسهر كه ئاشكرایانكرد فیستیڤاهكه به شداری راسته وخۆوه گه یاندنی ڕگهی
دهكات. فیستیڤاهكه ٦٥ فیستیڤاهكه بهرنامهی بیارهكه وتهوه ٢٠ له بكات بهشداری نووسهرو دهبه سترت ٥٠ سیمینار له زیاتر تیایدابهشداری كه نووسهرانه ی ئه و ناودارترین(لویس له پكھاتوون تداده كهنبریتانی، موس)ی كیت برنیریس، دوو ئهمریكی كورت)ی ماك و(فرانك
نهشارهزایانهیه ھه وکی مۆدرنیتهوه به ھۆمیرۆس بهستنهوهینییه ھیچیتر چز مرۆڤکی نا خوداکان له ب ئۆدیسیۆس
55
ئهو که نه چت «بیرمان وتی: ئاراس كورددا،تین خۆیان له خۆیاندا کاتانه بۆ ئهو بهرھهمانهو خهکی پشمهرگهو دهدایه تری گوڕکی وراپهڕینیان به رھهمانه ئهو شوهش، بهھهمانگویان خه کی که ئستاش و بهڕوه بردرۆژانی واده زانن و دهبن ئاسوودهبن له لدهگرن
راپهڕینهکهیه». کاتی و شۆڕش
چی نوێ نهوه ی و ھهیه برهوی چی ئهمۆدهت؟
نووه نهوهی بهالی مهسهلهیه ئه و ھهرچه ندهنهوهیهیه مهبهست له نهوهی نوێ ئهو جیاوازه،قۆناغی و دروستبووه راپهڕین پاش كهلهدایكبووی محهمهد وهرزر نهدیوه، پشتریبه رھهمه و سروود پیوایه ئهو ١٩٩٢ه، سایبۆ الوازن، بهگشتی شاخ قۆناغی ھونهرییهكانیئستا و ھه بووه بایهخیان خۆیان سهرده مهكهی«من دهت: وهرزر لناگرت، گویان كهس نویه بهرھهمی له حهزمان زیاتر ھاوڕكانم وخۆرئاوامان موزیكی و گۆرانی بهتایبهتیش و
الپهسهنده».گهنجان له دیكه ژمارهیهكی الی ئهمهش ٢٩ تهمهنی كه عهزیز سهركهوت جیاوازه، زۆرجار سرووده، له حه زم «من دهت: ساهزۆرم و بهتایبهتیش سروودهكان دهگرم له گوێشهھید تیپی بهرھهمانهی ئهو بوو خۆش پپش خرانهوه تر نوكرانهوه و جاركی كارزان
چاومان».سلمانی شاری بازاڕی له براكهی كه ھهردی
لهو ئهویش ھهندكجار و ھهیه تۆمارگایكرد لهوه باسی كاردهكات، تۆمارگایهداسرووده كاستی و سیدی ئستادا له كهخواستیان كهمتر بهگشتی نیشتمانییهكانكه نهشاردهوه ئهوهشی بهم لهسهره،و دهكهن سهردانیان كهسانك ھه ندكجار لدهكهن، نیشتمانییهكانیان سرووده داوای
كهمه. ژمارهیان ئهوانه بهمسروودی پیوایه ئیبراھیم ئاراس خۆشییهوه الیو ھهبووه بایهخیان کهسانک الی نهتهوهیینیشتمانهکهیان و گهل بۆ ئینتیمایان که دهبتله مۆدا داخهوه به و دهشت: «به م ھهبتکهس ھهندک الی رادهیه ک تا ئینتیمایه ئهو ئهو تریش ھه ندکی الی و کزبووه الوازو
نابت». و لهق ترۆپکدایه له مهسهلهیه ھهرنوێ قۆناغكی و دت كۆتایی قۆناغكبهرھهمه مهحاه بهم دهستپدهكات،له به شداربوون بهرھهمانه ی ئه و و زیندووهكانكۆتاییان و لهناوبچن قۆناغهكاندا دروستكردنیبایهخی به سهبارهت راوبۆچوونهكان پبت،ئهمۆ رۆژگاری بۆ نیشتمانییهكان سرودهسروودانهی ئهو پیانوایه ھهندك جیاوازه،به م بوون، شاخ بۆ ھهر وتراون شاخ لهوتران شاخ له «ئهوهی دهن: ھهندكیشدروستكردنی بۆ ئهوه نهبوو، شاخ بۆ تهنھاو ھهتا شار ھاته كاتهش ئهو ھهر ئهمۆ بوو،ھهموو لهگهڵ و دهمنتهوه لهگهماندا ھهتایه
نودهبتهوه». تر جاركی نهوهیهكیشداھهفتانه
ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
54
ھونهر
له كارزان شهھید مۆسیقای تیپی كۆششی و ھهوڵ به ١٩٨١ سایو ھاوڕكانیدا لهگهڵ ئیبراھیم ئاراس زۆریكوردستان نیشتمانیی یهكتیی ھاوكاری بهو بووه یهكتی به سهر لهسهرهتادا دامهزراوه،كۆمیتهی له بهبهشك بووه ١٩٨٣هوه له پاشانكوردستان، ھونهرمهندانی یهكتیی شاخیو تۆماركردووه كاستی س ١٩٨٦ سای تاسهرپهرشتیاری ئیبراھیم دلر لهالیهن پاشان١٩٩٠ تیپهكه له و راگیراوه كاره كانی تیپه كهوهو نهورۆز فستیڤای له و گهڕ خراوهتهوه
خۆی نهبت ئهوه ھهر نهمایهوه، ئهزھهرهدین بۆ ھیچزاری له سهر بكات، بهگریان دهست و سووچكهوه بترنجنتهو ئه مریكا له دهن پاشی گهڕانهوهشی بینیویانه كه ئه وهیتر لهالیهن جاركی ئۆسكاردا خهتی ئاھهنگی له بهشداری دیسان ئهویش بۆتهوه، خراپتر لدانی دووچاری باوكییهوهئهو ئاكامی له بووه تووشی ناڕازییهی كه و بزاری ئهو بهھۆیبزاربوونی پاشان و لۆس ئهنجلوس بۆ درژهی دوورو سهفره
دهكهن. سه ردانی راگهیاندنانهی ئه و بۆ قسهكردن له
ملیۆنر درا له پاهوانی
میوزیكه ی ئهو شانزهھهمدا سهدهی لهبهكارده ھنرا میوزیكی بوو له ناودا زیاترسهمای بهسهردا مۆركی بوو كه ئاینیجدی، شوازكی له وهك بوو زاڵپادشا كه چینهی ئه و به ھۆی ئهمهشكه سهما ئاوازهكان به و تكهیان بوونكهشی و دانیشتن له و ئامزبوون بووه ئهمه ش دابۆوه ، رهنگی خۆشیاندادانراوی له جۆرك دروستبوونی ھۆیسویت (سویت). ناوی به میوزیكیكه میللی سهمای كۆمهك بری لهو ئهمانیا و فهرهنسا شارهكانی له شوازو لهم دهرچووبوون، ئیسپانیاگۆڕان ئاگاداری نهرمی به زۆر جۆرهدا
دهكرت بوونهوه دا ھواش و خرایی لهئهو ریتمهی كه ھاوڕیه لهگهیداو بهپیتا ریتمدا جۆرو له ھهمهڕهنگی زۆر په یژهیهكی له زنجیرهیه ئه م خبوونهوهسویت حهڤدهھه مدا سهده ی له نهگۆڕدا.كه وهرگرت دیاریكراوی شوه یهكی
جوه: چوار له پكھاتبووبه كه مامناوهند خرا جوهیهكی ١ـبهوهی ناوبرا (allemande (ئهلماندلهسهر ئهمانییهو رهسه ن به سهمایهكی
دهكرت. بهجج چواری ریتمیناوی به خاو لهسهرخۆو جوه یهكی ٢ـئهمهش (sarabande (ساراباندله ئیسپانییه بنهڕهتدا له سهمایهكی
دهكرت. ئه دا سیانی میزانی به(جیج به خرایهو چوارهم جوهی ٤ـسهمایهكی بۆ كه ناسراوه (gigue
دهگهڕتهوه. ئیتایبهسهردا پشكهوتنی سویت لهدوایداسهمایانه ی و له وازھنرا كه بهوهی ھات(جریج باوبوون، كالسیكدا قۆناغی لهنوێ بوون ھونهری له دیارهكانی (greig(peer gynt suites) نموونهكانی له
چایكۆفسكی . البندق)ی (كساره وتارا ـــ ھهفتانه
suite سویــت
ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ
56
ھونهر
شوهكار ھــونــهرمــهنــدی خانمه بۆ لدوانكدا لــه ـــوراد م دالــیــا «خهونمه رایــگــهیــانــد؛ ھه فتانه ئیش گـــهورهدا زۆر ئــهنــدازهی له ئــهنــدازهی ھهندجاریش بــكــه م،كشهیه، راستی به بچووك، زۆرمن بینراوه، ئیشكی شوهكاریی(٠٥–٠٥سم) ئهندازهیهكی له گهرله له وهی جیاوازه زۆر بكهم ئیشبكهم، تابلۆیه كی (٢–٠٢م) ئیشھونهرمهند دهت كهس ھهندێئهندازهی به دهتوانت بیهوتده توانت و بكات ئیش بچووكیشبكات، ئیش گهورهش ئه ندازهی به
دهموچاوتدا، له زیپكه ھهبوونی حاهتی له ھهنجیربۆ یارمهتیده ره كه میوهیه باشترین ھهنجیرگهشهكردنی زیپكه و البردنی رۆنو كهمكردنهوهی
رووخسار.
دهموچاو چرچی البردنی بۆ ئهمریكی) (تووی شلكبكهئاوو میوهیه لهم دانهیهك چه ند باشه.ھهسووه، ده موچاوتی له ئواران بهیانیانو ھهروا بشۆ. كهره وز ئاوی به دهموچاوت ئینجازهردیی خاونكردنهوهی له یارمهتیدهره شلك
ھهموو پش گوڵ گرنگی چونكه ھهبت، بۆنه له ھهیهتی كه جوانییهكهی له شتكه
خۆشهكهی كه ھهیهتی.
گوڵ ماناكانیدهبت، دهكهیت پشكهش گوی كه ئهوهی پشكهشی مه بهستك چ به و بۆ بزانیتتایبهت مانایهكی گوك ھهر چونكه دهكهیت،زمان كه ئهوهی دهكرت شتكه، سیمبولی و
گوك بهم بكات، ل گوزارشتی ناتوانتو دهتهوت تۆ كه دهدات مانایهت ئه وماناكانی له بكات. دت له گوزارشت
گویش:مانایهك چهند سپی گویگرنگترینیان كه لهخۆدهگرت نیشاندانی رزو له گوزارشته
بهرامبهره. گهورهیی و بهڕزیسپییهكه گوه چه پكه ئهگهر
تكهڵ سوور رهنگ گوكی بهیهكبوون. له گوزارشته ئهوا بكرت،
رزو و خۆشه ویستی سیمبولی سووریش رهنگیئازایهتییه.
پدانه. گرنگی و دخۆشی مانای به زهرد گویوهنهوهشه ییه، و پرته قای رهنگی ھهرچیزه ھریش رهنگی دت، ئاره زوو مانای به ئهوابه كراوه رهنگی دت. سۆز و ناسكی بهمانایھهرچی دت. ھاوبهشیكردن و سهرسامی مانایعاشقان بۆ زیاتر ئهوهیان كه گوكیشه تاقهخۆشمهوی. دت: ئه وه مانای به پهسهندهھاوسه رگیریش داوای بتهوت و بت ئهگهرلهبری ئهوا بكهیت، خۆشهویستهكهت لهله بلكنهو خۆی یهكهوه به گوڵ قسهكردن دوو
تدهگات. مهبهسته كهتئهحمهد شاكاو ـــ ھهفتانه
62
ژیـانـدۆســتـی
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
روشونی رساو گوڵ پشكه شكردنی تووشی ئه وه ی بۆ تایبه تی خۆی ھه یه ، گوك چۆن بزانیت ده بت نه بیت گرفت یان ھاوڕكه ت یان خۆشه ویسته كه ت بۆ بته وت بت و نزیك لته وه كه ھه ركه سك بۆنه له بكه یته وه به سه ری شوه به جوانترین دیاریكراوه كان یان ساته رۆمانسییه كاندا یاخود یان ھه رجۆره شتك به سه ركردنه وه ی نه خۆش ئاماده ی ھه یه به خۆی تایبه ت نیشانه ی كه خۆشه ویسته كه ت پشكه شی چۆن ده كه یت، بته وت كه ھه ركه سك یان ھاوڕكانت یان بكه یته وه . به سه ری شوه به جوانترین و ھونه ركه رازاندنه وه كه یشی و ئاماده كردن ده زانرت وه ك چونكه بگه یت، لی ده بت له كه سایه تی كه سك ھه ر جۆره گوك باس ده گونجت، كاتك بۆ و ره نگه ھه ر ده كات، تكه یان نابت بت، له بیر ئه وه مان ده بت بكه ین و ئه و جوانیه ی كه ھه یه تی بیشونین، و بكه ین، پشكه شی جوان به شوازكی بتوانین ده كرت به گرتنه به ری چه ند شوازكی تایبه ت
كه ئه وانیش:ھه میشه با ده كه یت پشكه ش گوڵ كه .١دی ده توانیت شوه به و بت، كۆ ژماره كان خۆتدا به الی ھاوڕكانت یان خۆشه ویسته كانت
رابكشیت.تایبه تییه كاندا بۆنه له ھه ر سوور گوی .٢پشكه شی به كو ناكرت، پشكه ش له بیرتان ئه ویش ده كه یت و خۆشه ویسته كه تی نیشانه ی كه رگایه تاكه سوور گوی بت بۆ ھمایه ده دات، پ خۆشه ویستیمان
خۆشه ویستی .یان ده ستگیرانی ئاھه نگه كانی له .٣پشكه ش گوڵ ویستت ئه گه ر ھاوسه رگیری بكه یت، ئه وا ره نگی سپی و په مه یی كاڵ و زه رد ھه بژره ، چونكه ئه و ره نگانه ده الله ت له رۆژی گوه كه له ناو بچووك كارتكی ده كه ن، شادی دابن و تیایدا پیرۆزبایی و خۆشه ویستی خۆتیان
بۆ ده ستنیشان بكه .له یان ماك له جار بۆیه كه مین ئه گه ر .٤له گه ڵ خۆت بانگكرایت، گوڵ شونكی گشتی له خۆت كه سایه تی بتوانیت ئه وه ی بۆ به ره ،
رگه ی گوه وه ده ربخه یت .٥. كه میوانت ھه بوو ماه كه ت به گوی جوان خۆشه ویستی بتوانیت ئه وه ی بۆ بازنه وه میوانه كانت سه رنجی ده ربخه یت و بۆ خۆتیان
چ گوك قابیلی یاره ؟ئه و كاته ی گوك پشكه ش ده كه ی دك یه خسیرت ده بت، ئه مه راستییه كی حاشاھه نه گره ، به م چ گوك و چۆن گوك و به چ
شوازكیش پشكه شی ده كه یت؟ ئه مه یان مه سه له گرنگه كه یه .
ئایا ئهوانه سهربازی الشه نین؟ نین؟دهوهتك با تبگهین، كشهكه له ئهوهی بۆسه ربازهكانی ژمارهی تیایدا كه چاو پش بینینهمهشقی ئهوهی ب بكهن زیاد زۆر بهشوه یهكیبه پابه ندبن ئه وهی ب و پبكرت تهواویانبهجھنانی و ركوپكی وهك سهربازی رهوشتیبهرگیكردن ئه ركی سنووری له كه ئهركانهی ئهوسهربازگهكان ھۆیهشهوه بهو نیشتماندان، لهده ڕژنه و نابتهوه جیان و سهرباز له پدهبنو دهتهننهوه جیهك ھهموو و سه رشهقامهكانشونه و بینا و دهكهن دروست ھاتوچۆ كشهیبگاته دهستیشیان و دهكهن داگیر گشتییهكانپاشهڕۆ و دهده ن نهجاتی یهكسهر خۆراكك ھهرئهوهی ب فیدهدهن جیه ك ھهموو له پیسی وتدا خاشاكی خۆل و كه به و شونانه وه پابهندبنتهندروستی بنه ماكانی بۆ حسابیش و دهڕژرتمهدهنی لهبهرچاو ژیانی یاساكانی ناكهن و گشتیله بهرگری ناتوانت سوپاكه جۆره بهو ناگرن.بایهخدانی تهنھا و توانایی ب بهھۆی بكات وتهكهو خواردن رووی له كه ئهوهی وای به خۆی،چاالكییهكانیشییهوه و گواستنهوه و نیشتهجبوونسوپایهكی دهبته و كۆمهگهوه بهسهر بار بووهته
سوود. بسوپایهیان ئه و وهك سپییهكان خۆكه لۆكیمیادا لهبنه ڕهتی ئهركی خانهكان زۆری ژمارهیهكی لدت،سهر خواردن ده كهونه و جدن بهرگری خۆیانبۆرییهكانی له پاشه ڕۆ فدانی و زۆربوون وئهو ھهموو بهشكی جهسته پدهكهن، تا خوندا
الیهنهكانی لهسهرجهم و ژهھرن پاشهڕۆیانهشكاریگهری سروشتیدا فسیۆلۆجیی چاالكیسهیری با نموونه بۆ دهبت. تكدهرانه یانزۆره ژماره ئهو بكهین، خۆكانه ئهو خۆراكپدانیدابین بۆ ئهو تهنھا كه ھهیه به خۆراك پویستیبهسهر ھهموو خانهكانی نهكراوه، بهكو پویسته بهھۆی ئهو خۆكانه بهم بكرت، دابهش جهسته دازیاد سوودیان و ب چاالكی زیاد و زۆری ژمارهیانمانای ئهوهش خواردن دهخۆن، خۆیان به شی لهدیكهدا خانهكانی بهشی به سهر دهست ئهوهیه جهستهدا به شكی ھهموو له برستی و دهگرن
ھۆی الوازی. ده بته ئه وهش و بهرپا دهكهن
سوور خۆكهی دابه زینیبهرھهمھنانیاندا سه نته ری له خانانه ئهو زیادبوونیمۆخیسووریئسك كشهیهكیتریلدهكهوتهوه،وهك خونه جیاوازهكانی خانه سروشتی كارگه یئۆكسجین ناردنی له به رپرسه كه سوور خۆكهیكهپسولهكانی و سپی خۆكهی و ئهندامهكان بۆخونبهربوون. له له بهرگرتن له بهرپرسن خون كهدهكات، سپی زیاد خۆكهی كه ژمارهی لۆكیمیادادنت ناوچهیهكی بهرھهم بهشهی خۆكه كان ئهوحسابی لهسهر ئهوهش و دهكات داگیر لهوه زیاتربهرھهمدنن. خۆكهی سوور دهبت كه تر خانهكانیئاستی دابهزینی ھۆی ده بته ئهوهش پاشانبهرگرتن كهپسولی و سوور خۆكه ی بهرھهمھنانیالوازی ھۆی دهبته كهمخونیش خونبه ربوون، لهھۆی دهبته خونبهربوونیش ھهبزڕكان، ره نگ وداخلی خونبهربوونهكه رهنگه خون، لهدهستدانیله یان زاووزێ یان ھهرس كۆئهندامی له و بتمهترسیداری خراپ و كاریگهری بت كه دهماغیشدا
بهربوونهكه. خون بی و شون بهپی دهبتئهركی دهماغدا له ناو خانانهش ئهو چونكهئهو ناكهن، بۆیه بهجج جهسته بهرگریكردن لهھرشكردنه جورئهتی تهنانهت كه میكرۆبانهش لهوكاتهدا و دنن فرسهت نییه جهستهشیان سهرھرش خۆیانن، خهریكی جهسته سهربازهكانی كهبه كۆتایی الواز میكرۆبكی زۆرجار بۆیه دهكهن.كاریگهریانهش ئه و ھه موو دنت، نهخۆشهكه ژیانییهك به سهر دهدهن كه خانهیهك ئهنجامی كۆمههجه سته و دهرچوون كۆنترۆڵ لهژر بهم حزبن،
بهزهیی ئهوانهوه. و رهحم كهوتووهته ژرتهنھا به كاتك دهكات چی حزبك بینیتان
له ٥٠٠٠ تا ١٠٠٠٠ دانه دهگاته ژمارهیان و خونهوه ناو بیانخاته تا دهكات،چوارگۆشهدا. سانتیمه تركی ھهر
الشهن، واته سهربازی سپییهكان خۆكه پشكنیندا كه له ھهمهتی به رگرین خانهیدوای به گه ڕان بۆ دهكه ن ھاتووچۆ خوندا بهناومیكرۆبن و ڤایرۆس ھهگری كه دوژمنانهیاندا ئهولهگهڵ كه زیانبهخشن تری مادهیهكی جۆره یاندهبنهوه، یهكتری رووبهڕووی سپییه كاندا خرۆكه
دووبهش پكدت: له كه ئهرككدا ئهمهش لهجه نگهدا و ئهو بهرپاكردنی له خۆی ته كتیكی بهرهیھرشبهره. ئامانج لی لهناوبردنی كه دهبینتهوه له ھهریهك زیانی كه له رووی مانایه بهو جهنگیشبهرگریكار» و به شداربوودا «ھرشبهر الیهنی دوونییه. سهربازیدا لهگهڵ جهنگی جیاوازییهكی ھیچو دهكهوتهوه سهربازگهكهدا لهھهردوو قوربانیدهدهن. له دهست گیان سپی خۆكهی چهندینھرشبهرهكان زۆر له میكرۆبه رژهیهكی ھاوكاتیشتهرمی له پدهبت گۆڕهپانی جهنگ دهكوژرن.دهبت پهیدا زوخاوه و كم ئهو كوژراوهكان، رزیویبرینه ھهوكردووهكانی پ دهناسرتهوه. ھهروه ھا كهپلهی و رادهگهیه نرت جهسته دا له نائاسایی باریچاالكانهی الیهنه ئهو و بهرزدهبتهوه گهرمیشدهكهون. لهكار نین، پویست زۆر كه جهستهشدهخرنه پویست حاهتی بۆ تایبهتیش سهربازیژمارهیهكی خوندا بۆری له و ئامادهباشییهوهدروستبوو تازه نوی سپی خۆكهی بشوماریدروست بهتهواوی كه جۆرانهی لهو یان دادهنرنپرۆسهیهكدا له نهبوون. ئهمهش كام و نهكراوندهوهتان لهكاتی كه دهچت نائاساییه لهو باره كه
رایدهگهیهنن. جهنگداروودهدات، دهوهتهكاندا نوان جهنگی له ھهروهكبهیهكجاری ناتوانن نیشتمانییهكان سهربازییه ھزهلهناوچه یهكی بۆیه لهناوببهن، داگیركهر دوژمنیئهمنی پهرژینكی به و دهدهن گهمارۆی دیاریكراوداناھن و لدهبن و جوهی ده دهن تهوقی سهربازیلهگهڵ ئهمهش بگه یهنت. دیكه ناوچهكانی به زیانجهسته كه دهبتهوه دووباره تردا میكرۆبهكانی بچوكدا ناوچهیهكی لهناویانببات، بۆیه له ناتوانت
له پتهو كلسی دیواركی و دهدات گهمارۆیان دایانببت، جهسته تا له دهكات دروست دهوریانو سه ربازییهكان راگرتنی پرۆسه و ئاگرب به مهشرادهگهیهنرت، ناسهرهكییهكان سهربازه ئیزندانیئهو چاودری تا دهھرنه وه سهرباز پۆلك بهمكلسیهكهدا تهوق دراوه دیواره له دوژمنه بكهن كهدهكات جهسته به رگری توانای دابه زینی چاوهڕی وئهوهی بۆ ئایدز وهكو نهخۆشییهكی رگه ی لهنهخۆشییهكی و بكاتهوه چاالكییهكانی به دهست
بكات. بهرپا نوێله بریتییه جه نگهكهدا له ستراتیجی بهرهی بهمو درژخایهن بهرگری سیاسهتكی ئامادهكردنیو ھرشبهره ئه و لهوه ی بت رگر كه مهودا دوورفراوان خۆیان دهستدرژی و ھرش ھاوشوه كانی
بكهنهوه. دووبارهی یان بكهن
جهنگ ئامرازهكانیسیاسهته دادهڕژرت، ئهم سهرهتای پكداداندا لهله رووی سپی خۆكهی پسپۆڕی كاتك پۆلكیدوژمنه سروشتی ئهركهوه و فیزیایی و كیماییمادی پكھاتهی تا تاقیدهكاتهوه ھرشبهرهكهجهنگیان چین ئامرازانه ئهم بشزانت و بكات دیاریو نزیك پالنی داڕشتنی بۆ ئه مهش پدهكات،ئهنجامهكانی مامههكردن لهگهیدا. بۆ دوورمهوداژمارهیهك پكھنانی له بریتییه ستراتیژییهش ئهمبهرگری، ئامازی پشتی ببهی كه دژهتهنبنه ڕهتیان زانیاری خۆكانه لهو ھهندك ھهروهككه ده ھنهوه خۆیان الی ھرشبهره بهو سهبارهتجارهكانی له ئاشكراكردنی بهخرایی ھۆی دهبتهكه نهكات ھهست كات ھیچ جهسته تا دیكه داخرا به كاردانهوهیهكی تازهیه، بهكو دوژمنه ئهوبتوانت دوژمنه ئهو بهرلهوهی دهبتهوه رووبهڕوویجهستهدا جگیر بت یان زیانی پبگهیهنت. لهسپییهكان خۆكه جهنگیانهی ھونهره لهو یهككله بریتییه دهكهن جبه جی جهنگدا كاتی لهتهوژمی بهكارھنانی ھرشبهره كه به ئیفلیجكردنی
و بچوك قهبارهی ھرشبهرهكه ئهگهر كارهبایی.قوتی سپییهكان خۆكه ئهوا بوو، الواز بونیادیئهوا بوو، گهوره قهبارهی ئهگهر بهم دهده ن،دهنووسن پكهوه و كۆده بنهوه سپییهكان خۆكهدروست خۆیاندا لهنوان دیوار و بهربهست وتا میكرۆبه زهبهالح پكدنن خانهیهكی و دهكهنبۆ ھرشبه رهكه ئهگهریش قوتبده ن، گهورهكهپارزهر پهردهیه كی به پشتی خۆی پاراستنیئهو ئهوا كهپسول، دهوترت پی كه بهست دهبته كه دهرده دهن كیماوی مادهیهكی خانانه
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
67
دۆزینه وه ی بوونه وه ری
زیره كھه ر له در زه مانه وه مرۆڤ سه یری و ده كات فراوانه گه ردوونه ئه م ته نھا ھه ر ئایا ،ده پرس له خۆی داخۆ ھه یه ؟ گه ردوونه دا له م مرۆڤ ھیچ بوونه وه ركی دیكه وجودی ھه یه
یان نا؟پرسیاره ئه م وه مدانه وه ی بۆ ئه زه لییه ، ئاژانسی (ناسا)ی ئه مریكی به رنامه یه كی داناوه بۆ گه ڕان به دوای زه وییه كه مان ھاوشوه ی ھه ساره ی گۆشه یه كی له خولگه ، و قه باره له رگای كۆئه ستره ی دووری مه به سته ش، ئه م بۆ كاكشاندا. ته لسكۆبی (ناسا) ئادار ٥ی رۆژی بۆشایی ئاسمان (كیپله ر) له بنكه ی ھه دا. فلۆریدا له كاناڤیرال كه یپ زانا و پسپۆڕان ده ن كه زنجیره ی ته له فزیۆنی، دواتر فیلم، ستارتریك و اوپكی پبۆچوونی خۆی بۆ جیھانئاسمانیی، بۆشایی بوونه وه ری له فیلمه .نه ب «خه یای» له وانه یه بوونه وه ری له و پن سینه ماییه كان سگۆشه و تیژ سه ر گوی خاوه ن كه به خرایی تیشك له نو زه مه ندا گه شتده كه ن، به م زانایان ئه مۆ بیر ئه گه ری ده رباره ی نوێ بۆچوونی و زه وی ھاوشوه ی ھه ساره ی بوونی گه ردووندا له زیره ك و شارستانتی
پشكه شده كه ن.ئاسمان بۆشایی ته لسكۆبی گه شتی (كیپله ر)، به كامرا زه به الحه (٩٥) مگاپكسله كه ی، یه كه مین ھه وه له و باره یه وه بۆ گه ڕان به دوای ھه ساره ی به شوه ی ئاو كه گه رم به ردینی شلییدا، وه ك پویستییه ك بۆ بوونی
ژیان، تیایدا ھه یه .ھه فتانه ـــ بستون فه رھاد
هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩
66
ئای تی
وای بوونی له ماوه ی سانی رابردوودا، خونه ران تائستاش وه ك پویست نه یانتوانیوه سوودی لببینن، به م كۆمپانیای سۆنی له ھه ودایه بۆ ئاسانكردنی سوودبینین له كتبخانه ی دیجیتاڵ ، ئه مه ش له ری داھنانی كتبخانه یه ك كه له گیرفاندا جی ده بته وه و به كارھنه ر ده توانت به ئاسانی بۆ ھه رجیه ك چوو،
له گه ڵ خۆی بیبات. reader بی به ناوی «سۆنیندنه وه ی كتری خوكۆمپانیای سۆنی ئاشكرایكرد كه به م دواییانه دوو ئام٣٥٠» به رھه مھناوه كه توانای له خۆگرتنی ١٦٠ كتبی ھه یه و ئه گه رمیمۆری بۆ زیادبكرت، ئه وا ده توانرت ١٣ ھه زار كتبی تدا ھه بگیرت. ئامری دووه میشیان ناوی «سۆنی Boo keen Cybook ٢٨٠»ه و توانای میمۆرییه ی ده توانرت و ھه یه كتبی ٤٠٠ له خۆگرتنی دیكه شی به توانای دوو گگا بایت ل ببه سرت و به وه ش
جگه ی ٢ ھه زار كتبی تری تدا ده بته وه .شاشه ی ھه ردوو ئامره كه ره ش و سپییه و به كارھنه ر سایتی Fnac.comه وه له كتب سه ره تا ده توانت وه ربگرت و بیخاته سه ر یه كك له و ئامرانه ، جگه له وه ش Mob وه یت و له شداببی تكی تر كه كتھه ر سایتpocketدا بت، ئه وا ده توانرت كتبی ل وه ربگیرت و
له سه ر كتبخانه دیجیتاییه كه دابنرت.
ئیمه یی ب ئینته رنت
سۆنی و كتبخانه یه كی دیجیتای گیرفان
كۆمپانیای گۆگ بیرۆكه یه كی نوی بۆ په ره پدانی ته كنیكی كردنه وه و به كارھنانی پۆستی ئه له كترۆنی G-Mail ت خسته ڕوو، ئه مه ش بۆ ئه و كه سانه یپشت به ستن به تۆڕه كانی ئینته رن ئیمه یل» به ب»
به كاردنن و مۆبایلی جۆری «I phone»یان ھه یه .له سه ره تای ئه مسادا گۆگ ئه و پرۆگرامه ی له سه ر كۆمپیوته ر تاقیكرده وه و سه ركه وتنی به ده ست ھنا،
پاشان له سه ر مۆبایلی I phone ھه مان شتی تاقییكرده وه و له وه شدا سه ركه وتووبوو.پرۆگرامه فیك گوندترا جگری سه رۆكی كۆمپانیای گۆگ رایگه یاند كه به كارھنه رانی ئه م
ئینته رنت الوازه یان تۆڕی نییه ئینته رنت له و شونانه دا كه نویه كاتك و پشتر چونكه بكه نه وه ، ئیمه یه كانیان ده توانن
ئینته رنته وه ، به ده كه ن په یوه ست مۆبایله كانیان به ھه ده ستت راسته وخۆ پرۆگرامه ئه م ئه وا
نویانه ی نامه ئه و سه رجه م خه زنكردنی پاشانیش و ھاتوون كه سه كه بۆ
له كاتی الوازبوونی ئینته رنت به ئاسانی نه مانیدا یان نامه كان ده توانرت
بخونرنه وه .جگه له وانه ی مۆبایلی
«I phone»یان له پرۆگرامه ئه م ھه یه ،
داھاتوودا بۆ چه ند جۆره مۆبایلكی تریش به كاردت.
Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009
زۆرجار به كاردنن مۆبایل ئه وانه ی شه حن مۆبایله كه یان ده چت بیریان كاره بایان وزه ی كاتكیش بكه نه وه ، لده بت تووشی كشه ده بن و له وانه یه پنه بت، شه حنكردنه وه یان ئامری
له و سامسۆنگ كۆمپانیای به م كشه یه ده ربازیان ده كات، ئه مه ش نوێ مۆبایلكی به رھه مھنانی به
كه به وزه ی خۆر كارده كات.كۆمپانیایه كی وه ك سامسۆنگ به رھه مھنه ری مۆبایل، ئاشكرایكرد كه جۆركی نوی مۆبایلی دروست به وه زی خۆر كارده كات كردوه و Blue و ناوی ناوه «سامسۆنگ
.«Earthئه م مۆبایله ره نگی شینی ده ریاییه
و ئه گه ر له به ر تیشیكی خۆر دابنرت، و وه رده گرت وه زه خۆی ئه وا یه ككیشه له و به رھه مه ته كنۆلۆژیانه ی ژینگه تا ده كات به كارھنه ر رنونی مانگی له بیاریشه و بپارزت حوزه یرانی ئه مساه وه بۆ یه كه مجار له
ئینگلته راوه بخرته بازاڕه وه .
به وزه ی خۆر كارده كات
69
له سایه ی ئازادیدا به ئاره زووی خۆمان ده خونین.
کیژۆه یه ک له وانه یه راپه ڕینی له یاد نه بت، ل ھه ر یادی ده کاته وه .
وه
پیره ژنک، یادکردنه وه ھه ر بۆ من باشه .
هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩
فــۆتـــۆستــۆری
به بهم نییه، رهشبههکیش ھهرچهنده راپهڕین دهکهن. جۆشهوه یادی
ستونی :١ـ ئه حمه دی نه ژاد. ٢ـ یا. ٣ـ ب، دین، خه م. ٤ـ رێ ، كه و، زیو. ٥ـ با. ٦ـ ھلكه ، بانیژه . ٧ـ جیم كاری ، ھینۆ. ٨ـ م . ٩ـ سو، م ك ر. ١٠ـ را، ر ن ز، ی ی ی . ١١ـ
شا، ه ا ه ، ساف. ١٢ـ دیدیه درۆگبا.
مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو
وشه ی یه كترب
ئا: یادگار جه بار
کـــاوڕ: ھه وی گۆرانكاری ده ده ن له بواری ڕكخستنه وه ی ماڵ و دارایتان سه ر پشك ده كرن بۆ كارك.
گـــــــا: جوه یه كی به رچاو ده كه وته الیه نی تكه ویت له گه ڵ ھاوبه ش و خزانه كانتاندا. که سکی به توانایت
پویست به دوودی ناکات بۆ ئه نجامدانی کاره کانت.به ده ست ھه لی ده كات سه رقاتان داراییتان دووانه : لتان كه ده ڕه خست بۆ زیانانه تان ئه و ھنانه وه ی
كه وتووه . كه ڕاده یه ك ده گاته بوونتان خۆ به باوه ڕ قــــرژاڵ: ھه ر كارك بتانه وت ئه نجامی بده ن سه ركه وتوو ده بن.
به م پویستت به بیرکردنه وه ی زیاتره .كردنی ھاوڕیه تی داوای نزیكه كانتان كه سه شــر: گه شتكتان ل ده كه ن كه تیایدا كه شكی ئارام به سه ر
ده به ن.له ڕوی ده ھنن به ده ست گه وره سه ركه وتنی فـه ریـک: بۆ ھه تانه پۆژانه ی ئه و كردنی پشنیار و دانان
كاركردن. به سه رده به ن ھیوا له پ و ئارام ڕۆژكی تـه رازوو: خۆشه ویسته كانتان گرنگی زیاترتان پ ده ده ن. له خۆت
بایی مه به .ڕكخستنه وه ی دوباره له ده بن سه رقاڵ دووپشک: كاروباره كانی ناوماڵ و شونی كاركردنتان. به م زۆر
په له مه که .که وان: ھه واكی خۆشت پ ده گات كه ھانده ر ده بت که که سه ی ئه و په یوه ندیه كانتان. ھزكردنی به بۆ
ده یناسیت گونجاوه بۆ پکه وه نانی ھاوسه رگیری.گیسک: به رژه وه ندیه كانت له گه ڵ ھاوبه شه كانتان دته وه یه ك به تایبه ت له ڕووی داراییه وه . له باری ته ندروستیت
ئاگاداربه .ئه و نواندنی به ده كه ن دخۆشت كه سانك :سه تـبه ھه وڵ پیانه . ژیانت بۆ ھاوكارییانه ی و كۆمه ك
دیان نه شکنیت.نه ھه نگ: ماندوتی و شه كه تی ئه و چستی و چاالكیه ی داگیری ھه تــانه كاره كانتان كردنی ڕایی بۆ كه
ده كات.
77 هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩
وشه ی یه كترب
مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو
ئاسۆیی:
ه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پچوارگۆشه به تابكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی
حسابی ھه میشه له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.
ئه م چوار گۆشه یه له ٩ چوار گۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوار گۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله
ھه ر چوار گۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .
ستوونی:
١ـ به ھه ه بجه ده وترت. ٢ـ به ر پرس له كیمیا بارانكردنی ھه له بجه + و (پ). ٣ـ ته نیشت (پ). ٤ـ جۆره كانزایه كه (پ)، نه خر، ئاوی وه ستاو (پ). ٥ـ دوان له وشه ، كافی ب ناوه ند (پ)، جۆره بانده یه كه (پ). به ر (پ). ٨ـ ب ڕوسیا (پ). ٧ـ ده وه تی دراوی مات (پ)، ٦ـ گۆشتن، جه دۆل (پ). ٩ـ رۆژی دوایی ، بیدۆزه ره وه له ھارول دایه . گه وره ی ناوچه یه كی تۆ. ١٢ـ پشتی چاو. ١١ـ ده یكات، ١٠ـ سابون
كوردستانه ، نیشانه (پ).
ھه ستی ڕگا، یارا. ٣ـ نیوه ی ٢ـ فارسن (پ). گۆرانیبژی دوو ١ـ خۆشه ویستی . ٤ـ دوان له یار، گیانداركه ، سیان له ئه حه . ٥ـ ته رایی ، شتی ب كه ك (پ). ٦ـ كتبكی مژویی كوردییه (پ)، نیشانه ی نه خۆشیه . ٧ـ ماندوو، مانگكی كوردییه (پ). ٨ـ دوان له گیان. ٩ـ بینی ، ڕوه ككی بۆن خۆشه ، نمره (پ). ١٠ـ ته نیشت (پ)، سیان له دبلن، میوه یه كه . ١١ـ نه خر، ھه وری ب كۆتایی، له نگ. ١٢ـ ره مزی
شه ھیدانی ھه له بجه یه .
تبینی :(پ): پچه وانه .
(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه
زاخاوی مشک
76Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 ـ Mar 2009
78
دواوـســتـگـه
كوردانهی ریشهی كهم النی یاخود شهبهك، كوردانهی ریشهیشهبهك دۆڕاندنی كورسیی بهم نییه. مشتوم جی ھهندكیان،موس له پارزگاكان ئهنجومهنی دواییهی ئهم ھهبژاردنی لهئهو بهشه به ك. به رامبهر ھهوستمان به چاوگانهوه بۆ ھهلكهئهوهیه گهیاندوین پی شهبهك كورسیی دۆڕاندنی كه پهیامهی جیاببنهوهو موس له نایانهوێ زۆربهیان، یاخود شهبهكهكان، كهكوردستان. ھه رمی ببنه بهشكی ناكهنهوه كه لهوه بیر ھشتابۆ ناوچهكه یان كه بوونایه ئهوهوه بهتهنگ شهبهكه كان ئهگهردژی كه نهدهدا الیهنه بهو دهنگیان بگهڕتهوه، ھهرم سهر خوندنهوهی له ھههكردن ھهرم. سهر بۆ شهبه كه گانهوهی
دروست دهكا. بۆ گچهمان مانای پهیامهكهلهنوان بوونك تكھهكش ھه رمدا باوه له ناسیۆنالیزمهی ئهودهكا. دروست ھهرم سه ر بۆ گه ڕانهوه بۆ ده نگدان كوردبوونودۆڕاندنی كاهو رووداوی كرچو به كردهوه بیركردنهوهیهكی ئهمهششتكهو كوردبوون كه ساغی كردهوه موس له شهبهك كورسییلهكاتكدا تره. شتكی ھهرمدا لهگهڵ یهكگرتن ئارهزوویبهیهك جیاناكاتهوهو لك مه سهلهیه دوو ئهم ھهرم شهقامی لك مهسه لهیه دوو ئهم شهبهكدا لهنو ،دادهن مهسهلهی