– część ogólnaPOSTPOWANIE CYWILNE , wyd. 2 Ćwiczenia Becka K. Piasecki POSTPOWANIE SPORNE ROZPOZNAWCZE W SPRAWACH CYWILNYCH, wyd. 3 Studia Prawnicze K. Flaga-Gieruszy1ska POSTPOWANIE

Podręczniki Prawnicze

C. H. Beck

Prawo cywilne– część ogólna

Zbigniew RadwańskiAdam Olejniczak

11. wydanie

PODRBCZNIKI PRAWNICZE

Zbigniew RadwaMski, Adam Olejniczak • Prawo cywilne – czCWć ogólna

W sprzedacy:

E. Marszałkowska-KrzeWPOSTBPOWANIE CYWILNE, wyd. 2Ćwiczenia Becka

K. PiaseckiPOSTBPOWANIE SPORNE ROZPOZNAWCZE W SPRAWACH CYWILNYCH, wyd. 3Studia Prawnicze

K. Flaga-GieruszyMskaPOSTBPOWANIE CYWILNE. PYTANIA EGZAMINACYJNE. TESTY. KAZUSY. TABLICE, wyd. 5 Repetytoria C.H. Beck

K. Flaga-GieruszyMskaPOSTBPOWANIE CYWILNETesty Becka

T. EreciMski (wprowadzenie)POSTBPOWANIE CYWILNE. ORZECZNICTWOZbiory Orzecznictwa Becka

A. ZieliMski (wprowadzenie)KOdEKS POSTBPOWANIA CYWILNEGO Z WPROWAdZENIEM, wyd. 34Twoje Prawo

www.sklep.beck.pl

Prawo cywilne – czCWć ogólna

Zbigniew RadwaMskiAdam Olejniczak

11. wydanie

WYDAWNICTWO C. H. BECKWARSZAWA 2011

Redakcja: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C.H. Beck 2011

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-3142-3

ISBN e-book 978-83-255-3143-0

Spis treWci Str. Nb.Wykaz skrótów .......................................................................................................... XVIIWykaz literatury ........................................................................................................ XXIPrzedmowa do jedenastego wydania ........................................................................ XXIII

Rozdział I. Wprowadzenie do prawa cywilnego ................................................. 1 1 § 1. Prawo cywilne .............................................................................................. 1 1 I. Prawo publiczne i prawo prywatne ................................................... 1 1

1. Wprowadzenie ............................................................................... 1 12. Prawo prywatne ............................................................................. 2 23. Prawo publiczne ............................................................................ 3 34. UcytecznoWć wyrócnienia .............................................................. 3 4

II. GałCzie prawa, kompleksowe regulacje prawne, dyscypliny naukowe i dydaktyczne ...................................................................... 5 61. GałCzie prawa ................................................................................ 5 62. Kompleksowe regulacje prawne ................................................... 5 73. Dyscypliny naukowe i dydaktyczne ............................................. 6 8

III. Status prawa cywilnego ..................................................................... 6 101. Metoda regulacji ............................................................................ 6 112. Przedmiot regulacji ........................................................................ 8 15

IV. Zakres prawa cywilnego .................................................................... 9 161. Uwagi wstCpne .............................................................................. 9 162. Prawo pracy ................................................................................... 9 173. Prawo rodzinne .............................................................................. 10 184. Prawo handlowe ............................................................................ 11 195. Prawo rolne .................................................................................... 13 226. Prawo spółdzielcze ........................................................................ 13 23

V. Systematyka prawa cywilnego........................................................... 14 241. Uwagi ogólne ................................................................................. 14 242. Poszczególne działy prawa cywilnego ......................................... 14 253. Inne wyrócnienia zespołów norm cywilnoprawnych ................... 15 31

VI. Zasady prawa cywilnego ................................................................... 16 331. PojCcie ............................................................................................ 16 332. Katalog zasad ................................................................................. 17 34

§ 2. Uniikacja i kodyikacja prawa cywilnego w Polsce .................................. 19 39 I. Uniikacja prawa cywilnego .............................................................. 19 39

1. Druga Rzeczpospolita .................................................................... 19 392. Okres powojenny ........................................................................... 22 42

II. Kodyikacja prawa cywilnego ........................................................... 23 451. Pierwsze próby kodyikacji ........................................................... 23 452. Uchwalenie Kodeksu cywilnego ................................................... 24 50

VI Spis treWci

Str. Nb.3. Charakter prawny .......................................................................... 25 524. Zakres ............................................................................................. 26 535. Podział............................................................................................ 27 556. Forma ............................................................................................. 27 567. Warstwy ideologiczne .................................................................... 27 57

III. Reforma Kodeksu w Rzeczypospolitej Polskiej ............................... 28 60

Rozdział II. `ródła prawa cywilnego ................................................................... 31 64 § 3. Rodzaje aródeł .............................................................................................. 31 64 I. Uwagi wstCpne ................................................................................... 31 64 II. Prawo stanowione .............................................................................. 32 65 III. Zwyczaje i prawo zwyczajowe .......................................................... 33 66

1. Zwyczaje ........................................................................................ 33 662. Prawo zwyczajowe ........................................................................ 35 70

IV. Rola orzecznictwa .............................................................................. 36 75 V. Rola nauki .......................................................................................... 36 76 § 4. Wacniejsze rodzaje norm i przepisów prawa cywilnego ............................ 37 77 I. Uwagi ogólne ..................................................................................... 37 77

1. Struktura normy prawnej............................................................... 37 772. Norma a przepis prawny ............................................................... 38 79

II. Wacniejsze rodzaje norm prawa cywilnego ...................................... 39 801. Normy bezwzglCdnie i wzglCdnie wi>c>ce oraz semiimperatywne 39 802. Normy kompetencyjne .................................................................. 41 843. Metanormy ..................................................................................... 42 87

III. Wacniejsze rodzaje przepisów prawa cywilnego .............................. 43 921. Deinicje legalne ............................................................................ 43 922. Przepisy odsyłaj>ce ....................................................................... 43 933. Klauzule generalne ........................................................................ 44 94

§ 5. Obowi>zywanie norm prawa cywilnego w zasiCgu czasowym i przestrzennym .................................................................................................... 48 101

I. Obowi>zywanie norm w zasiCgu czasowym .................................... 49 1011. Pocz>tek obowi>zywania ............................................................... 49 1012. Koniec obowi>zywania ................................................................. 50 103

II. Prawo intertemporalne ....................................................................... 51 1041. Uwagi ogólne ................................................................................. 51 1042. Zasada nieretroakcji ....................................................................... 51 1063. Kolizje norm nieobjCtych zasad> nieretroakcji ............................ 52 108

III. Obowi>zywanie norm prawa cywilnego w zasiCgu przestrzennym 55 115 IV. Prawo prywatne miCdzynarodowe ..................................................... 55 116

Rozdział III. Stosowanie prawa cywilnego........................................................... 56 118 § 6. Model stosowania prawa .............................................................................. 56 118 I. Model normatywny ............................................................................ 56 118 II. Trójczłonowy model stosowania prawa ............................................ 57 120 § 7. Ustalenie stanu faktycznego sprawy ............................................................ 57 121 I. Reguły dowodowe .............................................................................. 57 121

1. Dowody .......................................................................................... 57 1212. Rozkład ciCcaru dowodu ............................................................... 58 123

II. Domniemania...................................................................................... 59 126

VIISpis treWci

Str. Nb.1. Domniemania faktyczne ................................................................ 59 1272. Domniemania prawne .................................................................... 59 1283. Domniemanie dobrej wiary ........................................................... 62 1344. Moc wi>c>ca orzeczeM .................................................................. 63 137

§ 8. Ustalenie właWciwej normy dla rozstrzygniCcia sprawy ............................. 64 138 I. Wykładnia prawa ................................................................................ 65 138

1. Uwagi wstCpne .............................................................................. 65 1382. Dyrektywy jCzykowe ..................................................................... 66 1423. Dyrektywy systemowe .................................................................. 68 1444. Dyrektywy funkcjonalne ............................................................... 69 1495. Wyniki wykładni ........................................................................... 71 153

II. Wnioskowanie z norm o normach .................................................... 71 1541. PojCcie ............................................................................................ 71 1542. Reguły instrumentalnego nakazu i zakazu ................................... 72 1553. Reguły a fortiori ............................................................................ 72 1564. Analogia z ustawy ......................................................................... 73 1575. Analogia z prawa........................................................................... 74 158

III. Zwi>zanie s>du w działaniach interpretacyjnych i inferencyjnych .. 74 1591. Uwagi wstCpne .............................................................................. 74 1592. Nadzór judykacyjny ....................................................................... 75 1603. Zasady prawne ............................................................................... 75 1614. Powszechnie obowi>zuj>ca wykładnia ......................................... 76 1645. Wskazania wspomagaj>ce ............................................................. 77 166

IV. Zbieg norm ......................................................................................... 78 170 V. Wykładnia prawa wspólnotowego ..................................................... 79 173

1. Reguły wykładni ............................................................................ 79 1732. Zasada pierwszeMstwa prawa wspólnotowego wobec prawa

krajowego ....................................................................................... 79 1743. WłaWciwoWć s>dów ......................................................................... 80 175

§ 9. Wi>c>ce ustalenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego .................. 80 176

Rozdział IV. Prawo podmiotowe............................................................................ 82 179 § 10. PojCcie prawa podmiotowego .................................................................... 82 179 I. Koncepcja prawnonaturalna i system prawny .................................. 82 179

1. Prawo podmiotowe i system prawny ........................................... 82 1792. Koncepcja umiarkowanego pozytywizmu .................................... 83 180

II. OkreWlenie prawa podmiotowego ...................................................... 83 1811. Stosunek cywilnoprawny ............................................................... 83 1812. Deinicja prawa podmiotowego .................................................... 84 1843. PrzydatnoWć koncepcji prawa podmiotowego .............................. 87 192

III. Uprawnienia........................................................................................ 88 1961. Uwagi ogólne ................................................................................. 88 1962. Roszczenia ..................................................................................... 89 1973. Uprawnienia kształtuj>ce ............................................................... 89 2004. Zarzut ............................................................................................. 90 201

§ 11. Rodzaje praw podmiotowych ..................................................................... 91 202 I. Uwagi wstCpne ................................................................................... 91 202 II. Prawa bezwzglCdne i wzglCdne ......................................................... 91 203

1. Prawa bezwzglCdne ....................................................................... 91 204

VIII Spis treWci

Str. Nb.2. Prawa wzglCdne ............................................................................. 92 2063. Prawo podmiotowe w zobowi>zaniach realnych ......................... 92 2074. Przyporz>dkowane prawa bezwzglCdne ....................................... 93 209

III. Prawa akcesoryjne i zwi>zane ........................................................... 94 2101. Prawa akcesoryjne ......................................................................... 94 2112. Prawa zwi>zane.............................................................................. 94 212

IV. Prawa maj>tkowe i niemaj>tkowe ..................................................... 94 2131. Prawa maj>tkowe ........................................................................... 95 2142. Prawa niemaj>tkowe ...................................................................... 95 215

V. Prawa przenoszalne i nieprzenoszalne .............................................. 96 2161. Uwagi wprowadzaj>ce ................................................................... 96 2162. ZbywalnoWć .................................................................................... 96 2173. DziedzicznoWć ................................................................................ 97 219

VI. Prawa tymczasowe ............................................................................. 98 220 § 12. Sposoby nabycia i utraty prawa podmiotowego ....................................... 98 222 I. Uwagi wstCpne ................................................................................... 99 222 II. Nabycie pochodne i pierwotne .......................................................... 99 223

1. Nabycie pochodne ......................................................................... 99 2232. Nabycie pierwotne ......................................................................... 100 224

III. NastCpstwo pod tytułem szczególnym i ogólnym ............................ 101 2271. NastCpstwo pod tytułem szczególnym .......................................... 101 2282. NastCpstwo pod tytułem ogólnym ................................................ 101 229

IV. Nabycie translatywne i konstytutywne .............................................. 102 2311. Nabycie translatywne .................................................................... 102 2322. Nabycie konstytutywne ................................................................. 102 233

V. Utrata prawa ....................................................................................... 103 2361. Uwagi ogólne ................................................................................. 103 2362. Poł>czenie prawa i obowi>zku ...................................................... 103 237

§ 13. Realizacja prawa podmiotowego ............................................................... 104 238 I. Wykonywanie ..................................................................................... 104 238 II. Naducycie ........................................................................................... 104 240

1. Teoria zewnCtrzna .......................................................................... 105 2412. Teoria wewnCtrzna ......................................................................... 106 2433. Stosowanie instytucji naducycia prawa podmiotowego ............... 107 247

III. Ochrona .............................................................................................. 108 2491. Ochrona s>dowa ............................................................................ 108 2492. Pomoc własna ................................................................................ 109 251

IV. Kolizja praw podmiotowych .............................................................. 109 253Rozdział V. Przedmioty stosunku cywilnoprawnego ........................................... 111 256 § 14. Uwagi wstCpne ........................................................................................... 111 256 § 15. Rzeczy ......................................................................................................... 112 260 I. PojCcie ................................................................................................ 112 260

1. Cechy konstytutywne .................................................................... 112 2612. Wył>czenia ..................................................................................... 113 262

II. Rzeczy ruchome i nieruchome .......................................................... 114 2661. Podstawa podziału ......................................................................... 114 2662. Grunty ............................................................................................ 115 2683. Budynki .......................................................................................... 115 2714. CzCWci budynków ........................................................................... 116 273

IXSpis treWci

Str. Nb.5. KsiCgi wieczyste ............................................................................ 116 274

III. Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tocsamoWci ..................... 116 2751. PojCcie ............................................................................................ 116 2752. DoniosłoWć prawna ........................................................................ 117 277

IV. CzCWci składowe rzeczy i przynalecnoWci ......................................... 117 2781. CzCWci składowe ............................................................................ 117 2782. PrzynalecnoWci ............................................................................... 119 282

V. Pocytki ................................................................................................ 120 2851. PojCcie i rodzaje ............................................................................ 120 2852. Konsekwencje prawne ................................................................... 121 289

§ 16. Przedmioty inne nic rzeczy ........................................................................ 122 292 I. Przedmioty materialne niebCd>ce rzeczami ...................................... 122 293

1. Ciecze i gazy ................................................................................. 123 2942. Kopaliny ......................................................................................... 123 2953. ZwierzCta w stanie wolnym .......................................................... 123 296

II. Przedmioty niematerialne ................................................................... 124 2971. Energia ........................................................................................... 124 2982. Dobra o charakterze intelektualnym ............................................. 124 2993. Dobra osobiste ............................................................................... 125 3004. Pieni>dze ........................................................................................ 125 3015. Papiery wartoWciowe ...................................................................... 125 302

III. PrzedsiCbiorstwo ................................................................................. 126 3031. Uwagi wstCpne .............................................................................. 126 3032. PojCcie ............................................................................................ 126 3043. Konsekwencje i charakter prawny ................................................ 128 3054. Gospodarstwo rolne ....................................................................... 129 308

IV. Zbycie przedsiCbiorstwa ..................................................................... 130 3101. Uwagi wstCpne .............................................................................. 130 3102. PojCcie zbycia przedsiCbiorstwa ................................................... 131 3113. Forma ............................................................................................. 132 312

V. OdpowiedzialnoWć za długi zwi>zane z prowadzeniem zbytego przedsiCbiorstwa ................................................................................. 132 3131. Uwagi wstCpne .............................................................................. 132 3132. OdpowiedzialnoWć zbywcy przedsiCbiorstwa ............................... 133 3143. Solidarna odpowiedzialnoWć nabywcy przedsiCbiorstwa .............. 133 315

§ 17. Maj>tek i mienie......................................................................................... 135 316 I. Maj>tek ............................................................................................... 135 316

1. PojCcie ............................................................................................ 135 3162. Sukcesja uniwersalna ..................................................................... 136 3193. Zarz>d ............................................................................................ 136 3204. OdpowiedzialnoWć .......................................................................... 137 3215. Surogacja........................................................................................ 137 322

II. Mienie ................................................................................................. 137 323

Rozdział VI. Osoby izyczne ................................................................................... 139 326 § 18. Uwagi ogólne ............................................................................................. 139 326 I. PodmiotowoWć człowieka ................................................................... 139 326

1. Podmiot praw ................................................................................. 139 3262. ZdolnoWć prawna ........................................................................... 140 327

X Spis treWci

Str. Nb.3. ZdolnoWć do czynnoWci prawnych ................................................. 140 328

II. Indywidualizacja osób izycznych ..................................................... 140 3301. Nazwisko i imiC............................................................................. 141 3312. Dodatkowe dane osobowe............................................................. 142 3363. Stan rodzinny ................................................................................. 142 3374. Płeć ................................................................................................. 143 3395. Wiek ............................................................................................... 143 3426. Stan cywilny .................................................................................. 144 3437. KsiCgi stanu cywilnego ................................................................. 145 3448. Ewidencja ludnoWci ........................................................................ 145 346

III. Miejsce zamieszkania ......................................................................... 146 3481. Uwagi ogólne ................................................................................. 146 3482. Osoby pełnoletnie .......................................................................... 146 3503. Dzieci lub podopieczni .................................................................. 147 353

§ 19. ZdolnoWć prawna osób izycznych ............................................................. 148 354 I. Pocz>tek .............................................................................................. 148 354

1. Urodzenie siC dziecka ................................................................... 148 3542. Status cywilnoprawny nasciturusa ............................................... 149 356

II. Zakres ................................................................................................. 151 361 III. Ustanie ................................................................................................ 152 362

1. Vmierć ............................................................................................ 152 3622. Stwierdzenie zgonu ....................................................................... 154 3673. Uznanie za zmarłego ..................................................................... 154 368

§ 20. Ochrona dóbr osobistych ........................................................................... 156 373 I. PojCcie i rodzaje ................................................................................. 157 373

1. PojCcie ............................................................................................ 157 3732. Typy ............................................................................................... 159 375

II. Konstrukcja prawna ........................................................................... 169 376 III. Przesłanki ochrony ............................................................................. 170 380

1. BezprawnoWć .................................................................................. 170 3802. Uchylenie bezprawnoWci ................................................................ 171 382

IV. Vrodki ochrony ................................................................................... 174 3871. Ustalenie ........................................................................................ 174 3882. Zaniechanie .................................................................................... 175 3893. UsuniCcie skutków naruszenia ...................................................... 175 3904. ZadoWćuczynienie pieniCcne lub zapłata na cel społeczny .......... 176 3915. Stosunek do ochrony pozakodeksowej ......................................... 178 3976. Odszkodowanie .............................................................................. 179 398

Rozdział VII. Osoby prawne .................................................................................. 180 399 § 21. Konstrukcja osób prawnych ....................................................................... 180 399 I. PojCcie ................................................................................................ 180 399

1. Załocenia ogólne ........................................................................... 180 3992. Metoda regulacji prawnej .............................................................. 182 4013. Funkcje ........................................................................................... 183 404

II. Ogólna regulacja osób prawnych ...................................................... 183 4051. Uwagi wstCpne .............................................................................. 183 4052. Powstanie i rejestry ....................................................................... 184 4063. Nazwa ............................................................................................ 184 408

XISpis treWci

Str. Nb.4. Siedziba .......................................................................................... 185 4095. Organy ............................................................................................ 185 4106. Dobra osobiste ............................................................................... 187 415

§ 22. Rodzaje osób prawnych ............................................................................. 189 418 I. PaMstwowe osoby prawne .................................................................. 190 419

1. Skarb PaMstwa ............................................................................... 190 4202. Inne paMstwowe osoby prawne ..................................................... 193 4293. Szczególne zadania ministra właWciwego do spraw Skarbu

PaMstwa .......................................................................................... 194 434 II. Jednostki samorz>du terytorialnego................................................... 195 435

1. Gminy ............................................................................................ 195 4362. Zwi>zki miCdzygminne ................................................................. 195 4373. Powiat ............................................................................................ 196 4384. Województwo................................................................................. 196 439

III. Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne ........................................ 197 4401. Korporacyjne.................................................................................. 197 4412. Fundacyjne ..................................................................................... 197 442

§ 23. Jednostki organizacyjne niebCd>ce osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolnoWć prawn> .................................................................................. 197 443

I. Uwagi wstCpne ................................................................................... 198 443 II. Nowa regulacja prawna ..................................................................... 199 444

1. PojCcie ............................................................................................ 199 4442. Recim prawny ................................................................................ 200 445

III. Trzeci podmiot prawa cywilnego ...................................................... 202 446

Rozdział VII1. Konsumenci i przedsiCbiorcy ....................................................... 204 447 § 231. Konsumenci ............................................................................................... 204 447 I. Uwagi wstCpne ................................................................................... 204 447 II. PojCcie konsumenta ............................................................................ 205 448 § 232. PrzedsiCbiorcy ........................................................................................... 207 450 I. Firma ................................................................................................... 212 454

Rozdział VIII. CzynnoWci prawne i inne zdarzenia cywilnoprawne ................. 214 456 § 24. Zdarzenia cywilnoprawne .......................................................................... 214 456 I. PojCcie i skutki ................................................................................... 214 456

1. PojCcie ............................................................................................ 214 4562. Skutki ............................................................................................. 215 458

II. Typy zdarzeM cywilnoprawnych ........................................................ 215 4591. Podstawa wyrócnienia ................................................................... 215 4592. Typologia ....................................................................................... 217 462

§ 25. PojCcie i postacie czynnoWci prawnych ..................................................... 217 463 I. PojCcie ................................................................................................ 218 463

1. OkreWlenie ogólne .......................................................................... 218 4632. OWwiadczenie woli ......................................................................... 219 4653. OWwiadczenia innego rodzaju ....................................................... 219 466

II. Postacie czynnoWci prawnych ............................................................ 220 4681. Jednostronne, umowy i uchwały ................................................... 220 4692. Zgoda osoby trzeciej ..................................................................... 221 4723. Indywidualnie adresowane ............................................................ 222 4734. Realne i konsensualne ................................................................... 224 475

XII Spis treWci

Str. Nb.5. MiCdzy cyj>cymi i na wypadek Wmierci ....................................... 225 4776. Zobowi>zuj>ce, rozporz>dzaj>ce i o podwójnym skutku ............ 225 4807. Przysparzaj>ce ................................................................................ 227 4858. Upowacniaj>ce ............................................................................... 228 4869. Kauzalne i abstrakcyjne ................................................................ 228 48710. CzynnoWci powiernicze ................................................................ 232 494

§ 26. Forma oWwiadczenia woli........................................................................... 232 495 I. Swoboda formy .................................................................................. 233 495

1. Uwagi ogólne ................................................................................. 233 4952. OWwiadczenia wyraane i dorozumiane ......................................... 234 497

II. Formy szczególne i ich rodzaje ......................................................... 235 5001. Zwykła forma pisemna .................................................................. 236 5012. Z dat> pewn> ................................................................................. 239 5103. Z poWwiadczeniem podpisu ........................................................... 239 5114. Akt notarialny ................................................................................ 240 5125. Forma elektroniczna kwaliikowana ............................................. 240 5136. Uwagi koMcowe ............................................................................. 243 514

III. Skutki niedochowania formy ............................................................. 244 5161. Forma czynnoWci prawnej zastrzecona pod rygorem

niewacnoWci (ad solemnitatem) ..................................................... 244 5172. Forma czynnoWci prawnej zastrzecona dla wywołania

okreWlonych skutków prawnych (ad eventum) ............................. 244 5183. Forma czynnoWci prawnej zastrzecona dla celów dowodowych

(ad probationem) ........................................................................... 245 519 IV. Zakres zastosowania form szczególnych .......................................... 245 521

1. Forma z mocy ustawy ................................................................... 245 5212. Forma z mocy umowy .................................................................. 247 5273. Forma nastCpczych czynnoWci prawnych ...................................... 248 5284. Zakres zastosowania elektronicznej formy czynnoWci prawnej ... 251 531

V. Pismo potwierdzaj>ce zawarcie umowy ............................................ 251 532 § 27. Wykładnia oWwiadczeM woli ....................................................................... 252 533 I. Uwagi ogólne ..................................................................................... 253 533

1. PojCcie wykładni ........................................................................... 253 5332. Ogólne dyrektywy wykładni ......................................................... 254 537

II. Metoda wykładni ................................................................................ 255 5421. OWwiadczenia woli składane indywidualnym adresatom ............. 256 5432. OWwiadczenia woli kierowane do nieoznaczonego krCgu odbiorców 257 5443. Testamenty ..................................................................................... 257 545

III. Wykładnia oWwiadczeM woli wyraconych pisemnie.......................... 257 5461. Uwagi ogólne ................................................................................. 257 5462. Ograniczenia dowodowe ............................................................... 259 5523. Zasady europejskiego prawa kontraktów ..................................... 259 555

§ 28. ZdolnoWć do czynnoWci prawnych .............................................................. 260 556 I. PojCcie ................................................................................................ 260 556

1. Uwagi ogólne ................................................................................. 260 5562. Osoby prawne ................................................................................ 261 5573. Osoby izyczne .............................................................................. 261 558

II. Brak zdolnoWci do czynnoWci prawnych ............................................ 262 5591. Wiek ............................................................................................... 262 560

XIIISpis treWci

Str. Nb.2. Ubezwłasnowolnienie całkowite ................................................... 262 5613. Skutki ............................................................................................. 263 562

III. Ograniczona zdolnoWć do czynnoWci prawnych ................................ 264 5661. Wiek ............................................................................................... 264 5672. Ubezwłasnowolnienie czCWciowe .................................................. 264 5683. Skutki ............................................................................................. 264 570

IV. Pełna zdolnoWć do czynnoWci prawnych ............................................ 267 576 § 29. Wady oWwiadczenia woli ............................................................................ 268 577 I. Uwagi ogólne ..................................................................................... 268 577 II. Brak WwiadomoWci lub swobody ........................................................ 269 578

1. PojCcie ............................................................................................ 269 5782. Zakres podmiotowy ....................................................................... 270 580

III. PozornoWć............................................................................................ 270 5811. PojCcie ............................................................................................ 270 5812. Skutki pozornoWci .......................................................................... 272 5833. PozornoWć a oWwiadczenie woli nie na serio, zastrzecenie potajemne i czynnoWci iducjarne .................................................. 272 585

IV. Bł>d ..................................................................................................... 273 5881. PojCcie ............................................................................................ 273 5882. Przypadki szczególne .................................................................... 274 5913. Skutki ............................................................................................. 275 594

V. PodstCp................................................................................................ 275 5951. PojCcie ............................................................................................ 275 5952. Skutki ............................................................................................. 276 597

VI. Groaba ................................................................................................ 277 598 VII. Uchylenie siC od skutków prawnych ................................................ 278 603Rozdział IX. TreWć czynnoWci prawnej .................................................................. 280 606 § 30. Swoboda kształtowania treWci czynnoWci prawnych.................................. 280 606 I. Uwagi ogólne ..................................................................................... 280 606

1. PojCcie treWci czynnoWci prawnej .................................................. 280 6072. Zasada swobody kształtowania treWci ........................................... 281 6103. Wzorzec kompetencji generalnej .................................................. 282 612

II. Ograniczenia ....................................................................................... 283 6151. Prawa przyrody .............................................................................. 284 6162. Normy bezwzglCdnie wi>c>ce....................................................... 284 6173. ObejWcie ustawy ............................................................................. 285 6184. Zasady współcycia społecznego ................................................... 285 620

III. Skutki naruszenia ............................................................................... 286 621 § 31. Elementy czynnoWci prawnej ..................................................................... 287 626 I. Rodzaje ............................................................................................... 288 626

1. Essentialia negotii ......................................................................... 288 6272. Naturalia negotii ........................................................................... 288 6283. Accidentalia negotii ....................................................................... 288 629

II. Warunek i termin................................................................................ 289 6311. Warunek ......................................................................................... 289 6322. Termin ............................................................................................ 292 638

Rozdział X. Zawarcie umowy ................................................................................ 294 641 § 32. Załocenia ogólne ........................................................................................ 294 641

XIV Spis treWci

Str. Nb. I. Konsens .............................................................................................. 295 642

1. PojCcie ............................................................................................ 295 6422. Zakres konsensu ............................................................................ 295 6453. OkreWlenie stron ............................................................................. 296 648

II. Swoboda zawierania umów ............................................................... 297 6491. PojCcie ............................................................................................ 297 6492. Ograniczenia .................................................................................. 297 6513. Umowy adhezyjne ......................................................................... 299 6564. ZastCpcze oWwiadczenie woli ........................................................ 299 6575. Orzeczenie s>dowe jako zdarzenie cywilnoprawne ..................... 301 6616. Decyzja administracyjna jako zdarzenie cywilnoprawne ............ 302 662

§ 33. Sposoby zawierania umów......................................................................... 302 663 I. Oferta i jej przyjCcie .......................................................................... 303 664

1. PojCcie oferty ................................................................................. 303 6642. Skutki złocenia oferty ................................................................... 305 6683. Ustanie stanu zwi>zania ofert> ..................................................... 307 6694. PrzyjCcie oferty .............................................................................. 308 6745. Miejsce i czas zawarcia umowy ................................................... 310 679

II. Negocjacje...................................................................................... 310 6801. PojCcie ............................................................................................ 310 6802. Prowadzenie negocjacji ................................................................. 311 6823. Zawarcie umowy ........................................................................... 312 6834. List intencyjny ............................................................................... 312 6855. Zaproszenie do zawarcia umowy .................................................. 314 688

III. Aukcja i przetarg ................................................................................ 314 6901. Uwagi wstCpne .............................................................................. 314 6902. Charakter prawny oraz funkcja przetargu i aukcji ....................... 315 6913. Ogłoszenie aukcji albo przetargu .................................................. 315 6934. Aukcja ............................................................................................ 317 6975. Przetarg .......................................................................................... 318 6996. Wadium .......................................................................................... 319 7027. Uniewacnienie umowy .................................................................. 321 705

Rozdział XI. Przedstawicielstwo ze szczególnym uwzglCdnieniem pełno- mocnictwa i prokury .......................................................................................... 323 710

§ 34. PojCcie przedstawicielstwa i pełnomocnictwa .......................................... 323 710 I. PojCcie przedstawicielstwa ................................................................. 323 710

1. Działanie w cudzym imieniu ........................................................ 323 7102. Instytucje o zbliconej funkcji ........................................................ 325 715

II. PojCcie pełnomocnictwa i przedstawicielstwa ustawowego ............. 326 723 § 35. Pełnomocnictwo.......................................................................................... 327 725 I. Udzielenie pełnomocnictwa ............................................................... 327 726

1. ZdolnoWć do czynnoWci prawnej .................................................... 327 7262. OWwiadczenie woli mocodawcy .................................................... 328 7273. TreWć pełnomocnictwa ................................................................... 329 7314. CzynnoWć „z samym sob>” ........................................................... 332 7405. Pełnomocnik rzekomy ................................................................... 333 742

II. Stosunek podstawowy ........................................................................ 334 745 III. WygaWniCcie pełnomocnictwa ............................................................ 336 748

XVSpis treWci

Str. Nb. IV. Prokura................................................................................................ 338 757

1. Uwagi wstCpne .............................................................................. 338 7572. PojCcie i funkcja prokury .............................................................. 338 7583. Podmioty kompetentne do udzielania prokury ............................. 339 7594. Udzielenie prokury ........................................................................ 339 7605. Prokurent ........................................................................................ 340 7616. Zakres prokury i sposób jej wykonywania .................................. 340 7637. WygaWniCcie prokury ..................................................................... 342 767

Rozdział XII. Wpływ wadliwoWci czynnoWci prawnych na ich skutecznoWć prawn> ................................................................................................................. 343 771

§ 36. Uwagi ogólne ............................................................................................. 343 771 § 37. Postacie niewacnoWci czynnoWci prawnej .................................................. 345 773 I. NiewacnoWć ......................................................................................... 345 773

1. Uwagi ogólne ................................................................................. 345 7732. Konwalidacja ................................................................................. 346 7763. Konwersja ...................................................................................... 347 777

II. WzruszalnoWć ...................................................................................... 347 778 III. BezskutecznoWć zawieszona ............................................................... 348 782 IV. BezskutecznoWć wzglCdna .................................................................. 349 783

1. Uwagi ogólne ................................................................................. 349 7832. Konstrukcja bezskutecznoWci wzglCdnej na podstawie art. 59 KC .. 350 7853. Przesłanki ....................................................................................... 351 7864. Skutki i funkcja ............................................................................. 352 791

Rozdział XIII. Przedawnienie i terminy zawite .................................................. 354 795 § 38. DawnoWć...................................................................................................... 354 795 I. PojCcie i funkcja................................................................................. 354 795 II. Rodzaje ............................................................................................... 355 797 § 39. Przedawnienie ............................................................................................. 356 804 I. PojCcie ................................................................................................ 356 805

1. Przedmiot ....................................................................................... 356 8052. Zarzut przedawnienia .................................................................... 357 8063. Skutek ............................................................................................ 358 809

II. Terminy ............................................................................................... 359 8101. DługoWć .......................................................................................... 359 8102. Obliczanie biegu terminu .............................................................. 360 815

III. Zawieszenie biegu przedawnienia ..................................................... 361 820 IV. Przerwa biegu przedawnienia ............................................................ 363 826

1. Uwagi ogólne ................................................................................. 363 8262. Dochodzenie roszczenia ................................................................ 363 8273. Uznanie roszczenia ........................................................................ 364 829

§ 40. Terminy zawite ........................................................................................... 366 837 I. PojCcie i rodzaje ................................................................................. 367 837 II. Skutki .................................................................................................. 368 840 Indeks rzeczowy ........................................................................................................ 371

Wykaz skrótów

1. `ródła prawa

GospNierU .................... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomoWciami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.)

KC ................................. Kodeks cywilnyKH ................................. rozporz>dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. – Ko-

deks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.)KomPrywU ................... ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.

Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.)Konstytucja RP ............. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,

poz. 483 ze zm. i ze sprost.)KP .................................. Kodeks pracyKPA ............................... Kodeks postCpowania administracyjnegoKPC ............................... Kodeks postCpowania cywilnegoKPK................................ Kodeks postCpowania karnegoKRO .............................. Kodeks rodzinny i opiekuMczyKSH ............................... Kodeks spółek handlowychKWU ............................. ustawa z 6.7.1982 r. o ksiCgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.

Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.)KZ .................................. rozporz>dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. – Ko-

deks zobowi>zaM (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.)ObligU ........................... ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r.

Nr 120, poz. 1300 ze zm.)OchrKonsU ................... ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów

oraz o odpowiedzialnoWci za szkody wyrz>dzone przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.)

OchrLokU ..................... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.)

PodElU .......................... ustawa z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.)

PrASC ........................... ustawa z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.)

PrAut ............................. ustawa z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.)

PrBank ........................... ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.)

XVIII

PrCzek ........................... ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.)

PrNot ............................. ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.)

PrPrywM ....................... ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne miCdzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432)

PrSpółdz ........................ ustawa z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.)

PrWeksl ......................... ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.)

PWKC ........................... ustawa z 23.4.1964 r. – Przepisy wprowadzaj>ce Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.)

SNU ............................... ustawa z 23.11.2002 r. o S>dzie Najwycszym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.)

SwobGospU .................. ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalnoWci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.)

UprSPU ......................... ustawa z 8.8.1996 r. o zasadach wykonywania uprawnieM przysłu-guj>cych Skarbowi PaMstwa (Dz.U. Nr 106, poz. 493 ze zm.)

ZNKU ........................... ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.)

ZTP ................................ rozporz>dzenie Prezesa Rady Ministrów z 20.6.2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908)

2. Organy orzekaj>ce

ETS ............................... Europejski Trybunał SprawiedliwoWciGKA .............................. Główna Komisja ArbitracowaNSA ............................... Naczelny S>d AdministracyjnyNTA ............................... Naczelny Trybunał AdministracyjnySA .................................. S>d ApelacyjnySN ................................. S>d NajwycszySN (7) ............................ S>d Najwycszy w składzie 7 sCdziówTK ................................. Trybunał Konstytucyjny

3. Czasopisma i publikatory

AUWr ............................ Acta Universitatis WratislaviensisDz.U. ............................. Dziennik UstawGSP ............................... GdaMskie Studia PrawniczeKPP ............................... Kwartalnik Prawa PrywatnegoMoP ............................... Monitor PrawniczyMoPod ........................... Monitor PodatkowyM.P. ............................... Monitor PolskiNP .................................. Nowe PrawoOG ................................. Orzecznictwo GospodarczeOSG ............................... Orzecznictwo S>dów GospodarczychOSN ............................... Orzecznictwo S>du Najwycszego Izby Cywilnej

Wykaz skrótów

XIX

OSP ............................... Orzecznictwo S>dów Polskich – Orzecznictwo S>dów Polskich i Komisji Arbitracowych (1957–1989)

OTK .............................. Orzecznictwo Trybunału KonstytucyjnegoOTK-A .......................... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Seria APL .................................. Przegl>d LegislacyjnyPal. ................................ PalestraPiP ................................. PaMstwo i PrawoPiZS ............................... Prawo i Zabezpieczenie SpołecznePPH ............................... Przegl>d Prawa HandlowegoPPHZ ............................. Problemy Prawne Handlu ZagranicznegoPrz. Sejm. ...................... Przegl>d SejmowyPS .................................. Przegl>d S>dowyPUG ............................... Przegl>d Ustawodawstwa GospodarczegoRej. ................................ RejentRPEiS ............................ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznyR. Pr. .............................. Radca PrawnySC .................................. Studia CywilistyczneSP .................................. Studia PrawniczeSPE ................................ Studia Prawno-EkonomiczneSPP ................................ Studia Prawa PrywatnegoST .................................. Samorz>d TerytorialnyZNIBPS ......................... Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa S>dowegoZNUJ ............................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu JagielloMskiegoZNUV ............................ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Vl>skiegoZNUWr ......................... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego

4. Literatura

Dmowski, Rudnicki,Komentarz ..................... S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego.

KsiCga pierwsza. CzCWć ogólna, Warszawa 2009 Gniewek,KC. Komentarz ............. Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gnieweka, Warszawa

2011Kidyba,KC. Komentarz .............. Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. A. Kidyby, t. 1, CzCWć ogól-

na, Warszawa 2009Pietrzykowski,KC. Komentarz ............. Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, t. I,

Warszawa 2008System Pr. Cyw. ............ System Prawa Cywilnego, t. I, red. tomu S. Grzybowski, Ossoli-

neum 1985System Pr. Pr., t. 1 ......... System Prawa Prywatnego, Prawo cywilne – czCWć ogólna, t. 1,

pod red. M. Safjana, Warszawa 2007System Pr. Pr., t. 2 ......... System Prawa Prywatnego, Prawo cywilne – czCWć ogólna, t. 2,

pod red. Z. RadwaMskiego, Warszawa 2008

Wykaz skrótów