Jmare 41 govari Heftane, govareki syasi gishtiya Xendan bo pexshu weshandin deri dekat.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
٢٠٠٩
ن سا
نی ١
١ ن ـ
سانی
٥ /
٤١ره
ماـ ژ
ه تان
ه ف ه
Haf
tana
-issu
e 41
/ 5 A
pr -
11 A
pr 2
009
www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات
له ھه رم زیندانی سیاسیی ھه یه ؟
دۆس.. له کوردستان ک ھاووتی پله یه که ؟
به ندان به گه نجس ره ھه ند بۆ چاکسازیی سیاسیی
په نجه کانت نیشانه ی جوانین
چۆن خزانکی به خته وه ر دروست ده که یت؟چانس له چاتدا
دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188
07480134488 -
Volume (1) issue - 41 / 5 Apr -11 Apr 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار
www.dengubas.net
له نڤیسكاره وه
ھاووتیبه رپرسیاریی و له ئه رك، له ماف و بیستوچواربیت. ئه توانی ھاووتییه كی عه یاره چۆن به ھره داری ده سكه وته كاندا به شداربیت؟ دۆسی ئه مجاره ی ھه فتانه ئه م بابه ته ی له جوگرافیای
كوردستاندا وروژاندووه ؟ یان گۆڤاره كه بت. ئاسان بابه تكی ھاووتیبوون له سه ر قسه كردن به رچاو وابته ره نگه خودی به شدارانی دۆسیه كه سرچكی گوگل بكه ن و ده یان تاریفی ناوازه ی ھاووتیبوونیان ده ستده كه وت و ده توانن لره ریزی بكه ن، به م چه مكی ھاووتیبوون، وه ك ھه ر دیارده یه كی دۆخی به بیبه ستی ده مه ی ئه و نه خاسمه گرفتداره . بابه تكی سیاسیی ، سۆسیۆلۆجی بیكوردنیت. گره وی ڕه گداكوتانی ھه ر چه مككی گشتی كه ھی ھه موو یانی وته كه ته وه ، مرۆڤایه تی بت، ئه وه یه به خۆمای بكرت. له ژینگه ی كۆمه ی دیاریكراودا ج بۆ خۆی بكاته وه و ره گ دابكوتت و سه ركه وتووبت بۆ ئه وه ی خه رمانی ته جره به ی مرۆڤایه تی ده وه مه ندتر
بكات.بگومان لره قسه له سه ر به خۆمایكردن به مانای كلك و گوكردنی چه مكه كان نایه ت، به
ئه ندازه ی ئه وه ی قسه له سه ر جبه جكردنتی له زه مینه ی جوگرافیایه كی دیاریكراودا. وایه : ئه ده ب و فه رھه نگ بواری بواری جگیركردنی چه مكه گشتییه كان وه ك ڕاستییه كه ی دۆزی الپه ڕه ی ھه دانه وه ی ئه وه له به ر زیاتره . به جیھانیبوونی چانسی بت، خۆمای تا ھاووتیبوون له كوردستاندا بداركردنه وه ی یه ككی تره له شانه نووستووه كانی سیاسه ت له كوردستاندا. ناماناوت زۆر قسه له سه ر ئه م چه مكه بكه ین. دۆسكه و به شدارانی ئیجتھادی زۆر وه ك ھاووتیبوون، بده ین چه مكی به وه ئاماژه نییه به م خراپ تداكردووه ، چاكیان چه مكی شایسته ی تر، له كوردستان ئاودیوكرابوو. جارێ به وه ی داگیركه ر ھیچی نه بوو بیداته ھاوتییه كانی خۆی له باقی عیراق، چ جای ئه وه ی به شی كوردی بنده ست و ھاووتیانی خوار
پله دووی كوردستانی ل بدات. ھه رچی مرۆڤه كان به تایبه تن فه ردانییه كانی چه مكه الپه ڕه ی له چونكه تر، جاركی به ندوباوه كانی جاڕنامه ی مافه كه سییه كان ھه یه، كه وتبوونه پشت دیواری قایمی كاركردن بۆ مافی گروپ (مافی نه ته وه ). جاركی دیكه ش، چونكه سیاسه ت له كوردستان، وه ك زۆر له (ستان)ـه كانی دیكه ی جیھان، ھشتا داره ڕایه تی له سه روه ركردنی مرۆڤ و ھه نگاوه كانی ھی
كیسه ن ، یان ھیچ نه ب ھاوشانی ھه نگاوه كانی دیكه ی نین.له ته ندورسته ، و له بار سیاسیی مه نزومه یه كی پابه ندی كه ھاووتیبوون چه مكی دیاره ژینگه یه كی مانه ندی ئه م مه قته عه زه مه نییه ی كوردستان تووشی ھه مه ت و ھه ندك جاریش
نه خۆشی له ج خستن ده بت. به ھیوای چاكبوونه وه !
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
ئاینده ی عیراق16ھومام حه مودی ئه ندامی ئه نجومه نی نونه رانی عیراق و یه كك له سه ركرده كانی ئه نجومه نی بای ئیسالمی عیراق له دیمانه یه كی ھه فتانه دا باسیی له كشانه وه ی
ھزه كانی ئه مریكا له عیراق و لپرسراوتی عیراقییه كان دوای كشانه وه ی ئه و ھزانه ده كات.
سۆماییه کانی ئه مه ریکا28دایكی بورھان حه سه ن نیگه ران نه بوو كاتك كوڕه كه ی
وه ختكی زیاتری له سه نته ری ئه بو به كری سدیق-ی ئیسالمی پده چوو، ئه و سه نته ره ی كه گه وره ترین
ئازادییه مرۆڤو مافهكانی به پابهندبوونی ڕادهیگشتییهكانهوه.
دهسهتدا، له بهشداریكردن ٦/دهستهبهركردنیسیاسیو فره الیه نی دهربین و مافی به داننان چونكهواته دهسه تدا، له به شداریكردن بهب ھهبژاردندامانایهكی دهسهت، ئاشتیخوانهی ئاوگۆڕكردنی بهب
نابت.عهبدو ھهكهوت
سیاسیی چاکسازیی
كوردستاندا چاكسازی له بۆ پرسی ڕهھهند س
10
ئـاراسـتـه
كوردستاندا ھهلومه رجی له چاكسازییسیاسیله گوزانهوه ده گرتهوه: مهسهله سسیاسیی سیستهمی بۆ داخراوهوه سیاسیی سیستهمی ڕهوایهتیی به تهقلیدی ڕهوایهتی گوڕینی كراوه،سیاسیی ژیانكی له گوزانهوه ئینجا نوێ، سیاسییدیكهی یه ككی بۆ توندوتیژییهوه به پشتبهستووسیاسیی ئاشتیخوازانهو به پشبكی پشتئهستوور
له ئهمۆ سیاسیی چینی ئهوهیه پاكانهكه ئارهزووی و پدهكات دهركی خۆشی تهنگهژهدایه ،قوربانیدان ئاره زووی به م ھهیه. چارهسهركردنیشیئیستحقاقاتی شایستهی تھهچوونهوهیهكی وتهكهلوسی بهم ھهیه، ئیراده كزه. تدا نوییهك كه مه . دهستپشخهری ده رهتانی و كردووهبهشكی ئه مهیه وهسفه ئه م ئاماژهكانی لهتهنگهژهی سیاسییه چینه ئهم ناو دهستهبژری ھهندك و ئیداری دارایی، گه ندهی له ھهستپكراوئهمه لهكاتكدا ده كات. سنووردار مۆرایدا جاریشمانگی بازنهكه. تهنگهژه كهیه نهك ھهموو بهشكی ئهگهر تهواوی چواردهی ھهسهنگاندن تهواو نابت
سهیرنهكهین: ونهكهسیاسی چینی ـده پمان ونهكه شاراوهی دیویدهسه تیان ره سمی به له وانهی نین بریتی تهنھادهزگای له چ تهنفیزیو دهزگای له چ لهدهسته بهشكی «ئۆپۆزسیۆنه»كانیش بهكو تهشریعی.بهیاننامهی تهنھا و پكدنن ئستا سیاسیی چینی
له بهرپرسیارتی ئهوان راگهیهندراوی ئهستۆپاكی كورت گهیشتوومان ئهمۆ به سیاسیی فهزایسیاسیی ئاكامی دهورانكی فهزای ئهمۆ ناكرتهوه.
ناكات. ئاینده ب ئهمۆو بۆ جارانییه كهئاقاره دا به و سیاسییهكه ملمالن كوردستان لهبه رهی شهڕی جیاوازه. دوو كه شهڕی نوان براوهلهوه زۆر ورده كارییهكاندا له كۆمهگه لهكاتكداخراپدا چاك و شهڕ، خرو بهسهر كه ئاۆزتره
دابهش بكرت.جه وھهرییه ھهره رهھهنده له یه ك نموونه بۆنوان ملمالنی رهھهندی فهرامۆشكراوهكان
نهوهكانه.
ئهمۆ تهنگژهکانیئهوهی لهجی ئهمۆ ھهژموونداری سیاسی چینیخاوكردنهوه، به ببتهوه ته نگه ژهكان رووبهڕووینه ئهمهش دهكات. پینهوپهڕۆیان كاكهبرالهیی یانلهگهڵ دیرۆكی و نه لهگهڵ تهجرهبهی ھه ژدهساهبوانن ناگونجت. شاخدا خهباتی شۆڕشگیئهوهی ب لهگوندكدا شۆڕشگهكان جارانئهنجومهنی ھهبژاردنی بكات ل داوایان خهكھهبژاردنی ئستا كه چی ده دا، ساز گوندهكانیانله خۆیهوه ھزی بهوپهڕی نیشتمانیی ئهنجومهنیسوچكی كوردستان به نابهدییهوه دهدات، دهرگا
دهكاتهوه. دهرگاكهینوقمی كوردستان سیاسیی چینی بهشكی رهخنهكردنی ناوچهگهرتییه. و لۆكای سیاسهتیكه ئمه فشهمان به لكبدرتهوه ئهم رهوته ناب واچونكه لۆكاییهكان دت، خزمهتكردنی كۆمهگهكۆمهگه ئه م كۆی له بریتییه نیشتمان خۆیلۆكاییهكان كۆمهگه ھهرگیز بهم لۆكاییانه. خهمی به نین یهكسان و نیشتمان كۆی ناكهنه سیاسهتی لۆكای سیاسهتی كوردستانی. گهورهی
دهن، پ political class فهرھهنگییهكهی زاراوه به ئهوی نویه. سیاسی چینكی به پویستی كوردستانمۆدیله به یانی لهم جۆرهی ئستا. جیاواز پویسته سیاسیی نوی خۆمان چینكی (جۆركی) كوردهواری به یان
مام پیشتوانی به دهوێ توانای ژیرو خهباتییه كتیی دهبت و توانای ھهمووالیهك جهالل
بت. كوردستان خزمه تگوزاری نموونهیپشه وهی ھاتنه به به نده نوبوونهوه راستهگهنجان ئایا بهم نوێ، نه وهی و گهنجان ھهیه؟ بارهیان ئهو ھهگرتنی توانایھنانه بیاری رهوشهدا ئهم لهناو دهتوانن ئاسانی به بت، ئارادا له پشهوهشیان گه نجان پشهوهی ھنانه پشهوه؟ بنهبنه گهنجانیش ھهر با سیستم گۆڕینی بگرهنتی ك روودهدات؟ نوبوونهوه پشهوهدهھنرنه كه گهنجانهی ئه و دهكات ئهوهو ھهلپهرست ئهو ھهمانشوهی به پشهوهدهكات، باسیان د.بهرھهم كه گهندهنهیگهندهڵ كۆنهدا سیستمه ئهو لهناو ئهوانیشلدهرناچت؟ ھهلپهرستیان كهسانی و نابن
گه ڕانی و گه نج پشهوهی ھنانه راستهبهرهو ھه نگاوكه له خۆیدا خۆی نوێ، خونیلهپش سیستم، گۆڕینی به م چاالكبوون،سیستمه ئهوه چونكه شتكهوه یه، ھهمووبگرت گهندهبوون له رگه ده توانت، كهتاقهتی تواناو به بكات ناچار بهتهمهنك و
كاربكات. گهنجكه وهنیشتمانیی یهكتیی كه بهرنامهیهی ئهوماوهدا نزیك له دهیهوت كوردستان لهسهر كاری ژنان و گهنجان به سهبارهتو رهوان و راست به شوهیهكی ئهگه ر بكات،تا ئهوا بكرت، لهسهر كاری گۆڵ و بگرێلهسهر پۆزهتیڤی كاریگه ری باش ئاستكی یهكتی، ھهرناوخۆی تهنھا نهك ئاستیدهبت. كوردستانیش سهرتاسهری بهكوپشهوهی ھنانه ئه گهر بهپچهوانهوهدهردی ھهمان دووچاری ژنانیش و گهنجانباكاری و باڵ و تهره فكاری و تهرهفسه ركردایهتی بهشی س ئه گهر ئهوا بكرت،و نابت سوودی گهنج، بكرته یه كتیش له بتوانت كه نابت ئهوتۆی مهردوودكی
بكات. پوه شانازی داھاتووداھهفتانه
ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
ئۆرگانهکانییهوه ناو بنته گهنج دهیهوت یهکتی
نابت کاریگه ر زۆر سیستم گۆڕینی ب گهنجان پشهوهی ھنانه
14
بابه تی ڕۆژ
و تپه ڕده بت ھه ستیاردا قۆناغكی به بیارمانداوه نوبوونه وه و چاكسازی بكه ین و
پۆسته به تاه كانمان پ بكه ینه وه .»دووباره پرسیاركی تر دته ئاراوه ، ئایا ھنانه ته واوه وه یه بوابوونی له گه نجان پشه وه ی ده سه ته ئاوگۆڕكردنی و ئه وان توانای به له نوان نه وه كاندا كه له دوای راپه ڕینه وه ئه و ته نھا یان رووینه داوه یان ئاوگۆڕ پرۆسه ی
له سه ر ئاستی تاكدا به ڕوه چووه .
نه وه ی به خته وه رجگری ساح ئه حمه د به رھه م دكتۆر دواتر
جگرانی سكرتری گشتیی یه كتی له ھه ولر له گه ڵ گه نجاندا كۆبوونه وه . له و كۆبوونه وه یه دا سیاسه تی ئه مۆی كوردستان و ناوچه كه و بیروڕای یه كتییان ده رباره ی گه نجان بۆ روونكردنه وه .
كۆبوونه وه یه دا له و ره سوڵ كۆسره ت له گه ڵ خۆشبوو «پمان رایگه یاند؛ ئستای سیاسی ره وشی باسی ئوه دا تازه كان شته له و بكه ین گه له كه مان له ناو ئمه چونكه بكه ینه وه، ئاگادارتان یه كتیی نیشتمانیی كوردستاندا به شوه یه كی سه ره كی بۆ نوبوونه وه پشت به ئوه ی گه نج
ده به ستین.له ناو ئمه وت: ئه وه شی ره سوڵ كۆسره ت زۆر ژماره یه كی كه بیارمانداوه یه كتیی حكومه ت و سه ركردایه تی بنه گه نجان له ده بت ژنانیش شوه به ھه مان په رله مان و
حكومه تدا و په رله مان و سه ركردایه تی له جگای باش و شیاویان ھه بت.
ئه و لدوانه ی كۆسره ت ره سوڵ عه لی ئاماژه ی گه نج ده یه وت، یه كتی كه ده دات ئه وه بنته ناو ئۆرگانه به رزه كانی خۆیه وه بۆ ئه و لره دا به م بكات، نوبوونه وه مه به سته ی دنه گه نج كام ئایا ئاراوه ، دته پرسیارك پشه وه ؟ ئه وانه ی كه به راستی توانایان ھه یه یان ئه وانه ی ده ست به پشتیانه وه ده گیرت؟
سكرتری جگری قسه كانیدا درژه ی له یه كتیی «دیاره وتی: یه كتیی گشتی ھه لومه رجه دا له م كوردستان نیشتمانیی
به ندان به گه نج
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
17
شهڕهكانی بهھۆی سیاسییه ی نائارامه باره ئهومه سهلهی ئاراوه، ھاتبووه كوردستاندا له ناوخۆوهببووه سیاسی ئینتیمای لهسهر خهكی گرتنییان راپۆرتك زۆرجاریش ئاسایی و كاركیبهس «سهرچاوهكان» تهلهفۆنی پهیوهندییهكیزیندان، بۆ تر خهكانی راپچكردنی بۆ بووحزبی فنه به سهر كه ئهوهبوو تۆمه تهكهشیبهرهو زۆر دیارده یه ئستادا ئهو له بهم دیكهیه !چهند له ھهشبت ئهگه ر چووه و كهمبوونهوهسهبارهت ناكات. تپهڕ سنوورداردا حاهتكیلهسهر «گرتن دیاردهی كهمبوونهوه ی ھۆكاری به
زیندانهكان. نو بۆ چوونه لۆكاه كان ركخراوهنامیق ھرش ـ ھهفتانه
ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
16
کـوردســتـانی
ركخراوی به رپرسی محه مه د عه تا (CDO) له ھه رمی كوردستان پیوایه جۆره به و سیاسیی زیندانی بوونی مه سه له ی نییه كه باسی لوه ده كرت. عه تا له لدوانكیدا نه بوونی «سه ره ڕای ده ت: ھه فتانه بۆ حوكمی نه چه سپینی ته واو و دیموكراسییه تكی ئستادا له به م كوردستاندا، ھه رمی له یاسا نییه شوازه به و ھه رمدا له سیاسیی زیندانیی كه باسی لوه ده كرت.» ئه و باس له وه ده كات به ھۆكاری كه سانه له و ھه ندك «پده چت ئه منی گیرابتن، نه ك ئینتیمای سیاسیی.» بۆیه جه خت له وه ده كاته وه ئه وه نده ی ئه وان ئاگادار بن «شتك نییه به یه كالكه ره وه یی ناوی بنیت
زیندانی سیاسیی.»كوردستان ئیسالمی كۆمه ی به رامبه ردا له جه خت ده كاته وه له ھه رمی كوردستاندا زیندانی به ھۆی ئه ندامكیشیان چه ند ھه یه و سیاسیی ئینتیمای سیاسییانه وه ده ستگیر كراون. پارزه ر له مرۆڤ مافی به شی به رپرسی جوامر دانا ئیسالمی كۆمه ی په یوه ندییه كانی مه كته بی ره وشی ئه وه ی له گه ڵ كه پیوایه كوردستان، مافی مرۆڤ له كوردستاندا خای ئیجابی تدایه پشلكاریش به م نراوه ، ئیجابیش ھه نگاوی و ئه و كه پشلكارییانه ی ئه و له نو زۆره ، زۆر مه سه له ی «ده ستگیركردنه ده كات بۆ ئاماژه یان
له سه ر ئینتیمای سیاسیی.»
ده ت: ھه فتانه بۆ لدوانكیدا له جوامر دانا پشتر و ھه یه ھه رمدا له سیاسیی «زیندانی به ھه یه خه كمان تائستا بووه ، زۆرتریش ئه وه ی نه ك گیراوه ، سیاسییبوون تۆمه تی له سه ر ته نھا ھه بت، له سه ر یاسایی تۆمه تكی دیاریكراون، حزبكی به سه ر كه گیراون ئه وه
به تایبه تیش ئیسالمی.»روون ئه وه ئیسالمی كۆمه ی كادیره ی ئه و الی ئه ندامیان دوو تائستا كه ده كاته وه به ب پشتر كه گیراوه سلمانی ئاسایشی ھه ر نه ك تۆمه تك ھیچ رووبه ڕووكردنه وه ی ده ستگیركراون، به كو رفنراون، كه «یه ككیان خه كی ئه ویتریشیان چه مچه ماه و خه كی شاری كه ركوكه .» ھه روه ھا باسی له وه شكرد الی ئه ندامیان زۆر ژماره یه كی ھه ولریش ئاسایشی ئازادبوون، «زۆریان ئستا كرابوو ده ستگیر ژماره یان زینداندان و له ھه ر ھه ندكیشیان به م ئه ندامه به سه باره ت زیاتره .» كه س پنج له «رفنراوه كانیان» ده ت: «تائستا ھه ر نازانین له الیه ن ئه وان زیندانیكراون، شونكیشدا چ له
ده زگایه كی دیاره وه رفنراون.» به ڕوه به ری ئاسایشی سلمانی ره تیكرده وه كه سیاسی ئینتیمای له سه ر البت كه سكیان ھیچ گیرابت. عه مید حه سه ن نوری له لدوانكیدا بۆ ھه فتانه وتی: «ئمه ھیچ كه س له سه ر ئینتیمای سیاسیی ده ستگیر ناكه ین، ئه وانه ش كه ده گیرن
به پی یاسای قه چۆكردنی تیرۆره و به بیاری میزاج به كه س ئمه ده كرن، ده ستگیر دادوه ر
ده ستگیر ناكه ین.»به كه سانه ی ئه و كه به وه ی ئاماژه شیدا ھه روھا «ئیسالمیشی ده ستگیرده كرن تیرۆر تۆمه تی كه كاتك تده كه وت، یه كتیشی تده كه وت
ھیچیان له سه ر ساغ نابته وه ئازاد ده كرن.»سه عید نه سره دین چوارچوه یه دا له و ھه ر ئیسالمی یه كگرتووی مه به ندی به رپرسی كوردستان له زاخۆ باس له وه ده كات كه «پشتر له سیاسیی ئینتیمای له سه ر خه كی گرتنی ھه رمی كوردستاندا ببوو به كاركی ئاسایی، به م ئستا ئه وه باشتره و كه متر بووه ، ئه گه ر ھه بت ده كرت.» ده ستگیر خه ك یاسای رگه ی به ئمه ده ت: «ئستا یه كگرتوو به رپرسه ی ئه و گیرا سیاسیی ئینتمای له سه ر نییه كه سمان
بت.»
چاودریی نوده وه تیھه موو الیه ك كۆكن له سه ر ئه وه ی پشترو به ھۆی
زیندانی سیاسیی له ھه رمی كوردستاندا ھه یه ؟ ئه مه ئه و پرسیاره جه وھه رییه یه كه دیموكراسیی ھه رمی كوردستان ده خاته ژر پرسیاره وه . نه ك ھه ر ئه وه ، به كو مافه سیاسییه كانی مافی مرۆڤیش له كوردستاندا ده خاته ژر گومانه وه . به رپرسانی ئاسایش ره تی ده كه نه وه كه زیندانی سیاسیی له كوردستاندا ھه بت. به م ھه ندك
له الیه نه ئیسالمییه كان ده ن به گه مان بۆ بوونی زیندانی سیاسیی ھه یه .
له كوردستان زیندانی سیاسیی ھه یه ؟
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
19 ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
ئهركی نه ك بهوهدا ئاماژهی ھه فتانه گۆڤاری بۆرۆشنبیری ژیان و و تهندروستی كه مافی حكومهتهدابین بكات، خۆیان وتهكهی تاكهكانی بۆ كار وكه سانهش دابین ئه و بۆ مافانه ئه و بهكو دهبتداوای فهرمی به شوهیهكی و دنه وتهوه كه بكات
دهكهن. نیشتهجبوون و ھاوتیبوونسهربهست ئازادو ھاوتی «دهبت د.نهرمین وتی:ئهوجا بیروڕادا، پیشه و كارو له ھهبژاردنی بتنا دووباره ئهگه ر ھاوتی، بوترت پی دهتوانت
دهبتهوه.» دروست دوو پله ھاوتی چهمكیدواكهوتوو به گوپی رۆشنبیر، ئهو وتانه عومهرمرۆڤكی پش مرۆڤك كه دهزانت نادیموكراسیھۆكار كۆمه ك بنهمای لهسهر تهنھا دهخات، ترئاینی زمان و خ یان بت حزب بهرژهوهندی كهسهرده می له كه له وهدانییه گومان بت،» تداله عیراق دوو بهپله كورد ھاوتی به عسدا، رژمی كورد ناوچه ھهندك له تهنانهت دهكرا، تهماشا
ئهم یان جهنگهش ئهم نهبوو، ژیانیشی مافی بهعسی یان كوردبوون لهبهر تهنھا جیاوازییكردنهش١٩٩١ دانیشتوانی سای پاش بهم بوو، نهبوونھاوزمانی بهوهی بهبهرداھات، ئاھكیان ھهرمجیاوازی ئیتر و ده كهن فهرمانهوایمان خۆمان
له کوردستان ک ھاوتییه ؟ به جمه دا نه ناسراوه ، ئینجا چ جای ئه وه ی كه جگه ی ئ تیبوون، ئه و چه مكه ی كه به مانا فراوانه كه ی له كۆمهھاوبكرت. دانیشتوانی كوردستان تا چه ند به مافی ھاوتیبوون شادبوون، تاچه ند ده سه ت ئه و مافه ی به ھاوتیان ره وا بینیووه ، بۆچی تائستاش به فیعلی نه ك ھاووتی ھه ر پله دوو، به كو پله سیش ھه یه ، كن ئه وانه ی له
كوردستاندا سوپه ر ھاوتین و له سه رو یاساوه ن و ھه موو ماف و ئیمتیازاتكیان بۆ پاوه نكراوه ؟
ئاماده كردنی دۆسییه : ئیسماعیل حه مه ڕه حیم
یه كتی سه رۆكی حسن حه مه ناسیح ھه فتانه ی به كوردستان مافپه روه رانی په یماننامه و یاساكان ھه موو «به پی وت: نونه ته وه ییه كان ده بت مافی كار، سه فه ر، ژیان،
وت تاكه كانی بۆ نیشته جبوون، گواستنه وه و دابین بكرت به ب جیاوازی ره گه ز، زمان، ئایین، داخوزای مرۆڤ عه قیه تی به پشكه وتنی بیر وڕا. كاته شدا له م بۆیه ده كات، زیاد مافه كانیش و
ئه ركی حكومه ت و ده سه ته كه خزمه تگوزاری و توانای خۆی زیاد بكات. له به رامبه ر پكردنه وه ی
چ واته دیاری كرا، بۆ مافهكانت كات ده گهیه ن، چئهندامی به بوون نووسین، و قسهكردن مافی كاتچ .ھهب خۆت بۆچوونی و ئهفكار ركخراوك، مامهه دهسهت شتانه ئه م بنهمای له سهر كاتئهوا گۆڕا، ئهگهر به م ھاوتیت، واته تۆ بكات لـ ھاوتیبوونت مافكی و زهوتكراوه لـ مافكتپوهر سیاسیی دهكرته سهندراوهتهوه. ئاراسته یمافی ده م دیسانه وه ئهركه كان. و ماف پدانی بۆ
شواوه. كوردستان له ھاوتیبوونئاستكدایه؟ له چ ھاوتیبوون مافی كهواته
ئاستی و خوار له ھاوتیبوون مافی من به بوای ــمافی چونكه یهوهیه. ٪٣٠ خوار له و مامناوهندمافه پاشان .كراب دابین پویسته سهرهتاییلهسهر ھاوتی پویسته كه زهرورهكان. گرنگهله گهڵ تر مافی ھهندك .ب ھهی دنیا ئاستیھاتنی وهك دهبت. دروست بۆت دهوهتدا گهشهی نهوت، غاز، بۆری یان مان بۆ ئینته رنت تۆڕیئه وهی ئهم مافانهمان دواخستووه لهبهر ئمه بهمبهم بكات. دابینی ناتوانت حكومهت دهزانیننیشته جبوون، شونی ئاو، كه خۆمانه مافی خۆبهم بكرت، دابین بۆ خزانمان دروستكردنیكارهبایه ئاو كه ماف ساده ترین تائستا حكومهت
بكات. نهیتوانیووه دابینیدوو پله ھاوتی ھهنووكه تا بین دهتوانین
كامانهن؟ یهكهكان پله ھهیه؟ھهرماوه ، دوو پله ھاوتی تائستاش من بوای به ــخۆیان خۆیان یان دهكرت سهیر شوهیه ش بهویان گشتی ئاماركی به دهتوانین بۆیه دهبینن. واگشتییهكان به ڕوبهره بزانین گشتی مهسحكیئیدارییهكان لره یهكه پاشان خاوهن كۆمپانیاكانبه چ سهر بزانه یان ده ژین چۆن ھهولر، له و كهسانهن دوو ئهو پله ھاوتیانی كه واته حزبكنری له چونكه نین، دهسهت حزبی سهر به كهجیاوازیان تر كهسانی لهگهڵ مافه وه و ئهركبهندیهیان پله ئهم خۆیان ده سهتدار حزبی ھهیه.بهم نییه ، ھهرچهنده پۆینكردنهكه بهناو كردووه .ژیانی له ھه یه. و جبهجكراوه كردار بهشوه یھاوتی باشه رهنگی داوهته وه. كوردیدا كۆمهگه یدووه، پله ھاوتی چییه ئهی نییه ئه وه دوو پله،ب قوتابخانهیه ك بهڕوهبهری نهب بۆی ئهگه ر
چییه؟ ئهی ناوچه كۆمیتهو بپشتگیریئهم یاسادا بهردهم له وهستان رووی له ئهی
من بوای به نییه، ئۆپۆزسیۆن كوردستان له ــپشتگیری یاساش ھهم و نییه جورئهت ھهمنه بوونی جورئهتهكهیه، یه ك به پلهی بهم ناكات.ناكات. پشتگیریت یاسا نهكرد كارت تۆ چونكهیاسا سادهیه، بهم زۆر ھهیه جار ئاكارك ھهندكئاینییهكان و عورفی شته وهك لده كات. پارزگاریپشتگیری یاسا بهم نییه، پ بوای كهس زۆر كهو نهب ئۆپۆزسیۆن ئهگهر ھهمانشوه به لدهكاتبكات چی یاسا خۆی نهكات ھاوتی و مافی داوایئمهدا وتی له ئۆپۆزسیۆن دابه زێ. بۆكوێ وئهوانهی تائستا دهسهته. دیوی ئهو دیویھهنه ساون دهناسنن ئۆپۆزسیۆن وهك خۆیاننه شتهری جدییانه. رهخنهگری و خۆیان بهكاری
نهداوه. ده سهت له كاریگهریان
سدیق حهمه بهكر
20
دۆســ
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
كه ده توانن به ره و ئاراسته یه كی تر به رن، به مه ش له ده بینرێ كه لده كه وته وه جیاوازییه ی ئه و ھه رمی كوردستاندا،» گرفت له یاسادا نییه ، به كو كاتك به م یاساكاندایه ،» كردنی به جج له ده كه ن یاساكاندا له فروف حكومه ت و حزب یان كه سك یاساكانی پشل ده كات، مانای ئه وه نییه كه یاساكه نییه ، ئه گه ر یاساش ھه بت، به م
پراكتیزه نه كرێ وه ك ئه وه وایه ھه ر نه بت.»
كه لنی نوان ھاوتی و ده سه تله نوان «كه لن ده ت: حسن حه مه ناسیح نییه گه وره ش ھه رچه نده ھاوتیاندا ده سه ت و ده سه تداران چونكه ھه یه ، به م بووه ، دروست ده یانه وێ جیا له خه ك بژین دووركه ونه وه ، وه ك ئه وه ی رۆژك كوڕی ئه م میلله ته نه بووبن. گوێ له خه ك ناگرن، به م له مه سه له چاره نووسسازه كان و ھه بژاردنه كاندا ئه م به رپرسانه ده گه ڕنه وه الی
خه ك و ئه م كه لنه بچووكتر ده بته وه .»به وه ی گرت، حزبه كان له توندیشی ره خنه ی رای حزبه كان سه ره وه ی به رپرسانی تائستا كه كشه كان له سه ر ناوه ند خوار ناوه ند و كادیرانی وه رناگرن، داوای چاره سه ریش ناكه ن، چونكه خۆیان دروستیان كردووه ، چاره سه ریش الی خۆیانه . ئه و جیاوازییه زۆره ی كه له نوان ھاوتیان و به رپرس و كادیرانی پله یه كی حكومه ت و حزب ھه یه ، وای كردووه كه ھاوتیان دیسانه وه خۆی وه ك پله دوو سه یر بكات و ھه رئه مه ش وای كردووه كه تاكه كان وت بۆ خاك و ئینتیمایان گه نجان به تایبه ت و
نه من و كۆچ بكه ن. له ئه گه ر ده كاته وه ، روون ئه وه گوپی عومه ر
حه وانه وه و شونی كار و ده رفه تی كوردستان نیشته جبوون و گره نتی ژیان ھه ب ، ك ئاماده یه خۆی چاره نووسی ئه وه ی ب ببێ میل سه دان
بزان ؟ ده ره جه یه ك به ده كات ئه وه ش باسی گوپی له ده چت پ بووه ،» الواز ھاوتیبوون مافی ت دابن داھاتوودا كاریگه ری خراپ له سه ر ده سهبه شوه یه ك ئه گه ر ھه بژاردنه كان بكرته پوه ر بۆ گرتنه ده سه تی ده سه ت، ئه وا به پی زانیارییه كان
ده نگدان ٦٠٪ تپه ڕناكات.»كه وابوو رای سه ره وه به ھه مانشوه ی د.نه رمین جیاوازی له ده ستكه وتنی كار و ده رفه تی كار وای كردووه كه كۆچ روو بدات و خه ك بۆ ده ستكه وتنی
. ـبھته كه ی خۆی به جوی وھه لی كار و بژ له ھه مانكاتدا جه خت له سه ر ئه وه ده كاته وه الوازی ماف و ھاوتیبوون له كوردستاندا، ده گه ڕته وه بۆ دانه نانی كه سی شیا و له جگه ی شیاودا، «ئه مه ش دروست بواره كاندا له سه رجه م گه نده ی واده كات بت. ئه مه ش په یوه ندی راسته وخۆی به ده سه ت
و ده سه تی به ڕوه بردنه وه ھه یه .»له كۆتایدا ده توانین په نجه له سه ر ئه و خاه دابنین پشلكاریی ئه و عیراقدا كوردستان و له كه كه سك و له نوان ده كرت كه جیاوازییه ی و كه سكی تردا، ھۆكاره كه ی نه بوونی یاسا و رسای جبه جكردن و له گرفت به كو نییه ، گونجا و راستییه ش ئه م ھه یه . جبه جكاردا كه سی د.نه رمین به روونی ئاماژه ی بۆ كردوو وتی : «یاسا و پشكه وتووه ، شارستانییانه و ھه رم رساكانی به م جبه جكار و ده سه ت گرفته له به رده م ئه م
یاسایانه دا و به ره و ئاراسته یه كی تری ده به ن.»
عومه ر گوپی ناسیح حه مه حسن
به ك ده وترت ھاوتی ؟ــ ھاوتی به كه سك ده وترت له سنووری ئه و بژی و یاسایی و ده ستووری جوگرافیایه كی مافانه ی ئه و یان ھه یه كه سیاسییانه ی نیزامه كه ھه یه له و وته كه دا، بۆ بچووكترین تاكی ئه و ته جیاوازی نه كرێ . واته ئه رك و مافه كان به بو
. گه دا، دابه ش كراب جیاوازی به سه ر تاكی كۆمهبه پی ئه م پناسه یه ی تۆ كردت له كوردستاندا رووی له ده كرت ھاوتی سه یری شوه یه به م
ئه رك و مافه وه ؟له ھاوتیبوون پوه ره كانی ئه گه ر نه خر ــ دنیادا سه یر بكرت، ئمه له كوردستان له به رده م قه یرانكی ب تامی ھاوتیبوون داین. ھاوتی له كوردستان ونه یه كی ته واوی نییه ، به كو ونه یه كی شواوی ھه یه . چونكه له دنیای پشكه وتوودا حزب نزیكی له ده سه ت ده بات و پشه وه بۆ خه ك كوردستان له ئه مه ده زانم وا به م ده كاته وه ، شواوه و ھاوتی ناتوان له ناو كایه یاساییه كانی
خۆیدا بجوـ و ھه سوكه وت بكات.پاش چی ھاوتی بوون به دیار ده كه وت؟
مافه كان دابینكردنی مانای ھاوتیبوون ــ
ھاوتیانی پله دوو ئه وانه ن سه ر به
حزبی ده سه تدار نین
به كر حه مه سدیق:
پارزه ر به كر حه مه سدیق سه باره ت به مافی ھاوتیبوون له كوردستاندا، پیوایه ھشتا سه ره تایترین مافه كانی دابین نه كراوه . ھشتا مه فھومی ھاوتی پله دوو له كوردستاندا ماوه و ده سه ت و حزب ئه م چه مكه یان ھشتۆته وه .
به رپرسانی كوردستان خۆیان له سه ر و یاساوه ده بینن و ئه وان ئه م پله به ندییه یان دروست كردووه ، ھه ر ئه مه ش وای كردووه خه ك زدی با ووباپیری خۆی به جبت. باوه ڕیشی وایه ده بت بۆ
بــوه. و پــهرش زۆر ئــهمــهشوهك پویست تاك مافهكانی كه لهم قهیرانه دا ئاتاكی نهكراوه، دابین كوردستاندا ھه رمی له
بت؟ خۆی وتی و خاك وابه ستهی چۆن كوردیئاستی لهسهر خاك تهنھا ئینتیما بۆ مهسهلهی ــالیهنی به پهیوهندی ئهوهنده ی نییه ، یاساییمژووییهوه و كولتووری الیهنی و نهتهوهیی ھاوتیبوون مهسهله ی ھهمانكاتدا له به م ھهیه،ئهوهنده دهكرت، بهجج كه یاسایانهی ئهو وھهیه، یاساكانهوه ناوهڕۆكی به پهیوهندیھهیه، یاساوه رزگرتنی به پهیوهندهی ئهوهندهشقسهی زۆری كوردستاندا له ئهمۆ چونكه ئهوهیتهنھا چونكه یاسایه، سهروهری مهسهلهی لهسهرهكشهكه به كۆتایی باش یاسای و یاسا دهركردنی و بكرت بهجج یاساكان دهبت بهكو نایهت،بهجج یاسایه ئهم واته چۆن بیگرت، رژهییب یهكسان بهشوه ی ھاوتیاندا بهسهر دهكرت
نهتهوه. زمان و و ئایدۆلۆژیا حزب و جیاوازیچ بوارهدا لهم حزب و حكومهت بین ده توانین
ده گن؟ رۆكبوارهدا لهم پهرله مان و حكومه ت رۆی ــحزب ھهیمهنهی زابوونی بهھۆی دیاریكراوه،حزب گرنگهوه. له راستیدا ئهم دوو دهزگا بهسهرو دیموكراسی له كۆمهگهی نییه. دزو چه مككیله حزبهوه چاكسازیی یهكه م دهبت لیبرادا، كهواتهو بیركردنهوه ئهو حزب پویسته ده ستپبكات،دهستكهوتی بیگۆڕت. ھه یهتی كه ئایدۆلۆژیایهیگشتیی به ھاوتیان بۆ كادرهكانی بۆ ماددی سهیری ھهموو ھاوتیبوون بهشوهی واته بگۆڕت،بهمهش بكات. و ھاوتیانیش تر حزبهكانی كادیرانیببهخشتهوه سهردهمیانه جوانی واتایهكی دهتوانتئهم كاریگهرییه ده توانت له ھهمانكاتدا و بهخۆیو بكات بهرجهسته حكومهتدا دامودهزگاكانی له ناوله رزگرتن بۆ نوه ندك بكاته په رلهمان و حكومهتسهردهمیانه. بهشوهی ھاوتیبوون و مرۆڤ مافیچ له و عهقی یاسادانانهوه یاسادانان رووی له
ئاستكداین؟تهكنیكی و یاسادانان رووی له راستیدا له ــیهككین بهكو نین، پشكهوتوو یاسادانانهوهئهمهش دنیا، دواكهوتووهكانی ھهره دهوهته لهلهوانه الیهن زۆر بۆ دهگهڕتهوه كهموكوڕییهكهیرهنگدانهوه ی و پهرلهمان نه بوونی دامهزراوه بهرهنگدانهوهی كه بهشوهیه ك ھهستیاره دهزگا ئهمھاوتی بهردهوام ده بت بت. خهك راستهوخۆی
ئهمهش بت، مافهكانیدا داخوازی له
عومهر تهھا
22
دۆســ
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
بۆ ھاوتیان به گشتی و گه نجان به تایبه تی له كوردستان ھه دن و روو له وتانی خۆرئاوا
ده كه ن؟باووباپیر زدی له ھه ھاتن یان كۆچ ــ سه ره تاییه كانه مافه دابیننه كردنی به رئه نجامی
له وتی ئمه دا.خه ك بۆ وتی خۆش و دنیایی فه راھه م كۆچ تیدا ژیان ئازاد و ئه گه ر وتی خۆی ده كات، ئاسان ب ، بۆ كۆچ ده كات؟ بۆیه له كوردستان ماف و ئازادی و ژیان كه مبۆته وه ، بۆیه خه ك
كۆچ ده كات.ھه ھاتوو نه ته وه و ده سه ت به ھی خۆی نه زانی
ئه مه چ جۆره رۆحییه تكه ؟خراپه و رۆحییه تكی ئه مه من به بوای ــ كشه و له راكردنه ئه وه چونكه نییه . باش به رپرسیارتی ، نابت ئمه ئینتیمامان نه بت بۆ خاك و وت. چونكه زۆربه ی شۆڕشه كان كه سانی ھه ژار و كه مده رامه ت كردوویانه ، بۆیه ده بت ھه وڵ بده ین تاوه كو گه نده ی و كاری دزو نامن تا
زۆرترین ماف بۆ ھاوتیان دابین ده كرت.ئایا دانانی یاسا و ده ستوور ئه م كشانه چاره سه ر
ده كات، ده بت به چه تر بۆ ده ستكه وته كان؟چه ترك چونكه ناكات، چاره سه ری نه خر ــ دروست ده بت، به م نابته سبه ر بۆ ھاوتی به سه ردا گۆڕانی فعلی به بارودۆخه ئه م تا كوردستاندا له ھز ھاوسه نگی ده بت نه یه ت. ده بت حزب بت، به سه ردا گۆڕانی بگۆڕت و
له ناو حكومه ت به ته واوه تی بته ده ره وه .مه به ستی به حكومه ت ده درته پرۆژانه ی ئه و ھاوتیان مافی گه ڕانه وه ی چاكسازیی و
چۆنه ؟پرۆژه ی چونكه الوازن، زۆر من بوای به ــ خۆیه تی ده سه ت پرۆژه ی به كو نین، خه ك
ده یداته وه خۆی .تاچه ند عیراق بۆ ھاوپه یمانان ھاتنی بار ودۆخه كه یان گۆڕاوه به ره و باشبوونی ژیانی
زانیاریمان ھه ب به سه ر دنیای ده ره وه دا. ئه وان ده ستیان نه خستۆته نا و گۆڕانكاریی ژیانی بگۆڕین خۆمان خۆمان ئمه ده بت ئمه وه ، به ره و باشتر، چونكه ئه وان مامه ه له گه ڵ ھزدا ده كه ن ك ھزی ھه بوو ئه وان له گه ڵ ئه واندان. ئه گه ر ئۆپۆزسیۆن ھزی جه ماوه ری ھه ب ئه وان
ھه سوكه وتی له گه ڵ ده كه ن.
چه مكی ھاوتیبوون بۆ كه ی ده گه ڕته وه ؟و فراوانه زۆر ھاوتیبوون چه مكی ــ مژووه كه ی ده گه ڕته وه بۆ سه رده می یۆنانییه كان. به ده ر له چوونه ناو مژووی ئه و چه مكه ، ده كرت په یوه ندییه ئه و مانای ھاوتیبوون بووترت سیاسییه كه له نوان ھاوتی و ده وه تدا دروست ده بت. له سه ر بنه مای دیاریكردنی ماف و ئه رك بۆ ھاوتی و به رپرسیارتی بۆ ده وه ت له دابینكردنی مافه كانی به داننان و ھاوتی پداویستییه كانی ھاوتیدا، چ به یاسا چ به جبه جكردنی ئه و یاسایه و یه كسانی سه رجه م دانیشتوانی وت له به رده م ئه م
یاسایه دا ب جیاوازی . ھاوتیبوون سه یری چۆن سیاسیی ده سه تی
ده كات؟بۆ سیاسیی ده سه تكی ھه ر سه یركردنی ــ مه سه له ی به ھاوتیبوون باكگراوندكی ئایدۆلۆژی ده سه ت، ئایدۆلۆژیای بۆ ده گه ڕته وه كه ھه یه ھه رمی له ده سه تكدا، و ده وه ت له ھه ر كوردستانیشدا سه یركردنی ده سه ت بۆ چه مكه كه رووییه كه وه چ له نه بووه به رجه سته تائستا سه یری مافی به ھاوتیبوون ده كات. به به گه ی حزب ده سه تی كوردستاندا ھه رمی له ئه وه ی جگه كه تكه ووبوون به شوه یه ك حكومه ت و توانینی جیاواز جیاواز و حزبی ئایدۆلۆژیای له ده سه تدار حزبی ھه ردوو به تایبه ت حزبانه ئه م (پارتی ، یه كتی ) له الیه ن ده سه تی سیاسییه وه ،
فه لسه فه یه كی داڕژراو یان فه لسه فه یه ك نییه پشتی گۆشه نیگایه ئه و سه یركردنی بۆ ببه سترێ . پبوای به ئه وه له به ر ھاوتیبوون. مه سه له ی بۆ سیاسیی دیدكی و فه لسه فی دیدكی ھیچ من، حكومه ته وه و په رله مان له الیه ن نییه دیاریكراو بۆ مه سه له ی ھاوتیبوون له ھه رمی كوردستاندا. ھه یه . خۆی تایبه تی ھۆكاری ئه مانه ش بگومان له وانه ھۆكاری كاریگه ری حزب له سه ر حكومه ت و فۆرمۆله نه بوونی بیركی سیاسیی و یاسایی له الیه ن له ھاوتیان به به رامبه ر سیاسییه وه ده سه تی ئه منی باری جگیرنه بوونی ھۆكاری ھه مانكاتدا له ده سه ت نه بوونی دامه زراو به و سیاسیی و كورستاندا. ھه روه ھا نه بوونی باكگراوندكی مژوویی
و فكری ، رزگرتنی ھاوتی و مافی مرۆڤ. مافه كان له الیه ن ده سه ته وه ، دابینكردنی به ب
ھاوتی ده توان ئه م چه مكه به ده ستبھن ؟ده توانت كاتك چه مكه ئه م راستیدا له ــ به ده ستب له سه ر بنه مای ئه رك و ماف وه ستاوه و داده مه زرت، لره دا رۆی ھاوتی ته نھا بریتییه ئه و به ده ستھنانی بۆ خه باتكردن و داواكاری له مافانه ، واته ئه م مافانه ده بت بسه نرت و به رده وام بپارزرت پویسته مافانه ش ئه و و بكرت داوا بت. سیاسییدا ده سه تكی ھه ر سایه ی له ژر ب گومان رۆی ھاوتی له كۆمه گه مۆدرنه كاندا
رۆكی یه كجار كاریگه ر و ھه ستیاری ھه یه .به و پیه ی كه له رگه ی كه نای جیاواز جیاوازه وه
مافی ھاوتیبوون وستگه یه ك نییه بیگه یت و كۆتایی پبت!
پارزه ر ته ھا عومه ر:
ته ھا عومه ر ره شید پارزه ر و خوندكاری دكتۆرا له یاسا گشتییه كاندا له زانكۆی سلمانی له م دیداره ی ھه فتانه دا سه باره ت به ھاوتیبوون و چه مكی ھاوتی له كوردستاندا به به راورد له گه ڵ وتانی دنیادا باوه ڕی
وایه تائستا له كوردستاندا یاساكان گره نتی ژیانی تاكه كانی نه كردووه و له رووی عه قییه تی یاسادانانه وه زۆر دواكه وتووین و ئه مه ش ھۆكاری سه ره كی كه مبوونه وه ی ئینتیما بۆ نیشتمان و كۆچی به رده وامی گه نجانه . ئاماژه ش به وه ده دات كه حزب ھه یمه نه یه كی ته واوی به سه ر ده سه ت و حكومه تدا
یاسادا. چوارچوهی له بكات پوه تهسهروفی و بھنتكهرامهتی پارزراوه. و مرۆڤ ئازادی یهكهم: أ: : ٣٧ مادهی
بیاركی قهزائی. بهبی بكرت له گهدا لكۆینهوهی یان بكرت ده ستبهسهر ناكرت كهسك ب:و قه دهغه مرۆییانه نا مامههكردنی دهروونی و جه ستهیی ئهشكهنجهدانی جۆرهكانی ھهموو ج:
حهرامكراوه.دهپارزت. ئاینی و سیاسیی و فكری توندوتیژی له تاكك ھهموو دهوهت دووهم:
ئازاده . شوهیه ك ھهموو به رادهربین مافی یهكهم: :٣٨ مادهیئازاده. بوكردنهوه و چاپ و رۆژنامه گهری دووهم: مافیئازاده. ھمنانه خۆپیشاندانی و كۆبوونهوه مافی سیهم:
پارزراوه . پیانهوه پهیوهندیكردن و سیاسیی حزبی و كۆمهه پكھنانی مافی یهكهم: :٣٩ مادهیسیاسییهوه الیه نكی یان كۆمه هیهك یان حزبك به پهیوهندی كه ناچاربكرت، كهس نابت دووهم:
تیاندا. ئهندامتی له سهر بت به رده وام كه بكرت ناچار یان بكات،بیروڕادا. و فیكر له ئازاده تاكك ھهموو :٤٢ مادهی
له و نیشتهجبوون سه فهركردن و ھاتوچۆكردن له ئازاده ھهموو عیراقییهك یه كهم: :٤٤ مادهیوتدا. ناوخۆی و دهرهوه
نیشتمان. بۆ گهڕانهوه له ببهشبكرت یان بخرتهوه، دوور یان نهفیبكرت عیراقیی ناكرت دووهم:بكرت، سنووردار ھاتووه دهستوورهدا لهم ئازادییانهی و ماف ئه و پیادهكردنی ناكرت :٤٦ مادهیئازادییهكان و ماف كاكی سنوورداركردنه ئهو نابت بهمهرجك نه بت، یاسا بهگوره ی تهنھا
بگرتهوه.
عیراقدا دهستووری له ھاوتی
27
له باسی تهنھا ئرانی ئهمریكیـ وتووژی به ـبه وپیهی تر، شتی نهك دهكرد، عیراق كاروباریله ئهمریكا بوونی له كشهكهیان ئرانییهكانئران لهسهر ھه ڕهشه كه دهبینییهوه عیراقدائرانیان ئهمریكاش ھزهكانی دهكات، دروستپچهككردنو ری له كه دهكرد تۆمهتبار بهوهبۆ ئرانییهكان چه كداره گروپه ناوهوهی ھاتنهبارودۆخی له ئهو شتانه، دهست عیراقو ناوخۆیخۆی رۆی عیراقیش وهردهدات. عیراق ناوخۆیبۆ ئهوهی مهترسیانه، ئهو له ره واندنهوهی بینیئهمریكا ھزهكانی به نهبته گۆڕهپانی ملمالنیوئهمریكاش ھزهكانی نهكاتو ئران له ھهڕهشهكاریگه ری له جۆرك نه داتو گهمارۆ ئران به
ھزانه ھهبت. لهسهر ئهوئه مریكا پشووی بایۆزی كرۆكهر رایان بهمشكستی دیالۆگه ئه و به وهی نا دانی عیراق له
له عیراق ئیسالمی سه ركردهكانی ئهنجومهنی بای له یهكك و عیراق ئه ندامی ئهنجومهنی نونهرانی حه مودی ھومامكشانهوهی دوای عیراقییهكان لپرسراوتی و عیراق له ئهمریكا ھزهكانی كشانهوهی له باسیی ھهفتانهدا دیمانهیهكی
ھزهكانی كشانهوهی به خۆشحاین ئمه ـرادهستكردنهوهی له كردن پهله ئهمریكاوئهمنییهكانی ھزه به ئهمنی دۆسی تهواوهتیئامادهباشی له ھزانه ئه و راسته عیراق.وادهیهك دهستنیشانكردنی بهم نین، تهواوهتیدا
قووتر بوونه وه ، چونكه ئه حمه دیش یه كك بوو له نوژخونانی مزگه وته كه ی نو سه نته ره كه ی ئه بو به كری سدیق، ئه و ته قینه وه یه بووه ھۆی كوژرانی
ده یان كه سی سیاسیی و مه ده نی.ئه وه ی نیگه رانیشی الی به رپرسانی ئه منی ئه مه ریكا ركخراوكی ئه گه ر كه ئه وه بوو دروستكردبوو ئه ندام ئه مه ریكا خاكی له سه ر بتوانت جیھادی ئه مه ریكا ده ره وه ی له تا بكات دروست بۆخۆی بتوانن كه ھه یه ئه وه ش ئه گه ری ئه وا بجه نگن، قه ناعه ت به سۆماییه به ره گه ز ئه مه ریكییه كانیش بكه ن كه شانه ی نووستوو له ویالیه ته یه كگرتووه كان
دروست بكه ن.ھیچ «الوان» گروپی پشتر ھه رچه نده چاالكییه كیان له دژی به رژه وه ندییه كانی ئه مه ریكا ھرشه كه ی دوابه دوای به م نه دابوو، ئه نجام ئه سیوبیا بۆ سه ر سۆماڵ كه به پاپشتی ئه مه ریكا په یوه ندییه كانی ئه نجامدرا، ٢٠٠٦دا سای له پته وتر قاعیده ركخراوی گروپه و ئه و نوان چه ند له گه ڵ كاركردن به ده ستیانكرد بوون و چاالكوانكی غه یره سۆمای كه له الیه ن ئه مه ریكاوه داواكراوبوون، له نویشیاندا فه زل عه بدو محه مه د ھه بوو كه به نه خشه داڕژه ری ھرشه كانی سای له ئه مه ریكا بایۆزخانه ی ھه ردوو سه ر ١٩٩٨ی
كینیا و ته نزانیا داده نرت.حه سه نیش وه ك ئه و الوانه ی تر كه دیار نه ماون، دوای كوژرانی باوكی له رووداوكدا، پش ئه وه ی دایكییه وه له الیه ن ئه مه ریكا، بۆ بكه ن كۆچ په روه رده كراوه . رۆژك دوای دیارنه مانی حه سه ن، مینیابولیسدا نه خۆشخانه كانی له خزانه كه ی كوڕه كه یاندا و به دوای گه ڕان به كرد ده ستیان ھیچ به م پۆلیس، باره گای چوونه پاشان مامكی كه ئه حمه د نه بوو. عوسمان سۆراغكی كه م، الیه نی «ئه وكات ده ت: حه سه نه تری دیارنه مانی ھه وای سۆمای تری خزانی دوو له كاتی گه یاندبوو. پۆلیس به كوڕه كانییان پشكنینی ژووری یه ككی تر له الوه ونبووه كاندا، درژیان روونكردنه وه یه كی الوه ئه و خزانی له باره ی ئه و گه شته ئاسمانییانه وه دۆزییه وه كه له ھی ئاسمانی ئه و شاره وه ئه نجام ده دران. گرانی بی تچووی گه شته كانی ئه و الوه سۆماییانه ش به ھز دارایی الیه نكی كه ده كات ئاشكرا ئه وه ئه و كری كۆی چونكه كردوون، پشتیوانی گه شته ی كه به چه ند قۆناغك كردوویانه ده گاته نزیكه ی ٢٠٠٠ دۆالر، عوسمان ئه حمه دیش ته ئكید ده كاته وه كه برازاكه ی سه رچاوه یه كی دارایی وای
نه بووه بتوانت ئه و به پاره زۆره ی لوه ده ست بووه نه مانی ئه و الوانه مه سه له ی دیار بكه وت. سه نته ری به نه خوازراو بایه خكی ئه وه ی ھۆی ھۆی بووه ئه وه ش بدرت و سدیق به كری ئه بو دروستبوونی پشوی له نو ره وه نده سۆماییه كاندا و تائستاش ھیچ به گه یه ك له مزگه وتی شاره كه دا مزگه وته دا له و بیسه لمنت كه نه دۆزراوه ته وه ده كرت. په یدا ئیسالمییه كان گروپه بۆ ئه ندام به م عومه ر جه مال به ڕوه به ری سه نته ری سۆماڵ بۆ به رگریكردن له دادوه ری، پیوایه به ھۆی ئه وه ی نه ماون دیار كه سۆماییانه ی الوه ئه و زۆربه ی «ده بت كردووه ، مزگه وته یان ئه و ھاتوچۆی كه سك ھه بت له مزگه وته كه دا كاریگه ری له سه ر
مشكی ئه و الوانه دروست كردبت.»
خۆت مه كوژه له رۆژانی ھه ینیدا سه دان كه س روو له سه نته ری وتاری بیستنی بۆ ده كه ن، سدیق به كری ئه بو پشكه شی عه بدوله حمان مامۆستا كه ھه ینی ٢٠ ماوه ی له مامۆستاكه رۆژه ئه و ده كات، ده كرد جۆراوجۆرانه له و سته مه باسی خوله كدا كه پویسته موسمان خۆیانی ل به دوور بگرت و له نویشیاندا خۆكوشتن، مامۆستا عه بدوله حمان «خۆت وتی: ئاگاداركرده وه و نوژخونانی بكوژت)، (خۆی كه سكیش ھه ر مه كوژه ،
خوای گه وره ده یخاته ئاگری دۆزه خه وه .»مامۆستا عه بدوله حمانیش به نیوزویك-ی كه ده كات الوك چه ند بیری راگه یاند ھاتوچۆی پشتر نه ماون و دیار ئستا مزگه وته كه یان ده كرد، به م باسی ئه وه ی سۆماڵ. چووبتنه ھیچیان كه نه كرد ھه روه ك الوانه «ئه و وتی: ھه روه ھا كه سوكاره كه یان به پرسیان چۆن ئیمامه كه شیان به پرسیان نه كردبوو، كه ره تده كاته و ئه وه ھه روه ھا نه كرد.» غه یره یان سۆمای جه نگاوه ركی ھیچ مزگه وته كه یدا له له وتاریان سۆمای له وه جه خت كردبت و پشكه ش به شوه یه كی مزگه وته كه یان ده كاته وه سه ره كی تیشك ده خاته سه ر مه سه له ی
ره وه نده كان و ئایین و خزان و ده ت: «ئمه الیه نه ئایینییه كه فه راھه م ده ھنن.» له وه می پرسیاری تر كه سكی ئه وه ی ئه گه ری به مزگه وته كه ده ره وه ، له
مه به ستی راكشانی ئه ندامی نوێ بۆ گروپه كانیان به مزگه وته كان «به رده وام ده ت به كاربھنت، ئه وه ئاگاداری به م كراوه ن... رووی جه ماوه ردا یاخود كردبت، له وجۆره ی كاركی كه سك نیم
قسه ی له گه ڵ ئه و كه سانه دا كردبت.»ھه روه ھا مامۆستای مزگه وته كه ده ت: «كاتك نه دا ریان مینیابولیس فۆكه خانه ی پۆلیسی فه ریزه ی حه ج سه فه ری گه یاندنی ئه نجام به بۆ نووسینگه ی زانیویه تی بكات، سعودییه نو خستۆته ناوی فیدراییه كان لكۆینه وه لیستی ئه و كه سانه ی كه گه شتی ئاسمانییان ل
قه ده غه كراوه .»فیدراییه كان لكۆینه وه نووسینگه ی ھاوكات روشونه پویسته كانیان بۆ مه به ستی گه ڕاندنه وه ی پشتر كه پكرد ده ست ئه حمه د شروه ته رمی له خزانه كه شی ته قاندبۆوه و خۆی سۆماڵ له مینیابولیس باشووری له بیرنزفیل گۆڕستانی به خاكیان سپارد. بیھی مامی بورھان حه سه نیش پرسیار ده كات و ده ت: «چۆن ده كرت بوا به منداك بھنرت كه ھه ر له ته مه نی چوار و پنج ده ژی، یه كگرتووه كاندا ویالیه ته له ساییه وه شه ڕ بۆ بچت به جبھت و باوكی دایك و كه چه ندین ناخی له پرسیاره ئه م سۆمادا؟» له نیشته جی تری خزانی دت و مینیابولیسدا
.١٩٩٥ سای له ئوكالھۆما بانكی تهقاندنه وهیداوایهكی كوتی ئاسمانی ھی كۆمپانیای ھهروهھادادگای لهبهردهم كوت شهڕی به پهیوهستیعیراقی ئاسمانی ھی كۆمپانیای له بریتانیادادادگایهكی ھهروهھا دۆالر. یهك ملیار به بی بردهوهكوتییهكان كه دهركرد ئهوهی بیاری كهنهدیمهدهنییه فۆكه ئهو بهسهر دهست دهتواننلهگهڵ گربهستك بهپی كه بگرن، عیراقییانهداكهنهدییه كۆمپانیایهكی كه (بومبردیه)دا كۆمپانیای
دراوه به عیراق.٤٠ ملیار به ده رهوه دا بانكهكانی له عیراق پاره یبانكی بۆ دهكرت، كه دهگهڕتهوه مهزهنده دۆالردۆالری ملیار ٢٠ له جگه ئهمه عیراقی ، ناوه ندی گهشهپدانی سندوقی ئستا له ھهتاوهكو كه دیكهعیراق كه پارانهی ئهو به م ھهگیراوه ، عیراقیدا
بوو به ھۆی به رزبوونه وه ی نرخی نه وت بۆ ٧٠ دۆالر.ـ٢٠٠٧: مانگی ٩ی سای ٢٠٠٧ به ھۆی كه مبوونه وه ی
نه وت به رمیلك نرخی ئه مه ریكا، نه وتی یه ده گی گه یشته ٨٠ دۆالر.
ـ٢٠٠٧/١٠/١٨: نرخی نه وت گه یشته ٩٠ دۆالر.ـ٢٠٠٧/١٠/٣١: نرخی نه وت ٩٥ دۆالری تپه ڕاند دوای دابه زاندنی ئه مه ریكاو نه وتی یه ده گی كه مبوونه وه ی
نرخی سوود له بانكه كان. ٩٧ گه یشته نه وت به رمیلك نرخی ـ٢٠٠٧/١١/٦:
دۆالر. ٩٨ گه یشته نه وت به رمیلك نرخی ـ٢٠٠٧/١١/٢١:
دۆالر.ـ٢٠٠٨/٢/٢: نرخی به رمیلك نه وت ١٠٠ دۆالری تۆمار كرد له بازاڕه كانی نیویۆرك، به ھۆی شه ڕی ناوخۆی نه وتی یه ده گی كه مبوونه وه ی مه ترسی و نجیریا
ئه مه ریكا.ـ٢٠٠٨: له مانگی ٣ی ٢٠٠٨ نرخی به رمیلك نه وت گه یشته ١٠٥ دۆالر، دوای نزمبوونه وه ی به ھای دۆالری
ئه مه ریكی .به رمیلك نه وت له مانگی ٤ی ٢٠٠٨ نرخی ـ٢٠٠٨: به رده وامی نزمبوونه وه ی دوای دۆالر، ١١١ گه یشته به ھای دۆالری ئه مه ریكی و به رزبوونه وه ی بی خواست له سه ر نه وتی خاو، له الیه ن كۆمپانیا گه وره كانی وتی چین، ھه روه ھا پابه ندبوونی وتانی به رھه مھنی نه وت
به بی به رھه می دیاریكراو. ئه گه ر به وردی سه یری نرخی نه وتی خاو بكه ین، له ٤٠ سای رابووردودا، بۆمان ده رده كه وت كه گۆڕان بووه . بوون زیاد له روو به رده وام نه وتدا نرخی له له گه ڵ به ره و پشچوونی ژیان، ئه مه ش به پی بنه ما ئابوورییه كان دیارده یه كی سروشتییه ، چونكه نه وتیش
به رده وامی به ئابووری وه ك ھه موو شمه ككی تری زیادبوونی و دانیشتوان ژماره ی زۆربوونی و ژیان به كارھنانی رۆژانه ی ، ده بته ھۆی زۆربوونی خواست به رده وامی ، به نرخه كه ی به رزبوونه وه ی و له سه ری به م ئه وه ی جی باسه ته نھا ھۆكاری ئابووری نه بۆته ھۆی به رزبوونه وه ی نرخه كه ی ، به كو ھۆكاری سیاسی به رزبوونه وه ی ھۆی بۆته زۆرجار سروشتیش و له یه كك جیھان. بازاڕه كانی له نه وت نرخی نه وت نرخی به رزبوونه وه ی سه ره كییه كانی ھۆكاره چونكه ئه مه ریكایه ، نه وتی یه ده گی كه مبوونه وه ی ئه مه ریكا ٣٣٪ نه وتی پویستی خۆی له بازاڕه كانی نه وت نرخی به راوردكی ئه گه ر ده كته وه . جیھان به ٤٥ دۆالر نه وت ئستا كه نرخی له نوان بكه ین و ٦ مانگ پش ئستا كه به ١٤٥ دۆالر بوو، بۆمان نرخی نرخانه له م یه كك ھیچ كه ده رده كه وت راسته قینه نین، چونكه كاتك كه نرخی نه وت بوو به ١٤٥ دۆالر به ھۆی نزمبوونه وه ی به ھای دۆالرو چه ند ھۆكاركی تری سیاسی بوو، ئستاش كه نرخی نه وت بوه به ٤٥ دۆالر به ھۆی قه یرانی دارایی جیھانییه وه یه . (EXXON MOBILE) كۆمپانیای نموونه وه ك كه یه ككه له كۆمپانیا گه وره كانی فرۆشیاری به رھه مه نه وتییه كان له ٦ مانگی رابووردودا كه نرخی نه وتی ملیار گه یشتۆته ٧ قازانجی بی بووه ھه رزان خاو دۆالر، ئه مه ئه وه ده گه یه نت كه نرخی نه وتی خاو به رھه مه نرخی شوه یه به و ھشتا بوه و ھه رزان نه وتی و به نزین وه ك نه بووه ، ھه رزان نه وتییه كان
سپی و به رھه مه كانی تری نه وت.ـ عیزه ت سابیر ئیسماعیل ھه فتانه ـ
نرخی نه وت له ٤٠ سای رابردوودا
34
ئابووری
ھهمواركرا. ئهمریكییهوه كۆنگرسیعیراق پاره كانی لهسهر حهسانه یاسایه ئهم بهپی رگه و ئهمریكادا بانكهكانی له ھهده گیرت،سه ردهمی رژمی له كه كهسانهی ئه و دهدرت بدرتهیاسایهش ئهم بهركهوتووه، زیانیان عیراقدا پشوویھیچ بهب عیراق پارانهی ئهو كه ئهوهی ھۆی بووه داواكارییهكانی بهر بكهونه یاسایی پارزگاریهكیداواكارییانهش ئهم بی كه قهرهبووكردنهوه،ملیار ھهزار نوێ یاسای له ١٠٨٣ مادهی بهپیئهمریكی جۆرج سهرۆكی به م تدهپهڕنت، دۆالربیاره ئهم دژی له ڤیتۆی مافی لهوكاتهدا بوشئایاری سای مانگی ھهتا بیارهش ئهم بهكار ھنا.ئهنجومهنی بیاری به پی ده بت. بهردهوام داھاتووراستهوخۆ به شوهیهكی ناتوانت عیراق ئاسایش،له سهر قه رزی چهندین مادام بفرۆشت نهوتدارایی وه زیری زوبهیدی جهبر به یان ماوهته وه.عیراق كه شتهیه ئهو «ئهمه وتی: لهوبارهیهوه عیراق
رۆژانه چه ند سه عاتك به دیار كۆمپیته ره كه یه وه داده نیشت، ئه و لی بزار نابت، ھه رچه نده نازانت ئه م كوڕه یان كچ؟ جوانه یان ناشرین؟ راستگۆیه یان درۆزن؟ ئه مه له به زمه كانی یاھو و ماسنجه ر و پاتاكه ، ئه وانه ی رۆژانه
چه ند سه عاتك خه ریكی چاتیینن، به زموڕه زمه كانی خۆیان بۆ ھه فتانه ده گنه وه .
كه رتی ده زگایه كی له فه رمانبه ره ساكار گشتیدا، ئه و له باره ی ئاشنایی له گه ڵ نت و چاتكردن وتی: «سه ره تا كاتك تازه ئینته رنت سه نته ری ده چوومه سلمانی شاری له داھاتبوو به م به المه وه ، بوو خۆش زۆر سارا، یان بامۆك به ھۆی گرانی نرخه وه نه مده توانی ھه موو كات بچم ته نھا مانگی جارك یان دووجار، تا وام لھات له سای ٢٠٠٢ به ته واوه تی شاره زای ئینته رنت بووم و من ئمه م بۆ ھاوڕێ و كه سه نزیكه كانم داده نا و و دۆستان ھاوڕێ به به كه كم ماپه ڕی ناونیشانی
ده دا.» ئازادی پرۆسه ی به ھۆی «دواتر وتیشی: ساكار عیراقه وه ، له فه رمانگه كه ماندا ھه موو به شه كانی ناو فه رمانگه خه تی نتمان بۆ دانرا، تا وام لھات ئیدمان بووبووم باوه ڕبكه بۆ خۆی ده وامی ره سمی كاتژمر ٣ ته واو ده بوو من كاتژمر ٤ ھه ده ستام، ٣٨ ئادرسی ئیمه یم ھه بو و و ھه ردانه ی بۆ شتك به كارم ده ھنا و له گه ڵ ھاوڕكانم خۆم لیان ده گۆڕی و كاتم ئه برده سه ر ئستا ئه وه نده بزارم ھه فته ی نیو سه عات كه ده ھنم و به كاری ھه مه به رده وامی به ماه وه له
ته نھا بۆ چك مه ی به كاری دنم.»
مای كاولكردم!به ده گه یه نت زیان ئینته رنت له سه ر مانه وه زۆر ته ندروستی ، ته نانه ت زۆرجار كشه ی كۆمه یه تیشی كه له وخانمانه ی یه كك باره یه وه له م به دواوه یه ، ئینته رنت به زیانبه خش داده نت خاتوو فنكه ، ئه و وتی: «من به ھۆی ئینته رنته وه ئه توانم بم تووشی كه ئابه بووم راستییه كه ی من سای ٢٠٠٤ بوو فری له وه و ته واوه تی به بووم، ئینته رنت به كارھنانی به رده وامی به ئه وكات به م ھه بوو، زانیاریم پش به كارم ده ھنا به ھۆی چاته وه له گه ڵ ھاوكاركم له خۆشه ویستیمان په یوه ندی مانگ نۆ ھه شت دوای
نان نه مابوو، دنیا له ئاگام باوه ڕبكه دروستكرد، وام تا بوو ئن ئس ئم و یاھو ماسنجر ئاوم و لھاتبوو ئه و ھاوكاره م ئه وه نده خۆشبوت كه بیرم
بچته وه خزانداره و خاوه نی منداه .» ئه م به ھۆی چۆن «ھه ر وتی: بزارییه وه به ئه و به ھۆی ھه ر بووینه وه نزیك یه ك له ده رده وه ئه میشه وه داباین، رۆژكیان چووم به سه ردا بینیم خیانه تم لده كات له گه ڵ ھاوڕیه كیدا و من بووم به
چه ره س به ده ستیانه وه .»نینا ٢٨ ساڵ به م جۆره باسی به سه رھاتی خۆی كرد له گه ڵ ئینته رنت، « من ژنك بووم خاوه نی منداك بووم و مردكی باشم ھه بوو ژیانم زۆر ئاسایی بوو له ھیچم كه م نه بوو ته نھا ئه وه نه بت ھاوسه ره كه م ناشیرین بوو، كاتك خولیای ئینته رنت بووم به ھۆی كاركردنم له كۆمپانیا و چه ند ركخراوك بووه ھۆی ناسینی كوڕك كه زۆر قۆزبوو، به م ته نھا ھه موو ژنان كچ و له گه ڵ رابواردن مه به ستی بۆ ژیانی به ھۆی نچیری به بووم منیش تا ته رخانكردبوو، بووینه وه و دواتر په یوه ندی نزیك له یه ك نته وه ھاوسه ره كه م تا بوو، دروست له نوانمان سكسی ئستا ته ق، جیابوونه وه و گه یشتینه و پیزانی باوكی خۆیه تی و كوڕه كه ش مای له ھه ریه كه مان په یوه ندی تر ژنكی له گه ڵ بی منی ده ستی كه
دروست كردووه .»
گه ڕان به دوای نسیبداله سه ر زۆر كاتكی «من وتی: ساڵ ٣٣ ھڤا به ختی به دوای به ڕاستی به سه رده به م ئینته رنت خۆمدا ده گه ڕم، به كو نسیبم لره دا بت و بتوانم له گه ڵ یه ككی ھاوته مه نم ژیانی ھاوسه ری پكبھنم، ھه رچه نده تا ئستا زۆر خه كم ناسیووه له سه ر نت، به م به خوا وه ك من چۆن زۆربه ی قسه كانم دوورن له راستییه وه كوڕانیش به ھه مان شوه زۆربه یان خه كی
خۆشناوه تی ناوو مژووكه شوھه واكه ی ، باری له و فنكی به ھۆی به رھه مھنانی بۆ خۆشناوه تی ده ڤه ری گه شتوگوزار بواری و ئاژه داری و كشتوكاڵ ئه م ئه مه شه وه به ھۆی ھه ر باربوه ، له زۆر پكدت، وشه دوو له كه لناوه ناوه یان به ناو لره دا كه (ناو) له گه ڵ (خۆش) مانای ناوچه دت واته (ناوچه یه كی خۆش)، بۆته زیادكراوه و بۆ (ه تی ) پاشگری پاشان نیشته جبوونكی (شونی واته خۆشناوه تی خۆش). ھه به ته ئه مه رایه كه و رای جیاوازیش
له و باره یه وه ھه یه .خۆشناوه تی ، ده ڤه ری دروستبوونی مژووی له مه وبه ر، ساڵ ھه زاران بۆ ده گه ڕته وه باسی مژوویی سه رچاوه ی ھه ندك وه ك
لوه ده كه ن.یه ككه ئستا (كه بالیسان له ده وترت ده وه تكی ده ڤه ره ) ئه و ناحیه كانی له كه (دگه ) وتراوه پی كه ھه بووه ، به ھز گردك بالیسان خوارووی له ئستاشدا له وته ئه و شای خۆی كاتی ماوه و به وناوه قه ی ناوی به دروستكردوه له وێ قه یه كی تر یه ككی بیروڕای به پی (دگه شا)، ھه ر ١٨٢٠ (سای بیانییه كان مژوونووسه له سه ردانی ئه و ده ڤه ره ی كردووه ) له كتبه كه یدا گه وره ھۆزی یه ك له ده ت: «خۆشناوه تی پكھاتوه كه (٢٠٠٠) خزان بوون، له (١٠٠) گوندی ئه و ده ڤه ره ژیاون و به ره به ره گه شه یان
كردوه .»ھۆزی یه ك له بنچینه دا له خۆشناوه تی ساك (١٠٠) به م پكھاتوه ، سه ره كی كورد ده سه تی به بنه ماه یه كی له مه وبه ر، كه (ئه مبز به گ) سه ركرده و میریان بووه ، له رۆژھه تی ئرانه وه ھاتوون بۆ ئه و ده ڤه ره و ده سه تی باره گاو داگیركردوه و ده ڤه ره كه یان (ھه رمك) گوندی له خۆیان سه ره كی
دامه زراندووه .به سه ر خۆشناوه تی ھۆزی به گ) (ئه مبز تیره یه كیشی ھه ر دابه شكردوه ، تیره دا سداوه ته ده ست كوڕكی و ناوچه یه كی بۆ دیاری تیرانه ئه و سه رپه رشتی ئه وه ی بۆ كردوون بكه ن، تیره ی (پشتگه لی ) كه میرانی ره شید سنووره كه ی و كردووه سه رپه رشتی به گ
گوندی تاوه كو (سه روچاوه ) قوپی له باره گا سه ره كییه كه ی و گرتۆته وه (چیوه ی ) كه یوسف) (میر تیره ی بووه . بتواته كردووه و سه رپه رشتی بالیسان به گی ئه نوه ر گوندی (شیره )وه له ده سه ته كه ی سنووری باره گا گرتۆته وه و (ئه شكه فته )ی گوندی تا سیه م تیره ی بوه . بالیسان سه ره كییه كه ی كه مه حمه ری ) (میر تیره ی وتراوه پیان عوسمان به گی شه قوه سه رپه رشتی كردوون، شه قوه له تیره یه ش ئه و سه ره كی باره گای
بووه .
پكھاته ی خۆشناوه تی كه پكھاتووه ، دۆك چه ند له خۆشناوه تی ھه ر یه كه یان مه ودایه كی زۆره و درژبوونه ته وه و گرنگی تایبه تی خۆیان ھه یه و چه ندین رووبار كشتوكای زه وی و ره ز و به ردار داری و تدا ھه كه وتووه ، وه ك دۆی بالیسان كه به گوندی (خه ت ) ده ست پده كات له و گونده وه رووباری و ھه ده قوت ئاو سه رچاوه یه كی درژده بته وه و كه ده كات، دروست خه تو دوكانه وه ده ریاچه ی ده ڕژ ته دواجار پانتاییه كی زۆری زه وی به راو ده كات، باكوور دوو له بریتییه دۆه ش ئه م باشووری و باكووری له یه كه میان درژ، چیای زنجیره (ماكۆكه ) چیای زنجیره كه رۆژھه تیه تی ده ست حاجیاوه شارۆچكه ی كۆتایی له و زنجیره ده گاته تا درژده بته وه و پده كات خه لیفان، ناحیه ی نزیك له كۆڕه ك چیای ئه وه ی دوه میان له نزیك قه مته رانه وه ده ست به (سپیلك)، چیای ده گاته تا پده كات درژایی ئه و زنجیره چیایانه چه ندین چیا ھه یه كه ھه ریه كه یان ناوی خۆی ھه یه و له ھه ریه ك به رداری سروشتی داری له و چیایانه چه ندین كرۆسك، مازوو، (داربه ڕوو، وه ك ھه یه ،
داره به ن، گۆیژ، بالروك ته وسك- سۆرك).
سه رچاوه ی ئابووری به ھۆی له باری كه شوھه واو بوونی له وڕه گه ی ئاژه كی و بزن مه ڕو خۆشناوه تی له زۆر زۆر تاوه كو ئستاش به خو ده كرت، ھه روه ھا خه كه كه ی به ره زگه ری و ھه نگه وانی و جۆره ھا بژوی به ھۆیه وه و سه رقان تره وه پیشه ی ناوچه كه ش سروشتی په یداده كه ن، ژیانیان
به گونده و ھه ر كه ھه كه وتوه وا
هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩
دۆك له چه ند خـۆشـنـاوه تی فراوانی به ھۆی پكھاتوه و ناوچه كه شه وه به سه ر چوار قه زادا دابه شبووه ، و قه زای سۆران به كه سه ر مه له كان دۆی دۆی بالیسان سه ر به قه زای شه قوه ، دۆی ده ڤه ری كۆیه و قه زای به سه ر سماقوی ھه ر كه رانیه یه ، قه زای به سه ر بتواته ش
42
بناسه شونه ئهم
دهربهندی به باشووریشییهوه له پدهكات، دهست گوندی مهلهكان به باكوورییهوه له فراوانهو دهڤهركی خۆشناوهتیلهگهشتكدا مه الزادانه). (زیارهتی گوندی خۆرئاواشی سهروچاوه و ناحیهی خۆرھهتیشی دت، (گۆمهسپان) كۆتایی
دهكات. حهیراندا و الوك وتی بهنو گوزهرك ھهفتانه
حهیران مهملهكهتی خۆشناوه تی،
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
45 هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩
بنكه یه كی له سه ر یه ككیان ده ستاڕ، شوه داری ته ختی به ھز به ھۆی راگركی به ھزه وه ته وقی له سه ر تریشیان ئه وی راگیركراوه ، یه كه م دانراوه و ھه ر دووكیشیان به ئاسنكی ناوه ڕاستیانه وه كونی به ھۆی باریه وه شوه په روانه ی به دووه م ته وقی و به یه كه وه ئه و به ستراونه ته وه ، ئاشه كه ده ره وه ی په روانه یه ش به ھۆی ھاتنه خواره وه ی ئاوكی به ته وژم كه له شونكی به رزه وه به سه ریدا به ربۆته وه به توندی سوڕاوه ته وه و به ھۆشییه وه ده ستاڕی سه ره وه ی ئاشه كه (ته وقی دووه م) كردوه دانه وه ی سوڕاوه ته وه و به خرایی كۆی و ساوه ر و نیسك ھه روه ھا ئارد، به عه ره به كان كات ئه و كه كردوه ل خوی له عه ره بستانه وه به حوشتر ھاتوون (خوێ ) ده ڤه ره ئه و خه كی به كۆ به شوه ی یان ھه ر بۆ ئه مانه ش لكردنی فرۆشتوه ، ھه موو له قاپك كه كراوه ل جۆری ته نه كه یه ك
جۆری ئه و شته لكراوه وه رگیراوه .
جوله كه كان له خۆشناوه تی ژماره یه ك خۆشناوه كان له گه ڵ ھاوژیان به ره بابك چه ند كه جووله كه كانیش له كه عه زێ ......) و موش) ناوی به بوون ژیاون، ده ڤه ره له و كوردبوون ئه سدا له بتواته ) و (ھه رمك گوندی له به تایبه ت وتوه پیان كه سه رۆكه كه یان ئه مری له ژر (مالم) كاره كانیان راییكردوه ، ئه و جوله كانه ھه روه ك ھاوتی ده ڤه ره كه باسی ده كه ن زۆر دروستكردنی پیشه یان و بوون ده وه مه ند و پیاوان چۆغی و رانك و ژنان قوماشی بۆ بوه ده رمانك جۆره كه بوه (خوم) كردوه و دروستیان قوماش ره نگكردنی ئه وان له نوان به كاریانھناوه و فرۆشتویانه ، ژنخوازی و ژن په یوه ندی موسمانه كان و درووستبوه ، جوله كه كانی ئه و ده ڤه ره ھه ستی پش نموونه بۆ به ھزبووه زۆر پشبینییان و ده گیرت مانگ كه وتویانه مانگگیران
قسه كه یان ھاتۆته دی و مانگ گیراوه !ده وه تی پكھنانی له پش ماوه یه ك ئیسرائیل جوله كه كان ئاماده كارییان كردووه و رابردوودا، سه ده ی چله كانی كۆتایی له خۆشناوه تیان ناوچه ی ته واوه تی به
به جھشتوه .ھه فتانه ــ ھه مه ت ئه حمه د
44
بناسه شونه ئهم
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
دهركردوه، ناوبانگی شتكهوه بهرھهمھنانیبه (خهت و (شخوهسان گوندی نموونه بۆھه رتهل ھهنار، دمهكار، زوه به تری رهزیگوز، سهردۆڵ ھهنار، مهلهكان به گوز و بهو... چهقهله باوی به براوه تاڵ، بنشته به
دهركردوه. ناویان ھتد
شۆڕش روحییهتیئهو خهكی خۆشناوهتی مژووی درژایی بهكردوه، خهباتی و شۆڕش بهشداری دهڤهره ناوچهكانی وهكو عوسمانییهكان سهردهمی لهكهوتهوته ناوچهیه ئهو كوردستان، تریعوسمانییهكان، ئیمپراتۆریهتی ژردهستیو ئهیلول و مهحمود شخ شۆڕشهكانی له
به شدارییهكی خه كهكهی نودا شۆڕشیچهندین پناوهشدا لهو و كردوه بهرچاویانرگهیهدا لهو و قوربانی بوهته رۆهیان
بهختكردووه. گیانیانئهو زۆری بهشكی بهعسدا سهردهمی لهپشمهرگهدا ھزی دهسهتی له ژر ناوچهیهلهالیهن ١٩٨٧/٤/١٦ رۆژی تاوهكو بوه،كیمیایی چهكی یهكهمجار بۆ به عسهوه رژمیچه ند و بالیسان و شخوه سان گوندی لهو تاقیكرایهوه دهڤهره ئه و تری گوندكیبرینداربوون و شه ھید كه س سه دان بهھۆیهوهكیمیابارانه ئهو ئاسهواری ئستاش تاوهكو ودهڤه رهوه ئهو ھاوتیانی زۆربهی بهسهر
ھهرماوه.
ئاو ئاشیناوچهكانی له زۆر له خۆیدا لهكاتیكه بهكارھنراوه، ئاو ئاشی كوردستاندانهمان، ئه وانیش سه ردهمدا گۆڕانی لهگهڵخۆشناوهتی شونكی چهند له تائستا بهمماونهتهوه. ئاو) (ئاشی چهندین ئاسهواریو گوندی (روباره)ی له گوندی (زوه) لهوانهدانوهكانیان ھاڕینی بۆ كه خۆشناوهتیخۆشناوهتی گوندهكانی تهواوی ھاوتیانیزۆریان سوودی گوندانه و ئه و ھاتوونه ته
لوهرگرتوه.وهستا (ئهحمه دی لهالیهن زۆربه یان ئاشانه ئهوئاشه ئهو پكھاتهی كه شیره) دروستكراونئاسنی تهوقی دوو له بوون بریتی ئاوانه
47
و گهوره تر بازنه یهكی بۆ بگوازینهوه كوردیدهربازبوونیش مهرجییهتی رهنگه و فراوانتردهزگا ھاتوو ئه گهر جیھانی ئهدهبی بۆ ھهبتئهو یارمه تی كورد فكرییهكانی و رۆشنبیریئهزمونكی خاوهنی كه بدات دهقانه و كهسنالی، شاعیران جهزیری، بهرزن وهك ئهدهبیمانایهكی به مهحوی،....ھتد، كوردی، سالم،دهتوانین ئمه بهراوردهوه ئه دهبی رگهی له تربه جیھانیش و بناسنین جیھان به خۆمانپهیوهندییهكان بهمهش بناسنین. خۆمانرووی له ئهدهبهكهمان ئهوساش و لهدایكده بنرۆشنبیرییه وه داھنان و و كهلتور و زمانئهدهبی واته دهرهوه، جیھانی به نابت نامۆنهته وایهتی لهالیهكهوه باس له ئهدهبی بهراوردھهروهھا دهكات، كهرهستهكانی و خهسهت وپهیوه ندی دهتوانت نهتهوایهتییه ئهدهبه ئهممهبه ستی به دهرهوه تری ئهده بهكانی به بكاتو فراوانكردنی ئهزموونهكان سوودوهرگرتن له كه رهستهكانی و ئایدیا و فكر قهبارهكانی
شیعر. ئهده ب وئمه ئهمۆ كه دهگهیهنن ئهوه ھهموو ئهمانهله ھهیه بهراورد دهزگایهكی به پویستمانزهمهن رووی له خۆمان تابتوانین كوردستانداساغبكهینهوه داھنانهكانهوه و ئایدۆلۆژیا وجیھان، تری ئهدهبهكانی لهگهڵ بهراورد بهھهبت خۆمه وه به پهیوهندیشی ئهوهندهیلهسهر دكتۆراكهم و ماستهر نامهی ھهردووماسته رهكهم نامهی و بهراوردكارییه ئهدهبیكورته لهسهر چاپدهكرت بهمزوانه كهئینگلیزییه، عهرهبی و كوردی و چیرۆكیلهسهر چاپكراوه كه دكتۆراكهش نامهیئینگلیزییه، و عهرهبی و كوردی شیعریلكۆینهوهشی باس و ھهندك ھهروهھاله باس بابهتیانه بهچاوكی و تدایهھزی یهككیان بهب ئهوه ی نموونهكان كراوهئهوه تریاندا، ئهمهش ئهوی بت بهسهر زاڵیهكجار تاڕادهیهكی ھزه كان كه دهگهیه نتو ھز و توانا بهمهش لهیهكهوه، نزیكن زۆردهبن یهكسان كوردییهكان دهقه دهسه تی
تردا.» ئهوانی لهگهڵ
شیعردا دنیای له رۆمانسییشیعر دنیای به بوونی تكهڵ دهربارهی ونهیهكی ناسكی ھه ست كه كرد لهوه باسی
لهسهرهتای «ھهر ژیانیهتی، سهرهكیجیھانی لهگهڵ ئارهزووم و حهز ژیانمهوهتكهبوونی ھهروهھا ھهبووه، ئهدهبدا و ھونهرحاهتدا زۆر له رۆشنبیرییهتدا لهگه ڵ بهھرهشاعیر دروستده كات، ئهدهب دۆست و مرۆڤیسای بۆ دهگهڕته وه شیعریم تهقینهوهیئه ستره) (دهریای شیعری به كه ١٩٩٥شیعرهوه ئهم رگه ی له كه دهستپدهكاتخۆم بۆ و ناوهڕۆكم سنووری دهسهتی شوه
نهریتهكانی له نهریتك به نابت پابهند ودهبته خۆی شاعیر تاكی چونكه كۆمهڵ،ئهوهشدا شاعیر له گهڵ تر، ئهوانی نهریت بۆرۆمانسییهت، جیھانی له دووركهوتهوه گهرھه هی نارۆمانسییهكان كاره بگومان ئهواچركه له م چونكه پده كهن، فكری گهوره یبهم نابت، دهسه تی خۆی شاعیر ساتهداو توانا رۆمانسییهتدا له شاعیر ھهستی
دهسهتیشه.»و زمان توانیویانه چهند تا بهوهی سه باره تخزمهتی ئهدهبی كوردیدا ئهدهبی عهرهبی لهله ھهریهك كه رونیكردهوه بهكاربھنن؟و ئهزموون خاوه ن عه رهبی و كوردی ئهدهبیسهلیقه ی تایبه تی خۆیهتی، توانا و دهسهت وكوردی كه ئهدهبی ئهوه ناگهیهنت «ئهمه شھهر نهبینیووه، عهرهبی ئهدهبی له سوودی خانی دهگاته تا ھهمهدانییهوه تاھیری بابا لهسالم و (نالی بابان قوتابخانهی و جهزیری وو بیستهم چهرخی ئهدهبیاتی كوردی)، ودهكرت به وه ھهست ئاشكرا به تائستاس كاریگه ری ژر كهوتوه ته كوردی ئهدهبی كهئهدهبی ئهمهشدا له گهڵ عهرهبییه وه، ئهدهبیله خۆی ڕهسهنایهتی توانیویهتی كوردیو بپارزت دهربینهكانهوه و زمان رگهیعهرهبی ئهدهبی كراوهی دووباره ونهیهكیئهو توانای عهره بیش ئهدهبی نهبت،
ھهیه.» بیاردانهیعه رهبی بهشی له ھه وماندا «زۆر وتی: د.نیاننامهی و دكتۆرا و ماستهر خوندكاره كانیلكۆینهوهكانی و دكتۆراكانیان و ماستهربه راورد ئهدهبی دهربارهی چوارهم قۆناغیپهیوهندییهكانی ھهردوو لرهشهوه بنووسین، و توانا و ھز رووی له ده رده كهون ئه دهبله باس ئهگهر تر بهمانایهكی دهسهتهوه،سلمانی، زانكۆی له بكرت بهراورد ئهدهبیعهرهبییهوه بهشی له چۆن و چهند ب ئهواوردی پسپۆڕانی پیهی بهو سهریھهداوه دهبیننهوه، خۆیان بهشهدا له م بهراورد ئهدهبیبهشهكانی لهسهر كاریگهریمان ئهوهشدا لهگهڵزاھیر د. پرۆفیسۆر وهك ھهیه، و ھهبووه تربهدهستھناوه دكتۆرای گالسكۆ زانكۆی له كهدامهزرنه ری به بوو بهراوردكاری و ئهدهبی لهكوردستاندا له بهراورد ئهدهبی قوتابخانهی
سلمانی.» نهك تهنیا له بهگشتییژینۆ عهبدو ھهفتانه ـــ
ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
شیعره لهشاعیر رۆمانسییهکانداھه ستهکانی دهتوانتگوشاری دهرهکی ب
بخاتهڕوو
مهستی فوئاد نهوشیروان د.نیانكاركردنی لهبواری سهبارهت بهشوازیئهدهبی ھهبژاردنی ھۆكاری و ئهدهبی«ھهر وتی: خوندندا نامهكانی له بهراوردكاریوهك خۆم بوونی به ھهستم سهره تاوه لهدهوره بوونه، ئه و بهم كردووه، میللهتكھۆكاری ئهوه شی تارماییهكان، به درابووژردهستهی بوو تارماییهكان دروستبوونی
46
رونـاکـبـیـری
درــژایـی مـــــژوو. بـــه وتـهكــه بـــووپویستییهكی نهتهوه كهمان ئهدهبی له باسكردنلهالیهكی تریشهوه ئایدیۆلۆژیاییه، و رهوشتیلهتیف زاھیر د. بهڕزم مامۆستای وانهكانیھاندهركی خوندنمدا كۆرسهكانی له كهریمئهدهبی جیھانی نو بچمه ئه وهی بۆ بووه باشمخهسهتهكانی بهراوردا ئهدهبی له بهراوردهوه.لهسهر كاریشی و پدهكرت ئاماژهی نهتهوه
زۆری گرنگییهكی زمان كۆلژی له سلمانی زانكۆی له زانستانهی لهو یهككه بهراوردكاری ئهدهبی زانستیو جیھان زیندووه كانی ھاوشوهیی ئهدهبه كوردی، ئه دهبی و قورسایی گرنگی دهرخستنی بۆ پدهدرت،
لهگهڵ دیدارهی ھه فتانه ئهم ئهم بابهته زیاتری روونكردنهوهی یهكتر. بۆ له ئهدهبی جیھانی سوودوهرگرتنیسازدا. ھاوچهرخ ئهده بی و بهراوردكاری ئهدهبی مامۆستای مه ستی فواد نهوشیروان نیان د.
بهراورد ملمالنی ئهدهبی ئهگه ر دهكرت، خۆئهدهبی دهشت بت، ئهوا شارستانییهتهكانھزی و ملمالنیهوه ئهم نو بچته كوردیشبه تاقیبكاتهوه تردا ئهدهبهكانی لهگهڵ خۆیھهروهھا نموونه ئینگلیزی، تایبهتی عهرهبی وملمالنكانیان توانای كوردییهكان دهقه وو رهوانبژی و بابهت و زمان رووی له ھهیه
فهلسهفه وه.» و ونه
ئهدهبی كوردی گرنگی بۆبهراوردكاری ئهدهبی ئهوهی بارهی لهھهیه؟ كوردی ئهدهبی بۆ گرنگی تاچهنددهستنیشانی ناتوانین «ئیمه وتی:و ھز رووی له ئه دهبهكهمان زانستییانهیلهگهڵ ئهگه ر بكهین، داھنانهوه و قهباره لهگهڵ نهكهین، بهراوردی تردا ئهدهبه كانیچهند خاوه نی بهراوردیش ئهدهبی ئهوهشداقوتابخانهی وهك رهخنهییه قوتابخانهیه كیو بونیادگهری و ئه مریكی و رووسی فهرهنسیبهحای بهش كه بونیادگهری، دوای وو ئهمریكی قوتابخانهی لهسهر ئیش خۆم دهكهم، بونیادگهری دوای و بونیادگهریده توانن رهخنه ییه ربازه س ئه م چونكهدوو له الوازی و بهھز خای دهستنیشانیبهب ئهوهی بكهن زیاتردا یان ئهدهبی جیاوازھهروهھا لهسهر بت، مژوو زهمهنی كاریگهریدهقهكان ئاركۆلۆژیای و كهستی و دهسهتباسی نو بچته ئهوه ی بهب بهده ربخهندهسهتی یاخود كارتكراوهوه، كارتكردن وو تریاندا ئهوی بهسهر بكات زاتر یه ككیانئهدهبی بازنهی دهتوانین ئمه شوه یه بهو
ئهدهبهكانی له گهڵ خۆی كوردی "ئهدهبیتاقیبكاته وه" تردا
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
نه وشیروان نیان د.
49
خهتی نیومان ئهندریس ئهرجهنتینی نووسهریرۆمانی له بهرامبهر رۆمانی پبهخشرا، ئهلفجوارایلهالیهن كه خهتهكه بی سهده)دا. (گهشتی(ئهلفجوارا)هوه بوكردنهوهی و چاپ دهزگایدۆالرهو ھهزار ١٧٥ بهكهی دابینكراوهویهكهمینجاره كه بۆ ئهو بهرھهمانهی دهبهخشرته
بودهكرتهوه.ئایرس بۆینس ١٩٧٧ له سای نیومان ئهندریسكورته نووسهری و رۆمانووس لهدایكبووه،ھوشیار نووسهركی به رهخنه گران و چیرۆكیشهكه به رھهمه چهندین خاوهنی و دهھنن ناوی
و چاپ بۆ «كراون» كۆمههی كه كرد ئاشكرای بوكردنهوهپشووی سهرۆكی بوشی جۆرجنووسینی سهرقای ئهمریكا بیارانهی بهو تایبهته كه كتبكهتایبهتیدا ژیانی سیاسیی و له كهئاشكراكردنی بهپی داوتی.بوكردنهوهی و چاپ دهزگای(خای ناوی كتبهكه كتبهكه،پایزی له له وانهیه بیار)وكتبهكه بوبكرتهوه. ٢٠١٠بیاری ١٢ گشتیی بهشوهیهكیلهوانه؛ لهخۆگرتووه گرنگیسهرۆكایهتی، بۆ خۆكاندیدكردنیعیراق دژی له جه نگ بیاره كانیترهوه لهالیهكی ئهفغانستان. ولۆرا بوش، پشوو خانمی یهكهمیخۆی بیرهوهرییهكانی بیاریداوهوهزیری ھهروهھا بوبكاتهوه.ئهمریكا پشووی دهرهوهیكتبك رایس) (كۆندالیزا ٢٠١١ سای كه بیاره دهنووست
بوبكرتهوه.
ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
خهتی زیدان یوسف میسری نووسهریعهرهبی) (پۆكهری عه رهبی رۆمانی بۆ جیھانیكه (عهزازیل) رۆمانی بهرامبهر له پبه خشرا،له ماوهی رابردوودا. له كتب بووه پفرۆشترینقیبتییهكانی كهنیسه ی رۆمانه ئه م ھهمانكاتداوهك رۆمانهكه بۆیه توڕهكردووه ، میسردا له
دهكرت. باس داڤینشی) (كۆدیدووهمین له خهتكراو ناوی ئاشكراكردنیئاھهنگكی ئه بوزهبی له كه سادا لهم خولیكتبی پیشانگه ی چوارچوهی له تایبهتیخولی له سازكرا. بۆ نودهوه تیدا ئهبوزهبیبهخشرایه خهتهكه رابردوودا سای له یهكهمدامیسری رۆمانووسی الغروب)ی (واحه رۆمانی كانوونی یهكهمی ١٠ی رۆژی له تاھر). (بهھاشهش ئاشكراكرا كه لهندهن شاری رابردوودا لهرۆمانه كانی ئهوانیش لیژنهكه، گهیشتۆته رۆمان(محهمهد میسری رۆمانووسی (جوع)یكلیر)ی ماری (روائح رۆمانی ئهلبساتی)،ئه لسالمی)، (ئهلحهبیبی تونسی رۆمانووسیرۆمانووسی ژنه االمریكیه)ی (الحفیده رۆمانی(الخیول رۆمانی كجهجی)، (ئهنعام عیراقیھهروهھا نهسر)، (ئیبراھیم فهلهستینی البیزا)یلهو ھهریهك یوسف، زیدان (عزازیل)ی رۆمانیوهرگرتووه، دۆالریان ھهزار ١٠ نووسه ره شهشدۆالری پبهخشراوهو ھهزار یوسف٥٠ زیدان بهمئینگلیزی. زمانی بۆ وهردهگدرت رۆمانهكهشپنجی سهدهی له باس (عزازیل) رووداوهكانیمیسری و ئهسكهندهریهی سهعید شاری له زاینیوهرگدرت زمانك چهند بۆ بیاره دهكات،له یهككه ناوی (عزازیل) ناوی و ئیتای لهوانه
ئهھریمهنهكان.
عهرهب داڤینشی كۆدی
زهمهنهوه رووی له كالسیكیداو چوارچوهیهكیلیژنهی وتهی بهپی ئهمۆوه به پهیوهسته
داوهر.
48
رونـاکـبـیـری
"به درخان" ئه نسكلۆپیدیای ھه ولر چاپ ده كات
به ڕوه به ری به درخان ئه بوبه كر حه مید به درخان بوكردنه وه ی و چاپ ده زگای له باره ی ئه و س كتبه و چۆنیه تی چاپكردنیانه وه به ھه فتانه ی وت: «پاش چه ندین چاالكی جیاواز كه له سه ره تادا له قاھیره ، دواتر له به رلین، ئران و زۆربه ی ده وه ته كانی دیكه رۆژنامه ی به درخانمان چاپكرد، له ھه نگاوكی دیكه شداو له سای ٢٠٠٦دا العربیه ) الصحافه فی (الكورد كتبی توانیمان بكه ین، چاپ قاھیره له (مبدبولی ) ده زگایی له پاش ئه وه ی كه ئه و كتبه شمان چاپكرد ھه ستمان ھه رمی ده ره وه ی له كتبانه ی ئه و كه به وه كرد جۆریی روویی له ھه م چاپده كرن، كوردستان چاپه كه و ھه م له رووی ناوبانگی بوكراوه كه شه وه بۆ له سه ردانكماندا ئمه ئه وه بوو باشترن، زۆر لوبنان توانیمان له گه ڵ چه ندین ده زگا قسه بكه ین
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
و پرۆتۆكۆلكمان له گه ڵ ده زگای (گرین گاروری ) له لوبنان مۆركرد بۆ له چاپدانی (ئه نسكلۆپیدیای و پرۆفیشناڵ به شوه یه كی تا ھه ولر)، شاری ته واوكردن پش ئمه چاپبكرت، ره نگاوڕه نگ كتبمان س ئه نسكلۆپیدیایه ئه و له چاپدانی و برده لوبنان تا له چاپ بدرن، ئه وه بوو له ماوه ی كتبی (رۆژنامه وانی كوردیی مانگكدا له كه متر له مه ھاباد) له كوردستان كۆماری له سه رده می نووسینی د.ھیمداد حسن كه له ١٦٥٢ الپه ڕه بوكراوه كانی سه رجه م كه چاپكرا، پكھاتووه له خۆده گرت، مه ھاباددا له كوردستان كۆماریی ھه ر له گوگای مندانی كورده وه تا نیشتمان و ئاوات و گۆڤاریی كوردستان و ئه لبومكی تایبه ت جگه محه مه د، قازیی وه ستنامه كه ی و ژیان به ناوی به خوڕمای ئیسماعیل دیوانی له وه ش
(كۆتره ژنك) چاپكرا، له گه ڵ دیوانكی شیعری عه ره بی دشاد عه بدو، دیاره من به یه كه مجاری ده زانم كه له رووی جۆر و كاغه زه وه ئه و كتبه
به وجۆره چاپبكرت.»له باره ی كاریی ئاینده یانه وه وتی : «ئمه چه ندین ساه چوار له به رده ستدایه ، دیكه شمان كاری ھه ولرین ئه نسكلۆپیدیای ئاماده كردنی خه ریكی كه لیژنه یه كی با سه رپه رشتی ده كات، كه باس ھه ولر شاری كلتووری شونه وارو مژوو له ٣٠ ھه ر كۆكردنه وه ی خه ریكی ئستاش ده كات، كۆمه ك و ١٨٩٨ه دایكی كوردستانی ژماره ی كه له به رده ستایه دیكه مان دیكۆمنتی كاری كتبه كان مانگدا شه شه له ماوه ی بیارمانداوه لوبنان له ئاماده بكه ین و شه ش مانگی دواتریش
چاپی ده كه ین.»
ده زگای چاپ و بوكردنه وه ی به درخان كه له ٢٠٠٠/١٠/٢٢ دامه زراوه ، له ھه نگاوكی نویدا س كتبی گرنگی له وتی لوبنان له چاپداوه و له به رنامه شیاندایه كه كتبی (ئه نسكلۆپیدیای شاری ھه ولر) كه له الیه ن لیژنه یه كه وه
ئاماده ده كرت له وتی لوبنان له چاپ بدات.
51
بۆ كوره ی پیره پیاوه ئه م پویستی دهدا،وتهكهیدا جهنگی له كه دهردهخست كوڕهكهیرووداوهكانی ونهوه به كاتژمرهكه مردووه،له كه دهدا نیشان كوڕه ی ئهو داھاتووییمای دتهوه جهنگ دهگهڕتهوه و بهرهكانیژن دنت و كارهكهی سهر و ده چتهوه خۆیئاسایی ژیانی و دهدات باوكی یارمهتی وئهمانه ھهموو بهم دهستپدهكاتهوه ، خۆی
پیرهكه پیاوه بۆیه بوون، خه یاك تهنھاژیانهی جۆره سنوورك بۆ ئهم دهدات بیاركاتژمره كه كه دهدات بیار و دابنت خۆیئهو ده ستپكی ده ریاوه، ئهمهش ناو فبداته
بوو. سهیروسهمهرهیه بیرۆكهله زۆر دهرمانكی خواردنی پاش پیر، ژنكیكچهكهی له داوا ئازار، كهمكهره وهی دهرمانیجانتاكهیدا له كۆن دهسنووسكی كه دهكات
ژیانی كچه ش ئهم بیخونتهوه، و دهربنتلهدایكبوونییهوه سهرهتایی له بینجامینلهدایكبوونهكهیهوه رۆژی له دهخونتهوه،یهكهم به كۆتایی جهنگی جیھانی ھاوتایه كهبه خهكی كه له كاتكدا ،١٩١٨ سای لهئهم كۆتایی بۆ دهربین خۆشی مهبه ستیژنكی شهقامهكان، سهر ھاتوونهته جهنگه تهموومژاویی بهشوازكی ئۆرلیان، نیو شارییھاوسه رهكهی له داوا دهبت، منداكیشونكی بمرت ئهوهی پش دهكاتبهم بدۆزتهوه، بۆ جیھانهدا لهم تایبهتیئهوه بیار جیاتی پیره له پیاوه باوكی ئهمرووبارك رووی بهرهو بدات، فیی دهداتبهھۆی بهم ناویهوه، فیداته تا دهیبات و پۆلیسیش لدهبت زۆری ئهوهی خهككیپهشیمان بیرۆكهكه ی له دهبت لهناوچهكهخهوهتگهیهكی لهبهرده م دهیبات دهبتهوهوئهم شونهوه لهم دهدات، فی پیریدادهستپدهكات، نوێ ژیانكی سهیره منداهناوی به خهوهتگهكه رهشپستی كارمهندكیدهنن ناویشی دایكی، به دهبت (كوینی)بارودۆخهكهی ماوهیهكیش پاش بینجامین،پیریی به مرۆڤه ئهم ده بتهوه، روونكه نهخۆشییهیه ئهو ئهمهش بووه، لهدایكھهموو وهكوو ئهوهی لهجیاتی بووه، توشیبچوك تابت ببت، گهوره دیكه مرۆڤه كانی لهبهر منداڵ، به دهبتهوه تا دهبتهوه،ژیاوه پیریشدا خهوهتگهی لهناو ھهر ئهوهی ناكات، خهوهتگهیه ئهو پیرهكانی له شهرمپیره، ئهوان وهكوو بهالشه ئهویش چونكه خه ریكه ئهوان كه ئهوهیه جیاوازییه كهی بهمژیانی تازه ئهمیش و دهھن به ج ژیان
دهستپدهكات.
وستگهده بت بینجامین تهمهنیدا ساه ی ھه شتا لهوگرنگترینیان له زۆر، كهسانكی ھاوڕی بهكچكی لهگهڵ پهیوهندیهتی دروستكردنیخهوهتگهكهدا له كه دیزی ناویی به منداداسهردانی بۆ دت كاتك ھاوڕێ، به دهبن١٢ساڵ بینجامین تهمهنی لهوكاتهدا نهنكی،دهبت، ٥ساڵ منداهش ئهم تهمه نی و دهبتلهدوای دهبن و یهكتریی دوانه وابهستهی ئهموستگهدا چهندین له كه ساڵ چهندین
بهیه كدهگهنهوه و لكدادهبن
ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
50
سینهما
مه راسیمی له مردووه، جه نگدا له كه خۆیله یهكك لهنزیك كه كوڕهكهیدا ناشتنیئهنجامدرا شهمهندۆفرهوه وستگهكانی بوو، ئامادهی روزفید ئهمریكا سهرۆكی وله ئه وانه ی ھهموو كاتژمرهوه ئهم بهھۆیسهرۆكیشهوه به ئامادهبوون مهراسیمهكهداكاتژمرهكه چونكه كرد، شهرم به ھهستیاننیشان كاتهوه بهپچهوانهی دیمهنهكانی كه
رۆماننووسی كه سه یره ، چیرۆككیفیتزجیراد ف.سكوت ئهمریكیناو ھناویهتییه روس ئهریك و نووسیویهتیبۆ دهرھنانی كاریی فینشر دافید سینهماوهو
كۆتاییه كه یهوه له تا ژیان، سوڕیی پچهوانهبوونهوه ی و دواوه بۆ تهمهنمنداڵ تهمهن تپهڕاندنی پاشان به و لهدایك ببت پیریی به دهستپبكات،
چهندینجار ھهیه، خهیادا تهنھا له جۆره بیركردنهوانه ئهم دهمرت! تا ببتهوهسینهماش دواییانهدا لهم جۆره خهیاهیان كشاوه، ئهم ونه ی ئهدهب و ھونهر
باوهڕیی كاتژمرك چه ند بۆ كه بینراو، ونهیهكی به كرد خهیاهی ئهمو دهكهین بیر له لهمجۆره شتكی روودانی سهمهره یی سه یروو و پدهكهینبه روودانی باوهڕ ته واوهتی به دهڕۆین له گهیدا چیرۆكهكه به درژایی كاتكله و پیریی كه به سهیرووسهمهره بینجامینی چیرۆكی ئهمهش وهكوو دهكهین،بچوك كاتدا تپهڕبوونی لهگهڵ دهبت، پاشان لهدایك سایدا ھهشتا تهمه نی
بوو چۆن (محتاجه لیك) كاردانهوهی كلیپیونهت گرتووه؟ لهم دواییانهدا كه
كلیپه بهو خۆیان سه رسامبوونی كهسك ھهموو ـدهردهبی. ئهم ئاوازهكه ی به و به ھۆنراوهكهی وتوانینی به و علمه رهنده دهرھنانی له كلیپهكاری له بوو گهوره تپهڕاندنكی زۆر كهسانكی
نهكردهوه؟ تازهپبت كۆتایی گربهستهكه ماوهی ئهوه ی پش من ـببمهوه، جیا كۆمپانیایه ئهو له كه دابوو بیارمھهه ئه وكارهی من كه سه لماند ئهزموونیش ئهوهیئهو من له دوای دیكهش كهسی زۆر چونكه نهبوو،و كهسبووم یهكهم من بهجھشت، كۆمپانیایهیان
كردهوه. دیكهش زۆركه سی بۆ دهرگام
دهبم ھاوسهرهكهم لهگهڵ ماوم تا مهقدیسی: نیللی ئهم لیك)، (محتاجه ناویی ده كات به كلیپ ئوف) (ئوف ئه لبومی گۆرانییهكانی دیكه له یهككی مهقدیسی نیللی به شوازكی كۆمه یهتییهوه چیرۆككی رگهی له نییلی گۆرانییهشدا لهم علم)ه و (رهنده دهرھنانی له گۆرانییهش
دهدوت. ھهفتانه دیكهشی بۆ كارهكانیی و كارهیی ئه م لهسه ر ھونهرمه نده خانمه دهردهكهوت، ئهم جیاواز
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
57
جولی ئهنجیلینادهبتهوه زیندوو
خاكی له كه خۆی وه ستهكهی لهسهركه نزیك گۆڕی مردهكه ی له عیراقوكردووه كۆچی لهمهوبه ر ساڵ ١٠ھونهرمهندی دایكی تهرمی بنژرێ،رگهی له ساھیر كازم عیراقییاوهری به قاھیرهوه فۆكهخانهی كازم كارهكانی ھونهریی بهڕوهبهریبه غدا. گهیشته برازهكهی و ساھیرخۆیان ماهكهی بیبهنهوه لهووه تابۆ پاشان مهنسورو گهڕه كی له
بهغدا. له كهرخ گۆڕستانیكازم، ده روونی باری به سهبارهتدتهنگییهكی له كه دهكرت باسسهبرو خوا له داواكاره و دهژی زۆردا
پرسهدایه ئهلساھیر له كازم
و جھشتن ئهو بۆ بدات توانایكۆسته.
عیراقدا له میدیاكان له زۆركیشسهرخۆشییان پرسهو بهتایبهت
ھونهرمهنده. ئه م بۆ ناردووه
(ھۆگر ھونهرمهند نویهكانی بهرھهمه له یهككه عیشق) (نزای گۆرانی بهرھهمه، سهبارهت بهو بووندایه، تهواو له كلیپی ئستا كاری كه كهریم)سیدییه گۆرانییهكانی له یهككه گۆرانییه «ئهم راگهیاندین: پی ھۆگرسهح)دایناوهو (ھه بهست ھونهرمهند گۆرانییه ئهم ئاوازی تازهكهم،دهرھنانی شوان)و (بشاد ونهگرتنی رهسوڵ)ـه، (سهركهوت تكستیكلیپی سیهم كلیپه ئهم باسه شایهنی ئهنجامیانداوه، حسن) (بارزان تازهكهی بوبكاتهوه سیدییه نزیكدا ئایندهیه كی له بیاریشه ھونهرمهنده و
پكھاتووه.» تراك (٨) له كهــ دیار نه قشبهندی ھهفتانه
عهشق نزای و ھۆگر
ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ
56
ھونه ر
كه راپرسییه كه وه رگای له له سه ر (the sun) رۆژنامه ی ھه ستاوه ، پی ئینته رنت تۆڕی سه باره ت به وه ی ك كاریگه رترین دایكه له سه ر ھۆلیود؟ ئه ستره ی جولی ئه نجیلینا سینه مایی یه كه می خه تی خاوه نی بووه به كالس میلین نازناوه . ئه و ھاوسه ری و ھات دووه م پله ی كروزیش تۆم ناودار ئه ستره ی پله ی به ھولمزه كایت كه ئه ندامی بونتونی ئیما و سیه م تیمی سپایس گزی بریتانی به پله ی به ھاتن، چواره م پله ی ھات سبیرز بریتنی پنجه میش كه كه وته پش فیكتوریا بكھام
له ھه مان تیمی سپایس گزدا.ئه ستره ی تره وه الیه كی له ئه نجیلینا ئه مریكی سینه مایی بۆ گه ڕایه وه سه رله نوی جولی فیلمی دووه می به شی له ژیان له مردنی پاش (wanted)كه فیلمه دا ئه و یه كه می به شی له زیاتر فیلمه ئه م بودجه ی بۆ ئه مریكی دۆالری ملیۆن سه د له رووداوه كانی ته رخانكراوه و ئامزدایه خه یاڵ چوارچوه یه كی كه گه نجك به سه رھاتی له ھه یه و راده به ده ری توانایه كی و نھنی ركخراوكی له الیه ن ده دۆزرته وه و ته مومژاوییه وه ده خرته ژر چاودری و ته مرینی ركخراوه وه ، ئه و قورسی وردو كچه ده ستی له سه ر ئه ویش كه شارازاوه و لزان بكوژكی ھه ده ستت رۆه به و ئه نجیلینا بۆ سوودوه رگرتن له و توانا زۆره ی
ئه و كه سه .
به مه به ستی بره ودان به كه لتووری له داكۆكیكردن و كوردیی یه كتیی نه ته وایه تی ، ناسنامه ی ئینستیتیوتی و كوردستان ژنانی -٢٩ رۆژانی له كورد كه له پووری شاری له مانگه دا، ئه م ٣١ی
به ستنی كۆڕ، ئه نجامدا.كردنه وه ی پشانگایه كی فۆتۆگرافی تایبه ت به جلوبه رگی كوردیی ژنان
"ژنان" و "كه له پووری كورد"ھاوكاری یه كتر ده كه ن
له خۆرئاوای كوردستان، كه تیایدا فۆتۆگرافیی ونه ی ٧٠ له پتر تایبه ت به جلوبه رگی كوردیی ژنان
له خۆرئاوای كوردستان.● نیشاندانی فیلمكی دیكۆمنتاری له كوردی ) (گۆڤه ندی له سه ر
ده ڤه ری بادینان.حه سه ن، (شرزاد له الیه ن ●د.جوان ئیحسان، بوار نوره دین)ه وه و ره دووكه وتن ده رباره ی كۆڕك كه لتووری له جیاجیاكانی رووه
كوردیدا.
عه بدو كاروان نووسینی سیناریۆو بكه ، ماچكم مردم كه فیلمی كورته سۆفی، عه بدو كاروان كه ریم، مه ال عه بدو میران ده رھنانی و سۆفی
نواندنی رباز، درین به مزوانه دته به رھه م.ده رھنه ركی ده ڕاوكی له پ ژیانی له باس فیلمه كورته ئه م چیرۆكی شانۆیی ده كات، ھه روه كو چۆن له نمایشی شانۆییه كه دا ده مانچه یه كی پیه چه ند له دوای ئاوا بكوژت، خۆی چۆن كه ده دات ئه كته ره كه ی نیشانی و
بینراوكی جیاواز ئه و خۆكوشتنه ده بته واقیع.كورته فیلمی كه مردم ماچكم بكه ، ئستا له قۆناغی مۆنتاژكردندایه و قۆناغی
ونه گرتنی تپه ڕاندووه .
كه مردم ماچكم بكه
ناونیشانی كورد، ناودارانی بوو كاریكاترییه پیشانگه ئه و شوه كار ١٤-٣/١٨ رۆژانی كه شاری له كسته یی سه ردار
دھۆك كردییه وه .پیشانگه یه دا له و ھونه رمه ند كاریكاتری پۆرترتی كه سایه تی ٧٠ بۆ و سه ر و نوو مه ند نه ر ھویه تی كه ساسیاسیی كورد
نه خشاندبوو.
پۆرترـــت و كاریكـاتـــری
نـاودارانــی كـورد
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
59
به پویستیت ھهروهھا ھهیه، ھهفتانه و رۆژانهبهردهوامه. راھنانی نینۆكهكانو پاكاگرتنی
ھهیه سوودی زۆریان چهند رنمایهكن كه ئهمانه دهستو په نجهكانت: و نهرموونیانی ناسكی بۆزهیتی یهكجار پش خهوتن ھهفتهیهك ھهموو ١ـپه نجهكانت و لهدهست رهشكه زه یتی زهیتونوناسككردنی پهنجه كانت مایهی ئهمه دهبته بده.چرچ و به ئاسانی كه بهھزكردنی نینۆكهكانت و
گهورهكانهوه. تامكی به مندانه، دیزاینی تۆخهكانو گه شو پكھاتبوون له رهنگه دیزاینهكانكوه. سهرماو وهرزی واته زستانه، جلوبه رگی به بوو تایبهت رووداوه ئهم دیاره ھهروهكوعفریتییانهی بهرائهت و له پ جووه زهردهخهنهو نمایشهكه دایه گهرموگوڕی زیاتر ئهوهی بهمله بهالیهنی كهمهوه نییه، كهمتر گهورهكان له ھیچیان ئهوانیش كرد ئیسپاتیان كه بوو منداهكان
فاشندا! مۆدهو جیھانیرواندزی ھڤار – ھهفتانه
مــنــدان وهرزی
60Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
چۆن خزانكی به خته وه ر دروست ده كه یت؟
گه ر ژیانی ده زگیرانداریت ته واو كردووه و رۆیشتویته نو ژیانی ھاوسه رتییه وه ، ده بت بزانیت كه تۆ چویته ته نو قۆناغكی نوی ژیانی
خۆته وه و به وریاییه وه ھه سوكه وت له گه ڵ ئه م قۆناغه تدا بكه یت، چونكه تۆ به درژایی ئه و ته مه نه ی كه ماوته له نو ئه م قۆناغه دا ژیانت ده گوزه رنی، بۆیه پویسته بزانی كه چۆن ژیانكی خۆشگوزه ران بۆ خۆت ده سته به ر
ده كه یت و چۆن كلیلی خۆشگوزه رانی به ده ست ده ھنیت؟پش ھه موو شتك پویسته له سه ر پیاوو ئه و بناغه ی بكه نه خۆشه ویستی ژن، په یوه ندییه ی كه له گه ڵ یه كتردا دروستی ده كه ن، یارمه تیدانی و خزمه تكردن له كامكیان ھیچ ھاوسه ره كه یاندا ھه ست به ماندووبون نه كه ن، گه ر ناكۆكییه كیش له نوانتاندا دروستبوو ھه وڵ مه ده ن
ئه نانی بن و به ھاوكاریی ھه ردووال كشه كان چاره سه ر بكه ن، له پش خۆتانه وه له بیری
ئه وه دابن كه ھاوسه ره كانتان رازی بكه ن.له بیرت بت به ته نھا به كارھنانی وشه ی (خۆشمده ویت) به س نییه و ده بت ئه وه له ھه سوكه وتی رۆژانه و مامه ه كردنتان كاروباره كانیشتاندا و یه كتریی له گه ڵ یه كتریی ھه ه كانی له ره نگبداته وه و ببوورن و قسه ی نابه ج له به رامبه ر یه كتردا به كار نه ھنن و به راستی و
له ده وه یه كترتان خۆشبوت، به مه ش زیاد له نوانتاندا خۆشه ویستی ره گی
ده كات.یه ككتان ھه ر ده بت له وه ش جگه
كه مووكوڕییه كانی یه كتریی بپۆشن و ئه و قسه و كردارانه ئه نجام نه ده ن كه ھاوسه ره كه تانی له به رده وامیش و ده بت توڕه پیه كتریی ھاوكاریی ژیانتاندا كاروباره كانی
له رز ھه ریه ككتان ده بت بكه ن. ترتان ئه وه ی كۆمه یه تییه كانی په یوه ندییه ھاوڕكانی ته ماشای رزیی به ب و بگرت
قسه ۆكی قسه و مه شھن نه كه ن، یه كتریی و ھاوسه رتیتان ژیانی سه ر كاربكاته خه كی
ژیانتان ل تاڵ بكات.ژن و مردی سه ركه وتوو به رده وام ده بت ھه وی
و وه ربگرن یه كتری له سوود كه بده ن ئه وه ھه ریه كه تان ئه و شاره زاییه ی كه پیه تی له بواره جیاجیاكانی ژیاندا بیگه یه نت به به رامبه ره كه ی ، به رده وامیش ئه و كتبانه
و خزانداریی ژیانی به تایبه ته كه بخوننه وه به ڕوه بردنی خزان.
ھاوبه شی داراییله گه ڵ دروستبوونی ژیانی ھاوسه ریدا، ده بت ژن و مرد پكه وه به رپرسیاریه تی مادیی به ڕوه بردنی بزانن و یه كتریی داھاتی بگرنه ئه ستۆ و خزان پشوه خت رككه وتنی و تگه یشتن لك به پی
كاروباره كانیان به ڕوه به رن.ئه نجامدا، ھه ه یه كتان خۆشتاندا ژیانی له گه ر له لبووردن داوای و بنن ھه ه كانتاندا به دان رگه تان ھاته كشه یه كیش گه ر بكه ن، یه كتری
پكه وه پالن بۆ چاره سه ركردنی دابنن.ژن له ھه ریه كه روحی له ناو نه چت بیریشتان به رده وام كه ھه یه بچوك منداكی پیاویشدا و گرنگی و خۆشه ویستی و سۆز به پویستی پدان ھه یه ، ئه مانه ش تاكه كلیلی به ده ستھنانی خزانی ژیانكی
به خته وه رانه یه .ھه فتانه
62
ژیـانـدۆســتـی
ده كاته وه . كاڤیار ھلكه ی ماسی (حه فش)ه ، ئه م به كه قه زوین ده ریاچه ی له ماسییه ش جۆره ئران و وتانی (روسیا و كازاخستان و ئازه ربیجان و وتانه ئه م كه ھه یه . توركمانستان) سنووردراوه سانه به ڕژه ی ٨٠٪ كاڤیار ده گه یه ننه بازاڕه كانی
جیھان.جۆره كانی كاڤیار
تام و به پی شوه و كاڤیار چه ند جۆركه كه ماسی كاڤیاری ده گۆڕت، نرخه كه ی جۆره كه ی بۆلكا: كه به گرانبه ھاترینیان داده نرت كه ته نھا ئران له ناو وتی له م جۆره یان یه ك كیلۆ گرام له یۆرۆیه و (٤٠٠٠-٤٥٠٠) نوان له نرخه كه ی
وتانی ئه وروپا به ھاكه ی دوو به رابه ره . كاڤیاری ماسی ئۆسترا: نرخه كه ی له وه ی پشوو
له نوان (١٠٠٠-١٥٠٠)یۆرۆیه .جۆره ئه م تایبه تمه ندی به نرخی و به ھۆی به ئه مریكا ئه وروپا و له خوارده مه نیه وه پشكه ش كه داده نرت، دیاری گرانبه ھاترین بكرت. كاڤیار كه ناوكی دیكه شی ھه یه كه به (مرواری ره ش) ناوده برت، زۆرترین به كاربه رانی
بـخـــۆ كـــــاڤــــیـــار یه كك له سامانه سروشتییه كان ماسی كاڤیاره ، كه داده نرت به گرانبه ھاترین و تایبه تمه ندترین خۆراك كه ته نھا
ده وه مه ند و خاوه ن سامانه ناوداره كان توانای كینی ئه م جۆره خۆراكه یان ھه یه .به رھه مه دا له م خۆراكییه ی سووده ئه و ده رمانكی به ھزكه رو ھیچ له ھه یه ، كیمیایی دروستكراودا به دی ناكرت و ھیچ زیانكی
ته ندروستیشی به مرۆڤ ناگه یه نت.به نرخی ناوسکی ئه م جۆره ماسییه كه به (حه فش) لده رده ھنرت، كاڤیاری ھلكه ی كه ناسراوه ، ده گه ڕته وه بۆ ئه و كه كه خۆراكییه وزه به خشه ی به (٢٨٠٠) وزه گه رمی و له ٢٨٪ی پرۆتینه و كه به وزه به خشكی كاریگه ریش داده نرت بۆ توانای
له وانه ش گرنگتر و پبایه ختر خواردنی سكسی، پستی ژر پبوونه وه ی ھۆی ده بته كاڤیاره و كۆالجین و مادده ی به ده وه مه نده كه ده موچاو نه مانی و ده موچاو پستی به ده دات ره ونه قك ھه كانی ده وروبه ری چا و و ئه و كیسه فرمسكانه ی كه ده رده كه وت، ته مه نه وه زیادبوونی به ھۆی ده ركه وتوه خواردنی كاڤیار به شوه یه كی ركوپك ده بته مانگ س ماوه ی بۆ دانراو بۆ خشته و ھۆی گه نج بوونه وه و ده ساك مرۆڤ و منداتری
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
65
زۆر بهسهر پشتگوخستن و بهكارھنان بنهمایگورچیله دهبت. بهجج جهستهدا ئهندامیپاش بكات ھهست ئهگهر دهبت، گهورهماوهتهوه. بهتهنھا خوشكهكهی دهرھنانیئهگهر داده خرن، دهرچهكانی له زۆر لهكاتكداكهسكدا جهستهی له گورچیلهكه ھهردوونوسینگهیی كاركی تهنھا كه كرد كاریانزۆر چاالكی و جون به پویستی و بكات
نهبت.بهجج سییهكاندا بهسه ر حاهت ھهمانگهوره الی ھهندك بهرپرسی دهبت، كاتكئهو داده خهن. بۆرییهكانیان له ھهندكدهردهكهن فهرمان تهنھا كه بهرپرسانهی ئهوانهی دهست دهدهنه جبهجكردنی وبۆرییهكانی ھهموو و چاالكن سییهكانیان چاالكیش گورچیلهی دهكه نهوه، ھهناسه یانچونكه ده كرنهوه، بۆرییهكانی ھهموودهدهن ئهنجامی كهسهكان چاالكییهی ئهوھهیه ئه ندامه كان ته واوی وزهی به پویستی
بده ن. كارهكانیان ئهنجام تاو بهھز چاالكی و بزوتن به ئسكهكانیشخاوبوونهوهش الواز و وه ستان به پتهو دهبن،
دهبن. نهرم ونموونهن باشترین یه كهم بهپلهی ماسولكهكانیشئهوه ی پشتگوخستن، بهكارھنان و بنهمای بۆزۆربت، قورسی جوهی بهتایبهت و جوهو دهنرت ماسولكهكانی بۆ نامهیهك ئه واو ھهیه بهردهوام بزوتنی به پویستم ده ت:بیت. ئاماده باشیدا له ھهمیشه تۆش پویستهبه ردهوامی ھۆی دهبته ھه میشهیش ئامادهییچاالكبوونی ماسولكهكان، تهنانهت و بهھزبوونھزی تهمهن لرهدا پیربوونیشدا، لهگه ڵبهكارھنانی به كو ناكات، دیاری ماسولكهكانتهمهنی له كركارك دهكات. دیاری بهردهوامدهمنتهوه، به بهھزی ھهر سایشدا حهفتاپهنجا تهمهنی له كۆمپانیایهك سهرۆكی بهم
دهخات. سایدا الوازی پهكیبهكارھنان له یاسای وهرزشهوانه كانیش سوودمهشقهوه ری له و ده بینن پشتگوخستن وپیان و دهنرن ماسولكهكانیان بۆ نامهیهكنییه، بهس ھه تانه ئوه ھزهی ئهو دهن
تریش پرسیاری و پرسیارانه ئهمبهخهیادا گهنجتیدا قۆناغی لهسهرهتاكانیو دایك باوك وهمی به پویستیشیان و دننهبنه گهنجان تا ھهیه، بهخوكهرهكان وبازرگانانی كه ھهه رۆشنبیریی نچیرییا پده دهن. بره ویان ساختهكان دهرمانهالوازییانهوه بهدهست الوازهكان ئهوهی بۆچارهسهر دهكرت كه لهكاتكدا نهنانن
به ھزی. بۆ بگۆڕدرت و بكرتئاسایی ھزی لهنوان جیاوازی دهبت سهرهتاھزهیه ئهو بكهین. ھزی ئاسایی بادا ھزی ولی مهبهست و ھه یانه تهندروست كهسانی كهمامناوهند كش كهلوپهلی ھهگرتنی توانایمومارهسهی كورت و بۆ ماوه ی راكشان یانو ماندووی به ھهستكردن ب رۆژانهیه چاالكی
تهنگهنهفهسی. به تووشبوون ب
ری له كه ھزه یه ئهو با ھزی به مبهجۆرك دهبت دروست راھنانه وه و مهشقكیلۆ ١٠٠ ھهگرتنی توانای كهسهكه كهیان كیلۆمهترك ماوهی بۆ راكشان یاندیكهی شوهكانی ھهبت، یان گای زۆرانبازیپرۆگرامكی و مه شق ری له كه با بهھزیمرۆڤ دهبت. جهستهی دیاریكراوهوه دروستھه یه، خۆی تواناكانی زیادكردنی توانیفیزیۆلۆجی یاسایهكی چهند به پی ئهمهشدهبهستت بنه مایهك چهند به پشت كه زانراوبهكارھنان بنهمای له بریتییه گرنگترینیان وكه بنه مایهیه ئهو ئهمهش پشتگوخستن. وبهھز بهكارھنان جهسته به ئهندامی دهتپشتگوخستن و فهرامۆشكردن به و دهبتسیماكانی له یهككه ئهمهش دهبت. الوازمرۆڤدا له جهستهی دانا خوای نهخشهسازیو دهگونجت ناھهمواره كاندا باره لهگهڵ كه دهگرت. دهرهكییه كانیش فشاره بهرگهیلهخۆشیشدا و دهبت چاالك ناخۆشیدا لهكاتی
دهبت. تهمهڵ
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
67
له به رده وامه سۆنی كۆمپانیای دروستكردنی ئامری ئه لكترۆنی نایاب نوی كۆمپیوته ری و نزیكانه ش به م دانسقه ، و ده خاته گرامی ٦٤٠ الپتۆپكی
بازاڕه وه .ناوی سۆنی الپتۆپه ی ئه و ١١ بی ڤی.جی.ئن- «فایو ٦٤٠ گرامه و زد»، كشه كه ی سانتیمه تره ٢٤,٥ درژییه كه ی سانتیمه تره ، ١٢ پانییه كه ی و ھارد دیسكه كه ی ٦٠ گگابایته .
ڤستای ویندۆزی الپتۆپه كه له گه ه و بلوتوس و وایه رلسی ده كرت پشبینی و تدایه
نرخه كه ی بگاته ھه زار دۆالر.
سۆنی و الپتۆپكی ٤٦٠ گرامی
یه كه مجار بۆ جی ئ كۆمپانیای ئاوی مۆبایلكی
له شه فافی ی نگا پشایلی با مۆنی جیھاا نه د شلۆ به ركه كرد نمایش LG- له جۆری
GD٩٠٠ه . ب مۆبایله ئه و و شه فافه و ره نگ له پشانگاكه دا بووه سه رسوڕمانی مایه ی به و زۆر بینه ركی له و ھه نگاوی یه كه م
مۆبایلــی ئــاوی
ئه فسانه یی له گه ڵ كه سایه تی میللییه كاندا ئه فسانه و چیرۆكه له زیاتر ره نگه فیوو فه رشی عه الدیندا باس كرابت و ته نھا خه ون و خه یاڵ بت، به م ئستا یه كك له فه رمانده فه زاییه فیوو ده دات. فه رشی یه كه م و ھه وی دروستكردنی واقیع ئه و خه ونه ده كاته ژاپۆنییه كان
دروستكردووه و له كۆتایی ئه م مانگه دا به ئاسمانی پشكنینی ئاژانسی سه رپه رشتی
ئاسمانیی وستگه ی له ژاپۆنه وه ده كاته وه . تاقی نوده وه تی
كه روونیشكرده وه رۆژنامه كه فه رشه كه ی ده چته سه ر واكاتا ده كات، به فین ده ست و سه رسوڕھنه ری كاری ھه ندك وه ك ده دات، ئه نجام تریش وه رزش و ھه خستن و فه دكردنی له كاره ئه و كه جلوبه رگ نه بوونی به ھۆی ئاسماندا نییه . ئاسان كشكردنه وه ھه روه ھا س مانگ له بۆشایی
ده منته وه . ئاسمان
فـه رشــی فیــوو
جۆره ش داده نرت له جیھاندا، چونكه به كارھنه ر ده توانت به روونی ته ن و كه لوپه له كانی پشت مۆبایله ئاوییه كه ببینت و ھیچ ره نگكی تدا به كار نه ھنراوه تا به ربه ست له به رده م بینیندا
دروست بكات.دروستكردنی پیانوایه جی ئ به رپرسانی بۆ باشه ھه نگاوكی جۆره به و مۆبایله ئه و پشكه وتووتر، و نوتر ئامری دروستكردنی به تایبه ت كه پشتر كۆمپانیاكانی دیكه ی وه ك
نۆكیا نه یانتوانیوه كاری له و جۆره بكه ن.ئه و ئه مسادا كۆتایی له به نیازه جی ئئه وه ی جی به م بازاڕه وه ، بخاته مۆبایله ئه و تایبه تمه ندییه كانی تائستا سه رنجه ، مۆبایله ئاشكرا نه كراون و له پشانگاكه ی به بینین بواری ته نھا به رشلۆنه شدا
میوانانی پشانگاكه درا.
هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩
66
ئای تی
به پی توژینه وه یه كی نوێ، كاركردن بۆ ماوه ی زیاتر له چل سه عات له ھه فته یه كدا ده بته ھۆی په ككه وتنكی خرا له سه ره تای ته مه ندا.
ئه م توژینه وه یه له سه ر زیاتر له ٢٢٠٠ كارمه ندی حكومه تی بریتانیا ئه نجامدرا و له ئاكامدا ده ركه وت ئه و كارمه ندانه ی كه بۆ ماوه ی زیاتر له ٤٠ سه عات له ھه فته یه كدا كارده كه ن توانای ھه سته وه ری و زانینیان له چه ند تاقیكردنه وه یه كی دیاریكراودا الواز ده بت و ئاستی زیره كیان له سه ره تای ته مه نیاندا داده به زت، ئه مه ش به به راورد به و كارمه ندانه ی كه كاتی ده وامی ره سمیان له نوان ٣٥ بۆ ٤٠ سه عاتدایه له ھه فته یه كدا. ٠-«ماریانا فیرتانین» به ڕوه به ری توژینه وه كان له په یمانگای ته ندروستی فنله ندی وتی: مه رج نییه ھۆكاری الوازبوونی ئاستی زیره كی له و كارمه ندانه دا زۆری كاركردنیان بت، به كو چه ند ھۆكاركی تر له پشت ئه م كشه یه وه ھه ن له وانه ش ئه و ھۆكارانه ی كه په یوه ندیان به سروشتی ھه ندێ كاره وه ھه یه ، یان ئاستی فربوون الی ھه ندێ له فه رمانبه ران، یان باری ته ندروستی ئه و كاركه ره وه كو بوونی په ستانی خون و پنج ساڵ ماوه ی بۆ تیایدا كه تریش توژینه وه یه كی به پی دڵ. نه خۆشییه كانی چاودری ٢٢١٤ كارمه ندی ته مه ن ٣٥ بۆ ٤٠ ساڵ كرا، ئه وانه ی زیاتر له ٥٥ سه عات له
ھه فته یه كدا كار ده كه ن نیشانه كانی دابه زینی ئاستی زیره كیان تدا ده رده كه وت.
كاركردنی زۆر، خانه كانی مۆخ له ناوده بات ژنھنانی یان شووكردنی زۆره مل ته نھا كار له باری
كۆمه یه تی خزان ناكات، به كو كاریگه ری بۆ سه ر ته ندروستیش ھه یه .
ئه مریكی كۆمه ه ی كه توژینه وه یه ك به پی شیكاگۆ بۆ نه خۆشییه ده روونی و جه سته ییه كان خستیه ڕوو، ئافره تان له نیوه ی ته مه نیاندا به ھۆی ناخۆشی باری خزانه وه ئه گه ری تووشبوونیان به و خون په ستانی به رزبوونه وه ی نه خۆشییه كانی سك ده ورووبه ری له زیاده چه وری كۆبوونه وه ی و ھه روه ھا تووشبوون به جه ته و شه كره یان له
پیاوان زیاتره .دكتۆر نیسا غولبیرغ پسپۆڕ له بواری دڵ له زانكۆی نیوۆرك ئاماژه ی به وه كرد كه په یوه ندی ناڕكی ھاوسه رتی ته نھا كار له به خته وه ری خزان ناكات، مردیش و ژن ته ندروستی باری له كار به كو
ده كات.ئه و گه یشتنه توژه ره وه كان
راستییه ی كه په یوه ندییه ھاوسه رتی ناڕكه كانی باری بۆ زه ره رمه نده ئه مه ش ته ندروستی، ئافره تانه ئه و زیاتر ده گرته وه كه له ژیانی تیدا ھاوسه ربه خته وه ریان ه ست به د
نه ھناوه .
ته ندروستی ئافره ت
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
69
به غدا، عیراق: له دوای چه ندین ساڵ پشوی،
ئاماده بووانی كۆنسرتكی سه مفۆنیای نیشتمانیی عیراقی چژ له میوزیك
وه رده گرن.
لۆس ئه نجلس، ویالیه ته یه كگرتووه كان: تیمی كه نه دا، كره یگ به نتن و میگه ن دوھامل، له كاتی پاه وانتی ٢٠٠٩ی نوده وه تی بۆ سكه یتی سه ر سه ھۆڵ.
ی ی .٢
بازل، سویسرا: بووكه شووشه ی (سوپه ر ھۆ كیتی) كه ٥٦٩ گرامه و نرخی ١٢٥ ھه زار یۆرۆیه و به ئه ماس و ١٩٣٩ تۆپازی سپی و ٤٠٣ سافیری په مه یی و ھه زاره ھا مرواری رازاوه ته وه ، له میانی یادی (٣٥) ساه ی داھنانیدا.
مهلهوانی یاری لهسهر راھنانم بهردهوامی بهپهیوهندیم ئهوه «دوای وتیشی: ترێ دهكرد.»یانهیه دا لهو ئازادییهوه، وهزرشی یانهی به كردئهمهش كه زۆرباش، ئاستكی بگهمه توانیمپوه یانهكهمانی تهواوی پشتگیری و ھاوكاریئهزمهڕ وهزرشی یانه ی چوومه پاشان دیاربوو،٢٠٠٦ له یانهی ئهزمهڕ درژهم به سای تاوهكوسهرچنار یانه ی چوومه ئهوه دوای دا. یاریكردنوهرزشی یانهی ھاتمه سهرچنار یانهی دوای له
یانهیهدا له م ئستا تاوه كو كه نوێ سیروانیچهندین بهشداری و دهكهم راھنان بهردهوامو باش ئهنجامی توانیومه و كردوه پاهوانتیم
بهده ست بھنم.» یانهكهم بهرچاو بۆ
نادرت پ گرنگیگرنگییهكی كوردستاندا له یارییهكه مهلهوانیھۆشیاری زۆرجاریش نادرت، پ ئهوتۆیئهو گهشهكردنی لهبهرده م رگره كۆمه یهتی
مــهكــهن" "فــهرامـۆشــمـانپاهوانتییهكانی له زۆربهی و مهلهوانی یاری یاریزانی دهبته دهبت و ئاو دنیای ئاشقی ٢٠٠١ وه سای له ترێلهدوا ترێ دهكرت، ده ستنیشان عیراق ھهبژاردهی یاریزانی ٢٠٠٤ وهك سای دهكات، بهشداری كوردستانداعیراق. دووهمی ببنه توانیان نوێ یانهی سیروانی لهگهڵ ھاوڕكانیدا له عیراق، ئاستی لهسهر پاهوانتیدا
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
73
دوای ئیسپانیا رۆژنامه كانی وته كه یان، ھه بژارده ی سه ركه وتنی جاڕی توركیادا، ھه بژارده ی به سه ر سه ركه وتنیانداو به یه كده نگ ئاماژه یان ئه م باشترینه و ماتادۆر به وه كرد، پكھاته ی ئستاش، باشترین پكھاته یه
له مژووی ئه و وته دا. ب ئیسپانیا میدیاكانی بانگه شه ی سای له ھه بژارده كه نییه و ھۆكار به خۆیه وه شكستكی ھیچ ٢٠٠٦ه وه توانیان یاری ٣١ كۆی له نه بینیوه ، یه كسانبوون ٤ و سه ركه وتن ٢٧ده رئه نجامكی ئه مه ش تۆماربكه ن، به تایبه ت ھه بژارده كه بۆ مژووییه
بردنه وه ی جامی ئه وروپای ٢٠٠٨.له ژر ئیسپانیا ھه بژارده ی راھنه رایه تی دیلبۆسكی دایه و گروپك ئه ستره له ریزه كانیدا ده دره وشنه وه چاڤی تۆریس، فرناندۆ له وانه ش
ئه لۆنسۆ، پۆیۆل، سیسك فابریگاس.
مـــــاتــــــادۆر بـــــاشــــتـــریـــنـــه
سامبای یاریزانی رۆبینھۆی مانچسته ر یانه ی و به ڕازیل به ئینگلیزی، سیتی رۆژنامه كانی وته كه ی راگه یاند؛ ھه بژارده كه دا له چۆڵ «پگه یه كی ئه وه ی بۆ رۆنادۆیه ، چاوه ڕوانی ھه یه و سه رسام جیھان بگه ڕته وه و تر جاركی
بكات به گۆه كانی.»رۆبینھۆی (٢٣ساڵ) كه پارساڵ به گرانترین یاریزان دانرا، وتیشی: «گه ڕانه وه ی رۆنادۆ بۆ پویسته كاتی ته نھا و ناوت دوودی
ئه وه ی بگه ڕته وه بۆ ئاستی جارانی.»رۆنادۆ چه ند ھه فته یه كه گه ڕاوه ته وه بۆ نو یاریگاكان و توانیویه تی ئاستكی زۆر به رز نمایش بكات، ئه وه ش وای كردووه جاركی بۆ ھه ودان بكه ونه ئه وروپا، یانه كانی تر
رۆنادۆی ده وتئه نتۆنیۆ دی ناتالی ھرشبه ری ھه بژارده ی ئیتایا و یانه ی ئۆدنیزی بۆ ماوه یه كی زۆر له یاریگاكان دوورده كه وته وه ، پاش ئه وه ی تووشی پچان ھات
له به سته ری القی راستی دا.له گه ڵ ئیتایا كه رابردوودا شه ممه ی یاری له ناتالی دی ئه نجامیدا، مۆنتینگرۆ ھه بژارده ی
ئیتایا، پزیشكه كانی و پكان ھات تووشی رایانگه یاند؛ «له چه ند ھه فته ی داھاتوودا، ئه وه یه كالیی ده كه نه وه كه پویستی
به نه شته رگه ری ھه بت یان نا.»ناتالی، دی پكانه ی ئه م
مارشیلۆ گرفته كانی راھنه ری لیپی
ھه بژارده كه ی چه ند
لیپی گیرۆده بوو
هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩
له پاش كرده وه ، به رامبه ر ھرشبه ری ھه ردوو پكانی و لۆكاتۆنی ھه بژارده كه ،
جیالردینۆ.
وه رزش
72
دوو ئه و له پاش عیراق، ھه بژارده ی له ھه ریه كه به رامبه ر كه دۆستانه ی یارییه ئه نجامیدا، باشوور كۆریای سعودیه و ھه بژارده كانی توانی باوه ڕ بۆ جه ماوه ره كه ی بگه ڕنته وه ، به تایبه ت دوای ئه وه ی جامكی گه وره ی نوده وه تی له پشه كه
جامی كیشوه ره كانه .جامی كیشوه ره كان له ٦/١٤ له باشووری ئه فریقیا ده ست پده كات، به به شداری ھه ریه كه له (ئیسپانیا- پاه وانی ئه وروپا، باشووری ئه فریقیا- وتی میوانداریكه ر، عیراق-
میسر- پاه وانی ئه فریقیا).له الیه ن كاتی به شوه یه كی كه عیراق ھه بژارده ی (رازی شنشل)ه وه به ڕوه ده برت، تاوه كو راھنه ركی بۆ دیاری ده كرت- كه پده چت جه ماله دین مۆسۆفیچی بۆسنی بت- توانی به پكھاته یه كی الوانه وه ، ملمالنی دوو گه وره تیپی ئاسیا كۆریای باشوور و سعودیه بكات،
ریاز و له یاریگا و جه ماوه ری ئه و دوو تیمه دا له نو سیئۆل.
شنشل له گه ڵ گروپه گه نجه كه یدا رۆحییه تكی باشی به خشیوه و بۆ یه كه مجاریش به شوه یه كی ره سمی خالد دھۆكه یانه ی كاپتنی كورده و یاریزانكی كه موشیر كاپتنی ھه بژارده كه ، ھه رچه نده چاودران كردویه تیه یاریزانكی چه ند شنشل ده بت كه پیانوایه ، پیشه گه ری خاوه ن ئه زمونیش بانگھشت بكات، مادام
رووبه ڕووی گه وره كان ده بته وه .
Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009
كچه یاریزانی به لژیكی كیم كالیسترز، یه كه می پشووی ریزبه ندی جیھانی له یاری تنسی سه رزه وی، ویستی خۆی بۆ گه ڕانه وه بۆ كبككانی تۆپی زه رد
ده ربی.كالیسترز وابیاره ھاوینی داھاتوو بگه ڕته وه بۆ یاری، به م چه ند ئامانجكی خاكیانه ی ھه بژاردووه وه كو قۆناغكی سه ره تایی، له وانه ش خولی سینسیناتی
له مانگی ئابدا و خولی تۆرنتۆ و جامی كراوه ی ئه مه ریكا.كالیسترز له پایزی ٢٠٠٧دا بیاری دووركه وتنه وه ی دا له یاری تنسی سه رزه وی ئه وه ی دوای جھشت، ته نھا به ھینانی جوستین ناوداره كه ی ھاوه ه و ئه مه ریكیدا باسكه ی ھه بژارده ی یاریزانی لینش بریان له گه ڵ ھاوسه رگیری
به ست.كالیسترز (٢٥ساڵ) ئه و ده مه ی له یاری تۆپی تنس دووركه وته وه ، ٣٤ نازناوی تاكی و ١١ نازناوی ھاوبه ش (زه وجی) و نزیكه ی ١٥ملیۆن دۆالر، به ھای دارایی
به ده ست ھنابوو. تۆ بی چی تر راوبكات.
په شیمان ده بته وه
75
بۆ دهگه ڕته وه ناوه ئهم زیبلین،سییهكانی له كه ماركهیه ئه م بیرهوهری كرد، تۆمار گه ورهی سه روهری رابردوودا سهده یسای كه داراییه بومهلهرزه ئه و چوارچوهی لهله «زیبلین» بووه وه، جیھان ١٩٣٠ رووبهڕوویگه ورهی ناوبانگی مایباخدا ئۆتۆمبلی مژوویكه ده كرتهوه جیا درژییهكهی به كه ھهیهجاركی بیاریدا كرایسلهر دیملهر ٥,٥م. دهگاتهئهوهی بۆ بكاته وه نوێ درینه ناوه ئهم دیكه«ئهلرولهز ئۆتۆمبلی بۆ ركهبهرك ببتهدیزاینه و كهمونهكهیی فراوانییه به رویس».«زیبلین»ی وهمی كهشخهكهی و سهرنجاكشمواسهفاتی ھهمان كه رووه ی له و دایهوهلهگهڵ ھهیه، ئهفسانهیی مایباخی ئۆتۆمبلیئارامی و سهالمهتی پوانهكانی رهچاوكردنیماوهی بۆ بهرزدا ئاستكی له خۆشگوزهرانی ولهنوان ھهمیشه درژ. دوورو ساكی چهندھاوكاری «میباخ»دا و » بنز «مهرسیدسسای ماوهی له ١٩٠١وه. سای له ھهبووهكه فرۆشراوه ئۆتۆمبل ١٨٠٠ له زیاتر ١٩٤١ناسراوی ھمای «مایباخیان»ھهگرتووه. ناویكۆندا له پیته دوو ئهم . mmماركهیه ئهم
بكه ن، ته ندروستیتان باری ڕه چاوی کـــاوڕ: كردنه وه ی یه كالیی بۆ پویسته رۆژكتان چه ند
بریاڕه كانتان.گـــــــا: بیر له ده سته به ر كردنی كاری نوێ مه كه نه وه خۆتانی لھاتووی و چاالكی ته نھا ئستاتان كاری
ده وت.كۆمه یه تیتان و خزانداری الیه نه كانی دووانه : په ره سه ندنی گه وره و به رچاو به خۆوه ده بینت. گرنگ
ئه وه یه ئاقنه مامه ه ی له گه ڵ بکه ن.بكه ن، ده سكه وته كانتان له پـارزگاری قــــرژاڵ: كاره كانتان گۆڕینی ده رباره ی ده ده ن ھه ه بیاركی
ئاگاداربن.كه ده كات سه رقاتان پۆژه كارك گه ه ی شــر: دواتر سوودو قازانجی باشی بۆتان ده بت. به م په له
زۆر مه که ن.تایبه ت به گۆڕانكاری پ دۆخكی ده چنه فـه ریـک: ده ده نه زیاتر بایه خی كۆمه یه تییه كان گۆڕانكارییه
په یوه ندیه كانتان.و په یوه ندی ڕتاندایه له كورت گه شتكی تـه رازوو: سه ردانه كانتان ڕوو له زیاد بوون ده كات ئاگاداری باری
دارایتان بن.پشووترتانه وه كاركردنی به بن په یوه ست دووپشک: كاری تازه تان نابته ھۆی گه یشتن به ئامانجه كانتان.
ده بنه جی متمانه ی زیاتری ھاوکارانتان.که وان: خۆتان به دووربگرن له ھه ر مامه ه یه كی گرانبه ھا پارزگاری له پداویستییه گرنگه كانتان بكه ن. چونکه
ئه گه ری زه ره رتان زۆره له م مامانه ی ئه م کاته داندا.به سه ر ده كشت باڵ گه شبینی گیسک: كاری ئه نجامدانی بۆ گونجاوه كاركردنتاندا،ئئه مۆتان
ھونه ری . بیركردنه وه تان كاركدا له كردن ھاوبه شی :سه تـپه رته وازه ده كات، ئاگاداری مامه ه كردنتان بن له گه ڵ
به رامبه ر.داھاته كانتان ڕكخستنه وه ی له كار نه ھه نگ: له ڕووی ھه ه ھه نگاونانی له بكه ونه وه دوور ده كه ن،
كاركردنتانه وه .
77 هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩
وشه ی یه كترب
مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو
ئاسۆیی:
ه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پچوارگۆشه به تابكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی
حسابی ھه میشه له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.
ئه م چوارگۆشه یه له ٩ چوارگۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوارگۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله
ھه ر چوارگۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .
ستوونی:
١ـ سیاسیه كی كورده و ئه ندام په رله مانی عیراقه . ٢ـ كوڕه گۆرانیبژكی كورده (پ)، جۆره گوكه . ٣ـ دوان له جام، پاشا (پ)، ماركه یه كی كاره باییه . ٤ـ سیان له بینین، به رد (پ)، دڕ. ٥ـ مید (ت)، تۆ به ئینگلیزی (پ)، ھز به عه ره بی . ٦ـ نزم بونه وه ی ته زوی كاره با، دوان له خه ت، سیان له ده روازه . ٧ـ ڕووخا. ٨ـ شاركی كوردییه (پ)، به شكه له له ش، كچه گۆرانیبژكی عه ره به . ٩ـ نیوه ی مانا، ڕووبار، یاری (پ). ١٠ـ سیان له خالید، نیوه ی به رد، ئاوی پیا ده ڕوات. ١١ـ
بۆچۆن، جاری جاران (پ). ١٢ـ دوه م ده وه مه نترین گه نجه له جیھاندا.