บทที่ 2dspace.spu.ac.th/bitstream/123456789/5460/8/08 บท... · 2017. 12. 14. · ศุภชัย ยาวะ ... ว่า หมายถึง...

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง “ประสทธผลในการบรหารจดการสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถน : วเคราะหกรณการจดการขยะของของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร” ผวจยไดศกษา คนควา เอกสาร ต ารา และงานวจยทเกยวของ ซงมรายละเอยด ดงตอไปน

2.1 แนวคดเกยวกบประสทธผล 2.2 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการองคกร

2.2.1 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ 2.2.2 แนวคดเกยวกบวฒนธรรมองคการ

2.2.3 แนวคดเกยวกบนโยบาย 2.2.4 แนวคดเกยวกบเทคโนโลย

2.2.5 แนวคดเกยวกบโครงสรางองคการ 2.3 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการสงแวดลอม 2.4 แนวคดเกยวกบการจดการขยะ 2.5 แนวคดเกยวกบการกระจายอ านาจและการปกครองสวนทองถน 2.6 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบประสทธผล

ความหมายของประสทธผล ปจจบนมการศกษาเรองประสทธผล (Effectiveness) กนอยางแพรหลาย และมการนยามความหมายทแตกตางกนโดยการใชหลกเกณฑมาประกอบ ซงมนกวชาการทงไทยและตางประเทศไดใหนยามหรอความหมายของค าวา “ประสทธผล” (Effectiveness) ไว ดงตอไปน ธงชย สนตวงษ (2543,หนา 29) ไดใหความหมายของประสทธผลไววา ประสทธผล หมายถง ความส าเรจในการทสามารถด าเนนกจการใหกาวหนาและสามารถบรรลเปาหมายตาง ๆ ทองคการตงไวได ทองหลอ เดชไทย (2540, หนา 31) ไดใหความหมายของประสทธผลไววา ประสทธผล หมายถง องศาแหงความส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไว มากหรอนอยขนอยกบมาตรฐานและประสบการณทน ามาใชเปรยบเทยบ ตน ปรชญพฤทธ (2552, หนา 130) ไดใหความหมายของประสทธผลขององคการไววา หมายถง ระดบทคนงานสามารถปฏบตงานใหบรรลเปาหมายไดมากนอยเพยงใด

14

พทยา บวรวฒนา (2552, หนา 176-177) มความคดเหนวา ประสทธผลขององคการเปนเรองของการพจารณาวา องคการประสบความส าเรจเพยงใดในการด าเนนงาน เพอใหบรรลเปาหมายทไดตงไวส าหรบค าวา เปาหมายองคการนน หมายถง สภาพการณทองคการปรารถนาใหบงเกดขนและไดอธบายเพมเตมวา องคการทมประสทธผล หมายถง องคการทด าเนนงานบรรลเปาหมาย (Goals) ทตงไว ประสทธผลจงเปนเรองของความส าเรจขององคการในการด าเนนงาน ตาง ๆ ตามทไดตงเปาหมายเอาไว องคการทมประสทธผลสงจะเปนองคการทประสบความส าเรจอยางสงในการท างาน ศภชย ยาวะประภาษ (2552, หนา 79) ไดใหความหมายประสทธผลไววา ประสทธผล หมายถง ความสามารถในการบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายของนโยบาย James D. Thompson (1967, p. 534) ไดใหค าจ ากดความของประสทธผลขององคการวา หมายถง การทองคการในฐานะทเปนระบบสงคมสามารถบรรลถงเปาหมายได Amitai Etzioni (1964, p. 8) ไดกลาวไววา ประสทธผล หมายถง ขดขนของความสามารถของประสทธผลขององคการในการท าใหบรรลเปาหมายตาง ๆ ทก าหนดไว William J. Reddin (1970, p. 3) ไดใหค าจ ากดความของประสทธผลขององคการวา เปนผลสมฤทธทางการบรหาร ทผบรหารไดสรางผลผลต (Output) ทเปนไปตามต าแหนงงานของตนและตามมาตรฐานงานทก าหนดไวในองคการ Richard L. Daft (2001, pp. 29-30) ไดกลาวไววา ประสทธผลขององคการตามแนวคดทรพยากร (Resource-based Approach) หมายถง องคการทประสบความส าเรจในการสรรหาทรพยากรทมคณคาและใชประโยชนจากทรพยากรนนไดอยางมประสทธภาพ และไดใหค าจ ากดความของประสทธผลขององคการ ตามแนวคดกระบวนการภายใน (Internal Process Approach) ไววา หมายถง องคการทมการจดการภายในทด มสขภาพ และท างานไดอยางมประสทธภาพ และราบรน สมาชกในองคการมความสขและพอใจกบองคการ หนวยงานตาง ๆ ในองคการสามารถประสานการท างานซงกนและกนไดอยางด สงเสรมใหไดผลผลตสง ดงนนจงสรปไดวา ประสทธผล หมายถง ระดบความสามารถของคนงานในการด าเนนปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนดไวตามความสมพนธและสอดคลองกบบรบทขององคการนน ๆ แนวคดในการประเมนวดประสทธผลขององคการ มนกทฤษฎเปนจ านวนมากทไดเสนอแนวคดในการประเมนประสทธผลขององคการ ซงแตละทานกจะเสนอแนวคดทแตกตางกนออกไป ผวจยไดพยายามจดกลมแนวคดตาง ๆ และเสนอแนวคดในการประเมนประสทธผลขององคการรวมทงหมด 7 แนวคด ไดแก 1) แนวคดการบรรลเปาหมาย (Goal – attainment Approach) 2) แนวคดระบบ (The System Approach)

15

3) แนวคดผมสทธออกเสยงเชงกลยทธ (The Strategic – constituencies Approach) 4) แนวคดคานยมทแขงขนกน (The Competing – values Approach) 5) แนวคดทรพยากร (Resource – based Approach) 6) แนวคดกระบวนการภายใน (Internal Process Approach) และ 7) แนวคดผมสวนไดเสย (Stakeholder Approach) ซงมรายระเอยด ดงตอไปน

1) แนวคดการบรรลเปาหมาย (Goal – attainment Approach) แนวคดน เปนแนวคดทางไดรบความนยมมากทสด เพราะมลกษณะการประเมนทงาย

โดยยดหลกวา ประสทธผลขององคการนาจะวดไดจากความสามารถขององคการในการด าเนนงานใหบรรลเปาหมาย (Ends) ทก าหนดไว ซงเปนสงสดทายทองคการตองการมากกวาการเนนทวธการด าเนนการ (Means) ใหบรรลเปาหมาย ซงมนกวชาการหลายทานไดพยายามทจะระบคณลกษณะของเปาหมายทเหมาะสม ส าหรบใชในการประเมนประสทธผลตามแนวคดน เชน John P. Campbell (1977, pp.19-20) Charles Perrow (1976, pp. 854-866), พทยา บรวฒนา, (2552, หนา 185) และ พชาย รตนดลก ณ ภเกต, (2552, หนา 50) เปนตน ซงผวจยไดประมวลคณลกษณะรวมของเปาหมายทเหมาะสมส าหรบใชในการประเมนตามแนวคดการบรรลเปาหมายได ดงน

1) เปาหมายทจะใชในการประเมนนนตองเปนเปาหมายทแทจรง และเปนเปาหมายสงสด (Optimal Goals) หรอเปาหมายปลายทาง (Ultimate Goals) ขององคการ

2) จ านวนเปาหมายทแทจรงขององคการควรมปรมาณไมมากจนเกนความสามารถทผประเมนจะวดได

3) เปาหมายนนจะตองมลกษณะชดเจน ไมครอบคลมหลายเรองจนไมสามารถประสานเขากนได ซงจะตองไดรบการระบและนยามอยางดพอ เพอใหเกดความเขาใจอยางกระจางและใหผประเมนสามารถมองเหนและเขาใจเปาหมายเหลานนได

4) เปาหมายนนจะตองมลกษณะเปนรปธรรมทสามารถก าหนดใหอยในรปตวเลขทสามารถวดความกาวหนาของการด าเนนงานตามเปาหมายได

5) เปาหมายนนจะตองไดรบฉนทามตหรอเปนขอตกลงทไดรบการยอมรบแลวจากทกฝายในองคการและสมาชกในองคการตองมความเหนพองตองกนในเปาหมายทแทจรงเหลานน

การน าแนวคดการบรรลเปาหมายมาประยกตใชในการประเมนประสทธผลขององคการ ผประเมนจ าเปนตองใชดวยความระมดระวงและตองตระหนกถงปญหาและความสลบซบซอนตาง ๆ ทแฝงอยตลอดจนพจารณาขอมลจากทก ๆ ฝาย เพอน ามาประกอบการตดสนใจในการท าใหการระบเปาหมายมความเทยงตรง และนาเชอถอมากขนสามารถท าไดโดย

1) รวบรวมปจจยน าเขาจากกลมทมอทธพล การก าหนดเปาหมายทเปนทางการทงหมด แมวาบางคนจะไมไดเปนผบรหารขององคการ

2) น าเอาเปาหมายทเปนจรงทไดจากการสงเกตพฤตกรรมของสมาชกองคการมาเปน

16

สวนหนงของการประเมน 3) ค านงอยตลอดเวลาวา องคการมการปฏบตเพอบรรลเปาหมายทงในระยะสนและระยะยาว 4) ยนยนในการน าเปาหมายทจบตองไดเปนรปธรรมทดสอบ และวดไดมาเปนตว

ประเมน มากกวาการน าถอยแถลงทคลมเครอ ซงเปนเพยงภาพสะทอนความคาดหวงของสงคมทมตอองคการมาประเมน

5) มองเปาหมายขององคการในฐานะเปนสงทมพลวตทมการเปลยนแปลงตามระยะเวลา มากกวาไปยดตดกบถอยแถลงเชงเปาหมายทเปนทางการอยางตายตว 2) แนวคดระบบ (The System Approach)

เนองจากแนวคดการบรรลเปาหมายทไดกลาวไปแลวนน มงเนนทเปาหมายหรอวตถประสงคขององคการ อนเปนการพจารณาทปจจยน าออก (Output) เพยงตวเดยวเทานน โดยละเลยถงปจจยน าเขา (Input) และกระบวนการแปรรปปจจยน าเขา (Transformation or Process) ซงท าใหไมสามารถทราบความเปนจรงขององคการไดอยางรอบดาน ดงนนทฤษฎระบบจงพยายามแกไขขอบกพรองดงกลาวในลกษณะทซบซอนมากขน โดยเพมตวแปรในการพจารณา การประเมนประสทธผลตามแนวคดนมฐานคตวา องคการเปนระบบหนง ซงเกดจากการปฏสมพนธของระบบยอย หากระบบยอยใดปฏบตงานไดไมดยอมสงผลกระทบในเชงลบตอองคการโดยรวม ดงนนประสทธผลขององคการตามแนวคดน จะเนนทความสามารถขององคการในการรกษาความ สมพนธทดกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอก เพอใหองคการอยรอด การน าเอาแนวคดระบบมาอธบายท าใหผประเมนตองตระหนกวายงมสวนอนขององคการนอกจากเปาหมายทมความส าคญตอองคการท าใหผประเมนหนมาวดประสทธผลจากสวนอน ๆ ขององคการ เชน ตองค านงถงความสามารถขององคการในการใหไดมาซงทรพยากรทเปนปจจยน าเขาทจะน ามาใชในกระบวนการแปรรปใหเปนปจจยน าออก และความสามารถในการรกษาความสมดลภายในองคการ

มนกวชาการหลายทานทเหนดวยกบแนวคดน ไดเสนอตวชวดและตวแบบตาง ๆ ทใชในการประเมนประสทธผลขององคการเอาไว เชน John P.Campbell (1977, pp.36-39) ซงไดท าการศกษาและรวบรวมรายการตวแปรส าคญ ๆ ของเกณฑการประเมนประสทธผลขององคการทไดเคยถกใชเปนดชนของประสทธผลองคการในการวจย จ านวน 30 ตวแปร ไดแก 1) ประสทธผลรวม (Overall Effectiveness) 2) ผลผลต (Productivity) 3) ประสทธภาพ (Efficiency) 4) ก าไร (Profit) 5) คณภาพ (Quality) 6) อบตเหตทเกด (Accidents) 7) การเจรญเตบโต (Growth) 8) การขาดงาน (Absenteeism) 9) การลาออกจากงาน (Turnover) 10) ความพงพอใจในงาน ( Job Satisfaction) 11) แรงจงใจ (Motivation) 12) ขวญ (Moral) 13) การควบคม (Control) 14) ความขดแยง/ความสามคค (Conflict/Cohesion) 15) ความยดหยน/การปรบตว (Flexibility/Adaptation) 16) การวางแผนและการก าหนดเปาหมาย (Planning and Goal Setting) 17) ความเหนพองตองกนในเปาหมาย (Goal Consensus) 18) ความยดมนในเปาหมายขององคการ (Internalization of

17

Organization) 19) ความเหนพองตองกนในบทบาทและปทสถาน (Rule and Norm Congruence) 20) ความสามารถของฝายบรหารในดานความสมพนธสวนตว (Managerial Internalization Skills) 21) ความสามารถของฝายบรหารในการท างาน (Managerial Task Skills) 22) การจดการขอมลขาวสารและการตดตอ (Information Management and Communication) 23) ความพรอมเพยง (Readiness) 24) การใชประโยชนจากสภาพแวดลอม (Utilization) 25) การประเมนผลโดยบคลากรภายนอก (Evaluations by External Entities) 26) ความมเสถยรภาพ (Stability) 27) คณคาของทรพยากรมนษย (Value of Human Entities) 28) การมสวนรวมและการรวมแรงรวมใจ (Participation and Shared Influence) 29) การใหความส าคญตอการฝกอบรมและการพฒนา (Training and Development) 30) การมงความส าเรจ (Achievement Emphasis)

William M. Evan (1976, pp.22-23) และ Stephen P. Robbins (1990, pp.59-60) เปนนก วชาการอกกลมทมความเหนสอดคลองกน โดยการพจารณาจากความสมพนธระหวางตวแปรปจจยตาง ๆ ทถกจดอยในรปของสดสวนระหวางผลผลต (Output) ทรพยากรทใชในการผลต (Input) กระบวนการท างาน (Transformation) และดานอน ๆ ขององคการทแตกตางกน นอกจากนในป ค.ศ. 1992 Robert S. Kaplan and David P. Norton (2001, pp.69-72) ไดเสนอแนวคดการประเมนแบบดลยภาพ (Balanced Scorecard) ซงอาศยรากฐานจากวธการประเมนเชงระบบ เพอประเมนประสทธผลขององคการ 4 มต ประกอบดวย มตการเงน (Financial Perspective) มตดานลกคาหรอผรบบรการ (Customer Perspective) มตดานกระบวนการภายใน (Internal Perspective) และมตดานการเรยนรและการพฒนา (Learning and Growth Perspective) ซงแตละมตจะมตวชวดหลก (Key Indicators) เพอใชในการประเมนในการปฏบตงานในแตละมตไดบรรลเปาหมายทก าหนด ในระดบหนง ซงในประเทศไทยโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบขาราชการ (ก.พ.ร. ) ทศพร ศรสมพนธ, ( 2549, หนา 272-281) กไดมการน าแนวคดการประเมนแบบดลยภาพของ Robert S. Kaplan and David P. Norton ไปใชในการประเมนผลกบทกหนวยงานราชการในภาพรวม โดยก าหนดมตการประเมน เปน 4 มต ทประกอบดวย มตดานประสทธผลตามแผนปฏบตราชการ มตดานคณภาพการใหบรการ มตดานประสทธภาพของปฏบตราชการ และมตดานการพฒนาองคการ 3) แนวคดผมสทธออกเสยงเชงกลยทธ (The Strategic Constituencies Approach)

แนวคดผมสทธออกเสยงเชงกลยทธ มองวา องคการเปนระบบสงคมระบบหนงทประกอบดวยบคคลและกลมผลประโยชนตาง ๆ ทมความสมพนธกน ซงองคการจะไดรบความกดดนและขอเรยกรองจากกลมผลประโยชนเหลานในสภาพแวดลอมตลอดเวลาโดยทองคการตองแสวงหาวธการปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมภายนอก แนวคดนมลกษณะคลายกบแนวคดระบบ กลาวคอ แนวคดทงสองมงพจารณาการปฏสมพนธระหวางองคการกบสงแวดลอม โดยทแนวคดระบบมแนวโนมจะพจารณาสงแวดลอมทมผลตอองคการแทบทกกลม สวนแนวคดผทสทธออกเสยงเชงกลยทธจะเลอกพจารณาสงแวดลอมบางประการทมผลตอการอย

18

รอดขององคการเทานนภายใตฐานคตทวาในจ านวนบคคลและกลมผลประโยชนตาง ๆ เหลานจะมเฉพาะบางสวนเทานนทมความส าคญยงตอองคการ

ดงนนนกวชาการจงถอหลกวา องคการทมประสทธผลตามแนวคดน คอ องคการทสามารถตอบสนองความตองการของลกคาหรอกลมผลประโยชนทมความส าคญตอความอย รอดขององคการ องคการจะตองมสายตาแหลมคม สามารถมองวาบคลและกลมผลประโยชนใดในสภาพแวดลอมทมความส าคญตอองคการ และจะตองสามารถชนะใจบคคลและกลมผลประโยชนเหลานนโดยท าใหบคคลและกลมผลประโยชนทส าคญไมด าเนนการขดขวางการท างานขององคการ องคการทเอาตวรอดอยไดจะเปนองคการทก าหนดเปาหมายใหสอดคลองกบความตองการของบคคลและกลมประโยชนในสภาพแวดลอม ซงมอ านาจควบคมทรพยากรทจ าเปนตอความอยรอดขององคการ 4) แนวคดคานยมทแขงขนกน (The Competing - values Approach)

แนวคดคานยมทแขงขนกน (The Competing-values Approach) เปนความพยายามของนกวชาการทจะบรณาการมตตาง ๆ ของประสทธผลองคการ โดยไดมการระบตวแปรหลกแกนกลางและพจารณาวา ตวแปรเหลานนมความสมพนธกนอยางไร แนวทางของการประเมนตามแนวคดน คอ เกณฑทผประเมนใหคณคาและใชในการประเมนประสทธผลขององคการขนอยกบวา ผประเมนเปนใครและเปนตวแทนผลประโยชนของกลมใด ฐานคตทส าคญของแนวคดนคอ ไมมเกณฑทดทสดในการประเมนประสทธผลขององคการ

แนวคดของ Robert E. Quinn and John Rohrbaugh (1983, pp.363-377) และ Stephen P. Robbins (1990, pp.68-76) เปนนกทฤษฎอกกลมหนงทมความคดเหนทสอดคลองกนวา ความหลากหลายของคานยมสามารถจดการและผนกรวมในเชงบรณาการได เพราะวามองคประกอบรวมบางประการทคลายคลงกน องคประกอบรวมนสามารถผสมผสานและจดรวมเปนกลมคานยม กลมคานยมแตและกลมกจะกลายเปนตวแบบประสทธผลทมคณลกษณะเฉพาะตว ซงสามารถจดกลมของคานยมทมการแขงขนกนในองคการได 3 มต ไดแก

มตแรก คอ ความยดหยนและการควบคม (Flexibility–eontrol Dimension) เปนมตทใหความส าคญกบการก าหนดโครงสรางขององคการเปนอยางมาก คอ ความยดหยนและการควบคม

มตทสอง คอ คนและองคการ (People–organization Dichotomy) เปนกลมคานยมของการจดการภายในองคการทเนนการพฒนาบคลากร และการพฒนาองคการ

มตทสาม คอ วถทางและเปาหมาย (Means–ends Dimension) เปนกลมคานยมทมความสมพนธกบวถทางขององคการ และเปาหมายขององคการ (Organization Ends)

19

ภาพประกอบท 2 แสดงมตขวตรงขามของคานยมของ Robert E. Quinn and John Rohrbaugh ทมา : ปรบจาก Stephen P. Robbins, 1990, p.72

ซงกลมของคานยมตาง ๆ เหลาน สามารถน ามาผสมผสานกลายเปนแปดกลมของ

คานยมทใชในการประเมนประสทธผลขององคการได โดยในแตละกลมจะสะทอนใหเหนความแตกตางกนของคานยม ซงสามารถสรางเปนตวแบบในการประเมนประสทธผลขององคการได 4 ตวแบบ ไดแก

1) ตวแบบมนษยสมพนธ (Human–relations Model) ไดนยามประสทธผลขององคการ วาคอ การมความสามคค (ในฐานะวธการ) และการมทกษะของผปฏบต (ในฐานะเปาหมาย)

2) ตวแบบเปด (Open–system Model) ซงนยามประสทธผลวา หมายถง เปนการยดหยน (ในฐานะวธการ) และความสามารถในการแสวงหาสะสมทรพยากร (ในฐานะเปาหมาย)

3) ตวแบบเหตผล-เปาหมาย (Rational-goal Model) นยามประสทธผลวา หมายถง การมแผนและเปาหมาย (ในฐานะวธการ) การมประสทธภาพและประสทธผลสง (ในฐานะเปาหมาย)

4) ตวแบบกระบวนการภายใน (Internal–process Model) นยามประสทธผลวา ในรปของการจดระบบขอมลขาวสารทงในสวนทไดมาและกระจายออกไป (ในฐานะวธการ) และความมเสถยรภาพและการเชอฟงระเบยบค าสง (ในฐานะเปาหมาย) 5) แนวคดทรพยากร (Resource –Based Approach)

แนวคดน เนนการประเมนประสทธผลขององคการ โดยดจากการใชทรพยากร ( Input) โดยมนกทฤษฎทมความเหนสอดคลองกบแนวคดน ไดแก Richard L. Daft (2001, p. 29) ไดกลาววาองคการทมประสทธผลในทนคอ องคการทประสบผลส าเรจในการสรรหาทรพยากรทมคณคาและใชประโยชนจากทรพยากรนนไดอยางมประสทธภาพ ตวอยางของตวชวดประสทธผลของ องคการ ไดแก

ความยดหยน (Flexibility / F)

OF

OF

เนนองคการ (Organization / O)

OC OCM

การควบคม (Control / O)

PC

PCM

เนนคน (People / P)

PF

PF

ตวแบบมนษยสมพนธ ตวแบบระบบเปด

ตวแบบเปาหมายทมเหตผล

ตวแบบกระบวนการ

20

1) อ านาจในการตอรอง หมายถง ความสามารถในการหาทรพยากรทขาดแคลนและมคาจากสภาพแวดลอมภายนอก ซงไดแก ทรพยากรเงน วตถดบ ทรพยากรบคคล ความรและเทคโนโลย

2) ความสามารถของผมอ านาจตดสนใจในองคการ ในการประเมนถงคณคาของทรพยากรในสภาพแวดลอมไดอยางถกตอง

3) ความสามารถของผบรหารในการบรหารจดการทรพยากรทงหลาย ทงทจบตองได เชน วตถดบในการผลต คน เงน และทจบตองไมได เชน ความร และวฒนธรรมองคการ เพอใหไดผลการด าเนนการทเปนเลศ

4) ความสามารถขององคการ ในการตอบสนองตอความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม การประเมนประสทธผลตามแนวคดนมประโยชนอยางมากในกรณทองคการไม

สามารถประเมนถงผลงาน (Output) ขององคการได โดยเฉพาะอยางยงองคการและหนวยงานภาครฐและหนวยงานทไมหวงผลก าไร การประเมนถงกระบวนการท างานภายในและผลงานการด าเนนการไมสามารถก าหนดออกมาเปนตวเลขไดอยางชดเจน การเลอกใชตวแปรดานงบประมาณทไดรบจงเปนทางเลอกทสะดวกและเหมาะสม แมแตองคการในภาคธรกจสวนใหญยงเลอกใชวธการประเมนน 6) แนวคดกระบวนการภายใน (Internal Process Approach)

ประสทธผลตามแนวคดน หมายถง การทองคการมการจดการภายในทด และมประสทธภาพและราบรน สมาชกในองคการมความสขและพอใจกบองคกร หนวยงานตาง ๆ ในองคการสามารถประสานการท างานซงกนและกนไดอยางด สงเสรมใหไดผลผลตสง แนวคดนไมไดใสใจกบสภาพแวดลอมภายนอก แตมงใหความส าคญกบการท างานภายในองคการ และความสขของสมาชกเทานน Richard L. Daft (2001, pp.29-30)

อยางไรกตาม วธการวดประสทธผลของแนวคดน มขอพบพรองทไมไดประเมนตวแปรสภาพแวดลอมมาพจารณาในการประเมน ท าใหมองไมเหนภาพรวมของการประเมน การมงเนนแตเพยงกลไกการท างานภายในและความราบรน สงบสขของคนงานในองคการเปนเรองของอตวสยการประเมนอาจไมถกตอง ตวแปรทน ามาประเมนทเกยวของกบความสข ความราบรนของการท างานไมสามารถประเมนออกมาเปนตวเลขได 7) แนวคดผมสวนไดสวนเสย (Stakeholder Approach)

แนวคดการประเมนวดประสทธผลขององคการน เนนใหความส าคญกบผทมสวนเกยวของไดเสยกบทกฝายทอยในองคการและนอกองคการ ไมวาจะเปนเจาของกจการ ลกจาง คนงาน ลกคา ผจดหาวตถดบ ชมชน หนวยงานรฐและผเกยวของกบองคการทงหลาย แตละกลมทเกยวของทกลาวมาจะมมมมองในการประเมนประสทธผลขององคการแตกตางกนไป เนองจากมความตองการผลประโยชนจากองคทไมเหมอนกน ตามกระบวนการประเมนของแนวคดน องคการ

21

จงจ าเปนตองทราบถงความคดเหนของกลมคนเหลานวามองเหนองคการทมประสทธผลจากแงมมใดบาง วธการทใชคอ การส ารวจความคดเหนของทกฝายทเกยวของเพอท าความเขาใจผลการท างานขององคการจากทกกลม

วธการประเมนวดประสทธผลขององคการทใชในการศกษาวจยในครงน ผวจยไดใชเครองมอในการประเมนวดประสทธผลองคการ ตามแนวคดระบบแนวคด

ระบบ (The System Approach) ซงเปนแนวคดของ John P. Campbell (1977, pp.36-39) ใชเปนหลกในการวดประสทธผลขององคการ โดยมลกษณะดงตอไปน

1. ผวจยไดใชแนวคดการบรรลเปาหมาย (Goal–attainment Approach) เปนแนวทางในการประเมนโดยมการประยกตในแนวคดของผมสทธออกเสยงเชงกลยทธ (The Strategic Constituencies Approach) และแนวคดระบบ (The System Approach) มารวมในการประเมนวดประสทธผลองคการ ซงใชในการวดประสทธผลในการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย

2. ผวจยใชตวชวดประสทธผลองคการจ านวน 3 ตว ตามแนวคดของ John P.Campbell (1977, pp.36-39) มาใชในการวจยครงน ไดแก

1) ผลผลต (Productivity) นกวชาการหลายทานไดสนบสนนแนวคดในการใชผลผลตเปนตวชวด

ประสทธผลองคการ เชน Philip B. Coulter (1979, p. 65) กลาววา ผลผลตเปนตวแปรส าคญทจะวดประสทธผลในแงของการบรรลถงเปาหมายขององคการ ซงสอดคลองกบแนวคด Richard M. Steers ในป 1977 Cited in Philip B. Coulter, (1979, pp. 66-67) โดยมผใหความหมายของค าวา “ผลผลต” ไว เชน

Richard M. Steers (1977, pp. 40) ไดกลาวไววา ผลผลต (Productivity) หมายถง ปรมาณ (Quantity) หรอความมากนอย (Volume) ของผลผลตหรอบรการขององคการ

John P. Campbell (1977, p. 36) ผลผลตมกจะถกจ ากดความวา เปนปรมาณหรอจ านวนของผลตภณฑหรอบรการหลกทหนวยงานสามารถผลตออกมาได

ดงนนจงสรปไดวา ในการศกษาวจยครงน ผลผลต หมายถงจ านวน/ปรมาณของการท าโครงการหรอกจกรรมในการบรหารจดการสงแวดลอมในดานการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร

2) ประสทธภาพ (Efficiency) นกวชาการหลายทานทสนบสนนแนวคดในการใชประสทธภาพเปนตวชวด

ประสทธผลขององคการ เชน Daniel Katz and Robert L. Kahn (1978, p.226) กลาวไววา ประสทธภาพ คอ สวนประกอบทส าคญของประสทธผลขององคการ ซงสอดคลองกบแนวคดของ Richard M.Steers (1977, pp.44-45) และ John P. Campbell (1977, pp.36-39) กลาวไววา ประสทธภาพเปนตวชวดประสทธผลขององคการโดยมผใหความหมายของค าวา “ประสทธภาพ” เชน

22

John P. Campbell (1977, p.36) กลาวไววา ประสทธภาพ หมายถง อตราสวนทสะทอนใหเหนถงการเปรยบเทยบระหวางการปฏบตงานหนงหนวยในแงมมตาง ๆ กบตนทนทเปนคาใชจายทใชไปในการปฏบตงานนน ๆ

ทพาวด เมฆสวรรค (2538, หนา 15) กลาวไววา ความมประสทธภาพ คอ การเปรยบ เทยบระหวางปจจยน าเขา (Input) กบผลผลต (Output) ไดแก การสรางผลผลตในระดบทสงกวาปจจยน าเขา ความมประสทธภาพวดไดโดยปจจยน าเขาจรงหารดวยผลผลตจรง หากไดคามากแสดงวา มผลผลตเพมมากกวาการเพมขนของปจจยน าเขา ซงหมายถงองคการนมประสทธภาพ สดสวนตวนสามารถท าใหดขนโดยการปรบปรงผลตภาพ (Productivity) คอ การท าใหผลผลตเพมขน ในขณะทปจจยน าเขาคงทหรอโดยการประหยด (Economizing) คอ รกษาระดบผลผลตใหคงทแตลดปจจยน าเขาลง

ดงนนสรปไดวา ในการวจยครงน ประสทธภาพ หมายถง ความคมคา ความประหยดทางดานบคลากรในเรองเวลา และจ านวนเงนทเสยไปในการบรหารจดการสงแวดลอมในดานการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร

3) คณภาพ (Quality) นกวชาการหลายทานทใหการสนบสนนแนวคดในการใชคณภาพเปนตวชวด

ประสทธผลขององคการ เชน Florence A. Heffron (1989, p. 324) และ John P. Campbell (1977, pp. 36-39) เปนตน โดยมผใหความหมายของค าวา “คณภาพ” เชน

Richard M. Steers (1977, p.40) กลาวไววา คณภาพ หมายถง คณภาพในการใหบรการหลกหรอสนคาทจดท าโดยองคการ ซงอาจใชรปแบบการด าเนนงานหลาย ๆ อยางในการผลตสนคาหรอบรการในองคการ

John P. Campbell (1977, pp.36-39) กลาวไววา คณภาพ หมายถง คณภาพของสนคาและบรการพนฐานจากผลผลตโดยหนวยงานนน เปนผลมาจากรปแบบการท างานของสวนงานหลายสวนรวมกน ซงรปแบบการท างานน กจะถกวางแผนมาโดยพจารณาจากประเภทของผลผลตหรอการใหบรการทหนวยงานนน ๆ ผลตออกมา

ดงนน จงสรปไดวา ในการวจยครงน คณภาพ หมายถง การปฏบตงานทมประสทธภาพ ประหยด/ประโยชน และสรางความพงพอใจตอคนสวนรวมในการบรหารการจดการสงแวดลอมในดานการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร

ส าหรบในการวจยครงน จะเปนการศกษาคณภาพของการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร ทงหมด 4 ดาน คอ การลดปรมาณขยะ ณ แหลงก าเนด การน ากลบมาใชใหม (รไซเคล) การเปลยนรปขยะ (การท าปย) และการฝงกลบ (TammemagiH., 1999, pp.1-7)

23

2.2 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการองคกร

2.2.1 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ ความหมายของการบรหารจดการ มนกวชาการใหค านยามความหมายของค าวา “การบรหารจดการ ไวดงน ธงชย สนตวงษ (2543, หนา 21-22) กลาวถงลกษณะของงานบรหารจดการไว 3 ดาน คอ 1. ในดานทเปนผน าหรอหวหนางาน งานบรหารจดการ หมายถง ภาระหนาทของ

บคคลใดบคคลหนงทปฏบตตนเปนผน าในองคการ 2. ในดานของภารกจหรอสงทตองท า งานบรหารจดการ หมายถง การจดระเบยบ

ทรพยากรตาง ๆ ในองคการ และการประสานกจกรรมตาง ๆ เขาดวยกน 3. ในดานของความรบผดชอบ งานบรหารจดการ หมายถง การตองท าใหงานตางๆ ส าเรจ

ลลวงไปดวยดดวยการอาศยบคคลตาง ๆ เขาดวยกน สมยศ นาวการ (2536, หนา 23) กลาวไววา กระบวนการบรหารจดการวาเปน

กจกรรมของการบรหารทส าคญ 4 อยาง คอ การวางแผน การจดองคการ การสงการ และการควบคม รปแบบของการบรหารดงกลาวน ไดรบการพฒนาขนเมอประมาณปลายศตวรรษทสบเกา

สรสวด ราชกลชย (2543, หนา 3) กลาวไววา “การบรหาร” (Administration) และ“การจดการ” (Management) มความหมายแตกตางกนเลกนอย โดยการบรหารจะสนใจและสมพนธกบการก าหนดนโยบายไปลงมอปฏบต นกวชาการบางทานใหความเหนวาการบรหารใชในภาครฐ สวนการจดการใชในภาคเอกชน อยางไรกดในต าราหรอหนงสอสวนใหญทง 2 ค านมความหมายไมแตกตางกนสามารถใชแทนกนไดและเปนทยอมรบโดยทวไป

สรปความหมายไววา การบรหาร (Administration) หรอการจดการ (Management) กคอ การด าเนนการในกจกรรมตาง ๆในองคการอนเปนเรองของกลมบคคลทรวมมอรวมใจด าเนนการอยางใดอยางหนง เพอใหบรรลตามวตถประสงคทองคการไดตงเปาหมายไว

วเชยร วทยาอดม (2554,หนา 1) ไดกลาวไววา การจดการเปนกระบวนการในการจดระเบยบการใชทรพยากรทงหมดทมอยในองคการ โดยใชระบบการจดการทเหมาะสมใชระเบยบปฏบตทมประสทธผลและประสทธภาพเพอใหบรรลวตถประสงคองคการทไดตงไว

ภาพร (ศรอร) ขนธหตถ (2549, หนา 2) ไดสรปวา การบรหาร หมายถง กจกรรมทบคคลตงแต 2 คนขนไปรวมกนด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว โดยการบรหาร (Administration) ใชไดทงการบรหารกจการของรฐบาล และการบรหารกจการของเอกชนสวนการจดการ (Management) ใชเปนสวนหนงของกระบวนการแตมงใชเฉพาะภาคธรกจเทานน

สรพนธ ฉนทแดนสวรรณ (2550, หนา 9) สรปวา การบรหารจดการ เปนกระบวนการออกแบบและบรณาการสภาพแวดลอม เพอใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพผบรหารองคการ

24

จงจ าเปนตองบรหารองคการโดยรวบรวมเอากลมกจกรรมตาง ๆ ขององคการน าไปสการปฏบตโดยตระหนกถงบทบาทวตถประสงค แนวคด และหนาทในการบรหารจดการ ตลอดจนลกษณะของนกบรหารจดการในแตละระดบประกอบกบการบรหารทรพยากรภายในองคการ ดวยการ บรณาการอยางมประสทธภาพ

ชนงกรณ กณฑลบตร (2556 , หนา 4-5) ไดกลาวไววา กระบวนการจดการประกอบดวยหนาททางดานการจดการ (Managerial Function) ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1. การวางแผน (Planning) 2. การจดองคกร (Organizing) 3. การสงการ (Leading) และ 4. การควบคม (Controlling)

ภาพประกอบท 3 กระบวนการจดการองคการ ทมา: ชนงกรณ กณฑลบตร 2556, หนา 4

ดงนนจงสรปไดวา การบรหารจดการ คอ กระบวนการออกแบบในการใชทรพยากร

ทอยในองคการทงหมดของกลมบคคลทรวมมอรวมใจด าเนนการอยางใดอยางหนง เพอใหเกดประสทธภาพและบรรลตามวตถประสงคทองคการไดตงเปาหมายไว

กระบวนการบรหารจดการ กระบวนการบรหารจดการของ Luther Gulick and Lyndall Urwick (1937) ท

ปรบปรงมาจากกระบวนการจดการของ อองร ฟาโยล (Henri Fayol) เพอน ามาประยกตใชกบการบรหารจดการโดยมหลก 7 ประการ เรยกยอ ๆ วา “POSDCORB” ดงตอไปน

การจดองคการ Organizing

การอ านวยการ Directing

การควบคม Controlling

การวางแผน Planning

25

1. การวางแผน (Planning) หมายถง การวางแผนหรอการก าหนดการไวลวงหนาวาจะท าอะไรในการบรหารงานใด ๆ กตามผบรหารจะตองรจกวางแผน เพราะการวางแผนเปนหลกการส าคญมลฐานของกระบวนการบรหาร ผบรหารจะตองตระหนกอยเสมอวา แผนงานเปนหลกและเปนรากฐานของการปฏบตงานทงปวง ถาปราศจากแผนงานแลวเปนการยากทผบรหารจะท างานใหไดผลดยงขน การวางแผนในการบรหารนนอาจจดเปนแผนระยะสน หรอแผนระยะยาวกไดรปแบบของแผนงานควรประกอบดวยวตถประสงค นโยบาย แนวปฏบตและมาตรฐานของงาน ในการวางแผนนนผบรหารจะตองค านงอยเสมอวา จะท าอะไร ท าอยางไร ใชงบประมาณเทาไร มอบหมายใหใครท า และจะกระท าเมอไร นอกจากนนผบรหารจะตองค านงถงสภาพภมศาสตร สภาวะแวดลอม ดนฟาอากาศ ระบบของสงคม พฤตกรรมของบคคลตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนเปนทยดถอของบคคลในกลมนน ๆ ดวย

2. การจดองคกร (Organizing) หมายถง การจดองคกรหรอหนวยงาน โดยการจดแบงงานขององคการหรอของหนวยงานเปนหนวยงานยอย พรอมทงวตถประสงคก าหนดหนาทและความรบผดชอบของแตละสวนงาน ตลอดจนก าหนดงานควบคมและบงคบบญชาในลกษณะหนวยงานหลก หนวยงานทปรกษา และหนวยงานชวย พรอมทงก าหนด ชวงการบงคบบญชาไวดวย ซงตามปกตชวงการบงคบบญชาจะอยระหวาง 3-15 หนวยงาน การจดองคกรเปนเรองส าคญมาก เพราะถามการจดการทดจะชวยใหเกดความราบรนในองคกรนน ในการจดองคกรอาจแสดงไวในรปของแผนภมองคการ เพอใหเกดการสอสารความเขาใจในองคการเกยวกบอ านาจหนาท ความรบผดชอบ สายการบงคบบญชา และการตดตอ

3. การจดคนเขาท างาน (Staffing) หมายถง การด าเนนการบรหารงานบคคลซงเปนกระบวนการสรรหาและคดเลอกบคคลทมคณสมบตเหมาะสมเขามาสหนวยงาน มการปฐมนเทศ และมอบหมายงานใหทงบคลากรใหม และบคลากรเกา มการพจารณาเรองความดความชอบและสวสดการ เนองจากคนเปนปจจยทส าคญทสดของกระบวนการบรหาร ผบรหารพงเอาใจใสชวตความเปนอย และความสขความทกขของผรวมงาน ดแลผรวมงานของหนวยงานใหอยในสภาพทจะปฏบตงานไดอยางเตมความสามารถ มการมอบหมายงานใหมเหมาะสมกบบคคล และใหความเปนธรรมแกผรวมงานโดยเสมอภาคกน ในการบรหารงานบคคลในปจจบนมใชอย 2 ระบบ คอ

1) ระบบคณธรรม (Merit system) เปนระบบบรหารงานบคคลม 4 ประการ คอ (1) หลกความเสมอภาค เชน ใชสทธสมครสอบไดทกคน (2) หลกความสามารถ เชน ใหผสอบไดคะแนนสงกวาไดรบการบรรจกอน (3) หลกความมงคง เชน ใหผรวมงานไดรบความคมครองเมอไดปฏบตหนาท (4) หลกความเปนกลางทางการเมอง เชน หามขาราชการฝกใฝทางการเมอง

2) ระบบอปถมภ (Patronage system) เปนระบบบรหารงานบคคลทตรงขามกบระบบคณธรรมสวนใหญจะใชระบบเครอญาต หรอระบบพวกพอง

26

4. การอ านวยการหรอการสงการ (Directing) เปนขนตอนทส าคญในกระบวนการบรหารและเปนบทบาททส าคญของนกบรหาร เพราะการสงการและค าสงของผบรหารจะมผลกระทบตอพฤตกรรมขององคการหรอหนวยงาน ซงอาจจะเปนไปตามแผนหรอเปาหมายทก าหนดไวหรอไมกได การสงการเปนการตดสนใจของผบรหารในการก าหนดใหผรวมงานในการปฏบตงาน หรอด าเนนการในลกษณะใดลกษณะหนงเปนการตดสนใจในการเลอกทางเดนขององคการกได ในการสงการนนผบรหารอาจสงการได 2 วธ คอ การสงการเปนลายลกษณอกษร และการสงการดวยวาจา ในการสงการนนมขอทควรค านงถง คอ

1) การสงการนนกอใหเกดประโยชนตอองคการเพยงใด 2) ผบรหารมขอมล ผลการวจยและความคดของนกวชาการประกอบการตดสนใจ 3) ค านงถงความสามารถของผรบค าสงดวยหรอยง 4) ปจจยเกอกลและอปกรณในการปฏบตงาน 5) เปนค าสงทชดเจน และเกดความเขาใจตรงกนระหวางผสงและผรบค าสงหรอไม

5. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง การประสานงานระหวางหนวยงานหรอต าแหนงทเกยวของ รวมทงการตดตอสอสารภายในองคการ เพอใหการด าเนนงานขององคการหรอหนวยงานเปนไปดวยความเรยบรอย และบรรลวตถประสงคขององคการ การประสานงานเปนขนหนงของกระบวนการบรหาร ซงผบรหารจะตองใชเทคนคในการสงเสรม ชกจง ตกเตอน และชวยเหลอใหทกหนวยงานขององคการ หนาทขององคการเปนจดมงหมายปลายทาง วตถประสงคก าหนดขนตอนการปฏบตตามก าหนดเวลาและสถานทตลอดจนผรบผดชอบ ท าใหผเกยวของทราบวาในเวลาใด ใครท าอะไร ทไหน และท าอยางไร เปนการสะดวก ทกฝายในการตดตอประสานงานเกยวกบกระบวนการของการผลตและผลผลตตอไป

1) วธการประสานงานภายในองคการ (1) จดแผนผงแสดงสายงาน และก าหนดหนาทของหนวยงาน และต าแหนง

ตาง ๆ ใหชดแจง เพอปองกนการปฏบตงานกาวกาย และซ าซอนกน เมอหนวยงานและเจาหนาททกฝายปฏบตงานตามทก าหนดไว งานขององคการยอมสอดคลองกน

(2) จดใหมระบบการตดตอสอสารทมประสทธภาพ เพอกอใหเกดความเขาใจตรงกน และเขาใจซงกนและกน

(3) จดใหมคณะกรรมการเพอท าหนาทก าหนดหลกเกณฑ หรอก าหนดแนวปฏบตของหนวยงานทเกยวของ ซงอาจจดตงเปนคณะกรรมการประจ า และ/หรอคณะกรรมการเฉพาะกจกได

(4)การใชวธการงบประมาณ เพอใชเปนเครองมอในการควบคมใหการปฏบตงานของแตละหนวยงานหรอแตละโครงการ ประสานงานกน และบรรลเปาหมายอยางมเอกภาพ

27

(5) การตดตามผล เพอเปนการตดตามผลงาน ความกาวหนาของงาน และหาทางแกไขขอบกพรอง และปญหาตาง ๆ

(6) การใชวธตดตอนอกแบบ เพอเปนการสรางความสมพนธในสายงานทเกยวของโดยอาศยการตดตอแบบไมเปนทางการ และการใชความสมพนธสวนบคคล เพอชวยใหประสานงานเปนไปดวยด

(7) การใชเจาหนาทตดตอเฉพาะ โดยการเลอกใชบคคลทมความเหมาะสมทจะท าหนาทประสานงานโดยเฉพาะ เชน มบคลกภาพด มความสภาพออนโยน และพดจานาฟง

(8) จดใหมงานชมชมระหวาสมาชกในองคการ โดยมการจดงานเลยงสงสรรค ประชม สมมนาเพอพบปะแลกเปลยนความคดเหนและประสานงานกนทางออมดวย

2) วธประสานงานระหวางองคการ (1) การก าหนดสทธและหนาทขององคการ เพอใหเกดความเขาใจในสทธและ

หนาทขององคการ จงควรก าหนดสทธและหนาทขององคการใหชดเจน เพอหลกเลยงการปฏบตงานซ าซอน และการขดแยงกน

(2) การแตงตงคณะกรรมการผสม เพอใหเกดความรวมมอ รวมใจ จากทกฝายทเกยวของ

(3) การใชงบประมาณ เพอใหองคการตาง ๆ ปฏบตงานตามโครงการ และงานทรบผดชอบตลอดจนเพอปองกนการปฏบตงานซ าซอน

6. การรายงาน (Reporting) หมายถง การรายงานผลการปฏบต และการประชาสมพนธขององคการในการบรหารนนผบรหารจะตองด าเนนการตามกระบวนการบรหาร เรมจากการวางแผนการจดองคการ การบรหารงานบคคล การสงการ การประสานงาน ตอจากนนกเปนหนาทของผบรหารทจะตองตดตามผลวาการทไดสงการหรอมอบหมายใหแกผรวมงานนน ผลการปฏบตงานรดหนาหรอไมเพยงใด มอปสรรคและขอขดของประการใด ผลการปฏบตงานสอดคลองและบรรลเปาหมายขององคการหรอไม ทงนเพอจะไดเปนการประเมนผลงานขององคการ และประเมนผลการปฏบตงานของเพอนรวมงานดวย และจะไดเปนขอมลในการรายงานผลการปฏบตงานตอผบงคบบญชา และประชาสมพนธใหหนวยงานทเกยวของทราบดวย

7. งบประมาณ (Budgeting) หมายถง การบรหารงบประมาณ ในการบรหารงานผบรหารมภารกจหนาทเกยวของกบการบรหารงบประมาณ มภารกจหนาททจะตองปฏบต 2 ขนตอน คอ ขนตอนแรก ไดแก การจดท างบประมาณซงเปนการวางแผนลวงหนาในการขอเงน เพอจดซอหรอจดจางหรอคาใชจาย และขนตอนทสอง ไดแก การด าเนนการใชเงนเพอจดซอหรอจดจางตามงบประมาณทไดรบ

ดงนนการศกษาวจยครงนจงสรปไดวา การบรหารจดการ หมายถง การปฏบตงานใหส าเรจตามวตถประสงคขององคกร แตละแนวคดตาง ๆ ของ Luther Gulick and

28

Lyndall Urwick (1937) ท เรยกวา “POSDCORB” ทใชในการวจยครงน ไดแก 1. การวางแผน (Planning) 2. การจดองคการ (Organizing) 3. การจดคนเขาท างาน (Staffing) 4. การอ านวยการ หรอการสงการ (Directing) 5. การประสานงาน (Coordinating) 6. การรายงาน (Reporting) และ 7. งบประมาณ (Budgeting)

แนวคดของ Henri Fayol (1923) กลาวไววา กจกรรมของการบรหาร คอ สงทส าคญทสดและเปนสงทควรใหความสนใจมากทสดและในการบรหาร ประกอบดวย องคประกอบ 5 อยางคอ (POCCC) ไดแก การวางแผน การจดองคกร การออกค าสง การประสานงาน และการควบคม

1. การวางแผน (Planning) เปนแบบฝกหดในการตรวจสอบอนาคตและเขยนแผนปฏบตขน เขายงระบวาความสามคค ความตอเนอง ความยดหยน และความเทยงตรงเปนลกษณะกวาง ๆ ของแผนปฏบตการทด

2. การจดองคกร (Organizing) หมายถง การสรางโครงสรางค (มนษยและวสดอปกรณ) เพอท าใหภารกจส าเรจลลวง นอกจากน Henri Fayol ยงระบวา ผจดระเบยบองคการหรอผจดการมหนาททางการจดการ 16 หนาท ทจะตองปฏบต

- ประกนวาแผนไดเตรยมโดยไดรบการวนจฉยเปนอยางดแลวไดน าออกปฏบตดวยความเครงครด

- เหนวาการจดระเบยบคนและวสดปกรณสอดคลองกบจดมงหมาย ทรพยากรและขอก าหนดขององคการ

- แตงตงเจาหนาทประจ าทมความสามารถและกระตอรอรน - ท ากจกรรมใหเขากนไดดและประสานการท างาน - ก าหนดการตดสนใจทชดเจนและถถวน - เตรยมการเลอกบคลากรทมประสทธภาพ แตละแผนกตองน าโดยคนทม

ความสามารถและกระตอรอรน พนกงานแตละคนตองอยในท ๆ เขาสามารถใหบรการไดสงสด - ก าหนดหนาทอยางชดเจน

- สงเสรมใหเกดความรเรมและความรบผดชอบ - ใหผลตอบแทนทยตธรรมและเหมาะสมกบบรการทให - ใชบทลงโทษเพอปองกนความผดพลาด - ดแลรกษาวนย - ประกนวาผลประโยชนของเอกบคคลสอดคลองกบผลประโยชนทวไป - ใหความสนใจเปนพเศษตอเอกภาพของการบงคบบญชา - ดแลทงวสดอปกรณและความเปนระเบยบของคน - ควบคมทกอยางได

29

- ตอตานการใชกฎทมากเกนไป ระเบยบทเครงครด และการควบคมดวยเอกสาร

3. การออกค าสง (Commanding) หมายถง การด ารงไวซงกจกรรมในหมบคลากรขององคการ Henri Fayol กลาววา ผจดการทตองออกค าสงควรจะ

- มความรในตวบคคลของเขาอยางละเอยดสมบรณ - ก าจดความไรความสามารถ - เปนตวอยางทด - ตรวจสอบองคการระยะ ๆ โดยการใชแผนภมองคการ - ประชมผชวยโดยเนนไปยงการท างาน องคประกอบของมนษยมความส าคญเปนอยางยง Henri Fayolไดเสนอแนะ

ความสามารถ 6 ชนดทผบรหารหรอผจดการตองม ซงไดแก - คณสมบตทางกาย ไดแก สขภาพ พลง และทาทาง - คณสมบตสตปญญา ไดแก ความสามารถในการเรยนรและเขาใจ วจารณญาณ

พลงและการปรบตว - คณสมบตทางคณธรรม ไดแก พลงงาน ความคดรเรม ความเตมใจในการรบ

หนาทการมไหวพรบทด - การศกษาทวไป ไดแก การมความคนเคยกบเรองตาง ๆทไมเกยวกบงานทท าอย - ความรพเศษ ไดแก เทคนค การคา การเงน การจดการ เปนตน - ประสบการณ ความรทไดจากการท างานทถกตอง

4. การประสานงาน (Coordinating) คอ การท างานรวมกน การท าใหกจกรรมและการท างานเขากนดวยด Fayol เสนอแนะใหมการประชมหวหนาแผนกประจ าสปดาหเพอปรบปรงการประสานงาน

5. การควบคม (Controlling) คอ การตรวจสอบดวา ทกสงเกดขนสอดคลองกบแผนกทน ามาใชค าสงทออกและหลกการทตงขนหรอไม

บทบาทและหนาทของการบรหารจดการ 1) บทบาทการจดการ (Managerial Roles)

บทบาททเกดขนจากผจดการหลาย ๆ แหง ท าให Henry Mintzberg มแนวคดโดยแยกบทบาทการจดการไดเปน 10 บทบาท โดยสามารถแยกออกเปนกลมได 3 กลม คอ บทบาท ดานความสมพนธระหวางบคคล ( Interpersonal Roles) บทบาทดานขอมลและการสอสาร (Informational Roles) และบทบาทดานการตดสนใจ ( อนวช แกวจ านงค, 2552, หนา 36-41) สามารถอธบายบทบาทแตละดานไดดงน

30

(1) บทบาทความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Roles) เปนการด าเนนบทบาทเพอชวยใหองคการด าเนนไปอยางราบรน ประกอบดวย

การเปนหวหนา (Figurehead) ขององคการส าหรบกจกรรมตาง ๆ ขององคการและผใตบงคบบญชา จงท าใหผบรหารเปรยบเสมอนสญลกษณขององคการนน ๆ เชน พธลงนามขององคการ

การเปนผน า (Leader) เปนการสรางความสมพนธระหวางผบรหารกบผใตบงคบบญชา เพอสรางความมนใจและกระตนการท างาน โดยมการฝกอบรมใหค าแนะน าปรกษาแกผใตบงคบบญชา องคการจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวขนอยกบผน าเปนส าคญ

การเปนตวแทน (Liaison) ขององคการในการปฏบตภารกจทงภายใจและภายนอกองคการ

(2) บทบาทดานขอมลและการสอสาร (Informational Roles) การไดรบขอมลและการตดตอสอสารมความส าคญตอการท างานของผบรหาร ผบรหารตองการขอมลในการตดสนใจทเหมาะสมตอองคการ และเมอผบรหารไดรบขอมลกตองถายทอดขอมลหรอค าสงทถกตองชดเจนแกบคลากรภายในองคการนอกจากนผบรหารจะตองแสดงบทบาทในการตดตอสอสารและประสานงานกบทงภายใจองคการและภาพนอกองคการ เพอสรางความสมพนธและเครอขายขององคการ ประกอบดวย

การตดตาม (Monitor) เพอใหไดขอมลมาใชในการตดสนใจในการด าเนนงานขององคการอยางเหมาะสม รวมถงการตรวจสอบและเฝาระวงการเสนอขอมลจากสอตาง ๆ

การเผยแพรขอมล (Disseminator) ผบรหารจะตองเผยแพรขอมลทส าคญแกผใตบงคบบญชา โดยผบรหารจะตองพจารณาความเหมาะสมของขอมลทจะเผยแพรวาจะเปนประโยชนตอองคการ

การโฆษก (Spokesperson) ผบรหารจะตองเปนตวแทนในการใหขอมลเกยวกบองคการแกบคคลภายนอกในโอกาสตาง ๆโดยผทเปนตงแทนนจะตองมศลปะในการตดตอสอสาร

(3) บทบาทดานการตดสนใจ (Decisional Roles) เปนบทบาททผบรหารใชขอมลเปนพนฐานเพอการตดสนใจในสงทดทสดตอองคการ ประกอบดวย

ผแกไขปญหา (Disturbance Handler) ไมมองคการใดทจะมความราบรนตลอดเวลา และปญหาจะเกดขนไมเลอกทและเวลา จงท าใหผบรหารจะตองมการตดสนใจแกไขปญหาดวยการคดวเคราะหหาทางแกไขปญหาเปนล าดบมเหตผล และรบฟงความคดเหนของผรวมงานเพอประกอบการตดสนใจ

ผจดสรรทรพยากร (Resource Allocator) เนองจากทรพยากรขององคการมจ ากด ดงนนผบรหารจะตองจดสรรทรพยากรทเปนปจจยส าคญในการด าเนนงาน ไดแก บคลากร วตถดบ วสดอปกรณ และเทคโนโลยอยางเหมาะสมเพยงพอ และเกดประโยชนสงสดตอการใชงาน

31

ผเจรจาตอรอง (Negotiator) ผบรหารจะตองตดตอประสานงานทงกบภายในองคการและภายนอกองคการ เพอใหองคการด าเนนไปอยางสงบเรยบรอย ผบรหารจงตองมการเจรจาตอรองกบทกฝายอยางประนประนอม เพอใหเกดประโยชนและความเปนธรรมแกองคการ

2) ความรบผดชอบของผบรหาร ดงน (1) เสรมสรางทศนคตและการท างานของพนกงาน (2) รบผดชอบตอผบรหารระดบสงขนไป คอ การรบเอานโยบายของผบรหาร

ระดบสงไปปฏบตใหเกดผลเปนทนาพอใจ และน าเอาแนวนโยบายของผบรหารระดบสงมาถายทอดยงพนกงาน

(3) รบผดชอบพฤตกรรมของกลมพนกงาน (4) รบผดชอบตอทศนคตและคานยมสวนบคคลคอการเสรมสรางใหพนกงาน

แตละคนมจตส านกทดตอการท างานสรางพฤตกรรมทดและมทศนคตทดตอองคการ 3) ผน าเชงวสยทศน (Visionary Leadership) (เนตรพณณา ยาวราช, 2553, หนา 197)

หมายถง ผน าทมวสยทศนกวางไกล เปนผน าการเปลยนแปลง (Change Agent) มส านกของความเรงดวนในการเปลยนแปลงใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมตาง ๆ โดยท าตวเองใหสอดคลองกบทกคนในองคกร น าวสยทศนไปสการปฏบตไดอยางสมดล ซงผน าในหนวยงานรฐกส าหรบการใหบรการทดแกสาธารณชน ซงมหลก 5 ประการ ดงน

(1) ผน าในการท างานททาทายสรางนวตกรรมใหม ๆ และสงเสรมใหผอนมความคดรเรมใหม ๆ ททาทาย

(2) มแรงบนดาลใจและกระตอรอรน โดยการท าใหเกดวสยทศนรวมกนกบผอน (3) ท าตนเปนตนแบบและตวอยางทดแกผอน (4) น ามาซงการบรรลความส าเรจสงสดในการท างานจากจตวญญาณอยางแทจรง

4) ผน าเชงปฏรป คอ ผน าทสามารถแปลงวสยทศนใหเปนความจรงได น าไปสการปฏบตได สามารถท าใหบคคลสนใจและยนดปฏบตตาม ซงคณสมบตของผน าเชงปฏรป มดงน

(1) เปนแบบอยางทด (Idealized Influence) การทผน าประพฤตตนเปนแบบ (2) สรางแรงบนดาลใจ (Inspirational Motivation) มความสามารถในการจงใจ (3) สงเสรมความร (Intellectual Stimulation) สงเสรมใหพนกงานมความคดรเรม

ปลกเราใหพนกงานรบรถงปญหาและหาทางแกไขปญหาไดอยางมคณภาพสง (4) ใหความส าคญกบพนกงาน (Individualized Consideration) การใหพนกงานม

ความรบผดชอบเพมขน จะตองใหความส าคญกบพนกงานมากขน ตองมการสอสารแบบเปดเผยและมการพฒนาศกยภาพของพนกงาน ดงนนผน าจะตองมการพฒนาอยางตอเนอง และมการเรยนรจากความผดพลาด เพอไมใหเกดความผดพลาดซ า

32

ปจจยทมอทธพลตอความส าเรจในการจดการ ทรพยากรหรอปจจยส าคญ ทท าใหการด าเนนการเปนไปตามวตถประสงคของ

องคการ มสวนเกยวของและมอทธพลตอความส าเรจในการจดการทนกบรหารตองใหความสนใจ ประกอบดวยปจจย ดงน (อนวช แกวจ านงค, 2552, หนา 43-44) และ(สรพนธ ฉนทแดนสวรรณ, 2550, หนา 17-18)

1) คนหรอแรงงาน (Man) เปนทรพยากรบคคลทส าคญและเปนก าลงหลกในการด าเนนงานขององคการ การท างานของบคคลทรวมตวในองคการเดยวกนยอมจะตองเดนทางไปสวตถประสงคเดยวกน เพราะคนมชวตจตใจ มอารมณความรสก ดงนนองคการใดใหความสนใจและสามารถจดกจกรรมเกยวกบคนไดอยางมประสทธภาพ

2) เงนทน (Money) มความส าคญในการด าเนนงาน เปนปจจยทจะชวยสนบสนนใหกจกรรมตาง ๆ ขององคการด าเนนตอไปได ผบรหารจะตองค านงถงแหลงเงนทนและการส ารองเงนทนใหพอเพยงตอการด าเนน โดยสามารถน าเงนทนมาใชไดอยางทนทวงท และประสบผลส าเรจในการด าเนนงานอยางแทจรง

3) เครองจกร (Machine) เปนเครองมอในการแปรสภาพวตถดบใหกลายเปนผลตภณฑทตองการ เครองจกรอาจจดหาโดยการจดซอหรอเชาซอ การใชเครองจกรทมคณภาพ ศกยภาพทดและทนสมยจะกอใหเกดประโยชนสงสดตอการผลต เอออ านวยตอการท างาน และพาองคการไปสผลส าเรจได องคการทสามารถจดหาบคคลทเหมาะสมสามารถใชเครองจกรไดเปนอยางด มผลตอการด าเนนการทงในปจจบนและอนาคต

4) วสดอปกรณ (Materials) เปนปจจยสนบสนนชวยเอออ านวยและกอใหเกดความสะดวกในการท างาน วสดอปกรณยงหมายรวมถงวตถดบทจ าเปนตองใชในกระบวนการผลตและอปกรณทเออประโยชนในกระบวนการผลต จ าเปนตองมคณสมบตทดและมตนทนทต า เพราะมผลกระทบตอตนทนการผลต องคการจะตองจดหาและส ารองไวใหเพยงพอตอความตองการในการด าเนนการทงในปจจบนและอนาคต

5) การตดสนใจ (Decision Making) การตดสนใจเปนภาระหนาทอนส าคญและจ าเปนอยางยงและเปนความสามารถสวนตวของผบรหาร ผบรหารในทกระดบจะตองท าการตดสนใจอยเสมอ การตดสนใจของผบรหารระดบหนงอาจสงผลกระทบตอผบรหารระดบอน ๆ การตดสนใจแตละเรองจงตองมศลปะและเปนการวดความสามารถของผบรหาร

6) การตดตอสอสาร (Communication) เปนสงทชวยเชอมโยงประสานกนระหวางสมาชกในองคการ เปนกระบวนการทเกยวของกบการเลอกชองทางในการกระจายขอมลไปยงกลมเปาหมาย ผบรหารจงไมอาจหลกเลยงการตดตอสอสารกบบคคลอนโดยการแสดงความคดเหน การท าความเขาใจและการฝากสารไปยงผอน หากผรบขอมลผดอาจสงผลกระทบตอการท างานและองคการ ผบรหารจงตองขจดอปสรรคในการตดตอสอสารเพอใหการจดการบรรลผลส าเรจอยางมประสทธภาพ

33

7) การจงใจ (Motivation) เปนการใชศลปะและความสามารถของผบรหารกระตนใหผอนท างานดวยความเตมใจ การจงใจเกยวของกบผลตอบแทนจากการท างาน สามารถกระท าไดใน 2 ลกษณะ ไดแก การจงใจภายในและการจงใจภายนอก การจงใจทง 2 ลกษณะจะตองท าใหเหนจดหมายปลายทางและน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลในองคการ องคการจะใชการจงใจในรปของตวเงน การจงใจไมใชตวเงน และการจงใจในดานความสมพนธ เปนตน

8) การประสานงาน (Coordination) เปนการตดตอกบหนวยงานทเกยวของเพอจดประสงคในการด าเนนงานใหเปนผลส าเรจในการจดการ จะเกยวของกบการท าหนาทประสานงานตลอดเวลาโดยการสอสารกบหนวยงานทงจากภายในและภายนอกองคการ การประสานงานจะส าเรจลลวงไดตองอาศยชองการตดตอสอสารทชดเจน ทงทเปนทางการและไมเปนทางการ

ดงนนจงสรปไดวา ปจจยทมผลตอความส าเรจในการจดการในองคกร ซงถอวาเปนปจจยทส าคญหรอทางทรพยากรในการด าเนนงานใหมงสความส าเรจในอนาคตตามจดมงหมายทก าหนดไว ไดแก คนหรอแรงงาน เงนทน เครองจกร วสดอปรณ การตดสนใจ การตดตอสอสาร การจงใจและการประสานงาน

หลกการบรหารจดการทใชในการวจย 1. การวางแผน (Planning) นกวชาการหลายทานไดใหความหมายของค าวา การวางแผน ซงมรายละเอยดดงน Stephen P. Robbins (1980) ไดใหความหมายในการวางแผนไววา การวางแผน

หมายถง การก าหนดเปาหมายหรอก าหนดวตถประสงคหรอการสรางยทธศาสตรในการด าเนนงานเพอใหบรรลวตถประสงคทวางไว รวมถงการสรางแผนงานตาง ๆ

Richard L. Daft (2001) ไดใหความหมายในการวางแผนไววา การวางแผนหมายถง เปนภารกจทางการบรหารทเกยวของกบการก าหนดเปาหมายในอนาคตในการตดสนใจขององคกรวาจะตองท าอะไร ใชทรพยากรอะไรบาง และเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดขน

Judith R. Gordon and Associates (1990) ไดใหความหมายในการวางแผนไววา การวางแผนหมายถง ขนตอนการก าหนดและการด าเนนการเพอบรรลเปาหมายหรอท าใหเปาหมายเปนจรง

รงสรรค ประเสรฐศร (2549, หนา 136) ไดกลาวไววา การวางแผน หมายถง การก าหนดเปาหมายขององคการและจ าแนกหนทางเพอใหบรรลผลส าเรจในกระบวนการซ งเกยวของกบการด าหนดเปาหมายส าหรบการปฏบตงานขององคกรในอนาคต รวมทงการตดสนใจในงานและการจดสรรทรพยากรทใชประโยชนตามความตองการเพอใหบรรลผลส าเรจในทสด

วเชยร วทยาอดม (2551, หนา 1-5) ไดกลาวไววา การวางแผนเปนการอธบายทเกยวของกบเปาหมายขององคการในการก าหนดยทธศาสตรทงหมดใหบรรลเปาหมายและเปนการพฒนาทเปนระบบครอบคลมเนอหาตาง ๆ อยางกวางขวางโดยรวมแผนการทงหมดใหเปนหนวยเดยวกน และมการประสานงานกนทงองคการ ในการวางแผนจงเปนกจกรรมทจะตองปฎบตกอน

34

อน และเปนอนดบแรกของการบรหารจดการ ทงนเพราะการวางแผนเปนการก าหนดเปาหมายหลกและแนวทางการปฏบตส าหรบอนาคตใหกบองคการ

สมคด บางโม (2556, หนา 76) ไดกลาวไววา การวางแผนหมายถง การวางแผนในการก าหนดเปาหมายและแนวทางปฎบตไวลวงหนาโดยการศกษาขอมลตาง ๆ และเลอกแนวทางปฏบตทจะเกดประโยชนสงสดตอองคการ

ดงนนจงสรปไดวา การวางแผนหมายถง กระบวนการหรอขนตอนในการก าหนดเปาหมายในการปฏบตงานขององคการในอนาคตเพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคทก าหนด

ความส าคญของการวางแผน เนตรพณณา ยาวราช (2553, หนา 81)ไดก าหนดขนตอนในการวางแผน (Steps in the

Planing Process) ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ 6 ขนตอน คอ 1. การก าหนดวตถประสงค (State Organizational Objectives) คอการคนหารทางเลอก

หลาย ๆทางทท าใหสามารถบรรลวตถประสงคได 2. การคนหาทางเลอก (List Alrtmative Ways of Reaching Objectives) คอการคนหา

ทางเลอกฟลาย ๆทางทท าใหสามารถบรรลวตถประสงคได 3. การวเคราะหทางเลอกแตละทาง (Develop Premises on Which to Base each Alternative)

คอการศกษาความเปนไปไดของแตละทางเลอก การศกษาขอดขอเสยของแตละทางเลอกใหสอดคลองกบวตถประสงคทตองการ

4. การเลอกทางเลอก (Choose the Base Alternative for Reaching Objectives) คอการเลอกทางเลอกทมความเหมาะสมทสดมเหตมผลและสามารถน าไปปฏบตใหบงเกดผลได

5. พฒนากลยทธของทางเลอก (Develop Plans to Pursue the Chosen Altenative) คอ การพฒนากลยทธตาง ๆ ในการวางแผน เชนกลยทธและเทคนควธในการน าเอาแผนไปปฏบตในระยะสนและระยะยางได

6. การน าแผนไปปฏบต (Put the Plans into Action) การน าแผนไปปฏบตทงในระยะสนและระยะยางใหบรรลตามวตถประสงคทตองการ

รงสรรค ประเสรฐศร (2549, หนา 137) ไดกลาวไววา ความส าคญในการวางแผน (Importance of Planning) ไววา การวางแผนเปนการก าหนดทศทางวตถประสงคเพอ 1) ตดสนใจวาองคการตองการด าเนนงานไปในทศทางใด 2) เพอตดสนใจวาท าอยางไรจงจะดทสดเมอมการวางแผนเสรบเรยบรอยแลวแผนจะสรางรากฐานทแขงแรงใหกบหนาทอน ๆของกระบวนการจดการ ไดแก ดานการจดองคการ (Organizing) กจะหนาทจดการและจดสรรทรพยากรขององคการใหเหมาะสมกบงานตาง ๆ อยางสมฤทธผล ดานการน า (Leading) กจะท าใหเกดการแนะแนวทางในการใชทรพยากรมนษย เพอใหท างานไดอยางมประสทธภาพสงสวนดานการควบคม (Controlling) การวางแผนทดจะท าใหเกดการตรวจตราและแกไขไดอยางถกตองตามความจ าเปน

35

ซงการวางแผน (Planning) ถอเปนศนยกลางของกระบวนการจดองคการ มความส าคญและมผลตอสวนอน ๆของกระบวนการจดการ

ภาพประกอบท 4 แสดงถงบทบาทของการวางแผนและการควบคมในการบรหาร ทมา: รงสรรค ประเสรฐศร, 2549,หนา 137

หลกการพนฐานในการวางแผน คมอการจดท าแผนพฒนาทองถน (กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน, 2548,

หนา 7)ใหรายละเอยดวา การวางแผนประกอบหลกการพนฐาน 4 ประการ คอ 1) การวางแผนจะตองสนบสนนเปาหมาย และวตถประสงคขององคการในการ

วางแผนผวางแผนจะตองตระหนกถงความส าคญวาเปาหมายของแผนทกแผนทก าหนดขนนนจะตองเกอหนนและอ านวยความสะดวกใหเปาหมายและวตถประสงคขององคการสมฤทธผล

2) การวางแผนเปนงานอนดบแรกของกระบวนการจดการ ซงกระบวนการจดการประกอบดวย การวางแผน การจดองคการ การบรหารงานบคคล การสงการ การควบคม การวางแผนเปนงานเรมตนกอนขนตอนอนทงนเพราะการวางเปนจะเปนตวสนบสนนใหงานดานอน ๆด าเนนไปดวยความสอดคลอง

3) การวางแผนเปนหนาทของผบรหารทกระดบ ทจะตองท าแลวแตขอบเขตของอ านาจหนาททแตกตางกน ทงน เพราะผบรหารทกระดบ ทแตกตางกน ตางกมความรบผดชอบควมคมใหงานทตนกระอยใหประสบความส าเรจ

3. การน า (Leading) การชกน าใหเกดการใชความพยายาม

4. การควบคม (Controlling) คอการควบคมเพอใหเกดผลลพธ

- เพอวดผลการท างาน - เพอปฏบตการแกไข

1. การวางแผน (Planing) เพอก าหนดทศทาง

- ตดสนใจถงสงทตองการท า - ตดสนใจถงวธการทดทสด

2. การจดองคการ (Organizing) การสรางโครงสรางองคการ

36

4) ประสทธภาพของแผนงาน ในการวางแผนผวางแผนจะตองค านงถงประสทธภาพ ซงสามารถพจารณาจากการบรรลวตถประสงคดวยการลงทนอยางประหยดและคมคา

ประเภทของการวางแผน คมอการจดท าแผนพฒนาทองถน (กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน, 2548,

หนา8) ไดแบงประเทภของการวางแผน ไดดงน 1. จ าแนกตามระดบการจดการ

1.1 การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning) เปนหนาทและความรบผดชอบของฝายบรหารระดบสง เปนการวางแผนในลกษณะการพจารณาภาพรวมทงหมด ดวยการก าหนดวตถประสงคอยางกวางๆ และขนตอนตาง ๆ เพอใหการด าเนนงานสามารถวตถประสงคตามก าลงของทรพยากรทมอยในปจจบนและทคาดการณวาจะมในอนาคต

2. จ าแนกตามลกษณะการปฏบต 2.1 การวางแผนด าเนนการ (Standing Planning) เปนการวางแผนทมลกษณะเปน

แผนถาวรบงบอกถงแนวความคด หลกการหรอแนวทางปฏบตในการท ากจกรรมทเกดขนบอยในองคการหรอใชเพอแกปญหาทเกดขนประจ า แผนชนดนจะรวมไปถงนโยบาย วธปฎบตงานกฎ วธการและมาตรฐานการวางแผนใชประจ ามประโยชนตอผบรหารเปนอยางดยงท สามารถตรวจสอบการท างานของพนกงานและสามารถประสานงานระหวางฝาย ตาง ๆท าใหการท างานเปนไปอยางมเอกภาพ และสอดคลองกบวตถประสงค

2.2 การวางแผนใชเฉพาะครง (Ad hoc Single Planning) เปนการวางแผนเพอปรบและเสรมการวางแผนด าเนนงานประจ าป ทงน เนองจากแผนด าเนนงานประจ าปไมอาจตอบสนองความเหมาะสมในสถานการณตาง ๆได แผนใชเฉพาะครงจงเกดขนเพอเปนแนวทางในการปฏบตงานเฉพาะสถานการณ แผนประเภอนใชครงเดยวแลวจะไมน ามาใชอก ไดแก แผนงาน โครงการ งบประมาณ และตารางการท างาน เปนแผนทใชในสถานการณทเกดขนกบสภาพการณทเกดขนในบรบทนน ๆ

3. จ าแนกตามระยะเวลา 3.1 การวางแผนระยะยาว (Long-range Planning) เปนการวางแผนทก าหนด

ระยะเวลาด าเนนการตงแต 5 ป เหมาะสมทสดทสามารถคาดการณอนาตคไดอยางมเหตผล 3.2 การวางแผนระยะปานกลาง (Medium-range Planning) เปนการวางแผนทม

ระยะเวลาด าเนนการระหวาง 3 ป-5 ป 3.3 การวางแผนระยะสน (Short-hanger Planning) มระยะเวลาทก าหนดไวระหวาง

1 ป-3 ป การวางแผนระยะสนจะตองมความสมพนธและสอดคลองกบแผนระยะยาวองคการจงจะด าเนนการไปถงจดหมายปลายทางอยางราบรน

4. จ าแนกตามลกษณะคณคาการใชงาน การวางแผนกายภาพ (Physical Planning)

37

เปนการวางแผนดานท าเลทตง การใชประโยชนทดนและการจดหาเครองมอตางๆ ทเออตอการพฒนาในชวงเวลาตาง ๆ

5. การจ าแนกตามขอบขายลกษณะของแผน แบงออกไดดงน 5.1 วตถประสงค(Objectives) 5.2 วธปฎบตงาน (Procedures) 5.3 มาตรฐาน (Standard) 5.4 นโยบาย (Policies) 5.5 วธการ (Method) 5.6 แผนงาน (Program)

ประเภทของแผนพฒนาทองถน ระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการจดท าแผนพฒนาขององคกรปกครองสวน

ทองถนพ.ศ.2548 (กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน, 2548, หนา 2) ก าหนดไว 2 ประเภท ดงน 1) แผนยทธศาสตรการพฒนา หมายถง แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตของ

องคกรปกครองสวนทองถน ทกหนดยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถนซงแสดงถงวสยทศน พนธกจ และจดมงหมายเพอการพฒนาในอนาคต โดยสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาจงหวด และแผนพฒนาอ าเภอ

2) แผนพฒนาสามป หมายถง แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมขององคกรปกครองสวนทองถนทสอดคลองกบแผนยทธศาสตรการพฒนา อนมลกษณะเปนการก าหนดรายละ เอยดแผนงานโครงการพฒนาทจดท าขนส าหรบปงบประมาณแตละป ซงมความตอเนองและเปนแผนกาวหนา ครอบคลมระยะสามป โดยมการทบทวนเพอปรบปรงเปนประจ าทกปการจดท าแผนพฒนาสามปจะมความเชอมโยงกบการจดท างบประมาณประจ าป โดยเฉพาะอยางยงการจดท างบประมาณในระบบมงเนนผลงาน

ดงนนจงสรปไดวา การวางแผน คอการบรหารจดการองคกร ถามการวางแผนในการบรหารจดการทด กจะน าองคกรสความส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไว ซงถอเปนหวใจส าคญมากในการวางแผนแตถาไมมการวางแผนทดแลวอาจท าใหเกดความลมเหลวไดในทสด

2. การจดองคกร (Organizational) สาคร สขศรวงศ (2556, หนา 127)ไดกลาวไววา การจดองคกร หมายถง การ

ออกแบบงานการจดแผนงาน การจดแบงอ านาจหนาทและการประสานงานระหวางบคคลและหนวยงานตาง ๆในองคกร เพอใหองคสามารถด าเนนงานไดบรรลเปาหมายทก าหนดไว

สมคด บางโม (2556, หนา 107)ไดกลาวไววา การจดองคกร หมายถง การก าหนดโครงสรางขององคกรอยางเปนทางการ โดยการจดแบงออกเปนหนวยงานยอยตาง ๆ ก าหนดอ านาจหนาทควารบผดชอบของแตละหนวยงานไวใหชดเจน รวมทงความสมพนธระหวางหนวยงานยอย

38

เหลานนทงน เพอเออตอการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคขององคกรอยางมประสทธภาพ ชนงกรณ กณฑลบตร (2556, หนา 5) ไดกลาวไววา การจดองคกร หมายถง การ

ก าหนดระบบการท างานของหนาทตาง ๆ ในองคกร เพอให เกดการประสานงานทดในการจดองคกรนนรวมตงแตการ าหนดหมวดหมของงาน การก าหนดวชาการสอสารระหวางฝายตาง ๆการวางแผนทางดานทรพยากรมนษยเพอปฎบตงานในต าแหนงตาง ๆ

ภาพประกอบท 5 แสดงถงกระบวนการจดองคกร (Organizing Process) ทมา : สาคร สขศรวงศ, 2556, หนา 127

ความส าคญของการจดองคกร องคกรเปนทรวบรวมของหนวยงานและคนในการปฏบตงานในต าแหนงตาง ๆ

เพอใหพนกงานขององคกรปฏบตงานไดอยางเตมความสามารถ จงมความส าคญและจ าเปนในการจดแบงหนาทการงานใหเหมาะสม และมอบอ านาจใหรบผดชอบตามความสามารถและตามความถนดตามความเชยวชาญมาปฏบตงานรวมกนในแผนกนน ๆและตงหวหนางานขนเพอรบผดชอบควบคมและสามารถกอใหเกดประโยชนขนในหลาย ๆ ดาน

เนตรพณณา ยาวราช (2556, หนา 117-118) ไดกลาวไววา การจดองคกรเปนหนาทททางการจดการทรองลงมาคอการวางแผน หลงจากนนกจะมการก าหนดวตถประสงคหลงจากนนกจดกลมงานตามภารกจทวางแผนไวแลวน าไปสการปฏบตอยางมระบบและกอใหเกดการประสานงานสอดคลองกนทกๆหนาท การจดองคกรทดจะชวยใหผบรหารท างานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลในอนาคต และไดกลาวถงปจจยทส าคญทใชในส าหรบการจดองคกร ทเกยวของมดงน

1) การแบงงานการท า (Division of Labor) หมายถงการจดแบงงานออกเปนภารกจตาง ๆตามแผนกงานทก าหนด เพราะงานแตละงานไมสามารถท าไดดวยคนเพยงคนเดยวจงตองมการแบงงานกนท าตามความถนดของแตละคน ทจะตองอาศยความช านาญเฉพาะทาง (Specialization) เชน ความช านาญดานการท าบญช ความช านาญดานการตลาด

การออกแบบงาน

(Job Design)

การออกแบบโครงสรางองคกร (Organizational Stucture Design)

การจดแบงอ านาจหนาท

(Authority Allocation)

การประสานงาน (Coordination)

39

2)โครงสรางองคกร (Structure) หมายถง การจดโครงสรางองคกรทเหมาะสมการจดความสมพนธระหวางหนาทตาง ๆ เพอใหงานบรรลตามวตถประสงค โครงสรางองคกรจะสามารถแสดงใหเหนไดดวยแผนภมองคการ ทมลกษณะเปนมรามดเปนรปสามเหลยมทมฐานกวางจากยอดปรามดแสดงถงความมอ านาจหนาทและความรบผดชอบทมากกวาสวนฐานของปรามดความสมพนธระหวางต าแหนงตาง ๆ จะอยในกลองสเหลยมของแผนภมทแสดงถงความสมพนธระหวางงานตาง ๆอยางกวาง ๆและเสนเซอมโยงระหวางกลองสเหลยม หมายถง สายบงคบบญชาทใชในการตดตอสอสารระหวางบคคล

3) ขนาดของการควบคม (Span of Management) หมายถง จ านวนพนกงานภายใต การบงคบบญชาของผบรหาร หากมจ านวนผใตบงคบบญชามากหมายความวามขนาดของการควบคมกวางในทางกลบถาจ านวนผใตบงคบบญชานอย หมายถงขนาดของการควบคมแคบ ขนาดของความควบคมเปนเครองบอกถงความรบผดชอบของผบรหารดวยบางครงเรยกวา ขนาดของอ านาจหนาท(Span of Authority) หรอขาดความรบผดชอบ (Span of Responsibility) หรอ (Span of Control Span of Supervision) อยางไรกตามความส าคญของเรองขนาดของการควบคมคอจ านวนผใตบงคบบญชาเทาใดจงจะเหมาะสมทสดส าหรบผบรหารในการใหค าแนะน าในการท างานหากมจ านวนพนกงานภายใตการควบคมมากเกนไปอาจท าใหการท างานไมไดประสทธภาพเทาทควร

4) สายการบงคบบญชา (Scarlar of Relationship) องคประกอบส าคญในการจดองคกรคอความสมพนธระหวางการบงคบบญชาทมลกษณะดงลงมาจากระดบการบรหารสงสด ผมอ านาจหนาทมากกวาลงมายงระดบการบรหารระดบลางทมอ านาจหนาทนอยกวา

5) เอกภาพในการบงคบบญชา (Unity of Command) องคประกอบทส าคญของการจดองคการอกอยางหนงคอ การมเอกภาพในภาพในการบงคบบญชาหมายถง การทพนกงานแตละคนมผบงคบบญชาเพยงคนเดยว เพราะหากพนกงานรบค าสงจากผบงคบบญชาหลายคนจะท าใหเกดความสบสนในค าสงและเปนทยอมรบกนแลววาหลกการมเอกภาพในการบงคบบญชาท าใหองคกรประสบความส าเรจได

6) การจดแผนงาน (Departmentation) หมายถง การจดกลมงานเฉพาะทแสดงถงการท างานในองคกรทประกอบไปดวยงานตาง ๆทก าหนดเพอใหงานบรรลตามวตถประสงคขององคกร

7) อ านาจหนาท (Authority)หมายถง ความถกตองชอบธรรมในการสงการใหพนกงานปฏบตตามค าสงได อ านาจหนาทมอทธพลตอการสงการและมอบหมายงานใหผอนและมอ านาจในการใชทรพยากรไดเพอใหการท างานส าเรจตามวตถประสงคขององคกร

8) ความรบผดชอบ (Responsibility) หมายถงขอผกพนสญญาในการท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจความรบผดชอบเปนเครองมอทท าใหคนอนยอมรบในความส าเรจในการท างานผบรหารไมสามารถทจะแบงความรบผดชอบนไปใหแกพนกงานได ผบรหารยงคงรบผดชอบงานทมอบหมายใหแกพนกงาน การท างานตามหนาทความรบผดชอบของพนกงาน จะ

40

ก าหนดไวในค าอธบายลกษณงาน หมายถง การท างานทก าหนดไวตามต าแหนงเฉพาะ หากค าอธยายลกษณะงานและหนาทไมชดเจนจะท าใหเกดความสบสนในการท างานและท าใหเกดการสญเสยในงาน นอกจากนการก าหนดค าอธบายลกษณะงานใหชดเจนจะชวยใหพนกงานประสบความส าเรจในการท างานดวยความพยายามตามหนาททตนรบผดชอบ

ดงนนจงสรปไดวา การจดองคกรมความส าคญตอการบรหารจดการตอองคกรอยางมาก การจดองคกรจงเปนเสมอนการแบงงานออกเปนภารกจตาง ๆตามแผนกทก าหนด ตามความเหมาะสมนนกคอการจดความสมพนธความสมพนธระหวางหนาทตาง ๆเพอใหงานบรรลตามวตถประสงคขององคองคกร

3. การจดคนเขาท างาน (Staffing) เนตรพณณา ยาวราช (2556, หนา 143) ไดกลาวไววา ทรพยากรมนษย (Human

Resources) หมายถง บคลากรหรอบคคล ซงเปนทรพยากรทส าคญและจ าเปนอยางยงส าหรบองคกรและเปนตวขบเคลอนใหองคกรบรรลเปาหมายและวตถประสงคซงมคณคามากทสด

สาคร สขศรวงศ (2556, หนา 276) ไดกลาวไววา การบรหารทรพยากรมนษย หมายถง การด าเนนกจกรรมตาง ๆ ทจ าเปนเกยวกบทรพยากรมนษย เพอใหองคกรมทรพยากรมนษยทเพยงพอทงในดานคณภาพและปรมาณ ตลอดจนสามารถด าเนนงานไดบรรลวตถประสงคทก าหนด การทจะท าใหองคกรมทรพยากรมนษยทมคณภาพนนจ าเปนตองมกระบวนการทประกอบดวยขนตอนตาง ๆ เรมตงแตการวางแผนทรพยากรมนษย (Human Resource Planning) การจดคนเขาท างาน(Staffing) การฝกอบรมและการพฒนา (Training and Development) การจายคาตอบแทน(Compensation) การประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Appraisal) และการรกษาความสมพนธ (Relationship Maintenance)

จากทรรศนะของนกวชากรหลายทานทกลาวมาขางตน อาจกลาวไดวา การบรหารทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทควบคมถงการดงดดใจหรอจงใจพฒนา และด ารงรกษาผทมความรความสามารถเขามาเปนก าลงส าคญขององคกรทงในปจจบนและอนาคต ดงนนจงสรปไดวาการบรหารทรพยากรมนษย คอ เปนกจกรรมทก าหนดขนเพอใหไดบคคลทมความรความสามารถเขามาท างาน จดวางระบบการใชทรพยากรมนษยใหเหมาะสมตรงตามสายงานและเชยวชาญเฉพาะดานกบงานในหนวยงานและเวลาทก าหนด รวมถงการจดสภาพระบบการท างานใหเกดความสะดวกสบาย และปลอดภยกอใหเกดความพงพอใจในการท างาน

การบรหารจดการองคกรจะประสบความส าเรจไดนน จ าเปนอยางยงจะตองอาศยสมาชกหรอทรพยากรมนษย ซงเปนตวชวดถงความส าเรจและขบเคลอนงานตาง ๆใหด าเนนไปตามแผนงานทก าหนดไวใหบรรลตามวตถประสงค ผบรหารโดยทวไปจงเหนความส าคญของทรพยากรมนษยทมคณคาทสดขององคกร สวนปจจยพนฐานในการผลต ซงไดแก คน (Man) เงน(Money) วสดอปกรณ (Material) และเครองจก (Machine) อยางไรกตาม หากตงค าถามใครเปน

41

ผบรหารและจดสรรบคลากรหรอคนเขามาท างานในองคกร ค าตอบทถกตองคอ “ฝายบคคล” หรอ “ฝายทรพยากรมนษย”

ขอบขายของการบรหารทรพยากรมนษย ขอบขายความครอบคลมของการบรหารทรพยากรมนษย จะมความครอบคลมถง

อะไรสวนมากจะขนอยกบเปาหมายของการบรหารทรพยากรมนษย ซงเปาหมายของการบรหารทรพยากรมนษยทองคกรก าหนดจะบรรลตามวตถประสงค จะตองมสวนประกอบ ดงน

1. การท างานอยางมประสทธภาพ (Effficiency) คอ มการใชทรพยากรมนษยใหไดประโยชนสงสด ประหยดทสด รวมถงบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกร

2. การท างานอยางมประสทธผล (Effectiveness) คอ การท างานใหไดผลงานตามเปาหมายทองคกรก าหนด และเสรจทนตามก าหนดเวลาทองคการนนก าหนดไว

3. ทรพยากรมนษยมความพงพอใจในการท างานรวมกน (Job Satisfaction) คอ ทรพยากรมนษยทกคนในองคกรมความพอใจในการปฏบตงานทใหความปลอดภย และมผลประโยชนตอบแทนจากการท างาน

การบรหารทรพยากรมนษย จะมขอบขายทครอบคลมไปถงการดงดดใจ การพฒนาและการธ ารงรกษาทรพยากรมนษยทมคณสมบตเหมาะสมตามทองคกรก าหนดเอาไว กระบวนการดงกลาวอาจจะจ าแนกเปนขนตอนยอย ๆ ดงน

1. การดงดดใจ (Attraction a Quality Workforce) เปนการเฟนหาทรพยากรมนษยทมความรความสามารถเขามาท างานในองคกร ซงประกอบดวย

1.1 การวางแผนทรพยากรมนษย (Human Resource Planning) เปนสงส าคญมากในองคกร โดยเฉพาะองคกรขนาดใหญ จ าเปนตองใชบคลากรจ านวนมากและตองการบคลากรทมคณสมบตเฉพาะดาน

1 .2 การสรรหา (Recruitment) เปนกระบวนการดงดดบคคลทม ความรความสามารถเขามาท างานในองคกร

2. การพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพในการปฏบตงาน (Developing a Quality Workforce) ซงประกอบดวย

2.1 การปฐมนเทศพนกงาน (Managing Employee Oricntation) เปนการชแจงใหพนกงานใหม ใหมความรความเขาใจในนโยบาย กฎระเบยบ ขอบงคบ ตลอดจนไดรจกและสรางความคนเคยกบเพอนรวมงานและสภาพแวดลอมในการท างาน

2.2 การฝกอบรมและพฒนาทรพยากรมนษย (Training and Decelopment) เปนการเสรมสรางและพฒนาความคด การสรางทศนคตทดตอองคกรรวมถงความรความสามารถ และความช านาญในการปฏบตงานของพนกงาน

42

3. ธ ารงรกษาทรพยากรมนษยทมคณภาพ (Maintaiming a Quality Workforce) ประกอบดวย

3.1 การรกษาและลดการออกจากงาน (Retention and Tumover) เปนการสรางความพงพอใจใหกบบคคลากรเพอรกษาทรพยากรมนษยทมคณคาเอาไวตลอดอายการงานและมการออกจากงานกอนก าหนดนอยทสด

3.2 การประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Appraisal) เปนการประเมนการท างานของทรพยากรมนษยในแงของผลการท างานและในแงของโอกาสทจะไดรบการพฒนาดานการท างานใหดขน

3.3 การใหผลประโยชนตอบแทนและประโยชนเกอกล (Compensation and Benefits) เปนการพจารณาคาตอบแทนใหกบพนกงานทงในสวนทเปนเงนคาตอบแทนจากการปฏบตงานประข าและคาตอบแทนในลกษณะอน ๆทนอกเหนอจากเงนทไดรบอยแลว อาจจะเปนเงนทใหในสวนของการท างานลวงเวลา

3.4 การแรงงานสมพนธ (Labor Relations) เปนเรองทเกยวของกบการสรางความสมพนธระหวางนายจางกบลกจาง ความสมพนธของทรพยากรมนษยกบการท างานรวมถงความมสมพนธของทรพยากรมนษยกบองคการภายนอก เชน สหภาพแรงงานสถาบนวชาชพอน ๆ

3.5 จากขอบขายของการบรหารทรพยากรมนษยดงไดกลาวมา อาจจะพจารณาถงการบรหารโดยครอบคลมตงแตการก าหนดความตองการทรพยากรมนษย การสรรหาทรพยากรมนษยเขามาปฏบตงาน การพฒนาทรพยากรมนษยใหมความช านาญในงานทเขาปฏบตอย ตอเนองไปจนกระทงทรพยากรมนษยทตองเกษยณหรอพนไปจากองคกร หากจะพจารณาขอบขายของการบรหารทรพยากรมนษยเพอใหเกดความชดเจนมากขน

4. การอ านวยการหรอการสงการ (Direction) ชนงกรณ กณฑลบตร (2556, หนา 5)ไดกลาวไววา การอ านวยการ หมายถง การม

ผรบผดชอบในงานดานตาง ๆขององคกรการเพอใหบรรลวตถประสงคตามทตองการ โดยการน า (Leading) หรอการนจงใจผปฏบตงาน (Motivation) ในองคกรธรกจจะตองมผบรหาร ผจดการ หวหนางานเพอคอยประสานงาน สงการ จงใจพนกงานและดแลทกขสขของพนกงานเพอใหพนกงานปฏบตหนาทตามทองคกรคาดหวง

วเชยร วทยาอดม (2554, หนา 1-8) ไดกลาวไววา การอ านวยการ เปนการใชอทธผลและรางวลเพอจงใจพนกงานท างานตามทผจดการตองการใหท า และรวมถงการมอบหมายงานการประสานงานกนของพนกงานและการบรหารจดการกบความขดแยง

สมคด บางโม (2553, หนา 165-166)ไดกลาวไววา การอ านวยการหมายถงกจกรรมทกอยางทมงผลกดนใหพนกงานท างานตามทไดรบมอบหมายอยางมประสทธภาพ ซงไดแกการตดสนใจ การแกปญหา การชน าแนะเสนองาน การจงใจใหพนกงานท างานการสรางขวญ

43

และก าลงใจในการท างาน และประสานงาน การอ านวยการหรอการชน า เปนศลปะอยางหนง มใชการสงการแตอยางเดยวการ

อ านวยการจะตองท าใหเกดความรสกวาเปนการชวยเหลอและอ านวยการสะดวกในการปฏบตงานมใชใชอ านาจ สง หรอ บงคบใหท า ดงนนการอ านวยการจงควรจะประกอบดวยประการ ดงน

1) การตดสนใจ 2) การสงการ 3) การจงใจ 4) การสรางขวญในการท างาน 5) การประสานงาน 6) การสอสาร การอ านวยการ จงเปนกจกรรมในการสงเสรม ชวยเหลอ ปรกษา แนะน า สงการ

ประสาน กจกรรม การตดตอ การมอบหมายภารกจตาง ๆเพอใหการด าเนนงานขององคกรบรรลวตถประสงคเปาหมายหรอแผนทวางไว

การอ านวยการหรอการสงการของผบรหารงานดานสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนตามประกาศคณะกรรมการกลางพนกงานเทศบาล เรอง การจดท ามาตรฐานก าหนดต าแหนงพนกงานเทศบาล (ฉบบท 2) พ.ศ. 2546 (เพมเตม) หมายถง ผทด ารงแหนงในสายงานนกบรหารงานสาธารณสข ซงมลกษณะงานทปฏบตเกยวกบการวางแผนสาธารณสขการประมวลและวเคราะหขอมลสถตเกยวกบการสาธารณสข การเฝารอระวงโรค การวางแผนใหบรการสาธารณสข เชนการสงเสรมสขภาพการควบคมโรค การรกษาพยาบาลและฟนฟสขภาพ เปนตน การประสานวานและสนบสนนการวางแผนทกระดบนเทศงาน ตดตามและประเมนผลงานการจดรปแบบปรงปรงองคการ วางแผนก าลงคน และจดท างบประมาณ ในการด าเนนงาสาธารณสขและบรการทรพยากรทใชในการด าเนนงานสาธารณสข การรวบรวมแผนหนวยยอย และการกระจายแผนงานส าหรบหนวยปฏบตตางๆการตดตอประสานงานกบหนวยงานตางๆทเกยวของเพอใหผลงานสาธารณสขบรรลวตถประสงคทตงไว (กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน, 2548, หนา 61)

ดงนนจงสรปไดวา การอ านวยการหรอการสงการ หมายถง การประสานงานทอยในรปแบบของการสงเสรม ชวยเหลอ ปรกษา แนะน า การประสานงาน การสอสาร การชแนะ ทท าใหเกดความรสกวาเปนการชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในการปฏบตงานมใชการใชอ านาจ สงหรอบงคบ เพอใหงานเกดประสทธภาพบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดไว

5. การประสานงาน (Coordination) การบรหารจดการในองคกรขนาดใหญทมความยงยากซบซอนมหนวยงานยอยท

ท าหนาทปฏบตงานตามลกษณะเฉพาะของงาน โดยเฉพาะหนวยงานราชการ การประสานงานจง

44

เปนสงจ าเปนและส าคญมากในองคกร ผบรหารองคกรตองมศลปะในการพดและสอสารพยายามหาวธการทท าใหเกดการประสานงานเกดขน เพอใหการด าเนนงานภายในองคกรราบรนรวดเรวและมประสทธภาพมากยงขน

สมคด บางโม (2556, หนา 180-181) ไดกลาวไววา การประสานงาน หมายถง การจดระเบยบการท างานและการตดตอกนเพอใหงานและเจาหนาทฝายตาง ๆรวมมอปฏบตเปนน าหนงใจเดยวไมใหท างานซอนกน หรอขดแยงกน หรอเหลอมล ากน ทงนเพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางราบรนสอดคลอมกบวตถประสงคขององคกรอยางมประสทธภาพ

สาคร สขศรวงศ (2556, หนา 141-142) ไดกลาวไววา ผบรหารจ าเปนตองวางกรอบของการประสานงานไวอยางชดเจนเพอใหการประสานงานเปนไปอยางมประสทธภาพ กรอบของการประสานงานทจ าเปน ไดแก 1) ผประสานงาน (Coordinator) 2) บทบาทและความรบผดชอบ(Roles and Responsibilities) และ 3) กฎและระเบยบทจ าเปน (Rules and Regulations)มรายละเอยด ดงน

1) ผประสานงาน เมอหนวยงานตาง ๆ หรอบคคลตาง ๆ ในองคกรจ าเปนตองประสานงานกน

ผบรหารกควรก าหนดใหผมหนาทรบผดชอบเปนผประสานงาน โดยก าหนดเพยง 1 คน เพอท าหนาทประสานงานในสวนตาง ๆ เขาดวยกน หรอในกรณทหนวยงานตาง ๆจ าเปนตองตดตอประสานงานตลอดจนแลกเปลยนขอมลความคดเหน และหาขอสรปรวมกน องคกรอาจจ าเปนตองก าหนดใหแตละหนวยงานตงตวแทนท าหนาทเปนกรรมการประสานงาน เพอจดการงานใหส าเรจลลวง

2) บทบาทและความรบผดชอบ ผบรหารควรก าหนดบทบาทและความรบผดชอบใหกบผ อนทท าหนาท

ประสานงานใหชดเจน เพอใหผปฏบตงาน ผตดสนใจแกปญหา และผประสานงานเขาใจบทบาทของแตละบคคลสวนใหญ ผประสานงานจะท าหนาทเปนเพยงฝายสนบสนนดานขอมล ไมใชผปฏบตงานหรอตดสนใจแกปญหาหากผบรหารประสงคใหผประสานงานท าหนาทอนนอกจากการประสานงานจงจ าเปนทตองท าความเขาใจบทบาท หนาท และความรบผดชอบใหชดเจน

3) กฎและระเบยบทจ าเปน การประสานแนวดง ภายในองคกรมกเปนไปดวยความเรยบรอย เนองจาก

ผบรหารแตละล าดบชนจะทราบบทบาทและอ านาจหนาทของตนเอบในการรบค าสงหรอรายงานการปฏบตงานตอผบรหารระดบสงขนไปอยางชดเจนแตตางจากการประสานงานกนตางไมมอ านาจหนาทหนวยงานอน ๆ ดงนนการจะท าใหการประสานงานแนวราบรนเปนไปดวยความเรยบรอย ผบรหารควรก าหนดกฎหรอระเบยบตลอดจนมอบอ านาจหนาททจ าเปนใหแกผประสานงาน เพอใหการประสานงานเปนไปอยางมประสทธภาพสงสด

45

ความส าคญของการประสานงาน แบงออกเปน 4 ประการ คอ 1) ประสานนโยบายหรอวตถประสงคในองคการมวตถประสงค 3 ระดบคอ

วตถประสงคหลก วตถประสงคในการบรหารและวตถประสงคเฉพาะกรณ วตถประสงคเหลาน แตละวตถประสงคยงมสวนยอยลงไปอก จงจ าเปนตองประสานงานระหวางวตถประสงคใหตรงกน

2) ประสานงานเจาหนาทผปฏบต องคกรทวไปมบคลากรจ านวนมาก มความร มความสามรถ ทศนคต และนสยตาง ๆกน จ าเปนตองมการประสานงานใหเกดความเขาใจ 3) ประสานการเงนและวสด คอการจดงบประมาณและวสดใหไดสดสวนกนตามความเหมาะสมและความส าคญ และจดเตรยมไวใหทนฤดกาลท างาน

4) ประสานกระบวนการปฏบตงานกบวตถประสงค การปฏบตงานตาง ๆ เชนการจดรปแบบงาน การแบงหนาทความรบผดชอบตองเหมาะสมสอดคลองกบวตถประสงคและนโยบายขององคกรตองไมใหซ าซอนหรอกาวกายกน

วธการประสานงาน การประสานงานพจารณาได 2 กรณ คอ การประสานงานภายในองคกร และการ

ประสานงานระหวางองคกร 1) การประสานงานภายในองคการ มหลายวธรดวยกนจะใชวธใดยอมสดแลวแต

สภาพแวดลอมขอก าจดขององคกรนนๆแตถาพยายามใชวธพรอมกนยอมจะไดประโยชนมากทสสด วธการประสานงานภายในองคกรทพงยดถอเปนหลกใหญ ๆ มดงน

(1) การจดแผนผงองคกรและการก าหนดหนาทการจดการงานใหชดเจนโดยจดใหมทกระดบและใหถกตองเปนปจจบนเสมอ ท าใหเหนหนวยงานและสายบงคบบญชาชดเจน

(2) การจดระเรยบงาน เปนเครองชวยการประสานงาน ซงจะขจดงานซ าซอนและเปนมาตรฐานในการปฏบตงาน จดท าปฏทนปฏบตงานประจ าเดอนไวลวงหนาเพอใหทราบวาใครท าอะไร ทไหน เมอไหร

(3) การจดระบบการสอสารภายในใหมประสทธภาพ สะดวกทจะตดตอซกถามท าความเขาใจเมอเกดปญหา

(4) การใชคณะกรรมการเพอเปนทปรกษาหรอกลนกรองงาน การประชมกนอยาสม าเสมอยอมสรางความเขาใจในการปฏบตหนาทการงาน การประสานงานดขนเพร าะคณะกรรมการมกจะประกอบดวยบคคลหลายฝาย

(5) การฝกอบรมจะชวยการประสานงานไดด เพราะระหวางด าเนนงานอาจมการเปลยนแปลงตวบคคลหรอบรรจคนใหมเขาท างาน

(6) การมอบอ านาจใหผบรหารชนรองลงไปไดใชดลพนจตามสมควรจะชวยใหการประสานงานรวดเรวขน

(7) การตดตออยางไมเปนพธการ บางครงถาตดตอเปนทางการจะท าใหการ

46

ปฏบตงานลาชา เกดผลเสย การตดตออยางไมเปนพธการจะชวยไดมาก 2) การประสานงานระหวางองคกร อาจท าไดดงน

(1) ตงคณะกรรมการผสมหรอคณะกรรมการกลางโดยมตวแทนจากองคกรตาง ๆเปนกรรมการ จะชวยกลนกรองและขจดมลเหตแหงความขดแยงลงได เชน คณะกรรมการประสานงานระหวางกระทรวงหรอระหวางกรม เปนตน

(2) ก าหนดสทธและหนาทระหวางองคกร ไวใหชดเจนจะลดปญหาความซ าซอนของงานและการกาวกายหนาทกนไดมาก

(3) ใชวธการงบประมาณ การจดสรรงบประมาณใหองคกรตาง ๆ อยางเหมาะสมและไดสดสวนจะเปนการชวยประสานงาน ปองกนการท างานซ าซอน ตองการใหองคกรใด ท างานมากกจดสรรงบประมาณใหมากนอยตามล าดบ

ดงนนจงสรปไดวา การประสานงาน เปนปจจยทจ าเปนและส าคญในการบรหารจดการองคกรทงหนวยงานภายในและภายนอก รวมทงการประสานงานระหวางบคคล ซงอยในรปแบบการถายทอดและสอสารเพอใหไดขอมลทดและนาเชอถอในการด าเนนงานขององคกรอยางเปนระบบเกดความสมพนธระหวางบคคลและองคกรทดสงผลใหองคกรมความกาวหนาในอนาคต

6. การรายงาน (Reporting) Luther Gulick and Lyndall Urwick (1937) ไดกลาวไววา ผบรหารมหนาทตอง

รายงานความเคลอนไหวเกยวกบงาน ใหทกฝายในองคการทราบแลว ผเขยนมความเหนวาผบรหารระดบสงขององคการควรมการรายงานผลการด าเนนงานในสวนทสามารถเปดเผยได ใหสงคมภายนอกองคการไดทราบดวยเพอเปนประชาสมพนธองคการสวนหนงและเปดโอกาสใหสงคมตรวจสอบการด าเนนงานระดบตาง ๆในหนวยงาน เพอใหผบรหารและสมาชกหนวยงานไดรบทราบความเคลอนไหวของการด าเนนงานวามความกาวหนาไปเพยงใด มความคบหนาของกจการอยางสม าเสมอ และการวจยการตรวจสอบยนยนวาสงตางๆเกดขนตามแผน กระท าการแกไขเมอจ าเปน และแจงใหผซงเปนหวหนาระดบสงรบผดชอบทราบ

การรายงานผลการปฏบตงานเรองนกเปนองคประกอบทส าคญมาก ซงปจจบนนยมใชระบบสารสนเทศ (Management Information System) ในการประมวลผลของรายงาน รายงานทดนนจะตองใหขอมลทพอดกบงานทจะใช ไมมากหรอไมนอยจนเกนไป ขอมลตองตอบค าถามทตองการไดอยางถกตองเทยงตรง และทนเวลา ขอมลทมากเกนไปเคาเรยกขอมลสวนเกนนนวา ขยะ รายงานมลกษณะส าคญ 2 ลกษณะ คอ

1. รายงานขณะปฏบตงาน เปนการรายงานตามขนตองการปฏบตงาน ซงก าหนดไวในแผนปฏบตงาน การรายงานอาจรายงานดวยวาจา หรอ ดวยลายลกษณอกษรปจจบน มการรายงานสสาธารณชน เชน ทางสอมวลชน เพอสรางความเขาใจ ความพอใจแกประชาชน

47

2. การรายงานเมอสนสดแผนงาน เปนการรวบรวมผลการด าเนนงานทงหมด สรป เปนรายงานผลการด าเนนงานสงทจ าเปนควรเนนพเศษในการรายงาน

2.1 รายงานเปนกระบวนการ Input Process Output 2.2 รายงานใชทรพยากร มการใชทรพยากนอะไรไปบาง มปญหาอปสรรคอยางไร 2.3 รายงานเกยวกบผลทเกดขน 2.4 รายงานเกยวกบผลกระทบทเกดขน Feed Back เปนการรายงานในภาพรวม

การรายงานหมายถงการรายงานผลปฏบตงาน และการประชาสมพนธขององคการในการบรหารนนผบรหารจะตองด าเนนการตามแผนการจดองคการ การบรหารงานบคคล การสงการ การประสานงาน ตอจากนนกเปนหนาทของผบรหารทจะตองมหนาทตดตามผลวาการทไดสงการหรอมอบหมายใหแกผรวมงานนน ผลปฏบตงานรดหนาหรอไมเพยงใดมอปสรรคและขอของประการใด ผลปฎบตงานสอดคลองและบรรลเปาหมายขององคการหรอไม ทงน เพอจะไดเปนการประเมนผลงานขององคการ และการประเมนผลการปฏบตงานของเพอนรวมงานดวย

7. งบประมาณ (Budgeting) งบประมาณหรอเงนทน (Money or Budgeting) เปนทรพยากรในการบรหาร

จดการทสามารถท าใหองคกรเกดการขบเคลอน ระบบการบรหารเกดความคลองตว เปนปจจยพนฐานของการไดมาของทรพยากรดานอน ๆขององคการ เชนอาคาร ทดน อาคาร บาน เครองจกรเครองมอ การจางงาน เปนตน งบประมาณหรอเงนทนเปนปจจยทส าคญในการบรหารจดการองคกรสามารถด าเนนกจกรรมตาง ๆ ใหส าเรจบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว

John M. Nicholas (2004) กลาวไววา งบประมาณเปนแผนในการใชจายทางดานการเงนขององคกรในการด าเนนกจกรรมตาง ๆโดยตองมการประสานงานระหวางหนอยงานตาง ๆภายในองคกรและตองค านงถงงานประมาณทมอยอยางจ ากด เพอใหกจกรรมขององคกรไดรบผลประโยชนตอบแทนกลบคอตามเปาหมายทก าหนดไว

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2552, หนา 83) ไดกลาวไววา การด าเนนงานใด ๆ ขององคกร ทกองคกร ทงภาครฐและเอกชน ภาคองคกรสาธารณประโยชน พรรคการเมองหรอองคกรดานศาสนา ลวนแลวแตตองพงพาทรพยากรทางดานการเงนทงสน องคกรของรฐ เงนหรองบประมาณในการด าเนงานมทมาไดหลายทาง แหลงใหญคอภาษอากร

พงศสณห ศรสมทรพย และคณะ (2556, หนา 4)ไดกลาวไววา ทรพยากรในรปเงนทน (Money) เงนเปนสอกลางในการแปลกเปลยนทรพยากรอน ๆ

ความส าคญของงบประมาณแผนดน 1. เปนเครองมอในการบรหารงานของรฐ การด าเนนงานใด ๆ ของรฐบาลจ าเปนตอง

ใชงบประมาณหรอเงนจ านวนมาก การด าเนนงานจงจ าเปนตองเปดโอกาสเพอสะดวกส าหรบการพจารณาและตดตามควบคมเอกสารงบประมาณจะแสดงออกถงนโยบายทางการคลงของรฐ

48

2. เปนเครองมอส าหรบการจดสรรทรพยากรของรฐ ซงมจ ากดเอกสารงบประมาณจงถอเสมอนเปนแผนเบองตนหรอโครงการในการใชจายและจดหารายไดของรฐ รฐสามารถใชเอกสารงบประมาณส าหรบการวางแผนด าเนนการของรฐบาลตอไป

3. งบประมาณแผนดน เปนมาตรการทฝายนตบญญตใช เพอการควบคมการบรหารงานของรฐโดยฝายบรหาร

4. งบประมาณแผนดนเปนเครองมอส าหรบใชในการบรหารและตรวจสอบประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทของรฐทกระดบ ทกกระทรวง ทบวง กรม

5. งบประมาณแผนดนเปนงบประมาณทนกบรหารในระดบสงใชส าหรบการประสานงานขององคการ

6. งบประมาณแผนดนเปนเครองมอทรฐบาลจะใชในการตดสนใจก าหนดนโยบายตางๆในการบรหารประเทศ

7. งบประมาณแผนดนเปนเครองมอส าหรบก าหนดและรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจการจดท างบประมาณจะสะทอนการใชนโยบายการคลงของรฐในการแกปญหาเงนเฟอเงนฝด

8. งบประมาณเปนเครองมอในการก าหนดการกระจายรายได เชน การทมงบประมาณเพอแกไขปญหาความยากจน การตงกองทน เปนตน

หลกการจดสรรงบประมาณ ณฐปคลภ ญาณมโนวศษฎ (2556, หนา 71-72) ไดกลาววา หลกการจดสรร

งบประมาณ ประกอบดวย หลกประชาธปไตย (Democracy) ตองใหประชาชนผเสยภาษรเหนและใหความ

เหนชอบในระบบประชาธปไตย ตองใหรฐสภาอนมตงบประมาณ หลกสารตประโยชน (Utility) คอ ตองค านงถงประโยชนในปจจบนและ

ประโยชนในอนาคตจะตองมคาใชจายในดานการลงทนใหมาก ๆ หลกยตธรรม (Equity) จะตองใหความยตธรรมทงรายได และรายจายกรณรายได

จากภาษตองใหมยตธรรมทสด คนมเงนมากเสยภาษมาก หลกประสทธภาพ (Efficiency) เปนหลกทเกยวกบการควบคมงบประมาณ ซง

จะตองใหเกดประสทธภาพมากทสด

49

ภาพประกอบท 6 กระบวนการบรหารทรพยากรมนษย (Humsn Resource Management Process) ทมา : สาคร สขศรวงศ, 2556, หนา 267

ดงนนจงสรปไดวา งบประมาณ เปนสงส าคญและจ าเปนเปนเครองมออยางหนงทชวยขบเคลอนในการบรหารจดการองคกร ใหสามาถบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกรอยางมประสทธภาพไมวาจะเปนองคกรภาครฐหรอเอกชนตาง ๆ จ าเปนจะตองมการวางแผนทางดานการเงน เพอใชในการบรหารองคกรอยางเพยงพอและเหมาะสม

ทฤษฎองคการ ความหมายขององคการ สมคด บางโม (2553, หนา 16) มความเหนวา องคการ คอ กลมบคลหลาย ๆ คน

รวมท ากจกรรมเพอใหบรรลเปาหมายทตงไว การรวมกนของกลมตองถาวร มการจดระเบยบภายในกลมเกยวกบอ านาจหนาทของแตละคน ตลอดจนก าหนดระเบยบขอบงคบตาง ๆ

สรพนธ ฉนทแดนสวรรณ (2550, หนา 2) ความหมายขององคการ คอ การรวมตวของบคคลตงแต 2 คนขนไปกอใหเกดระบบสงคม วฒนธรรม คานยมและบรรทดฐานตาง ๆ เพอด าเนนกจกรรมอยางใดอยางหนง ใหบรรลวตถประสงคเปาหมายทตงไว (เอกวทย มณธร, 2552, หนา 78) ใหความหมายขององคการวา องคการ คอ กลมของบคคลหลายคนทรวมกนด าเนนกจกรรมหรอภารกจเพอใหบรรลวตถประสงค หรอเปาหมายทตงไว

วเชยร วทยาอดม (2551, หนา 68) ใหความหมายขององคการวา การจดองคการเปนการรวมกนตงแต 2 คนขนไปรวมด าเนนกจกรรมรวมกน เพอเปาหมายเดยวกน

วลาวรรณ รพพศาล (2550,หนา 25) องคการ คอ โครงสรางของงานทประกอบไปดวยกลมบคคลตงแต 2 คนขนไปและมกจกรรมตาง ๆ ทถกจดไวระเบยบแบบแผน โดยมการจ าแนกงาน อ านาจหนาท ความรบผดชอบอยางชดเจน สามารถปฏบตไดโดยไมเกดความซ าซอน

ดงนน จงสรปไดวา องคการ หมายถง กลมของบคคลตงแต 2 คนขนไปทจดตงขน ด าเนนกจกรรมรวมกนหรอภารกจรวมกน โดยจ าแนกงาน อ านาจหนาท ความรบผดชอบ เพอเปาหมายเดยวกน คอ บรรลตามวตถประสงคทตงไวอยางชดเจน

การวางแผนทรพยากรมนษย

การจดคนเขาท างาน

การฝกอบรมและการพฒนา

การจายคาตอบแทน

การประเมนผล

การปฏบตงาน

การรกษา ความ สมพนธ

50

ทฤษฎระบบราชการ (Bureaucratic Model) การจดการแบบราชการ ซงเปนการประเมนผลขององคการแบบมเหตมผล

(Rational Model) ถกตองตรงไปตรงมา และโปรงใสในทก ๆ เรอง ซงแมกซ เวเบอร (Max Weber) นกสงคมวทยา ชาวเยอรมนไดเสนอทฤษฎระบบราชการ (Bureaucratic Model) ซงเปนตวแบบในอดมคต (Ideal Type) ทผจดการควรพยายามทจะสรางใหองคการมความยตธรรม มเหตมผล มประสทธภาพและประสทธผลในการปฏบตงาน เพราะองคการราชการเปนองคการทมขนาดใหญปรมาณก าลงคนมมาก จงตองสรางกฎเกณฑในระบบของการท างานใหเปนมาตรฐานเด ยวกน ถงแม แมกซ เวเบอรเองกเขาใจวา องคการแบบนเปนองคการในอดมคตทไมมอยจรง และเขาไมไดตงใจจะใหแนวคดของเขาเปนมาตรฐานของการบรหารแตอยางใด เพยงแตตองการใหเปนจดตงตนในความเขาใจเรององคการทดเทานน ซงหลกการจดการระบบราชการนทส าคญ คอ การใชหลกของการแบงงานกนท าตามความถนด (Division of Work) โดยก าหนดโครงสรางองคการและความสมพนธระหวางหนวยงานตาง ๆ เพราะกฎเกณฑและขอบงคบนจะท าใหพฤตกรรมของคนเปนแบบเดยวกน และอ านาจบงคบบญชาเปนไปตามสายของบงคบบญชากจะท าใหการสงการท าไดดกวาการใชความสมพนธสวนตว ตดขนอยกบบคคลใดบคคลหนง โดยหลกการจดการตามแนวคดระบบราชการของแมกซเวเบอร สรปไดดงน (วเชยร วทยาอดม 2554, หนา17-19) และ(สมคด บางโม 2553, หนา31-32)

(1) คดเลอกบคคลทเหมาะสมเขาท างาน และมการแบงงานกนท าโดยยดหลกความร ความช านาญเฉพาะดานของแตละบคคลเปนหลก และก าหนดหนาทไวอยางชดเจนและเหมาะสม

(2) มสายการบงคบบญชาลดลนกนลงมา มการก าหนดอ านาจหนาท ความรบผดชอบของแตละต าแหนง แตละระดบไวอยางชดเจน โดยต าแหนงหนาททางราชการไมสามารถซอขายหรอโอนสทธใหแกกนได

(3) มระเบยบ ขอบงคบ กฎเกณฑ และกฎหมายทวางไวอยางเปนทางการ เพอก ากบดแลพฤตกรรมและการตดสนใจของผปฏบตงานใหเปนไปในแนวทางเดยวกน เทาเทยมกนถอเอาหนาทเปนหลก ไมยดถอตวบคคล ไมค านงถงความชอบพอหรออคตสวนตว

ทฤษฎระบบ (System Theory) เปนแนวคดการจดการสมยใหม ซงประกอบไปดวยองคประกอบตาง ๆ ทม

ความสมพนธกบสงแวดลอมดวย ประกอบไปดวยระบบยอย (Subsystem) เนองจาก ระบบยอยแตละระบบมความสมพนธเกยวเนองกน ซงมองคประกอบ 4 สวน คอ สงน าเขาสระบบ (Input) ไดแก ทรพยากรตาง ๆ ทงคน วตถดบ ทน เครองจกร อปกรณ และขาวสาร ซงเปนสงจ าเปนในกระบวนการผลต (Process) หมายถง ความสามารถขององคการทงในเชงบรหาร และเทคโนโลยทจะเปลยนสงทน าเขามาสระบบใหกลายเปนปจจยน าออก (Output) ผลผลตทตองการ ซงกคอ สนคา

51

บรการ ผลตภณฑตาง ๆ ทผลตออกจากองคการ หลงจากนนปจจยน าออกจะปอนกลบมาสสภาพแวดลอมภายนอก ท าใหเกดขอมลปอนกลบ (Feedback) ซงเปนขอมลทแสดงถงผลการด าเนนงานและสถานะขององคการทสะทอนจากสภาพแวดลอมภายนอกประกอบดวย ผลกระทบทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม สภาพแวดลอมเหลานเปนปจจยทมผลกระทบตอระบบไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม แสดงการจดการเชงระบบดงภาพท 7. (วเชยร วทยาอดม, 2551, หนา 25)

ภาพประกอบท 7 การจดการเชงระบบแบบระบบเปด ทมา: Richard L. Daft, 1992, p.48

ดงนนจงสรปไดวา การบรหารจดการ หมายถง การปฏบตงานใหส าเรจตามวตถ ประสงคก าหนดไว ผวจยไดใชแนวคดของ Luther Gulick and Lyndall Urwick (1937) ทเรยกวา “POSDCORB” ทใชในการวจยครงน ไดแก 1. การวางแผน 2. การจดองคกร 3. การจดคนเขาท างาน 4. การอ านวยการหรอการสงการ 5. การประสานงาน 6. การรายงาน และ 7. งบประมาณ ซงใชเปนหลกในการบรหารจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร 2.2.2 แนวคดเกยวกบวฒนธรรมองคการ

ความหมายของวฒนธรรมองคการ Kim S. Cameron Robert E. Quinn (1999, pp.14-15) ไดกลาวไววา วฒนธรรม

องคการไววา หมายถง กลมคงทนของคานยมความเชอ ฐานคตพนฐาน ความคาดหวงและความทรงจ ารวมซงก าหนดคณลกษณะขององคการและสมาชก ใหความรสกความมอตลกษณแกสมาชก ก าหนดบรรทดฐานทไมเปนลายลกษณอกษรถงวธการในวฒนธรรมองคการ แสดงออกมาทางคานยม ทวงท านองหลกของภาวะการณน า ภาษาและสญลกษณ กระบวนการปฏบตงานประจ าและการนยามของความส าเรจทท าใหองคการมลกษณะเฉพาะ

Daniel R. Denison (1990, p.2) ไดกลาวไววา วฒนธรรมองคการ หมายถง คานยม ความเชอ และหลกการพนฐาน ซงท าหนาทเปนรากฐานของระบบการจดการองคการ และกลมของ

External Environment

Transformation or Conversion

Process

Feedback

Input (Resources) Human Capital Land

Equipment Building

Technology Information

Output Goods

Services Other

52

การปฏบตงาน ตลอดจนพฤตกรรมการจดการซงขยายและเสรมแรงหลกการพนฐานเหลานน วฒนธรรมองคการจะสงผลตอประสทธผลขององคการเปนอยางมากเมอวฒนธรรมนนกอใหเกด 1) การผกพน (Involvement Hypothesis) 2) การประพฤตปฏบตทสม าเสมอ (Consistency Hypothesis) 3) การปรบตว (Adaptability Hypothesis) 4) ภารกจทเหมาะสมขององคการ (Mission Hypothesis)

Edgar H. Schein (2004, p.17) ไดกลาวไววา วฒนธรรมองคการ หมายถง แบบแผนของฐานคตรวมทสมาชกไดรบการเรยนรจากองคการในฐานะทเปนสงทสามารถแกปญหาของการปรบตวใหสอดคลองกบสงแวดลอมภายนอกและการบรณาการสงทอยภายในองคการ

ตน ปรชญพฤทธ (2553, หนา 283) ไดใหความหมายไววา วฒนธรรมองคการ หมายถง ชดของคานยมความเชอ และความเขาใจทสมาชกองคการมอยรวมกน

ดารวรรณ ถวลการ (2552, หนา 7-8) ไดใหความหมายไววา วฒนธรรมองคการ คอ กลมของคานยมรวมทไดรบการยอมรบในกลม มอทธพลตอพฤตกรรมของสมาชกและชวยใหสมาชกในองคการเขาใจวา การปฏบตใดทไดรบการพจารณาวายอมรบได เกดแนวการปฏบตทสบตอกนมา อกทงคานยมเหลานนมกจะถกถายทอดผานทางเรองราวและสอทางสญลกษณตาง ๆ โดยอาจแบงกลมของลกษณะทางวฒนธรรมออกได 3 กลม คอ 1) กลมของแนวคดหรอความคด บรรทดฐาน อดมการณ ทศนคต คานยม ทสมาชกองคการมสวนรวมกนจนเกดเปนรปแบบพฤตกรรมการปฏบตเฉพาะในองคการ สรางมาตรฐานแนวคดและการตดสน ทสวนมากรกนภายในและเปนเอกลกษณของกลม 2) กลมของสงประดษฐและสญลกษณเปนการสรางของขนมาแทนความเชอและสอความหมายทเหนไดอยางเปนรปธรรม และ 3) กลมของพธกรรมตาง ๆ ทสมาชกแสดงออกรวมกนในรปของการแสดงเพอสอความหมาย

ลกษณะของวฒนธรรมองคการ Geert H. Hofstede (1991, pp.7-8) เปนวชาการดานมนษยวทยาการอกทานทไดเสนอ

แนวคดการจ าแนกลกษณะการปรากฏของวฒนธรรมองคการ โดยเปรยบเทยบวา เหมอนหวหอมทมเปลอกเปนชน ๆ โดยแบงออกเปน 4 ระดบ ไดแก

1. สญลกษณ (Symbols) สญลกษณเปนสงทมการเลยบแบบระหวางกลมวฒนธรรมไดงาย ดวยเหตนสญลกษณจงเปนเสมอนเปลอกทอยระดบนอกสดของปรากฏการณวฒนธรรม ไดแก ภาษา ทาทาง ภาพ หรอวตถ

2. วรบรษ (Heroes) ไดแก บคคลทอาจมชวตหรอเสยชวตแลว หรออาจเปนบคคลจรงหรอบคคลในจนตนาการกได บคคลเหลานครอบครองคณลกษณะททรงคณคาในวฒนธรรมหนง

3. พธกรรม (Rituals) ภายในวฒนธรรม พธกรรมไดรบการพจารณาวา เปนสงทจ าเปนทางสงคมโดยมหนาทในการบงบอกใหสงคมทราบถงการเปลยนผานสภาวะวาเปนสงทจ าเปนทางสงคมแบบหนงไปสสภาวะอกแบบหนง เชน พธกรรมการแตงงาน การรบปรญญาบตร

53

values values

Practice

4. คานยม (Values) เปนแกนกลางของวฒนธรรมองคการ เปนแนวโนมกวาง ๆ เกยวกบความชอบสภาวะบางอยางมากกวาสภาวะอน คานยมเปนความรสกทมทงดานบวกและลบของสมาชกในองคการทใชเปนมาตรฐานในการประเมนคาสงตาง ๆ วาควรหรอไมควรปฏบต

ภาพประกอบท 8 ระดบวฒนธรรมองคการของ Geert H. Hofstede ทมา: Geert H. Hofstede, 1991, p.7

นอกจากน Edgar H. Schein (2004, p.25-27) ยงเปนนกทฤษฎอกทานทไดเสนอการแบง

ลกษณะของวฒนธรรมองคการออกเปน 3 ระดบ คอ1) ระดบกายภาพ (Artifacts) 2) ระดบคานยม (Values) 3) ระดบฐานคต (Assumptions) ทมความสมพนธกน ดงภาพประกอบท 9

ภาพประกอบท 9 ระดบของวฒนธรรมองคการของ Edgar H. Schein ทมา : Edgar H. Schein, 2004, p.26

Values

Rituals

Heroes

Symbols

วฒนธรรมทางกายภาพ (Artifacts)

คานยม (Values)

ฐานคต (Assumptions)

54

ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2546, หนา 189) ไดกลาวไววา วฒนธรรมองคการแตละระดบ จะมความหมายและลกษณะ ดงตารางท 2 ตารางท 2 แสดงระดบของวฒนธรรมองคการ

ระดบ ความหมาย ตวอยาง กายภาพ

(Artifacts) วฒนธรรมทางกายภาพทมนษยสรางขนซงสามารถมองเหนและสมผสได

เอกสารทเขยนไว, การออกแบบส านกงาน, ภาษา, การแตงตว, พธกรรม

คานยม (Values)

ความเชอเกยวกบสงทควรจะเปนในองคการ

ปรชญา วสยทศน และพนธกจของหนวยงาน

ฐานคต (Assumptions)

จตส านก การคดหรอการกระท าซงยอมรบหรอปฏบตโดยดษฎ (Taken-for-Granted)

มาตรฐานการท างาน วธการท างานทคดวามประสทธภาพ

ทมา: ทพวรรณ หลอสวรรณรตน 2546, หนา 189

ความส าคญของวฒนธรรมองคการ นกวชาการสวนใหญมความคดเหนสอดคลองกนวา วฒนธรรมองคการม

ความส าคญตอการด าเนนงานขององคการเปนอยางมาก และเปนสงส าคญทจะชวยใหการด าเนนงานบรรลผลส าเรจตามเปาหมายหรอวตถประสงคขององคการ ซงมนกวชาการหลายทานทไดกลาวถงความส าคญของวฒนธรรมองคการไวดงตอไปน

Vijay Sathe (1985, p.25-31) กลาววา วฒนธรรมมอทธผลตอองคการในดานตาง ๆ ดงน 1. ความรวมมอ (Cooperation) ความรวมมอทแทจรงในองคการไมสามารถเกดขน

ไดจากกฎระเบยบ แตระดบความรวมมอทแทจรงไดรบอทธพลมาจากสมาชกในองคการมฐานคตรวมกน เชน บางองคการมระดบคานยมสงกบการท างานเปนทม ในขณะทบางองคการถอวา การแขงขนระหวางสมาชกเปนคานยมทสง ความแตกตางกนของการใหความส าคญของแตละองคการเปนความเชอ และคานยมรวมกนระหวางกลม และบคคลทสงผลตอความรวมมอ

2. การตดสนใจ (Decision Making) วฒนธรรมจะสงผลตอกระบวนการตดสนใจเนองจากความเชอ และคานยมท าใหเกดคตฐานเบองตน และเกดความโนมเอยงอยางคงทตอองคการและน าไปสกระบวนการตดสนใจทมประสทธภาพ

55

3. การควบคมองคการ (Control) คอ ความสามารถในการปฏบตงานไดผลตามทวางแผนไวโดยพนฐานของกลไกการควบคมองคการ ม 3 ดาน ดานแรก คอ การตลาด (Market) เปนตวควบคม ดานทสอง คอ ดานการปกครอง (Bureaucracy) ใชอ านาจอยางทางการเปนตวควบคม และดานทสาม คอ ดานเครอขาย (Clan) ใชความเชอ คานยมทมรวมกนของสมาชกเปนตวควบคม

4. การสอสาร (Communication) เหตผลหลกทสมาชกในองคการสอสารผดพลาดเกดจากปญหาการบดเบอนขาวสารทมความซบซอนมาก ความผดพลาดในการสอสารจะมความผดพลาดมากเชนเดยวกน วฒนธรรมจะชวยลดปญหาการสอสาร 2 ทาง คอ ทางแรกไมจ าเปนตองสอสารกนเรองของคตฐาน คานยมทมอยแลว และทางทสองการมคตฐาน บรรทดฐานรวมกนชวยใหแนวทางในการตความสารตาง ๆ รวมกนอยแลว

5. ความผกพน (Commitment) บคคลทมความรสกผกพนตอองคการเมอเขาม สวนรวมและไดรบประสบการณบางอยางทจะท าใหยดตดกบองคการ สงจงใจตาง ๆ เชน เงนเดอน เกยรตยศ และความรสกวาตนเองมคาจะชวยท าใหบคลากรมความผกพนตอองคการ วฒนธรรมทแขงจะสงผลความเปนอนหนงอนเดยวกนโดยผานทางความเชอและคานยม

6. การรบร (Perception) วฒนธรรมจะเปนตวก าหนดความรบรสถานการณของสมาชกในองคการและน าไปสภาคปฏบต วฒนธรรมจะชวยใหสมาชกในองคการใชอางเปนเหตผลในการแสดงพฤตกรรมในขณะทองคการจะใชเหตผลเปนแรงเสรมใหสมาชกรกษาพฤตกรรมนนไวในทางตรงกนขามองคการอาจก าหนดใหสมาชกแสดงพฤตกรรมเพอน าไปสการเปลยนแปลง

ไพบลย ชางเรยน (2532, หนา 17) กลาววา วฒนธรรมองคการ จะชวยปรบแตงใหสมาชกขององคการมพฤตกรรม ทศนคต คานยม ความเชอตาง ๆ ใหเปนไปตามแนวทางทองคการตองการ ดงนน วฒนธรรมองคการจงมผลกระทบตอการบรหารงาน ดงนคอ 1) ผลกระทบทางดานวฒนธรรมในดานความคดในการบรหารซงก คอ กระบวนการตดสนใจ โดยการตดสนใจแยกเปน 2 ประเภท คอ การตดสนใจตามขอเทจจรง (Factual Judgment) และการตดสนใจทขนอยกบคานยม (Value Judgment) 2) ผลกระทบของวฒนธรรมในดานการปฏบตตวและพฤตกรรมในการบรหาร เชน การปฏบตของความคดเหน เปนตน 3) ผลกระทบของวฒนธรรมทางดานระบบหรอโครงสรางทางการบรหาร ไดแก หลกและเทคนคการบรหารการปกครอง ระบบการบรหารงานบคคล และ 4) ผลกระทบของวฒนธรรมทางดานเครองมอเครองใชแตกตางกน ดงนนการน าเทคโนโลยมาใชในแตละองคการจงไมเหมอนกน

มมมองเชงทฤษฎของการศกษาวฒนธรรมในองคการ ในการศกษาวฒนธรรมองคการ Joanna Martin (2002, pp. 49-144)ไดเสนอมมมอง

ในเชงทฤษฎทใชเปนรากฐานในการศกษาวฒนธรรมองคการ 3 มมมอง ไดแก 1. มมมองแบบบรณาการ (Integration Perspective) เปนมมมองทเนนการศกษาใน

สงทปรากฏออกมาของวฒนธรรม ซงมการตความอยางคงท ชดเจน และสอดคลองทวทงองคการ

56

มมมองนมฐานคตวา วฒนธรรมตองมความชดเจนและสงใดทคลมเครอตองถกตดออกไป นกวชาการทใชมมมองแบบบรณาการน สวนใหญจะใชในการศกษาเชงปรมาณ เชน William G. Ouchi (1981,p.46) ซงอธบายลกษณะของ “วฒนธรรมของทฤษฎ Z” วา มความตะหนกถงการตดสนใจแบบองครวมเกยวกบการผลตและบคลากรและความปรารถนาในการควบคมพฤตกรรมเบยงเบนโดยการใชคานยมรวม (Shared Values) มากกวากฎและระเบยบขนตอนทซบซอนหรอการศกษาของ Daniel R. Denison (1990) ทอธบายวา วฒนธรรมองคการมสแบบหลก คอ 1)วฒนธรรมแบบการปรบตว (Adaptability Culture) 2) วฒนธรรมเอกภาพ (Consistency Culture) 3)วฒนธรรมแบบมสวนรวม (Involvement Culture) 4) วฒนธรรมเอกภาพ (Consistency Culture)ส าหรบตวอยางการศกษาในเชงคณภาพ เชน วฒนธรรมสามระดบของ Edgar H. Schien (2004) ไดแก 1) วฒนธรรมระดบสงประดษฐ (Artifacts) 2) ระดบความเชอและคานยม (Beliefs and Values) และ 3) ระดบฐานคตพนฐาน (Underlying Assumptions)

2. มมมองแบบจ าแนกแตกตาง (Differentiation Perspective) เปนมมมองท เนนปรากฏการณทแสดงออกมาของวฒนธรรมทมความไมคงทในการตความ และความไมชดเจนระหวางสงทถกประกาศวา เปนวฒนธรรมอยางเปนทางการกบวถการปฏบตทเปนจรง มมมองนมความเหนวาความเปนเอกฉนทของวฒนธรรมด ารงอยภายในองคการเฉพาะในระดบหนวยยอย หรอ “ฝาย” ในองคการเทานน หนวยยอยแตละหนวยม “วฒนธรรมยอย” ของแตละวฒนธรรมของฝายตาง ๆ อาจมความสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวหรออาจขดแยงซงกนและกนกได ภายในวฒนธรรมยอยหนง ๆ จะมความสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวหรออาจขดแยงซงกนและกนกได ภายในวฒนธรรมยอยหนง ๆ จะมความชดเจนเกยวกบความเชอ คานยม และวถปฏบต และความคลมเครอของคานยมและวถปฏบตจะถกผลกออกไปสชองวางระหวางวฒนธรรมยอย โดยใชมมมองแบบจ าแนกแตกตางจะเปนการศกษาวฒนธรรมยอยในกลมตาง ๆ ขององคการ

3. มมมองแบบกระจดกระจาย (Fragmentation Perspective) มมมองน สรางหลกคดขนมาเกยวกบความสมพนธระหวางปรากฏการณทปรากฏออกมามความสมพนธแบบคลมเครอซงกนและกน ความคลมเครอเปนแกนกลางของวฒนธรรมแทนทเปนความชดเจน ความเปนเอกฉนทเปนปรากฏการณชวขณะและเฉพาะประเดน แนวคดนเนนความคลมเครอของวฒนธรรมและความคลมเครอเปนแนวคดทยากแกความเขาใจ เปนแนวคดทลอมรอบไปดวยความซบซอนซงกนและกน อนท าใหเสนแบงระหวางความคดไมชดเจน นกวชาการทใชมมมองนจงมองความคลมเครอเปนเรองปกต ทมความเดนชด และเปนสวนทเลยงไมไดขององคการ

ตวแบบวฒนธรรมองคการ Kim S. Cameron and Robert E. Quinn (1999) ไดเสนอแนวคดตวแบบการแขงขน

ของคานยม (The Competing Values Model) ซงไดอธบายวา ตวแบบนจะมรากฐานจากค าถามทวาประสทธผลขององคการคออะไร และมเกณฑหลกอะไรทระบไดวาองคการมประสทธผลหรอไมม

57

จากการศกษาของนกวชาการดานองคการหลายทานพบวา การมองประสทธผลขององคการสามารถจ าแนกออกไดเปน 2 มตทมลกษณะในเชงการแขงขนซงกนและกน

มตแรก เปนการแขงขนระหวางการจดการตนเองและการเนนความยดหยน (Flexibility) กบการควบคมและเสถยรภาพ (Stability) ดงนน บางองคการจะถกมองวา บรรลประสทธผล หากสามารถรบมอการเปลยนแปลง มการปรบตว และมการปฏบตงานทยดหยนขณะทบางองคการจะถกมองวา ประสทธผล หากมเสถยรภาพ สามารถท านายไดและปฏบตงานเปนระบบเชงกลไก

มตทสอง เปนการแขงขนระหวางการเนนภายใตองคการ ( Internal Focus) และการบรณาการกบการเนนภายนอกองคการ (External Focus) และความแตกตางหลากหลาย ภายใตเกณฑในมตน บางองคการจะถกมองวาประสบความส าเรจ หากภายในมความสามคคสมานฉนทขณะทบางองคการถกมองวาประสบความส าเรจจากการทมความสามารถในการแขงขนกบองคการภายนอกเมอน ามตทงสองมารวมกนกจะกลายเปนสมม แตละมมจะระบกกลมตวชวดของความส าเรจแตกตางกนและสามารถจ าแนกเปนวฒนธรรมองคการ 4 ประการ ดงภาพประกอบท 10

ภาพประกอบท 10 ตวแบบการแขงขนของคานยม ทมา: Kim S. Cameron and Robert E. Quinn, (1999)

ส าหรบลกษณะของวฒนธรรมองคการในแตละประเภทนน Kim S. Cameron & Robert E. Quinn (1999) เสนอตวแปรหลก 6 ตวเพอใชในการจ าแนกประเภทของวฒนธรรม ประกอบดวย 1) ลกษณะโดดเดนขององคการ (Dominant Characteristic) 2) ภาวะผน าในองคการ (Organization Glue) 3) การจดการบคคล (Management of Employees) 4) สงยดโยงองคการ (Organization Glue) 5)จดเนนของยทธศาสตร (Strategic Emphases) และ6) เกณฑท ใชวดความส าเรจ (Criteria of Success) ซงมรายละเอยด ดงน

การจดการตนเองและความยดหยน

เนนภายในและ การบรณาการ

วฒนธรรมสมพนธเกอกล วฒนธรรมการปรบเปลยน

การควบคมและเสถยรภาพ

เนนภายนอกและความแตกตาง

วฒนธรรมการตลาด วฒนธรรมล าดบชน

58

1. วฒนธรรมสมพนธเกอกล (The Clan Culture) เปนการเนนภายในและการบรณาการกบการจดการตนเองและความยดหยน วฒนธรรมแบบนเปนวฒนธรรมทบรรยากาศภายในองคการมลกษณะคลายกบความสมพนธภายในครอบครวขยาย ดงนนองคการลกษณะนจงคลายกบครอบครวขยายมากกวาหนวยทางธรกจ ลกษณะทวไปขององคการทมวฒนธรรมมงสมพนธเกอกลคอ การท างานเปนทม การมแผนงาน การมสวนรวมใหบคลากร ความผกพนรวมมอของบคลากรฐานคตของวฒนธรรมสมพนธเกอกลคอ การท างานเปนทมและมการพฒนาบคลากร งานหลกของการจดการคอการมอบอ านาจใหบคลากรและเอออ านวยใหพวกเขามสวนรวมในการตดสนใจและแกปญหา ซงท าใหบคลากรมความผกพนและมความจงรกภกดตอองคการ เนนการพฒนาบคลากร ขวญก าลงใจ และความสามคคเปนสงส าคญขององคการ

2. วฒนธรรมการปรบเปลยน (The Adhocracy Culture) เปนการเนนภายนอกและความแตกตางกบการจดการตนเองและความยดหยน ฐานคตของวฒนธรรมประเภทน คอ นวตกรรม หรอความคดรเรมสรางสรรคน าไปสความส าเรจ งานหลกของการจดการ คอ การสงเสรมภาวะผประกอบการ ความคดสรางสรรค และการปรบเปลยนและการสรางนวตกรรม ซงจะน าไปสการไดทรพยากรใหม ๆ และการมก าไร ลกษณะวฒนธรรมการปรบเปลยนนจะอยบนรากฐานของการมหนวยงานทมความเชยวชาญและการเปลยนแปลงสง เมองานบรรลเปาหมายกยกเลกคณะกรรมการนนไป ภายใตวฒนธรรมนการรวมศนยอ านาจการตดสนใจมนอยหรอแทบไมมอ านาจจะกระจายไหลไปสปฏบตและทมงาน ความส าเรจขององคการ

3. วฒนธรรมสายบงคบบญชา (The Hierarchy Culture) เปนการเนนภายในและการบรณาการกบการควบคมและเสถยรภาพ ลกษณะของวฒนธรรมสายบงคบบญชา การมโครงสรางการท างานทเปนทางการสง มการก าหนดกระบวนการของงานใหเจาหนาทปฏบตอยางชดเจน ผน าทมประสทธผลเปนผมทกษะในการจดการและการประสานงานทด การดแลองคการไมใหเกดปญหาและด าเนนไปไดอยางราบรนคอ สงส าคญทสด สงทเชอมโยงองคการเขาดวยกนคอกฎระเบยบและนโยบายทเปนทางการ ยทธศาสตรขององคการเนนความมเสถยรภาพและการปฏบตงานทมประสทธภาพ

4. วฒนธรรมตลาด (The Market Culture) เปนการเนนภายนอกและความแตกตางกบการควบคมและเสถยรภาพ ฐานคตทส าคญของวฒนธรรมการตลาด คอ การเชอวาสงแวดลอมภายนอกมความสบสน และผรบบรการมความตองการและคานยมทหลากหลาย องคการจงจ าเปนตองแขงขนเพอรกษาต าแหนงของตนเองในตลาด งานหลกดานการจดการ คอ การเพมผลตภาพ ผลลพธ และความพงพอใจของผรบบรการ

ส าหรบตวแบบการแขงขนของคานยมน มนกทฤษฎหลายทานทเหนสอดคลองกบ Kim S. Cameron and Robert E. Quinn กคอ Richard L. Daft (2001, pp.193-195) ทไดท าการศกษาเรอง วฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการ และกลาววาความพอดระหวางสภาพแวดลอมกลยทธ และ

59

คานยมมความเกยวของกบการกอตวของวฒนธรรม ซงม 4 ประเภท คอ 1) วฒนธรรมองคการแบบครอบครว (Clan Culture) 2) วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) 3) วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture) และ4) วฒนธรรมมงผลสมฤทธ (Achievement Culture) ซงในรายละเอยดมความคลายคลงกบตวแบบการแขงขนของคานยมดงทไดกลาวมา

ดงนนจงสรปไดวา วฒนธรรมองคการหมายถง ความเชอและคานยมพนฐานรวมกนของสมาชกในกลมองคการเดยวกน ซงแสดงออกมาในรปการคดทงการกระท าและความคดซงเปนแนวทางในการปฏบตจากรนไปสรนสบทอดกนมาเปนรน ๆ ตงแตอดตจนถงปจจบน ในการวจยครงนผวจยไดใชแนวคดทฤษฎของ Daniel R.Denison, (1990) ไดแก 1) วฒนธรรมสวนรวม (Involvement Culture) 2) วฒนธรรมเอกภาพ (Consistency Culture) 3) วฒนธรรมการปรบตว (Adaptability) และ 4) วฒนธรรมพนธกจ (Mission Culture) เปนหลกในการประเมนประสทธผลในการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร 2.2.3 แนวคดเกยวกบนโยบาย

ความหมายของนโยบายสาธารณะ มนกวชาการทงไทยและตางประเทศไดใหความหมายหรอค านยามของค าวา

นโยบายสาธารณะไวมากมาย ดงน Thomas R. Dye (1984, p.1) ไดกลาวไววา นโยบายสาธารณะ หมายถง สงทรฐบาล

เลอกกระท าหรอไมกระท า โดยไดอธบายเพมเตมวา ในสวนทรฐบาลเลอกทจะกระท าจะครอบคลมกจกรรมตาง ๆ ทงหมดของรฐบาล ทงกจกรรมทเปนงานประจ า และกจการทเกดขนในบางโอกาส เชน การควบคมความขดแยงทเกดในสงคมและความพยายามในการขจดความขดความขดความขดแยงกบสงคมอน ๆเปนตน และมวตถประสงคใหกจกรรมทรฐบาลเลอกทจะกระท าบรรลเปาหมาย

David Easton (1953, p.129) ไดกลาวไววา นโยบายสาธารณะ หมายถง อ านวยในการจดสรรสงทมคณคาของสงคมทงมวลอยางถกตองตามกฎหมาย และไดอธบายวาผทมอ านาจในการจดสรรกคอรฐบาล ซงสงทรฐบาลตดสนใจทจะกระท าหรอไมกระท า เปนผลมาจากการจดสรรสงทมคณคาของสงคม

James E. Anderson (1994, pp.5-6) ไดกลาวไววา นโยบายสาธารณะ คอ แนวทางปฏบตทรฐบาลก าหนดขนเพอแกไขปญหาตาง ๆ และอธบายวา นโยบายเปนแนวทางการกระท าของรฐบาลทมจดมงหมายหรอวตถประสงคทเกยวของกบเรองใดเรองหนง ซงนโยบายอาจเปนเรองเกยวกบการออกกฎหมาย การน ากฎหมายไปปฏบต และการบงคบใชกฎหมาย นอกจากนนโยบายจะตองเกยวกบสงทรฐบาลกระท าจรง ไมใชสงทตงใจกระท าหรอก าลงจะกระท า การกระท าจะท าใหเกดผลของนโยบาย

กลธน ธนาพงศธร (2540, หนา 568-569) ไดกลาวถงนโยบายสาธารณะไวโดยการสงเคราะหความหมายของนกวชาการไวเปน 3 กลม คอ

60

กลมความหมายแรก คอ นโยบายสาธารณะ เปนกจกรรมหรอการกระท าของรฐบาลไมวาจะเปนการกระท าในลกษณะใด หรอเปนรฐบาลในระดบชาต หรอระดบทองถน กถอวาเปนนโยบายทงสง เปนการมงเนนกจกรรมหรอการกระท าของรฐบาลเปนส าคญ

กลมความหมายทสอง คอ นโยบายเปนแนวทางการตดสนใจของรฐบาลทเกยวของกจกรรมตาง ๆ ทสงคมจะกระท าหรอหามมใหกระท า เปนการตดสนใจทก าหนดแนวทางกวาง ๆ เพอน าเอาไปเปนวธปฏบตทถกตองและสามารถบรรลถงเปาหมายทก าหนดไวได

กลมความหมายทสาม คอ เปนแนวทางหรอหนทางในการกระท าของรฐบาลทเรยกวา มรรควธ (Means) ทจะกอใหเกดการกระท าขน เชน แผน แผนงานและโครงการทก าหนดขน อนประกอบดวยเปาหมายปลายทาง คณคา และการปฏบตตาง ๆ

สมบต ธ ารงธญวงศ (2551, หนา 21-22) ไดประมวลนยามของนกวชาการหลายทาน แลวสรปเปนลกษณะส าคญของนโยบายสาธารณะ ไวดงน

1. เปนกจกรรมทรฐบาลเรยกทจะกระท าหรอไมกระท า 2. เปนการใชอ านาจของรฐในการจดสรรกจกรรมเพอตอบสนองคานยมของสงคม 3. ผมอ านาจในการก าหนดนโยบายสาธารณะไดแก ผน าทางการเมอง ฝายบรหาร

ฝายนตบญญต ฝายตลาการ พรรคการเมอง สถาบนราชการ ขาราชการ และประมขของประเทศ 4. กจกรรมทรฐบาลเลอกทจะกระท า ตองเปนชดของการกระท าทมแบบแผน ระบบ

และกระบวนการอยางชดเจน เปนการกระท าทมการสานตออยางสม าเสมอและตอเนอง 5. เปนกจกรรมทรฐเลอกทจะกระท า ตองมเปาหมายวตถประสงคหรอจดมงหมาย

เพอตอบสนองความตองการของประชาชนจ านวนมาก 6. เปนกจกรรมทตองกระท าใหปรากฏเปนจรง มใชเปนเพยงการแสดงเจตนารมณ

หรอความตงใจทจะกระท าดวยค าพดเทานน 7. เปนกจกรรมทเลอกกระท าตองมผลลพธในการแกไขปญหาทส าคญของสงคม 8. เปนการตดสนใจทจะกระท าเพอผลประโยชนของประชาชนจ านวนมาก มใชการ

ตดสนใจเพอประเทศเฉพาะบคคล และเปนชดของการตดสนใจทเปนระบบมใชการตดสนใจแบบเอกเทศ

9. เปนการเลอกทางเลอกทจะกระท า โดยพจารณาจากผลการวเคราะหทางเลอกทเหมาะสมทสดทงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม

10. เปนกจกรรมทเกดจากการตอรองหรอประนประนอมระวางกลมผลประโยชนตาง ๆ 11. เปนกจกรรมทครอบคลมทงกจกรรมภายในประเทศและระหวางประเทศ 12. เปนกจกรรมทชอบดวยกฎหมาย 13. เปนกจกรรมทรฐบาลเลอกทจะกระท า หรอไมอาจกอใหเกดผลกระทบทงทางบวก

และทางลบ

61

ศภชย ยาวะประภาษ และปยากร หวงมหาพร (2555, หนา 48-57) ไดกลาวไววา นโยบายสาธารณะ หมายถง นโยบายขององคการเปนการตดสนใจในการวางกรอบ แนวทางในการด าเนนงาน หรอโครงการขององคการนน ๆ เพอใหองคการสามารถด าเนนงานใหบรรลผลหรอบรรลเปาหมายทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล

ดงนน จงสรปไดวา นโยบายสาธารณะ หมายถง กจกรรมทรฐบาลก าหนดขนมา ซงกระท าหรอไมกระท ากได เพอแกไขปญหาของประชาชนจ านวนมาก เพอใหมการเปนอยทดขนในการด ารงชพและตอบสนองความตองการของประชาชนมากทสด

กระบวนการนโยบายสาธารณะ มนกวชาการตางประเทศหลายทานไดเสนอแนวคดเกยวกบกระบวนการนโยบาย

สาธารณะ (Policy Process) เอาไว เชน James E. Anderson (1977, p.26) ไดเสนอกรอบแนวคดเกยวกบขนตอนของกระบวนการ

นโยบายสาธารณะอยางเปนล าดบ ซงม 5 ขนตอน ดงน คอ 1. การตอตวของปญหา (Problem Formation) ขนตอนนจะตองพจารณาวา ปญหา

นนเปนปญหาสาธารณะ (Policy Problem) หรอไม และปญหานนเปนวาระของรฐบาลทตองกระท าหรอไม (Policy Agenda) โดยค าวา ปญหา ตองพจารณาวาเปนปญหาจรงหรอไม เพราะบางครงสงทเราคดวาเปนปญหา ความจรงอาจไมเปนปญหากได

2. การกอรปนโยบาย (Formulation) ขนตอนนเปนการก าหนดทางเลอกของนโยบาย (Policy Alternation) วา มทางเลอกใดบางในการแกไขปญหา และใครเปนผมสวนรวมในการก าหนดนโยบาย หากทางเลอกมหลายทางกตองวเคราะหขอดขอเสยของแตละทางเลอกดวย โดยใชเทคนคการวเคราะหตนทน-ผลประโยชน (Cost-benefit Analysis)

3. การตดสนใจนโยบาย (Adoption)ในขนตอนนเปนการตดสนใจเกยวกบทางเลอกตาง ๆ ทไดวเคราะหไวแลววาจะตดสนใดเลอกทางเลอกใด หรอน าทางเลอกใดไปบงคบใชและเปนสงทตองการใหเปน และใครจะเปนผตดสนใจนโยบาย

4. การน านโยบายไปปฏบต (Implementation) เมอไดตดสนใจเลอกนโยบายทเหนวาดทสดแลว กน านโยบายทเลอกแลวไปปฏบตใหบรรลผล

5. การประเมนผลนโยบาย (Evaluation) เปนการวดวานโยบายมประสทธผลหรอ ผลกระทบอยางไร หลงจากน านโยบายนนไปสการปฏบตและใครจะเปนผประเมนผลนโยบายอะไรคอผลทตามมาของนโยบายจากการประเมนผล

ตอมา James E. Anderson, David W. Brady and Charles Bullock (ไดพฒนาแนวคดเดมและไดเสนอกระบวนการนโยบายสาธารณะใหม ซงประกอบไปดวย 5 ขนตอนไดแก 1. ขนกอตวของปญหา หรอขนจดระเบยบวาระนโยบาย(Agenda Setting) 2. ขนตะเตรยมขอเสนอรางนโยบาย(Policy Formulation)

62

3. ขนก าหนดเปนนโยบาย (Policy Adoption) 4. ขนการน านโยบายไปปฏบต (Policy Implementation) 5. ขนประเมนผลนโยบาย (Policy Assessment or Policy Evaluation) ซงแนวคดของ James E. Anderson, David W. Brady and Charles Bullock นจะตรงกบแนวคดของ William N. Dunn (1994, pp.15-16) ทไดแบงกระบวนการนโยบาย (The Process of Policy Making) ออกเปน 5 ขนตอน คอ 1) Agenda Setting 2) Policy Formulation 3) Policy Adoption 4) Policy Implementation และ 5) Policy Assessment ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ขนตอนแรก Agenda Setting การก าหนดปญหาเปนวาระของรฐบาลทตองปฏบต ซงอาจมหลายปญหาทรฐบาลไมอาจท าใหหมด สงทรฐบาลตองพจารณา คอ ปญหานน ๆ เปนปญหาสาธารณะหรอไม และควรจะน าเขาสวาระของรฐบาลหรอไม

ขนตอนทสอง Policy Formulation เปนการกอรปของนโยบาย โดยอาจมลกษณะทกอรปมาจากขาราชการ มทางเลอกของนโยบายทเกยวกบปญหานโยบายเปนทางเลอกของนโยบายทก าหนดขนเพอการตดสนใจของฝายบรหาร ศาลและฝายนตบญญต

ขนตอนทสาม Policy Adoption เปนการตดสนใจนโยบาย โดยจะมลกษณะเปน ทางเลอกของนโยบายทถกตดสนใจโดยการรบการสนบสนน โดยเสยงขางมาจากฝายนตบญญตหรอเปนฉนทานมตในการตดสนใจระหวางผเปนตวแทนหรอศาล

ขนตอนทส Policy Implementation เปนการน านโยบายไปสการปฏบต หลงจากทนโยบายไดรบการตดสนใจแลว กจะไปสการปฏบตโดยมหนวยงานทรบผดชอบในการปฏบตตามนโยบายนน ซงจะตองระดมทรพยากรมนษยและเงนทนเพอน าไปใชปฏบตตามนโยบาย

ขนตอนทหา คอ ขนตอนสดทาย Policy Assessment เปนการประเมนผลนโยบาย โดยมหนวยงานดานการตรวจสอบและการบญชของรฐบาล ซงถกก าหนดโดย ผ เปนตวแทน ผบรหารโดยชอบดวยกฎหมายและศาล อยางใดอยางหนง ซงเปนความชอบธรรมดาตามกฎหมายทนโยบายจะตองมการประเมนผลวาไดท าส าเรจตามวตถประสงคเพยงใด

มนกวชาการทานหนงชอ William N. Dunn (1994, pp. 5-7) ไดกลาวไววา กระบวนการนโยบายสาธารณะเปนกระบวนการทางการเมองซงสามารถจ าแนกออกไดเปน 5 ขนตอน ไดแก 1) ขนกอตวของนโยบาย (Agenda Setting) 2) ขนเตรยมเสนอรางนโยบาย (Policy Formulation) 3) ขนก าหนดนโยบาย (Policy Adoption) 4) ขนการน าโยบายไปปฏบต (Policy Implementation) และ 5) ขนประเมนผลนโยบาย (Policy Evaluation) โดย Charles E. Lindblom ระบขนตอนกระบวนการนโยบายดงกลาวไมจ าเปนตองด าเนนการตามล าพง เพราะขนตอนบางขนตอน เชน ขนเตรยมเสนอรางนโยบาย สามารถด าเนนไดอยางตอเนองในขณะทขนการน านโยบายไปปฏบตก าลงมการด าเนนการ ทเปนเชนนนเพราะรฐบาลตองใชเวลาไปในการตอบสนองความตองการของประชาชนโดยการเตรยมเสนอรางนโยบายใหมตลอดเวลา

63

Thomas R. Dye (1998, pp.317-318) ไดเสนอแนวคดกระบวนการนโยบายสาธารณะวา การศกษานโยบายสาธารณะบอยครงมงเนนไปพจารณาวา นโยบายเกดขนไดอยางไรมากกวาดเนอหานโยบายหรอสาเหตและผลทตามมาของนโยบาย ในการศกษาวานโยบายตาง ๆ เกดขนไดอยางไร โดยทวไปจะพจารณาชดของกจกรรมหรอกระบวนการทเกดขนในระบบการเมอง (Political System) ตามนยของตวแบบกระบวนการ (Process Model) ซงกคอ การก าหนดนโยบาย (Policy Making) เกดขน โดยสามารถระบขนตอน และแตขนตอนสามารถแยกสวนกนในการตรวจสอบได ซงกระบวนการเหลานโดยปกตจะมขนตอนตอไป

1. Identification การระบปญหานโยบายทเรยกรองใหรฐบาลตองปฏบต ซงสวนใหญนโยบายมกเกดจากความคดเหนของประชาชนทมอทธตอนโยบายของรฐ แตบางนโยบายกเกดจากความคดของผน าทใหการสนบสนนใหเกดนโยบายนน

2. Agenda Setting การก าหนดเปนวาระหรอการเนนใหความสนใจไปย งกลมสอมวลชนและขาราชการในปญหาสาธารณะทตกลงกนเพอน าไปสการตดสนใจ การก าหนดวาระนเปนการระบถงปญหาของสงคมและก าหนดทางเลอกในการแกปญหา ซงเปนขนตอนทส าคญทสดในการก าหนดนโยบาย ซงบบบงคบใหรฐบาลตองตดสนใจกระท า หรอรฐบาลอาจไมตดสนใจกระท าตามกได ขนตอนนจะมการระดบความคดเหนจากสอมวลชนดวย โดยใชโทรทศนหรอหนงสอพมพเพอสอสารใหคนสวนใหญทราบถงนโยบาย

3. Formulation การตอรปนโยบาย กคอ การททางเลอกของนโยบายทเกยวกบปญหาไดพฒนาไปเปนวาระของรฐบาล การกอรปของนโยบายมกจะมาจากการรเรมและมการพฒนานโยบายทเกดจากระบบราชการ คณะกรรมการตามกฎหมาย การประชมของคณะกรรมการชดตาง ๆ องคการทท าหนาทวางแผนดานนโยบาย กลมผลประโยชนตาง ๆ ประธานาธบดและรฐสภา โดยรายละเอยดของนโยบายทกอตวขนปกตมาจากระดบเจาหนาท (Staff Members) มากกวาจะเกดจากระดบผน า (Bosses) 4. Legitimation นโยบายทเกดขนโดยความชอบธรรมตามกฎหมาย เปนการกระท างานทางการเมอง โดยผานพรรคการเมอง กลมผลประโยชนตาง ๆ ประธานาธบดและรฐสภา 5. Implementation การน านโยบายไปปฏบต เปนความตอเนองทางการเมอง กลาวคอการก าหนดนโยบายไมไดจบลงทการออกเปนกฎหมายโดยรฐสภา และการลงนามโดยประธานาธบด จะตองน านโยบายไปสหนวยงานของระบบราชการ เพอใหขาราชการปฏบตตามนโยบายนน การน านโยบายไปปฏบตมความเกยวเนองกบทกกจกรรม เชน การจดองคการงานใหมการมหนวยงานหรอตวแทนรบผดชอบ เพอใหสามารถด าเนนการตามนโยบายทก าหนดไว นอกจากนการน านโยบายไปปฏบตยงตองมรปแบบและกฎระเบยบเพอใหขาราชการถอปฏบตดวย

6. Evaluation การประเมนผลนโยบาย เปนขนตอนในการก าหนดนโยบายเพอคนหาวานโยบายจะประสบผลส าเรจตามเปาหมายเพยงใด ตนทนทใชและผลทไดรบเปนอยางไรเปนไป

64

ตามทตงใจไวหรอไมเปนไรตามทตงใจไว การประเมนผลจะท าโดยตวแทนของรฐบาลเองทปรกษาภายนอก สอสงพมพ และสาธารณชน

นกวชาการประเทศไทยหลายทานไดเสนอแนวคดเกยวกบขนตอนของกระบวนการก าหนดนโยบายสาธารณะเอาไวมากมาย เชน

ทศพร ศรสมพนธ (2549, หนา 4) ไดน าเสนอขนตอนของกระบวนการนโยบายสาธารณะคลายกบสมบต ธ ารงธญวงศ แตเพมขนตอนการตอเนอง การท าแทน หรอการยตนโยบายสาธารณะเขาไปเปนขนตอนทหา ท าใหไดทงหมด 5 ขนตอน ไดแก 1) การกอรปนโยบาย 2) การก าหนดทางเลอกและการตดสนใจนโยบาย 3) การน านโยบายไปปฏบต 4) การประเมนผลนโยบาย และ5) การตอเนอง การท าแทน หรอการยตนโยบายสาธารณะ

สรอยตระกล อรรถมานะ (2545, หนา 150-151) ขนตอนในกระบวนการนโยบายแบงออกเปน 6 ขนตอน คอ การกอตวนโยบาย การเตรยมนโยบายและเสนอรางนโยบาย การประกาศ เปนนโยบาย การน านโยบายไปสการปฏบต การประเมนผลนโยบาย และการปรบปรงแกไขหรอการสนสดนโยบาย

สมบต ธ ารงธญวงศ (2551, หนา 315-316) ไดเสนอเกยวกบวงจรกระบวนการนโยบายสาธารณะโดยคลอบคลมกระบวนการตาง ๆ 4 ขนตอน 1) การกอรปนโยบาย 2) การก าหนดทางเลอกและการตดสนใจนโยบาย 3) การน านโยบายไปปฏบต และ4) การประเมนผลนโยบาย

มยร อนมานราชธน (2552, หนา 45) ระบกระบวนการนโยบายประกอบดวย ขนตอนด าเนนการ 9 ขนตอน คอ 1) การกอตวประเดนปญหา 2) การกลนกรองปญหา 3) การนยามประเดนปญหา 4) พยากรณ 5) การก าหนดวตถประสงค 6) การวเคราะหทางเลอก 7) การน านโยบายสาธารณะไปปฏบต 8) การประเมนผลนโยบายสาธารณะ และ 9) การสบตอและการยตนโยบายสาธารณะ โดยอธบายวา กระบวนการก าหนดนโยบายสาธารณะอาจด าเนนการไมครบทง 9 ขนตอน และไมเปนไปตามล าดบ

ศภชย ยาวะประภาษ (2552, หนา 34-35) ไดสรปขนตอนนโยบายออกเปน 3 ขนตอน คอ 1) ขนตอนการก าหนดนโยบาย ประกอบดวย การระบประเดนปญหา การพฒนาทางเลอก และการเสนอทางเลอก 2) ขนตอนการน านโยบายไปปฏบต ประกอบดวยการแปลความนโยบาย การรวบรวมทรพยากร การวางแผน การจดองคการ และการด าเนนงาน และ 3) ขนตอนการประเมนผลประกอบดวย การยกเลก และการปรบปรงเปลยนแปลง

จากแนวคดและกระบวนการนโยบายสาธารณะของนกวชาการทงหลายทงในประเทศและตางประเทศทกลาวมาขางตนน ผวจยไดท าการประมวลลกษณะรวมของกระบวนการนโยบายสาธารณะพบวา แนวคดของนกวชาการตาง ๆ ทไดอธบายและจ าแนกขนตอนของกระบวนการนโยบายทคลายคลงกน แตจะมแตกตางกนในบางรายละเอยด ดงนนจงสามารถสรป

65

ไดวา ขนตอนของกระบวนการนโยบายสาธารณะ (Public Policy Process) ทส าคญประกอบไปดวย 3 ขนตอนใหญ ๆ ซงมรายละเอยด ดงนคอ

1) การก าหนดนโยบาย (Policy Formulation) ซงประกอบไปดวย การระบประเดนปญหาการพฒนาทางเลอก และการเสนอทางเลอก หลงจากนนจงประกาศเปนนโยบาย

2) การน านโยบายไปปฏบต (Policy Implementation) ซงประกอบไปดวย การแปลงใหเปนผลงาน หรอโครงการ การรวบรวมทรพยากร การวางแผน การจดองคการ และการด าเนนงาน

3) การประเมนผลนโยบาย (Policy Evaluation) ซงประกอบไปดวย การยกเลก และการปรบปรงเปลยนแปลงนโยบาย

ดงนนจงสรปไดวา กระบวนการนโยบายสาธารณะ หมายถง ขนตอนหรอกระบวนการของนโยบายวเคราะหก าหนดนโยบายไปปฏบตทมลกษณะของการบรหารจดการใหเปนแผนงาน/โครงการ การรวบรวมทรพยากร การวางแผน การจดองคกร และการด าเนนงาน ซงเปนขนตอนทเกยวของและสงผลตอประสทธผลในการบรหารจดการสงแวดลอมในดานการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร

ความหมายของการน านโยบายไปปฏบต มนกวชาการตางประเทศ หลายทานไดใหความหมายของการน านโยบายไปปฏบต

ซงมรายละเอยด ดงน James E. Anderson (1977, pp. 98-104) ไดกลาวไววา การน านโยบายไปปฏบต

หมายถง การใชนโยบายโดยกลไกการบรหารของรฐบาล และอธบายวาการปฏบตเปนสงทถกกระท าขนมาเพอท าใหกฎหมายบงเกดผล เพอใชนโยบายไปสเปาหมายงานและเจาหนาททเกยวของ วธการทตองปฏบต เทคนคหรอเครองมอและการสนบสนนทางการเมอง

Daniel A. Mazmanian and Paul A. Sabatier (1983, pp. 21-24) ไดใหความหมายของการน านโยบายไปปฏบตวา หมายถง การน าการตดสนใจนโยบายทไดตดสนใจไวไปปฏบตใหประสบผลส าเรจ ซงโดยปกตจะเปนการรวมกนท างานภายใตกฎหมายทผานความเหนชอบจากฝายนตบญญตค าสงของฝายบรหาร หรอค าพพากษาของศาล เปนตน

วรเดช จนทรศร (2551, หนา 16) ไดใหความหมายของกระบวนการน านโยบายไปปฏบตวา หมายถง กระบวนการทท าใหเกดการกระตนใหทรพยากรทางการบรหารทงมวล ปฏบตงานใหบรรลตามเปาหมายของนโยบายทก าหนดไว

เรองวทย เกษสวรรณ (2551, หนา 7-8) ไดใหความหมายของกระบวนการน านโยบายไปปฏบตวา หมายถง กระบวนการหลงจากทกฎหมายผานสภา หรอนโยบายไดรบการอนมตเปนกจกรรมของการน านโยบายทอยในรปของกฎหมาย นโยบาย ระเบยบไดรบการแบบอน ๆไปปฏบต

มยร อนมานราชทน (2552, หนา 218) ไดใหความหมายของกระบวนการน านโยบายไปปฏบตวา หมายถง การแปลงวตถประสงคทก าหนดไวในนโยบาย ซงอาจเปนกฎหมาย หรอ

66

ค าสงของรฐบาลหรอคณะรฐมนตรใหเปนแนวทาง/แผนงาน/โครงการ กจกรรมทเปนรปธรรมประกอบดวย การจดหาทรพยากรตาง ๆ เพอด าเนนการใหส าเรจลลวงตามวตถประสงค การวางแผนโครงการเพอตอบสนองวตถประสงคทก าหนด การออกแบบองคการ และการด าเนนงานใหเปนไปตามแนวทางการด าเนนงานโครงการทก าหนดไว

จมพล หนมพานช (2552, หนา 182) ไดใหความหมายของกระบวนการน านโยบายไปปฏบตวา หมายถง การบรหารนโยบายทครอบคลมถงการวเคราะหพฤตกรรมองคการ ปฏสมพนธของบคคลและกลมบคคล สมรรถนะและความรวมมอของพนกงานภาครฐและภาคเอกชน สภาพแวดลอมของระบบและปจจยอน ๆ ทมกระทบตอการบรรลเปาหมายของนโยบาย

ดงนนจงสรปไดวา การน านโยบายไปปฏบต หมายถง การน านโยบายสาธารณะไปปฏบต จะมลกษณะเปนกระบวนการหรอขนตอนทประกอบดวย การแปลงวตถประสงคหรอเปาหมายของตวนโยบายใหออกมาในรปของแผนงาน/โครงการ/แนวทางในการปฏบตทเปนรปธรรมเพอสะดวกในการปฏบตงานและบรรลตามเปาหมายของนโยบาย

ขนตอนของการน านโยบายไปปฏบต Paul Berman (1978, pp.157-184) ไดท าการศกษาเกยวกบการน านโยบายไปปฏบต

และกลาววา กระบวนการของการน านโยบายไปปฏบตเปนการศกษาถงปฏสมพนธความเชอมโยงการพงพา ตลอดเปนอสระขององคการและบคคล โดยไดแบงกระบวนการของการน านโยบายไปปฏบตออกเปน 2 ขนตอนหลก ไดแก

1. การน านโยบายไปปฏบตในระดบมหาภาค (Macro Implementation) คอ การทหนวยงานระดบสงท าหนาทก าหนดนโยบายออกมา และจะตองท าใหหนวยงานระดบลางน านโยบายดงกลาวไปปฏบตโดยใชวธท เหมาะสม การน านโยบายไปปฏบตในระดบมหภาคมขอบเขตกวางครอบคลมไปจนถงการน านโยบายไปปฏบตในระดบจลภาพดวย การน านโยบายไปปฏบตในระดบมหาภาคสามารถแบงออกเปน 2 ขนตอน ไดแก ขนตอนของการแปลงนโยบายออกเปนแนวทางปฏบตหรอออกมาในรปของแผนหรอโครงการและขนตอนในการท า ใหหนวยงานในระดบลางยอมรบ (Adopt) แนวทางของแผนงานหรอโครงการนนไปปฏบตตอ

2. การน านโยบายไปปฏบตในระดบจลภาค (Micro Implementation) หมายถง การทหนวยงานระดบลางเมอไดรบการมอบหมายนโยบายจากหนวยงานระดบบนแลว กจะตองท าการก าหนดนโยบายภายในหนวยงานของตนเองใหสอดคลองกบนโยบายหลก การน านโยบายไปปฏบตในระดบจลภาพเรมตนจากการทหนวยงานระดบลางรบนโยบาย แผนงาน หรอโครงการมาจากเบองบน แลวน านโยบายแผนงานหรอโครงการนนมาเปลยนใหเปนแนวทางการปฏบตงาน นอกจากน Paul Berman ยงกลาววา การน านโยบายหรอโครงการดงกลาวมาปฏบตใหบรรลผลนนจะตองอาศยการมปฏสมพนธและการเปลยนแปลงเพอน าไปสการประสานประโยชนระหวางหนวยงานเจาของโครงการนนกบองคการระดบลางทท าหนาทปฏบตงาน ทเรยกวา “การปรบตวเขา

67

หากนและกน” (Mutual Adaptation) สงทส าคญอกประการหนงในขนตอนการน านโยบายไปปฏบตในระดบจลภาคนน ไดแก กระบวนการปรบตวนนจะตองอาศยการตดสนใจของผปฏบตงานระดบลางดวย ซงขนตอนของการตดสนใจดงกลาวจะเรยกวา “Path of Micro Implementation” มาจากสมมตฐานวา ปจจยเขาของกระบวนการปฏบตงานในระดบลางนนจะถกแปลงใหเปนขนตอนการปฏบตในระดบจลภาค จะประกอบไปดวย 3 ขนตอนไดแก

2.1 ขนตอนการระดมพลง (Mobilization) ในขนตอนนหนวยงานในระดบลางจะตองด าเนนการใน 2 กจกรรม คอ 1) การพจาณารบนโยบาย เปนการพจารณาวา นโยบายจากสวนกลางมความเหมาะสม มความส าคญเรงดวน ตรงตามเปาหมายหมายของหนวยงานและสามารถสนองตอบความตองการของกลมเปาหมายไดมากนอยเพยงใด การตดสนใจดงกลาวถอวาเปนจดส าคญในการซอราคาของนโยบาย หากหนวยงานในระดบลางเหนวานโยบายดงกลาวไมมความส าคญนโยบายนนกจะไมเกด แตถาหนวยงานในระดบลางเหนวานโยบายดงกลาวมความส าคญ กจะใหความใสใจตอนโยบายนน ขนตอนตอมา คอ 2) การแสวงหาความสนบสนน ซงเปนเรองเกยวกบการแสวงหาสนบสนนสวนตวจากสมาชกในหนวยงาน ตลอดจนบคคลส าคญหรอองคกรอน ๆ เพอสรางการมสวนรวมใหเกดขนอยางกวางขวาง ซงมความส าคญอยางยงตอการสรางความส าเรจและความตอเนองใหเกดขนในการน านโยบายไปปฏบต

2.2 ขนตอนการปฏบต (Deliverer Implementation) ขนตอนนครอบคลมถงกระบวนการในการปรบเปลยนนโยบายหรอโครงการทไดมการยอมรบแลวออกมาในรปของการปฏบตจรง ในขนตอนนจงเปนเรองทเกยวกบตวผปฏบตโดยตรง พฤตกรรมของผปฏบตในระดบลางจงขนอยกบการแสวงหาแนวทางในการปฏบตงานใหสอดคลองกบความตองการของผรบบรการ โดยอาจมการปรบเปลยนพฤตกรรมการปฏบตงานของผปฏบตใหเขากบแผนงานหรอโครงการหรอปรบแผนงานหรอโครงการใหเขากบพฤตกรรมของผปฏบตในสวนน (วรเดช จนทรศร, 2551, หนา 40-41) ไดอธบายไปปฏบต สรปถงรปแบบของการน านโยบายไปปฏบตในขนตอนนไว 3 รปแบบ คอ 1) ไมมการน านโยบายไปปฏบต (Non Implementation) หมายถง ไมมการปรบใชนโยบาย แผนงาน หรอโครงการในการเปลยนพฤตกรรมของผปฏบตเหมอนกน 2) การยอมรบสภาพการปฏบต (Cooptation) หมายถง การน านโยบายไปปฏบตเหมอนกน แตมการปรบเปลยนวธการน านโยบายไปปฏบตเพอใหเหมาะสมกบสภาพของหนวยงาน หรอขอจ ากดอน ๆ จงอาจท าใหการน านโยบายไปปฏบตไมเปนตามนโยบายและแผนการด าเนนงานทวางไวแตแรก ท าใหตองมการปรบเปลยนวธการปฏบตของนโยบายทวางไวใหเหมาะสมกบพนทนน และ 3) การเรยนรในการน าเทคโนโลยมาใช (Technological Leaming) หมายถง ไมมการน านโยบาย แผนงาน หรอโครงการมาใชถงแมวาจะมเทคโนโลยทเหมาะสมแลวกตาม ซงอาจเกดจากความพรอมของแตละพนท

2.3 ขนการสรางความเปนปกแผน หรอความตอเนอง (Institutionalization or Continuation) ความส าเรจหรอผลลพธในระยะยาวของนโยบายใดกตามจะเกดขนไมได หาก

68

นโยบายนนไมถกน าไปปฏบตอยางตอเนอง (Continuation) โดยผปฏบต และแมวาระยะเวลานโยบายนนไดสนสดแลวแตกยงตองมการน านโยบายไปปฏบตตอไป การทจะใหมการปฏบตอยางตอเนองนหมายวา นโยบายนนจะตองถกปรบเปลยนและไดรบการยอมรบเปนหนาทประจ าวน(Reutilization) ของผปฏบตดวย การสรางความส าเรจใหเกดขนในการน านโยบายไปปฏบตผเกยวของตองหาทางท าใหการปฏบตตามขนตอนทสองสบทอดมาสขนตอนทสาม คอ การสรางความเปนปกแผนเชงสถาบน (Institutionalization) หรอความตอเนองในการปฏบตใหเกดขนกบนโยบายนนใหได อยางไรกตามปจจยทมอทธพลหรอสงผลใหเกดอยางตอเนองน อาจกลาวไดวาจ าเปนทจะตองมการศกษากนอยางลกซงขนตอไปทงในแงความแตกตางกนในประเภทของนโยบาย พนท ตลอดจนสภาพแวดลอมอยางละเอยดรอบครอบตอไป

Brian W. Hogwood and Lewis A. Gunn (1984, pp. 209-218) ไดเสนอแนวทางในการน านโยบายไปปฏบตเพอใหบรรลผลส าเรจ จ านวน 4 แนวทาง ไดแก

1. แนวทางโครงสราง (Structural Approaches) แนวทางนมองวา การวเคราะหองคการสมยใหมเปนประโยชนตอการน านโยบายไปปฏบต และเสนอวาขณะทท าการก าหนดนโยบายอยนน ควรจะท าการออกกแบบองคการไปพรอม ๆ กนดวย โดยทวไปหลกการของการก าหนดนโยบายอยนน ควรจะท าการออกแบบองคการไปพรอม ๆ กนดวย โดยทวไปหลกการของการจดองคการทดกคอ เนนการจดโครงองคการใหสอดคลองกบกจกรรมและสภาพแวดลอมกบการเปลยนแปลง (Planning of Change) แลวเทานน และการเปลยนแปลงนนความมทศทาง ความถและระยะเวลาทองคการควบคมได การน านโยบายไปปฏบตตองใชแนวทางการด าเนนงานทดดแปลง ปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมมากขน กระบวนการก าหนดนโยบายรวมเปนกจกรรมทควรจะท ากลบไปกลบมาซ า ๆ มากกวาทจะเปนกจกรรมทมความตอเนองตามล าดบในลกษณะเสนตรงความสมพนธระหวางนโยบาย และการน านโยบายไปปฏบตมลกษณะดงน เรยกวา ความตอเนองของนโยบาย-กจกรรม-นโยบาย (Policy-Action-Policy Continuum) รปแบบองคการทเหมาะสมกบการวางแผนเกยวกบการเปลยนแปลง ควรใชรปแบบองคการแบบราชการชอง Max Weber กลาวคอ โครงสรางขององคการเปนล าดบขนตามสายการบงคบบญชางานตาง ๆ และความสมพนธของงานตองก าหนดไวอยางชดเจน ขณะทการวางแผนเพอการเปลยนแปลงอาจใชรปแบบองคการกายภาพ (Organic Feature) ทแตกตางกนไป

2. แนวทางกระบวนการการจดการ (Procedural and Managerial Approaches) แนวทางนมองวา การสรางกระบวนการการจดการเพอน านโยบายไปปฏบตทสอดคลองกบเทคนค มความส าคญมากกวาการก าหนดโครงสรางองคการใหเหมาะสมกบการน านโยบายไปปฏบต ดงนนในการวางแผนเกยวกบการเปลยนแปลงมกจะมองการน านโยบายไปปฏบตวา เปนเรองเทคนคหรอการบรหารแบบโครงการ กระบวนการน านโยบายไปปฏบตซงสอดคลองกบสภาพทก าลงเปลยนแปลงและกอใหเกดการเปลยนแปลง จงประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ทส าคญ คอ การจดท า

69

ตารางเวลาปฏบตงาน การวางแผนและการควบคม หลงจากไดระบประเดจปญหาและเลอกวธการแกไขปญหานนเรยบรอยแลวซงเทคนคการบรหารจดการตามแนวทางนคอ เทคนคการวางแผนและการควบคมโดยใชเครอขาย (Network Planning and Control: NPC) เปนเทคนคทใชเปนครอบในการวางแผนและควบคมการด าเนนงาน โดยการระบภารกจทจะตองกระท าใหส าเรจรวมทงความสมพนธระหวางภารกจและผลทเกดขน โดยตวอยางของเทคนคการวางแผนและการควบคมโดยใชเครอขายทนยมใชกนไดแกเทคนคการประเมนผลและทบทวนแผนงาน Program Evaluation and Review Technique: PERT) และวธเสนอทางวกฤต (Critical Path Method:CPM)

3. แนวทางพฤตกรรม (Behavioral Approaches) แนวทางนมองวาแนวทางทกลาวมาขางตนทงสองแนวทางมขอจ ากดในทางปฏบต อนเนองมาจากทศนคตและพฤตกรรมมนษยนนมอทธพลอทธพลตอการน านโยบายไปปฏบต เชนกน แนวทางพฤตกรรมจะน ามาใชเมอมการตอตานการเปลยนแปลงเกดขน สาเหตทมการตอตานการเปลยนแปลงเมอมการน านโยบายไปปฏบตคอความรสกกลวในผลจากการเปลยนแปลง ซงโดยปกตแลวคนทรสกกลวผลจากการเปลยนแปลงมกตะตอตานการเปลยนแปลง ความพยายามในการประยกตใชแนวทางเชงพฤตกรรมทรจกกนแพรหลายทสดคอ การพฒนาองคการ (Organizational Development:OD) เปนกลยทธทชวยสรางการเปลยนแปลงในองคการ อนประกอบดวยกระบวนการน ามาซงการเปลยนแปลงในองคการ โดยใชพฤตกรรมศาสตร (Behavioral Sciences) ทอยในรปแบบของการใหค าปรกษาทางการจดการเทคนคอกอยางทมการน ามาประยกตใชแนวทางนคอ เทคนคการจดก ารโดยวตถประสงค (Management By Objective: MBO) เปนแนวทางทผสมผสานระหวางเทคนคการจดการ/กระบวนการ/การจดการ(Procedural/ Management Techniques)

4. แนวทางการเมอง (Political Approaches1) แนวทางนมองวาในการน านโยบายไปปฏบต การวเคราะหดานการเมองเปนแนวทางหลกส าคญ และอธบายค าวา “การเมอง”ไมไดจ ากดเฉพาะการเมองของพรรคการเมอง แตหมายรวมถงรปแบบของอ านาจและอทธพลทงภายในองคการและระหวางองคการ ในกรณทการน านโยบายไปปฏบตไดรบการวางแผน การก าหนดระเบยบวธการ การจดการและการใชเทคนคเกยวกบพฤตกรรมองคการอยางเหมาะสมทงหมด แตขาดความสนใจตออ านาจทแทจรงทางการเมอง เชน ความสามรถของกลมคนทจะขดขวางความพยายามของผสนบสนน อาจท าใหการน านโยบายของรฐบาลจ านวนมากมไดมาจากสวนกลาง แตเพยงเทานนแตมาจากหนวยงานอน ๆ และหนวยงานทองถนดวย ซงมสวนอยางส าคญในการรเรมนโยบายเชนกนดวยเหตนการท างานรวมกนระหวางองคการของรฐตาง ๆ จงตองท าความเขาใจรวมกนใหเปนทเรยบรอย เพอมใหเปนอปสรรคตอการน านโยบายไปปฏบต แตขนอยกบความจ าเปนทตองพงพาอาศยและการท างานรวมกนดวย ในกรณนอาจจ าเปนตองใชการตดสนใจทางการเมองเพอใหไดมาซงกลยทธทเหมาะสมทสดในการพฒนาโอกาสการน านโยบายใหประสบความส าเรจ

70

ดงนนจงสรปไดวา กระบวนการของการน านโยบายไปปฏบตหรอแนวทางในการน านโยบายไปปฏบตเพอใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไวของเทศบาลนครออมนอยในการจดการขยะเพอใหเกดประสทธผลสงสด

นโยบายการจดการขยะตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 8 เปนตนมา ไดใหความส าคญ

เกยวกบการจดการสงแวดลอม และในสวนทเกยวของกบการจดการขยะขององคกรปกครองสวนทองถนมดงน

2.1 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540 - พ.ศ. 2544) มแนวคดในการฟนฟอนรกษทรพยากรธรรมชาต ปองกนสภาวะสงแวดลอมในชนบทและในเขตเมอง โดยการสนบสนนใหประชาชน ชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมในการจดการมากขน เพมขดความสามารถในการจดเกบขยะ รวมทงใหมการก าจดของเสยอยางถกสขลกษณะ สนบสนนใหจงหวดเตรยมทดนทเหมาะสมส าหรบใชก าจดขยะในระยะยาว สนบสนนใหมระบบก าจดของเสยรวม

2.2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 - พ.ศ. 2549) มแนวคดวา การจดการดานสงแวดลอมยงด าเนนการไดในขอบเขตจ ากด เนองจาก ขาดประสทธภาพในการจดท าและการบรหารแผนงานใหสามารถรวมกนท างานไดอยางมประสทธภาพในการจดท าและการบรหารแผนงานใหสามารถรวมกนท างานไดอยางมประสทธภาพ ขาดความประหยด ความคมคา แผนพฒนาฯ ฉบบน จงมงเนนการแกไขปญหาดานสงแวดลอมโดยอาศยกระบวนการการมสวนรวมของทกภาคสวน และใหองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมรบผดชอบ ส าหรบการจดการขยะตองสรางกระบวนการประสานงานและการท างานรวมกนระหวาหนวยราชการทเกยวของทงสวนกลางสวนภมภาค และองคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนใหมการลดปรมาณขยะและน าขยะกลบมาใชใหม สนบสนนใหจงหวดมศนยรวมก าจดขยะ

2.3 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-พ.ศ.2554)ปรมาณขยะมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง แผนพฒนาฯ ฉบบทจงมเปาหมายในการน าขยะกลบมาใชใหมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะทเกดขน เพมประสทธภาพการจดการขยะ กระจายอ านาจการบรหารจดการสงแวดลอม ใหแกองคกรปกครองสวนทองถนและสนบสนนใหจงหวดตงศนยก าจดขยะรวม

แผนการจดการขยะแหงชาต นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-

2559 และแผนการจดการคณภาพสงแวดลอมในสวนทเกยวของกบองคกรปกครองสวนทองถน มความตองการใหมการเพมประสทธการบรหารจดการคณภาพสงแวดลอม การกระจายอ านาจหนาทไปสจงหวดและองคกรปกครองสวนทองถนโดยใหมระบบก าจดขยะทถกสขลกษณะไมเปนอนตรายตอสขภาพอนามยของประชาชนเสรมสรางความรวมมอระหวางภาครฐเอกชนและ

71

ประชาชนเปาหมายส าคญของนโยบาย คอ การลดอตราการเกดขยะในพนทเทศบาลไมใหมขยะตกคาง ตองมการเกบขนขยะใหหมดทกวน พนทนอกเขตเทศบาลใหมขยะตกคางไมเกนรอยละ 10 ใหทกจงหวดมระบบก าจดทถกสขลกษณะโดยมแนวทางการจดการทส าคญ คอ ใหมการจดการขยะเปนระบบและครบวงจร ตงแตการเกบขยะ การขนสง การก าจด สนบสนนใหเอกชนด าเนนธรกจดานการเกบขนสงการก าจด ในรปแบบของการวาจาง การรวมลงทนกบภาคเอกชน รฐลงทนทงหมด หรอการสมทบงบประมาณบางสวนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

นโยบายการจดการขยะของกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน แผนยทธศาสตรกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2547-2551 และแผนปฏบตราชการของ

กระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2548 - พ.ศ. 2551 ไดมสวนเชอมโยงกบภารกจของกรมสงเสรมปกครองทองถนและภารกจดานการจดการขยะ คอ การเสรมสรางความเขมแขงขององคกรปกครองสวนทองถน สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยใชกลยทธการสนบสนนใหมการรวมกลมธรกจชมชนและเอกชนในการจดการและเพมมลคาขยะ เพมประสทธภาพในการบรหารจดการระบบก าจดขยะ

ดงนนจงสรปไดวา นโยบายสาธารณะ หมายถง กจกรรมทรฐบาลก าหนดขนมาหรอ แนวทางในการด าเนนกจกรรมแผนการ/โครงการตาง ๆ ในสงทรฐกระท าหรอไมกระท ากได ในการวจยครงนผวจยไดใชแนวคด ทฤษฎของศภชย ยาวะประภาษ (2552, หนา 34-35) มาใชในการวจยน เชน 1. ขนตอนการก าหนดนโยบาย ประกอบดวย การระบประเดนปญหาการพฒนา ทางเลอก และการเสนอทางเลอก 2. ขนตอนการน านโยบายไปปฏบต ประกอบดวยการแปลความนโยบาย การรวบรวมทรพยากร การวางแผน การจดองศการ และการด าเนนงาน และ 3. ขนตอนการประเมนผลประกอบดวย การยกเลกและการปรบปรงเปลยนแปลง เปนตน ใชเปนการแนวทางในทางในการก าหนดกจกรรม และโครงการตาง ๆ ทเกยวกบการบรหารจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร เพอให เกดประสทธผลในการท างานของเจาหนาทในการปฏบตงานไดอยางถกตอและบรรลส าเรจตามทก าหนดไว 2.2.4 แนวคดเกยวกบเทคโนโลย

ความหมายของเทคโนโลย นกวจยและนกบรหารจะพจารณาเทคโนโลยวาเปนความสามารถและคณสมบตทาง

กายภาพขององคการ ซงไดแก เครองจกรกล เครองมอ บางคนพจารณาวาเทคโนโลยเปนความรทองคกรมอย ผวจยไดรวบรวมความหมายของเทคโนโลยจากนกวชาการหลายทานไว มดงน

Charles Perrow (1976, p.194) ใหความหมายของเทคโนโลยไววา เทคโนโลย หมายถงการกระท าซงบคคลไดปฏบตตอวตถ โดยอาจใชหรอไมใชเครองมอหรอกลไกทางเครองจกรกล เพอเปลยนแปลงวตถนนเพอใหไดงานทท าส าเรจในองคการตาง ๆ

72

James D. Thompson (2010, pp. 14-15) ไดใหความหมายของเทคโนโลยวา เปนชดของกจกรรมทประกอบดวยคนและเครองจกรกล ซงตางกมสวนในการผลตสนคาหรอบรการทตองการๆ

Joan Woodward (1994, p.13) ไดใหความหมายของเทคโนโลยวา หมายถง วธการและกระบวนการทใชในโรงงาน

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2552, หนา 83) กลาวไววา การเปลยนแปลงเทคโนโลยมผลกระทบกบองคการเพราะเทคโนโลย กอใหเกดความเสยเปรยบและไดเปรยบระหวางองคการทงในดานการผลต การบรหารระบบขอมลขาวสาร การบรหารจดการภายในองคการ และการเขาถงกลมเปาหมาย องคการใดทมเทคโนโลยททนสมยท าใหงานมประสทธภาพมากกวายอมจะไดเปรยบกวาองคการอน ๆ อยางไรกตามไมใชวา การใชเทคโนโลยททนสมยจะสงผลดานบวกตอองคการเสมอไปเพราะหากองคการใดทเลอกใชเทคโนโลยททนสมย แตไมสามารถใชเทคโนโลยไดอยางเตมศกยภาพหรอใชอยางไมคมคา หรอใชอยางไมเหมาะสมและไมสอดคลองกบธรรมชาตขององคการผลทเกดขนมาอาจสรางปญหาใหกบองคการได

นตยา เงนประเสรฐศร (2544, หนา 237) ไดใหความหมายของเทคโนโลย ตามแนวคดเชงระบบวา หมายถง ชดของเทคนค (รวมทงวตถและจตใจ) ทน ามาใชเพอเปลยนสงน าเขาของระบบใหเปนสงน าออก ระบบจะเปนองคการประเภทใดกไดอาจไดแก โรงพยาบาล โรงงาน หนวยงานของรฐหรอพรรคการเมอง สงทน าเขาไดแก ความรความสามารถ วตถดบหรอเงน และสงน าออก ไดแก สนคาหรอบรการ เปนตน

ดงนนจงสรปไดวา เทคโนโลย หมายถง กระบวนการ/ขนตอน/เทคนค (ทงวตถและจตใจ) ขององคการในการแปรสภาพนนก คอ ปจจยน าเขาขององคการใหเปนปจจยน าออก หรอเรยกอกอยางหนงวา สนคาหรอบรการตาง ๆ ใหมคณภาพดยงขนและความพอใจมากทสด

แนวคดเกยวกบเทคโนโลยขององคการ Charles Perrow (1976, pp.194-208) นกทฤษฎทมองเทคโนโลยวาเปนองคการ

ความรทใชในการท างานตดสนใจแกปญหาทเกดขนจากการท างาน ซงสามารถน าไปใชอธบายองคการอนๆ ทไมไดเนนการใชเทคโนโลยวาทเปนเพยงเครองมอหรอวธการท างานเทานน โดยพจารณาจากปจจยทเกยวของกบการท างานในองคการสองประการคอ 1) ความหลากหลายทเกดขนในการท างาน เปนเรองของความสลบซบซอนของปญหา และ 2) ความสามารถในการวเคราะหปญหาทเกดในการท างาน จากเกณฑทงสองมตดงกลาวสามารถแบงเทคโนโลยวา องคการได ดงตารางท 3

73

ตารางท 3 แสดงเทคโนโลยขององคการของ Charles Perrow

ความสามารถในการวเคราะหปญหา

ความสลบซบซอนของปญหา ต า สง

ต า เทคโนโลยแบบงานฝมอแผน เทคโนโลยแบบไมเปนแบบ สง เทคโนโลยแบบเปนแบบแผน เทคโนโลยแบบวศวกรรม

ทมา: Stephen P. Robbins, 1980, pp.184

จากตารางขางบนเมอน ามาพจารณาทงสองดานมาประกอบกนจะพบวา มเทคโนโลยองคการทใชกนทวไปอย 4 แบบ ซงมรายละเอยดดงน คอ (วนชย มชาต, 2552, หนา 279)

1) เทคโนโลยวาแบบเปนแบบผสม (Routine Technology) เปนลกษณะการใชเทคโนโลยส าหรบงานทไมตองการความหลากหลายในการท างาน และชวยใหสามารถวเคราะหสภาพปญหาทเกดขนในการท างานได เนองจากมกรอบและแนวทางในการปฏบตงานทชดเจน การแกปญหาทเกดขนมหลกการและแนวทางทแนนอน ปญหาทเกดขนมกจะเปนปญหาเดมทองคการสามารถสรางมาตรฐานในการท างานและแกปญหาดงกลาวได การบรหารงานในองคการทมเทคโนโลยรปแบบน องคการจะเปนแบบเครองจกรกล (Mechanistic) มความเปนทางการสง มการรวมอ านาจหวหนาจะมขอบขายการควบคมมาก การตดตอสอสารในองคการเปนการสอสารในแนวดงและมกเปนลายลกษณอกษร

2) เทคโนโลยแบบงานฝมอ (Craft Technology) เปนเทคโนโลยทใชกบองคการทมกจะเผชญกบปญหาในการท างานทเคยเกดขนหรอเปนปญหาเดม แตการแกปญหาไมไดมกฎเกณฑ วธปฏบตหรอมาตรฐานทตามตวในการแกไขปญหา การแกไขปญหาจะอาศยทกษะและความเชยวชาญของผปฏบตงานเปนหลก การบรหารงานในองคการทมเทคโนโลยรปแบบนจะใชรปแบบทคอยขางเปนองคการแบบ Organic คอ มความเปนทางการ มการรวมอ านาจและขอบขายการควบคมปานกลาง มการท างานเปดโอกาสใหใชความเชยวชาญและประสบการณในการท างานหรอเปนงานทตองการประสบการณและความเชยวสง (Work Experience)

3) เทคโนโลยแบบวศวกรรม (Engineering Technology) เปนเทคโนโลยทมความสลบซบซอน การปฏบตงานประจ ามความแตกตางกนออกไป แตการด าเนนงานจะมแนวทางการใชในการปฏบตงาน การบรหารงานในองคการทมเทคโนโลยรปแบบน จะใชโครงสรางองคการทคอนขางเปนแบบเครองจกรกล (Mechanistic) กลาวคอ มความเปนทางการ และการรวมอ านาจปานกลาง มระบบการฝกอบรมแบบเปนทางการ ขอบขายการควบคมของผบรหารไมมากนกมทงการสอสารตามลายลกษณอกษรและการสอสารโดยใชการพดจากนโดยตรง

74

4) เทคโนโลยแบบไมเปนแบบแผน (Non Routine Technology) เปนเทคโนโลยทใชในองคการทมลกษณะการท างานทหลากหลาย งานทท ามการเปลยนแปลงและไมสามารถวเคราะหโดยใชกฎเกณฑได ท าใหตองใชความพยายามในการปฏบตงานมาก ปญหาทพบในการท างานจะมการเปลยนแปลงไปตลอดเวลา การบรหารงานในองคการทมเทคโนโลยรปแบบนจะตองใชองคการกลาว คอ องคการจะมการรวบรวมอ านาจและความเปนทางการต า ขอบขายการควบคมในการท างานคอนขางแคบจนถงปานกลาง และการสอสารในองคการจะเปนการสอสารในแนวนอนในลกษณะการประชม

ในความเหนของ James D. Thompson (2010, pp.15-18) ไดท าการศกษาเทคโนโลยขององคการโดยพจารณาองคการในฐานะทเปนระบบหนงในสงคมทประกอบดวยระบบยอม ๆเทคโนโลยขององคการจะดไดจากขนตอนในการท างานขององคการและพงพากน ตามความเหนของ James D. Thompson องคการแยกประเภทไดเปนสามแบบตามลกษณะระบบการผลตทใชในการท างาน แบงออกได 3 ประเภทคอ

1) เทคโนโลยแบบเปนขนตอนกอนหลง (Long-linked Technology) หมายถงเทคโนโลยทเปนกระบวนการตอเนองกน ผลผลตของหนวยงานหนงจะเปนปจจยน าเขาของอกหนวยงานยอยหนงขององคการ แลวสงกนไปเรอย ๆ ระหวางหนวยงานยอม เปนเทคโนโลยทใชกนอยางแพรหลายในอตสาหกรรมการผลตทวไป ลกษณะการผลตเปนกระบวนการเสนตรง เรมจากการน าวตถดบเขามาสกระบวนการผลตจากจดหนงไปยงอกจดหนงจนจบกระบวนการ ไดออกมาเปนตวสนคา ในทสดการท างานจะท าตอเนองกนในลกษณะกระบวนการมขนตอนการท างานทชดเจนวา เรมจากจดใดแลวสงตอไปยงจดใด องคการทมเทคโนโลยรปแบบน จะเปนองคการทมการผลตในปรมาณมาก (Mass Production) และการผลตทใชเครองจกรท างานตลอด 24 ชวโมง (Continuous Process) เชน โรงงานทอผา ซงมขนตอนการปนดาย การยอมส การทอ และการตดเปนผนการท างานในสายพานการผลต (Assembly Line) ในโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ เปนตน ในองคการทมเทคโนโลยรปแบบนการประสานงานและการพงพากนของหนวยงานยอยจะเปนแบบเปนล าดบชน (Sequential Interdependence)

2) เทคโนโลยแบบเปนตวกลาง (The Mediating Technology) เชน ธนาคารเปนตวเชอมระหวางคนฝากเงนกบคนกเงน ความส าเรจขององคการอยตรงความสามารถในการสรางดลยภาพใหเกดขนระหวางปจจยน าเขา (เชน คนฝากเงน)กบปจจยน าออก(เชน คนกเงน) ดงนน องคการจงพงพาปจจยน าเขาและปจจยน าออกมาก องคการทมเหตผลจงใชวธขยายวงลกคาออกไปใหมจ านวนมากขนและกวางขวางขน องคการควรจะประสานกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานยอยเหลานดวยการสรางกฎเกณฑทเปนสากล (Standardization)

3) เทคโนโลยแบบรวมกนท างาน (Intensive Technology) เชน โรงพยาบาลเปลยนคนไขใหเปนคนปกตดวยเหตทวตถทองคการตองการเปลยนแปลง อาจมลกษณะของปญหาท

75

หลากหลายแตกตางกนออกไป จงท าใหองคการเตรยมรบสภาพความไมแนนอนน โดยการรวบเอาสมาชกองคการทมความช านาญทหลากหลายเขามาดวยกน และโครงสรางขององคการควรจะประสานงานสมาชกขององคการเหลานโดยใชหลกตางฝายตางปรบเขาหากน (Mutual Adjustment)

การศกษาเทคโนโลยขององคการตามแนวคดของ James D. Thompson นเปนการศกษาเกยวกบองคการทเหมาะสมกบเทคโนโลยแตละประเภท ซงมรายละเอยดในตารางท 4

ตารางท 4 แสดงประเภทเทคโนโลยตามแนวคดของ James D. Thompson (2010, p.114)

เทคโนโลย รปแบบ การตดตอสอสาร ประเภทของ การประสานงาน

แบบเปนขนตอนกอนหลง Long-linked Technology

เปนล าดบขนตอน ปานกลาง ใชในการวางแผนหรอการก าหนดตารางกอนท างาน

แบบเปนตวกลาง The Mediating Technology

พงพานอยทสด นอย ใชมาตรฐานหรอกฎระเบยบ

แบบรวมกนท างาน Intensive Technology

รวมกนท างาน มาก การปรบตวเขาหากน

ทมา: ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2546, หนา 114

หลกการและวธเลอกเทคโนโลยในการใชทรพยากร เนองจากทรพยากรมขอจ ากดในแตละประเภทจะท าใหเกดของเสยและมลพษ

สงแวดลอม ดงนนการเลอกใชเทคโนโลยจงจ าเปนจะตองมหลกการเลอก ดงตอไปน 1. ตองเขาใจในระบบทรพยากรและระบบสงแวดลอมทจะใช 2. ตองประเมนของเสยและมลพษสงแวดลอมจากการน าเทคโนโลยทมาใช 3. ก าหนดขนตอนในการผลตใหชดเจน 4. เลอกและก าหนดเทคโนโลยทตองใชทรพยากรทกขนตอน 5. ตองมการประเมนอยางมประสทธภาพ 6. แผนการใชทรพยากรและสงแวดลอมในระบบ ดงนนจงสรปไดวา เทคโนโลยหมายถง กระบวนการหรอขนตอนขององคการใน

การแปรสภาพของปจจยการน าเขาขององคการแปรใหเปนปจจยน าออก ซงจะอยในสภาพรปสนคาหรอบรการตาง ๆซงเปนปจจยทส าคญทท าใหการบรหารองคการใหมประสทธผลมากทสด ผวจย

76

ไดใชแนวคดทฤษฎของ James D. Thompson (2010, pp. 15-18) มาสรางเปนแบบตวแปรงในการศกษาในการบรหารจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย เพอใหเกดประโยชนสงสดและเกดประสทธผลมากทสด ไดแก 1. เทคโนโลยแบบเปนขนตอนกอน-หลง 2. เทคโนโลยแบบเปนตวกลาง และ3. เทคโนโลยแบบรวมกนท างาน 2.2.5 แนวคดเกยวกบโครงสรางองคการ

ความหมายของโครงสรางองคการ มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของโครงสรางองคการ ไวมากมายตาม

แนวคดและมงมองตางๆ ซงมรายละเอยด ดงน Joseph H. Reitz and Linda N. Jewell (1985, p.348) ไดกลาวไววา ในการจด

โครงสรางองคการเปนการก าหนดระบบควบคมและการประสานงาน โครงการองคการจะชวยท าใหเกดความแนนอนในการประสานงาน ไมวาองคการนนจะมความซบซอนเพยงใดผบรหารและสมาชกในองคการสามารถท ารวมกนไดงายยงขน โครงสรางองคการจะชวยท าใหเหนระบบการท างานชดเจนขนชวยในการตดตอสอสาร ลดชองวางและความซบซอนในการท างาน ชวยใหบคลากรแตละคนไดเหนทางกาวหนาในสายงานของตนชดเจนและมสวนรวมสนบสนนใหเกดการพฒนาองคการ

Fremont E. Kast and James E. Rosenzweig (1985, p.205) ไดกลาวไววา โครงสรางองคการท าใหเกดกรอบแนวทางทเปนทางการส าหรบการด าเนนงานไปส เปาหมาย โครงสรางเกยวของกบการแบงงานออกเปนสวนหรอเปนงานยอยในระดบปฏบตและก าหนดรปแบบของความสมพนธระหวางสวนงานเหลานน

William G. Scott and Terrence R. Michel (1975, p.40) ไดกลาวไววา โครงสราง (Structure) มลกษณะเปนกรอบและขอบเขตการท างานทแสดงถงความสมพนธระหวางการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ในองคการ เปนการจดระแบบในการท างานตามอ านาจหนาทในสวนตาง ๆ ภายในองคการ ซงน าไปสการบรรลวตถประสงคขององคการอยางมประสทธภาพ

Stephen P. Robbins (1990, p.832) ไดกลาวไววา โครงสรางองคการจะแสดงถงการแบงของสวนงาน ในการก าหนดงานแตละสวนทตองรบผดชอบ การแบงงานตามความสามารถของแตสวนในบทบาทของงาน ทงในดานการบงคบบญชาและการตดตอสอสารและของผบรหารระดบตาง ๆ ในการใชอ านาจในการตดสนใจ ซงจะชวยท าใหสมาชกในองคการสามารถด าเนนงานใหมประสทธภาพบรรลเปาหมายตามทก าหนดไว

ตน ปรชญพฤทธ (2552, หนา 378) ไดใหความหมายโครงสรางองคการวา หมายถงรปแบบความสมพนธระหวางองคประกอบหรอสวนยอยขององคการทบงชใหเหนวาใครรบผดชอบอะไร

77

สมคด บางโม (2556, หนา 120) ไดใหความหมายโครงสรางองคการวา โครงสรางขององคการ หมายถง ภาพรวมของหนวยงานยอยและความสมพนธของหนวยงานยอยในองคการ

วรนารถ แสงมณ (2544, หนา 4) ไดใหความหมายโครงสรางองคการวา เปนวธทเกยวของกบการจดแบงสรรทรพยากรตาง ๆ และการก าหนดวธการรายงานตามสายการบงคบบญชาในระหวางกลมคน องระบบการประสานงานทเปนทางการและวธการทจะตองเกยวของกนตามแผนทไดมการก าหนดทวางเอาไว

ดงนนจงสรปไดวา โครงสรางองคการหมายถง ก าหนดรปแบบของความสมพนธระหวางสวนงานเปนกระบวนการและขนตอนตาง ๆ ตามสายการบงคบบญชาในระหวางกลมคนในการจดการองคการซงเปนองคประกอบทมความส าคญท าใหเกดแนวทางในการด าเนนงานขององคการทมความสมพนธกนโดยมจดประสงคมงสเปาหมายขององคการเพอใหเกดประสทธผล

รปแบบโครงสรางองคการ ตน ปรชญาพฤทธ (2553, หนา 370) ไดเสนอรปแบบของโครงสรางองคการโดย

กลาววาโครงสรางขององคการทงในภาครฐและเอกชนทจะสงผลตอประสทธผลในการบรหารงานอาจเปนรปแบบใดรปแบบหนงดงตอไปน 1.โครงสรางแบบระบบราชการ 2.โครงสรางรฐวสาหกจ 3.โครงสรางแบบมหาวทยาลย และ 4. โครงสรางการบรหารงานแบบโครงการ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

1) โครงสรางระบบราชการ มลกษณะโครงสรางองคการเปนแบบมนายคนเดยวอยบนยอดพระมด มลกษณะการรวมศนยอ านาจการตดสนใจไวทผบรหารระดบสง ซงมหนาทในการบรหารองคการในภาพรวมและคอยแกปญหาความขดแยงตาง ๆ ทเกดขนในองคการ จงเปนบคคลทไดรบทราบและเหนถงความเปนไปขององคการในภาพรวมมากทสด มการท างานและควบคมสายการบงคบบญชาโดยยดกฎ ระเบยบ มาตรฐานกระบวนการทก าหนดไวอยางชดแจง มการก าหนดถงชองทางในการสอสารตามสายการบงคบบญชา และมการก าหนดบทบาทอ านาจหนาทในการปฏบตงานไวอยางชดเจน มการท างานตามมาตรฐานของงานทแบงกนท าอยางชดเจน (Division of Labor) และลกษณะเปนงานประจ า (Retain) ทไดถกแจกแจงไปตามหนาท ซงมลกษณะเหมอนองคการในอดมคตของ Max Weber และโครงสรางแบบหนาทเฉพาะ (Functional Design) ของ Ramon J. Aldag and Timothy M. Stearns และโครงสรางองคการขนาดใหญแบบเครองจกร (Machine Bureaucracy) ของ Henry Mintzberg

2) โครงสรางรฐวสาหกจ มลกษณะโครงสรางองคการเปนแบบมนายหลายคน คอ กรรมการนโยบายและกรรมการบรหารรวมกนท าหนาทในการบรหารองคการ มการกระจายอ านาจในการตดสนใจมากขนกวาโครงสรางระบบราชการ โดยอ านาจในการตดสนใจจะถกกระจายไปยงคณะกรรมการบรหารซงประกอบไปดวยผเชยวชาญทอาจมาจากภายในองคการหรอภายนอกองคการกได ซงคณะกรรมการบรหารมหนาทในการก าหนดนโยบายและกลยทธขององคการ และผบรหารองคการจะท าหนาทเปนเลขานการของคณะกรรมการบรหารเพอจะน ามตของคณะ

78

กรรมการบรหารไปปฏบต ลกษณะของสายการบงคบบญชาจะถกท าใหสนลง และมการประสานงานแบบรวมกนมากขน ซงมลกษณะบางสวนเหมอนกบโครงสรางองคการขนาดใหญแบบเครองจกร (Machine Bureaucracy) ของ Henry Mintzberg อยางเชนยงคงมสายบงคบบญชาอยเพยงแตถกปรบใหสนลง และการรวมศนยอ านาจกยงมอยแตถกกระจายไปยงคณะกรรมการบรหาร มากขน

3) โครงสรางมหาวทยาลย มลกษณะโครงสรางเปนแบบผบรหารระดบสงท าหนาทเปนผ รบใชมากกวาผบงคบบญชา มโครงสรางองคการเหมอนกบพระมดกลบหวทเรยกวา Collegial Organization หรอ Inverse Pyramid กลาวคอ มลกษณะของการกระจายอ านาจมากโดยอ านาจในการตดสนใจจะถกกระจายไปใหกบสวนงานปฏบตระดบลาง (Operating Core) มความเปนประชาธปไตยสง มความคลองตว และเปดโอกาสใหผปฏบตงานระดบลางสามารถท างานไดอยางอสระ มความยดหยนในการท างาน ผปฏบตงานระดบลางมอ านาจในการเขาไปมบทบาทในการก าหนดนโยบายวางแผนกลยทธการท างานของตนเองและขององคการดวย โดยการเขาไปเปนกรรมการชดตาง ๆ ทจะมผลกระทบตอการท างานของตนเอง ท าหนาทก าหนดกลยทธองคการเหมอนกนกบผบรหารระดบสง โดยผบรหารระดบสงมหนาทในการท าใหทกฝายเขามารวมกนก าหนดทศทางทมผลตอองคการโดยรวม ซงมลกษณะสอดคลองกบโครงสรางองคการตามวชาชพ (Professional Organization) ของ Henry Mintzberg

4) โครงสรางการบรหารงานแบบโครงการ มลกษณะโครงสรางองคการเปนแบบเปดโอกาสใหผทมอ านาจบงคบบญชาและผทมความรความสามารถมารวมกนบรหารโครงการใดโครงการหนง ซงเปนการบรหารงานแบบชวคราวหรอแบบโครงการ (Matrix or Project Management) โครงสรางองคการมลกษณะยดหยน คลองตว และตอบสนองตอสภาพความเปลยนแปลงไดดมความเปนทางการในการปฏบตงานนอยและลกษณะองคการแบบ (All Part) ไมมกฎเกณฑระบวธการปฏบตงาน ไมมการแบงล าดบขนการบงคบบญชาอยางชดเจน มการแบงงานตามความช านาญเฉพาะดานไปตามแนวนอนมาก (Much Horizontal Specialization) ใชการประสานงานโดยการปรบตวเขาหากนของผทเขามาปฏบตงานในโครงการ (Mutual Adjustment) ทกฝายทเขามาท างานในโครงการจะสามารถตดตอประสานงานกนไดโดยตรง มลกษณะของทมงานมากกวาการมโครงสรางทตายตว ผทเขามารวมในโครงการจะเปนผทมความรความช านาญในงานของตนเองผบรหารระดบสงจะมหนาทตดตอและประสานงานกบหนวยงานภายนอก แกไขปญหาขอขดแยงตาง ๆ ทเกดขนสรางความสมดลในการท างานและตดตามความกาวหนาของโครงการ ฝายปฏบตงานหลกท าหนาทในการบรหารงานและปฏบตงานหลกไปดวยกน ซงมลกษณะสอดคลองกบโครงสรางแบบเมทรกซ (Matrix Design) ของ Ramon J. Aldag and Timothy M. Stearns (1987) และโครงสรางเฉพาะกจ/เนนนวตกรรม (Adhocracy/Innovative Organization) ของ Henry Mintberg (1979)

79

Ramon J. Aldag and Timothy M. Stearms (1987, pp.295-309) ไดเสนอแนวคดในการจ าแนกหรอออกแบบองคการตามลกษณะการแบงงานไว ซงสามารถแบงออกไดเปน 4 แบบไดแก

1) แบบหนาทเฉพาะ (Functional Design) เปนองคการแบบทเปนพนฐานของการออกแบบองคการทวไป มการปฏบตงานตามหนาทเฉพาะ โดยจะแบงบคลากรเปนกลมตามลกษณะงานทคลายกน ใชทกษะอยางเดยวกน หรอท ากจกรรมอยางเดยวกน การออกแบบองคการรปแบบน ใชไดทงในองคการทมขนาดเลกและขนาดกลาง เพราะเปนแบบทจะท างานไดดทสดเมอมผลผลตจ านวนไมมากนก ตองการการแบงงานใหแยกยอยไปตามทกษะตาง ๆ ใหมาก และมแนวโนมทจะรวมอ านาจการตดสนใจไปสผบรหารสงสด

2) แบบสาขา (Division Design) เปนองคการทจดรวมเอากจกรรมตาง ๆในการผลตสนคาและบรการประเภทเดยวกน รวมเขาเปนหนวยงานทบรหารดแลกจกรรมของตนเองโดยเนนทการจดกลมงานหรอกจกรรมตามผลผลต กลมลกคาหรอสถานทตง มแนวโนมทจะกระจายอ านายการตดสนใจไปทกลมงาน เพราะวาผลผลตของแตละกลมจะมลกษณะเฉพาะชวงการบงคบบญชาจะถกท าใหลดลงโดยหวหนาแผนกมการประสานงานแบบรวมกน (Pooled Inter-dependence)

3) แบบผสม (Hybrid Design) เปนรแบบทผสมผสานกนขององคการแบบหนาทเฉพาะกบองคการแบบสาขา มลกษณะทมหนวยงานเปนสาขาแตแบงสวนงานตามหนาท และรวมอ านาจการตดสนใจไปอยทส านกงานใหญในลกษณะของการรวมมอกน เชน การก าหนดใหมหนวยงานบรหารงานบคคลรวมกน องคการแบบผสมนใชไดดเมอสาขาตาง ๆ มการจดแบงแผนกงานในลกษณะทคลายกน ซงตวอยางของการองคการแบบผสมน ไดแก ธนาคาร เปนตน

4) แบบเมทรกซ (Matrix Design) เปนการน าเอาวธการของโครงสรางแบบหนาทเฉพาะและแบบสาขามาใชพรอมกน โดยการดงเอาบคลากรทมความช านาญจากหนวยงานหนาทเฉพาะตามทตองการมารวมตวกนเปนหนวยโครงการ (Project) โดยผบรหารหนวยงานตามหนาทเฉพาะจะรบผดชอบการปฏบตงานสวนผเชยวชาญจากหนวยงานหนาทเฉพาะและผบรหารหนวยโครงการจะรบผดชอบในการรวมเอากจกรรมของผเชยวชาญจากแตละหนวยงาน เพอท าใหโครงการสมบรณ

Henry Mintzberg (1983, pp.157-279) เปนนกวชาการชาวฝรงเศส ทไดเสนอรปแบบโครงสรางองคการไวในชวงแรก 5 รปแบบ ตอมาไดมความคดรวมกบผอน ไดแก Joseph Lampel, James B. Quinn and Sumantra Ghoshal และไดเสนอรปแบบเพมเตมทกลาวไวเดมอก 2 รปแบบรวมเปน 7 รปแบบในปจจบน คอ

1) โครงสรางเรยบงายหรอโครงสรางผประกอบการ (The Simple or Entre-prenurial Structure) เปนองคการทม ระบบประสานงานแบบส งการโดยจากผบ งคบบญชาไปย งผใตบงคบบญชา มโครงสรางแบบเรยบงายไมเปนทางการ มความยดหยนสง ผบรหารระดบสงม

80

บทบาทสงในการชน าทศทางและแนวทางการปฏบตงานขององคการ มการรวมศนยอ านาจการตดสนใจทงในแนวระนาบและแนวดง สวนมากเปนองคการทเพมเรมกอตง มขนาดเลก มระบบเทคโนโลย ไมซบซอน และมความจ าเปนทผน าตองมอ านาจมากหรอผน าเขมแขง

2) โครงสรางองคการขนาดใหญแบบเครองจกร (Machine Bureaucracy) เปนองคการทมระบบประสานงานโดยใชมาตรฐานกระบวนการปฏบตงานเปนหลก มโครงสรางแบบรวมศนยอ านาจ มความเปนทางการสง มการแบงงานกนท าตามความเชยวชาญเฉพาะดาน มงเนนความมประสทธภาพ ความเชอถอได ความชดเจน และความคงเสนคงวาในการปฏบตงานใหความส าคญกฎเกณฑมากกวาผลงาน โดยมากเปนองคการทมขนาดใหญ มอายมาก และมระบบเทคโนโลยไมซบซอน

3) โครงสรางองคการขยาย (Diversified Organization) เปนองคการทมการขยายตวจากองคการขนาดใหญแบบเครองจกร มการใชมาตรฐานของผลผลตเปนเครองมอในการเชอมประสานงานกบสวนตาง ๆมโครงสรางทซบซอนประกอบดวยส านกงานใหญ (Headquarter) และส านกงานสาขา (Divisions) ผบรหารระดบกลางมบทบาทสงในการประสานงานระหวางส านกงานใหญกบสาขา ยทธศาสตรขององคการมสองระดบ คอ ระดบภาพรวมขององคการจะไดรบการจดท าจากส านกงานใหญ และระดบสาขา ซงส านกสาขาเปนผจดท า

4) โครงสรางองคการตามวชาชพ (Professional Organization) มพนฐานการประสานงานโดยใชมาตรฐานของทกษะ และความรมโครงสรางแบบระบบราชการแตมการกระจายอ านาจสงผมบทบาทส าคญ คอ ผปฏบต ซงมการท างานเปนอสระแตตองอยภายใตการควบคมของจรรยาบรรณวชาชพ มความเปนประชาธปไตยและมความเปนอสระสง ฝายนโยบายและผบรหารระดบกลางมบทบาทนอย ยทธศาสตรขององคการถกก าหนดโดยผปฏบตงานดานวชาชพ คอยขางมเสถยรภาพแตรายละเอยดมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง

5) โครงสรางเฉพาะกจ/เนนนวตกรรม (Adhocracy/Innovative Organization) มพนฐานการประสานงานโดยใชการสอสารตรงระหวางเพอนรวมงานเปนหลก มการจดโครงสรางแบบเมทรกซโครงสรางมความยดหยนและเปลยนไดงายตามสถานการณ มความเปนประชาธปไตยสงสามารถสรางสรรคนวตกรรมไดอยางมประสทธผล ยทธศาสตรเกดขนจากการคดรเรมของสมาชกในองคการ ซงเกดจากจะกลายเปนยทธศาสตรขององคการเมอไดรบการยอมรบและแพรกระจายกลายเปนแบบแผนพฤตกรรมขององคการ

6)โครงสรางการอดมการณและองคการพนธกจ (Ideology and the Missionary Organization) เปนองคการทมรากฐานการสรางองคการจากอดมการณ ซงแตกตางจากองคการทวไป โครงสรางการมการแบงฝายเปนหนวยขนาดเลก มการจดระบบอยางหลวมและมการกระจายอ านาจ ใหอสระกบหนวยงานสงแตมการควบคมโดยปทฎฐานขององคการอยางเขมขนประเภทขององคการพนธกจสามารถจ าแนกออกไดเปน 3 ประเภท คอ องคการปฏรป (Reformers) องคการ

81

เปลยนสภาพ (Converters) และองคการปดตว (Cloister) 7) โครงสรางองคการทางการเมอง (Political Organization) รปแบบขององคการการเมอง

อธบายในแงของอ านาจไมใชโครงสราง และเปนอ านาจทแสดงออกมาโดยขาดความชอบธรรม ดงนนจงไมมกลไกและวธการประสานงานอยางใดอยางหนงเปนหลก แตขนอยกบบรบททการเมองแสดงออกมาในชวงนน ๆ ไมมความชดเจนเกยวกบการรวมศนยหรอการกระจายอ านาจกระแสทครอบง าองคการคอ อ านาจทไมเปนทางการ และการตอสชวงชงชยชนะกน ซงสามารถแบงไดเปน 4 รปแบบ คอ องคการการเมองแบบเผชญหนา (Confrontation) องคการแบบพนธมตรชวคราว (Shaky Alliance) องคการแบบทถกท าใหเปนการเมอง (Complete Political Area) และองคการแบบเปนพนทการเมองอยางสมบรณแบบ (Complete Politicized Area)

รปแบบโครงสรางองคกรปกครองสวนทองถนในประเทศไทย ในประเทศไทยจะมรปแบบโครงสรางองคการทแตกตางกนไปเชน องคการบรหาร

สวนจงหวดจะมรปแบบโครงสรางองคการของหนวยงานทการจดรปแบบดานการจดการสงแวดลอมคอ กองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงจะมการจดรปแบบโครงสรางดงกลาวในองคการบรหารสวนจงหวดนครราชสมา องคการบรหารสวนจงหวดระยอง องคการบรหารสวนจงหวดอบลราชธาน ซงจดตงหนวยงานรบผดชอบตามโครงสรางงานดานสงแวดลอมจะขนอยกบผบรหารขององคการบรหารสวนจงหวดแตละแหง แตละพนท โดยพจารณาความจ าเปนและความเหมาะสม

ส าหรบเทศบาลนคร จะมรปแบบโครงสรางองคการของหนวยงานทรบผดชอบงานดานการจดการสงแวดลอมสวนใหญ คอ ส านกการสาธารณสขและสงแวดลอม ซงมรปแบบ ดงน

82

ภาพประกอบท 11 ตวอยางโครงสรางการบรหารงาน กองสาธารณสขและสงแวดลอม ทมา: เทศบาลบางบวทอง จงหวดนนทบร http://nont-pro.go.th/public/board/data/index/menu/86.

ส าหรบเทศบาลเมองหรอต าบล จะมรปแบบโครงสรางองคการของหนวยงานทรบผดชอบงานดานการจดการสงแวดลอมสวนใหญ คอ กองสาธารณสขและสงแวดลอม ซงมรปแบบโครงสรางองคการ ดงน

ผอ านวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอม

นกบรหารงานสาธารณสข 7(1)

หวหนาฝายอนามยและสงแวดลอม นกบรหารสาธารณสข 6 (1)

งานอนามยและสงแวดลอม

หวหนาฝายสงเสรมสขภาพและสาธารณสข นกบรหารงานสาธารณสข 7 (1)

งานสงเสรมสขภาพและสาธารณสข

งานควบคมโรค

- นกวชาการสขาภบาล 3-5/6ว (2) พนกงานจางตามภารกจ - ผชวยนกวชาการสขาภบาล (1) - ผชวยเจาหนาทธรการ (1) - พนกงานขบเครองจกรขนาดเบา (10)พนกงานทวไป - คนงานประจ ารถขยะ (31) - คนงานประจ ารถดดสงปฏกล (4) - คนงานทวไป (2)

- พยาบาลวชาชพ3-5/6ว (2) - ทนตสาธารสข 2-4/5(1) - เจาพนกงานธรการ2-4/5(1) - เจาพนกงานจางตามภารกจ - ผชวยเจาหนาทธรการ (1) - พนกงานจางหนาทธรการ (1) - พนกงานขบรถเครองจกรขนาดเบา (1) พนกงานจางทวไป

- คนงานทวไป (2)

- เจาพนกงานสาธารณสขชมชน2-4/5 (1)

- สตวแพทย 2-4/5 (1) พนงงานทวไป

- คนงานทวไป (2)

83

ภาพประกอบท 12 ตวอยางโครงสรางหนวยงานการบรหารงาน ของเทศบาลนครออมนอย ทมา: เทศบาลเมองกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร http://ktb.go.th/content.php?cid=20141015185251G1tGC2Y

ส าหรบองคการบรหารสวนต าบลสวนต าบลอาจจะมรปแบบโครงสรางองคการของหนวยงานทรบผดชอบงานดานการจดการสงแวดลอม คอ กองสาธารณสขและสงแวดลอมหรอสวนสาธารณะสขและสงแวดลอม ซงมรปแบบโครงสรางองคการ ดงน

โครงสรางการบรหารงาน

สภาพเทศบาล นายกเทศมนตร

สมาชกสภาเทศบาล 18 คน

รองนายกเทศมนตร 3 คน

ปลดเทศบาล สถานธนานบาล หนวยงานตรวจสอบ

ภายใน

รองปลดเทศบาล

ส านกปลด

กองวชาการและแผนงาน

กองคลง

กองการศกษา

กองการประปา

กองชาง

กองสวสดการสงคม

กองสาธารณสข

และสงแวดลอม

1.ฝายปกครอง 2.ฝายปองกน 3.ธรการ 4.งานกจการสภา

1.ฝายแผนงานและ งบประมาณฯ 2.ฝายนตการ

1.ฝายบรหาร งานคลง 2.ฝายพฒนารายได 3.ฝายแผนทและทะเบยนทรพยสน 4งานธรการ

1.ฝายแผนงานและโครงการ 2.ฝายบรการการศกษา 3.ฝายสงเสรมการศกษาและนวตกรรม 4.หนวยศกษานเทศก 5.โรงเรยน(ฝายวชาการ,ฝายบรหาร,ฝายปกครอง)

1.ฝายผลตและบรการ 2.ฝายการเงนและบญช 3.งานธรการ

1.ฝายแบบแผนและ

กอสราง 2.ฝายชางสขาภบาล 3.ฝายการโยธา

4.งานธรการ

1.ฝายสงคมสงเคราะห 2.ฝายพฒนาชมชน 3.ฝายสงเสรมสวสดการ 4.งานธรการ

1.ฝายบรหารงานสาธารณสข 2.ฝายบรการสาธารณสข 3.งานธรการ

84

ภาพประกอบท 13 ตวอยางโครงสรางการบรหารงาน กองสาธารณสขและสงแวดลอม ทมา: เทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร http://www.omnoi.go.th/work-structure.php?cate1_id=4#

ดงนนจงสรปไดวา โครงสรางองคการ หมายถง รปแบบของความสมพนธระหวาง

สวนกระบวนการหรอขนตอนตางๆของงานสายการบงคบบญชาของกลมคนในการจดบญชาซงโครงสรางดงกลาวเปนโครงสรางระบบมลกษณะโครงสรางองคเปนแบบมนายคนเดยวอยบนยอดพระมด มลกษณะการรวมศนยอ านาจการตดสนใจไวทผบรหารระดบสง ซงมหนาทในการบรหารองคการและคอยแกปญหาความขดแยงตาง ๆ ทเกดขนในองคการ มการท างานและควบคมสายการบงคบบญชาโดยยดกฎระเบยบมาตรฐานและมการก าหนดบทบาทอ านาจหนาทในการปฏบตงานไวอยางชดเจนและเปนไปตามหนาทตามความเหมาะสม ซงจะน าไปสการบรรลผลตาม

โครงสรางกองสาธารณสขและสงแวดลอม

ผอ านวยกองสาธารณสขและสงแวดลอม (นกบรหารงานสารธารณสข 8)

งานธรการ

ฝายบรการสาธารณสข นกบรหารสาธารณสข7(1)วาง

ฝายบรหารงานสาธารณสข นกบรหารงานสาธารณสข7(1)วาง

ฝายอนามยและสงแวดลอมนก

บรหารงานสาธารสข 6

งานวางแผนสาธารณสข งานสขาภบาลและอนามยและสงแวดลอม

งานเผยแพรและฝกอบรม

งานศนยบรการสาธารณสข งานสงเสรมสขภาพ

งานรกษาความสะอาด

งานปองกนและควบคมโรคตดตอ

งานสตวแพทย

-นายแพทย 4-6/7(1)วาง -ทนตแพทย4(1)ไมวาง -พยาบาลวชาชพ3-5/6(3)วาง -พยาบาลเทคนค2-4/5(1)วาง -เจาพนกงานสาธารณสขชมชน6ว(1) -ทนตสาธารณสข 5 (1)ไมวาง

-

-นกวชาการสขาภบาล3-5/6(1)วาง -นกวชาการสขาภบาล 5(1) ไมวาง

-พยาบาลวชาชพ3-5/6(1)วาง -นกวชาการสงเสรมสขภาพ3-5/6(1)วาง -เจาพนกงานสาธารณสขชมชน2-4/5(1)วาง

-สตวแพทย 2-4/5(1)วาง

-พยาบาลวชาชพ 5(1)ไมวาง -เจาหนาทงานสาธารณสขและชมชน 2-4/5 (1 วาง)

-นกวชาการสขาภบาล 3-5/6(2)วาง -เจาพนกงานสขภบาล2-4/5(1)วาง -เจาพนกงานสาธารณสขชมชน2-4/5(1)วาง

-นกวชาการสขาภบาล 3-5/6(2วาง -เจาพนกงานสขาภบาล 2-4/5(1)วาง -เจาพนกงานสาธารณสขชมชน4(1)วาง

-เจาพนกงานธรการ2-4/5(1) -เจาพนกงานบนทกขอมล1-3/4(1)วาง

85

วตถประสงคทก าหนดไว ในการวจยครงน ผวจยไดใชแนวคด ทฤษฎของ ตน ปรชญพฤทธ, (2553) มาสรางเปนกรอบตวแปรในการศกษาโดยใชโครงสรางแบบระบบราชการซงมลกษณะเปนแบบมนายคนเดยวเปนผบรหารระดบสงมอ านาจหนาทบรหารองคกรของเทศบาลนครออมนอย จงหวดสมทรสาคร ไดแก 1. โครงสรางแบบระบบราชการ 2. โครงสรางรฐวสาหกจ 3. โครงสรางแบบมหาวทยาลย และ 4. โครงสรางการบรหารงานแบบโครงการ 2.3 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการสงแวดลอม

ความหมายของสงแวดลอม มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของสงแวดลอม (Environment) กนออกไปตามความคดของแตละสถานการณทตนสนใจ ซงมรายละเอยด ดงน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 (2535, หนา 1) ไดใหความหมายของสงแวดลอม (Environment) หมายถง ลกษณะทางกายภาพและชวภาพทอยรอบตวมนษย ซงเกดขนตลอดเวลา เกษม จนทรแกว (2536, หนา 1) ไดใหความหมายของสงแวดลอมวา หมายถง สรรพสงทเกดขนเองโดยธรรมชาตหรอมนษยสรางขนใหประโยชน และใหโทษ เหนและไมเหนดวยตาเปลา ทงทเปนรปธรรมและนามธรรม ทงสงทเปนพษและไมเปนพษ ราตร ภารา (2549, หนา 9) ใหความหมายวา สงแวดลอม (Environment) เปนรากศพทเคมจากภาษา ฝรงเศส โดย Eviron แปลวา “Around” ฉะนน Environment จงหมายถง Totality of mans surroundings ในภาษาไทย หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวมนษยทงทเกดขนโดยธรรมชาตและมนษยสรางขน ทงท เปนรปธรรมและนามธรรม หรอ อาจกลาวอกนยหนงไดวา สงแวดลอมหมายถง “สงตาง ๆ ทอยรอบ ๆ ตวของเรา” จ ารญ ยาสมทร (2555, หนา 39) ไดใหความหมายของสงแวดลอมไววา สงแวดลอม หมายถง สงทอยรอบ ๆ ตวมนษยทงสงแวดลอมตามธรรมชาตและสงแวดลอมทมนษยสรางขน สงแวดลอมเหลานมความส าคญและคณประโยชนตอการด ารงชวตของมนษยเปนอยางมาก เมอใดทสงแวดลอมเปลยนแปลงไปยอมสงผลกระทบตอวถชวตของมนษยและการด ารงชวตของพชและสตวมากเทานน ดงนนจงสรปไดวา สงแวดลอม หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวมนษยทงทเกดขนโดยธรรมชาตและมนษยสรางขน ทงทเปนรปธรรมและนามธรรมทงมชวตและไมมชวต สงทเกดขนเองตามธรรมชาตและสงทมนษยสรางขน สงเหลานมความส าคญและใหประโยชนตอการด ารงชวต และชวยเหลอมนษยสองสงนจะตองเกอกลซงกนและกน

86

ความส าคญของสงแวดลอม สงแวดลอม มความส าคญตอการด ารงชวตของมนษยและสามารถท าใหคณภาพชวตมนษยดขนดงนจะตองอยภายใตเงอนไขของการรจกใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางฉลาด (Wise Use) และมการจดการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนระบบอยางเหมาะสม โดยจะตองค านกถงขดความสามารถในการรบรอง (Carrying Capacity) เพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน (Sustainable Utilization) เพราะหากมการตกตวงใชอยางสนเปลองมากเกนขนาด และขาดความระมดระวงในการใชกยอมจะกอใหเกดความเสยหายและความเสอมโทรมของทรพยากรและสงแวดลอม จนกลายเปนปญหาไดในทสด ความส าคญของสงแวดลอมทมตอสงมชวต ไมวาสงแวดลอมนนจะมชวตหรอไมมชวต กลวนกอใหเกดประโยชนและโทษตอสงมชวตไดทงสน ดงน (จราภรณ คชเสน, 2555, หนา 63) 1. สงแวดลอมทางกายภาพหรอสงแวดลอมไมมชวต มความส าคญตอสงมชวตทอาศยอยในสงแวดลอมนน เชน น าใชเพอการบรโภคและเปนทอยอาศยของสตวน า อากาศใชเพอการหายใจของมนษยและสตว ดนเปนแหลงทอยอาศยของสงมชวตบนบกแสงแดดใหความรอนและชวยในการสงเคราะหแสงของพช 2. สงแวดลอมทางชวภาพ จะชวยปรบใหสงมชวตอาศยอยในสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการด ารงชวตของมนได เชน ชวยใหปลาอาศยอยในน าทลกมาก ๆ ไดชวยใหตนกระบองเพชรด ารงชวตอยในทะเลทรายได 3. สงมชวตจะเปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอม เชน มการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมใหญ 4. สงแวดลอมเปลยนแปลงไปตามการกระท าของสงมชวตทอยในสงแวดลอมนน เชน เมอสตวกนพชจ านวนมากเกนไปพชจะลดจ านวนลง อาหารและทอยอาศยจะขาดแคลน เกดการแกงแยง กนสงขนท าใหสตวบางสวนตามหรอลดจ านวนลงระบบนเวศกจะกลบเขาสภาวะสมดลอกครงหนง 5. สงแวดลอม จะก าหนดรปแบบความสมพนธของสงมชวตทอาศยอยในสงแวดลอมในแงของการถายทอดพลงงานระหวางผผลต ผบรโภค ผยอยสลาย ในแงของการอยรวมกนเกอกลกน หรอเบยดเบยนกน มนษยสามารถใชประโยชนจากสงแวดลอมไดมากมาย ในลกษณะทแตกตางไปจากสงมชวตอน ๆ เชน ใชประโยชนจากดนเพอการเพาะปลก ใชประโยชนจากทงหญาเพอเลยงสตว ใชประโยชนจากเหมองแรเพอการอตสาหกรรม เปนตน ดงนนจงสรปไดวา สงแวดลอมมความส าคญตอการด ารงชวตของมนษยและสามารถท าใหคณภาพชวตมนษยดขน เชน น าใชเพอการบรโภคและเปนทอยอาศยของสตวน า อากาศใชเพอการหายใจของมนษยและสตว ดนเปนแหลงทอยอาศยของสงมชวตบนบกแสงแดดใหความรอนและชวยในการสงเคราะหแสงของพช

87

ประเภทของสงแวดลอม สงแวดลอมแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ (เกษม จนทรแกว, 2556, หนา 48-50) 1. สงแวดลอมทางธรรมชาต (Natural Environment) เปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน ดน น า อากาศ ปาไม สตวปา ฯลฯ สงแวดลอมประเภทนเกดขนเองตามธรรมชาตอาจใชเวลาเรวหรอเพยงใดขนอยกบชนดและประเภท สงแวดลอมทางธรรมชาตสามารถแบงยอยออกเปน 2 ประเภท คอ 1) สงแวดลอมมชวต (Biotic Environment) เปนสงแวดลอมทเกดขนโดยธรรมชาต มลกษณะและคณสมบตเฉพาะตวของสงมชวต เชน พช สตวและมนษย หรอเรยกวาสงแวดลอมทางชวภาพ (Biological Environment) กได 2) สงแวดลอมไมมชวต (Abiotic Environment) เปนสงทเกดขนตามธรรมชาตทไมมชวต อาจจะมองเหนหรอไมกได เชน ดน น า กาซ อากาศ ควน แรธาต เมฆ รงสความรอน เสยง ฯลฯ เราอาจเรยกวา สงแวดลอมทางกายภาพ (Physical Environment) ไดเชนกน

2. สงแวดลอมทมนษยสรางขน (Man-made Environment) เปนสงแวดลอมทมนษยไดใชความร ความสามารถทสบทอด สรางสม พฒนากนมาตลอด สามารถแบงได เปน 2 ประเภท คอ 1) สงแวดลอมทางวตถ หรอสงแวดลอมทสามารถมองเหนได เชน บานเรอน เครองบน โทรทศน ฯลฯ สงเหลานสรางขนเพออ านวยความสะดวก หรอตอบสนองความตองการในการด ารงชวต บางอยางอาจมความจ าเปน แตบางอยางเปนเพยงสงฟมเฟอย และ 2) สงแวดลอมทางสงคม หรอสงแวดลอมทเปนนามธรรม (Social Environment) หรอ (Abstract Environment) เปนสงทมนษยสรางขนเพอความเปนระเบยบส าหรบอยรวมกนอยางมความสข สงแวดลอมทางสงคม ไดแก ระบอบการปกครอง ศาสนา การศกษา อาชพ ความเชอ เจตคต กฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ ระเบยบขอบงคบ ฯลฯ สงแวดลอมทมองไมเหนจะแสดงออกมาในรปพฤตกรรม

ดงนนจงสรปไดวา สงแวดลอม หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต และมนษยสรางขน แบงออกได 2 ประเภท คอ สงแวดลอมธรรมชาตและสงแวดลอมทมนษยสรางขนสวนสงแวดลอมทเกดขนตามธรรมชาตไดแกสงแวดลอมทไมมชวตกบสงแวดลอมทมชวต สวนสงแวดลอมทมนษยสรางขนไดแกสงแวดลอมทมองเหนกบสงแวดลอมทมองไมเหนทงธรรมชาตและมนษยสรางขนจะอาศยซงกนและกนในการจดการความสมดลจะขาดอยางใดอยางหนงไมได ความหมายของการจดการสงแวดลอม เกษม จนทรแกว (2556, หนา 472-473) ใหความหมาย “การจดการสงแวดลอม” ไว ดงน

1. การจดการสงแวดลอม เปนค าทเหมอนกบการอนรกษสงแวดลอม แตตางกนทการอนรกษสงแวดลอมเปนเหมอนทฤษฎและหลกการ ไมไดมแผนงานปฏบต สวนค าวา การจดการสงแวดลอมนนเปนค าทมความหมายเชงปฏบตได

2. การจดการสงแวดลอมเปนกระบวนการ ซงหมายถง ตองมกลไกสงแวดลอมควบคมดวยเหตดงน การจดการสงแวดลอมจงสามารถยอมรบไดในทางปฏบตและเปนไปตามหลกการทางวทยาศาสตรทกประการ

88

3. การจดการสงแวดลอม เปนเสมอนแผนงานในการด าเนนการทางสงแวดลอมซงการก าหนดแผนงานนจะตองครอบคลมนโยบาย มาตรการ แผนงาน และโครงการหรอแผนปฏบต (Action Plan) ทมขนตอนและกลไกควบคมใหแผนงานด าเนนไปได 4. การจดการสงแวดลอมเปนการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายในระบบสงแวดลอมส าหรบมวลมนษยตอไปซงผใชตองตระหนกดวาตองมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไมใชเกดผลกระทบสงแวดลอม ทงทางตรงและทางออม แตถาหลกเลยงไมไดกยอมใหเกดใหนอยทสด 5. การจดการสงแวดลอม เปนแนวทางหนงของนเวศพฒนาปฏบต หรอพฒนา แบบยงยน กลาวคอ การจดการสงแวดลอมเปนหลกการทเปดโอกาสใหมการใชทรพยากรได แตตองไมใหคณคาทางนเวศวทยาสญเสยไป หมายถง การน าทรพยากรมาใชนนตองอยในวสยทธรรมชาตจะชวยธรรมชาตใหฟนฟตวเอง ไดอยางมประสทธภาพ แตถาเกนความสามารถของธรรมชาต ถาปญหาของเสยมมากเกนไปจนกลายเปนมลพษสงแวดลอมกจะมมากตามมาอยางหลกเลยงไมได 6. การจดการสงแวดลอมเปนทงหลกการและแผนปฏบตการใหผบรหารไดใชด าเนนงานตงแตเรมโครงการและด าเนนงาน ทงนเปนเพราะวาการจดการสงแวดมกลไกทก ากบกระบวนการ และแผนงานการใชทรพยากรสงแวดลอม นกบรหารสามารถจะทราบแนวคดและแนวด าเนนงานอยางมขนตอนดงกลาวกอน จงน าไปตดสนใจได ราตร ภารา (2549, หนา 205) ไดใหความหมายค าวา การจดการสงแวดลอม หมายถง การด าเนนงานเพอสนองความตองการของมนษยโดยไมมผลกระทบตอระบบสงแวดลอม ทงนเพอจะไดมทรพยากรใชตลอดไป หรอการก าหนดกจกรรมในการน าทรพยากรมาใช วนย วระวฒนานนท (2540, หนา 185) ไดใหความหมายค าวา การจดการสงแวดลอม คอ กระบวนการใชสงแวดลอมอยางมประสทธภาพและเปนระบบ โดยการวางแผนด าเนนงานตดตามประเมนผลและปรบปรงแกไขพฒนาใหดขน ทงนตองค านงถงการใชอยางประหยด ใหเกดประโยชนสงสดใชใหไดยงยนยาวนานและเอออ านวยประโยชนตอมวลมนษยและธรรมชาตใหมากทสด ดงนนจงสรปไดวา การจดการสงแวดลอม หมายถง การด าเนนงานเพอสนองความตองการของมนษยโดยไมมผลกระทบตอระบบสงแวดลอม ทงนเพอจะไดมทรพยากรใชตลอดไปตองม กลไกลสงแวดลอม การจดการสงแวดลอมจงสามารถยอมรบไดในทางปฏบตและเปนไปตามหลกการทางวทยาศาสตรทกประการ แนวคดและหลกการในการจดการสงแวดลอม มนกวชาการหลายทานไดกลาวไว ดงน โรจนจฉรย ดานสวสด (2541, หนา 19) กลาวไววา การวางแผนและการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในยคปจจบนควรใหความส าคญเปนอยางมากกบการพฒนาท

89

ตอเนองและน าไปสความยงยนในอนาคตไดมงเนนจดมงหมายในการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางมประสทธภาพอยาสงสด เนองจากทรพยากรธรรมชาตในแตละพนท ทงในระดบทองถน ภมภาค ถกใชกนอยางสนเปลองอยางตอเนอง ซงเหตผลดงกลาวเนองจากการเพมจ านวนของประชากร และขดความสามารถของสงแวดลอมในการรบรองของเสยจากกจกรรมของมนษยคอยๆลดลงอยางเหนไดชดในอตราทรวดเรวยงขน ดงนนจงมการปองกน กนก จนทรทอง (2542, หนา 22) กลาวไววา การจดการสงแวดลอมเปนหนาทของรฐบาลซงเรยกวา การบรหารจดการสงแวดลอม ดงนน การจดการสงแวดลอมในยคปจจบนทส าคญทสดจะตองเปนไปตามกฎหมายรฐธรรมนญและนโยบายสงแวดลอมแหงชาต โดยมนโยบายและมาตรการในการพฒนาสงแวดลอม ซงเปนแนวทางในการจดการสงแวดลอมทถอวาส าคญและจ าเปนในการน าทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมาใชอยางหลกเลยงไมได ในหลกความเปนจรงแลวทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทกประเภทเปนสงทมคณคาและราคาในตวมนเองซงก าหนดเปนตวเงนนนไดยาก ซงมมนษยบางกลมมความคดเหนวา สงทไดมาจากธรรมชาตเปนสงทไดมาตวเปลาจงใชทรพยากรอยางสนเปลองและฟมเฟอย ซ งเหนกนอยเสมอ ซงทางตรงกนขามผเสยหายและผทไดผลเดอดรอนมกจะเปนผอปโภคและบรโภค ไมใชผทกอปญหา เชน โรงงานอตสาหกรรม ทปลอยของเสยลงสแมน าล าคลอง ซงเปนเหตของปญหาสงแวดลอม เปนตน ดงนนจงสรปไดวา การจดการสงแวดลอม หมายถง ขนตอนหรอกระบวนการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมการวางแผนปองกนรกษาและแกไขปญหาทเกดขนในปจจบนและอนาคต ทเกดจากกการครอบครองและใชประโยชนจากอยางสนเปลองและเสอมสลายลงในทสด ดงนนจงมความจ าเปนจะตองรกษา ปองกนและแกไขปญหาทเกดขน โดยตองอาศย กฎหมาย นโยบาย เปนตน มาชวยในการก ากบดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหอยในลกษณะคงท และเปนประโยชนแกมวลมนษยตอไปในอนาคต แนวคดในการบรหารจดการสงแวดลอม 1. ตองการใหมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมส าหรบมนษยไดใชสอยและพงพงในการด ารงชวต ทงโดยปจจยส ความสะดวกสบาย และความปลอดภยของชวต หากมการจดการทถกตองในดานการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะสามารถท าใหการใชไดผลแบบยงยน (Sustained Yield) ตลอดไป 2. การจดการนนมงหวงทจะใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทประกอบกนอยภายในระบบใหมศกยภาพในแบบยงยนถาวรและเปนไปดวยความมนคง ลกษณะเชนนเปนความมงหวงทกอใหเกดความเพมพนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอสตอค (Stock) ภายในระบบ ซงความเพมพนนมนษยสามารถน ามาใชไดอยางถาวร อนงสวนเพมพนเปรยบเสมอนเงนสวนดอกเบยของเงนตนจากธนาคารนนเอง ดงนนถาน าสงนมาใชกไมท าใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนนหมดไปหรอรอยหรอไปได

90

3. การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตองบรรจแนวทางปฏบตในการควบคมของเสย (Waste) มใหเกดขนภายในระบบสงแวดลอม เพราะถาเกดปญหาแลว จะท าใหสตอคของทรพยากรและสงแวดลอมนนมศกยภาพในการผลตลดลง สดทายอาจตองเผชญการขาดแคลนทรพยากรในอนาคต อกทงอาจมปญหามลพษสงแวดลอม ซง เกดจากกระบวนการผลต กระบวนการใชและกระบวนการเปลยนรปผลตภณฑ เปนตน 4. การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตองยดหลกของการอนรกษมาเปนพนฐาน ดงนนแนวทางในการด าเนนการจดการจงตองมการรกษา สงวน ปรบปรง ซอมแซมและพฒนาทรพยากรธรรมชาต ทงทอยในสภาพทดตาม ธรรมชาตในสภาพทก าลงมการใชและในสภาพททรดโทรมรอยหรอเพราะการใชทผานมาดวย เปนทคาดหวงไดวาถาสามารถด าเนนการดงกลาวไดแลว จะท าใหมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใชสอยชวกาลนาน 5. การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไมวาจะเปนตอสงใด ระบบใด หรอทองทใด มความตองการ คอ นอกจากจะเกยวของกบการใชการจดการของเสย การเพมศกยภาพในการผลตของสตอค และการปรบปรงซอมแซมแลวยงตองการใหมการจดองคประกอบภายในระบบสงแวดลอม หรอระบบนเวศใหมชนดหรอหลายชนด (Distribution) ของสงแวดลอมในระบบ ใหไดเกณฑมาตรฐานธรรมชาตททก ๆ สงทกชวตในระบบสามารถอยไดอยางเปนสข ท าใหระบบตาง ๆ อยในภาวะสมดลตามธรรมชาต 6. การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความมงหวงอยางยงทจะท าใหคณภาพชวตมนษยและสงท เกยวของดขน อนงคณภาพชวตนนมปจจยทเกยวของคอ ปจจยทางดานการศกษา สภาพเศรษฐกจ สงคม เชอชาต สภาพทางภมศาสตร สถานภาพทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองทและสดทายคอ ความพอใจ แนวทางด าเนนการ จดการเพอใหคณภาพชวตทดนนตองพจารณาปจจยดงกลาวดวย ดงนนหลกการทจะน าไปใชในการจดการ จงตองดสถานทเปนส าคญดวย (โสภารตน จารสมบต, 2546, หนา 78-79) ดงนน หลกการในการจดการสงแวดลอม ประกอบดวยหวขอส าคญ ดงน 1. กฎหมายทเกยวของ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดกลาวถง การจดการสงแวดลอมในบญญตแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 นนแตกตางกบรฐธรรมนญฉบบอนทผานมา โดยใหประชาชนมสวนรวมในการปองกนและปราบปรามการกระท าอนท าใหเกดความเสยหายและท ารายธรรมชาตซงกอใหเกดมลพษไวอยางชดเจนในมาตราตาง ๆ ดงน มาตรา 57 บคคลยอมมสทธไดรบขอมล ค าชแจงและเหตผลจากหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนกอนอนญาตหรอการด าเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาคสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวตหรอสวนไดเสยส าคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงานทเกยวของเพอ

91

น าไปประกอบการพจารณาในเรองดงกลาว การวางแผนพฒนาสงคม เศรษฐกจ การเมองและวฒนธรรม การเวนคนอสงหารมทรพย การวางผงเมอง การก าหนดเขตการใชประโยชนในทดนและการออกกฎทอาจมผลกระทบตอสวนไดเสยส าคญของประชาชนใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถงกอนด าเนนการ มาตรา 66 บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดมยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาตและมสวนรวมในการจดการสงแวดลอม การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน มาตรา 67 สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษและการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพและในการคมครองสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหด ารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพของตน ยอมไดรบความคมครองตามความเหมาะสม การด าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบ ตอชมชนอยาง รนแรงทงดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพจะกระท ามไดเวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชน ในชมชนและจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนผมสวนไดเสยกอนรวมทงไดใหองคกรอสระ ซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอม สขภาพและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพใหความเหนประกอบ กอนทจะมการด าเนนการดงกลาว สทธของชมชนทจะฟอง หนวยงานราชการ หนวยงานรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถนหรอองคกรอน ๆ ของรฐทเปนนตบคคล เพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตน ยอมไดรบความคมครอง มาตรา 73 บคคลมหนาทรบราชการทหาร ชวยเหลอในการปองกนและบรรเทาภยพบตสาธารณะเสยภาษอากร ชวยเหลอราชการ รบการศกษาอบรม พทกษ ปกปองและสบสานศลปวฒนธรรมของชาตและภมปญญาทองถนและอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงนตามกฎหมายทบญญตไว มาตรา 85 รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ดงตอไปน 1. ก าหนดหลกเกณฑการใชทดนใหครอบคลมทวประเทศ โดยใหค านงถงความสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ทงผนน า วถชวตของชมชนและการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพ และก าหนดมาตรฐานการใชทดนอยางยงยนโดยตองใหประชาชนในพนท 2. กระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมและด าเนนการใหเกษตรกรมกรรมสทธ หรอสทธในทดนเพอประกอบเกษตรกรรมอยางทวถงโดยการปฏรปทดนหรอวธอนรวมทงจดหาแหลงน า

92

เพอใหเกษตรกรรมมน าใชอยางพอเพยงและเหมาะสมแกการเกษตร 3. จดใหมการวางผงเมอง พฒนาและด าเนนการตามผงเมองอยางมประสทธภาพและ

ประสทธผล เพอประโยชนตอสวนรวม ทงตองใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บ ารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล

4. จดใหมแผนการบรหารจดการทรพยากรน าและทรพยากรธรรมชาตอน อยางเปนระบบและเกดประโยชนตอสวนรวม ทงตองใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บ ารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล

5. สงเสรม บ ารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาทยงยนตลอดจนควบคมและก าจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวตของประชาชน โดยประชาชน ชมนมทองถน และองคกรปกครองสวนทองถนตองมสวนรวมในการก าหนดแนวทางการด าเนนงาน ตลอดจนใหอ านาจองคกรปกครองสวนทองถนในการจดการสงแวดลอม เชนไดรบผลกระทบจากหลกเกณฑการใชทดนนนมสวนรวมในการตดสนใจดวย มาตรา 290 องคกรปกครองสวนทองถนยอมมอ านาจหนาทสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามกฎหมายบญญต กฎหมายตามวรรคหนงอยางนอยตองมสาระส าคญ ดงน 1. การจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอยในเขตพนท 2. การเขาไปมสวนรวมในการบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดทอยนอกเขตพนท เฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการด ารงชวตของประชาชนในพนท 3.การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใดนอกเขตพนทซงอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมหรอสขภาพอนามยของประชาชนในเขตพนท 4. การมสวนรวมของชมชนทองถน ตามมาตรา 86(3) สงเสรม และสนบสนนก ารวจยพฒนาและใชประโยชนจากพลงงานทดแทน ซงไดจากธรรมชาตและเปนคณตอสงแวดลอมอยางตอเนองและยงยน (อ านาจ วงศบณฑต, 2545, หนา 47-48) มาตรการในการจดการสงแวดลอม การจดการสงแวดลอมทดตองมการน ามาตรการทเหมาะสมมาใช ในการจดการทงกลไกภาครฐ กลไกการตลาด กลไกของสงคมชมชนทองถน เขามารวมกนแกปญหาและปองกนปญหาสงแวดลอม โดยควรจะตองประกอบดวย มาตรการทางเศรษฐศาสตร มาตรการทางเทคโนโลย มาตรการทางสงคม และมาตรการทางกฎหมาย โดยมรายละเอยดดงน 1. มาตรการทางเศรษฐศาสตรของประเทศไทย ไดมการน ามาตรการทางเศรษฐศาสตรมาใชกบการจดการสงแวดลอม เปนแนวทางหนงทจะชวยเพมขดความสามารถใหกบองคกรของรฐในการอนรกษสงแวดลอม โดยใหผผลตมการลงทนในการลดการท าใหเกดของเสยหรอเกดมลพษลดลง ดงทปรากฏในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 คอ

93

กองทนสงแวดลอม การลดภาษ ภาษมลพษ การใหเงนกเงนอดหนนในเรองการจดการสงแวดลอม เปนตน โดยเครองมอทางเศรษฐศาสตรทใชในการจดการสงแวดลอมประกอบดวย

1.1 Product Charges เปนภาษทเกบจากผลตภณฑทกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม ซงจะใชเฉพาะกบคาเสยหายดานสงแวดลอมทเกดขนจากการน าผลตภณฑไปใช เหมาะทจะน ามาใชกบแหลงก าเนดมลพษทสามารถระบแหลงได เชน รถยนต เปนตน โดยภาษทรวบรวมไดจะน ามาใชในการบ าบดหรอก าจดของเสย Product Charges เปนเครองมอทสรางแรงจงใจใหลดการบรโภคสนคาทกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม และกระตนใหเกดการใชสนคาอยางอนทดแทน

1.2 Emission Charges เปนคาธรรมเนยมทเกบจากการปลอยสารมลพษลงไปในแหลงน า อากาศ ดน หรอมลพษทางเสยง ตามปรมาณของสารมลพษทถกปลอยลงไปหรอความเสยหายทเกดกบสงแวดลอม คาธรรมเนยมทเกบไดจะน าไปใชเพอการบ าบดหรอก าจดสารมลพษในสงแวดลอม

1.3 User Charges เปนคาบรการในการบ าบดหรอก าจดของเสยตามปรมาณ น าหนก ลกษณะของเสย โดยค านงถงความยากงายในการก าจด และความเปนพษทเกดขนวามมากหรอนอย โดยไมค านงถงคาความเสยหายดานสงแวดลอม คาบรการทเกบไดจะน าไปเปนคาใชจายในการเกบรวบรวมหรอก าจดของเสย User Charges จะสรางแรงจงใจใหผทตองเสยคาบรการพยายามลดการกอใหเกดของเสยลง เพอจะไดจายคาบรการใหนอยลง

1.4 Deposit-refund System เปนการวางเงนมดจ า ส าหรบการผลตทจะท าใหเกดมลพษ เมอผลตภณฑทผานการบรโภคแลวถกน ากลบมาคนยงสถานทก าหนดกจะไดเงนมดจ าคน หรออาจอยในรปของการวางเงนประกนกได เพอใหมการด าเนนการตามขอบงคบ ถาไดด าเนนการตามนน เงนทวางไวกจะไดรบคนไป หากไมด าเนนการตามเงนทวางไวกจะถกรบ การใช Deposit-refund System ท าใหเกดการบ าบดหรอก าจดทปลอดภยมการน าผลตภณฑกลบไป Reused และ Recycle

1.5 Market Creation and Market Permits เปนการสรางระบบตลาดเกยวกบการซอของเสย เชน สงปฏกลจากบานเรอน โดยรฐเปนฝายใหการสนบสนน เชน การจดตงศนยแลกเปลยนของเสย Market Permits เปนวธการทผไดรบใบอนญาต อาจน าสวนทเหลอนนไปขายเทากบเปนการขายสทธในการปลอยของเสย การซอขายอาจท ากนโดยผานองคกรกลาง บรษทด าเนนการหรอองคกรของรฐกได (Market Permits) ท าใหประหยดคาใชจายทจะเกดขนจากการควบคมใหปฏบตตามกฎหมาย และไมมผลกระทบตอการผลตสนคา และใชในการจดการมลพษขามชาตได

2. มาตรการทางเทคโนโลย ในปจจบนมแนวคดวาเทคโนโลยสามารถน ามาใชจดการสงแวดลอมได ดวยการลด และก าจดมลพษจากแหลงก าเนด ซงการควบคมปญหาสงแวดลอมใหดขนนนสงจ าเปนคอ ตองควบคมเทคโนโลย ทงการใชทรพยากร การบ าบด การก าจดของเสย และมลพษสงแวดลอมใหมประสทธภาพมากทสด โดยการเลอกใชเทคโนโลยเปนสงส าคญทงตวเทคโนโลยและความเหมาะสมกบลกษณะทจะใช โดยเฉพาะจากโรงงานอตสาหกรรม เชน การใชเทคโนโลยสเขยว (Green Technology) เปนเรองเกยวกบการ (Reused และ Recycle) มาใชเพอให

94

สงทเหลอจากกระบวนการผลตสามารถน ากลบมาใชใหม ท าใหปญหาขยะมลฝอยนอยลงและไมกอใหเกดมลพษ ตอมาจงพฒนามาเปนเทคโนโลยสะอาด (Clean Technology) เขามาชวยในการลดผลกระทบตอสงแวดลอม ลดตนทนการผลตหรอการบรการท าใหสภาพแวดลอมดขน ประสทธภาพและคณภาพของงานหรอสนคาทสงขนภาพลกษณธรกจดขน โดยเรมตงแตการเลอกหรอเปลยนวตถดบทเหมาะสม ลดหรอเลกใชวสดอนตราย การเลอกใชวสดทมสารพษเจอปนนอย หรอไมเหลอขยะมลฝอยมาใช ดานกระบวนการผลตมการปรบปรงเปลยนแปลงเครองจกรเพอลดความสญเสยหรอลดการเกดของเสยโดยไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม ผลตภณฑทผลตไดมอายการใชงานนานขนและเมอบรโภคแลวไมยากตอการก าจดหรอน ามารไซเคลได 3. มาตรการทางสงคม ปจจบนมแนวความคดวาสงแวดลอมเปนปญหาของทกคนในประเทศ เพราะฉะนนทกคนตองมหนาทปกปองดแลไมใหสงแวดลอมถกท าลาย มใชจะปลอยใหเปนหนาทของภาครฐอยางเดยว มาตรการทางสงคมจงตองน ามาใชเพอการพทกษสงแวดลอม เชน การประชาสมพนธ อบรม สมมนา ใหความรเพอกระตนเตอนประชาชนหรอเปนแรงกดดนทางสงคมใหผทมสวนเกยวของเกดการบรหารจดการทถกตอง ไดแก การใชสอทางวทย โทรทศน หนงสอพมพ เพอเพมการสอสารระหวางภาครฐกบประชาชนมากขนและเปนการปองปรามผกระท าผดไดดวย โดยมาตรการทางสงคมทน ามาใช คอ

3.1 การใหการศกษา (Education) โดยมเปาหมายเพอพฒนาใหเกดความรความเขาใจ และมทศนคตทดตอสงแวดลอม รวมถงมทกษะในปญหาเกยวกบขยะมลฝอยแกประชาชนทงการ ศกษาในระบบและนอกระบบ และจะท าใหประชาชนเขาใจถงความส าคญของปญหาขยะมลฝอย รแหลงก าเนดขยะมลฝอย ผลกระทบจากปญหาทมผลตอการด ารงชวตของตน การปองกนแกไขปญหาเพอใหประชาชนมความเขาใจในปญหารวมถงหนาทความรบผดชอบทประชาชนตองปฏบตตามกฎหมายและเปนการสรางจรยธรรมสงแวดลอมใหเกดขนในบคคล รวมทงการสงเสรมความรความเขาใจดานเทคนควชาการ และสนบสนนการศกษาวจยพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมในการด าเนนการควบคมจดการระบบก าจดขยะมลฝอย และการบรหารจดการขยะมลฝอยอยางถกวธ

3.2 การสรางความตระหนก (Awareness) ใหประชาชนเกดความตระหนกในคณคาของสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตทจะตองหวงแหนไว ส าหรบตนเองและลกหลานในอนาคต ใหประชาชนไดรบร ไดสมผสและเกดการเรยนรแลวมความตระหนกเกยวกบปญหาขยะมลฝอย ทจะเกดกบตนเองในปจจบนและอนาคต

3.3 การมสวนรวม (Participation) ระหวางภาครฐเอกชนและประชาชน การรบฟงความคดเหน การเปดลานบานลานเมองในการพบปะกบประชาชน เพอเปนการแลกเปลยนขอมลระหวางกน การรบฟงปญหาตาง ๆ ในการรกษาสงแวดลอม การแกปญหาขยะมลฝอยในชมชนเพราะการใชมาตรการทางสงคมจะเกดประสทธผลได ภาครฐตองใหสทธแกประชาชน ทจะไดรบรขาวสาร ขอมลทางราชการเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนรวมถงการรวมออกกฎ ระเบยบตางๆทเกยวกบ

95

สงแวดลอมในชมชน เกยวกบมาตรการปองกนและแกไขปญหาขยะ การตรวจตราเฝาระวงดแลรกษาและรองเรยนหากมการละเมดสทธหรอกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมตอชมชน การสรางเครอขายเฝาระวงทางสงแวดลอม การมสวนรวมในการลดขยะในชมชน เปนตน

3.4 การจดกจกรรม จดตงกลม ชมรม หรอสมาคม (Activities) เพอสรางระเบยบวนย โดยการรวมกลมกนถอเปนการเรมตนในการสรางระเบยบวนย เพอพฒนาความเขมแขงในชมชน เผยแพรขาวสารผานสอตางๆ สงเสรมกจกรรมโครงการของชมชน สงเสรมกระบวนการความรวมมอเปนเครอขายชมชน โดยใชขยะมลฝอยเปนประเดนในการพฒนาชมชนอยางเปนกระ บวนการ เชน การแลกเปลยนเรยนรประสบการณในการจดการขยะมลฝอย การตดตามตรวจสอบปญหาขยะมลฝอย การรณรงคดานสงแวดลอมในทองถน การจดโครงการขยะแลกไข โครงการธนาคารขยะ เปนตน 4. มาตรการทางกฎหมาย เปนการน าเอามาตรการทางกฎหมายมาจดการสงแวดลอม โดยมความจ าเปนอยางยงในปจจบน เนองจากกฎหมายเปนเครองมอมผลบงคบใชจงท าใหผกระท าความผดหรอคดจะท าความผดเกดความเกรงกลวและไมคดทจะท าลายสงแวดลอมอกตอไป พระราชบญญตสงเสรมคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เปนกฎหมายสงแวดลอมพนฐาน ทรวมเอาความคมครอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และการควบคมทางสงแวดลอมทกตวไวดวยกน นอกจากนยงมการใหสทธกบประชาชน เขามาเปนผรวมพทกษสงแวดลอมในทองถนของตนเอง โดยกฎหมายทมความส าคญและเกยวของกบการจดการสงแวดลอมโดยเฉพาะขยะมลฝอยทมบทลงโทษทงทางแพงและอาญา ทงโทษจ าคกและโทษปรบ รวมถงคาธรรมเนยมและคาใบ อนญาตตางๆ ซงน ามาเปนมาตรการตวอยางในการจดการม ดงน (อ านาจ วงศบณฑต, 2545, หนา 28-30)

4.1 กฎหมายวาดวยการก าหนดนโยบายดานสงแวดลอมแหงชาตพระราชบญญ ตสงเสรมและรกษาสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มผลบงคบใชในปจจบน พระราชบญญตนมวตถประสงคเพอก าหนดแนวนโยบายของชาตในการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมการประสานงานระหวางหนวยงานและองคกรทเกยวของ

4.2 กฎหมายทเกยวกบการควบคมมลพษสงแวดลอม กฎหมายกลมนมวตถประสงคโดยตรงในการควบคมและแกไขปญหาภาวะมลพษของสงแวดลอมแบบเบดเสรจ ตวอยางกฎหมายกลมน ไดแก พระราชบญญตรกษาคลอง ร.ศ. 121 พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พ.ศ. 2456 พระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535 พระราชบญญตควบคมอาคารพ.ศ. 2522

4.3 กฎหมายเกยวกบการรกษาทรพยากรธรรมชาต กฎหมายในกลมนเปนกฎหมายทมวตถประสงคในการจดสรรการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตซงเปนวตถประสงคหลก กฎหมายในกลมนสามารถจดแบงตามประเภทของทรพยากรทไดรบความคมครองไดหลายประเภทตวอยางเชน พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 เปนตน

96

4.4 กฎหมายเกยวกบการจดการสงแวดลอมชมชนเมอง กฎหมายในกลมนเปนกฎหมายทมวตถประสงคเพอการแกปญหาเหลานนโดยเฉพาะ ตวอยาง เชน พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518 พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 พระราชบญญตการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง

4.5 กฎหมายวาดวยความรบผดชอบทางแพงและอาญาจากปญหาสงแวดลอม กฎหมายในกลมนเปนกฎหมายทก าหนดความรบผดชอบและการชดใชคาเสยหายในทางแพงจากผทสรางปญหาใหกบสงแวดลอมและผไดรบผลกระทบจากปญหาดงกลาว และบทลงโทษทางอาญาตอผทท าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 (แกไขเพมเตม) พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 (แกไขเพมเตม) เปนตน (มาตรการทงสดานเปนมาตรการเปนแนวทางในการก าจดและลดปรมาณขยะมลฝอย ทไดมการศกษาไว โดยมาตรการบางมาตรการไดมการน ามาใช เชน การจายคาบ าบดน าเสยพรอมกบคาใชน า คาธรรมเนยมการอนญาตใหปลอยของเสย (ส านกงานนโยบายแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2542, หนา 91-95) มาตรการในการจดการขยะของทองถน 1. มาตรการทางดานสงคม ไดแก การรณรงคใหผจดจ าหนายสนคามสวนรวมในการลดปรมาณบรรจภณฑจากการจ าหนายสนคาและมสวนรวมในการเรยกคอซากบรรจภณฑและผลตภณฑเสอมสภาพ การสรางจตส านกใหประชาชน และสนบสนนการใหขาวสารและความรเกยวกบของเสยอนตรายจากชมชน 2. มาตรการดานเศรษฐศาสตร ไดแก การเพมภาษสนคาหรอบรรจภณฑทก าจดยาก การจดเกบคาธรรมเนยมและการเพมประสทธภาพขององคกรปกครองสวนทองถนในการดแลรกษาระบบบ าบดและก าจดขยะมลฝอยและสงเสรมสนบสนนใหมการจดตงศนยจดการของเสยอนตรายชมชน 3. มาตรการดานกฎหมาย ไดแก การก าหนดระเบยบควบคมการน าเขาวสดใชแลวหรอสนคาใชแลวจากตางประเทศ กฎระเบยบกบการเรยนคนซากบรรจภณฑและผลตภณฑทเสอมสภาพ กฎระเบยบในการใหประชาชนมการคดแยกขยะมลฝอย โดยเฉพาะอยางยงของเสยอนตรายออกจากขยะมลฝอยทวไป และก าหนดมาตรฐานและมาตรการเพอควบคมการด าเนนงานของสถานทบ าบดและก าจดขยะมลฝอย 4. มาตรการดานการสนบสนน ไดแก การวจยและพฒนาสนคาทผลตจากวสดใชแลวสงเสรมและสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนมระบบการจดเกบรวบรวมและขนสงขยะมลฝอยอยางครบวงจร (จ าลอง โพธบญ, 2551, หนา 45) ดงนนจงสรปไดวา มาตรการในการจดการสงแวดลอมทดตองมการน ามาตรการทเหมาะสมมาใช ในการจดการทงกลไกภาครฐ กลไกการตลาด กลไกของสงคมชมชนทองถน เขา

97

มารวมกนแกปญหาและปองกนปญหาสงแวดลอม โดยควรจะตองประกอบดวย มาตรการทางสงคม มาตรการทางเศรษฐศาสตร และมาตรการทางกฎหมาย และมาตรการดานการสนบสนน นโยบายและแผนการจดการสงแวดลอมของประเทศไทย การด าเนนงานการแกไขปญหาสงแวดลอมอาศยนโยบายและแผนดานสงแวดลอม ทส าคญของประเทศ ดงน 1. นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-2559 นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540 - 2559 ถอวาเปนนโยบายส งแวดลอมของชาต ซ งม งหมายใหการพฒนาเศรษฐกจและสงคมโดยการใช ทรพยากรธรรมชาตเปนฐานรากการพฒนา บนพนฐานการอนรกษและความเปนธรรมในสงคม ในแผนดงกลาวมยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดกลาวถง แนวทางในการปรบกลไก และกระบวนการจดการเชงบรณาการทเนนการมสวนรวมของทองถนและปรบเปลยนพฤตกรรมของคนไทย ใหมจตส านกอนรกษสภาพแวดลอมของชาต เพอใหบรรล เปาหมาย คอ ใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การปองกน การเฝาระวงคณภาพสงแวดลอมและการลอมลพษ และเพอเพมขดความสามารถ ในการรวบรวม ก าจด และลดกากของเสยอนตรายจากอตสาหกรรม และจากชมชนใหเพมขน ไมมากวารอยละ 30 ของปรมาณของเสยอนตรายทเกดขนทงหมด รวมถงใหมการก าจดขยะมลฝอย อยางถกหลกวธและปลอดภยไมนอยกวารอยละ 50 ของจงหวดทงหมด

1.1 นโยบายการจดการขยะมลฝอย นโยบายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยจะก าหนดรวมกนกบการจดการ สงปฏกล

ปรากฏอยในนโยบายปองกนและขจดมลพษ ไดวางนโยบาย แนวทางการด าเนนงาน และ เปาหมายเกยวกบการจดการมลพษจากขยะมลฝอยและสงปฏกล ไวดงน

1) ใหมการจดการขยะมลฝอยและสงปฏกลทถกตองตามหลกสขาภบาล ตงแตการเกบกก การเกบขน การขนสงและการก าจด

2) ควบคมอตราการผลตขยะมลฝอยของประชากร และสงเสรมการ น าขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชน

3) สงเสรมและสนบสนนใหภาคเอกชนรวมลงทน ลอสรางหรอบรหาร และด าเนนระบบจดการขยะมลฝอยและสงปฏกล

4) สงเสรมและสนบสนนใหองคกรเอกชนและประชาชน มสวนรวม ในการแกไขปญหาขยะมลฝอยและสงปฏกลมากขน

5) ส าหรบนโยบายการบรหารจดการขยะมลฝอยในชมชนของประเทศไทย ไดก าหนดรปแบบการก าจดขยะมลฝอยเปนแบบศนยก าจดขยะมลฝอย ทไดรบการศกษาออกแบบ และลอสรางดวยเทคโนโลยทเหมาะสม มระบบและมาตรการการปองกนผลกระทบสงแวดลอมและ

98

ประชาชน และยงสามารถรองรบปรมาณขยะมลฝอยชมชนหลาย ๆ แหงรวมกน ซงจะชวยลดปญหา การบรหารจดการขยะมลฝอยแตละชมชน และไมใหเกดปญหาขนอกตอไปในอนาคต ดงน (1) ควบคมการผลตขยะมลฝอยของประชาชน (2) สนบสนนงบประมาณ บคลากร และวชาการแกทองถนเพอใหมการ จดการขยะมลฝอยแบบครบวงจร ตงแตการเกบ การดดแยก การขนสง การน ากลบมาใชประโยชน และการก าจดทถกตองตามหลกสขาภบาล (3) สงเสรมและสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนมความรวมมอ กนในการจดการขยะมลฝอย โดยมงเนนรปแบบศนยก าจดขยะมลฝอยชมชนรวม (4) สนบสนนใหมกฎระเบยบ และเกณฑการจดการขยะมลฝอยท เหมาะสมเพอใหหนวยงานทเกยวของถอปฏบต (5) สงเสรมและสนบสนนใหองคกรเอกชนและประชาชนมสวนรวม ในการแกไขปญหาขยะมลฝอยมากขน

1.2 มาตรการเสรมแนวนโยบายไปสการปฏบต 1) สนบสนนใหมการจดตงศนยก าจดขยะมลฝอยใชรวมกนหลายชมชน 2) สงเสรมการลงทนรวมจากภาคเอกชนในการก าจดและน าเอาขยะมลฝอยน า

กลบมาใชประโยชน 3) สนบสนนภาคเอกชนท าธรกจการจดการขยะมลฝอย การตดตามตรวจสอบ 4) ใชหลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pay Principle) อยางยตธรรมและเสมอภาค 5) ปรบปรงกฎ ระเบยบ ขอบงคบ ทเกยวของกบอตราคาธรรมเนยม คาบรการเกบ

ขนสงและก าจดใหสอดคลองกบคาด าเนนการ 6) ปลกฝงทศนคตทถกตองแกเยาวชน โดยใหการศกษาและรณรงคใหเกด ความ

รวมมอปฏบต รวมทงใหประชาชนและชมชนเขามามสวนรวมมากขน 7) ฝกอบรมเพมพนความรแก'เจาหนาทของรฐและเอกชน 8) สนบสนนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสม ในการจดการ ขยะอยางม

ระบบ (ส านกงานนโยบายแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2542, หนา 84-85) หลกการของมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม องคกรทจะไดรบการรบรองมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม ISO14000 ตองด าเนนการ ดงน 1. นโยบายสงแวดลอม (Environmental Policy) การจดการสงแวดลอมเรมดวย ผบรหารสงสดขององคกรตองมความมงมนทจะด าเนนการอยางจรงจง และก าหนดนโยบายสงแวดลอมขององคกรขน เพอเปนแนวทางการด าเนนงานขององคกร 2. การวางแผน (Planning) เมอจดท านโยบายสงแวดลอมแลว ตองวางแผนการด าเนนงานใหสอดคลองกบนโยบายสงแวดลอม 3. การด าเนนงาน (Implememtation) เพอใหการด าเนนการจดการสงแวดลอมเปนไปตามแผนทวางไวองคกรตองด าเนนการ ดงน

99

3.1 ก าหนดโครงสราง และบคคลทมหนาทรบผดชอบในการจดการสงแวดลอมใหชดเจน 3.2 เผยแพรใหพนกงานในองคกรทราบถงความส าคญในการจดการสงแวดลอม 3.3 จดท าและควบคมเอกสารทเกยวของกบการจดการสงแวดลอม 3.4 ควบคมการด าเนนงานตาง ๆ ใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด 3.5 การเตรยมการส าหรบสถานการณฉกเฉน จดท าแผนด าเนนการหากมอบตเหต และ

ซอมการด าเนนงานตามแผน 4. การตรวจสอบและแกไข (Checking and Corrective Action)

4.1 ตดตามและวดผลการด าเนนงาน โดยเปรยบเทยบกบแผนทวางไว 4.2 แจกแจงสงตาง ๆ ทไมเปนไปตามแผนทก าหนด 4.3 ตรวจประเมนการจดการสงแวดลอมเปนระยะ

5. การทบทวน (management review) ผบรหารองคกรตองทบทวนระบบการจดการสงแวดลอมในระยะเวลาทเหมาะสมเพอใหการจดการสงแวดลอมมการปรบปรงอยางตอเนอง (จราภรณ คชเสน, 2555, หนา 61-62) ดงนนจงสรปไดวา การบรหารจดการสงแวดลอม หมายถง การด าเนนงานเพอตอบสนองความตองการของมนษยโดยไมกระทบตอชวตสตวและสงแวดลอมทเกดตามธรรมชาต ทงนเพอจะไดมทรพยากรไวใชไดตลอดไปและไมถกท าลาย ในการวจยครงนผวจยเนนการบรหารจดการสงแวดลอมในดานการจดการขยะของเทศบาลฯ เหตมาจากปญหาปรมาณขยะมากขนเกดเปน “ขยะลนเมอง” จะตองมการบรหารจดการอยางเหมาะสม ฉะนนการบรหารจดการสงแวดลอมจงประกอบไปดวยมาตรฐานในการจดการสงแวดลอม นโยบายและแผนในการจดการสงแวดลอม หลกการของมาตรฐานของระบบสงแวดลอม เพอใชเปนมาตรการในการดแลรกษาสงแวดลอมใหอยสภาพทด 2.4 แนวคดเกยวกบการจดการขยะ

ความหมายของขยะ มนกวชาการหลายทานไดใหค านยามของค าวา “ขยะมลฝอย” ตามความคดสวนตวและตามสถานการณทตนสนใจทแตกตางกนแตมลกษณะคลายคลงกน ไวดงน สมนก ชชวาล (2543, หนา 14 -15) ค าสองค าทอยคกนคอ ค าวา “ขยะ”และค าวา “มลฝอย” เมอกลาวถง “ขยะมลฝอย” มกจะถกใชเปนค าทเปนทางการ แตเนองจากเปนค าทมความหมาย ทกวางขวางซงท าใหผใชค าอน ๆ แทนค าวา “มลฝอย” เปนอนมาก เชน ค าวา “ขยะ” เปน “ขยะมลฝอย” แตโดยทวไป ชาวบานไมใชค าวา “มลฝอย” เหมอนทางราชการ แตจะใช ค าวา “ขยะ” แทน

100

พชต สกลพราหมณ (2531,หนา 334) ใหความหมายค าวา ขยะมลฝอย หมายถง บรรดาสงของ ทเสอมคณภาพหรอช ารดหรอหมดสภาพการใชงาน ปรดา แยมเจรญวงศ (2531, หนา 24) ใหความหมายวา ขยะมลฝอย หมายถงสงของทไมใชแลวอาจจะอยในรปของแขง ของเหลว หรอกงของแขง เชน เศษผา เศษกระดาษ เศษอาหารเศษสนคา ถงพลาสตก เศษของทไมใชตางๆ หรอภาชนะบรรจอาหาร เปนตน พชร หอวจตร (2536, หนา 244) ใหความหมายของค าวา “ขยะมลฝอย” หมายถง ของเศษเหลอทงจากกระบวนการผลต และการใชสอยของมนษย จ ารญ ยาสมทร (2555, หนา 11) ไดใหความหมายค าวา “ขยะมลฝอย” หมายถง สงปฏกลทเปนของแขง (Solid Wastes) ทงทเนาเปอยไดและเนาเปอยไมได ไดแก ขยะเปยก ขยะแหง ขเถา ซากสตว เศษวสดเหลอใชพวกเศษแกว ไม โลหะ ยางพลาสตก ตลอดจนซากรถยนต เปนตน ดงนนจงสรปไดวา ขยะมลฝอย หมายถง เศษผา เศษอาหาร เศษสนคาอปโภค บรโภค เศษอาหาร กระปองวสดภาชนะใสอาหาร มลสตวและซากสตว ฝนละออก เถา ตลอดจนสงทไมไดใชงานและสงททงไป และขยะมลฝอยความหมายทคลายกนแตมชอเรยกตางกนในภาษาทเปนทางการ ใชเรยกวา มลฝอย สวนภาษาไมเปนทางการเรยกวา ขยะ บางครงอาจใชเรยกรวมกนวา “ขยะ มลฝอย” เปนตน แหลงก าเนดของขยะมลฝอย แหลงก าเนดของขยะมลฝอยทเหนไดชดเจน คอเรมตนจากกจประจ าวนของเราคอเรมออกจากบานจนกลบบานในแตละเวลาเราใชจายอะไรไปมากนอยแคไหนกจกรรมแตละวนเปนแหลงก าเนดของขยะมลฝอยได แหลงทก าเนดของขยะมลฝอยสามารถแบงออกอยางเปนทางการได 3 ประเภทไดแก (กรมควบคมมลพษ, 2549, หนา 2) 1. ขยะจากชมชน (Community Wastes) เปนขยะทเกดขนจากการด ารงชพของมนษยหรอการด าเนนทางธรกจ เปนตน ขยะเหลานมาจากบานเรอนทพกอาศยทท างาน ตลาด อาคาร โรงพยาบาล โรงแรม วด โรงเรยน โรงงาน และสถานทตางๆทเราท ากจกรรมนนๆไดแก เศษอาหาร เศษกระดาษ เศษแกว เศษโลหะ เศษใบไมใบหญา เปนตน นอกจากนยงเปนขยะทเปนอนตรายเชน แบตเตอรเกา ถายไฟฉาย กระปองฆาแมลง หลอดฟลออเรสเซนต และกระปองสารเคมตาง ๆ เปนตน ซงแบงออก 2 ประเภท คอ

1.1 ขยะทวไป (General Wastes) ไดแก ขยะแหง(Refuse)ไดแก กระดาษ พลาสตก แกว ขวด โลหะ ยาง หนง เปนตน

1.2 ขยะเปยก (Garbage) ไดแก เศษผก เศษผลไม เศษอาหารเศษเนอสตวตาง ๆ 1.3 ขยะทเปนอนตรายในบานเรอน (Househokd Wastes) ไดแก ถายไฟฉายแบตเตอร

เกา กระปองฆาแมลง หลอดฟลออเรสเซนต และกระปองสารเคมตาง ๆ เปนตน 2. ขยะมลฝอยจากเกษตรกรรม (Agricultural Warres) เปนขยะมลฝอยทเกดการด าเนนกจกรรม

101

จากเกษตรกรรม มทงเปนซากสตวและซากพช เชน ซากสตว และเศษภาชนะและเศษสงตาง ๆ 3. ขยะมลฝอยจากโรงงานอตสาหกรรม (Industrial Wastes) เปนขยะทเกดจากการด าเนนกจกรรมดานอตสาหกรรม จะมทเปนอนตรายกบไมเปนอนตรายเชน กากสารเคม และสารประกอบทมโลหะหนกตาง ๆ สวนทไมเปนอนตรายทเกดจากกจกรรมในสวนโรงอาหารและโรงงาน เชน เศษวสดเหลอทง เศษอาหาร เปนตน จ ารญ ยาสมทร (2555, หนา 15-17) แหลงของขยะมลฝอย แบงตามแหลงทส าคญ ๆ ไดดงน 1. อาคารทอยอาศย ไดแก อาคารบานเรอน แฟลตทาวเฮาส และคอนโดมเนยม ซงเปนทอยอาศย ขยะจากแหลงนเปนพวกขยะอนทรยวตถ และอนนทรยวตถ เชน เศษโลหะ กระปอง ขวดแกว จานชาม จดเปนพวกขยะแหง (Rubbish)จากการศกษาของรฐนวยอรคพบวาขยะจากแหลงทอยอาศยคาพสย 945-1,182 กรมตอคนตอวน และจากการศกษาของจ ารญ ยาสมทรและคณะ พบวาขยะจากแหลงทอยอาศยคดเปนอตรารอยละ 83 ของขยะททงมาจากแหลงตางๆ ยงมขยะททงจากยานทอยอาศยอย คอ จ าพวกเศษสงของทช ารด เชน ทนอน หมอน เกาอ เตยง โตะ แมแตซากรถยนตตองน า ไปทง 2. ยานการคา ไดแก รานคา ศนยการคาตาง ๆ (Department Store, Shopping-center super market) แหลงการคาของประเทศไทยและประเทศทก าลงพฒนาสวนใหญจะประกอบการคาโดยอาศยรานคาชนลาง สวนอาคารชนบนใช เปนทอยอาศยจะแตกตางจากยานการคาของประเทศอเมรกาและยโรป ทอาคารใชประกอบการคาเทานน เมอหมดเวลาท างานผประกอบการจะกลบไปพกทบานของตน ปรมาณขยะแหลงนคดเปนน าหนก คาพสย 182-1090 กรมตอคนตอวน ยานศนยการคา ไดแก ราน ศนยการคา คณลกษณะของขยะจงคลายคลงกบขยะททงมาจากยานทพก 3. ตลาดสด (Market) ขยะจากแหลงตลาดสดมปรมาณมาก เนองจากสงคมไทยนยมซออาหารเนอสตว ผก ผลไมจากตลาดสดเปนประจ า ถงแมนประชาชนหนไปนยมจายตลาดทศนยการคากตาม ลกษณะของขยะจงเปนขยะรวม ประกอบดวยอนทรยวตถเปนสวนใหญ คอ เศษผก ผลไม ใบตองดบ เศษอาหาร เศษเนอสตว สวนอนนทรยวตถ คอ พวกถงพลาสตกมปรมาณมาก เชนกน 4. โรงงานอตสาหกรรม (Industrial Area) ขยะททงมาจากโรงงานอตสาหกรรมจะมปรมาณและคณลกษณะแตกตางกนไปตามขนาดและประเภทของโรงงานนน เชน โรงงานอาหารกระปอง จะมเศษขยะพวกเศษเนอสตว เศษผก เศษผลไม โรงงานฆาสตวจะมขยะพวกมลสตว ขนเศษชนสวนของสตว เปนตน โรงงานตดเสอผาส าเรจรปจะมขยะพวกเศษผา เศษดาย เศษกระดาษเปนสวนใหญ โรงงานผลตแบตเตอรมถานไฟฉาย ยาปราบศตรพช ทรฐควรจบตาเฝาตดตามอยางใกลชดมใหเกดอนตรายตอมนษยและสงแวดลอม ปรมาณขยะจากแหลงนคาพสยระหวาง 90-363 กรมตอคนตอวน 5. การรอถอนอาคารและการกอสราง (Demolition and construction area) ปจจบนสงคมไทยนยมสรางอาคารคอนกรต เมออาคารเกาช ารดหรอจ าเปนตองทบทงเพอกอสรางใหม จะเหลอเปน

102

เศษวสดอฐ หน กราด ทราย เศษเหลก กระเบอง เศษเหลกทตดมากบคอนกรต เศษไม เปนตน พวกนน าไปใชประโยชนถมทต าได ปรมาณขยะพวกเศษวสด การรอถอนและกอสราง อาคารมคาพสย 45-590 กรมตอคนตอวน

6. แหลงเกษตรกรรม (Agricultural area) สวนใหญขยะจะประกอบดวยเศษหญา ฟาง เศษพช ผก มลสตว กระปองยาฆาแมลง ยาก าจดวชพช

7. แหลงขยะจากถนนและพนทสาธารณะทรฐดแล (Street Sneering and Municipal service area) เศษสงของทกชนดทเกบกวดจากถนนถอเปนขยะ ไดแก หน กรวด ทราย กระดาษ กนบหร ใบไม กากตวรถโดยสาร ขวดแกว และเศษผลไม ทผโดยสารโยนทงออกมาจากยานพาหนะ คาพสย 45-363 กรมตอคนตอวน

8. สถาบนตาง ๆ (Institutional area) ไดแก สถานทราชการ โรงเรยน วทยาลย เปนตน ลกษณะขยะสวนใหญประกอบดวย ขยะแหงไดแก กระดาษ ถงพลาสตก เปนตน ปรมาณขยะททงคาพสย 45-90 กรมตอคนตอวน

9. แหลงจากโรงพยาบาลและสถานพยาบาลตาง ๆ ขยะจากโรงพยาบาลองคการอนามยโลกไดมการแบงประเภทของขยะทเกดขนเปน 8 ประเภท คอ

1) ขยะทวไป เชน เศษอาหาร เศษกระดาษ พลาสตก เปนตน 2) ขยะพยาธสภาพ เชน เลอด น าเหลอง เนอเยอหรอชนสวนจากสตวทดลอง 3) ขยะตดเชอ เชน สงปฏกลทมเชอโรคเนอเยอหรอชนสวนหรอชนสวนอวยวะทมเชอ

โรค ภาชนะอปกรณทสมผสผปวยดวยโรคตเชอ เปนตน 4) มลฝอยกมมนตภาพรงส เชน ฟลมเอกซเรย สารกมมนตภาพรงสทใชในการรกษา

หรอวนจฉยโรค เปนตน 5) ขยะเคม เชนสารเคมตาง ๆ ทใชในการรกษาโรค สารเคมทใชในหองปฏบตการเพอ

การวนจฉยโรค สารเคมทใชในการศกษาปฏบตการ 6) ขยะมคม เชน เขมฉดยา กรรไกร มดผาตด มโกน เปนตน 7) ขยะประเภท ยา เชนยาทเสอมคณภาพ ยาทเหลอจากการใชในการรกษา ยาทใชใน

การศกษาวจยในหองปฏบตการ เปนตน 8) ขยะประเภทกระปองอดความดน เชน กระปองยาทใชในการรกษา กระปองสารเคม

ทใชในการท าลายเชอโรค กระปองสารเคมทใชในการฆาแมลง เปนตน ดงนนจงสรปไดวา ประเภทขยะถาแบงตามพษภยทเกดขนกบมนษยและสงแวดลอม ม 3 ประเภทใหญ ๆ คอ ขยะเปยก ขยะแหง และขยะอนตราย ซงเปนอนตรายตอชวตมนษยและสงแวดลอมการจดการและการก าจดจงเปนสงส าคญมากจงจ าเปนจะตองมการจดการทดและถกสขลกษณะเพอชวตและสงแวดลอมทดในอนาคต

103

ประเภทของขยะ เกษม จนทรแกว (2536, หนา 49 ) กลาววา ประเภทของขยะมลฝอยแยกออกเปน 3 ประเภทใหญ ๆ ดงน 1. ขยะมลฝอยเปยก ไดแก เศษอาหาร เศษพชผก เศษผลไม อนทรยวสดทยอยสลายไดงายตอการยอมสลาย มความชนสงและสงกลนเหมนไดเรว จะตองเรงรบในการก าจด 2. ขยะมลฝอยแหง ไดแก เศษอาหาร เศษโลหะ แกว ไมยาง และเศษพลาสตก เปนตน ขยะมลฝอยประเภทน มทงก าจดไดโดยการเผา และเปนขยะทสามารถน ามากลบใชประโยชนไดอกครง โดยคดเลอกขยะมลฝอยกอนทจะทง เปนการลดปรมาณขยะมลฝอยทตองท าลายและจะมคณคาประโยชนมากมายนานาประการ 3. ขยะมลฝอยหรอของเสยอนตราย ไดแก สงปฏกลและของเสยอน ๆ ทมลกษณะเปนพษมฤทธในการกดกรอน และระเบดไดงาย ซงตองใชกรรมวธพเศษกวาปกตในการก าจด เนองจากเปนวตถทเปนอนตรายโดยเฉพาะอยางยงตอชวตและสตว เชน ยาฆาแมลง ถายไฟฉาย แบตเตอรรถยนตขยะมลฝอยหรอของเสยอนตรายเหลานบางชนดตองระมดระวงเปนพเศษเพราะมลกษณะเปน “ขยะมลฝอยตดเชอ” ทมอนตรายสงเนองจากขยะมลฝอยมประเภทแตกตางกน ดงนน การจดการขยะหรอการก าจด จ าเปนจะตองมวธการจดการทดถกสขลกษณะ และสอดคลองกบประเภทของขยะมลฝอยนน ๆ ดวย ประเภทของขยะมลฝอยออกเปน 4 ประเภท ดงน (กรมควบคมมลพษ, 2549 , หนา 21-23) 1. ขยะมลฝอยทยอยสลายได เปนขยะมลฝอยทเปนสารอนทรยสามารถน ามาหมกเปนปยได เชน เศษอาหาร เศษผก เศษผลไม มลสตวและซากสตว เปนตน 2. ขยะทวไป เปนขยะมลฝอยทเปนสารอนนทรย ซงยอยสลายได ยากไมเปนขยะมลฝอยอนตราย แตรไซเคลไดยาก หรอไมคมคาในการน ามารไซเคล เชน เศษวสดกอสราง เถาฝนละอองและถงพลาสตกทใสอาหารหรอของใชตาง ๆ เปนตน ขยะมลฝอยประเภทนคอขยะมลฝอยทจะตองน าไปก าจดตอไป 3. ขยะมลฝอยทน ากลบมาใชประโยชนใหม หรอขยะมคา เชน เศษโลหะ พลาสตก กระปองโลหะ กระดาษ เปนตน 4. ขยะมลฝอยอนตราย เชน ขยะมลฝอยบนเปอนกมมนตรงส สารเคมทงแลวยาเสอมสภาพ ของมคม ภาชนะทมแรงดนและขยะมลฝอยตดเชอ เปนตน ไดการแบงประเภทของขยะโดยพจารณาจากแหลงก าเนดขยะท เกดขนภายในชมชน จ าแนกเปน 8 ประเภท ดงน (Tchobanoglous et al. , 1993, pp.40-45) 1. ทพกอาศย (Residential) ขยะทเกดจากทพกอาศยน ประกอบดวย ขยะอนทรย ซงสามารถเผาท าลายได และสารอนทรย ซงไมสามารถเผาท าลายได เชน เศษอาหาร กระดาษ กระดาษแขง

104

พลาสตก ผลตภณฑสงทอหรอเสอผา เครองหนง ใบไมใบหญาจากสวน ไม แกว กระปอง อะลมเนยม โลหะตาง ๆ 2. การพาณชย (Commercial) เปนขยะทเกดจากรานคา รานอาหาร ตลาด อาคาร ประกอบการคา โรงแรม รานพมพงาน สถานทใหบรการตาง ๆ เชน อซอมรถ ขยะจาก สถานประกอบการคา มลกษณะคลายกบขยะทมาจากทพกอาศย แตจะมขยะทเปน กระดาษ กระดาษแขง พลาสตก ไม แกว โลหะ เศษอาหาร รวมทงขยะชนดพเศษและขยะอนตรายจากบานเรอนเปนหลก 3. สถาบน (Institutional) เปนขยะทเกดจากสถาบนตาง ๆ เชน โรงเรยน โรงพยาบาล เรอนจ า ศนยราชการ เปนตน ซงขยะจากสถาบนนสวนใหญจะมลกษณะ คลายกบขยะทเกดจากสถานประกอบการคา 4. การกอสรางและการรอถอน (Construction and demolition) เปนขยะทเกดจาก สถานทกอสรางและรอถอนสงปลกสราง เชน สถานททปลกสรางแหงใหม การซอมแซม หรอท าถนนใหม การรอถอนอาคาร การทบท าลายบาทวถ เปนตน ขยะสวนใหญ ไดแก เศษไม เศษเหลก คอนกรต และเศษดน เปนตน 5. การใหบรการของเมอง (Municipal services) เปนขยะทเกดจากการใหบรการของเมองหรอหนวยงานทองถน เชน การท าความสะอาดถนน การปรบภมทศน สวนสาธารณะ ชายหาด และพนทเพอใหบรการอน ๆ ขยะสวนใหญ ไดแก ขยะชนดพเศษ ขยะแหง ขยะจากการกวาดถนน ขยะตาง ๆ จากสวนสาธารณะ เปนตน 6. สถานทบ าบดหรอก าจดขยะของเมอง (Treatment plant sites) เปนขยะทเกดจากการใหบรการของเมองหรอหนวยงานทองถนในการบ าบดหรอก าจดขยะ เชน การบ าบดน าเสย ซงขยะทไดจากโรงบ าบด ไดแก ตะกอน ซงมองคประกอบพนฐาน คอ กากน าโสโครก 7. การอตสาหกรรม (Industrial) เปนขยะทเกดจากการด าเนนกจกรรมทเกยวของ กบการอตสาหกรรม เชน อตสาหกรรมการกอสราง (construction) เครองนงหม (fabrication) แสงสวาง และอตสาหกรรมหนก ขยะประเภทนไดแก ขยะทเหลอจาก กระบวนการผลต เศษวตถดบ รวมถง เศษอาหาร ขยะแหง ขเถา ขยะจากสงกอสรางและ รอถอน ขยะชนดพเศษ และขยะอนตราย 8. การเกษตรกรรม (Agricultural) เปนขยะทเกดจากกจกรรมของภาค เกษตรกรรม เชน การปลกพชไร สวนผลไม สถานทเลยงสตวและฟารม เปนตน ขยะ ประเภทนไดแก เศษอาหารเนาเสย ขยะจากการเกษตร ขยะแหงและขยะอนตราย เปนตน ดงนนจงสรปไดวา ประเภทขยะถาแบงตามพษภยทเกดขนกบมนษยและสงแวดลอม ม 3 ประเภทใหญ ๆ คอ ขยะเปยก ขยะแหง และขยะอนตราย ซงเปนอนตรายตอชวตมนษยและสงแวดลอมการก าจดจงเปนสงส าคญมากจงจ าเปนจะตองมการจดการทดและถกสขลกษณะเพอชวตและสงแวดลอมทดในอนาคต

105

แนวคดการลดปรมาณขยะ ในปจจบน ปรมาณขยะมลฝอยมอตราเพมขนอยางรวดเรวเนองจากปรมาณของเสยนบวนจะมมากขนและเพมทวขนอยางรวดเรวตามการขยายตวเมองของเศรษฐกจและชมชน ท าใหมของเสยตกคางรอการก าจดอยเปนจ านวนมาก รวมทงขาดอปกรณและสงอ านวยความสะดวกในการจดเกบ เชน รถยนตขนขยะมลฝอย บคลากรเกบขน และขาดการจดการทด เพอรบมอกบปญหาทเพมจ านวนมากของขยะมลฝอย ทส าคญทสดในตอนนคอแหลงรองรบของเสยทเคยใชอยเดม กเรมทจะมของตกคางไวมากเกนขดความสามารถทจะรองรบของชดใหม ๆ ดงนน การแกไขปญหาของปรมาณขยะมลฝอยจ าเปนจะตองลดปรมาณขยะมลฝอยใหนอยลง เพองายตอการจดการ จงตองแกไขทพฤตกรรมของคนในชมชนเปนหลกเพอเปนการจดการขยะมลฝอยของเสย ณ แหลงก าเนด ซงเรยกอกอยางหนงวา “แนวคดการจดการของเสย ณ แหลงก าเนด” การจดการขยะมลฝอย ประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ เชน การเกบรวบรวม การเกบขนสง การคดแยก และการก าจดในรปแบบทางเทคนคตาง ๆ แนวคดทางการน าเทคโนโลยในการจดการขยะ เชน แนวคดเรอง 8R เปนแควคดเรองกระบวนการผลตทสะอาด (Cleaner production) ซงม ดงนคอ (กรมควบคมมลพษ, 2553, หนา 35 -37)

1. การคดใหม (Rethink) 2. การเลกใชวสดหรอผลตภณฑทไมเปนมตรกบสงแวดลอม (Reject) 3. การลดการใช (Reduce) 4. การใชซ า (Reuse) 5. การใหคณคาหรอการประเมน (Revalue) 6. การซอม (Repair) 7. การเตม (Refill) และ 8. การน ากลบมาใชใหม (Recycle) กรมควบคมมลพษ (2536, หนา 29-30) กลาวถงการลดปรมาณขยะ 10 วธ ลดโลกรอนถา

ไมไดสงเกตอยางจรงจงคงไมรวาปรมาณขยะในแตละบาน กมจ านวนไมนอยอยเหมอนกน ไหนจะเศษอาหารในครว เศษกระดาษทกระจายอยในบาน อปกรณเครองใชทช ารด รวมไปถงเสอผาของใชสวนตวทเกบไวโดยไมไดใชอกมากมาย วธการลดปรมาณขยะทจะเกดขนในแตละวน มรายละเอยด ดงน

1. เลอกซอของทรไซเคลได ในแตละวนเราซอของเขาบานกนไมรเทาไหรตอเทาไหร ถาไมใชของใชกตองเปนอาหารสด อาหารแหงกวากนไป ซงบรรจภณฑทเราถอเขาบานเหลานสดทายกกลายเปนขยะ ฉะนนหากเราอยากจะจดการขยะในบานกตองเรมจากการลดปรมาณขยะ ดวยการเลอกซอของโดยค านงถงประโยชนใชสอยของบรรจภณฑดวย ควรเลอกบรรจภณฑทสามารถน ากลบไปใชใหมได เชน บรรจภณฑทเปนกลองกระดาษ หรอกระปองกสามารถน ากลบไปรไซเคลได

106

2. ท าปยหมกจากเศษอาหาร เศษอาหารของทกมอรวมไปถงเศษตนไมใบหญาทมอยในบานสามารถน ากลบมาท าประโยชนไดอกครง ดวยการน าไปท าเปนปยหมกไวใชบ ารงตนไม ดอกไมในสวนใหสวยงาม และถาหากใสหวเชออเอม (EM) ลงไปดวย กยงน าไปใชดบกลนทอและยอยสลายสงอดตนในชกโครกไดดวย

3. แยกประเภทขยะ เราควรแยกขยะทสามารถน ากลบมาใชประโยชนไดอกครง ขยะเหลานนกคอ ขวดแกว กระปอง กระดาษออน กระดาษแขง กลองกระดาษ ลง เศษอาหาร เศษตนไมใบหญา เศษเหลก เศษอะลมเนยม รวมไปถงพลาสตกและเครองใชไฟฟาทใชไมไดแลว นบ ๆ ดแลวกนาจะเกนครงของจ านวนขยะทงหมดในบานเลยทเดยว ฉะนนเรากควรแยกประเภทขยะภายในบานใหเรยบรอยกอนจะทงขยะทกครง เมอถงขยะรไซเคลเตมแลวกขายใหรถรบซอของเกา

4. ดดแปลงน ามาใชอกครว นอกเหนอจากขยะทสามารถน าไปรไซเคลไดแลว กยงมขยะทสามารถน ากลบมารยส (Reuse) หรอน ากลบมาใชอกครงดวย เชน ถงเทาเกา เอามาใชเชดกระจกได หรอเสอผาทไมไดใชแลว กน ามาเปนผาขรวไดเชนกน

5. เลอกใชถงขยะใบเลก ถงขยะใบเลกจะชวยบงคบใหเราตองน าขยะออกไปทงบอย ๆพอนานวนเขากจะเปลยนนสยเราใหทงขยะในบานนอยลงไปโดยไมรตว อกทงการน าขยะไปทงบอย ๆ ยงชวยรกษาความสะอาดใหบานแบบทางออมดวย ขยะจะไดไมมโอกาสเหมนเนาอยคาบาน แตทงนกควรบบอดถงขยะใหแนนทกครง และมดปากถงใหเรยบรอยกอนทง

6. น าขยะเปยกไปทงทกวน อยางทบอกกนไปตงแตแรกวาควรจะแยกขยะเอาไวดวย ซงนอกจากตองแยกขยะรไซเคลแลวกควรแยกขยะเปยก ขยะแหง เพมดวยอกอยาง และทางทดกตองน าขยะเปยกไปทงทกวน เพอปองกนหนและแมลงมารบกวนบานเรา อกทงการแยกขยะเปยกขยะแหงยงชวยรกษาความสะอาดใหบานมสภาพแวดลอมและสขอนามยทดไดอกตางหาก

7. เลยงผลตภณฑใชแลวทง แมผลตภณฑประเภทนจะดสะอาดปลอดภยด แตของบางอยางกไมจ าเปนตองใชทรพยากรสนเปลองขนาดนน เชน แกวน า แทนทจะใชแกวกระดาษบางๆ ใชแลวทง กนาจะเปลยนมาใชแกวพลาสตก หรอแกวธรรมดาทสามารถลางและน ามาใชไดอกครง เพอลดปรมาณขยะและชวยอนรกษทรพยากรของโลกไดอกทางหนง อกอยางเรากไมมความจ าเปนตองใชของทใชครงเดยวแลวทงเทาไร เพราะเราไมใชสถานพยาบาลทตองปองกนการตดเชออยางรดกม

8. ลดปรมาณการจบจายของใช ของใชบางอยางเรากไมไดใชเปนประจ า หรอบางทกมความจ าเปนตองใชในงานส าคญแคครงเดยวเทานนดวยซ า เชน แทนทจะซอเสอผาหรออปกรณส าหรบงานพธส าคญ ทางทดกควรหาหยบยมจากคนใกลตวดกอน หรอจะใชบรการจากรานเชาชดหรออปกรณกได วธนนอกจากจะชวยลดปรมาณขยะแลว ยงชวยลดปรมาณเงนทตองจายออกกระเปาไดดวย หรอการจดงานปารตครงใหญ แทนทจะใชจานกระดาษเพราะขเกยจลางจาน

9. รกษาและซอมแซมเครองใชทกอยางภายในบาน รวมไปถงเสอผา กระเปา และรองเทาของเรา กควรใชงานอยางถกประเภท และรกษาของใหใชไปไดนาน ๆ หากช ารดเสยหายกตองลอง

107

ซอมแซมดกอน เผอจะสามารถน ากลบมาใชงานไดอกครง โดยเฉพาะเสอผา กระเปา รองเทา ถาเบอไมอยากใสแลวกนาจะลองน าไปแลกกนใสกบเพอน หรอจะเอาไปบรจาคใหมลนธตาง ๆ 10. ซอของมอสองอาจจะดเปนวธทไมไดชวยลดขยะภายในบาน แตกเปนโอกาสทคณจะชวยลดปรมาณขยะใหโลกของเรา เหมอนเปนการหมนเวยนของทยงใชประโยชนไดอยกลบมาใชอกครง ดงนนจงสรปไดวา การลดปรมาณขยะ หมายถง การลดการกอขยะ โดยการ การหวตะกรา ใชถงผาไปซอของไปจายตลาดใชปนโตไปซออาหาร รวมถงการน ากลบมาใชใหมดวย บางครงกจะเรยกรวมเปน 8R ไดแก 1. การคดใหม 2. การเลกใชวสดหรอผลตภณฑทไมเปนมตรกบสงแวดลอม 3. การลดการใช 4. การใชซ า 5. การใหคณคาหรอการประเมน 6. การซอม 7. การเตม และ 8. การน ากลบมาใชใหม แนวคดในการจดการขยะ มขยะเปนสงทหลกเลยงไมไดในสงคมมนษย เพราะ เปนกระบวนการการด ารงชวต (กน, ท างาน, เลน, การบรโภคสนคา) ท าใหเกดขยะ ดงนน หากปลอยใหเปนเชนนตอไป มนษยจะตองประสบกบวกฤตการณขยะ จงตองมแนวคดใหม ๆ มาจดการหรอก าจดขยะ ซงตองตงอยบนพนฐานการพฒนาอยางยงยนซงประกอบดวยหลกการ ดงน (Tammemagi H. , 1999, pp.1-7)

108

ปองกนสขภาพและ สงแวดลอม

ภาพประกอบท 14 การจดการขยะแบบบรฌาการดวยปรชญาการพฒนาอยางยงยน ทมา: จาก The Waste Crisis ( 3), by H. Tammemagi, 1999, London: Oxford University Press. การพฒนาอยางยงยนและหลกการจดการขยะทง 3 หลกการขางตนเปนผลมาจาก เปาหมายพนฐานการจดการขยะแบบบรณาการดวยปรชญาของการพฒนาอยางยงยน ซงการจดการขยะแบบบรณาการ (Integrated Waste Management-IWM) ในแนวคดของ Tammemagi H. , (1999, p.8) เปนเรองเกยวกบกลยทธการจดการเพอใหมผลกระทบตอ สงแวดลอมนอยทสดดวยเทคนคการจดการ เชน การลดปรมาณ การใชซ า (การซอมแซม) การน ากลบมาใชใหม การเผา จนถงการฝงกลบ การวางแผนการจดการขยะแบบบรณาการ เปนการมองหาวธการยดอายการใชงานของทรพยากรใหมากทสด กอนป ค.ศ. 1986 Environmental Protection Agency (EPA) (1989, p.1) ไดจดล าดบการจดการขยะไว 4 ล าดบ ไดแก (1) การลดปรมาณ ณ แหลงก าเนด (2) การน า กลบมาใชใหมและการน าพลงงานกลบมาใช (3) การบ าบด และ (4) การก าจด ตอมาในป ค.ศ.1989 เกดความสบสนในการประเมนคาการจดการขยะเมองต าเกนไป (Municipal solid waste dilemma) เชน ปรมาณของขยะเมอง วธการจดการขยะของเมอง ทมงเนนการฝงกลบเพยงอยางเดยว เปนตน EPA จงตองท าความเขาใจใหเหนวาปญหาการจดการขยะไมมแนวคดการจดการอนใดอนหนงทจะสามารถแกไขปญหา

การปองกนสขภาพ และสงแวดลอม

ตองไมลดรอนสทธ

คนรนตอไป

อนรกษ ทรพยากร

การพฒนา อยางยงยน

การใชประโยชนทรพยากร ตองคดแยกออกมาจากการก าจดและตองใชอยางคมคา ขนตอนนเปนจดเรมตนของการน ากลบมาใชใหม

กระบวนการจดการและการก าจดขยะไมใชการสรางทรพยากรใหม แตเปนการอนรกษหรอใชอยางมคณคา

109

ไดตอง ผสมผสานหลาย ๆ แนวคดเพอรบมอกบขยะ นอกจากน EPA ยงไดจดล าดบขนของการพจารณาในการวางแผนและน าไปปฏบตในการจดการขยะแบบบรณาการ โดยล าดบแรก คอ การลดปรมาณ ณ แหลงก าเนด ซงเปนการลดจ านวนหรอ ความเปนพษของขยะทเกด ล าดบทสอง คอ การน ากลบมาใชใหม (Recycling) คอ การรวบรวม การเตรยมการ การตลาด และการใชวสด ซงองคประกอบหลายอยางของขยะน สามารถน ากลบมาใชใหมได ล าดบสดทาย คอ การเผาขยะและการฝงกลบ (EPA, 1989, p.3) มดงน

ภาพประกอบท 15 ล าดบขนการจดการขยะแบบบรณาการของ EPA ทมา: จาก Decision Makers Guide to Solid Waste Management, 1989, p.51 จากล าดบชนดงกลาว จะพบวา EPA ใหความส าคญกบปญหาการจดการโดยการลดปรมาณขยะ กจรง แตกสามารถออกแบบเปนรปแบบอนไดเพราะองคประกอบทก ตวมความสมพนธซงกนและคน โดย (1) การลดปรมาณ ณ แหลงก าเนดประกอบดวย การลดจ านวนหรอพษของขยะ การใชผลตภณฑซ า การลดปรมาณวสด เพมอายการใช งานของผลตภณฑ ลดการบรโภค (2) การน ากลบมาใช ประกอบดวย การคดแยก ณ แหลงก าเนด การเกบขนโดยถงแยก การน าวสดกลบมาใชเปนพลงงานใหม การฝากไว และการซอคน (3) การเผา ประกอบดวยการเผาเพอน าพลงงาน กลบมาใช (ในสวนนมหนาท 2 อยางคอ ลดจ านวนขยะและกลบคนมาเปนพลงงาน) และ (4) การฝงกลบ เปนทางเลอกสดทายและมโอกาสนอยสด (EPA,1989, pp.51-95) Tchobanoglous, H Theisen, S Vigil (1993, pp.10-15) ไดอธบายเกยวกบการจดการขยะ นบตงแตจดเรมตนของการเกดขยะไปจนถงปลายทาง คอ การก าจด ขยะ โดยจดเปน 6 กลมตามองคประกอบของหนาท ไดแก 1. การเกดขยะ หรอการสรางขยะเปนการกระท าทไมสามารถควบคมได ไมมเงอนไขหรอระเบยบขอบงคบใหตองปฏบตและแมนวาไมไดอย ภายใตการควบคมของผจดการดานขยะแตไดมการบรรจใชในระบบการประเมนผล ทเปรยบเสมอนวธการจ ากดปรมาณของขยะทผลต

การฝงกลบ การเผา

การน ากลบมาใชใหม การลดปรมาณ ณ แหลงก าเนด

110

2. การเกบขยะ การคดแยกขยะ การเกบรกษาขยะ และกระบวนการด าเนนการ ณ แหลงเกดขยะ เปนสวนทสองของสวนประกอบตามหนาท การเกบและการคดแยกขยะเปนกจกรรมท ตองด าเนนการรวมกนจนกวาจะน าขยะไปเทใสในถงขยะ การเกบขยะยงชวยผนกขยะ ในถงขยะในระหวางรอการเกบขนอกดวย ในสวนของการคดแยกขยะน เปนสวนทจ าเปนเนองจากวสดบางประเภทมคณสมบตเฉพาะ และสามารถน าวสดกลบมา ซอมแซมท าใหเกดรายไดจากการจ าหนายวสดดงกลาว ทงนสถานททดทสดในการคดแยกขยะเพอการน ามาใชช า และการหมนเวยนน ากลบมาใชใหมกคอ แหลงทเกดหรอทบานของเจาของขยะ ซงไดด าเนนการคดแยกขยะหลากหลาย ประเภททง กระดาษ กระดาษแขง ขวด กระปองอลมเนยม และวส ดทประกอบดวยเหลก และขณะนมการน าไปปฏบตคนในหลายระดบแลว ความส าคญอกประการหนงของ การเกบรกษาขยะ คอ ความเกยวของกบสขอนามยของประชาชนและการยอมรบดาน ความสวยงาม ถงขยะแบบยกขนบนรถขนยาย หรอสถานทเกบรกษาขยะแบบเปดโลง เปนภาพทไมนามอง และทงสองกรณนเปนสงทท าใหเกดความไมสบายใจ และมกจะพบเหนตามทพกอาศยและรานคาตาง ๆ 3. การเกบขนขยะ ไมไดหมายความเฉพาะการเกบขนขยะและวสด ทสามารถหมนเวยนน ากลบมาใชไดใหมเทานน แตยงรวมถงการขนสงวสดเหลาน ภายหลงการเกบรวบรวมจนกระทงน าไปยงสถานปลายทาง ซงสถานปลายทางอาจจะ เปนสถานทส าหรบด าเนนการเกยวกบวสดเหลานน เชน สถานขนถาย หรอสถานท ก าจดขยะ แบบฝงกลบกได 4. การคดแยก กระบวนการด าเนนการ และการเปลยนรปขยะ เปนองคประกอบหนาทล าดบทส ซงท าหนาท เปนใหญวสดหรอขยะทคดแยกแลว การคดแยกขยะและกระบวนการด าเนนการดานองคประกอบของขยะ รวมทงการเปลยนรปขยะ มกจะด าเนนการ ณ สถานททไมใช แหลงก าเนดขยะ ซงกขนอยกบรปแบบของแหลงทดงของหนวยตนทาง เชน ททงขยะ หรอศนยรบซอคน เปนตน กระบวนการด าเนนการนนมหลายรปแบบ เชน กระบวนการคดแยกขยะทมขนาดใหญ โดยการใชเครองคดแยกขนาด หรอใชคดแยกดวยมอ การท าใหวสดมขนาดเลกลงดวยการบด การคดแยกวสดทมเหลกเปนสวนประกอบดวย แมเหลก การลดขนาดดวยการอดเปนกอน 5. การขนถายและการขนสง จะประกอบดวยสองขนตอน คอ การขนถายขยะจากรถเกบขนขยะขนาดเลกไปยงอปกรณการขนสงทมขนาดใหญกวา และการขนสงขยะตออกทอดหนงซงโดยปกตแลวจะมระยะทางทไกลมาก ๆ เพอไปยงสถานทก าจดขยะ 6. การก าจด เปนองคประกอบของหนาทสดทาย คอ การก าจด ปจจบนสวนใหญจะด าเนนการก าจดขยะดวยวธการฝงกลบ คอ จดสนสด ของขยะ ไมวาจะเปนขยะทเกบจากแหลงทพกอาศยและขนสงโดยตรงมายงสถานท ฝงกลบ เศษซากของเหลอทไรประโยชนจากสถานทหมนเวยนวสดเพอน ากลบมาใชใหม เศษซากของเหลอจากการเผาขยะ การหมกท าป ย หรอจากสถานทด าเนนการก าจดขยะ แหลงอน ๆ การฝงกลบตามหลกสขาภบาลสมยใหม

111

ความสมพนธภายในระหวางองคประกอบของหนาทท งหก ในระบบการจดการขยะ ปรากฏดงน (Tchobanoglous, G., Theisen, H. and Vigil, S. (1993), p.12)

การเกดขยะ การเกบขยะ การคดขยะและเกบรกษาขยะ และกระบวนการด าเนนการ ณ แหลงเกดขยะ การเกบขยะ การขนถายและการขนสง การคดแยก กระบวนการ

ด าเนนการและเปลยนรปขยะ

การก าจด ภาพประกอบท 16 องคประกอบของหนาทการจดการขยะ ทมา : Tchobanoglous, G., Theisen, H. and Vigil, S. (1993), pp.10-15 แนวคดการจดการขยะตางประเทศ 1. ประเทศสหรฐอเมรกา ก าหนดนโยบายการลดปรมาณขยะมลฝอย ณ แหลงก าเนดจากกจกรรมการผลต เชน การวางแผนการผลตและเปลยนแปลงวตถดบในการผลต การปรบเปลยนพฤตกรรมการเลอกซอผลตภณฑทกอใหเกดมลพษนอยทสด การซอมแซมสงของและน ากลบมาใชใหม 2. ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน รฐก าหนดใหผผลต ผน าเขา ผจ าหนายตองเรยกคนบรรจภณฑ โดยรฐจะก าหนดเครองหมายประทบบนสนคา เพอแสดงวาบรรจภณฑจะถกน าไป รไซเคลอนไดแก แกว โลหะ พลาสตก กระปอง กระดาษ อลมเนยม เปนตน และก าหนดใหประชาชนคดแยกบรรจภณฑทใชแลวดวย 3. ประเทศแคนาดา เนนการลดขยะบรรจภณฑทไมจ าเปน โดยสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการด าเนนการ ดงน 1) ใชบรรจภณฑรวมหอใหญ (Family pack) 2) ใชสนคาชนดเตม (Refilled products) 3) มระบบน าภาชนะไปบรรจสนคาดวยตวเอง (Reuse) 4) ออกแบบบรรจภณฑทสามารถรไซเคล (Recycle) ใหมากทสด

112

4. ประเทศสงคโปร จากการก าหนดเปาหมายวา “ประเทศสงคโปรจะเปนเมองทปราศจากขยะ” ซงมการด าเนนการ ดงน 1) ขอความรวมมอจากภาคประชาชนในการจดเกบและคดแยกขยะ 2) รณรงคใหใชวสดรไซเคล 3) ขอความรวมมอจากภาคเอกชนผลตวสดทรไซเคลไดทงหมด 4) ประชาชนทกคนจะตองทงขยะใหเปนเวลา เพราะจะมการจดการเกบขยะ 2 อาทตยตอ 1 ครง โดยตองจายคาธรรมเนยมเดอน 150 บาท ส าหรบผอยแฟลต สวนผทมบานเปนของตนเองจะตองเสยเกอบ 400 บาทตอเดอน ขณะทบรษท โรงงานตาง ๆ จะตองเสยเปนรายวนโดยคดเปนลตรซงเปนการปลกฝงวนยใหทกฝายตระหนกในการทงขยะไดเปนอยางดและเปนการลดปรมาณขยะอกดวย 5. ประเทศญปน มหานครโตเกยว มการออกกฎหมายและขอบงคบตาง ๆ เพอลดปรมาณขยะมลฝอย เชน 1) กฎหมายสงเสรมการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ เพอสงเสรมการลดการน ากลบไปใชซ าและการน ากลบมาใชประโยชนใหม 2) กฎหมายวาดวยการซอผลตภณฑทไมท าลายสงแวดลอม 3) กฎหมายวาดวยภาชนะบรรจและหบหอบรรจภณฑ 4) กฎหมายวาดวยการน าอปกรณเครองใชในครวเรอนทใชแลวกลบมาใชใหม 5) กฎหมายการจดการเศษอาหารทเหลอกลบมาใช 6) กฎหมายเกยวกบการน าวสดกอสรางมาใชใหม 7) กฎหมายวาดวยการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ 8) กฎหมายวาดวยการสงเสรมรเรมใหเปนสงคมทมการน าขยะมลฝอยกลบมาใชใหม 6. ประเทศฝรงเศส มการออกฎหมายขยะมลฝอย “Waste law1975” เปนกฎหมายหลกในการจดการบรรจภณฑ เกยวกบการก าจดและการใชซ าบรรจภณฑ ในปค.ศ. 1992 ก าหนดใหผผลตและผน าเขาสนคาทมบรรจภณฑทน ามาจ าหนายในประเทศ ตองรบผดชอบในการรวบรวมและก าจดขยะมลฝอยบรรจภณฑ และป ค.ศ. 1993 มการก าหนดใหผผลตและผน าเขาสนคาจะตองรบผดชอบรวบรวมขยะมลฝอยบรรจภณฑเพอน าไปใชซ า 7. ประเทศเนเธอรแลนด มการออกระเบยบขอบงคบการจดเกบคาธรรมเนยมการคดแยกประเภทขยะมลฝอยจากครวเรอนทไมคดแยกประเภทขยะมลฝอยกอนน ามาทง เพอใหชมชนปฏบตการคดแยกประเภทขยะมลฝอยหากไมตองการจายคาธรรมเนยมดงกลาว 8. ประเทศบราซล มการตงจด Drop-off ในหองสรรสนคาเพอรองรบวสดรไซเคลทประชาชนน ามาบรจาค ประชาสมพนธและเผยแพรความรเกยวประเภทของรไซเคลในสภาบนการศกษา จดตงสหกรณทอาจมาจากซาเลง ประชาชน โดยจะรบวสดรไซเคล จากโรงเรยนบรษทเอกชนและบานเรอน และจดตงองคกรเอกชนและบานเรอน และจดตงองคกรเอกชนทไมแสวงหาผลก าไรทสนบสนนการจดการขยะและผสมผสาน รวมถงยกระดบการศกษาดานสงแวดลอมบนพนฐานทเกยวของกบระบบการจดการขยะ 9. ประเทศไตหวน มการออกกฎหมายทสนบสนนการรไซเคล โดยใหทกคนมสวนรวมรบผดชอบ เสยภาษใหรฐ เพราะถอวาเปนภาระของสงคมและผสรางมลภายะเปนผรบผดชอบปรบเปลยนพฤตกรรมของผบรโภคใหเนนการน ามลฝอยทยงใชไดกลบมาใชใหม เพอลดปรมาณขยะมลฝอยทตองก าจดและใชทรพยากรอยางคมคา (ปรดา แยมเจรญวงศ, 2513, หนา 25-26)

113

การจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย แนวทางในการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย ตามนโยบายดานการพฒนาทางดานพฒนาทางดานสงแวดลอมและการจดการทรพยากรธรรมชาต ซงเปนนโยบายทเทศบาลนครออมนอยใหความส าคญเปนอยางมาก เนองจากพนทของเทศบาลฯเปนทตงของโรงงานอตสาหกรรมทมอยเปนจ านวนมาก และมจ านวนประชากรเกดขนมากมาย ทงประชากรในเขตพนทและประชากรแฝง และ “แรงงานตางดาว” จงควรสงเสรมและพฒนาใหเกดความสมดลและสอดคลองกบระบบนเวศวทยาอยางยงยน เพอใหประชาชนมคณภาพชวตทด โดยมแนวทางการด าเนนนโยบาย ดงน 1. เรงรดด าเนนการระบบการก าจดขยะแบบครบวงจรทไดมาตรฐาน

- จดใหมระบบก าจดขยะมลฝอยรวมของเทศบาลฯ บรเวณต าบลทาเสา อ าเภอกระทมแบน - แกไขปญหาขยะตกคาง และลดปรมาณขยะ โดยรณรงค ในการคดแยกขยะทงบาน

สถานทศกษา สถานประกอบการตาง ๆ และชมชนทกชมชนในเขตเทศบาลฯ รวมทงสงเสรมการน าขยะไปรไซเคลและปยชวภาพดวย

- ประสานงานกบสถานประกอบการ โรงงานอตสาหกรรมในการจดการขยะอตสาหกรรมใหถกตองและเปนไปตามทกฎหมายก าหนด 2. สงเสรมการสรางจตส านกและกระบวนการมสวนรวมของประชาชนทกภาคสวนในการขบเคลอนเมองใหนาอยและการอนรกษทรพยากรรมชาตและสงแวดลอมในชมชน รวมทงการปรบปรงภมทศนและพฒนาถนนสายหลก สายรอง และถนน ตรอก ซอยตาง ๆ ตลอดจนแมน า ล าคลอง โดยมงมนทจะพฒนาสวถเมองสะอาดบรรยากาศสดชนใหเปนรปธรรม

ปจจบนเทศบาลนครออมนอยตงอยเลขท 234 หมท 11 ซอยเพชรเกษม 87 ถนนเพชรเกษม ต าบลออมนอย อ าเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร 74130 พนทของเทศบาลนครออมนอยมอาณาเขต คอ ทศเหนอ ตดตอกบต าบลไรขงและต าบลกระทมลม จงหวดนครปฐม ทศตะวนออกตดตอกบหนองแขม กรงเทพฯ ทศตะวนตกตดตอกบต าบลออมใหญ จงหวดนครปฐม และทศใตตดตอกบต าบลสวนหลวงและต าบลทาไม จงหวดสมทรสาคร มพนทประมาณ 30.40 ตารางกโลเมตรหรอประมาณ 19,000 ไร มจ านวนประชากรทอาศยอย 52,329 คน 44,446 ครวเรอนและจ านวนประชากรแฝงอกประมาณ 14,386 คน http://www.omnoi.go.th/data.php?content_id=2

ในปจจบนน เทศบาลนครออมนอยก าลงเผชญกบปญหาสงแวดลอมโดยเฉพาะดานปรมาณขยะมลฝอย ในแตละวนในพนทประมาณวนละ 91.09 ตนตอวน แตจ านวนของเจาหนาทเกบไดวนละ 80.09 ตนตอวนเทานน ซงนบวนจะทวความรนแรงเพมขนเรอย ๆ รวมทงการเสอมโทรมลงอยางรวดเรวของทรพยากรธรรมชาต เนองจากการเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจซงเปนเขตอตสาหกรรมมากทสดท าใหมประชากรแฝงทเปนแรงงานไทย ประมาณ 150,000-200,000 คน ท าใหเกดผลกรทบทางดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมตามมาไมวาจะเปนปญหาทางดานทอยอาศย ปญหาการบรการอน ๆ สงผลใหเกดปญหาขยะมลฝอย ซงท าใหเทศบาล มภาระในการให

114

บรการสาธารณะตาง ๆ เพมมากขน โดยดจากรายละเอยด ดงน ตารางท 5 แสดงปรมาณจ านวนขยะทเกดในป พ.ศ. 2554-2558

ป พ.ศ. ปรมาณขยะมลฝอยทเกดขน (ตนตอวน) 2554 85.61 2555 87.51 2556 91.09 2557 88.38 2558 101.38

ทมา: ส านกงานปลดเทศบาลนครออมนอย,(2558). แผนการพฒนาสามป 2555-2557.

http://www.omnoi.go.th/data.php?content_id=2 จากจ านวนปรมาณขยะทเกดขนในแตละป คาดวาจะมจ านวนปรมาณเพมขนในปตอ ๆ ไป สงผลกระทบทงสขภาพของประชาชนและสงแวดลอมและกอใหเกดภาวะโลกรอน ดจากภยพบตจากธรรมชาต เมอป พ.ศ. 2554 ทผานมาเกดน าทวมท าใหเสยชวตและทรพยสนอยางมากมาย นกคอผลกระทบจากการท าลายธรรมชาตและสงแวดลอม ซงมาจากมอมนษยทงนน สาเหตทงหมดนเกดจากการพฒนาเศรษฐกจท าใหเจรญเตบโตอยางรวดเรวและอกประเดนคอการเพมของจ านวนประชากรกอใหเกดปรมาณขยะมลฝอยมากยงขน ดงนนเทศบาลนครออมนอย จ าเปนตองมการบรหารจดการกบขยะมลฝอยอยางเรงดวน ถาปลอยใหปรมาณขยะมากขนจนไมสามารถควบคมไดขยะกจะลนเมอง ยากทจะแกไขได ผลกระทบทตามมาคอความเปนอยและสขภาพของประชาชน เทศบาลนครออมนอย มสถานทก าจดขยะเปนของตนเองประมาณ 75 ไร แตไมสามารถเปดด าเนนการไดเนองจากพนทดงกลาวอยใกลแหลงชมชน ท าใหเกดการตอตานจากชมชนในพนทใกลเคยง รวมทงนโยบายการจดการขยะในชมชนยงไมเคยมมากอน จงมการว าจางเอกชนในการน าไปก าจดในสถานทก าจดขยะของเอกชน ซงมคาธรรมเนยม 500 บาทตอตน

แนวทางการจดการขยะของเทศบาลนครออมนอย 1.ชวงเวลาในการเกบขนขยะ เทศบาลนครออมนอย ท าการเกบขยะตงแต ตหนงถงเวลา 8-

9 โมงเชา ซงจะใชเวลาท างานทงหมด 8 ชวโมง 2. ความถหรอความสม าเสมอ เทศบาลนครออมนอย จดการจดเกบขยะ อาทตย ละ1-2 ครง

ตอชมชน

115

3. รปแบบหรอวธการจดเกบธรรมเนยม ทางเทศบาลฯไดก าหนดอตราคาธรรมเนยมเกบขนขยะมลฝอย ดงน

อตราการจดเกบคาธรรมเนยมจากครวเรอน 20-40 บาทตอเดอน อตราการจดเกบคาธรรมเนยมจากรายอาหาร 40-60 บาทตอเดอน อตราการจดเกบคาธรรมเนยมจากโรงงาน 500-2,000 บาทตอเดอน อตราการจดเกบคาธรรมเนยมจากสถานประกอบการ 500,2,000 บาทตอเดอน สถานทการศกษา สถานทราชการ และศาสนาสถานนนจะไมมการเกบคาธรรมเนยม

ส าหรบตลาดและโรงพยาบาลนนจะมการจดเกบคาธรรมเนยมตามน าหนกทจดเกบได โดยคดอตราการจดเกบคาธรรมเนยมเกบตนละ 900 บาทตอเดอน

4. จ านวนถงขยะทเทศบาลจดไวใหตามหนาบานหรอบรเวณชมชน เทศบาลนครออมนอยจะมถงใสขยะ 3 ถง เพอใหประชาชนแยกถงทงตามถงทตงไว

5. ความสะอาดเรยบรอยระหวาการเกบขยะในปจจบน สะอาดเรยบรอยด 6. ประชาสมพนธขอมลทางเทศบาลนครออมนอยมการประชาสมพนธ ขอมลขาวสาร

ขาวสารทางดานการจดการขยะเปนบางครงบางคราว 7. โครงการทเปนประโยชนตอการแกไขปญหาขยะในชมชนเทศบาล เปนบางครงคราว 8. การเขารวมกจกรรม/โครงการเพอแกปญหาขยะกบเทศบาล มการท ากจกรรม ทก 6 เดอน การจดเกบขยะของเทศบาลนครออมนอย การจดเกบขยะของเทศบาลนครออมนอยด าเนนการใน 3 ลกษณะ คอ 1) เทศบาลนครออม

นอยด าเนนการจดเกบขยะเอง 2) เอกชนด าเนนการ ซงมจ านวนเอกชนเขามาด าเนนการจดเกบขยะในเขตพนทเทศบาลฯ ทงสน 12 ราย โดยตองมใบอนญาตรบท าการเกบขนขยะมลฝอยและปฏกลตามพระราชบญญตการสาธารณสข และเกบคาธรรมเนยมเกบขนขยะตามทเทศบาลฯก าหนด และ 3) สถานประกอบการบางแหงจดจางเอกชนเกบขยะและน าไปก าจดเอง โดยทางเทศบาลฯ จะมรถยนตเกบขนขยะมลฝอยและสงปฏกลอ านวยความสะดวกในการปฏบตงานรวมทงสน 27 คน ดงน ทใชงานอยในปจจบน 1) รถแบบปดขางเททาย ขนาดบรรจ 4-10 ลกบาศกหลา จ านวน 4 คน 2) รถขยะแบบอดขนาดบรรจ 5-4 ลกบาศกหลา จ านวน 8 คน 3) รถขยะแบบยกถง (คอนเทเนอร)ขนาดบรรจ 8 ลกบาศกหลาจ านวน 4 คน 4) รถเกยวขอเอนกประสงค จ านวน 1 คน 5) รถบรรทกสบลอม จ านวน 1 คน 6) เครองจกรขนาดกลาง จ านวน 1 คน 7) รถกระบะ จ านวน4 คน 8) รถยนตอน ๆ จ านวน 3 คน สวนภาชนะรองรบขยะมลฝอย แบงออก 2 ประเภท คอ 1) ถงขยะขนาด 200 ลตร 2) ชนดถงคอนเทนเนอรขนาดความจ 8 ลกบาศกหลาวางตามจดทมขยะจ านวนมาก การก าจดขยะมลฝอยของเทศบาลนครออมนอย ปจจบนเทศบาลนครออมนอยยงไมมสถานทก าจดขยะของเทศบาลเอง แตน าไปก าจดยงสถานทก าจดขยะมลฝอยของเอกชน คอ บจก.ทพยวรรณ อนเอตรเนชนแนล ตงอยเลขท 127 -9 หม

116

ท 1 ถนนเพชรเกษม ต าบลธรรมศาลา อ าเภอเมองนครปฐม จงหวดนครปฐม ซงเปนระบบฝงกลบอยางถกสขาภบาล (Sanitary Landfill) และเทศบาลฯ เสยคาธรรมเนยมในการน าขยะไปก าจด 500 บาท/ตน โดยรวมแลวเทศบาลฯ เสยคาใชจายในการก าจดขยะมลฝอยเปนจ านวนทงสน ประมาณ 15 ลานบาทตอป http://www.omnoi.go.th/data.php?content_id=2 ดงนนจงสรปไดวา ปญหาขยะเปนปญหาสงแวดลอมซงเทศบาลนครออมนอยจะตองการจดการทดและเหมาะสมกบการจดการขยะจงจะน าไปสจ านวนปรมาณขยะลดลงและแกปญหาไดในการวจยครงน ผวจยน าแนวคด ทฤษฎของ Tammemagi, H. (1999, pp.1-7) มาเปนกรอบแนวคดของการจดการขยะในครงน คอ 1. การลดปรมาณขยะ ณ แหลงก าเนด 2. การน ากลบมาใชใหม (Recycle) 3. การเปลยนรป (การท าปย) และ 4. การฝงกลบ เปนตน 2.5 แนวคดเกยวกบการกระจายอ านาจและการปกครองสวนทองถน

แนวคดการกระจายอ านาจการปกครอง ความหมายและความส าคญ มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของค าวาการกระจายอ านาจกนออกไปตามความคดเหนแตละบคคลและตามสถานการณทตนสนใจ ซงมสาระคลายคลงกน ดงตอไปน นนทวฒน บรมานนท (2545, หนา 19) ไดกลาวไววา การกระจายอ านาจปกครองเปนวธหนงในการจดการปกครองทรฐมอบอ านาจการปกครองบางสวนใหกบองคกรอนเพอจดท าการบรการสาธารณะบางอยางโดยใหมความเปนอสระ (Autonomy) ในการด าเนนการแตจะอยภายใตการก ากบดแล (Tutelle) ของสวนกลาง ธเนศวร เจรญเมอง (2548, หนา 59) ไดใหความหมายไววา การกระจายอ านาจหมายถง ระบบบรหารประเทศทเปดโอกาสใหทองถนตาง ๆ มอ านาจในการจดการ ดแลกจการหลาย ๆ ดานของตนเองไมใชปลอยใหรฐบาลกลางรวมศนยอ านาจในการบรหารแทบทกอยาง โกวทย พวงงาม (2548, หนา 36) ไดใหความหมายไววา การกระจายอ านาจหมายถง การโอนกจการบรหารสาธารณะบางเรองจากรฐหรอสวนกลางไปใหชมชน ซงตงอยในทองถนตาง ๆ ของประเทศหรอหนวยงานบางหนวยงานรบผดชอบจดท าอยางเปนอสระจากการปกครองสวนกลางการกระจายอ านาจมลกษณะทส าคญ 5 ประการ คอ การแยกหนวยงานออกไปเปนองคกรนตบคคลอสระจากสวนกลาง มการเลอกตงสภาทองถนและผบรหารทองถน มความเปนอสระในการปกครองตนเอง มเจาหนาทของตนเอง และประการสดทายคอ งบประมาณและรายไดของเอง ชาญชย แสวงศกด (2542, หนา 99-101) ไดกลาวถง การกระจายอ านาจปกครองสามารถจ าแนกออกได 2 แบบ คอ

117

1. การกระจายอ านาจทางพนท หรอเรยกอกอยางหนงวา การกระจายอ านาจทางเขตแดน มทมาจากแนวคดทางการเมอง ซงเนนความส าคญทางดานการเลอกตง โดยเหนวาหากเจาหนาททท าการบรหารหรอการปกครองทองถนไดรบการแตงตงจากสวนกลางกจะเปนการปกครองแบบรวมอ านาจ (Centralization) มใชการกระจายอ านาจ (Decentralization) ดงนน การกระจายอ านาจทางพนทจงตองมการเลอกตงผบรหารมเจาหนาททองถนเปนอสระจากสวนกลางไมอยใตการบงคบบญชาของสวนกลาง แตอยภายใตการก ากบดแลของสวนกลาง องคกรปกครองสวนทองถนกจะจดท ากจกรรมตาง ๆ ดวยตนเองและมงบประมาณของตนเพอใชในการจดท ากจกรรมเหลานน

2. การกระจายอ านาจทางกจการ หรอเรยกอกอยางหนงวา การกระจายอ านาจทางบรการ คอวธการกระจายอ านาจการปกครองโดยมอบท าการบรการสาธารณะอยางใดอยางหนงใหองคการ ซงมไดอยในสงคมของสวนกลางรบไปจดท าดวยเงนทนและเจาหนาทขององคการนนเอง บรการสาธารณะทแยกมาจดท าเองนนอาจเปนบรการสาธารณะทางดาน เศรษฐกจ สงคม กฬา หรอวฒนธรรมวธการกระจายอ านาจทางกจการนไมใชการกระจายอ านาจการปกครอง แตเปนการมอบใหองคการของรฐบาลไปจดท าบรการสาธารณะโดยแยกออกมาเปนนตบคคลตางหากจากรฐมทรพยสนของตนเองและมผบรหารของตนเองโดยนตบคคลกระจายอ านาจนจะตองอยภายใตการก ากบดแลของรฐเชนกน หลกการกระจายอ านาจ ชศกด ฉายะบตร (2539, หนา 24) หลกการกระจายอ านาจมองคประกอบ 4 ประการ คอ 1. มความเปนนตบคคล หลกการกระจายอ านาจการปกครองนนจะตองมองคการเปนนตบคคลตางหากจากองคการของรฐบาลกลาง การมองคการเปนนตบคคลตางหากน กเพอประโยชนในการปฏบตหนาทของตนเองซงองคการเหลานจะตองมงบประมาณทรพยสนและเจาหนาทปฏบตงาน 2. มอ านาจในการบรหารงานความมอสระในการปฏบตหนาทเปนหลกส าคญในการกระจายอ านาจการปกครอง เพราะถาหากองคการนนไมมอ านาจอสระในการปฏบตภารกจของตนเอง ตลอดจนมอสระในการปฏบตงานภารกจของตนเอง ตลอดจนมอสระพอสมควรในการก าหนดนโยบายหรอตดสนใจในการแกไขปญหาตาง ๆ ไดดวยตนเอง 3. ประชาชนในทองถนมสวนรวมในการเลอกผบรหารและหนาททนตบญญต การมสวนรวมในการปกครองตนเองในทองถนของประชาชนนน อาจท าไดหลายระดบแลวแตความสามารถและความสนใจของประชาชนในทองถนเปนส าคญ เชน ประชาชนบางคนอาจมสวนรวมในกจกรรมของทองถน เฉพาะการออกไปใชสทธออกเสยงเลอกตงตวแทนของตนเขาไปปฏบตหนาทในต าแหนงตาง ๆ ขององคกรปกครองสวนทองถนเทานน แตบางทอาจเขาไปมสวนรวมในกจกรรมการปกครองทองถนมากกวานนถงกบสมครเขารบเลอกตงเปนตวแทนของประชาชนเพอมโอกาสเขามามบทบาทในการด าเนนกจกรรมอนเปนหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนดวยตนเอง

118

4. มงบประมาณของตนเององคกรปกครองสวนทองถนตองมอ านาจในการจดเกบรายไดตนเองรวมไปถงการมอ านาจในการบรหารงบประมาณทไดมานนดวยตนเอง ซงเปนการมอบอ านาจการตดสนใจใหองคกรปกครองสวนทองถนทงหมดตงแตการวางแผนปฏบตงาน การจดเกบรายได การบรหารและการบรการประชาชนในเขตพนทรบผดชอบ จากหลกการกระจายอ านาจการบรหารราชการขององคกรปกครองสวนทองถนทกลาวมาขางตนน ถาเปนไปไดตามหลกบญญตไวทกขอทกมตความคาดหมายทจะท าใหประชาชนในเขตพนทไดรบการบรการสาธารณะทด ประชาชนกจะมคณภาพชวตทด มมาตรฐานการด ารงชพสงขน ความเปนอยกจะดขนสงคมกจะสามารถพฒนาไปสสงคมทมคณภาพ นนกคอสงคมแหงการเรยนรและภมปญญา ซงน าไปสความสมานฉนท เอออาทร ในทก ๆดาน ในรปแบบ อยด กนด แบบพอเพยง (โกวทย พวงงาม, 2548, หนา 64-67) เหตผลและความจ าเปนของการกระจายอ านาจสองคกรปกครองสวนทองถน เหตผลและความจ าเปนของการกระจายอ านาจจากรฐบาลกลางสองคปกครองสวนทองถน จากค ากลาวของ คณะกรรมาธการพฒนาการเมองสภาผแทนราษฎร ไดกลาวไว ดงน 1. อปสรรคในการพฒนาทเกดจากการรวมศนยอ านาจรฐ แมวาการรวมศนยอ านาจ (Centralization) จะมขอเดนอยหลายประการกตาม แตการรวมศนยอ านาจรฐไวทสวนกลางกมขอดอยหรอขอบกพรองอยหลายดาน ไดแก

1) การจดสรรทรพยากร ไมมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงการจดสรรบรการสาธารณะใหแกประชาชนในทองถน เพราะรฐบาลกลางมความจ ากดทางดานขอมลขาวสารหลาย ๆ ดานเกยวกบทองถนและไมทราบความตองการของประชาชนในทองถนไดอยางครบถวยขาดการมสวนรวมและจ ากดสทธเสรภาพของประชาชนในทองถน เนองจากประชาชนไมมโอกาสในการเสนอความตองการ ความคดเหน และการบรหารงานของตน

2) สรางความไมเสมอภาคในการกระจายรายไดและบรการของรฐระหวางทองถนทงนเพราะการรวมศนยอ านาจในการตดสนใจในการใชจายเงนงบประมาณขนอยกบหนวยงานกลางและการตดสนใจของผบรหารจากสวนกลางคอ นกการเมอง จงเปนไปไดทจะท าใหการจดสรรผลประโยชนไปตกอยกบบางทองถนทนกการเมองปรารถนา

3) ลดโอกาสในการท างานของประชาชนในทองถน เพราะเจาหนาททท างานในทองท างานในทองถน มกเปนตวแทนทถกสงมาจากสวนกลาง และการก าหนดกจกรรมบางอยางอาจไมเออตอการจางแรงงานในทองถน

4) การรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนไมมประสทธภาพเพราะหากไมมการกระจายอ านาจในการดแลรกษาแลว สงเหลานถอวาเปนสมบตของสวนรวมท าใหไมมเจาของทแท

119

5) เปนขอจ ากด ในการขยะขดความสามารถในการแขงขน การรวมศนยอ านาจการปกครองไวทสวนกลางจะมผลใหเกดการกระจกตวของอตสาหกรรมภายในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล ซงท าใหมตนทนสงทงในแงของคาจางแรงงาน คาเชาทดนและอาคารส านกงานการจราจรตดขด ท าใหสนคาและบรการบางอยางมราคาสงกวาทควรจะเปน หากมการสงออกยอมท าใหความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกลดลง

6) เปนอปสรรคในการพฒนาบลากรในการบรหารงานระดบทองถน การรวมศนยอ านาจไวทสวนกลางเปนการสกดกนมใหบคคลกรในระดบทองถนมเวทส าหรบฝกฝนและพฒนาความรความสามารถ ซงความส าคญและจ าเปนส าหรบกระบวนการพฒนาประชาธปไตยของประเทศ ในอกดานหนง

7) เปนอปสรรคในการสรางและขยายภมปญญาชาวบานในทองถน เพราะโดยธรรมชาตแลวการรวมศนยอ านาจไวทสวนกลางมกจะมองขามความส าคญของภมปญญาในระดบทองถนรฐบาลกลางมกจะเนนเรองการด าเนนการตาง ๆ ใหเปนมาตรฐานเดยวกน และอาจจะท าลายความหลากหลายของทองถนทงในดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม สาเหตและขอสนบสนนการกระจายอ านาจ

1) ชวยเพมประสทธภาพในการจดสรรบรการสาธารณะบางอยาง และยงชวยตอบสนองความตองการของประชาชนในทองถนไดด เพราะองคกรปกครองสวนทองถนยอมทราบความตองการของประชาชนไดดกวารฐบาลกลางอกยงมการตรวจสอบจากประชาชนในทองถนไดอยางใกลชดกวาการตรวจสอบจากสวนกลางดวย

2) ชวยใหประชาชนมจตส านกในการเสยภาษโดยสมครใจมากขน เพราะการกระอ านาจเปนการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการก าหนดนโยบายและบรหารทรพยากรของทองถน ท าใหประชาชนรสกเปนเจาของและรบรวาภาษของตนทเสยไปถกน าไปใชท าอะไรบาง และสงผลประโยชนกลบมายงตนอยางไร 3) ชวยเพมประสทธภาพในการจดเกบภาษนอกจากนยงท าใหธรกจและประชาชนในทองถนเขาสระบบภาษมากขน เพราะองคกรทองถนจะจดเกบภาษทองถนไดดกวารฐบาลกลางเพราะมขอมลและความใกลชดกบธรกจและประชาชนในทองถนมากกวา เหตผลและขอสนบสนนทางดานการเมอง 1) เปนรากฐานของการปกครองในระบบประชาธปไตย เพราะ การกระจายอ านาจการปกครองและการคลง เปนการเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการปกครองและการบรหารเองกมความใกลชดกบประชาชนสามารถรบฟงความเหนจากประชาชนไดงาย และยงเปนการแบงเบาภาระของรฐบาลกลางในการแกไขปญหาของทองถนดวยชวยใหรฐบาลกลางสามารถทมเทศกยภาพและเวลาในการแกปญหาระดบชาตไดมากขน

120

2) เปนรากฐานในการฝกผน าทางการเมองของประเทศ เนองจากวธการกระจายอ านาจการปกครองและการคลงเปนการเปดโอกาสใหประชาชนทสนใจการเมองและตองการรบใชสงคม สามารถฝกฝนตนและมประสบการณในระดบยอย ๆ กอนทจะพฒนาไปสการเปนนกการเมองในระดบชาต ซงจะชวยแกปญหาการขาดแคลนผน าในระดบประเทศทมประสบการณอยางแทจรง วตถประสงคของการกระจายอ านาจ วตถประสงคของการกระจายอ านาจ ทส าคญ แบงออก 8 ประการ ดงน คอ 1) เพอความผาสกของประชาชน การกระจายอ านาจใหคนในทองถนมความเขาใจและสามารถตอบสนองความตองการของทองถนทงทางดานสงคมและโครองสรางพนฐานมากขนจะชวยเพมสวสดการใหกบทองถนนนเพราะคนในทองถนยอมรปญหาและความตองการของคนในทองทไดดกวาผไมอยในทองถน จงสามารถตอบสนองความตองการของคนในทองถนได 2) เพอลดบทบาทโดยรวมของอ านาจรฐทกระดบ การกระจายอ านาจทางดานรฐศาสตรแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ การมอบอ านาจ (Authorization) และการใหอ านาจ (Devolution) ในการปกครองทรฐบาลใหกบหนวยงานการปกครองสวนทองถน เพอใหทองถนมความเปนอสระในการด าเนนการตอบสนองความตองการของประชาชนในชมชนหรอทองถนโดยสวนกลางเขาไปแทรกแซงใหนอยทสด การโอนอ านาจหนาทไปยงทองถนมเหตผลสนบสนน หลายประการ เชน ประเทศมอาณาเขตกวางใหญมอปสรรคในการเดนทางและตดตอสอสาร ความมประสทธภาพและความไดเปรยบของแตละหนวยปกครองสวนทองถนในเชงขอมลและการปฏบตงานเพอตอบสนองความตองการของประชาชนในทองถน 3) เพอเพมความสามารถในการสรางผบรหารและการใชผบรหารอยางมประสทธภาพ การมอบอ านาจใหกบทองถนในการปกครองตนเอง โดยการคดเลอกบคคลทจะเขามาดแลทองถนฐานะตวแทนของประชาชน ตวแทนเหลานจะตองมความรบผดชอบ (Accountability) ตอประชาชน และมผลงานเปนประโยชนตอสวนรวม ซงเปนการสรางผน าทองถนใหสามารถพฒนาศกยภาพและท าหนาทไดอยางมประสทธภาพ 4) เพอสรางระบบการบรหารปกครองทด การบรหารการปกครองทด เกดจากการตอบสนองทรวดเรวของผน าทองถนทมอ านาจในการตดสนใจในการใชนโยบายมความรความสามารถเขาใจประเดนปญหาของทองถน และสามารถตอบสนองตอปญหาและความตองการของทองถนไดดมประสทธภาพยง 5) เพอใหเกดการสรางสรรคสงคมแบบประชาสงคม การเขามสวนรวมของภาคประชาชนในการจดการกบกจการของบานเมอง รวมทงก าหนดทศทาง วสยทศน และยทธศาสตร การพฒนาทองถนทองคกรปกครองสวนทองถนทจดท าขน โดยการเปนตวแทนรวมอยในองคกรทจดท าแผนพฒนาทองถน จะเกดการสรางสรรคทางสงคมเนองจากประชาสงคมจะสามารถใหขอมลและสะทอนความเปนจรงและความตองการของชมชนทแทจรงได

121

6) เพอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจอยางมประสทธภาพ การกระจายอ านาจไปสทองถนจะท าใหรฐบาลกลางสามารถน าขอมลของทองถนมาประสานงานกบรฐบาล เพอเปนเครองมอทจะสงเสรมการด าเนนนโยบายทางดานการพฒนาเศรษฐกจของทองถนไดมากกวาการทรฐบาลกลางด าเนนภายใตแนวทางทกทองถน โดยละเลยรายละเอยดทางดานความแตกตางกนไปตามเขตพนท

7) เพอสงเสรมการสรางกระบวนการประชาธปไตย การปกครองทองถนจะท าใหประชาชนเกดความรอบรทางเมองโดยรวธการเลอกตง การบรหารการเมองทองถน และการตอสแขงขนกนตามวถทางการเมอง ในทสดประชาชนจะรวาตนมความเกยวของและมสวนไดเสยกบการปกครอง เกดความรบผดชอบในการบรหารทองถน และหวงแหนประโยชนอนพงมจากทองถนทอยและมบทบาทส าคญในการพฒนาและวางรากฐานการปกครองระบอบประชาธปไตย

8) เพอใหเกดการมสวนรวมของประชาชน การปกครองสวนทองถนเปนการเมองทมผลกระทบตอประชาชนอยางเดนชดมากกวาการเมองทเกดจากการปกครองของรฐบาล คอ การมสวนรวมในการะบวนการทางการเมองและการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจเกยวกบการจดสรรทรพยากร เนองจากการกระจายอ านาจเปนการน าการเมองลงสทองถน โดยผานกระบวนการเลอกตง การหาเสยง การเสนอนโยบายและการเขาไปเปนสวนหนงของฝายบรหาร จงกอใหเกดการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน (สถาบนพระปกเกลา, 2550, หนา 164) อ านาจและองคการบรหารสวนทองถน George W. Bush (1999, p.114) ไดใหความหมายหลกๆ ของการกระจายอ านาจนนจะแบงไดเปน 2 ความหมายคอ 1. การกระจายอ านาจตามอาณาเขต (Size and Boundary Based) หมายถง การมอบอ านาจไปใหทองถนจดท ากจกรรมหรอบรการสาธารณะภายในเขตทองถนแตละทองถนมอสระบางประการในการปกครองตนเองเชน องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล สขาภบาลในอดต 2. การกระจายอ านาจตามกจการ (Functional) หมายถง การมอบอ านาจใหองคการสาธารณะจดท ากจกรรมประเภทใดประเภทหนง เพอใหมอสระในการด าเนนงานใหเหมาะสมกบเทคนคของงานนน ตวอยางเชน การไฟฟา และการโทรคมนาคมบางประเภท นอกจากความหมายดงกลาวแลวหลกการกระจายอ านาจทรฐยอมรบในประเทศตาง ๆยงมองคประกอบส าคญอก 4 ประการ

2.1 มความเปนนตบคคล กลาวไดวา การกระจายอ านาจปกครองนนจะตองมองคกรเปนนตบคคลตางหากจากองคกรของรฐบาลกลาง การมองคกรเปนนตบคคลตางหากนกเพอประโยชนในการปฏบตหนาทของตน องคกรเหลานจะตองมงบประมาณทรพยสน หนสน และเจาหนาทปฏบตงานเปนของตนเอง

2.2 มอ านาจในการบรหารงาน ความมอสระในการปฏบตหนาทเปนหลกการทส าคญประการหนงของการกระจายอ านาจปกครองเพราะหากองคกรนนมอสระในการปฏบตหนาทจะตองรอค าสงจากรฐบาลกลางอยเสมอแลว องคกรเชนนกจะมลกษณะไมผดไปจากหนอยการ

122

ปกครองสวนภมภาค ซงมฐานะเปนตวแทนรฐบาลกลางทประจ าอยในภมภาคตาง ๆ ทวประเทศองคกรปกครองสวนทองถนจะตองมอ านาจอสระในการปฏบตกจการของตนเอง ตลอดจนมอสระพอสมควรในการก าหนดนโยบายหรอการตดสนใจในการแกไขปญหาตาง ๆไดแตมขอนาสงเกตวาอ านาจอสระขององคกรปกครองสวนทองถนจะตองมพอสมควรไมมากจนเกนไปจนท าใหเกดความกระทบกระเทอนตอเอกภาพและอธปไตย (Unity and Sovereignty) ของประเทศหรอกลาวอกนยหนงองคกรปกครองสวนทองถนมใชเปนสภาบนการเมองทมอ านาจอธปไตยเปนของตนเองหากแตวามอ านาจหนาทตามกฎหมายก าหนดให รวมทงมองคกรทจ าเปนส าหรบหนาททางดานนตบญญตและการบรหารกจกรรมอนเปนหนาทของตนเองนน

2.3 ประชาชนในทองถนมสวนรวมการเลอกผบรหารและผท าหนาทนตบญญตซงการมสวนรวมในการปกครองตนเองในทองถนของประชาชนนนอาจจะท าไดหลายระดบแลวแตความสามารถและความสนใจของประชาชนในทองถนนนเปนส าคญ เชน ประชาชนบางคนอาจจะมสวนรวมในกจกรรมของทองถนเฉพาะการไปใชสทธออกเสยบเลอกตงตวแทนของตนเขาไปปฏบตหนาทในต าแหนงตาง ๆขององคกรปกครองสวนทองถนมากกวานนจนถงกบสมครเขารบเลอกตงเปนตวแทนของประชาชนเพอใหไดมโอกาสเขามามบทบาทในการตดสนใจการด าเนนกจกรรมอนเปนหนาขององคกรปกครองสวนทองถนดวยตนเอง

2.4 มงบประมาณของตนเอง องคกรปกครองทองถนตองมอ านาจในการจดเกบรายไดดวยตนเอง รวมถงการมอ านาจในการบรหารงบประมาณทไดมานนดวย การใหองคกรปกครองสวนทองถนมอ านาจในการจดเกบและบรหารรายไดดวยตนเองน ควรจะเปนการมอบอ านาจการตดสนใจใหองคกรปกครองสวนทองถนทงหมด ตงแตการวางแผนปฏบตงาน การจดเกบรายได การบรหารและการบรการประชาชนในเขตพนทรบผดชอบ

ความรบผดชอบของรฐและองคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐทกระดบ ตางใชทรพยากรจากแหลงเดยวกน คอ ภาษ ดงนนจงตอง

รบผดชอบตอสาธารณะชนรวมกน รฐบาลระดบชาตจะตองรวมรบผดชอบตอความส าเรจและความลมเหลวและความลมเหลวขององคกรปกครองสวนทองถน ซงปกครองสวนทองถนตองรวมมอกบรฐบาลในการด าเนนนโยบายของชาต ตองรวมกนรบผดชอบตอความส าเรจและความลมเหลว จงควรเปลยนแปลงระบบการจดท าบรการสาธารณะแบบรวมศนยไวทหนวยงานของรฐในสวนกลางไปเปนการกระจายอ านาจการจดท าบรการไปสหนวยงานทมความใกลชดกบประชาชนใหมากทสด และการจดท าบรการสาธารณะนนรฐบาลกบองคกรปกครองสวนทองถนมความจ าเปนจะตองสมพนธกนสนบสนนกน เกอกลซงกนและกนในระดบหนงในขณะทตองมความเปนอสระกนในระดบหนงเชนเดยวกน รกษาสมดลของความสมพนธพงพากน ซงเปนกระบวนการทมลกษณะพลวตสามารถปรบเปลยนไปตามสภาพแวดลอม ซงมหลกการความรบผดชอบรวมกนระหวางรฐบาลและองคกรปกครองสวนทองถน ดงน (จรส สวรรณมาลา, 2542, หนา 157)

123

1. รฐบาลตองรบผดชอบตอประสทธภาพ ความโปรงใสขององคกรปกครองสวนทองถน รฐบาลตองสามารถควบคมกบกบดแลองคกรปกครองสวนทองถนใหปฏบตอยในกรอบของกฎหมายและคมครองผลประโยชนของประชาชนรฐบาลสามารถยบยงแทรกแซง หรอใชอ านาจทางกฎหมายไดหากเหนวาองคกรปกครองสวนทองถนด าเนนการในสงทไมถกตองและองคกรปกครองสวนทองถนกมสทธเชนเดยวกบรฐบาล หากเหนวา รฐบาลแทรกแซงการด าเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนในทางทไมถกตองตามหลกการ

2. องคกรปกครองสวนทองถนจะตองรวมรบผดชอบในการด าเนนนโยบายของรฐบาลเพอประโยชนแหงรฐและสงคม องคกรปกครองสวนทองถนจะตองด าเนนกจกรรมตามแนวนโยบายของรฐ หรออาจกลาวไดวา องคกรปกครองสวนทองถนเปนตวแทนหรอหนวยปฏบตงานของรฐ โดยทรฐบาลสนบสนนเงนงบประมาณและใหค าแนะน าตอองคกรปกครองสวนทองถน และรฐบาลสามารถทจะจดท าบรการสาธารณะบางประเภทรวมกบองคกรปกครองสวนทองถ นไดเชนกน

3. รฐบาลและองคกรปกครองสวนทองถนตองรวมกนรบผดชอบในเรองคณภาพมาตรฐานของบรการสาธารณะ รฐบาลตองจดสรรเงนอดหนนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เพอลดความไมเทาเทยมกนในการใหบรการสาธารณะพนฐาน และองคกรปกครองสวนทองถนอาจขอใหรฐบาลเขามาด าเนนการจดท าบรการสาธารณะแทนไดหรอรฐบาลรองขอใหองคกรปกครองสวนทองถนด าเนนการบรการสาธารณะใหกบองคกรปกครองสวนทองถนอนทไมสามารถจดท าการบรการสาธารณะพนฐานได ดงนนจงสรปไดวา การกระจายอ านาจ หมายถงการถายโอนอ านาจการปกครองจากสวนกลางไปสทองถน เพอพฒนาประชาชนในพนททองถนตนเองโดยการบรหารทองถนอยางอสระพงพาก ากบตนเอง ภายใตบทบญญตแหงกฎหมาย โดยผานกระบวนการเลอกตงซงเปนตวแทนของประชาชนมาท าหนาทเปนผบรหารทองถนและสมาชกสภาทองถนขนมาเพอท าหนาทเปนตวแทนประชาชนในการบรหารจดการและปญหาความเปนอยของคนในพนทตอบสนองความตองการของประชาชนในพนทไดมากทสด “โดยประชาชนเพอประชาชน” แนวคดเกยวกบการปกครองสวนทองถน ระเบยบการบรหารราชการแผนดนของประเทศไทย ไดแบงโครงสรางการบรหาราชการแผนดน ออกเปน 3 สวน ไดแก 1) การบรหารราชการสวนกลาง 2) การบรหารราชการสวนภมภาค และ3) การบรหารราชการสวนทองถน โดยการบรหารสวนกลางเปนการรวมอ านาจ การบรหารสวนภมภาคเปนการแบงอ านาจ และการบรหารราชการสวนทองถนเปนการกระจายอ านาจ ทผานมาการพฒนามลกษณะการบรหารแบบรวมศนยอ านาจไวทสวนกลาง เพอความมงคงและความสะดวกในการบรหารงาน และดวยทมเงอนไขและขอจ ากดอนเนองมาจากระบบโครงสราง ระบบงบประมาณ บคลากร และศกยภาพในการด าเนนงานของการบรหารงานแบบรวมศนยท า ใหการ

124

ด าเนนการตาง ๆ ของรฐบาลไมอาจตอบสนองความตองการทหลากหลายของประชาชนในดานการบรการ และการอ านวยประโยชนไดตามทคาดหวงไว ดงนน จงเกดแนวคดในเรองการกระจายอ านาจการบรหารการปกครองใหประชาชนในทองถนเพอแบงเบาภาระหนาทและความรบผดชอบของรฐบาล ความหมายของการปกครองสวนทองถน ไดมนกวชาการทงหลายในประเทศและตางประเทศไดใหความหมายหรอค านยามไวมากมายซงสวนใหญแลวค านยามเหลานนตางมหลกการทส าคญคลายคลงกน จะตางกนบางกคอส านวนและรายละเอยดปลกยอย ซงมรายละเอยด ดงน Danial Wit (1967, pp.101-103) ใหความหมายวา การปกครองสวนทองถน หมายถง การปกครองทรฐบาลกลางใหอ านาจ หรอกระจายอ านาจไปใหหนวยการปกครองทองถน เพอเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนไดมอ านาจการปกครองรวมกนทงหมด หรอเพยงบางสวนในการบรหารทองถนตามหลกการทวาถาอ านาจการปกครองมาจากประชาชนในทองถนแลว รฐบาลของทองถนจงจ าเปนตองมองคกรของตนเอง อนเกดจากการกระจายอ านาจของรฐบาลกลาง โดยใหองคกรอนมไดเปนสวนหนงของรฐบาล มอ านาจในการตดสนใจและบรหารงานภายในเขตอ านาจของตน William v. Holloway (1951, p.398) ไดกลาวไววา การปกครองทองถนหมายถง องคการทมอาณาเขตแนนอน มประชากรตามหลกทก าหนดไว มอ านาจการปกครองตนเอง มการบรหารการคลงของตนเอง และมสภาทองถนทสมาชกไดรบการเลอกตงจากประชาชน อทย หรญโต (2547, หนา 2) ใหความหมายวา การปกครองทองถน คอ การปกครองทรฐบาลมอบอ านาจใหประชาชนในทองถนใดทองถนหนงจดการปกครองและด าเนนกจการบางอยาง โดยด าเนนกนเองเพอบ าบดความตองการของตน การบรหารงานของทองถนมการจดเปนองคการ มเจาหนาทซงประชาชนเลอกตงขนมาทงหมด หรอบางสวน ทงนมความเปนอสระในการบรหารงาน แตรฐบาลตองควบคมดวยวธตาง ๆ ตามความเหมาะสมจะปราศจากการควบคมของรฐหาไดไม เพราะการปกครองทองถนเปนสงทรฐท าใหเกดขน

ความส าคญของการปกครองสวนทองถน 1. การปกครองทองถนถอเปนรากฐานของการปกครองระบอบประชาธปไตยเพราะเปน

สถาบนฝกสอนการเมองการปกครองใหแกประชาชน ท าใหเกดความคนเคยในการใชสทธและหนาทพลเมอง อนจะน ามาสความศรทธาเลอมใสในระบอบประชาธปไตย

2. การปกครองทองถนเปนการแบงเบาภาระของรฐบาล 3. การปกครองทองถนจะท าใหประชาชนรจกการปกครองตนเอง เพราะเปดโอกาสให

ประชาชนไดเขาไปมสวนรวมทางการเมอง ซงจะท าใหประชาชนเกดส านกของตนเองตอทองถน ประชาชนจะมสวนรบรถงอปสรรค ปญหา และชวยกนแกไขปญหาของทองถนของตน

4. การปกครองทองถนสามารถตอบสนองความตองการของทองถนตรงเปาหมาย และมประสทธภาพ

125

5. การปกครองทองถนจะเปนแหลงสรางผน าทางการเมอง และการบรหารของประเทศในอนาคต 6. การปกครองทองถนสอดคลองกบแนวคดในการพฒนาชนบทแบบพงตนเอง องคประกอบการปกครองทองถน อทย หรญโต (2547, หนา 22) ไดกลาวไววา ระบบการปกครองสวนทองถนจะตองประกอบดวย องคประกอบ 8 ประการ คอ 1. สถานะตามกฎหมาย (Legal Status) หมายความวา หากประเทศใดก าหนดเรองการปกครองทองถนไวในรฐธรรมนญของประเทศ การปกครองสวนทองถนในประเทศไทยนนจะมความเขมเขงกวาการปกครองทองถนทจดตงโดยกฎหมายอน เพราะขอความทก าหนดไวในรฐธรรมนญนนเปนการแสดงใหเหนวา ประเทศนนมนโยบายทจะกระจายอ านาจอยางแทจรง 2. พนทและระดบ (Area and Level) ปจจยทมความส าคญตอการก าหนดพนทและระดบของหนวยการปกครองสวนทองถนมหลายประการเชน ปจจยทางภมศาสตร ประวตศาสตรเชอชาต และความส านกในการปกครองของตนเองของประชาชนจงไดมกฎเกณฑทจะก าหนดพนทและระดบของหนวยงานการปกครองสวนทองถนออกเปน 2 ระดบ คอ หนวยการปกครองทองถนขนาดเลกและขนาดใหญ ส าหรบขนาดของพนทจากการศกษาขององคการสหประชาชาต โดยองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรม (UNESCO) องคการอนามยโลก (WHO) และส านกกจการสงคม (Bureau of Social Affair) ไดใหความเหนวา หนวยการปกครองสวนทองถนทสามารถใหบรการและบรหารงานอยางมประสทธภาพได ควรมประชากรประมาณ 50,000 คน 3. การกระจายอ านาจหนาท การทจะก าหนดใหทองถนมอ านาจหนาทมากนอยเพยงใดขนอยกบนโยบายทางการเมองและการปกครองของรฐบาลเปนส าคญ 4. องคการนตบคคลจดตงโดยผลแหงกฎหมายแยกจาดรฐบาลกลางหรอรฐบาลแหงชาตมขอบเขตการปกครองทแนนอน มอ านาจในการก าหนดนโยบาย ออกฎ ขอบงคบ ควบคมใหมการปฏบตตามนโยบายนน ๆ

5. การเลอกตง สมาชกองคการหรอคณะผบรหารจะตองไดรบเลอกตงจากประชาชนในทองถนนน ๆ ทงหมดหรอบางสวน เพอแสดงถงการเขามสวนรวมทางการเมองการปกครองของประชาชนโดยเลอกผบรหารทองถนของตนเอง

6. อสระในการปกครองสวนทองถน สามารถใชดลพนจของตนเองในการปฏบตกจการในขอบเขตของกฎหมายโดยไมตองขออนมตจากรฐบาลกลาง 7. งบประมาณของตนเอง มอ านาจในการจดเกบรายได การจดเกบภาษตามขอบเขตทกฎหมายใหอ านาจในการจดเกบ เพอใหทองถนมรายไดเพยงพอทจะทะนบ ารงทองถนใหเจรญกาวหนา

126

8. การควบคมดแลของรฐ เมอไดรบการจดตงขนแลวยงคงอยในการก ากบดแลจากรฐ เพอประโยชนและความมนคงของรฐและประชาชนโดยสวนรวม โดยการมอสระในการด าเนนงานของหนวยการปกครองสวนทองถนนนเพราะมฉะนนแลวทองถนจะกลายเปนรฐอธปไตยไป วตถประสงคของการปกครองสวนทองถน

1. ชวยแบงเบาภาระของรฐบาล ทงทางดานการเงนตวบคลในการด าเนนการ 2. เพอสนองตอบตอความตองการของประชาชนในทองถนอยางแทจรง 3. เพอใหหนวยงานทองถนเปนสถาบนทใหการศกษาการปกครองระบบประชาธปไตย

หนาทความรบผดชอบของหนวยการปกครองสวนทองถน หนาทความรบผดชอบของหนวยงานการปกครองทองถน ควรจะตองพจารณาถงก าลงเงนก าลงงบประมาณ ก าลงคน ก าลงความสามารถของอปกรณ เครองมอ เครองใช และหนาทความรบผดชอบควรเปนเรองทเปนประโยชนตอทองถนอยางแทจรง หากเกนกวาภาระ หรอเปนนโยบายซงรฐบาลตองการความเปนอนหนงอนเดยวกนทงประเทศ กไมควรมอบใหทองถนด าเนนการ เชน งานทะเบยนทดน การศกษาในระดบอดมศกษาการก าหนดหนาทความรบผดชอบใหหนวยการปกครองทองถนด าเนนการ มขอพจารณาดงน 1. เปนงานทเกยวกบสภาพแวดลอมของทองถน และงานทเกยวกบการอ านวยความสะดวกในชวตความเปนอยของชมชน ไดแก การจดท าถนน สะพาน สวนหยอม สวนสาธารณะ การก าจดขยะมลฝอย เปนตน 2. เปนงานทเกยวกบการปองกนภย รกษาความปลอดภย เชน งานดบเพลง 3. เปนงานทเกยวกบสวสดการสงคม ดานนมความส าคญตอประชาชนในทองถนมาก เชน การจดใหมหนวยบรการทางสาธารณสข จดใหมสถานสงเคราะหเดกและคนชรา เปนตน 4. เปนงานทเกยวกบพาณชยทองถน เปนงานทหากปลอยใหประชาชนด าเนนการเองอาจไมไดรบผลดเทาทควรจะเปน จดใหมโรงจ าน า การจดตลาดและงานตาง ๆ ทมรายไดโดยสามารถเรยกคาบรการจากประชาชน รปแบบของการปกครองสวนทองถน ( Local Government ) แบงออกเปน 6 รปแบบ ดงนคอ 1. องคการบรหารสวนจงหวด 2. องคการบรหารสวนต าบล 3. เทศบาล 4. เมองพทยา 5. กรงเทพมหานคร หลกเกณฑการจดประเภทเทศบาล เทศบาลต าบล ไดแก ทองถนซงมประกาศกระทรวงมหาดไทย ยกฐานะขน เปนเทศบาลต าบล ประกาศกระทรวงมหาดไทยนนใหระบชอและเขตเทศบาลดวย

127

1. เทศบาลเมอง ไดแก ทองถนอนเปนทตงศาลากลางจงหวด หรอทองถนชมชน ทมราษฎรตงแตหนงหมนคนขนไป ทงมรายไดพอควรแกการทจะปฏบตหนาทอนตองท าตามพระราชบญญตเทศบาลฯ และมประกาศกระทรวงมหาดไทยยกฐานะเปนเทศบาลเมองในประกาศให ระบชอและเขตของเทศบาลไวดวย

2. เทศบาลนคร ไดแก ทองถนชมนมชนทมราษฎรตงแตหาหมนคนขนไป ทงมรายไดพอควรแก'การทจะปฏบตหนาทอนตองท าตามพระราชบญญตเทศบาลฉบบนและ มประกาศกระทรวงมหาดไทยยกฐานะเปนเทศบาลนคร โครงสรางเทศบาล อทย หรญโต (2547, หนา 15-17) พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 ไดแบงโครงสรางของเทศบาลออกเปน 2 สวน คอ สภาเทศบาลและฝายบรหารเทศบาล สภาเทศบาลประกอบดวยสมาชกสภาเทศบาลซงมาจากการเลอกตงของประชาชน ตามกฎหมายวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนจ านวนตามขนาดของ เทศบาล คอ เทศบาลต าบลสบสองคน เทศบาลเมองสบแปดคน และเทศบาลนครยสบสคน นายกเทศมนตรมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน ตามกฎหมายวาดวยการ เลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน นายกเทศมนตรมระยะเวลาการด ารงต าแหนงคราวละสปนบแตวนเลอกตง แตจะด ารงต าแหนงตดตอกนเกนสองวาระไมได ในกรณทนายกเทศมนตร ด ารงต าแหนงไมครบระยะเวลาสปกใหลอวาเปนหนงวาระ และเมอไดด ารงต าแหนงสองวาระ ตดตอกนแลวจะด ารงต าแหนงไดอกเมอพนระยะเวลาสปนบแตวนพนจากต าแหนง นายกเทศมนตร อาจแตงตงรองนายกเทศมนตรมอบหมายไดตามขนาดของเทศบาล คอ เทศบาลต าบลไมเกนสองคน เทศบาลเมองไมเกนสามคน เทศบาลนครไมเกนสคน นายกเทศมนตรอาจแตงตงทปรกษาและเลขานการซงมใชสมาชกสภาเทศบาลได โดยในกรณเทศบาลต าบลใหแตงตงไดจ านวนรวมกนไมเกนสองคน เทศบาลเมองใหแตงตงได จ านวนรวมกนไมเกนสามคน และเทศบาลนครใหแตงตงไดจ านวนรวมกนไมเกนหาคน พนกงานเทศบาล เปนเจาหนาททองถนของเทศบาลทปฏบตงานอนเปนภารกจ ประจ าส านกงานหรออาจนอกส านกงานกได ซงมความเกยวพนกบชวตความเปนอยของประชาชน การแบงสวนราชการของเทศบาลตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการก าหนดสวนราชการของเทศบาล พ.ศ. 2541 แบงสวนงานภายในเทศบาลออกเปน 12 สวน ดงภาพประกอบท 19

128

ภาพประกอบท 17 ตวอยางโครงสรางการแบงสวนการบรหารของเทศบาลนครออมนอย ทมา: เทศบาลนครออมนอย อ าเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร http://www.omnoi.go.th/ โครงสรางและอ านาจหนาทในการบรหารภายในเทศบาลฯ ประกอบดวย 8 สวน 1. ส านกปลดเทศบาล มหนาทรบผดชอบด าเนนการในกจการของเทศบาลใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบแบบแผนและนโยบายของเทศบาล งานทรบผดชอบ คอ งานธรการ ฝายปองกนและรกษาความสงบ ภายใน ประกอบดวย งานรกษาความสงบ งานปองกนและบรรเทาสาธารณภย

เทศบาลนครออมนอย

สภาเทศบาลนครออมนอย คณะผบรหารเทศบาลนครออมนอย

ประธานสภาฯ

รองประธานสภาฯ

สมาชกสภาฯ

นายกเทศมนตร

รองนายกเทศมนตร

ปลดเทศบาล

ทปรกษา / เลขานการ นายก เทศมนตร

หนวยงานตรวจสอบภายใน รองปลดเทศบาล

กองสาธารณสขและสงแวดลอม

กองสวสดการสงคม สถานธนานบาล กองวชาการและ

แผนงาน

ส านกปลดเทศบาล กองคลง กองชาง กองการศกษา

129

2. กองคลง มหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบการเงนบญช การพสดและทรพยสนของเทศบาล งานผลประโยชนการพฒนาและเรงรดรายไดของเทศบาล ตลอดจนงานอนทเกยวของกบการเงนทมไดก าหนดไววาเปนงานของสวนใดหรอตามทไดรบมอบหมาย

3. กองสาธารณสขและสงแวดลอม มหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบการวางแผนดานสาธารณสข งานปองกนและควบคมโรค การสขาภบาลและการรกษาความสะอาดสาธารณะสถาน งายเผยแพรและฝกอบรมดานสาธารณสข งานสงเสรมสขภาพ งานสตวแพทย และงานศนยบรการสาธารณสขตลอดจนงานสาธารณสขอนทเกยวของและทไดรบมอบหมาย

4. กองชาง มหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบงานโยธา งานวศวกรรม งานบ ารงรกษาทางบกและทางน า งานสถาปตยกรรม งานผงเมอง งานสาธารณะ และงานสถานทและไฟฟาสาธารณะรวมถงงานอนทเกยวของและทไดรบมอบหมาย

5. กองการศกษา มหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบการบรหารการศกษา อนประกอบดวยงานการเจาหนาท งานบรหารวชาการ งานการเงน งานโรงเรยน และ การพฒนาการศกษา อนประกอบดวย งานนเทศการศกษา งานกจการนกเรยน และงานการศกษานอกโรงเรยน รวมถงงานอนทเกยวของและทไดรบมอบหมาย

6. กองวชาการและแผนงาน มหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบการด าเนนงานและการใชจายงบประมาณ การด าเนนการทางกฎหมาย รวมถงการด าเนนการประชาสมพนธกจการของเทศบาล และงานอนทเกยวของ

7. กองสวสดการสงคม มหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบงานสงคมสงเคราะหการสวสดการสงคมงานพฒนาชมชนและงานอนทเกยวของหรอตามทไดรบมอบหมาย

8. สถานธนานบาล มหนาทรบผดชอบด าเนนการรบจ าน าทรพยสนจากประชาชนทวไป เพอบรรเทาทกขและสงเสรมระบบการหมนเวยนของระบบเงน และเปนการเพ มพนรายไดของเทศบาลนครออมนอย (ออนไลน). เขาถงไดจาก: http://www.omnoi.go.th/data.php?content_id=2 ดงนนจงสรปไดวา เทศบาลนครออมนอย มบทบาทและหนาทในการบรหารจดการขยะในเขตพนททรบผดชอบทมภาระหนาททส าคญในการดและสงแวดลอม ตามระเบยบแบบแผนและนโยบายของเทศบาลนครออมนอย ซงถอวาเปนหนวยงานราชการสวนทองถนทอยใกลชดกบประชาชนและเขาใจในปญหาของประชาชนมากทสด 2.6 งานวจยทเกยวของ

งานวจยในประเทศ มนตพพฒน เอยมจรส (2557) “เรองประสทธผลในการจดการสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตปรมณฑล” โดยใชเครองมอแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลก

130

ประชากรทใชคอ กลมเทศบาล จ านวน 315 คนและผบรหารดานสาธาระณสขและสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวดปรมณฑล จ านวน25 คน ใช ผลการวจยพบวา ผบรหารดานสาธารณสขและสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตปรมณฑล มความเหนตรงกนวา ปจจยดานการจดการองคกร ไดแก การวางแผน การจดองคการ การบรหารงานบคคล การอ านวยการหรอการสงการ การประสานงาน การควบคม การงบประมาณ โครงสรางองคการนโยบาย เทคโนโลย วสดอปกรณเครองมอเครองใช และการมสวนรวมอยในระดบมาก และประสทธผลอยในระดบมาก เชนกน ส าหรบ ความสมพนธระหวางปจจยดานการจดการองคกร ดานการควบคมมความสมพนธสงทสด ดานผลผลต ดานคณภาพ และด านประสทธภาพมความสมพนธนอยทสด ส าหรบปจจยดานการจดการองคกรทมอทธพลตอประสทธผลในการจดการสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวดปรมณฑล ดานผลผลต ไดแก เทคโนโลย รองลงมาคอ ดานประสทธภาพ ไดแก นโยบาย ดานคณภาพ ไดแก โครงส รางขององคการ เทคโนโลยและการมสวนรวม และดานการควบคม ไดแก เทคโนโลยและการมสวนรวม แตในภาพรวมปจจยทง 12 ตวมความสมพนธและมอทธพลตอการจดการสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวดปรมณฑล พรยา วชโรทย (2556) ไดศกษาวจย “เรองการจดการขยะองคกรปกครองสวนทองถน : กรณศกษาเทศบาลต าบลเมองแกลง จงหวดระยอง” โดยไดท าการศกษาวจยการบรหารจดการขยะมลฝอยและวเคราะหปจจยทมผลตอความส าเรจในการบรหารจดการขยะมลฝอยของเทศบาลต าบลเมองแกลง โดยใชกระบวนการบรหารจดการ 7 ประการ POSDCORB ไดแก การวางแผน การจดองคกร การจดบคคลเขาท างาน การอ านวยการหรอการสงการ การประสานงาน การรายงาน การงบประมาณ ผลการวจยพบวา ผบรหารมวสยทศนกวางไกล มวธการคดอยางเปนระบบ มการปฏบตงานเชงประจกษ บคลากรทเกยวของมความกระตอรอรน มความช านาญดานการจดการขยะมลฝอย แตยงขาดแคลนบคลากรระดบปฏบตการ มการแบงงานตามหนาทอยางชดเจน มการน าระบบมาตรฐาน ISO 14001 มาใชในการบรหารจดการดานสงแวดลอม มการน านโยบาย/แผน/โครงการมาใชโดยยดหลกการมสวนรวมของประชาชน มชองทางการประชาสมพนธหลายทางเพอใหความรแกประชาชน มวธการจดการขยะมลฝอยทเหมาะสมกบเทศบาล จตต กตตเลศไพศาล (2550) ไดศกษาวจยเรอง “ปจจยทส าคญทสงผลตอประสทธผลองคการ:กรณศกษาระหวางเทศบาลเมองและเทศบาลนคร”โดยมวตถประสงคเพอ 1) ประเมนประสทธผลองคการของเทศบาลและเทศบาลเมอง 2) ระบปจจยส าคญทสงผลตอประสทธองคการของเทศบาลนครและเทศบาลเมอง และ 3) เปรยบเทยบปจจยส าคญทมผลตอประสทธผลองคการระหวางเทศบาลนครและเทศบาลเมอง โดยใชประชากรกลมเทศบาลจ านวน 134 แหง การเกบรวบรวมใชเครองมอแบบสอบถาม และการสมภาษณเชงลก ผลการวจยพบวา ทรพยากรของนโยบาย สมรรถนะผน า และบรรยากาศองคการ มอทธผลทางตรงตอประสทธผลองคการ และจาก

131

ตวแปรทมอทธผล 4 ตวน ธรรมภบาล และบรรยากาศขององคการ มบทบาทส าคญทสดตอประสทธผลองคการเมอเปรยบเทยบระหวางเทศบาลนคร และเทศบาลเมอง พบวา มความแตกตางในความสมพนธระหวางตวแปร ดงน ผลการวเคราะหในกรณ เทศบาลนคร ความสมพนธตวแปรอสระไดแก ธรรมาภบาล สมรรถนะผน า และบรรยากาศองคการรวมกนสามารถอธบายการเปลยนแปลงทสงผลตอประสทธผลองคการไดรอยละ 51 ในขณะทเทศบาลเมอง รอยละ 62 และยงพบวาความแตกตางทส าคญในตวแปรเของเทศบาลนครนโยบายทรพยากร ไมมอทธพลทางตรง แตมอทธพลทางออมตอประสทธผลองคการ โดยทนโยบายทรพยากรจะอยระหวางกลางของตวแปรอน สมรรถนะผน าบรรยากาศองคการและธรรมภบาล กลาวคอ บรรยากาศของบคลากรทเปนศนยกลางเปนปจจยส าคญ โดยจะตองทมเทการท างานและกระตนใหผใตบงคบบญชามความรบผดชอบตอผลงานสง ซงน าไปสความมประสทธผลสงขององคการ สรพงษ ปานจนทร (2554) ไดศกษาวจยเรอง “ประสทธผลในการบรหารงานของเทศบาลต าบลในจงหวดนครปฐม” พบวา ตวชวดประสทธผลในการบรหารงานทไดคาเฉลยสงสดของภารกจแตและดานจะมความแตกตางกนไปตามภารกจ แตเกอบทกภารกจทงประชาชนและพนกงานของเทศบาลต าบลมความเหนสอดคลองกนวา ตวชวดประสทธผลในการบรหารจดการภายในการบรหารงานดานประสทธภาพมคาเฉลยต าทสด และปจจยแวดลอมทางการบรหารจดการภายในองคการทสงผลตอประสทธผลในการบรหารงานมากทสดคอ ภาวะผน า (เผดจการแบบแผนงาน), วฒนธรรมองคการ (การท างานเปนทมและการปรกษาหารอ), สมรรถนะ/ความสามารถขององคการ(การตอบสนองความตองการของประชาชน), เทคโนโลยขององคการ(แบบรวมกนท างาน), และโครงสรางองคการ (แบบโครงการ) สงผลตอประสทธผลในการบรหารงานนอยทสด สมจตนา คมภย (2553) ไดศกษาวจยเรอง “การเปรยบเทยบวฒนธรรมองคการทมอทธพลตอประสทธผลองคการ: กรณศกษารฐวสาหกจในประเทศไทย” ซงมวตถประสงคเพอ 1)ศกษาอทธพลของวฒนธรรมองคการทมตอประสทธผลตอขององคการแบบรฐวสาหกจการเงนในประเทศไทย และ2) เปรยบเทยบความแตกตางดานวฒนธรรมองคการระหวางองคการทมประสทธสง ปานกลาง และต า โดยใชการวจยเชงคณภาพเปนหลก ศกษาขอมลจากเอกสารงานวจย และสออเลกทรอนกสทเกยวของ รวมทงสมภาษณเชงลกผบรหาร หรอผทเกยวของกบวฒนธรรมองคการ นอกจากน ยงใชการวจยเชงปรมาณ เพอสนบสนนขอมลเชงคณภาพ จากการสอบถามพนกงานในรฐวสาหกจทเปนกลมตวอยาง จ านวน 849 คน ผลการวจยพบวา รฐวสาหกจทมประสทธผลสงมวฒนธรรมองคการเชงประสทธผลมากกวารฐวสาหกจทมประสทธผลปานกลางบางวฒนธรรม ไดแก 1) ใหความส าคญแกภาวะผน า 2) จดองคการสอดคลองกบสภาพแวดลอม 3) มมาตรฐานจรยธรรมและรบผดชอบตอสงคม และพบวารฐวสาหกจทมประสทธผลต า ประกอบดวย 1) มงผลส าเรจ 2) มงเนนลกคา 3) สรางนวตกรรม 4) ใหความส าคญแกภาวะผน า 5) จดองคการสอดคลองกบสภาพแวดลอม 6) ท างานเปนทม 7) จดการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

132

8) ลดการควบคม 9) มมาตรฐานจรยธรรมองคการอทธพลตอประสทธผลองคการทเปนรฐวสาหกจทางการเงนในประเทศไทย เนองจากองคการทมประสทธผลสง มวฒนธรรมองคการมากกวาองคการทมประสทธผลปานกลางและต า ตามล าดบ รงอรณ เถอนใหญ (2553) ไดศกษาวจยเรอง “กระบวนการบรหารทสงผลตอประสทธผลศนยพฒนาเดกเลกขององคการบรหารสวนต าบลในเขตอ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน ” ซงเปนการศกษาระดบของกระบวนการบรหารและประสทธผลของศนยเดกเลก ศกษาความสมพนธและกระบวนการบรหารทสงผลตอประสทธผลของศนยพฒนาเดกเลก ผลการวจยพบวา กระบวนการบรหารทง 7 ดาน ไดแก การวางแผนการจดองคการ การบรหารงานบคคล การอ านวยการหรอการสงการ การประสานงาน การรายงาน และการจดงบประมาณ อยในระดบมาก และมความสมพนธกบกระบวนการบรหารกบประสทธผลศนยพฒนาเดกเลก ญาณศา บญจตร (2552) ไดศกษาวจยเรอง “การวเคราะหปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการของส านกเขตพนทการศกษา” มวตถประสงคเพอวเคราะหปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการของส านกเขตพนทการศกษา โดยใชระเบยบวธวจยเชงบรรยาย เครองมอทใชในการวจยคอ แบบสอบถาม จ านวน 5 ชด กลมตวอยางประกอบดวย ผอ านวยการส านกงานเขตพนทการศกษา ผอ านวยการกลมนโยบายและแผน ผอ านวยการกลมนเทศตดตาม และประเมนผลการจดการศกษา ผแทนผบรหารสถานศกษา ซงเปนคณะกรรมการเขตพนทการศกษาและผแทนผบรหารสถานศกษาขนาดเลก จากส านกเขตพนทการศกษา จ านวน 125 แหง รวมผใหขอมลจ านวน 625 คน วเคราะหขอมลโดยสถตบรรยายและการวเคราะหถดถอยแบบพหคณขนตอน ผลการวจยพบวา 1) องคประกอบตวชวดประสทธผลองคการของส านกงานเขตพนทการศกษาประกอบดวย 4องคประกอบ 31 ตวชวด 2) ประสทธผลองคการของส านกเขตพนทการศกษาอยในระดบมาก และเพอพจารณารายดานพบวา ม 3 ดานอยในระดบมาก โดยดานกระบวนการภายใจมประสทธผลสงสด รองลงมาคอ ดานผใหบรการ และดานการเงนตามล าดบ สวนดานการเรยนรและการพฒนาอยในระดบกลาง และ 3) ปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการของส านกเขตพนทการศกษาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ม 8 ปจจย ไดแก สภาพแวดลอมภายนอก นโยบายการบรหารและการปฏบต โครงสรางองคการ คณภาพบคลากร ลกษณะงาน ลกษณะผรบบรการ เทคโนโลยและวฒนธรรมองคการรวมกนอธบายประสทธผลองคการของส านกเขตพนทการศกษาไดรอยละ 88.00 นฤทธ แสงสขสวาง (2552) ไดศกษาวจยเรอง “การวเคราะหปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร” มวตถประสงคเพอว เคราะหปจจยทสงผลประสทธผลองคการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร เกบรวบรวมขอมลโดยการใชแบบสอบถาม กลมตวอยางประกอบดวยคร และผบรหารและครหวหนาฝายวชาการ จ านวน860 คน จาก 430 โรงเรยน วเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายการวเคราะหการถดถอยแบบพหคณ โดยใชวธ Hierarchal Stepwise พบวา ประสทธผลองคการของส านกเขตพนทการศกษาอยในระดบมาก

133

ทง 4 ดาน โดยในดานความสามารถในการรกษาแบบแผนวฒนธรรม มประสทธผลสงสด รองลงมาคอ ดานสามารถในการบรรลเปาหมาย ดานความสามารถในการบรณาการ และดานความสามารถในการปรบตว ตามล าดบ ปจจยทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร มากทสดรอยละ 99.30 รองลงมา ไดแก ปจจยระดบนโยบายการบรหารและการปฏบต ปจจยระดบสภาพแวดลอม และปจจยระดบองคการตามล าดบ และเมอพจารณาขนาดภายใน ความผกพนตอองคการ แรงจงใจ การตดตอสอสาร และการปรบองคการและนวตกรรมปจจยทสงผลทางลง แตละปจจยพบวา โครงสรางองคการและนวตกรรม ปจจยทสงผลทางลบแตละปจจยพบวา สภาพแวดลอมภายนอก การสนบสนนผลการปฏบตงาน การก าหนดเปาหมายเชงกลยทธ และภาวะผน าตามล าดบ นวลลกษณ บษบง (2552) ไดศกษาวจยเรอง “การวเคราะหปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการ ของวทยาลยพยาบาลสงกดกระทรวงกลาโหม” มวตถประสงคเพอ วเคราะหปจจยสงผลตอประสทธผลของวทยาลยพยาบาลสงกดกระทรวงกลาโหม โดยใชรปแบบการวจยเชงคณภาพ แบบพหกรณ 3 วทยาลยพยาบาลเกบรวบรวมขอมลโดยวธการใชการวเคราะหเอกสาร การสงเกตแบบมสวนรวม และไมมสวนรวม การสมภาษณเชงลกแบบมโครงสราง การสนทนากลม วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหสรางขอสรปแบบอปนยและเปรยบเทยบ ผลการวจยพบวา 1) ในภาพรวมประสทธผลองคการของวทยาลยพยาบาล ทง 3 แหงในดานผลผลตสามารถผลตบณฑตไดมคณภาพเปนไปตามเปาหมาย การผลตผลงานวจย ควรมการพฒนาในการผลตผลงานวจยทเพมมากขน ดานประสทธภาพ สามารถบรหารจดการไดด ภายใตทรพยากรทมจ ากดและคม ผใชผลผลตมความพงพอใจในบณฑตของวทยาลยพยาบาล ดานการปรบตววทยาลยพยาบาลสามารถปรบตวไดกบสภาพแวดลอมและการเปลยนแปลงไดเปนอยางด ดานการพฒนาวทยาลยพยาบาลมการพฒนาบคลากรและองคการอยางตอเนอง และ 2) ปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการ ประกอบดวย ปจจยระดบบคลคล ไดแก ความรความสามารถของอาจารย คณภาพของผเรยน ทศนคต ทกษะ การจงใจ และความเครยด ปจจยระดบกลม แกภาวะผน าของผบรหาร โครงสรางกลม สถานภาพ บรรทดฐาน การตดตอสอสาร และความสามคคในระดบองคการ ไดแก สภาพแวดลอมภายนอก สภาพแวดลอมภายใน โครงสรางองคการ ภาระงาน การเลอกกลยทธ กระบวนการบรหาร และวฒนธรรมองคการ จ าลอง โพธบญ (2551) ไดศกษาวจยเรอง “องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด” พบวา ปจจยภายในทท าใหเทศบาลแตละแหงมการจดการสงแวดลอมทได ไดแก ผบรหารมวสยทศนและความมงมน ก าหนดผบรหารและหนวยงานรบผดชอบเกยวกบงานสงแวดลอม มยทธศาสตรแผนงานโครงการดานสงแวดลอมชดเจน จดสรรงบประมาณอยางเพยงพอ มการพฒนาบคลากรใหมความรความสามารถดานสงแวดลอมและน าเทคโนโลยมาใชในการบรหารจดการ ปจจยภายนอกทมผลตอการด าเนนการไดแก ความรวมมอจากผน าชมชนและประชาชนและหนวยงานตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาเอกชน

134

ศรชย พพฒนรตนกล (2549) ไดศกษาวจยเรอง “ประสทธผลการปฏบตงานของเจาหนาทว เคราะหงบประมาณ : ศกษาเฉพาะกรณส านกงบประมาณ” โดยมวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลในการปฏบตงานของเจาหนาทวเคราะหงบประมาณของส านกงบประมาณและเพอศกษาปจจยทเกยวของกบประสทธผลในการปฏบตงานของเจาหนาทวเคราะหงบประมาณโดยเปนการวจยในเชงปรมาณ และท าการแจกแบบสอบถามไปยงกลมตวอยาง 2 กลม กลมแรกเปนเจาหนาทวเคราะหงบประมาณในระดบ 3-6 จ านวน 200 คน และกลมทสองเปนขาราชการทเปนตวแทนหนวยงานตาง ๆ จ านวน 204 คน จาก 12 กระทรวง กระทรวงละ 17 คนสถตทใชในการวเคราะหขอมลมทงสถตในเชงพรรณนา และในเชงอนมาน ผลการวจย พบวา มเพยงหนวยงานเดยวทไมผานเกณฑวดประสทธผลการปฏบตงานของเจาหนาทวเคราะหงบประมาณคอ หนวยงานดานการบรหารและความมนคง สวนปจจยทพบวา มความสมพนธกบประสทธผลการปฏบตงานของเจาหนาทวเคราะหงบประมาณม 2 ประการ คอ สมรรถนะขององคกรและความสามารถในการใหบรการ โดยมขอเสนอแนะจากการวจยครงน คอ ควรจดใหมการกระจายอ านาจ การมอบอ านาจ การท างานเปนทมและการสรางขวญและก าลงใจในการปฏบตงานขนในองคการ ควรจดใหมการเสรมการฝกอบรมเกยวกบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร เจาหนาทวเคราะหงบประมาณ ควรท าความเขาใจกบบทบาทภารกจใหมทจะเกดขนคอ การเปนทปรกษาใหค าแนะน ามากกวาจะควบคมและบรหารงบประมาณ ศรวฒน เปลยนบางยาง (2557) ไดศกษาวจยเรอง “ประสทธผลการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา” โดยมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาระดบประสทธผลการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา 2) เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยคณภาพบรการอเลกทรอนกสและปจจยการยอมรบบรการอเลกทรอนกสทมผลตอประสทธผลการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา 3) ศกษาปจจยทสงผลตอประสทธผลการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา 4) ศกษาปญหาและอปสรรคในการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา 5) เสนอแนะแนวทางการพฒนาการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา ใชระเบยบแบบแผนวธวจยเชงผสมผสานโดยวธวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ กลมตวอยางไดแก 1) ประชาชนผมหนาทเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาทยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดาผานอนเทอรเนต และอยในพนทกรงเทพมหานคร จ านวน 400คน 2) ผเชยวชาญหรอนกวชาการกรมสรรพากร จ านวน 5 คน 3) ผเชยวชาญ นกวชาการ หรอผทรงคณวตทมประสบการณในเรองบรการอเลกทรอนกสจ านวน 4 คน ผลการวจยพบวา 1) ประสทธผลการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดาดานความพงพอใจของผใชบรการทง 5 ดาน ประกอบดวยการไดรบบรการอยางเสมอภาคการใหบรการ

135

ทตรงเวลาการใหบรการอยางเพยงพอ การใหบรการอยางตอเนอง และการใหบรการอยางกาวหนา พบวา มความพงพอใจอยในระดบมาก 2) ปจจยคณภาพบรการอเลกทรอนกส และปจจยการยอมรบบรการอเลกทรอนกสของการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.02 3) การสมภาษณแบบเจาะลกผเชยวชาญหรอนกวชาการกรมสรรพากร และผเชยวชาญนกวชาการหรอผทรงคณวฒทมประสบการณในเรองบรการอเลกทรอนกส พบวา ปจจ ยคณภาพบรการอเลกทรอนกสและปจจยการยอมรบบรการอเลกทรอนกสมความสมพนธกบประสทธผลการใหบรการสาธารณะอเลกทรอนกสองการยนแบบและช าระภาษเงนไดบคคลธรรมดาซงสอดคลองกบการวจยเชงปรมาณ ศรดา สมพอง (2550) ไดศกษาวจยเรอง “กลยทธของชมชนในการบรหารจดการปาชายเลน:ศกษากรณชมชนปานเปรดใน ต าบลหวงน าขาว อ าเภอเมอง จงหวดตรวด” ผลการวจยพบวาเงอนไขทท าใหชมชนมกลยทธในการบรหารการจดการปาชายเลน ประกอบดวยปจจยภายในชมชนทส าคญไดแก ความสมพนธของชมชนเปนระบบเครอญาต เกดการชวยเหลอเกอกลกน รวมมอกนท ากจกรรม ความผกพนของวถการด ารงชวตชมชน รบรและตระหนกตอปญหาการท าลายปาชายเลน สมาชกในชมชนไดรบผลกระทบและเหนความส าคญพรอมทจะเขารวม เพราะเปนผรบผลประโยชนทงทางตรงและทางออม อทย ขนโอฬาร (2547) ศกษาวจยเรอง “ประสทธผลในการจดการขยะมลฝอยของ องคการบรหารสวนต าบล: ศกษากรณ องคการบรหารสวนต าบล อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม” พบวา อบต. ทมงบประมาณดานการจดการขยะมลฝอยอยางเพยงพอจะ มประสทธผลในการจดการขยะมลฝอยมากกวา อบต. ทมงบประมาณดานการจดการ ขยะมลฝอยไมเพยงพอเนองจากงบประมาณเปนสวนหนงทชวยในการจดการขยะมลฝอยเปนไปอยางมประสทธผลมากกวา นอกจากนยงพบอกวา บคลากรทปฏบตงานดานการจดการขยะมลฝอยไมไดเปนปจจยส าคญตอการมประสทธผลในการจดการขยะมลฝอยเนองจากปจจยส าคญทมผลตอประสทธภาพคอ ความเขาใจและประสบการณในการท างานรวมทงการประชาสมพนธใหประชาชนทราบนอกจากบคลากรของภาครฐแลวประชาชนยงเปนปจจยส าคญทจะสงผลท าใหการจดการขยะมลฝอยเปนไปอยางรวดเรวและสะอาดเรยบรอย กลาวคอ หากประชาชนในพนทมความเขาใจในการ จดการขยะมลฝอยเบองตนโดยเตรยมขยะมลฝอยไวใหเจาหนาทเกบขนไดอยางสะดวกและไดรบความรวมมอจากประชาชนเปนอยางด รวมทงอปกรณหรอยานพาหนะในการ เกบรวบรวมและขนสงขยะมลฝอยมผลตอปญหาการจดการขยะมลฝอยดวย งานวจยตางประเทศ Christopher G. Reddick (2009) ไดศกษาวจยเรอง “Factors that Explain the Perceived Effectiveness of e-Government: A Survey of United States City Government Information Technology Directors” ไดศกษาเกยวกบการตรวจสอบการรบรประสทธผลของ e-Government ผานการส ารวจ

136

ของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศการปกครองสวนทองถนประเทศสหรฐอเมรกาจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ e-Government สวนใหญจะเปนคณสมบตดานเนอหาและการเขาถงการศกษาครงนจะเปนการตรวจสอบการรบรประสทธผลของ e-Government ผานมมมองของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทคโนโลยการปกครองสวนทองถนทมความรดานประสทธผล e-Government โดยกลมประชากรเปนประชาชนทใชและมความเขาใจในประสทธผลของ e-Government ผลการวเคราะหปจจยทเกยวของประสทธผลของ e-Government อธบายไดจากปจจยดานบรหารจดการ ดานความปลอดภยและความเปนสวนตว และดานความรวมมอของการเมองการปกครองสวนทองถน จากการวเคราะหการถดถอย ของทง 3 ปจจยชใหเหนวา ปจจยดานการบรหารจดการและดานความรวมมอของการปกครองสวนทองถนสงผลตอประสทธผลของ e-Government สวนปจจยดานความปลอดภยและความเปนสวนตวไมสงผลกระทบตอประสทธผลของ e-Government อยางมนยส าคญ และผลของการวจยคณภาพยนยนวา ปจจยดานการบรหารจดการและดานความรวมมอของการปกครองสวนทองถนเปนปจจยส าคญทสงผลตอการยอมรบ e-Government D.H. Marmon (2002) ไดศกษาวจยเกยวกบเรอง การก าหนดสมรรถนะหลกของผบรหารและบคคลทเกยวของกบการใหบรการจดการศกษาภายใตขอก าหนดของสวนกลาง เครองมอถกพฒนาขนโดยการแกไขตามค าแนะน าจากการประชมความรวมมอของบคคลผเชยวชาญระดบชาตและน าไปทดลองใชอกครง เพอขอค าแนะน าจากการประชมความรวมมอของบคคลผเชยวชาญระดบชาตและน าไปทดลองใชอกครง เพอขอค าแนะน าในการจดล าดบในการส ารวจระดบชาต ผลการวจยพบวา สมรรถนะหลกส าหรบผบรหารและบคคลทเกยวของกบการจดการศกษาตามทก าหนดจ านวน 18 สมรรถนะ ไดแก สมรรถนะดานการบรหาร การรบบคคล การแนะน าหลกสตรทวไป หลกสตรพเศษ การหาเงนมาชวยเหลอ การตดตามและประเมนผล การจดท าของบประมาณสารสนเทศ ความสมพนธระหวางบคคล ภาวะผน า การมวสยทศน การจงใจ การวางแผนการพฒนาอาชพ ความสมพนธกบชมชน การสรรหา การสอนและเทคโนโลย Jane F. Hansberry (2005) ไดศกษาวจยเรอง An Exploration of Collaboration and Organizational Effectiveness in Denver County Human Service Organization ซงเปนการส ารวจขอความรวมมอและประสทธผลขององคการทมหนาทในการใหบรการประชาชนในเขตปกครองเดนเวอร โดยการวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาบทบาทของความรวมมอภายในและประสทธผลขององคการทมหนาทในการใหบรการประชาชน ซงไดรบอทธผลจากการบรหารภาครฐแนวใหม (New Public Management) และการปฏรปสวสดการ (PRWORA) และไดท าการ ศกษาปจจยดานตาง ๆ ทสงผลกระทบตอประสทธผลขององคการ อาทกระบวนการในการบรหารจดการผลการปฏบตงานของกรรมการและการบรหารจดการความเปลยนแปลงเปนตน โดยการศกษาครงนใชการส ารวจแบบตดขวาง (Cross–Sectional Survey) และการสนทนากลมแบบ

137

เจาะจง (Focus Groups) โดยไดท าการเกบรวบรวมขอมลจากองคการทไมแสวงหาผลก าไรทมหนาทในการใหบรการประชาชนในเขตปกครองเดนเวอร จ านวน 143 แหงและการสนทนากลมกบผจดการและผสนบสนนการด าเนนงานของการ ซงผลจากการศกษาวจยพบวาในปจจบนองคการไมแสวงหาผลก าไรดงกลาวไดมการสรางความรวมมอกนมากขนกวาชวง 5 ปทผานมา ซงมสาเหตมาจากความตองการทจะบรรลเปาหมายในการด าเนนงานและโอกาสในการระดมทนทถอวาเปนปจจยส าคญอกประการหนง นอกจากนขอคนพบทไดยงแสดงใหเหนวา การรหารจดการความเปลยนแปลงและความรวมมอจะมอทธผลตอประสทธผลขององคการมากกวากระบวนการในการบรหารจดการและผลการปฏบตงานของคณะกรรมการโดยองคการทมขนาดเลกมแนวโนมทจะเกดความรวมมอทจะสงผลตอประสทธผลขององคการมากกวาองคการทมขนาดใหญ Marcelo De Stefano (2008) แหงมหาวทยาลยโคลมเบย ไดศกษาวจยเรอง ประสทธผลของโรงเรยน: บทบาทการน าของครใหญในโรงเรยนมธยมศกษาของรฐใน Santa Fe Province ประเทศอาเจนตนา พบวา พฤตกรรมในการใหความรวมเหลอของครใหญทพบบอยทสดในความมประสทธผลของโรงเรยน คอ การจดแบงสถานทอยางเปนสดสวนซงเปนการแสดงออกถงภาวะผน าทางการบรหาร การแบงอยางเปนสดสวนน ชใหเหนถงความสมพนธของการมระเบยบวนยการใชแหลงเรยนรในโรงเรยนรปแบบภาวะผน าของครใหญและการเชอมโยงกบผมสวนได Sharon Eng (2005) ไดศกษาวจยเรอง Toward a Definition and Development of NGO Organizational Effectiveness in Indonesia: An Unfolding Journey โดยไดท าการศกษาองคพฒนาเอกชน (NGO) ระดบรากหญา ในประเทศอนโดนเซยจ านวน 5 องคกร เพอศกษาถงการรบรความเขาใจบทบาท และเพอแสวงหาแนวทางในการด าเนนงาน และการจดโครงสรางองคการทมประสทธผลส าหรบการบรหารจดการ รวมถงศกษาถงปจจยทวไป และปจจยเฉพาะทสงผลตอประสทธผลขององคการ ซงในการศกษานไดท าการวจยเชงปรมาณและการวจยเชงคณภาพ โดยการสนทนากลม (Focus Group) การสมภาษณ การวเคราะหกรณศกษาและการส ารวจ จากนนน าขอมลทไดมาวเคราะหดวยกระบวนการ Eigan Value Factor Rotation และน ามาหาคาความเชอมนดวยวธสมประสทธแอลฟาของครอนบค (Cronbachs’Alpha Coefficient) และวธการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) จากนนจงวเคราะหปจจยรวมทอาจมผลตอรปแบบการด าเนนการและการบรหารขององคกรอสระอาท ภาษาทหนสวนหรอผรวมใชวฒนธรรมของหนสวนทอาจมผลตอการจดการเบองตน เปาหมายของการด าเนนการทงในระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว การพฒนาระบบสารสนเทศ นอกจากนนและยงมการสนทนาเพมเตมเกยวกบการจดการกบปญหากรณเฉพาะบางกรณผลการศกษาพบวาผบรหาร NGO สวนใหญจะยอมรบเกณฑทเกยวของกบการบรหารงานท เราก าหนดขนถง 2 ใน 3 สวน ซงเกณฑเหลานประกอบดวย ความสมพนธ การสอสาร การมเปาหมายรวมกน การสรางความกลมเกลยวและการเพมพนอ านาจขององคกร สวนทเหลออกหนงสวน เปนเรองทเกยวกบประเดนการจดการในเชงหนาท ไดแก

138

ความสามารถในการตรวจสอบดานการเงนกระบวนการตดตามโครงการ และการประเมนกระบวนการท างาน จากการศกษาพบวาสงแวดลอมและวฒนธรรมโดยรอบขององคกร NGO มบทบาทในการสงผลตอประสทธผลขององคการ จากการศกษาท าใหเราพบวา องคกรรากหญามการวดประสทธผลดวยตวชวดแบบดงเดม และมการด าเนนการตามนโยบายหรอเปาหมายเฉพาะ และแสดงใหเหนถงชองวางระหวางเวลาท เกดขน อนเปนผลจากการท องคการเหลานมวตถประสงคการด าเนนการตอพนทและเวลาทจ าเพาะเจาะจง Yolandra A. Plummer (2005) ไดศกษาวจยเรอง A Survey of Employee Perceptions of the District of Columbia’s Department of Human Services (DHS), Mental Retardation and Developmental Disabilities Administration’s (MRDDA) Organizational Effectiveness ซงเปนการวจยส ารวจการรบรพนกงานเกยวกบคณลกษณะของประสทธผลขององคการของ District of Columbia Department of Human Services. Mental Retardation and Developmental Disabilities Administration (MRDDA) ซงเปนหนวยงานทมหนาทในการบรหารประชาชนเกยวกบผพการทางสมองของหนวยงานทองถนระดบต าบลในประเทศโคลมเบย โดยใชทฤษฏประสทธผลของหนวยงานราชการของ Hal Rainey และ Paul Steinbauer มาเปนแนวทางในการศกษา ซงไดกลาวถงคณลกษณะ 11 ประการของประสทธผลของหนวยงานราชการ ซงแบบสอบถามทใชในการวจยกบพนกงาน MRDDA จะไดรถงการรบรของพนกงานและสะทอนใหเหนถงตวชวดประสทธผลของหนวยงานราชการของ Hal Rainey และ Paul Steinbauer โดยใชกลมตวอยางทงหมด 172 คน ซงมผตอบแบบสอบถาม 115 คน ทตอบแบบสอบถามอยางสมบรณ คดเปนรอยละ 67 ของผตอบแบบสอบถามทงหมด ผลการวจยพบวา รอยละ 52 ของผตอบแบบสอบถามมความเขาใจทชดเจนเกยวกบภารกจของหนวยงาน และผลกระทบตอพวกเขา รอยละ 36 ของผตอบแบบสอบถามมความเขาใจภารกจของหนวยงานและมใบรายละเอยดของงานทตนรบผดชอบและมพนกงานไมถงครง (รอยละ 43) ททราบนโยบายและขนตอนเพอเปนแนวทางของการปฏบตงานผลการตรวจสอบจากการสงเกตการตอบสนองของพนกงานและเมอน ามาเปรยบเทยบกบตวชวดประสทธผลองคการราชการของ Hal Rainey และ Paul Steinbauer ขอมลจากการวจยพบวาตวชวดทอยในระดบต าไดแก ภาวะผน า ความพอใจในภารกจ การใชประโยชนจากเทคโนโลยความเปนมออาชพ ความจงใจในการปฏบตงาน และวฒนธรรมองคการทออนแอ ตวชวดทอยในระดบปานกลางไดแก การออกแบบงาน การสรางแรงจงใจในพนธกจ และแรงจงใจในองคการในปจจบนผลการวจยพบวา ตวชวดทอยในระดบสงมเพยงแรงจงใจในการบรการประชาชนของพนกงาน ผลการส ารวจของพนกงานเหลานไดชใหเหนวา MRDDA ตองมการจดระเบยบโครงสรางการบรหารจดการและด าเนนการวเคราะหทงทรพยากรภายในและภายนอกหนวยงานและท าการตรวจสอบวา พนกงานมความเขาใจในเกณฑการประเมนวดผลงานของ MRDDA ซงเปนสงส าคญในการประเมนระหวาง

139

การรบรของพนกงานในบทบาทและเปาหมายขององคการนอกจากนจะชวยอ านวยความสะดวกในการวางแผนเชงกลยทธในการบรรลเปาหมายอยางมประสทธผล การลดขยะในประเทศสงคโปร ประเทศสงคโปร เปนเพยงประเทศเดยวในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทเปนประเทศอตสาหกรรมใหมเตมตว แตขณะเดยวกนกเปนประเทศทมการจดการสงแวดลอมไดอยางดและมประสทธภาพ ปญหาสงแวดลอมในสงคโปรทส าคญ ไดแก มลพษจากอตสาหกรรม ทรพยากรแหลงน าตามธรรมชาตทมอยอยางจ ากด การใชประโยชนจากทดนไดอยางจ ากด ซงกอใหเกดปญหาในการก าจดขยะ ซงปญหาเรองขยะนนบวา เปนปญหาทส าคญและสรางความหนกใจใหรฐบาลสงคโปรเปนอยางมาก เนองจากสงคโปรเปนประเทศทเปนเกาะมเนอทเพยง 682.7 ตารางกโลเมตร ขณะเดยวกนประเทศสงคโปรกเปนประเทศอตสาหกรรมและเมองทา ท าใหขยะมแนวโนมเพมมาก ขนตงแต 30-40 ปทผานมา และเพมขนอยางรวดเรวในป ค.ศ. 1970 ทมขยะทถกก าจด ประมาณ 0.46 ลานตน และในป ค.ศ. 2000 มขยะถง 2.0786 ลานตน ขยะในประเทศสงคโปรมแหลงทมา 2 แหลงหลก คอ 1. ขยะชมชนและขยะจากแหลงการคา เปนขยะทรวบรวมจากบานเรอนและ ทพกอาศย ตลาด รานคาตาง ๆ โรงเรยน และขยะทมาจากการจ าหนายสนคา 2. ขยะอตสาหกรรม คอ ขยะทรวบรวมจากโรงงานอตสาหกรรม สงกอสราง ภตอเรอและทาเรอ การก าจดขยะในประเทศสงคโปรทผานมา คอ กอนป ค.ศ. 1979 ขยะทงหมดจะจดการโดยการฝงกลบ ตอมาก าจดขยะโดยการเผามากขน โดย 87.5% ของขยะทงหมด จะถกน าไปเผา สวนทเหลอถกน าไปฝง ความตองการลดทฝงขยะประกอบกบการท ขยะสวนมากในสงคโปรเผาไหมได สงคโปรมเตาเผาขยะจ านวน 4 เตา และ Tuas South เปนเตาเผาสดทายทใหญทสดในโลก แมวาการเผาขยะจะสามารถลดจ านวนขยะทเผาไหมได แตสงคโปรกยงตองการหลมหรอทฝงขยะส าหรบฝงขยะทเผาไมได นอกจากน ขเถาจากเตาเผาขยะกจะเหลอเปนกากในกระบวนการเผาครงตอไป และหลมฝงขยะเดม กใกลจะหมดอายการใชงานแลว รฐบาลสงคโปรไดตงหนวยงานขนมาจดการกบปญหานโดยเฉพาะ คอ Waste Minimization Section ท าหนาททงสนบสนนและเปนแนวหนา ในการลดขยะในสงคโปรและหนวยงานนไดหาวธการในการจดการกบปญหาขยะโดย มองยอนไปถงสาเหตทท าใหการจดการก าจดขยะทแลวมายงคงเปนปญหาทแกไมตก ซงพบวา ปรมาณขยะเปนตวแปรทส าคญ จงก าหนดนโยบาย 3R ขน ไดแก การลดขยะ (reduce) คอ หลกเลยงการใชขยะทไมจ าเปน การน ากลบมาใชซ า (reuse) คอ การน าสงทยงพอมประโยชนกลบมาใชอก การน ากลบมาใชใหม (recycle) คอ การน าสงทใชไมไดและกลบมาใชใหมได สวนขยะทไมสามารถน ากลบมาใชใหมหรอไมสามารถน ามาเปนทรพยากรส าหรบการน ากลบมาใชใหมไดนน บางสวนกน าไปเผา เปนพลงงานจากกระบวนการเผาขยะมาเกบและเปลยนรปไปเปนพลงงานไฟฟาไดอกดวย ตอมาใน

140

ป ค.ศ. 1998 ปรมาณขยะททงลดลงอยางตอเนอง ในขณะทปรมาณขยะทเผาไหมไดเพมมากขน ดงนน จงอาจกลาวไดวาประเทศสงคโปรสามารถควบคมปรมาณขยะทตองก าจดไดมากขน จากการใชนโยบาย 3R ซงเปนกลยทธทรฐบาลสงคโปรน ามาใชในการลดขยะนน ท าใหการจดการปญหาขยะของสงคโปรมประสทธภาพมากขน นบตงแตการไมเพมขยะ การน ากลบมาใชใหมเปนปจจยส าคญทท าใหสงคโปรประสบความส าเรจอาจมาจากการทรฐบาลสงคโปรใหความส าคญกบปญหาและมความจรงจงในการน านโยบายไปบงคบใชและตดตามประเมนผล รวมทงการชกจงประชาชนใหเขารวมโครงการ และเตมใจน าไปปฏบต ท าใหการลดขยะ เปนไปไดโดยงายและรวดเรวขน การท างานตาง ๆ เปนระบบและมประสทธภาพ ตอบสนองตอความ ตองการของประชาชนและสามารถแกปญหาไดอยางเปนรปธรรม การจดการขยะในประเทศเกาหล ประเทศเกาหลเปนอกประเทศหนงทมการพฒนาเศรษฐกจ และเนนในเรองการพฒนาอตสาหกรรม มพนท 99,500 ตารางกโลเมตร มประชากร 47.9 ลานคน จากนโยบายเรงการพฒนาของประเทศ ท าใหเกาหล ประสบกบปญหาดานสงแวดลอมมาตงแต ป ค.ศ. 1960 เปนอยางมาก จงไดมนโยบายทจะพฒนาสงแวดลอมโดยการจดการธรกจและการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม ในป ค.ศ. 1980 รฐบาลไดประกาศใชนโยบาย 2 R+ EPR (Resource - Recycling + Extended Producer Responsibility) นนกคอ แหลงก าเนด การน ากลบมาใชใหม + ความรบผดชอบ ของผผลต เพอจดการกบขยะเครองไฟฟา ระบบควบคมผผลตและผน าเขา ระบบการลดขยะ ณ แหลงทท า และตงองคการทมชอวา Korea Environment & Resources Corporation (ENVICO) ขนและท าหนาทสนบสนนองคการทเกยวของกบการจดการสงแวดลอม และการด าเนนการท เกยวของกบนโยบายการจดการขยะ เชน การลดปรมาณขยะ การใชซ า การน ากลบมาใชใหม และการบ าบด นอกจากนยงมหนาทในการใหการอปถมภแกผประกอบการธรกจ การน ากลบมาใชใหมขนาดยอม เชน การให เงนทน ใหค าปรกษา การพฒนาเทคโนโลย เปนตน การจดการขยะในประเทศญปน กรงโตเกยวซงเปนเมองหลวงของประเทศญปนมประชากร 12.6 ลานคน ผลตขยะปละ 4.7 ลานตน วธการก าจดขยะเดมนนจะเนนการเผาท าลาย โดยมโรงงานเผาขยะ 20 โรงงาน ก าจดขยะได13,000 ตน/วน กรงโตเกยวมโรงเผาขยะตงแต 10 ปทแลว ซงมการน าพลงงานทไดจากการเผาขยะมาผลตกระแสไฟฟา สวนขยะทเผาไมไดจะน าไปถมทะเลมวนละ 4,000-4,500 ตน พนททเกดจากน าขยะไปถมทะเลมประมาณ 440 เอเคอร อยางไรกด การสรางโรงเผาขยะไดรบการประทวงจากประชาชนมาก ญปนจงหนมาใหความสนใจและความส าคญกบการก าจดขยะดวยการรไซเคล โดยออกเปน กฎหมายใหโรงงานทผลตสนคาชนดนน ๆ ตองรบผดชอบในการน าสนคาทเปนขยะแลวกลบไปรไซเคลใหม สวนขยะเครองใชไฟฟาซงประกอบดวย เครองปรบอากาศ ทว ตเยน เครองซกผา เมอไมใชตองเรยกรานคาทจ าหนายมารบไปสงใหโรงงานน าไปรไซเคล

141

นอกจากน ยงมการรณรงคใหประชาชนลดปรมาณขยะ เนองจากในแตละปใชงบประมาณเปนจ านวนมากในการก าจดขยะ โดยทญปนเรมรณรงคใหประชาชนแยกขยะ ใหความ รแกประชาชนถงขอดในการแยกขยะ โดยเรมปลกฝงตงแตเดกทเรมเรยนใหรจกรกษาความสะอาด เกบขยะตามสวนสาธารณะและพาไปดโรงงานเผาขยะ จนขณะนประสบความส าเรจสามารถลดปรมาณขยะไดจาก ทมปรมาณ 13,500 ตน เหลอ 9,500 ตน ลดไปจ านวน 4,000 ตน ซงความส าเรจในการลดขยะของประเทศญปน เกดจากคนมวนยปฏบตตามกฎระเบยบอยางเครงครด มกฎหมายควบคมทงผผลต ผขายและผซอ ในอนาคตประเทศญปนจะไมน าขยะไปถมทะเล แตละจะเนนการรไซเคลใหมากขน (โสภารตน จารสมบต, 2546, หนา 210-211) สรปการจดขยะในตางประเทศ จากการส ารวจทบทวนขอมลทไดเสนอมาขางตน จะพบวา การทประเทศตาง ๆ จะน ารปแบบการจดการขยะ หรอการจดการขยะแบบบรณาการแบบไหนมาใชขนอยกบกจกรรมความตองการในการจดการขยะของทองถน ขอมลและคณลกษณะของขยะ จ านวนและองคประกอบของขยะทเปลยนไป ทางเลอกของขาวสารในเรองคาใชจาย รวมทงความยดหยนทจะตองเผชญกบการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ความตองการวตถทสามารถน ากลบมาใชใหม และการพฒนาอยางรวดเรวของ เทคโนโลย แมวาประเทศทง 5 ไดชอวา เปน ประเทศทเปนสงคมอตสาหกรรม และมแหลงขยะมาจาก 2 แหลงใหญ คอ ขยะชมชน และขยะจากแหลงการคา กบขยะอตสาหกรรมคลายกนแตมวธจดการขยะทแตกตางกน เชน ประเทศสงคโปรใชนโยบาย 3R คอ การลดปรมาณขยะ การน ากลบมาใชซ า การน ากลบมาใชใหม สวนประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ใชนโยบายการจดการขยะ 4 แนวทาง ไดแก การลดปรมาณขยะโดยการสงเสรมใหมการแยกขยะและน ากลบไปใชประโยชน การน ากลบมาใชใหม การท าปยหรอวสดปรงแตง ดน การเผา และการฝงกลบ สวนประเทศญปนมนโยบายการจดการขยะ 4 แนวทาง คอ การลดปรมาณขยะ การแยกขยะ การน ากลบมาใชใหม และการเผาขยะ (แตในอนาคตอาจลดเหลอ 3 แนวทางโดยตดการเผาขยะออกไป) สวนประเทศสาธารณรฐเกาหลใช นโยบายทเนนในเรองการปกปองสงแวดลอมเปนส าคญ จงใชนโยบาย 3 R คอ การลดปรมาณขยะ การใชซ า การน ากลบมาใชใหม