ปีที่1 ฉบับที่3 กันยายน - ธันวาคม 2557 วารสารเครือข - ThaiJo

1ปท 1 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2557

วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต

การประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกลมในการใหความรทางสขภาพ

The Application of the Health Belief Model with Group Process

in Health Education Program

กตศกด เมองหน วท.ม. (Kitisak Muangnoo, M.Sc.)1

บทคดยอ

การวจยแบบกงทดลองครงน มวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษา

โดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกลม เพอสงเสรมพฤตกรรมการ

เลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารของแมบานอ�าเภอศรนครนทร จงหวดพทลง กลมตวอยางคอ

แมบานจ�านวน 150 คน เปนกลมทดลอง 75 คน และกลมควบคม 75 คน กลมทดลองไดเขารวมกจกรรม

ตามโปรแกรมสขศกษาใชเวลา 12 สปดาห กลมควบคมไมเขารวมในกจกรรมดงกลาว ด�าเนนการเกบขอมล

โดยใชแบบสอบถาม และวเคราะหขอมลหาคาสถตดวย รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน Paired

Sample t-test และ t-test โดยก�าหนดระดบความเชอมนท 95 %

ผลการวจย พบวา กลมทดลองมการเปลยนแปลงดานความรเกยวกบผลตภณฑอาหาร การรบร

โอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน การรบร

ความรนแรงของโรคในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน การรบรตอผลดของการ

ปฏบตตามค�าแนะน�า และพฤตกรรมในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน ทถกตอง

มากกวากอนทดลอง และมากกวากลมควบคม อยางมนยส�าคญทางสถต

ขอเสนอแนะ ควรน�าโปรแกรมนไปประยกตใชกบกลมตวอยางอนในพนทอน หรอน�าไปใชกบ

พฤตกรรมการปฏบตตวในดานอนและกลมเปาหมายอน แลวน�าผลการวจยมาเปรยบเทยบซงกนและกน

เพอจะน�าไปสการพฒนางานวจยในโอกาสตอไป

ค�าส�าคญ : โปรแกรมสขศกษา, พฤตกรรมการเลอกซอ, การบรโภคผลตภณฑอาหาร, กระบวนการกลม,

แบบแผนความเชอดานสขภาพ

1นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง

เบอรโทรศพท 081-3886822 E-mail: [email protected]

2 ปท 1 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2557

The Southern College Network Journal of Nursing and Public Health

Abstract

This quasi-experimental study aimed to determine the effectiveness of a health

educational program developed by the researcher that applied the Health Belief Model

and Group Process in order to promote healthy purchasing behaviors and food product

consumption among housewives in the Srinakarin District of Phatthalung Province,

Thailand. The sample was 150 housewives. It was divided into the experimental group

and the control group (75 people each group). The experimental group received the

12–week the health educational program. A questionnaire was employed for data

collection before and after intervention. Statistics used for data analysis included

frequency, percentage, means, standard deviation, paired sample t-test and independent

sample t-test.

The results of this study revealed that after the experiment, the mean score

of 1) knowledge regarding food products, 2) perceived susceptibility and perceived

severity of diseases caused by food consumption, 3) perceived benefit of compliance to

the recommendation regarding healthy purchasing behavior and food consumption,

and 4) behavior of healthy purchasing and food consumption was statistically significant

higher than before the experiment.

The study suggested that this program should be implemented in other group

of people in different areas. And the program should be applied in other kinds of

behaviors, and make a cross-check over results for further program development.

Keywords: Health Belief Model, Group Process, Healthy Purchasing Behaviors, Food

Product Consumption, Health Education Program

บทน�า

ปญหาสขภาพในปจจบนน มแนวโนมทเกดจากพฤตกรรมทไมพงประสงคมากยงขน ทงดาน

การออกก�าลงกาย การจดการกบอารมณ การบรโภคทไมถกสขลกษณะ และนบวนยงทวความรนแรง

ยงขน โดยปญหาสขภาพทเกดจากพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสมของประชาชนผ บรโภค

เชน รบประทานอาหารทไมสะอาด วธการลางผกและผลไมทไมถกตอง ท�าใหไมสามารถลดปรมาณ

ยาฆาแมลงทปนเปอนอยได รวมทงการบรโภคอาหารจานดวน การบรโภคอาหารส�าเรจรปทไมไดมาตรฐาน

ตลอดจนการบรโภคเครองดมทมแอลกอฮอล นอกจากนยงพบวา การปนเปอนของอาหารจากสารเคม

และโรคไรเชอทเกดจากการบรโภคอาหาร เชน โรคมะเรง โรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง



ยงคงมความเสยงตอผบรโภคเพมมากขน ปญหาดงกลาวเปนปญหาทสะทอนถงความไมสะอาดปลอดภย

ของอาหาร ตงแตขนตอนการผลต การขนสง และการจ�าหนายของสถานทผลต การปรงประกอบและ

จ�าหนายอาหารของรานขายอาหาร ตลอดจนการปรงอาหารเพอการบรโภคในครวเรอน

จงหวดพทลงเปนจงหวดในภาคใต ทยงพบปญหาในเรองโรคทเกดจากพฤตกรรมสขภาพมาก

เปนอนดบตน ๆ ของประเทศไทย จากขอมลสาเหตการตายของประชากรจงหวดพทลง ป พ.ศ. 2556

พบวากลมโรคทเปนสาเหตการตาย 5 อนดบแรก คอ เนองอกชนดราย (C00-D48) อตราตายตอ

แสนประชากร เทากบ 74.26 รองลงมาคอ โรคระบบไหลเวยนโลหต (I00-I99) อตราตาย 72.31 โลหต

เปนพษ (A40-A41) อตราตาย 19.24 ถกผอนท�าราย (X85-Y09) อตราตาย 16.72 และอบตเหตการขนสง

(V01-V99) อตราตาย 16.33 (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2556) สวนสาเหต

การปวยของผปวยในทมารบบรการในสถานบรการของรฐในจงหวดพทลง 5 อนดบแรกคอ ความผดปกต

ของตอมไรทอ/ภาวะโภชนาการบกพรอง/ความผดปกตของเมตะบอลซม อตราปวยตอแสนประชากร

เทากบ 1,599.82 รองลงมาคอ อาการแสดงและสงผดปกตทพบจากการตรวจทางคลนกและตรวจทาง

หองปฏบตการทมไดมรหสระบไว อตราปวย 1,174.49 โรคความดนโลหตสง อตราปวย 1,055.14

โรคแทรกซอนเกยวกบการตงครรภ การเจบครรภและการคลอด/สภาวะการคลอด อตราปวย 1,038.03

และโรคอนของระบบยอยอาหาร อตราปวย 677.25 นอกจากนยงพบวาโรคเบาหวาน โรคความดน

โลหตสง โรคหวใจขาดเลอด และโรคหลอดเลอดสมอง เปนโรคเรอรงทพบไดบอยและมแนวโนมเพมขน

ปงบประมาณ 2557 จดให 4 โรคดงกลาวเปนปญหาสาธารณสขอนดบ 1 ของจงหวดพทลง (ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดพทลง, 2557 )

จากขอมลดงกลาว จะเหนไดวาสาเหตการตายและสาเหตการปวยของผปวยในทมารบบรการ

ในสถานบรการของรฐ ตลอดจนปญหาสาธารณสขของประชาชนในจงหวดพทลง มสาเหตมาจาก

พฤตกรรมเกอบทงสน โดยเฉพาะในเรองพฤตกรรมการบรโภคอาหารและผลตภณฑทน�ามาประกอบ

อาหาร จากการส�ารวจรานขายของช�า และรานคาในหมบานทจ�าหนายผลตภณฑอาหาร พบวา

มรานขายของช�าซงจ�าหนายผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐานเปนจ�านวนมาก ประกอบกบความเปนอย

และวถชวตของคนพทลง ทอยแบบเรยบงาย ท�าใหการปรงอาหารเพอบรโภคในแตละวนยงขาดความเอาใจ

ใสในเรองของคณภาพและความปลอดภย นอกจากนการทผวจยมโอกาสเขาไปมสวนรวมและท�างาน

ดานการคมครองผบรโภคกบกลมแมบานในจงหวดพทลง ไดมการแลกเปลยนเรยนรในการบรโภคอาหาร

และการเลอกซอผลตภณฑอาหารมาใชในการปรงอาหาร ซงจะเหนไดวาแมบานในชนบทยงขาดความ

ตระหนกในเรองของความปลอดภยในการบรโภคอาหาร โดยเฉพาะขาดความรและการรบรทถกตอง ท�าให

มการปฏบตตวในการปองกนอนตราย จากการซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน

ขาดความระมดระวงในการเลอกซอผลตภณฑมาบรโภค กอใหเกดผลกระทบทางสขภาพตอตว

แมบานเอง สมาชกครอบครว และชมชน ซงการทจะด�าเนนการเพอแกไขปญหานใหส�าเรจ ตองมการ



สรางความเขาใจกบกลมแมบาน และ ผประกอบการรานคา โดยการถายทอดความรใหทราบ เพอบคคล

เหลานไดตระหนกถงปญหาการเจบปวยทเกดจากจากการซอผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐานมาบรโภค

โดยท�าใหเกดการรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน

การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน การรบร

ถงผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�าในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน ทงน

เพอสงเสรมพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน

ในการศกษาครงน ผ วจยมความสนใจในการจดท�าโปรแกรมสขศกษา เพอใหความร แก

กลมแมบานในชมชน ซงแมบานในชมชนถอไดวาเปนศนยรวมของขอมลขาวสารดานสขภาพอนามย

ของครอบครว และการทสมาชกในครอบครวหรอชมชนจะไดรบประทานอาหารทมคณภาพหรอ

มประโยชนตอรางกายหรอไมนน กขนอยกบวาแมบานซงบางคนกเปนผประกอบการรานคาในชมชน

ดวย ซอผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานมาจ�าหนายและเลอกซอผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานมาบรโภค

หรอประกอบอาหารในครวเรอนหรอไม โดยในการจดท�าโปรแกรมสขศกษา ไดมการประยกตแบบแผน

ความเชอดานสขภาพ ซงแจนสและเบคเกอร (Janz & Becker, 1984) ไดพฒนารปแบบมาใชท�านาย

พฤตกรรมในการปองกนโรคของบคคล โดยหลกการส�าคญของแบบแผนความเชอดานสขภาพ

จะยดแนวคดเรองการรบรความเสยงของการเกดโรค ความรนแรงของโรค การรบรประโยชนและอปสรรค

ของการปองกนโรคเปนหลก นอกจากนยงมการน�ากระบวนการกลมมารวมในการจดโปรแกรมสขศกษา

ในครงน ซงจะชวยใหสมาชกในกลมมโอกาสแลกเปลยนความร ความคดเหนและประสบการณ ไดเขาใจ

ตนเอง รบฟงความคดเหนของคนอน เกดความรวมมอในการชวยกนแกปญหา ทงนเพอสงเสรมพฤตกรรม

การเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารของแมบานในชมชน น�าไปสพฤตกรรมทถกตองเหมาะสม

ลดการเจบปวยดวยโรคตาง ๆ ซงจะสงผลตอการมคณภาพชวตทดของประชาชนตอไป

วตถประสงคในการวจย

วตถประสงคหลก

เพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษา โดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ

รวมกบกระบวนการกลม เพอสงเสรมพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร ของแมบาน

อ�าเภอศรนครนทร จงหวดพทลง

วตถประสงครอง

เพอเปรยบเทยบการเปลยนแปลงกอนและหลงการทดลองเกยวกบ

1. ความรเกยวกบการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน

2. การรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน

3. การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมได

มาตรฐาน



4. การรบรถงผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�าในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร

ทไดมาตรฐาน

5. พฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน

สมมตฐานการวจย

ภายหลงการใชโปรแกรมสขศกษา กลมทดลองมคาเฉลยของคะแนนและคาความแตกตาง

ของคาเฉลยคะแนนสงกวากอนทดลองและสงกวากลมควบคม ในดาน 1) ความรเกยวกบการเลอกซอและ

บรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน 2) การรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภค

ผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน 3) การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภค

ผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน 4) การรบรถงผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�าในการเลอกซอและ

บรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน และ 5) พฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร

ทไดมาตรฐาน

ขอบเขตการวจย

การวจยครงนเปนการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกล ม

เพอสงเสรมพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารของแมบานอ�าเภอศรนครนทร

จงหวดพทลง โดยมการศกษาผลตภณฑอาหาร 5 ชนด ไดแก ซอสแดง น�าสมสายช น�าหวานใสส น�าปลา

และอาหารกระปอง ซงระยะเวลาในการด�าเนนการวจย ตงแตเดอน ตลาคม พ.ศ. 2555 - พฤษภาคม

พ.ศ. 2556

ระเบยบวธวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi Experimental Research) โดยแบงกลมตวอยาง

ทศกษาออกเปน 2 กลม คอ กลมทดลองและกลมควบคม มการจดโปรแกรมสขศกษาใหแกกลมทดลอง

และรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลองทงสองกลม (The Pretest – Posttest Design)

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรในการศกษาครงนคอ กลมแมบานวสาหกจชมชนทมอายระหวาง 20 – 50 ป และผลต

ผลตภณฑสขภาพชมชนในอ�าเภอศรนครนทร จงหวดพทลง

กล มตวอยางทศกษา คอ กล มแมบ านวสาหกจชมชนทผลตผลตภณฑสขภาพชมชน

อ�าเภอศรนครนทร จงหวดพทลง จ�านวน 150 คน โดยคดเลอกแมบานทมคณสมบตตามเกณฑทก�าหนด

และสมครใจเขารวมการวจยตลอดระยะเวลาของการวจย และคดเลอกกลมตวอยางโดยการใชวธการสม

แบบงายโดยวธการจบฉลาก โดยใหกลมทจบไดครงท 1 เปนกลมทดลอง คอกลมวสาหกจชมชน

ปาเขยว สวนการจบฉลากครงท 2 เปนกล มควบคม คอกล มวสาหกจชมชนบานหนองเหรยง



ไดแมบานในกลมทดลองและกลมควบคม จ�านวน 75 คนตอกลม และใหทกคนลงลายมอชอเพอยนด

ใหความรวมมอและเปนการพทกษสทธของบคคลในการท�าวจย

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล และ

เครองมอทใชในการด�าเนนการทดลอง ดงน

1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ซงใชในการรวบรวมขอมลทงในระยะกอนทดลอง

และหลงทดลอง แบงออกเปน 6 สวน คอ

สวนท 1 ขอมลทวไป ไดแก ขอมลเกยวกบ ชอ อาย ระดบการศกษา สถานภาพการสมรส จ�านวน

สมาชกในครอบครว อาชพ รายได การเจบปวยของสมาชกในครอบครว การไดรบขอมลขาวสารเรองการ

เลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร สอทไดรบขอมล และชองทางทสามารถรองเรยนเรองการคมครอง

ผบรโภค

สวนท 2 ความรเกยวกบผลตภณฑอาหาร พษภยของวตถเจอปนในผลตภณฑอาหาร และการ

เลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน เปนค�าถามแบบปรนย 4 ตวเลอก จ�านวน 23 ขอ

โดยมค�าตอบทถกเพยงค�าตอบเดยว ตอบถกให 1 คะแนน ตอบผดให 0 คะแนน มคะแนนอยระหวาง

0 – 23 คะแนน ผวจยใชเกณฑการใหคะแนนและการแปลผลคะแนน โดยประยกตตามเกณฑของ

เสร ลาชโรจน (2537) ซงก�าหนดไว 5 ระดบ แตในการวจยครงน กลมตวอยางมระดบการศกษาอยใน

ระดบประถมศกษาเปนสวนใหญ ดงนนผวจยจงปรบเกณฑความร จาก 5 ระดบ เปน 3 ระดบ ดงน

ระดบต�า ไดคะแนนต�ากวา รอยละ 60

ระดบปานกลาง ไดคะแนนระหวาง รอยละ 60 – 80

ระดบสง ไดคะแนนมากกวา รอยละ 80 ขนไป

โดยคาคะแนนในสวนของความรเกยวกบผลตภณฑอาหาร พษภยของวตถเจอปนในผลตภณฑ

อาหารและการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน แบงไดดงน

คะแนน 0 – 13 คะแนน หมายความวา ระดบความรต�า

คะแนน 14 – 18 คะแนน หมายความวา ระดบความรปานกลาง

คะแนน 19 – 23 คะแนน หมายความวา ระดบความรสง

สวนท 3 การรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมได

มาตรฐาน เปนค�าถามแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) จ�านวน 10 ขอ (คะแนนเตม 30)

มทงขอความทเปนทงดานบวกและดานลบ ตามแบบการวดเจตคตของ Rensis Likert ก�าหนดค�าตอบไว

5 ตวเลอก ตามเกณฑ Likert Scale คอ เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวย

อยางยง แตเนองจากเครองมอนเปนแบบสอบถามและกลมตวอยางสวนใหญ มการศกษาอยในระดบ



ประถมศกษา ท�าใหยากตอการจ�าแนกตวเลอก ผวจยจงปรบเกณฑจาก 5 ระดบ เปน 3 ระดบ คอ

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย เกณฑการใหคะแนนและการแปลผล มดงน

ขอความทเปนบวก (Positive Statement) เหนดวย ให 3 คะแนน ไมแนใจ ให 2 คะแนน

ไมเหนดวย ให 1 คะแนน สวนขอความทเปนลบ (Negative Statement) เหนดวย ให 1 คะแนน ไมแนใจ

ให 2 คะแนน ไมเหนดวย ให 3 คะแนน

ผวจยแบงคะแนนออกเปน 3 ระดบ โดยการประยกตตามเกณฑการประเมนของเสร ลาชโรจน

(2537) ซงแบงระดบการรบรเปน 3 ระดบ ดงน

ระดบต�า ไดคะแนนต�ากวา รอยละ 60

ระดบปานกลาง ไดคะแนนระหวาง รอยละ 60 – 80

ระดบสง ไดคะแนนมากกวา รอยละ 80 ขนไป

ดงนนจะไดคาของคะแนนในสวนของการรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภค

ผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน ซงแบงไดดงน

คะแนน 10 – 18 คะแนน หมายความวา ระดบการรบรต�า

คะแนน 19 – 24 คะแนน หมายความวา ระดบการรบรปานกลาง

คะแนน 25 – 30 คะแนน หมายความวา ระดบการรบรสง

สวนท 4 การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมได

มาตรฐาน เปนค�าถามทงทางดานบวกและทางดานลบจ�านวน 10 ขอ โดยเกณฑการใหคะแนนและ

การแปลผลเหมอนกบแบบสอบถามในสวนท 3

สวนท 5 การรบรถงผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�า ในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑ

อาหารทไดมาตรฐาน เปนค�าถามทงทางดานบวกและทางดานลบจ�านวน 10 ขอ โดยเกณฑการใหคะแนน

และการแปลผลเหมอนกบแบบสอบถามในสวนท 3

สวนท 6 แบบสอบถามความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทได

มาตรฐาน ประกอบดวยขอค�าถาม จ�านวน 12 ขอ โดยถาตอบถกไดคะแนน 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน

มคะแนนอยระหวาง 0 - 12 คะแนน ผวจยประยกตในการแบงระดบความรเกยวกบพฤตกรรม เชนเดยว

กบการแบงระดบในสวนท 2 ดงนนจะไดคาของคะแนนในสวนของความรเกยวกบพฤตกรรม ดงนคอ

คะแนน 0 – 7 คะแนน หมายความวา ความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑ

อาหารทไดมาตรฐาน อยในระดบต�า

คะแนน 8 – 9 คะแนน หมายความวา ความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑ

อาหารทไดมาตรฐาน อยในระดบปานกลาง

คะแนน 10 – 12 คะแนน หมายความวา ความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภค

ผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน อยในระดบสง



2. เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวยสอประกอบการสอนในโปรแกรมสขศกษา ไดแก

2.1. โมเดลผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน และผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน ซงจดท�า

โดยกลมงานคมครองผบรโภค ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง

2.2. สไลดภาพผลตภณฑอาหารในชมชนทพบจรง จากการออกด�าเนนงานตามโครงการ

อาหารปลอดภยจงหวดพทลง ซงจดท�าโดยกลมงานคมครองผบรโภค ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง

2.3. วดทศน เรอง ผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานและการเลอกผลตภณฑอาหารเพอการ

บรโภคทปลอดภย จดท�าโดยส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

2.4. เอกสารแผนพบผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานและการเลอกผลตภณฑอาหารเพอการ

บรโภคทปลอดภย จดท�าโดยส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

2.5. แผนการจดกจกรรมสขศกษา จดท�าโดยผวจย ประกอบดวย

2.5.1. แผนกจกรรมสขศกษา ครงท 1 เรอง ผลตภณฑอาหารและอนตรายจากวตถ

เจอปนในผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน ใชเวลา 2 ชวโมง 30 นาท

2.5.2. แผนกจกรรมสขศกษา ครงท 2 เรอง บรโภคผลตภณฑอาหารใหปลอดภย

มทกษะอยางไรในการเลอกซอ ใชเวลา 2 ชวโมง 30 นาท

2.5.3. แผนกจกรรมสขศกษา ครงท 3 เรอง เลอกซอถกวธ ชวปลอดภย ใชเวลา

2 ชวโมง 30 นาท

2.5.4. แผนกจกรรมสขศกษา ครงท 4 เรอง กระบวนการกลมเพอสงเสรมพฤตกรรม

การเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน ใชเวลา 3 ชวโมง

3. การสรางเครองมอในการวจยมขนตอนดงน

3.1. ศกษาขอมลพนฐาน จากเอกสารต�ารา งานวจย ทฤษฎทเกยวของและขอมลพนฐาน

ของกลมวสาหกจชมชนทผลตผลตภณฑสขภาพชมชน ทเขารวมโครงการ

3.2. ก�าหนดขอบเขตและโครงสรางของเนอหา สรางแบบสอบถามใหครอบคลมเนอหา

วตถประสงค สมมตฐานของการวจย รวมทงก�าหนดเกณฑตาง ๆ ใหถกตอง

3.3. น�าเครองมอทสรางเสรจแลวใหผทรงคณวฒตรวจสอบความถกตองความเทยงตรง

เชงเนอหา (Content Validity) การใชภาษาและความชดเจนของประโยคเพอพจารณาปรบปรงแกไข

กอนน�าเครองมอไปทดสอบ

3.4. การทดสอบคณภาพของแบบสอบถามโดยน�าไปทดลองใช (Try Out) กบแมบานของ

ชมชนทผลตผลตภณฑสขภาพชมชน ต�าบลต�านาน อ�าเภอเมอง จงหวดพทลง ซงมลกษณะคลายคลง

กบกลมตวอยางมากทสด จ�านวน 30 คน แลวน�าผลทไดไปวเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability)

ของแบบสอบถามโดยวเคราะหรายขอ ถาคา Corrected Item Total Correlation ตดลบหรอมคา



นอยกวา 0.2 พจารณาคดค�าถามทงหรอปรบปรงค�าถามใหม และหาคาสมประสทธของครอนบาค

(Cronbach’s Alpha Coefficient) ซงผลการทดสอบคาความเชอมนของแบบสอบถาม ไดดงน

3.4.1. ความรเรองเกยวกบผลตภณฑอาหาร พษภยของวตถเจอปนในผลตภณฑอาหาร

และการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน จ�านวน 23 ขอ = 0.70

3.4.2. การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค จ�านวน 10 ขอ = 0.59

3.4.3. การรบรความรนแรงของโรค จ�านวน 10 ขอ = 0.61

3.4.4 การรบรตอผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�า จ�านวน 10 ขอ = 0.73

การด�าเนนการวจยและการเกบรวบรวมขอมล

1. ประสานงานกบเจาหนาทสาธารณสขผรบผดชอบงานคมครองผบรโภคของส�านกงาน

สาธารณสขอ�าเภอศรนครนทร โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลล�าสนธ และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลบานนา ตลอดจนผน�าชมชนในเขตรบผดชอบ เพอชแจงวตถประสงคของการวจยและขนตอน

การจดกจกรรมตาง ๆ ในการท�าวจย และเพอขอความรวมมอในสวนทเกยวของกบการวจยครงน

2. ประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ เพอขอสนบสนนสอทศนปกรณ เตรยมเอกสาร

แบบสอบถาม สถานทในการจดกจกรรมสขศกษา ตลอดจนวทยากรและผชวยผวจยซงเปนบคลากร

สาธารณสข สงกดส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง มบทบาทหนาทในการเปนวทยากรประจ�ากลม

และการจดกจกรรมกลมสมพนธ ตลอดระยะเวลาในการจดกจกรรมกลม

3. ท�าหนงสอแจงกล มตวอยาง และประชาสมพนธผานสอตาง ๆ ทมอย ในต�าบลเพอให

กลมตวอยางเหนความส�าคญ และเขามารวมโครงการอยางมความพรอมและความภาคภมใจ

4. แบงเปนการด�าเนนการวจยในกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชเวลาในการด�าเนนการ

12 สปดาห โดยจดใหมโปรแกรมสขศกษาในกลมทดลอง สวนกลมควบคมไมมการจดโปรแกรมสขศกษา

แตอยางใด

การวเคราะหขอมล

หลงจากเกบรวบรวมขอมลไดครบตามเปาหมายแลว ไดตรวจสอบความถกตองครบถวน

ของแบบสอบถาม แลวมาวเคราะหทางสถตโดยก�าหนดคาความเชอมนทางสถตทระดบนยส�าคญเทากบ

0.05 และสถตทใชในการวเคราะหคอ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน Paired Sample t – test

และ t – test

ผลการวจย

จากการวจยพบวา กลมตวอยางทง 2 กลม มคณลกษณะทางประชากรทใกลเคยงกน คอ

สวนใหญมอาย ระหวาง 41-50 ป การศกษาในระดบประถมศกษา สถานภาพสมรสค จ�านวนสมาชก

ในครอบครว กลมทดลองสวนใหญมจ�านวนสมาชกในครอบครว 3 คน กลมเปรยบเทยบ 4 คน สวนใหญ



ประกอบอาชพเกษตรกรรม มรายได 1,000 – 2,000 บาทตอเดอน สมาชกในครอบครวสวนใหญ ไมเจบปวยดวยโรคทสมพนธกบการบรโภคในรอบ 1 ปทผานมา ทกคนนบถอศาสนาพทธ และเมอมปญหาหรอตองการทจะรองเรยนเรองการบรโภคผลตภณฑสขภาพ สวนใหญจะไปทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล การเปรยบเทยบคะแนนในดานตาง ๆ ภายในกลมทดลองและกลมควบคม และระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง มดงน 1. ความร เกยวกบผลตภณฑอาหาร พษภยของวตถเจอปนในผลตภณฑอาหาร และการ เลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน พบวา ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนน ความรเกยวกบการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานเพมขนจากกอนการทดลองอยางม นยส�าคญทางสถต (t(df) = 7.39 (74), P < 0.001) สวนในกลมควบคมไมมความแตกตางกน และเมอเปรยบเทยบระหวางกลม พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมการเปลยนแปลงมากกวากลมควบคม อยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 8.42 (148), P < 0.001) 2. การรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนการรบรโอกาสเสยงตอโรค มากกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 6.78 (74), P < 0.001) สวนในกลมควบคม ไมมความแตกตางกน และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา คาเฉลยของผลตางของคะแนนการรบรโอกาสเสยงในกลมทดลอง มผลตางของคะแนนสงกวากลมควบคม อยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 5.68 (148), p < 0.001) 3. การรบรความรนแรงของโรคในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนการรบรความรนแรงของโรค มากกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 4.90 (74), P < 0.001) สวนใน กลมควบคม ไมมความแตกตางกน และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา คาเฉลยของผลตางของคะแนนการรบรความรนแรงของโรคในกลมทดลอง มผลตางของคะแนนสงกวากลมควบคม อยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 6.28 (148),p < 0.001) 4. การรบรตอผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�า ในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร ทไดมาตรฐาน พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนการรบรตอผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�า มากกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 4.73 (74), P < 0.001) สวนในกลมควบคม ไมมความแตกตางกน และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา คาเฉลยของผลตางของคะแนนการรบรตอผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�าในกลมทดลอง มผลตางของคะแนนสงกวากลมควบคม อยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 6.99 (148), p < 0.001) 5. ความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานมากกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 4.62 (74), P < 0.001) สวนในกลมควบคม ไมมความแตกตาง และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา คาเฉลย



ของผลตางของคะแนนความรเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน ในกลมทดลอง มผลตางของคะแนนสงกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต (t(df) = 4.80 (148),

p < 0.001)

อภปรายผล

จากผลการศกษา พบวา หลงการทดลอง คะแนนเฉลยดานความรเกยวกบผลตภณฑอาหาร

การรบรโอกาสเสยงตอโรค การรบรความรนแรงของโรค การรบรตอผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�า และ

พฤตกรรมในการปฏบต เพมสงขนในทกดาน จากการไดรบความรจากโปรแกรมสขศกษา ซงประกอบดวย

การอภปรายประกอบสไลด ท�าใหกลมทดลองไดเหนสภาพของผลตภณฑอาหารในชมชนทสามารถซอมา

บรโภคในชวตประจ�าวน ทงทไดมาตรฐานและไมไดมาตรฐาน การสงเกตฉลากอาหารจากสไลด

การวเคราะหและเลอกผลตภณฑอาหาร โดยใชสอโมเดลผลตภณฑอาหาร กลมทดลองไดวเคราะห

และเลอก แลวท�าการประเมนความถกตองโดยการอภปรายรวมกน จากนนมการอภปรายประกอบ

วดทศน โดยเนนถงความรเกยวกบวตถเจอปนในผลตภณฑอาหาร และพษภยของวตถเจอปนในผลตภณฑ

อาหารทไมไดมาตรฐาน เกดความรความเขาใจมากขน อกทงการจดกจกรรมการสาธต การใหรจกสงเกต

และตรวจสอบฉลากผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน การไดทดลองฝกปฏบตจรง และการแจกแผนพบ

ความรไปอานเพมเตม รวมทงภายหลงการจดกจกรรมแตละครง ผวจยไดจดใหมการอภปรายกลมเพอ

ใหสมาชกในกลมไดพดคยแลกเปลยนความคดเหน ซงน�าไปสการตดสนใจในการเปลยนแปลงพฤตกรรม

รวมกน อกทงยงเปนการทบทวนความรและสรปประเดนทตองการใหเขาใจตรงกนมากยงขน นอกจากน

ยงไดรบการตดตามเยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสข ผน�าชมชน และผวจย เพอกระตนใหมการเลอก

ซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน

เมอสงเกตจากการเขารวมกจกรรม พบวากล มทดลองใหความสนใจและรวมกนแสดง

ความคดเหน ในชวงกจกรรมอภปรายกลม ซงท�าใหเกดความรทถกตองเพมมากขน ซงจากกจกรรม

ดงกลาวขางตน มผลท�าใหกลมทดลองมความสนใจและเกดการรบรใหม ๆ ท�าใหเกดความรและการรบร

ทถกตองเพมขน มผลท�าใหกลมทดลองมพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน

มากขน สอดคลองกบแบบแผนความเชอดานสขภาพของโรเซนสตอก (Janz & Becker, 1984)

ซงกลาววา การทบคคลมการรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรค การรบรความรนแรงของโรค การรบรถง

ผลดและอปสรรคจากการปฏบตตามค�าแนะน�า และมสงกระตนเตอนใหปฏบต จะท�าใหบคคลนนม

พฤตกรรมสขภาพทด ซงสอดคลองกบการศกษาของ จตรงค คงไพศาล (2544) ศกษาประสทธผลของ

โปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลอกซอผลตภณฑอาหารของแมบานในอ�าเภอบางไทร จงหวด

พระนครศรอยธยา โดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกลม พบวา

กลมทดลองมพฤตกรรมการเลอกซอผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน ดขนอยางมนยส�าคญทางสถต ในเรอง

ความรเกยวกบผลตภณฑอาหาร การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของโรค การรบรถงผลดและ



อปสรรคจากการปฏบตตามค�าแนะน�า และพฤตกรรมการเลอกบรโภคอาหารทไดมาตรฐาน อกทงยง พบวา ความร การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของโรค การรบรถงผลดและอปสรรคจากการปฏบตตามค�าแนะน�า มความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการเลอกซอผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05 และยงสอดคลองกบการศกษาของ ดสต ภทรพงศพนธ (2551) ไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาในการใชสารเคมก�าจดศตรพชของเกษตรกร อ�าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง โดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม พบวา กลมทดลองมการเปลยนแปลงดานความรเรองสารเคมก�าจดศตรพช การรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการใชสารเคมก�าจดศตรพช และการปฏบตตวในการสารเคมก�าจดศตรพชทถกตองมากกวากอนทดลอง และมากกวากลมเปรยบเทยบ อยางมนยส�าคญทางสถต

สรปผลการวจย การจดกจกรรมโปรแกรมสขศกษาในครงน ไดประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกลมมาใชเปนแนวทางในการก�าหนดโปรแกรมสขศกษา รวมทงการน�าขอมลเบองตนทไดจากการท�างานดานคมครองผบรโภคในกลมแมบานมาเปนกรอบในการก�าหนดเนอหา การจดกจกรรมและวธการทางสขศกษาทเหมาะสมใหกบกลมทดลอง ซงประกอบดวยการอภปรายประกอบสไลด การสงเกตฉลากอาหารจากสไลด การวเคราะหและเลอกผลตภณฑอาหารโดยใชสอโมเดลผลตภณฑอาหาร การสาธต การสงเกต และตรวจสอบฉลากผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน การไดทดลองฝกปฏบตจรง การแจกเอกสารแผนพบ และการอภปรายกลม ตลอดจนการตดตามเยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสข ผน�าชมชน และผวจย เพอกระตนใหมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน เปนผลใหแมบานกลมทดลองมการเปลยนแปลงดานความรเกยวกบผลตภณฑอาหาร การรบรโอกาสเสยงของโรคทเกดจากการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน การรบรความรนแรงของโรคในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน การรบรตอผลดของการปฏบตตามค�าแนะน�าในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน และความรเกยวกบพฤตกรรมในการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐานทถกตองมากกวากอนทดลอง และมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต

ขอเสนอแนะในการวจย 1. ควรน�ากลวธการใหความร จากโปรแกรมสขศกษาจากการวจยครงน ไปประยกตใช ในกลมอนทมพฤตกรรมเสยงตอการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหารทไมไดมาตรฐาน เชน การด�าเนนงานคมครองผบรโภคในโรงเรยน ซงมกลมเปาหมาย คอ กลมนกเรยน แมคาขายอาหารในโรงเรยน ซงเปนกลมเปาหมายทควบคมการด�าเนนกจกรรมไดสะดวกและไมมผลกระทบตอการด�าเนนภารกจ ประจ�าวนหรอการประกอบอาชพของกลมเปาหมายมากนก แตทงนตองควบคมปจจยภายนอกทอาจ

จะมผลกระทบตอการจดโปรแกรมสขศกษา



2. การจดโปรแกรมสขศกษาเพอสงเสรมพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร

ครงน ผวจยไดวางแผนลวงหนาโดยมการประสานงาน ประชมชแจงกบผน�าชมชนและเจาหนาทสาธารณสข

ท�าใหชมชนตระหนกและเหนความส�าคญของปญหาทเกดขน และเขามามสวนรวมในการด�าเนนกจกรรม

คมครองผบรโภคในชมชน ท�าใหการด�าเนนกจกรรมสขศกษาเปนไปอยางตอเนอง ดงนนหากจะม

การท�าวจยในชมชนในกลมตาง ๆ ผทท�าวจยควรไดมการประสานงาน ประชมชแจงกบผทเกยวของ

ใหชดเจน เพอท�าใหชมชนและกลมเปาหมายมความตระหนกเหนความส�าคญของปญหา และเขามาม

สวนรวมในการแกปญหาดวยความสมครใจ

3. หากจะท�าการศกษาวจยในลกษณะเดยวกนน ควรเพมระยะเวลาในการตดตามพฤตกรรม

ของกลมเปาหมาย โดยมการตดตามอยางนอย 3 เดอน เพอตดตามดความคงทนของพฤตกรรม

4. ควรทดลองศกษาโดยการเลอกกลวธและรปแบบอน ๆ ในการจดโปรแกรมสขศกษา เชน

การสรางพลงในชมชน การสรางความสามารถในตนเอง เพอจะท�าใหแมบานมการเปลยนแปลงระดบ

การรบร และพฤตกรรมการเลอกซอ และบรโภคผลตภณฑอาหารทไดมาตรฐาน

5. การท�าการวจยครงน ศกษาเฉพาะกลมตวอยางทเปนแมบานทเลอกซอและบรโภคผลตภณฑ

อาหารเทานน ควรใหผทเกยวของและมผลกระทบตออนตรายจากเลอกซอและบรโภคผลตภณฑอาหาร

ทงในระดบครอบครว ชมชน เขามามสวนรวมในโปรแกรมสขศกษาดวย นาจะท�าใหไดรบประสทธผล

มากกวาการจดกจกรรมเฉพาะกลมอยางเดยว แตตองดความเหมาะของงบประมาณและเวลาดวย

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ นายแพทยสาธารณสขจงหวดพทลง นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ (ดานสงเสรม

พฒนา) หวหนากลมงานคมครองผบรโภค สาธารณสขอ�าเภอศรนครนทร เจาหนาทกลมงานคมครองบรโภค

และเจาหนาทสาธารณสขอ�าเภอศรนครนทร ทกคนทใหความชวยเหลอและสนบสนนในการท�าวจย

ครงน ทส�าคญขอขอบคณแมบานและผน�าชมชนในอ�าเภอศรนครนทรทกทาน ทสละเวลาและใหความ

รวมมออยางด จนท�าใหงานวจยครงนประสบความส�าเรจลลวงไปไดดวยด

เอกสารอางอง

จตรงค คงไพศาล. (2544). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลอกซอ

ผลตภณฑอาหาร ของแมบานในอ�าเภอบางไทร จงหวดพระนครศรอยธยา. ปรญญานพนธ

วทยาศาสตรมหาบณฑต (สขศกษา). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ดสต ภทรพงศพนธ. (2551). ประสทธภาพของโปรแกรมสขศกษาในการใชสารเคมก�าจดศตรพช

ของ เกษตรกรอ�าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง. วารสารสาธารณสขเขต 12, 19(21): 1-15

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง. (2557). สรปผลการด�าเนนงานดานสาธารณสขจงหวดพทลง

เสนอคณะผตรวจราชการและนเทศงานกระทรวงสาธารณสข ปงบประมาณ 2557. (อดส�าเนา)



ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2556). สรปรายงานการปวยตาย พ.ศ. 2555.

กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก

เสร ลาชโรจน. (2537). หลกเกณฑและวธการวดและการประเมนผลการศกษาในโรงเรยน

เอกสารการสอนชดวชาการบรหารและการจดการวดและประเมนผลการศกษาหนวยท 3.

นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

Janz, N. K. & Becker, M. H. (Spring, 1984). The Health Belief Model a Decade Later.

Health Education Quartery, 11(1): 44.



การดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน

กรณศกษา: ภายใตบรบทของสงคม วฒนธรรมทองถนภาคใต

Integrated Self-Care of Diabetes Patients: A Case Study in

the Southern Thai Socio-Cultural Context (Songkhla Province)

วรวรรณ จนทวเมอง พย.บ. (Vorawan Juntaveemueng, B.N.S.)1

บษยา สงขชาต วท.ม. (Bussaya Sungkachat, M.Sc.)2

บทคดยอ

การศกษาครงนใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาประสบการณการดแล

ตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน ภายใตบรบทของสงคมวฒนธรรมทองถนภาคใต: กรณศกษา

ต�าบลชะแล อ�าเภอสงหนคร จงหวดสงขลา เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth

Interviews) การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participative Observation) การบนทกภาคสนาม

(Field Notes) มผเขารวมวจย จ�านวน 15 ราย โดยสมภาษณตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมวจย วเคราะห

ขอมลโดยการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis)

ผลการศกษา 6 ประเดน ดงน 1) การรบรภาวะสขภาพตนเองในปจจบน ดานรางกาย ผใหขอมล

สวนใหญสามารถควบคมน�าตาลได ดานจตใจ รสกไมเครยด ท�าใจรบไดแลว 2) ความเชอเกยวกบสาเหต

การเกดโรคเบาหวาน สวนใหญเกดจากพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และความเชอเกยวกบการดแลตนเอง

เมอเปนเบาหวานแตกตางกนตามความเชอสงผลใหมวธการดแลตนเองทหลากหลาย 3) การดแลตนเอง

แบบผสมผสานเมอปวยเปนโรคเบาหวานเนนควบคมอาหาร การออกก�าลงกาย ปรบวธรบประทานยา

ใหสอดคลองกบวถชวตและงานประจ�า และมการแสวงหาวธการดแลตนเองโดยน�าสมนไพรมาทดลองใช

ไดแก สมนไพรเดยว สมนไพรต�ารบ สมนไพรผบอก และมการใชการนวดแผนไทยฤาษดดตน และโนราบค

สวนใหญไดรบค�าแนะน�าจากบคคลในครอบครวมากทสด ระยะเวลาทใช ตงแต 1 เดอน ถง 8 ป อปสรรค

ทพบ คอ ขอจ�ากดเรองเวลา ภาระงาน รสชาตของสมนไพร ผลดทรบรได สวนใหญท�าใหระดบน�าตาล

ในเลอดคงท ผลเสยคอ ท�าใหน�าตาลลดลงมากเกนไป รสกกลว จงหยดใช 4) การมสวนรวมของครอบครว

และสงคมทกรายไดรบการดแลอยางดจากสมาชกในครอบครว 5) การไดรบประโยชน/ใหประโยชน

1พยาบาลวชาชพปฏบตการ ภาควชาการพยาบาลอนามยชมชนและจตเวช วทยาลยพยาบาลราชชนน สงขลา

เบอรโทรศพท 095-6491246 E-mail: [email protected]พยาบาลวชาชพช�านาญการพเศษ ภาควชาการพยาบาลอนามยชมชนและจตเวช วทยาลยพยาบาลราชชนน สงขลา



ในกลมผปวยเบาหวาน เกดเมอมาตรวจตามนด หรอท�ากจกรรมกลมรวมกน 6) การไดรบค�าแนะน�าการ

ดแลสขภาพจากบคลากรสาธารณสข ทกรายไดรบค�าแนะน�าจากบคลากรสาธารณสขเมอไปตรวจตามนด

เขารวมโครงการหรออบรมเกยวกบการดแลสขภาพ และเวลา เจาหนาเยยมบาน โดยประเดนทใหความ

ส�าคญมากทสดคอ การควบคมอาหาร และการออกก�าลงกายโดยจดอบรมโนราบค กะลาบค และฤาษ

ดดตน

ค�าส�าคญ: การดแลตนเองแบบผสมผสาน, สงคมวฒนธรรมทองถนภาคใต, การแพทยทางเลอก, ภมปญญา

ทองถน, ผปวยเบาหวาน

Abstract

Based on qualitative research methods, this study aimed to investigate the

experience of people with diabetes mellitus who were taking integrated self-care in the

southern Thailand socio-cultural context (tambon Chalae, Singhanakorn district, province

of Songkhla). Data were collected by using in-depth interviews, non-participation

observations and field notes taking. Participants of the 15 cases were interviewed between

November 2009 and June 2010. Data were analyzed using content analysis.

Results revealed six (6) main themes as following.

1. Perceptions of the diabetes patients regarding their own health status were

divided into physical and mental health. The majority of the diabetes patients were able

to control their blood sugar, accept the illness and cope with stress. Most of them had

more than two complications that were hypertension, heart disease, numbness of hands

and toes, and eyes blur. They mainly used modern medicine services when a

complication occurred.

2. Beliefs about the causes of Diabetes Mellitus: most said that the dietary

habits caused Diabetes Mellitus. There were different beliefs about the integrated

self-care of participants with diabetes, resulting in a variety of ways to take care of

themselves.

3. Integrated self-care of diabetes patients: most of them were strict on diet,

often practice exercise alone in the morning after waking up and taking medication to

lower blood sugar levels by adjusting the dose according to their lifestyles and routine

jobs. They also took care of themselves using Thai herbs and other methods were used

to control symptoms besides treatment with modern medicine, namely single herbs,



recipe herbs, supernatural herbs, yoga, Norabic exercise (dancing with Southern music),

and Kalabic exercise (dancing with Southern music and using coconut shells). The reasons

to use those alternative methods were getting advices from someone in their family. The

methods used were different from one patient to another. The average time of using

those methods was 1 month up to 8 years. The most common barriers of using those

methods were time constraints, workload, the unpleasant taste of herbs and decision

making depending on their disorder symptoms. The advantage of taking integrated

self-care was a stable blood sugar level. The disadvantage was some herbs made dropping

of blood sugar level so they were afraid to stop using those herbs.

4. The level of involvement of family and society to take care for diabetes

patients: Every participant had been cared by members of family about diet, taking them

to doctor appointments and searching of herbs to use.

5. The benefit for diabetes patients when they followed up at clinic or did group

activities together: it was a chance providing for diabetes patients to exchange health

care information.

6. Obtaining health care from health personnel: All diabetes patients got

advices from health personnel when they followed up the treatment at a clinic, partici-

pated in program or training on health care and home visit. The most important issues

provided were diet and exercise by training Norabic, Kalabic and Yoga exercise.

Keywords: Integrated Self-care, Southern Socio-cultural Context, Alternative Medicine,

Diabetes Patients

บทน�า

โรคเบาหวานจดเปนหนงในโรคเรอรงทเปนภาพตวแทนความนากลวทเกดขนในโลกยคปจจบน

และก�าลงทาทายอ�านาจของการแพทยทไมสามารถใชทฤษฏทางการแพทยมาอธบายไดอยางเบดเสรจ และ

รกษาไดหายขาดเหมอนกบโรคตดเชอในอดต (ประชาธป กะทา, 2551) เปนโรคทพบไดบอย มภาวะ

แทรกซอนรนแรง และเปนปญหาสาธารณสขทส�าคญของโลก จากการคาดการณทางสถตขององคการ

อนามยโลก พบวา ความชกของโรคเบาหวานใน พ.ศ. 2668 จะมผ ป วยโรคเบาหวานทวโลก

ถง 300 ลานคน อตราการเพมของผปวยโรคเบาหวานสงสดอยในกลมประเทศทก�าลงพฒนารวมทง

ประเทศไทย จากรายงานการส�ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551 –

2552 พบความชกของโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 6.9 ผหญงมความชกสงกวา



ผชาย และเพมขนตามอาย ความชกเพมขนสงสดในกลมอาย 70-79 ปในผชาย และ 60-69 ปในผหญง

(วชย เอกพลากร, 2553)

การรกษาโรคเบาหวานตองใชเวลายาวนาน อาการเปน ๆ หาย ๆ คาดการณไมไดวาอาการจะ

บรรเทาหรอทรดหนก (ประชาธป กะทา, 2551) ซงตองยอมรบวาการแพทยสมยใหมไมสามารถรกษาโรค

เบาหวานทมลกษณะเปนโรคเรอรงใหหายขาดไดเหมอนโรคตดเชอในอดต ดงนน ผปวยและญาตจงเกด

ความทอแทและกงวลใจเกยวกบการรกษาทไมสนสด การคนหาทางเลอกในการดแลสขภาพจงเกดขนเพอ

เขามาเสรมจดออนของระบบการแพทยสมยใหม (โกมาตร จงเสถยรทรพย, 2551) ทงน เนองจากในชมชน

แตละแหงไมไดมความวางเปลาในดานภมปญญา แตกลบมทรพยากรบคคลทมคณคา ภมปญญาทองถน

ทไหลเวยนอยในชวตประจ�าวน แบบแผนการปฏบตตวดานสขภาพทสงสมสบทอดกนมา ตลอดจนมหมอ

พนบาน หมอนวดแผนโบราณ หมอสมนไพร ซงลวนแตมความเชยวชาญการรกษาอยเปนจ�านวนหนง

(ประชาธป กะทา, 2551) หากมองดานดเราสามารถดงหนสวนสขภาพเหลานมาประยกตใชในการดแลผ

ปวยโรคเบาหวานไดเปนอยางด

จงหวดสงขลามผปวยเบาหวานจ�านวนมาก จากสรปผลการด�าเนนงานประจ�าป 2554 งานปองกน

และควบคมโรคไมตดตอเรอรง พบวา อตราปวยโรคเบาหวานเทากบ 2243.41 ตอแสนประชากร (ปรารถนา

วชรานรกษ และธญญรตน เดชพชย, 2554) และการส�ารวจปญหาและวนจฉยชมชนใน ต�าบลชะแล

อ�าเภอสงหนคร จงหวดสงขลา พบวา มผปวยโรคเบาหวานเทากบ 25.68 ตอพนประชากร (สถานอนามย

ต�าบลชะแล, 2552) อกทงชมชนชะแลเปนแหลงภมปญญาทองถนทนาสนใจ และการทบทวนวรรณกรรม

ทเกยวของ พบวา การศกษาการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวานในทองถนภาคใตยงม

อยไมมากนก ผวจยจงมความเหนวาควรมการศกษานขนเพอเปนขอมลพนฐานการวจยเพอพฒนาเปนองค

ความรในการดแลผปวยเบาหวาน และประยกตใชในงานสงเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยใหกบผ

ปวยเบาหวานในทองถนภาคใตไดเหมาะสมมากยงขน

วตถประสงคในการวจย

เพอศกษาประสบการณการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน ภายใตบรบทของ

สงคมวฒนธรรมทองถนภาคใต

ระเบยบวธการวจย


ประชากร คอ ผปวยเบาหวานในต�าบลชะแล อ�าเภอสงหนคร จงหวดสงขลา

กลมตวอยาง คอ ผปวยเบาหวานในต�าบลชะแล อ�าเภอสงหนคร จงหวดสงขลาทมการดแลตนเอง

แบบผสมผสาน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยก�าหนดคณสมบตของผให

ขอมล ดงน 1) เปนผปวยโรคเบาหวานทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนเบาหวานชนดไมพงอนซลน

และมระยะเวลาการเปนโรคไมนอยกวา 1 ป 2) ไดรบการรกษาโดยการแพทยแผนปจจบนและน�าวธการ



อนมาใชในการดแลตนเองรวมดวยอยางนอย 1 ชนดขนไป และมระยะเวลาในการน�ามาใช ตงแต 1 เดอน

ขนไป 3) มความสมครใจทจะเขารวมโครงการวจย 4) สามารถสอสารกบผอนเขาใจ 5) มความยนยอมให

บนทกบทสมภาษณ การก�าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยใชหลกความอมตวของขอมล (Saturated Data)

ไดกลมตวอยางทงหมด จ�านวน 15 ราย


แบบสมภาษณกงโครงสรางเกยวกบการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน

ภายใตบรบท ของสงคม วฒนธรรมทองถนภาคใต โดยผวจยสรางแนวค�าถามจากการทบทวนเอกสาร

ทเกยวของกบผปวยโรคเบาหวาน พฤตกรรมการดแลสขภาพของผปวยเบาหวาน ผปวยโรคเบาหวาน

ในบรบทของสงคมวฒนธรรมทองถนภาคใต การแพทยทางเลอกและภมปญญาทองถนกบโรคเบาหวาน

แลวสงใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบความถกตอง ซงเปนผมความเชยวชาญดานวจยคณภาพ จากนนน�า

แนวค�าถามทผานการตรวจสอบจากอาจารยทปรกษาแลวไปทดลองใชกบผปวยเบาหวานจ�านวน 5 ราย

เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแนวค�าถามแลวน�ามาปรบแกกอนน�าไปใชจรงโดยแบบสมภาษณ

กงโครงสราง แบงออกเปน 2 สวน ไดแก

สวนท 1 ขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดของครอบครว

และระยะเวลาการปวยเปนเบาหวาน

สวนท 2 แนวค�าถามการสมภาษณเชงลกเกยวกบการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวย

โรคเบาหวาน ภายใตบรบทของสงคม วฒนธรรมทองถนภาคใต 6 ประเดน ดงน

1) ทานรสกวาขณะนสขภาพของทานเปนอยางไร

2) ทานมความเชอเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลตนเองเมอเปนเบาหวานอยางไร

3) เมอทราบวาเปนเบาหวานทานมวธการดแลตนเองแบบผสมผสานอยางไร

4) ครอบครวและสงคมรอบขางมสวนรวมในการดแลทานอยางไรบาง

5) ทานไดรบประโยชน/ใหประโยชนแกกลมผปวยเบาหวานดวยกนอยางไรบาง

6) ทานเคยไดรบค�าแนะน�าการดแลสขภาพจากบคลากรสาธารณสขหรอไม อยางไร


หลงจากไดขอมลจากการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth interviews) ของผใหขอมล

แตละราย ผวจยไดน�าบทสมภาษณมาถอดเทปแบบค�าตอค�า (Verbatim) และใสชอสมมตไวเพอเปนการ

พทกษสทธผใหขอมล แลวจงน�าขอมลมาสขนตอนการวเคราะหขอมล โดยในการคนหาขอสรปเพอตอบ

ค�าถามวจย โดยใชการตความ (Interpretation) จากขอมลทสามารถเกบรวบรวมได รวมทงขอมลจากการ

จดบนทกของผ บนทก และการสงเกตแบบไมมสวนรวม เปนการตความแบบบรรยายเพออธบาย

ความสมพนธของขอมล ซงผวจยพยายามดงความหมายออกมาจากขอมลทมอย โดยเรมจากการหาความเชอมโยงของขอมล ดความสมพนธตางๆ ทปรากฏมาตงเปนประเดนค�าถาม หรอสมมตฐาน แลวพยายาม



อานขอมลทรวบรวมมาจากค�าอธบายในการสนทนาของผใหขอมลในแตละราย และจากการทบทวนเอกสารงานวจย มาพสจนเพอสรางขอสรปตอบประเดนค�าถาม ซงจะท�าใหเกดความเชอมโยง สมพนธของขอมล สรางขอสรปจากขอมลเปนชด เพออธบายความหมายขอมลใหถกตองและชดเจน อนจะน�าไปสกรอบแนวคดของการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยเบาหวานในบรบทของสงคมวฒนธรรมทองถนภาคใตได ซงการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis) เปน 6 ประเดน ไดแก 1) การรบรภาวะสขภาพตนเองในปจจบน อาการแทรกซอนทเกดจากเบาหวานและการปฏบตตวตออาการแทรกซอนนน 2) ความเชอเกยวกบสาเหตการเกดโรคเบาหวานและการดแลตนเองเมอเปนเบาหวาน 3) การดแลตนเองแบบผสมผสานเมอปวยเปนโรคเบาหวาน 4) การมสวนรวมของครอบครวและสงคมในการดแลชวยเหลอผปวยเบาหวาน 5) การไดรบประโยชน/ใหประโยชนในกลมผปวยเบาหวาน 6) การไดรบค�าแนะน�าการดแลสขภาพจากบคลากรสาธารณสข การสรางขอสรป (Drawing Themes) ผวจยไดอานท�าความเขาใจกบขอมลทงหมดในแตละกลมขอมลทมรหสตรงกบค�าถามวจยแลวสรปเปนหวขอยอย ๆ พรอมระบจ�านวนผใหขอมลทมค�าสนทนาหรอ ค�าอธบายในแตละกลม จากนนอานทบทวนแตละหวขอยอยอกครงเพอพสจนวาผวจยสรางหวขอยอยนนไดถกตองตรงกบความเปนจรงของขอมลทไดรบจากผใหขอมล และน�าหวขอยอยทถกตองมาสรปเปน หวขอหลก เพอเขยนสรปเปนขอคนพบเบองตน จ�าแนกเปนชด ๆ ของความหมายของการดแลตนเอง แบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวานในบรบทของสงคมวฒนธรรมทองถนภาคใต จากนนอานทบทวนขอมลของแตละขอคนพบเบองตนทงหมดตามแบบเนอหา เพอพสจนวาขอคนพบเบองตนทผวจย เขยนสรปและจ�าแนกเปนชด ๆ นนเปนขอคนพบทถกตองตรงกบขอมลจรงทไดรบจากผใหขอมล แลวน�าขอคนพบไปสรางขอสรปเชงอปนย โดยน�าขอคนพบมาหาความเหมอนและ/หรอความแตกตาง ของผปวยเบาหวานแตละราย แลวมาหาความเชอมโยงอธบายความสมพนธเพอตอบค�าถามการวจย การพสจนขอสรป ผวจยพสจนวาขอสรปทสรางขนจากค�าอธบายของผใหขอมลเปนขอสรปทถกตองสมบรณ ตรงตามความเปนจรงของค�าอธบายความหมายของการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวานในบรบทของสงคมวฒนธรรมทองถนภาคใตโดยน�าขอสรปมาตรวจสอบกบต�ารา เอกสาร และปรากฏการณตาง ๆ จากงานวจยทมความหมายคลายคลงกน พรอมทงตรวจสอบกบทปรกษาวจยอกครง และน�าขอมลไปใหผใหขอมลหลกตรวจสอบเพอยนยนในความถกตองของขอมลอกครง จรยธรรมการวจย มการชแจงวตถประสงคของการวจยใหผใหขอมลทราบ ขออนญาตเกบขอมลโดยใหอสระในการตดสนใจเพอใหค�าตอบ ไมเปนการบงคบ หลกเลยงการเจาะลกในประเดนทเปนเรองสวนตวหรอเรองสะเทอนใจ และใหความมนใจแกผใหขอมลในการน�าเสนอขอมลเปนภาพรวม โดยผใหขอมลมสทธในการทจะไมเขารวมหรอออกจากการศกษาวจยไดทกเวลา จากนนใหผใหขอมลลงลายมอชอยนยอมในเอกสาร

พทกษสทธ




1. ขอมลทวไป สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ73.33 ซงอยในชวงกลมอายตงแต 45-82 ป

สถานภาพสมรสค รอยละ 80 จบการศกษาชนประถมศกษาปท 6 รอยละ 93.33 นบถอศาสนาพทธ

รอยละ 100 มรายไดอยในชวง 3,000-14,000 บาท พกอาศยกบคสมรสและบตรหลาน ระยะเวลา

การเปนโรคเบาหวานอย ชวง 2-20 ป เมอทราบวาเปนโรคเบาหวานสวนใหญจะรบการรกษาทโรงพยาบาล

ชมชนมากทสด

2. การดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน ภายใตบรบทของสงคม วฒนธรรม

ทองถนภาคใต วเคราะหได 6 ประเดน ดงน



ล�าดบ ประเดน ขอมล จ�านวนผใหขอมล

1. 1.1 การรบรภาวะสขภาพตนเอง

ในปจจบน

1.1.1 ดานรางกาย

1.รสกปกต มก�าลงมากขน รสกสบายตว ไมออนเพลย เนองจาก

ระดบน�าตาลคงท สามารถควบคมน�าตาลได จากการควบคม

อาหาร ออกก�าลงกายอยางตอเนองและไดออกแรงในการท�างาน

2.ดขนจากการใชยาสมนไพร

3.รสกเพลยไมคอยมแรง มภาวะแทรกซอนหลายอยาง เชน ความ

ดนโลหตสง ตามว

6 ราย

4 ราย

5 ราย

1.1.2 ดานจตใจ 1.รสกไมเครยด ปรบตวได ท�าใจรบไดแลวเพราะรบรวาเบาหวาน

เปนโรคเรอรง เปนแลวไมหาย มผทปวยเปนเบาหวานจ�านวนมาก

และขณะนสามารถดแลตวเองจนควบคมระดบน�าตาลใหคงทได

จงรสกสบายใจขน ไมเครยด หรอวตกกงวลมากเหมอนตอนแรกท

รวาเปนเบาหวาน

2.ปรบตวดานอารมณ จตใจ ไดด เนองจากมศาสนาเปนทยด

เหนยวจตใจ หมนสวดมนต นงสมาธ ตกบาตรไปท�าบญทวด

3. ท�าใจรบได เพราะยงท�างานไดตามปกต ไดพดคยกบเพอนบาง

ท�าใหไมคดมาก

4. ท�าใจรบได เพราะไดรบก�าลงใจเปนอยางดจากครอบครว

5. ไมรสกเครยด ปลงกบชวต เพราะอายมากแลว รกษาไปเรอย ๆ

จนกวาจะเสยชวต

6 ราย

4 ราย

3 ราย

1 ราย

1 ราย

1.2 อาการแทรกซอนทเกดจาก

เบาหวาน

1.มอาการแทรกซอนจากโรคเบาหวานมากกวา 2 อาการขนไป

เนองจากมระยะเวลาการเปนโรคทยาวนาน อาการแทรกซอนท

พบมาก คอ ความดนโลหตสง อาการชาปลายมอปลายเทา

สายตามว โรคไต ไขมนในเลอดสง น�าตาลในเลอดสงและต�าเกนไป

2.ไมมอาการแทรกซอนจากเบาหวานเนองจากสามารถดแลตนเอง

ไดด

11 ราย

4 ราย

1.3 การปฏบตตวตออาการ

แทรกซอนนน

1.พบแพทยเพอตรวจรกษา ปรบขนาดยา เปลยนชนดยา

2.ปฏบตตามค�าแนะน�าของเจาหนาท

9 ราย

5 ราย




2. 2.1 ความเชอเกยวกบสาเหตการ

เกดโรคเบาหวาน

1.พฤตกรรมการบรโภคอาหารของผใหขอมล ดงน

-ชอบรบประทานของหวาน(ขนมหวาน) เพราะเมอกอนในหมบาน

จะไมมขนมหวานหรอผลไมมาขาย ตองเอาขาวคลกกบน�าตาล

โตนดรบประทานแทน

-มอาชพท�าน�าตาลโตนดขายตองชมรสชาตของน�าตาลอยตลอด

-ชอบรบประทานอาหารไขมนสง เชน ของทอด แกงกะท

-รบประทานขาวมอละมาก ๆ เพราะตองท�างานทใชแรงมาก

-เกดจากท�ากบขาวใสผงชรสมาก

-ดมน�าหวาน น�าอดลม ขนมหวานบอย ๆ

-ดมเหลาเปนประจ�า

2.กรรมพนธ พอแมเปนเบาหวาน ตนเองจงเปนเบาหวานดวย

3.ไมไดท�ากจกรรมทออกแรง หรอไมไดออกก�าลงกาย เพราะเมอ

กอนอาศยอยกบลกหลานในชมชนเมองมโอกาสท�ากจกรรมท

ออกแรงนอยกวาเมอยายมาอยในชมชนทอาศยอยปจจบน

4.ไมทราบสาเหต

5 ราย

2 ราย

2 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

2.2 ความเชอเกยวกบการดแล

ตนเองเมอเปนเบาหวาน

1.ใหความส�าคญในดานการควบคมอาหาร ลดปรมาณอาหารในแตละมอ โดยเฉพาะอาหารไขมนสง อาหารและผลไมทมรสหวาน เนอสตว เนนการรบประทานผกสดทหาไดในทองถน และโปรตนจากปลา 2.เนนการรบประทานอาหาร ควบคกบการออกก�าลงกาย 3.ตองดแลตวเองในหลายดาน นอกจากควบคมอาหาร ออกก�าลงกายแลว การรบประทานยาสม�าเสมอ การดแลความสะอาดรางกาย และการดแลเทา เปนเรองส�าคญไมยงหยอนกวากน โดยเฉพาะการรบประทานยา หากปฏบตไดไมตอเนองจะท�าใหรสกมน ๆ ศรษะ ตวแขง 4.ใหความส�าคญทง 3 สวน คอการควบคมอาหาร รบประทานยาลดน�าตาลในเลอด และออกก�าลงกายอยางตอเนอง จะท�าใหควบคมระดบน�าตาลได 5. เนนเรองการดแลตนเองไมใหเกดอบตเหต เพอไมใหเกดบาดแผล เพราะรบรวาเมอมบาดแผลเกดขนจะหายชา และตนเองอาศยอยตามล�าพงไมมผดแลใกลชดตลอดเวลา 6.การมาตรวจตามนดมความจ�าเปน 7.น�าสมนไพรหรอของขม ๆ มารบประทานรวมดวย จงจะควบคมระดบน�าตาลไดดขน

5 ราย

2 ราย

2 ราย

2 ราย

2 ราย

1 ราย

1 ราย




3. 3.1 การดแลตนเองแบบผสม

ผสานเมอปวยเปนโรคเบาหวาน

3.1.1 การควบคมอาหาร

1. ควบคมอาหารไดด เนนลดปรมาณขาวในแตละมอ ลดอาหาร

แสลง เชน อาหารรสหวาน มน เคมจด ผลไมรสหวานจด และเนน

รบประทานผกพนบานทหาไดในทองถน หรอผกทปลกไวเองท

บาน เชน ผกกาดนกเขา สะตอเบา ต�าลง ผกบง

2. ท�ากบขาวรบประทานเอง เลกใชผงชรส และรสชาตเขมขนนอย

ลงกวากอนเปนเบาหวาน

3. งดรบประทานอาหารเยนและรบประทานผลไมทรสไมหวาน

มาก

4. อยากรบประทานของหวานบาง แตกพยายามรบประทานครง

ละเลกนอย เพอสนองความอยาก (รสกหายอยาก)

5.บอกวาเมอถงเทศกาลท�าบญเดอนสบ จะท�าใหควบคมอาหารได

ยาก เนองจาก ลกหลานทท�างานตางถนจะกลบบานเพอรวม

ท�าบญ สงสรรคกนในครอบครว

6. ไมไดควบคมอาหารเลย ชอบรบประทานผลไมรสหวานบอย ๆ

เพราะเหนวาจะไดไมตายอดตายอยาก อยากกนอะไรกจะกน

7. ควบคมอาหารและเลกดมเหลาตามค�าแนะน�าของแพทย

8 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

2 ราย

1 ราย

1 ราย

3.1.2 การออกก�าลงกาย 1. ปฏบตคนเดยว เนองจากท�าไดสะดวก มกใชเวลาในชวงเชาหลง

ตนนอน

2. ปฏบตเปนกลม โดยน�าวธออกก�าลงกายททางองคการบรหาร

สวนต�าบลหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจดอบรมมา

ปฏบต โดยรวมตวกบเพอนบานมาออกก�าลงกายพรอมกน

3. ไมไดออกก�าลงกาย เนองจากไมมเวลา ตองท�างานหลายอยาง

แตกไดออกแรงจากการท�างาน

-ชนดการออกก�าลงกายทมผปฏบตมากทสดไดแก

1. การเดน

2. การเตนแอโรบค

3. โนราบค

4. ฤาษดดตน

5. เครองออกก�าลงกาย

-ระยะเวลาการออกก�าลงกายอยในชวงครงถงหนงชวโมง และ

ปฏบตได 3 ครง/สปดาห ขนไป

10 ราย

4 ราย

6 ราย

5 ราย

5 ราย

2 ราย

2 ราย

1 ราย

7 ราย




3.1.3 วธการรบประทานยาลด

ระดบน�าตาลในเลอด

1. รบประทานยาสม�าเสมอ ตรงเวลา ตอเนอง

- ปรบวธรบประทานยาใหสอดคลองกบวถชวต กจวตรประจ�าวน

และงานทตนเองท�า เพอใหไดรบประทานยาอยางตอเนอง

2. รบประทานยาไมสม�าเสมอ ซอยาลดน�าตาลจากรานขายยา

มารบประทานเอง โดยไมไดไปรกษาทโรงพยาบาลหรอสถาน

บรการสขภาพใด แตมการน�าสมนไพรเปนยาตมมาใชสลบกบยา

ลดน�าตาลในเลอดเมอรสกวามอาการผดปกตเกดขนในรางกาย

หากมอาการหนกกจะไปรกษาทโรงพยาบาล

14 ราย

1 ราย

3.1.4 การแสวงหาวธการดแล

ตนเองเมอปวยเปนโรคเบาหวาน

1.เมอทราบวาเปนเบาหวานไดไปรกษาโดยใชการแพทยแผน

ปจจบนเปนอนดบแรก และมการน�าสมนไพรมาใชในการดแลตว

เองรวมดวย

- ใหความส�าคญในการควบคมอาหาร การออกก�าลงกายและการ

ใชสมนไพร

- แสวงหาสมนไพร และการนวดแผนไทยมาใชรวมกบยาลดระดบ

น�าตาลในเลอด

- ใชยาตมสมนไพร เปนหลกในการดแลตนเอง สลบกบยาลด

น�าตาลในเลอด ทซอมาจากรานยา โดยไมไดไปรบการตรวจรกษา

จากโรงพยาบาลหรอสถานบรการสขภาพ

15 ราย

8 ราย

6 ราย

1 ราย

3.2 วธการอนทน�ามาใชรวมกบ

การรกษาดวยแพทยแผนปจจบน

3.2.1 เหตผลในการน�าวธการ

เหลานนมาใช

1.ไดรบค�าแนะน�าจากบคคลในครอบครว บคคลรอบขาง

ญาตมตรและเพอน

2.สบทอดต�ารายามาจากบรรพบรษของตน

3.ไดมาจากพระภกษทวด

4.ไดรบการแนะน�าจากบคลากรทางการแพทย

5.สอโฆษณา สงพมพและโทรทศน

6.ความฝนของตนเองจงทดลองใชด

7.ปญหาสขภาพอน ๆ

8 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

2 ราย

1 ราย

1 ราย




3.2.2 ชนดของการ แพทยทาง

เลอกหรอภมปญญาทองถนทน�า

มาใช

1.สมนไพรเดยว

-มะรม ชนดแคปซล และน�าใบมาเคยวสด

-ฟาทะลายโจร

-ต�าลง

-บอระเพด

-มะเขอพวงดบ

-ไมเทายายมอม

-ยานาง

-มะระ

-มะระขนก

-ลกยาง

-ขเหลก

2. สมนไพรต�ารบ

-สมนไพรผบอก

3.สมนไพรเดยวและสมนไพรต�ารบรวมกน

4.นวดแผนไทย

5.ฤาษดดตน

6.โนราบค

7 ราย

2 ราย

6 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย

3.2.3 วธการน�าการแพทยทาง

เลอกหรอภมปญญาทองถนมาใช

3.2.4 ระยะเวลาในการน�าวธการ

เหลานนมาใช

1.สมนไพร

-ตมเปนยาหมอรบประทานน�า กอนหรอหลงอาหาร วนละ 2-3

ครง

-เคยวสดๆ ไดแก ยอดขเหลก มะเขอพวงดบ บอระเพด สวนยอด

และใบของมะรม

-ยาเมดและแคปซล ไดแก บอระเพด และมะรม

-ประกอบอาหาร ไดแก ต�าลง มะระ ผกโหม

-รบประทานเปนผกสดจมน�าพรก

2.ประยกตเปนการออกก�าลงกาย เชน โนราบค และฤาษดดตน

1. นาน 1 เดอน ถง 2 ป

2. นาน 3 ป

3. นาน 5 ป

4. นาน 8 ป

15 ราย

2 ราย

12 ราย

1 ราย

1 ราย

1 ราย




3.2.5 อปสรรคในการน�าการ

แพทยทางเลอกหรอภมปญญา

ทองถนมาใช

1. มอปสรรค

-เวยนศรษะ แนนหนาอก

-ขอจ�ากดเรองเวลา

-รสชาตขมและฝาด

-สมนไพรบางชนดหายาก

-ยายทอยบอยๆ

2. ไมมอปสรรคใดๆ

5 ราย

10 ราย

3.2.6 ผลดทรบรไดและผลเสยท

เกดขนหลงน�ามาใช

1. ผลดทรบรได

-ระดบน�าตาลในเลอดคงท

-รสกสบายตว ไมออนเพลย มก�าลงมากขน

-ขบถายด

-ไมมปญหาเรองการนอนหลบ

-ภมคมกนดขน อาการหวดลดลง

-ปฏบตไดงาย ไดแก ฤาษดดตน

2. ผลเสยทเกดขน

-เวยนศรษะ เพลย คลนไสอาเจยน

-น�าตาลลดลงมากเกนไป รสกกลว จงหยดใช

12 ราย

3 ราย

4. การมสวนรวมของครอบครวและ

สงคมในการดแลชวยเหลอผปวย

เบาหวาน

1. สมาชกในครอบครว ดแลการควบคมอาหาร การพบแพทยตามนด การแสวงหาสมนไพรมาใหทดลองใช การออกก�าลงกาย การลดความเครยด 2. เพอนบาน ญาต และเพอน แนะน�าใหใชทางเลอกอน ๆ ในการบรการรกษารวมกบการแพทยแผนปจจบนและชวยเหลอเมอมอาการผดปกตเกดขน

15 ราย

3 ราย

5. การไดรบประโยชน/ใหประโยชน

ในกลมผปวยเบาหวาน

1. “เขาแนะน�าเรา เราแนะน�าเขา”

2. “เราแนะน�าเขา แตเขาไมแนะน�าเรา

3. “เขาไมแนะน�าเรา เรากไมแนะน�าเขา”

7 ราย

3 ราย

5 ราย

6. การไดรบค�าแนะน�าการดแล

สขภาพจากบคลากรสาธารณสข

-เขารวมโครงการหรออบรมเกยวกบการดแลสขภาพ

-ใชสมนไพรในการดแลตนเองรวมดวยแตไมกลาบอกกบบคลากร

สาธารณสข เนองจากกลวถกตอวา

-กลาปรกษาบคลากรทางสาธารณสขกบภาวะโรคทเปนอย แลว

น�าไปปฏบตไดจรง

9 ราย

4 ราย

2 ราย



การอภปรายผล

จากผลการวจยในประเดนการรบรภาวะสขภาพตนเองในปจจบน อาการแทรกซอนทเกดจาก

เบาหวานและการปฏบตตวตออาการแทรกซอน จะเหนไดวาในดานรางกายนนผใหขอมลสวนใหญมทง

กลมทบอกวาตนเองรสกเปนปกต ไมมอาการออนเพลย เนองจากระดบน�าตาลคงท จากการทตนเองควบคม

อาหาร ออกก�าลงกายอยางตอเนอง และจากการไดออกแรงในการท�างาน และกลมทบอกวาตนเองรสก

ออนเพลย มภาวะแทรกซอนเกดขน แสดงวาผปวยเบาหวานมการรบรในอาการของโรคและมวธการดแล

ตนเองเพอใหควบคมระดบน�าตาลได ดานจตใจ ผใหขอมลสวนใหญมการปรบตว ท�าใจรบไดเนองจาก

รบรวาเบาหวานเปนโรคเรอรง เปนแลวไมหาย มผทปวยเบาหวานจ�านวนมาก และขณะนสามารถดแล

ตวเองจนควบคมระดบน�าตาลใหคงทได จงรสกสบายใจขน ไมเครยด หรอวตกกงวลมากเหมอนตอนแรก

ทรวาเปนเบาหวานสอดคลองกบ อดลย ใบกาเดน, วรวรรณ จนทวเมอง, ภทราพร บญเรอง, สาการยา

ลาเตะ และภทรชนดร รตนะ (2552) พบวา ความรสกในปจจบน ผปวยเบาหวานรสกเฉยๆ เนองจากม

การดแลสขภาพตนเองเปนอยางด และรบประทานยาควบคมระดบน�าตาลในเลอดมาตลอด นอกจากน ผ

ใหขอมลบางรายบอกวาตนเองมการปรบตวดานอารมณ จตใจไดด เนองจากมศาสนาเปนทยดเหนยวจตใจ

หมนสวดมนต นงสมาธ ซงสอดคลองกบขนษฐา นนทบตร และคณะ (2544) ทพบวาผปวยโรคเบาหวาน

ในชมชนภาคตะวนออกเฉยงเหนอมวธการจดการในการเปลยนแปลงหรอปญหาทเกดขนตามประสบการณ

ของแตละคน โดยเฉพาะในผปวยสงอายจะนยมใชแนวคดทางศาสนาเปนตวก�าหนดกจกรรมการปฏบตตว

ของตนเอง เชน การเขาวดฟงธรรม การท�าสมาธ การท�างานทตนเองสามารถท�าไดไมอยนง การพดคยปรบ

ทกขกบคนในครอบครวและเพอนทงทปวยเปนเบาหวานดวยกนและเพอนบาน ความเชอ ศาสนา

วฒนธรรมและประเพณมสวนเชอมโยงพฤตกรรมการดแลสขภาพของผปวยเบาหวาน เชน พยายามท�าบญ

ตกบาตรเพอใหผลบญนนน�าไปสการมภาวะสขภาพด

อาการแทรกซอนทเกดขนในผใหขอมลสวนใหญ พบมากกวา 2 อาการขนไป เนองจากมระยะ

เวลาการเปนโรคทยาวนาน และผใหขอมลมความเชอเกยวกบสาเหตการเกดโรคเบาหวานทหลากหลาย

แบงเปน 4 สาเหตหลก สาเหตแรกเกดจากพฤตกรรมบรโภค สวนใหญเกดจากพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

ชอบรบประทานอาหารรสหวาน รสเคม ไขมนสง และรบประทานขาวมอละมาก ๆ เพราะตองท�างานทใช

แรงมาก อก 2 รายบอกวา ชอบรบประทานของหวาน แตเมอกอนในหมบานจะไมมขนมหวาน หรอผลไม

มาขาย ตองเอาขาวคลกกบน�าตาลโตนดรบประทานแทนของหวาน อกรายมอาชพท�าน�าตาลโตนดขายตอง

ชมรสชาตของน�าตาลอยตลอด จงอาจเปนสาเหตใหเปนเบาหวานได นอกจากพฤตกรรมการบรโภคแลว

สาเหตอนตามความเหนของผใหขอมล คอ เกดจากพนธกรรม รวมทงการไมไดท�ากจกรรมทออกแรง

หรอไมไดออกก�าลงกาย สอดคลองกบฉายศร สพรศลปชย (2550) พบวา ปจจยเสยงในคนไทยทอาจมผล

เกยวของกบโรคเบาหวาน คอ ภาวะน�าหนกเกน ระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสง ไมบรโภคผกและผลไม

ขาดการออกก�าลงกาย และภาวะโภชนาการ การทผ ใหขอมลมความเชอเกยวกบสาเหตการเกด



โรคเบาหวานทแตกตางกนจงเกดวธการดแลตนเองทหลากหลาย มการผสมผสานในหลายดาน โดยวธการ

ทผ ใหขอมลน�ามาใชในการดแลตนเอง ไดแก การควบคมอาหาร การออกก�าลงกายอยางตอเนอง

การรบประทานยาลดน�าตาลในเลอดอยางสม�าเสมอ การดแลความสะอาดรางกาย และการดแลเทา

นอกจากน อก 2 ราย เหนวาตองน�าสมนไพรหรอของขม ๆ มารบประทานรวมดวย จงจะควบคมระดบ

น�าตาลไดดขน

การดแลตนเองแบบผสมผสานเมอปวยเปนโรคเบาหวาน ดานอาหาร พบวา ผใหขอมลเกอบ

ทงหมดมการควบคมอาหารไดด บางรายบอกวาเมอถงเทศกาลท�าบญเดอนสบ จะท�าใหควบคมอาหารได

ยาก มผใหขอมล 1 รายบอกวา ตนเองไมไดควบคมอาหารเลย ชอบรบประทานผลไมรสหวานบอย ๆ

เนองจากเหนวาจะไดไมตายอดตายอยาก และมนใจวาควบคมน�าตาลในเลอดไดเหมอนคนอน เพราะมนใจ

ในประสทธภาพของยาตมสมนไพรทน�ามาใชเปนประจ�า และไดออกแรงท�างานอยตลอด ดานการ

ออกก�าลงกาย ผใหขอมลสวนใหญ มวธการออกก�าลงกายโดยปฏบตคนเดยว มกใชเวลาในชวงเชาหลง

ตนนอน บางสวนมการออกก�าลงกายเปนกลม โดยรวมตวกบเพอนบานมาออกก�าลงกายพรอมกน ไดแก

โนราบค ซงเปนวธออกก�าลงกายททางองคกรปกครองทองถนหรอสถานอนามยมาจดอบรมให ชนด

การออกก�าลงกายทมผปฏบตมากทสดคอ การเดน รองลงมาคอ การเตนแอโรบคและโนราบค บางรายใช

ฤาษดดตน และเครองออกก�าลงกาย ระยะเวลาทผใหขอมลมการออกก�าลงกายอยในชวง 30 นาท ถง

1 ชวโมง ในขณะทมผใหขอมลบางสวนคดวาการท�างานหนก ไดออกแรง กถอวาเปนการออกก�าลงกาย

อปสรรคในการออกก�าลงกาย พบวา เกยวของกบขอจ�ากดทางสขภาพ เชน หลงผาตดกระดกสนหลง

บางรายปวดเขา รสกเหนอยงาย อายเยอะท�าใหเดนไมคลองแคลว รองลงมาคอ ภาระหนาทการงาน

ตองท�างานหลาย ๆ อยางในวนเดยว ซงการออกก�าลงกายจะชวยสงเสรมใหการควบคมโรคเบาหวานได

ผลดกวาการควบคมดวยอาหารเพยงอยางเดยว และชวยลดปรมาณการใชยา ซงการออกก�าลงกาย

เพมสมรรถภาพของปอดและหวใจชนดแอโรบค ความแรงระดบปานกลาง เปนการออกก�าลงกายท

เหมาะสมส�าหรบผสงอายโรคเบาหวาน และมประสทธภาพสามารถควบคมระดบน�าตาลในเลอดได

(ศกรนทร สวรรณเวหา, 2552)

ดานการรบประทานยา ผใหขอมลสวนใหญบอกวารบประทานยาสม�าเสมอ ตรงเวลา ใหความ

ส�าคญกบการรบประทานยาลดน�าตาลในเลอด มการปรบวธรบประทานยาใหสอดคลองกบกจวตร

ประจ�าวนและงานทตนเองท�า เพอใหไดรบประทานยาอยางตอเนอง ผใหขอมล 1 ราย รบประทานยา

ไมสม�าเสมอ ซอยาลดน�าตาลจากรานขายยามารบประทานเอง โดยไมไดไปรกษาทโรงพยาบาลหรอ

สถานบรการสขภาพใด แตมการน�าสมนไพรเปนยาตมมาใชสลบกบยาลดน�าตาลในเลอดเมอรสกวามอาการ

ผดปกตเกดขนในรางกาย สอดคลองกบจระพร ขทรานนท, ภควด แกวสม, วนสนนท เทพลกษณ

และสชพ โออนทร (2549) พบวา พฤตกรรมในการดแลตนเองของผปวยเบาหวานอยภายใตการดแล

สขภาพ 3 สวน คอ 1) ระบบการดแลสขภาพสวนของสามญชน โดยผปวยจะมการปรกษาหารอซงกน



และกนในครอบครว เพอนบาน ญาตพนอง ผปวยเบาหวานดวยกน 2) การดแลสขภาพในสวนของการ

แพทยพนบาน เชน หมอสมนไพร หมอไสยศาสตร การดมน�ามนต การรกษาดวยหมอไมเทาตามความเชอ

โดยไมไดหวงวาโรคจะตองหายเพยงแตหวงวาอาการปวยคงจะดขนบาง 3) การดแลสขภาพระบบการ

แพทยในสวนวชาชพ คอ ครงแรกทผปวยทราบวาตนเองเปนโรคเบาหวาน สวนใหญจะทราบจากการตรวจ

โดยแพทยหรอบคลากรทางดานสาธารณสข นอกจากนการรกษาในระบบการแพทย เปนทางเลอกทผปวย

เลอกมากทสด และคดวาดทสดและยงมผใหขอมลอก 1 ราย ทใชยาตมสมนไพร เปนหลกในการดแลตนเอง

สลบกบยาลดน�าตาลในเลอด ทซอมาจากรานยาโดยไมไดไปรบการตรวจรกษาจากโรงพยาบาลหรอสถานบรการ

สขภาพ

การแสวงหาวธการดแลตนเองเมอปวยเปนโรคเบาหวาน ผใหขอมลทกรายเมอทราบวาเปน

เบาหวานไดไปรกษาโดยใชการแพทยแผนปจจบน และมการน�าสมนไพรมาใชในการดแลตวเองรวมดวย

โดยมการทดลองใชไปเรอย ๆ สวนใหญใหความส�าคญในการควบคมอาหาร รวมกบการออกก�าลงกายและ

การใชสมนไพรมารวมในการรกษาดวย สาเหตทผใหขอมลเลอกใชการแพทยทางเลอกหรอภมปญญา

ทองถน เนองจากไดรบค�าแนะน�าจากบคคลในครอบครวมากทสด รองลงมา คอ บคคลรอบขาง ญาตมตร

และเพอน บางรายสบทอดต�ารายาสมนไพรมาจากบรรพบรษ บางรายไดมาจากพระภกษทวด บางรายได

มาจากบคลากรทางการแพทย และผใหขอมลสวนหนงไดรบขอมลทางสอโทรทศน โฆษณา สงพมพ

ผทเคยใชแลวไดผล และผใหขอมล 1 ราย ไดมาจากความฝนของตนเองจงทดลองใช สอดคลองกบวนทนา

ถนกาญจน และคณะ (2552) พบวา วถสขภาพของผปวยเบาหวานมการดแลตนเองแบบผสมผสานทงการ

รกษาแผนปจจบนและการเลอกใชภมปญญาทองถนภาคใต และ/หรอการแพทยทางเลอกมาใชในการ

ควบคมระดบน�าตาล ในผปวยบางรายมงหวงเพอชวยในการรกษาผลทเกดจากภาวะแทรกซอนจากการ

เปนเบาหวาน เชน รกษาแผล สวนการเลอกใชภมปญญาทองถน หรอการแพทยทางเลอกชนดใดชนดหนง

หรอร วมกนหลาย ๆ ชนดนน ผ ป วยเบาหวานสวนใหญได รบการแนะน�าจากบคคลใกล ชด

ในครอบครว เพอน หรอผปวยเบาหวานดวยกน เชนเดยวกบ กอบกล สาวงศตย (2549) พบวา กลมตวอยาง

เกอบสองในสามใชการบ�าบดแบบเสรมรวมกบการรกษาดวยการแพทยสมยใหม เปนการบ�าบดดวยสาร

ชวภาพ รปของสมนไพร และยงมผใหขอมลอก 1 ราย ทใชยาตมสมนไพร เปนหลกในการดแลตนเอง สลบกบ

ยาลดน�าตาลในเลอด ทซอมาจากรานยาโดยไมไดไปรบการตรวจรกษาจากโรงพยาบาลหรอสถานบรการสขภาพ

คลายคลงกบการศกษาของ อดลย ใบกาเดน, วรวรรณ จนทวเมอง, ภทราพร บญเรอง, สาการยา

ลาเตะ และภทรชนดร รตนะ (2552) พบวา วธการอนนอกจากการรกษาดวยการแพทยแผนปจจบนแลว

ผปวยเบาหวานไดแสวงหาการดแลรกษาสขภาพเพมเตม โดยใชสมนไพร เหตผลทเลอกใช เพราะไดรบค�า

แนะน�าจากบคคลรอบตว สอโฆษณา และการทรงเจา แตทงน ชมนมแพทยแผนไทยและสมนไพรแหงชาต

กลาววา การใชสมนไพรเปนตวชวยในการรกษาเบาหวานเปนเรองทกระท�าได แตตองไมงดเวนการฉดยา

หรอกนยาตามแพทยสง เพราะผลรายทเกดขนอาจกลายเปนภาวะน�าตาลในเลอดต�า เพราะไมสามารถ



คาดเดาปรมาณสารออกฤทธในการลดระดบน�าตาลในเลอดทมอยในสมนไพรชนดตาง ๆ นน ดงนน

จงแนะน�าใหผปวยรบประทานสมนไพรโดยวธการน�าไปปรงเปนอาหารหรอท�าเปนเครองดมสมนไพรควบค

ไปกบการรกษาโดยแพทยแผนปจจบน และควรแจงใหแพทยประจ�าตวทราบวาไดใชสมนไพร เพอแพทย

จะไดทราบถงสาเหตหรอปจจยอน ๆ ในกรณทระดบน�าตาลลดลงมากเกนไป ซงจะชวยใหแพทยสามารถ

ใหค�าแนะน�าทถกตองไดอยางทนทวงท

จากผลการวจย พบวา ผใหขอมลทกรายมการน�าสมนไพรมาใช ทงสมนไพรเดยวและสมนไพร

ต�ารบ นอกจากนยงมผใหขอมลบางรายใชการนวดแผนไทย ฤาษดดตน และโนราบค มาใชในการดแล

ตนเองรวมดวย เชนเดยวกบการศกษาของอดลย ใบกาเดน, วรวรรณ จนทวเมอง, ภทราพร บญเรอง,

สาการยา ลาเตะ และภทรชนดร รตนะ (2552) พบวา วธการอนนอกจากการรกษาดวยการแพทยแผน

ปจจบนทใชในการควบคมระดบน�าตาลในเลอดแลว ผใหขอมลบอกวาตนเองมการแสวงหาแนวทางการ

ดแลรกษาสขภาพตนเพมเตม โดยหนมาใชบรการการแพทยทางเลอกมากขน โดยเฉพาะสมนไพร การท�า

โยคะ การนวดกดจดฝาเทา สอดคลองกบกอบกล สาวงศตย (2549) พบวา กลมตวอยางเกอบสองในสาม

(รอยละ 63.27) มการใชการบ�าบดแบบเสรมรวมกบการรกษาดวยการแพทยสมยใหม ชนดของการบ�าบด

แบบเสรมทเลอกใชเปนการบ�าบดดวยสารชวภาพในรปของสมนไพรโดยการตมดม/ยาลกกลอน

(รอยละ 56.04) และจากการทบทวนเอกสารวชาการและวจยเกยวกบการน�าสมนไพรมาใชในการรกษา

เบาหวานพบวา สมนไพรทมเอกสารและงานวจยยนยนวาสามารถลดระดบน�าตาลในเลอด ไดแก มะรม

ฟาทะลายโจร ต�าลง มะเขอพวง มะระ มะระขนก ตนยานาง สวนสมนไพรทผใหขอมลน�ามาใชแตยงไมม

เอกสารและงานวจยทยนยนวาสามารถลดระดบน�าตาลในเลอด ไดแก ลกยาง ไมทายายมอม ลกยาง

ขเหลก มเพยงประสบการณของผททดลองใชในการรกษาเบาหวานเทานน (จไรรตน เกดดอนแฝก, 2552;

โอภาส เชฏฐากล และพชร ตงตลยางกร, 2540) ทงน ผใหขอมลยงมเทคนคการปรงยาและการใชประโยชน

จากสมนไพร เชน เวลาน�าสมนไพรมาตมตองปดฝาหมอเพอปองกนไมใหไอน�าระเหยออกมา มฉะนนจะ

เสยสรรพคณทางยาของสมนไพร การน�าสมนไพรมาเคยวสดๆ ไดแก ยอดขเหลก มะเขอพวงดบ บอระเพด

สวนยอดและใบของมะรม บางรายน�าสมนไพรมาใชในการประกอบอาหาร ไดแก ต�าลง มะระ ผกโหม และ

น�ามารบประทานเปนผกสดจมน�าพรก นอกจากสมนไพรแลวผใหขอมลยงน�าการออกก�าลงกายตาม

ภมปญญาทองถนมาใช ไดแก โนราบค และฤาษดดตน และอก 2 รายใชบรการนวดแผนไทย เพอลดอาการ

ปวดเมอยรางกาย

อปสรรคในการน�าทางเลอกอนมาใชดแลตนเองรวมกบการแพทยแผนปจจบน ผใหขอมลเกอบ

ครงหนงบอกวาไมมอปสรรคใด ๆ เนองจากเปนสมนไพรทหาไดงาย และปลกไวเองทบาน บางรายไดรบ

การสนบสนนทดจากครอบครวในการจดหาสมนไพรมาให ทงน กลมทรบรอปสรรคในการน�าวธการ

เหลานนมาใช ใหขอมลวา สวนอปสรรคทผใหขอมลอกสวนหนงกลาวถง คอ ขอจ�ากดเรองเวลา เนองจาก

มงานทตองท�าหลายอยางและตองท�างานนอกบานท�าใหขาดความตอเนองในการใช รสชาตของสมนไพร



ขมและฝาด และการใชอาการผดปกตของตนเองตดสนใจวาจะใชวธการเหลานนหรอไม นนคอจะใช

เมอรสกวามอาการผดปกตเกดขนเทานน เมออาการเหลานนหายไปกหยดใช รวมทงสมนไพรบางชนด

หายาก บางชนดน�ามาปลกทบานแตถกสตวกดแทะจนเสยหายน�าไปใชไมได บางรายตองขอจากเพอนบาน

หรอรอลกหลานน�ามาให บางรายตองยายทอยบอยๆ ท�าใหน�ามาใชไมตอเนอง

ผลดทรบรไดและผลเสยทเกดขน หลงจากทผใหขอมลมประสบการณในการใชการแพทยทางเลอก

หรอภมปญญาทองถนในระยะหนงแลว ไดบอกกลาวถงผลดและผลเสยของการน�าวธการเหลานนมาใช

ตามทศนะของตน แยกเปน 2 ประเดน คอ ผลดทรบรไดและผลเสยทเกดขนหลงน�ามาใช ผลดทรบรได

ผใหขอมลสวนใหญใหความเหนวาท�าใหสามารถควบคมระดบน�าตาลในเลอดได ท�าใหรสกสบายตว

ไมออนเพลย มก�าลงมากขน การขบถายด ไมมปญหาเรองการนอนหลบ ภมคมกนดขน อาการหวดลดลง

และเปนวธการทปฏบตไดงาย ไดแก ฤาษดดตน ซงสามารถปฏบตคนเดยวได ไมจ�ากดสถานท บางราย

บอกวายงไมสามารถบอกไดวามผลดหรอไม เนองจากน�ามาใชไดไมนาน สวนผลเสยทเกดขนหลงน�าไปใช

สวนใหญบอกวายงไมเกดขนกบตน มเพยง 3 รายทใหขอมลวา หลงใชสมนไพรมอาการเวยนศรษะ

เพลย คลนไสอาเจยน มผใหขอมล 1 ราย หลงใชเกดภาวะระดบน�าตาลลดลงมากเกนไป รสกกลว

จงหยดใช

การมสวนรวมของครอบครวและสงคมในการดแลชวยเหลอผปวยเบาหวาน บคคลในครอบครวถอวา

เปนแหลงสนบสนนทางสงคมทส�าคญทสดของผปวยเบาหวาน โดยผใหขอมลทกรายบอกวาไดรบการดแล

เปนอยางดจากสมาชกในครอบครว โดยเฉพาะเรองการควบคมอาหาร การพาไปพบแพทยตามนด

การแสวงหาสมนไพรมาใหทดลองใช รองลงมา คอ สนบสนนใหออกก�าลงกาย นอกจากน มผใหขอมล

บางสวนบอกวาตองดแลตนเองมากขนเนองจากไมมลกหลานอยดแลใกลชด สวนเพอนบาน ญาต และ

เพอน ผใหขอมลสะทอนวามบทบาทในการแนะน�าใหใชทางเลอกอน ๆ รวมกบการแพทยแผนปจจบนและ

ชวยเหลอเมอมอาการผดปกตเกดขน ดานการไดรบประโยชน/ใหประโยชนในกลมผปวยเบาหวาน

พบวา เมอมาตรวจตามนด ท�ากจกรรมรวมกน หรอบานใกลเรอนเคยงกมการพดคยถามทกขสข

ภาวะสขภาพ และแลกเปลยนขอมลการดแลสขภาพกน 3 แบบ คอ 1)“เขาแนะน�าเรา เราแนะน�าเขา”

ท�าใหไดรบประโยชนทง 2 ฝาย 2)“เราแนะน�าเขา แตเขาไมแนะน�าเรา” บางรายบอกวาตนเองเปน อสม.

บอกเขาแตเขาไมเชอจงท�าใหเขาดเปนตวอยาง นาน ๆ ไปเขากเชอ 3)“เขาไมแนะน�าเรา เรากไมแนะน�า

เขา” แตยงมการพดคยบอกกลาวเกยวกบภาวะสขภาพ อาการแทรกซอนตอกน ในวงสนทนาผปวยเบา

หวาน ประเดนทถกน�ามาแลกเปลยนมากทสด คอการแสวงหาสมนไพรมาใชในการดแลตนเอง ภาวะ

แทรกซอนทเกดจากโรคเบาหวาน วธการควบคมอาหาร และการออกก�าลงกายประเดนการไดรบค�าแนะน�า

การดแลสขภาพจากบคลากรสาธารณสข พบวา ผใหขอมลทกรายไดรบค�าแนะน�าการดแลสขภาพจาก

บคลากรสาธารณสข เมอไปตรวจตามนด การเขารวมโครงการหรออบรมเกยวกบการดแลสขภาพ และ

เมอเจาหนาทมาเยยมบาน โดยประเดนทผใหขอมลรบรและใหความส�าคญจากการแนะน�าของเจาหนาท



มากทสด คอ การควบคมอาหาร การออกก�าลงกายโดยเนนใหมการออกก�าลงกายสม�าเสมอตามศกยภาพ

ของตนเองและใหปรบเขากบชวตประจ�าวน เปนวธการงาย ๆ ทสามารถปฏบตไดทงคนเดยวและเปนกลม

เชน โนราบก ฤาษดดตน

สรปผล

จากการศกษาครงน พบวา การรบรภาวะสขภาพตนเองในปจจบน ผใหขอมลสวนใหญสามารถ

ควบคมน�าตาลได รสกไมเครยด ท�าใจรบได ดานความเชอเกยวกบสาเหตการเกดโรคเบาหวาน สวนใหญ

เชอวาเกดจากพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และมความเชอเกยวกบการดแลตนเองเมอเปนเบาหวาน

แตกตางกนสงผลใหมวธการดแลตนเองทหลากหลาย เมอปวยเปนโรคเบาหวานผใหขอมลทกรายดแล

ตนเองแบบผสมผสานหลายวธ ไดแก ควบคมอาหาร ออกก�าลงกาย ปรบวธรบประทานยาใหสอดคลอง

กบวถชวตและงานประจ�า และน�าสมนไพรมาทดลองใช ไดแก สมนไพรเดยว สมนไพรต�ารบ สมนไพรผบอก

และมการนวดแผนไทย ฤาษดดตน และโนราบค โดยสวนใหญไดรบค�าแนะน�าจากบคคลในครอบครวมาก

ทสด ระยะเวลาทใช ตงแต 1 เดอนถง 8 ป อปสรรคทพบ คอ ขอจ�ากดเรองเวลา ภาระงาน รสชาตของ

สมนไพร ผลดทรบรได สวนใหญท�าใหระดบน�าตาลในเลอดคงท ผลเสยคอ ท�าใหน�าตาลลดลงมากเกนไป

รสกกลว จงหยดใช การมสวนรวมของครอบครวและสงคมพบวา ผใหขอมลทกรายไดรบการดแลอยางด

จากสมาชกในครอบครว สวนการไดรบประโยชนหรอใหประโยชนในกลมผปวยเบาหวานเกดขนเมอมา

ตรวจตามนด หรอท�ากจกรรมกลมรวมกน นอกจากน ผใหขอมลทกรายไดรบค�าแนะน�าจากบคลากร

สาธารณสข เมอไปตรวจตามนด เขารวมโครงการหรออบรมเกยวกบการดแลสขภาพและเวลาเจาหนาเยยม

บาน โดยประเดนทใหความส�าคญมากทสดคอ การควบคมอาหาร และการออกก�าลงกายโดยจดอบรม

โนราบค กะลาบค และฤาษดดตน

ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช

1. ผใหขอมลสวนใหญมการใชสมนไพรในรปแบบตาง ๆ เชน สมนไพรแคปซล ยาตม ยาผบอกฯ

ดงนน สถานบรการสขภาพจงควรใหความรทถกตองเกยวกบการใชสมนไพรในการรกษาโรคเบาหวานเพอ

ใหผใชเลอกใชไดถกตองและเกดความปลอดภย

2. ควรมการสนบสนนการแพทยแผนไทยใหเปนทยอมรบมากยงขน โดยสงเสรมใหประชาชนใช

ภมปญญาทองถนในการดแลตนเอง


ขอขอบคณผใหขอมลซงเปนผปวยโรคเบาหวานในต�าบลชะแล อ�าเภอสงหนคร จงหวดสงขลา

ตลอดจนเจาหนาทสาธารณสขประจ�าโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลชะแล และส�านกงานเทศบาลต�าบล

ชะแลทกทาน และอาจารย ดร.อมาวส อมพนศรรตน รองผอ�านวยการกลมยทธศาสตรและการประกน

คณภาพ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา




กอบกล สาวงศตย. (2549). การบ�าบดแบบเสรมในผทเปนเบาหวานทหนวยบรการปฐมถม

อ�าเภอเถน จงหวดล�าปาง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลชมชน).

เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

โกมาตร จงเสถยรทรพย. (บรรณาธการ). (2551). วฒนธรรมสขภาพกบการเยยวยา: แนวคดทางสงคม

และมานษยวทยาการแพทย. กรงเทพฯ: ส�านกวจยสงคมและสขภาพ.

ขนษฐา นนทบตร, กลาเผชญ โชคบ�ารง, วรรณภา นวาสะวต, พรพงษ บญสวสดกลชย, หทยชนก บวเจรญ,

อ�าพน ศรรกษา,..., สพรรณ สมเลก (2546). การศกษาและการพฒนาศกยภาพการดแลผปวย

โรคเบาหวาน บนพนฐานทางสงคมวฒนธรรมของทองถนอสาน. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน

จไรรตน เกดดอนแฝก. (2552). สมนไพรบ�าบดเบาหวาน. กรงเทพฯ: ศนยบรการสาธารณสข.

จระพร ขทรานนท, ภควด แกวสม, วนสนนท เทพลกษณ, และสชพ โออนทร. (2549). พฤตกรรมการ

ดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ต�าบลแมเจาอยหว อ�าเภอเชยรใหญ จงหวดนครศรธรรมราช.

สงขลา: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา.

ฉายศร สพรศลปชย. (2550). เบาหวานในไทย: บทเรยนจากนโยบายของประเทศก�าลงพฒนา.

วารสารวจยระบบสาธารณสข, 1(2): 50-56.

ประชาธป กะทา. (2551). ใน วฒนธรรมสขภาพกบการเยยวยา: แนวคดทางสงคมและมานษยวทยา

การแพทย. โกมาตร จงเสถยรทรพย (บรรณาธการ). กรงเทพฯ: ส�านกวจยสงคมและสขภาพ.

ปรารถนา วชรานรกษ และธญญรตน เดชพชย. (2554). สรปผลการด�าเนนงานประจ�าป 2554

งานปองกนและควบคมโรคไมตดตอเรอรง. เอกสารอดส�าเนา.

วชย เอกพลากร. (2553). รายงานการส�ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4

พ.ศ.2551-2552. นนทบร: เดอะกราฟโกซสเตมส จ�ากด.

วนทนา ถนกาญจน และคณะ. (2552). วถสขภาพและการใชภมปญญาทองถนภาคใต

ในการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยเบาหวานในจงหวดสงขลา. สงขลา:

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา.

ศกรนทร สวรรณเวหา. (2552). การศกษาการวเคราะหเมตาเกยวกบประสทธผลการออกก�าลงกาย

ตอการควบคมระดบน�าตาลในเลอดในผปวยโรคเบาหวานชนดไมพงอนซลน. สงขลา:


สถานอนามยต�าบลชะแล. (2552). ทะเบยนผปวยเรอรงสถานอนามยต�าบลชะแล. สงขลา: สถานอนามย

ต�าบลชะแล.



อดลย ใบกาเดน, วรวรรณ จนทวเมอง, ภทราพร บญเรอง, สาการยา ลาเตะ, และภทรชนดร รตนะ. (2552).

การใชการแพทยทางเลอกในการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในจงหวดสงขลา. สงขลา:


โอภาส เชฏฐากล และพชร ตงตลยางกร. (2540). สมนไพรตานเบาหวาน:รวบรวมสมนไพรทมรายงาน

การทดลองและประสบการณทใชไดผล. กรงเทพฯ: โครงการสมนไพรเพอการพงตนเอง.



ปจจยทางการบรหารและการบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ในจงหวดพทลง

Management Factors and Medical Supply Management

in Health Promoting Hospitals, Phatthalung Province

พนจสนธ เพชรมณ รป.ม. (Pinitsin Petmanee, M.P.A.)1

บทคดยอ

การศกษาชนดเชงส�ารวจภาคตดขวาง (Cross-sectional Survey Study) ครงน มวตถประสงค

เพอศกษาระดบปจจยทางการบรหาร ระดบการบรหารเวชภณฑ และความสมพนธระหวางปจจยทางการ

บรหารกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง กลมตวอยาง คอ

ผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทกแหงในจงหวดพทลง จ�านวน

124 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามระหวางเดอนกนยายน ถง ตลาคม พ.ศ. 2557 วเคราะหขอมลโดย

ใชสถตเชงพรรณนาและสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน

ผลการศกษาพบวา ผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมระดบ

ปจจยทางการบรหารอยในระดบมาก (M = 3.58, SD = 0.41) และระดบการบรหารเวชภณฑอยในระดบ

มาก (M = 4.10, SD = 0.42) ส�าหรบการวเคราะหความสมพนธพบวา ปจจยทางการบรหารมความสมพนธ

เชงบวกกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (r=0.471, p-value<0.001)

ดงนนจากผลการศกษาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลควรจดระบบการบรหารเวชภณฑ

ใหเปนในทศทางเดยวกนและสอดคลองกบบรบทของเครอขายบรการสขภาพระดบอ�าเภอ ครอบคลม

ทง 4 มต ไดแก บคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ และกระบวนการจดการ เพอใหการบรหารเวชภณฑ

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมประสทธภาพ ตอไป

ค�าส�าคญ: ปจจยทางการบรหาร, การบรหารเวชภณฑ, โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

1เภสชกรช�านาญการ โรงพยาบาลปาพะยอม จงหวดพทลง

เบอรโทรศพท 081-7668201 E-mail: [email protected]



Abstract

The purposes of this cross-sectional survey study aimed to determine the level

of public health management, the level of medical supply management and the

relationship between management factors and medical supply management in health

promoting hospitals in Phatthalung province. The sample was 124 personnel who were

responsible for medical supply unit and recruited from each health promoting hospital

in Phatthalung province. Research instrument was questionnaire and employed to

gather the data between September and October, 2014. The data were analyzed using

descriptive statistics and Pearson’s correlation coefficient.

The results revealed that the overall mean scores of the management factors and

the medical supply management was at a moderate level (M =3.58, SD = 0.41, and

M = 4.10, SD = 0.42, respectively). The correlation between management factors and the

medical supply management was statistically significant (r=0.471, p-value<0.001).

The findings suggested that health promoting hospitals should manage the

medical supply system in accordance with the context of district health service networks

for human resources, finance, materials, and management in order to effectively perform

in the flow of medical supply management in the health promoting hospitals in

Phatthalung Province.

Keywords: Health Promoting Hospital, Management Factor, Medical Supply Management

บทน�า

การบรหารเปนกระบวนการด�าเนนงานเพอใหบรรลตามวตถประสงคทก�าหนดไวขององคกร

โดยอาศยปจจยหรอทรพยากรทางการบรหารพนฐานทส�าคญ 4 ประการ ไดแก บคลากร งบประมาณ

วสดอปกรณ และวธการจดการหรอกระบวนการบรหาร (ทองหลอ เดชไทย, 2545) ซงประสทธภาพและ

ประสทธผลของการบรหารจะขนอยกบความสมบรณและคณภาพของปจจยทางการบรหารทน�ามาใช

ในทางกลบกนหากมขอจ�ากดทางการบรหาร อาจสงผลตอประสทธภาพและคณภาพขององคกร

ปจจบนการใหบรการสขภาพจ�าเปนตองอาศยเวชภณฑยาและเวชภณฑทมใชยาในการใหบรการ

สขภาพทง 4 มต คอ การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสภาพ

การมเวชภณฑทมคณภาพ เพยงพอ พรอมใชส�าหรบการใหบรการนน เปนผลมาจากการบรหารเวชภณฑ

อกทงการบรหารเวชภณฑทดและมประสทธภาพยงสงผลตอการบรหารจดการงบประมาณเปนอยางมาก

นอกจากนการบรหารเวชภณฑมความแตกตางจากพสดอนๆ เนองจากเวชภณฑเปนหนงในปจจยทมความ

จ�าเปนตอสขภาพและชวตของผรบบรการโดยตรง และเปนวสดทมอายการใชงานและทเสอมสภาพไดงาย



(ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, 2542) หากผรบบรการไดรบเวชภณฑทดอยคณภาพอาจสงผลตอ

การเกดอาการทไมพงประสงคหรออนตรายจากการใชเวชภณฑ อกทงสงผลกระทบตอคาใชจายทสงขน

ทงในสวนของสถานบรการและผรบบรการ ปจจบนกระทรวงสาธารณสขมนโยบายในการพฒนาระบบ

ธรรมาภบาลของหนวยงาน โดยเฉพาะระบบบรหารยาและเวชภณฑ 5 ดาน คอ ความเปนนตรฐ

ความโปรงใส ความพรอมรบผดชอบ ความมประสทธภาพ และการมสวนรวม (ส�านกบรหาร

การสาธาณสข, 2557)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเปนหนวยบรการดานหนาของกระทรวงสาธารณสขทอยใกลชด

กบประชาชนและชมชนมากทสด มหนาทในการดแลประชากรในเขตพนทรบผดชอบใหเขาถงสขภาพและ

สขภาวะทด (กาย ใจ สงคม และสงแวดลอม) เพอน�ามาซงคณภาพชวตทดในการด�ารงชพรวมกนภายใต

ความมตนทนและอตลกษณทงดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองทเปนแบบแผนของตนเอง

ไดอยางมคณคาและศกดศรของความเปนมนษย โดยมงเนนการจดบรการเชงรก ทงในดานการสงเสรม

สขภาพปองกนและควบคมโรคทเปนปญหาสาธารณสขของพนท ดวยการประสานความรวมมอกบชมชน

องคกรปกครองสวนทองถน สวนราชการ และองคกรตาง ๆ ในลกษณะของการเปนภาครวมหรอผม

สวนไดสวนเสยในการจดระบบการดแลสขภาพของชมชนอนจะน�าไปสการพงพาตนเองดานสขภาพไดใน

ทสด โดยการจดใหมบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล บรการในชมชน และบรการทบาน

เพอใหเกดการดแลสขภาพใหแกบคคล ครอบครว และชมชน แบบครบวงจรตอเนองและเปนองครวม

ทงในดานการสงเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค การฟนฟสมรรถภาพ และการรกษา ซงจะเปนการ

น�ามาซงความสามารถในการพงตนเองในการดแลสขภาพของทงระดบปจเจกบคคล ครอบครว และชมชน

อนเปนเปาหมายสงสดของการจดระบบสขภาพทมคณภาพประสทธภาพ มความยงยนสอดคลองกบ

สภาพการณของปญหาสขภาพ ปญหาสาธารณสขและบรบทของแตละพนท (ไพจตร วราชต และคณะ,

2553) ซงจากขอมลดานทรพยากรสขภาพของกระทรวงสาธารณสขพบวา ในประเทศไทยมโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลทงหมด จ�านวน 9,765 แหง (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร, 2557)

ส�าหรบจงหวดพทลงมหนวยบรการระดบปฐมภมกระจายอยในทกพนททงหมด 132 แหง

เปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล 124 แหง และศนยสขภาพชมชน 8 แหง จากการสมตรวจประเมน

การพฒนางานบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลและศนยแพทยชมชน ของส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดพทลงปงบประมาณ 2556 (ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง, 2556) พบวา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมขอจ�ากดในระบบบรหารจดการเวชภณฑ ไดแก มลคาคลงเกน 3 เดอน

การบนทกขอมลทไมเปนปจจบน และการเกบรกษาเวชภณฑไมเปนไปตามมาตรฐาน (ระบบระบายอากาศ

การควบคมอณหภมและความชน การปองกนการสญหาย) เปนตน นอกจากนยงพบวามลคาเบกเวชภณฑ

ยารวมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทงจงหวดจากโรงพยาบาลแมขายมแนวโนมเพมขนจาก

17,699,319.27 บาท ในปงบประมาณ 2555 เปน 18,675,787.53 บาท ในปงบประมาณ 2557 (ส�านกงาน



สาธารณสขจงหวดพทลง, 2557) ประเดนดงกลาวขางตนสะทอนถงประสทธภาพของการบรหารเวชภณฑ

โดยเฉพาะอยางยงการเกบรกษาเวชภณฑหากไมเปนไปตามหลกวชาการจะสงผลตอความปลอดภย

ของผรบบรการโดยตรงอกดวย

จากการทบทวนงานวจยทเกยวของพบวา มการศกษาทเกยวของกบปจจยทางการบรหาร ดาน

บคลากร ดานงบประมาณ ดานวสดอปกรณ และดานกระบวนการบรหาร ในประเดนตางๆ เชน การปฏบต

งานของเจาหนาทผ รบผดชอบงานคมครองผบรโภคดานสาธารณสขในจงหวดอดรธาน (วรรณลดา

กลนแกว, 2552) การปฏบตงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชนดานการประเมนผลของหวหนาศนย

สขภาพชมชนในจงหวดเพชรบรณ (สกญญา มก�าลง และประจกร บวผน, 2553) งานคมครองผบรโภค

ดานสาธารณสขของเจาหนาทสาธารณสขในจงหวดอดรธาน (ธระวฒ กรมขนทด, 2553) การปฏบตงาน

เฝาระวงทางระบาดวทยาของเจาหนาทสาธารณสขในสถานอนามยพนทอ�าเภอโซนใต จงหวดขอนแกน

(บญทน สมนอย, 2554) การบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลชมชนในเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข

ท 12 (ดษฎ ศรวชา, 2556) และการบรหารเวชภณฑของเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบล จงหวดขอนแกน (สภาวด ศรลามาตย, 2556) ซงยงไมเหนมตการประเมนจากประสทธภาพ

ของงานทชดเจน อกทงการศกษาทเกยวของกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ในระดบภาคใตยงพบวามอยอยางจ�ากด และจากปญหาดงกลาวขางตน ดงนนผวจยจงสนใจทจะท�าการ

ศกษาปจจยทางการบรหารทมผลตอการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวด

พทลง โดยมงเนนศกษาจากประสทธภาพของการบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ตามความคดเหนของผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ ทงนรวมถงปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการ

ปฏบตงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เพอจะไดน�าผลการศกษามาเปนขอมล

ในการวางแผนพฒนาตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาระดบปจจยทางการบรหารของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ในจงหวดพทลง

2. เพอศกษาระดบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ในจงหวดพทลง

3. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยทางการบรหารกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง

สมมตฐานการวจย

ปจจยทางการบรหารมความสมพนธกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล




กรอบแนวคด

ภาพ 1 กรอบแนวคดในการวจย

ระเบยบวธวจย การศกษาครงนเปนการศกษาเชงส�ารวจชนดภาคตดขวาง (Cross-sectional Survey Study) เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนกนยายน ถง ตลาคม พ.ศ. 2557 ประชากรและกลมตวอยาง คอผรบ ผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทกแหงในจงหวดพทลง จ�านวน 124 คน มอตราการตอบกลบคดเปนรอยละ 95.97 (119 ฉบบ) เครองมอในการวจย เครองมอทใชในการศกษาครงนเปนแบบแบบสอบถาม สรางขนจากการศกษาต�ารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ ประกอบดวยตอนท 1 เปนขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามเปนแบบเลอกตอบและเตมค�าในชองวาง จ�านวน 7 ขอ ตอนท 2 ปจจยทางการบรหารทเกยวกบการบรหารเวชภณฑ 4 ดาน เปนค�าถามลกษณะมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ แยกรายดานดงน 1) ปจจยดานบคลากร จ�านวน 6 ขอ 2) ปจจยดานงบประมาณ จ�านวน 6 ขอ 3) ปจจยดานวสดอปกรณ จ�านวน 8 ขอ 4) ปจจยดานกระบวนการบรหาร ประกอบดวย การวางแผน จ�านวน 5 ขอ การจดองคกร จ�านวน 7 ขอ การจดคนเขาท�างาน จ�านวน 6 ขอ การอ�านวยการ จ�านวน 6 ขอ และการควบคม จ�านวน 6 ขอ ตอนท 3 การบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เปนค�าถามลกษณะมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ประกอบดวย ประสทธภาพการเบก-จายเวชภณฑ จ�านวน 7 ขอ และประสทธภาพการควบคมเกบรกษาเวชภณฑ จ�านวน 10 ขอ สวนตอนท 4 เปนค�าถามปลายเปดส�าหรบแสดงความคดเหนปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะทเกยวกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล

ปจจยทางการบรหาร

- ปจจยดานบคลากร

- ปจจยดานงบประมาณ

- ปจจยดานวสดอปกรณ

- ปจจยดานกระบวนการบรหาร

(การวางแผน การจดองคกร

การจดคนเขาท�างาน การอ�านวยการ

และการควบคม)

การบรหารเวชภณฑ

- ประสทธภาพการเบก-จาย

- ประสทธภาพการควบคมเกบรกษา



การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Content Validity) โดยผทรงคณวฒจ�านวน 3 ทาน

แลวน�าประเดนทไดรบขอเสนอแนะมาปรบปรงแกไขใหเหมาะสม

การตรวจสอบความเทยงของเครองมอ (Reliability) โดยน�าแบบสอบถามไปทดลองใช (Try Out)

กบพนททมบรบทใกลเคยงกบจงหวดพทลงในกลมผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดสงขลา จ�านวน 30 คน วเคราะหหาคาความเทยงของแบบสอบถาม

ไดคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) เทากบ 0.96


การวเคราะหขอมลใชโปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป โดยใชคาสถตเชงพรรณนาในการบรรยาย

ขอมล ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหความสมพนธ

ระหวางปจจยทางการบรหารกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล โดยใชสถต

สมประสทธสหสมพนธ (Correlation: r)

การแปลผล

การแปลผลลกษณะค�าถามเปนค�าถามมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ม 5 ระดบ คอ

มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด โดยแปลผลแบงชวงคะแนนเฉลย ดงน (ประคอง กรรณสต,

2542)

ชวงคะแนนเฉลย 4.50 - 5.00 หมายถง มากทสด

ชวงคะแนนเฉลย 3.50 - 4.49 หมายถง มาก

ชวงคะแนนเฉลย 2.50 - 3.49 หมายถง ปานกลาง

ชวงคะแนนเฉลย 1.50 - 2.49 หมายถง นอย

ชวงคะแนนเฉลย 1.00 - 1.49 หมายถง นอยทสด

สวนการแบงระดบคะแนนคาสมประสทธสหสมพนธ (r) แบงตามเกณฑของ Elifson (1990)

ซงมคาตงแต -1 ถง +1 ดงน

r = 0.00 หมายถง ไมมความสมพนธ

r = +0.01 ถง +0.30 หมายถง มความสมพนธต�า

r = +0.31 ถง +0.70 หมายถง มความสมพนธปานกลาง

r = +0.71 ถง +0.99 หมายถง มความสมพนธสง

r = +1.00 หมายถง มความสมพนธโดยสมบรณ




1. คณลกษณะทางประชากรสวนบคคลของผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ

สวนใหญเปนเพศหญง จ�านวน 91 คน คดเปนรอยละ 76.47 อายระหวาง 31-40 ป จ�านวน

45 คน คดเปนรอยละ 37.82 อายเฉลย 38.42 ป (SD = 8.54) สถานภาพค จ�านวน 84 คน คดเปนรอย

ละ 70.59 ระดบการศกษาปรญญาตร จ�านวน 96 คน คดเปนรอยละ 80.67 ต�าแหนงทรบผดชอบงาน

บรหารเวชภณฑมากทสดคอพยาบาลวชาชพ จ�านวน 48 คน คดเปนรอยละ 40.34 อายราชการระหวาง

11-20 ป จ�านวน 45 คน คดเปนรอยละ 37.82 เฉลย 15.76 ป (SD = 8.69) และระยะเวลารบผดชอบ

งานบรหารเวชภณฑระหวาง 1-5 ป จ�านวน 72 คน คดเปนรอยละ 60.50 เฉลย 5.83 ป (SD = 4.69)

2. ระดบปจจยทางการบรหารทเกยวกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลในจงหวดพทลง

ตาราง 1 ระดบปจจยทางการบรหารของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง (N=119)

ปจจยทางการบรหาร M SD การแปลผล

ดานบคลากร 3.56 0.52 มาก

ดานงบประมาณ 3.48 0.50 ปานกลาง

ดานวสดอปกรณ 3.77 0.52 มาก

ดานกระบวนการบรหาร 3.50 0.43 มาก

รวม 3.58 0.41 มาก

จากตาราง 1 พบวาผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล มระดบ

ปจจยทางการบรหารทเกยวของกบการบรหารเวชภณฑภาพรวม อยในระดบมาก (M = 3.58, SD = 0.41)

เมอพจารณารายดาน พบวา ปจจยทางการบรหารดานบคลากร วสดอปกรณ และกระบวนการบรหาร

(M = 3.56 , SD = 0.52; M = 3.77, SD = 0.52; M = 3.50, SD = 0.41 ตามล�าดบ) อยในระดบมาก

สวนปจจยทางการบรหารดานงบประมาณ อยในระดบปานกลาง (M = 3.48, SD = 0.50)



2. ระดบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง

ตาราง 2 ระดบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง (N=119)

การบรหารเวชภณฑ M SD การแปลผล

ประสทธภาพการเบก-จายเวชภณฑ 4.03 0.45 มาก

ประสทธภาพการควบคมเกบรกษาเวชภณฑ 4.17 0.49 มาก

รวม 4.10 0.42 มาก

จากตาราง 2 พบวาระดบการบรหารเวชภณฑภาพรวมอยในระดบมาก (M = 4.10, SD = 0.42)

เมอพจารณารายดาน พบวา ประสทธภาพการเบกจายเวชภณฑ และประสทธภาพการควบคมเกบรกษา

เวชภณฑ อยในระดบมาก (M = 4.03, SD = 0.45; M = 4.17, SD = 0.49 ตามล�าดบ)

3. ความสมพนธระหวางปจจยทางการบรหารกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลในจงหวดพทลง

ตาราง 3 ความสมพนธระหวางปจจยทางการบรหารกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบล ต�าบลในจงหวดพทลง

ปจจยทางการบรหารสมประสทธ

สหสมพนธ (r)p - value

ระดบความ

สมพนธ

ดานบคลากร 0.311 <0.001 ปานกลาง

ดานงบประมาณ 0.387 <0.001 ปานกลาง

ดานวสดอปกรณ 0.399 <0.001 ปานกลาง

ดานกระบวนการบรหาร 0.475 <0.001 ปานกลาง

รวม 0.471 <0.001 ปานกลาง

จากตาราง 3 พบวาปจจยทางการบรหารมความสมพนธเชงบวกกบการบรหารเวชภณฑของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลงในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.471,

p-value <0.001)

4. ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะเกยวกบการบรหารเวชภณฑ

ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะทเกยวของกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง รวบรวมจากแบบสอบถามปลายเปด ทงหมด 119 ฉบบ พบวา

ผตอบแบบสอบถามไดเสนอปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ จ�านวน 45 ฉบบ คดเปนรอยละ 37.81



โดยปญหาอปสรรคทเกยวกบปจจยทางการบรหารดานบคลากร รอยละ 57.69 ดานวสดอปกรณ รอยละ

23.08 และพบวาปญหาอปสรรคทเกยวกบการบรหารเวชภณฑดานประสทธภาพการเบก-จายเวชภณฑ

รอยละ 68.75 และดานประสทธภาพการควบคมเกบรกษาเวชภณฑ รอยละ 31.25

อภปรายผล จากการศกษาปจจยทางการบรหารทมผลตอการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง สามารถสรปผลและอภปรายผลไดดงน 1. ระดบปจจยทางการบรหารของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลงโดยภาพรวมพบวาอยในระดบมาก เนองจากส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลงมระบบบรหารเวชภณฑแบบ เครอขายโดยมโรงพยาบาลชมชนเปนโรงพยาบาลแมขายในแตละอ�าเภอในการจดระบบการบรหารเวชภณฑและเปนคลงเวชภณฑ นอกจากนยงมการสนบสนนใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ในเครอขายมการเพมอตราก�าลงพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลท�าใหการบรหารจดการภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมความคลองตวมากยงขน จงสงผลใหระดบการปจจย ทางบรหารอยในระดบมาก การศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของสภาวด ศรลามาตย (2556) ทไดศกษาการบรหารเวชภณฑของเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จงหวดขอนแกน ทพบวาระดบปจจยสนบสนนจากองคการในภาพรวมอยในระดบมาก (M = 3.67, SD = 0.54) เชนเดยวกบการศกษาของดษฎ ศรวชา (2556) ทพบวา ระดบปจจยทางการบรหารในโรงพยาบาลชมชนในเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขท 12 ภาพรวมอยในระดบมาก (M = 3.67, SD = 0.54) การศกษาของบญทน สมนอย (2554) ทไดศกษาปจจยทางการบรหารและกระบวนการบรหารทมผลตอ พบวาระดบปจจยทางการบรหารของเจาหนาทสาธารณสขในสถานอนามยทปฏบตงานเฝาระวงทางระบาดวทยาของพนทอ�าเภอโซนใต จงหวดขอนแกน ภาพรวมอยในระดบมาก (M = 3.50, SD = 0.44) เชนเดยวกบการศกษาของสกญญา มก�าลง และประจกร บวผน (2553) ท พบวาระดบปจจยทางการบรหารภาพรวมของบคลากรสาธารณสขทปฏบตงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชน จงหวดเพชรบรณ อยในระดบมาก (M = 3.50, SD = 0.61) 2. ระดบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง โดยภาพรวมพบวาอยในระดบมาก เนองจากโรงพยาบาลแมขายเปนคลงเวชภณฑระดบอ�าเภอท�าใหสามารถควบคมก�ากบการเบกจายเวชภณฑไดอยางตอเนอง อกทงยงสามารถตดตามประเมนผลผานการนเทศงานและการรายงานบรหารเวชภณฑทงในระดบอ�าเภอและระดบจงหวด จงสงผลใหระดบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลอยในระดบมาก การศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของสภาวด ศรลามาตย (2556) ทศกษาการบรหารเวชภณฑของเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จงหวดขอนแกน พบวาระดบการบรหารเวชภณฑอยในระดบมาก (M = 4.04, SD = 0.49) และการศกษาของดษฎ ศรวชา (2556) ทพบวาระดบการบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลชมชนในเขตตรวจ

ราชการกระทรวงสาธารณสขท 12 อยในระดบมาก (M = 4.09, SD = 0.61)



3. ความสมพนธระหวางปจจยทางการบรหารกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลในจงหวดพทลง พบวา ปจจยทางการบรหารมความสมพนธเชงบวกกบการบรหารเวชภณฑ

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต แสดงใหเหนวา

การจดการปจจยทางการบรหารใหมคณภาพยอมสงผลตอการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบล เมอพจารณาความสมพนธระหวางปจจยทางการบรหารรายดาน ทกดาน พบวา มความ

สมพนธเชงบวกกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญ

ทางสถต

จากการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของสภาวด ศรลามาตย (2556) ทศกษาการบรหาร

เวชภณฑของเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จงหวดขอนแกน พบวาระดบปจจย

สนบสนนจากองคการมความสมพนธเชงบวกกบการบรหารเวชภณฑในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (r=0.574, p-value<0.001) เชนเดยวกบการศกษาของดษฎ ศรวชา (2556) ทไดศกษาปจจย

ทางการบรหารทมผลตอการบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลชมชน ในเขตตรวจราชการกระทรวง

สาธารณสขท 12 พบวาปจจยทางการบรหารดานบคลากร งบประมาณ วตถสงของ และวธการจดการม

ความสมพนธเชงบวกกบการบรหารเวชภณฑในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.374,

p-value = 0.003; r = 0.444, p-value <0.001; r = 0.436, p-value <0.001 และ r = 0.609,

p-value <0.001 ตามล�าดบ) นอกจากน การศกษาของบญทน สมนอย (2554) ทศกษาปจจยทางการ

บรหารและกระบวนการบรหารตอการปฏบตงานเฝาระวงทางระบาดวทยาของเจาหนาทสาธารณสข

ในสถานอนามยพนทอ�าเภอโซนใต จงหวดขอนแกน พบวาปจจยทางการบรหารในภาพรวมมความสมพนธ

เชงบวกกบการปฏบตงานเฝาระวงทางระบาดวทยาในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต (r=0.605,

p-value<0.001)

นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาอนๆ ทเกยวของกบปจจยทางการบรหาร เชน การศกษาของธระวฒ กรมขนทด (2553) ทศกษาปจจยทางการบรหารและกระบวนการบรหารของเจาหนาทสาธารณสขผรบผดชอบงานคมครองผ บรโภคดานสาธารณสข จงหวดอดรธาน พบวาปจจยทางการบรหาร ดานบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ และกระบวนการบรหาร มความสมพนธเชงบวกกบความสมบรณของรายงานขอมลมาตรฐานในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต (r=0.429, p-value<0.05; r=0.325, p-value<0.05; r=0.363, p-value<0.05 และ r=0.649, p-value<0.05) การศกษาของ สกญญา มก�าลง และประจกร บวผน (2553) ทศกษาปจจยทางการบรหารทมผลตอการปฏบตงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชน ดานการประเมนผลของหวหนาศนยสขภาพชมชน จงหวดเพชรบรณ พบวาปจจยทางการบรหารมความสมพนธเชงบวกกบการปฏบตงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชนในระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต (r=0.662, p-value<0.001) การศกษาของบญถม ชยญวน (2553) ทพบวาปจจยทางการบรหารและกระบวนการบรหารมความสมพนธกบสมรรถนะหลกในระดบปานกลาง



ของนกวชาการสาธารณสขในศนยสขภาพชมชน จงหวดขอนแกน อยางมนยส�าคญทางสถต (r=0.589, p-value<0.001 และ r=0.608, p-value<0.001) และการศกษาของวรรณลดา กลนแกว (2552) ทพบวาปจจยทางการบรหารและกระบวนการบรหารมความสมพนธเชงบวกกบการปฏบตงานในระดบปานกลางของเจาหนาทผรบผดชอบงานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข จงหวดอดรธาน อยางมนยส�าคญทางสถต (r=0.409, p-value<0.001 และ r=0.503, p-value<0.001)

สรปผล การศกษาปจจยทางการบรหารทมผลตอการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลงครงน พบวา การบรหารเวชภณฑมระดบปจจยทางการบรหารและระดบการบรหารเวชภณฑอยในระดบมาก และพบวาปจจยทางการบรหารมความสมพนธเชงบวกกบการบรหารเวชภณฑในระดบปานกลาง ในกลมผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทกแหงในจงหวดพทลง

ขอเสนอแนะทไดจากงานวจย หนวยงานดานบรการสขภาพทเกยวของทงในระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ โรงพยาบาลแมขาย และส�านกงานสาธารณสขจงหวด ควรมการด�าเนนงานดานบรหารเวชภณฑ ดงน 1. ทบทวนการจดอตราก�าลงและภาระงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลใหเหมาะสมสอดคลองกบบรบทของแตละพนท และควรมการพฒนาศกยภาพบคลากรดานการบรหารเวชภณฑ อยางนอยปละ 1 ครง ครอบคลมเนอหาทางวชาการ ระเบยบปฏบตตางๆ และทกษะการใชโปรแกรมคอมพวเตอรทเกยวของ 2. สรางการมสวนรวมของชมชน องคกรปกครองสวนทองถน หรอเอกชน ในการสนบสนน งบประมาณในการด�าเนนงานใหมากยงขน 3. พจารณาทบทวนรายการวสดอปกรณทจ�าเปนและผลกดนหรอสนบสนนโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต�าบลมวสดอปกรณเพยงพอเหมาะสมตอการบรหารเวชภณฑใหมประสทธภาพ 4. ทบทวนระบบการบรหารเวชภณฑสการปฏบตใหเปนไปในรปแบบเดยวกนทงเครอขาย ควรเพมชองทางการใหค�าปรกษาดานการบรหารเวชภณฑ และตดตามก�ากบการด�าเนนงานบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลอยางตอเนอง 5. ทบทวนบญชเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลใหเหมาะสม ภายใตการมสวนรวมของผเกยวของ รวมถงการหาสาเหตและแนวทางแกไขเพอปองกนเวชภณฑขาดคลง 6. ทบทวนและหาวธการทเหมาะสมในการบนทกขอมลตางๆทเกยวของใหถกตองครบถวน

เพอน�าขอมลไปใชประโยชนในการบรหารเวชภณฑใหมประสทธภาพตอไป

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป



1. ควรมการศกษาเพมเตมถงประสทธภาพการบรหารเวชภณฑโดยประเมนจากขอมลจรง

ทเกยวของแทนการใหความคดเหนในทศนะของผปฏบตงาน เชน การจดเกบเวชภณฑ การสมตรวจ

วนหมดอายของเวชภณฑ อตราการขาดคลงของเวชภณฑ อตราส�ารองเวชภณฑ อตราการคลาดเคลอน

ของขอมลในโปรแกรมคอมพวเตอร เปนตน

2. ควรมการสนทนากลม (Focus Group) กบกลมตวอยางบางสวน เพอหาขอมลเพมเตม

โดยเฉพาะตวแปรททดสอบแลวพบวามความสมพนธกบการบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลในจงหวดพทลง


ขอขอบคณ ดร.อาจนต สงทบ ทกรณาเปนทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร.ปญญพฒน ไชยเมล

ทกรณาเปนทงทปรกษาและผทรงคณวฒ คณสทธชย ชประดษฐ และเภสชกรหญงจามร ไตรจนทร

ทกรณาเปนผทรงคณวฒ ผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทกแหง

ในจงหวดพทลง ทกรณาใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม และขอบคณทกทานทมสวนเกยวของ


ดษฎ ศรวชา. (2556). ปจจยทางการบรหารทมผลตอการเวชภณฑในโรงพยาบาลชมชนในเขต

ตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขท 12. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

(การบรหารสาธารณสข). ขอนแกน: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

ทองหลอ เดชไทย. (2545). หลกการบรหารสาธารณสข. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาสาธารณสขอาเซยน.

ธระวฒ กรมขนทด. (2553). ปจจยทางการบรหารทมความสมพนธกบความสมบรณของรายงาน

ขอมลมาตรฐานของเจาหนาทสาธารณสขระดบสถานอนามย อ�าเภอแกงครอ จงหวดชยภม.

การศกษาอสระปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต (การบรหารสาธารณสข). ขอนแกน:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

บญถม ชยญวน. (2553). ปจจยการบรหารและกระบวนการบรหารทมผลตอสมรรถนะหลก

ของนกวชาการสาธารณสขในศนยสขภาพชมชน จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญา-

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต (การบรหารสาธารณสข). ขอนแกน: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน.บญทน สมนอย. (2554). ปจจยทางการบรหารและกระบวนการบรหารทมผลตอการปฏบตงาน เฝาระวงทางระบาดวทยาของเจาหนาทสาธารณสขในสถานอนามยพนทอ�าเภอโซนใต จงหวดขอนแกน. การศกษาอสระปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต (การบรหารสาธารณสข). ขอนแกน: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.



ประคอง กรรณสต. (2542). สถตเพอการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ไพจตร วราชต, ศรวฒน ทพยธราดล, นทศน รายยวา, ศภกจ ศรลกษณ, เกษม เวชสทธานนท, สธมา สงวนศกด,..., สรต ฉตรไชยา. (2553). คมอบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก.วรรณลดา กลนแกว. (2552). ปจจยทางการบรหารและกระบวนการบรหารทมผลตอของเจาหนาท สาธารณสขผรบผดชอบงานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข จงหวดอดรธาน. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต (การบรหารสาธารณสข). ขอนแกน: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2557). ขอมลสขภาพทส�าคญ. สบคนเมอ 8 ธ.ค.2557 จาก http://bps.ops.moph.go.th/Healthinformation /index.htm.ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2542). การพฒนาประสทธภาพระบบบรหารเวชภณฑ. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก.ส�านกบรหารการสาธารณสข ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2557). นโยบายกระทรวงสาธารณสข ทเกยวของ. เอกสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการเพอพฒนาเภสชกรผปฏบตงานบรการ เภสชกรรมปฐมภม.ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง. (2556). รายงานผลการประเมนการพฒนางานบรหารเวชภณฑ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลและศนยแพทยชมชน. เอกสารประกอบการประชม คณะกรรมการพฒนาประสทธภาพการบรหารเวชภณฑ.ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง. (2557). สรปมลคาเบกเวชภณฑยาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ต�าบล.เอกสารประกอบการประชมคณะกรรมการพฒนาประสทธภาพการบรหารเวชภณฑ.สกญญา มก�าลง และประจกร บวผน. (2553). ปจจยทางการบรหารทมผลตอการปฏบตงานตามมาตรฐาน ศนยสขภาพชมชน ดานการประเมนผลของหวหนาศนยสขภาพชมชน จงหวดเพชรบรณ. วารสาร วจย มข., 10(3): 75-78.สภาวด ศรลามาตย. (2556). การบรหารเวชภณฑของเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรม สขภาพต�าบล จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต (การบรหาร สาธารณสข). ขอนแกน: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.Elifson, K. W. (1990). Fundamentals of Social Statistics. International Edition.

Singapore: McGraw-Hill.



การส�ารวจความตองการฝกอบรมพฒนาความรความสามารถของบคลากร

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

Training Needs Assessment to Increase Knowledge and Competency of Personnel

in Sub-district Health Promoting Hospital

อวรทธ สงหกล ส.ม. (Awirut Singkun, M.P.H.)1

บทคดยอ การศกษานเปนการวจยเชงส�ารวจ มวตถประสงค เพอส�ารวจความตองการรบการฝกอบรม เพอพฒนาความร ความสามารถทางวชาการ วชาชพ การใหบรการ และทกษะทางสงคม ตลอดจนรปแบบกจกรรมในโครงการอบรม จากบคลากรผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณนา คดเลอกผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลแบบเจาะจง จาก 76 จงหวด จงหวดละ 1 แหง เปนโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต�าบลทมจ�านวนบคลากรมากทสด รวบรวมขอมลระหวางเดอน เมษายน – มถนายน พ.ศ.2555 อตราการตอบกลบ รอยละ 92.1 จ�านวนตวอยางทงสน 355 คน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 73.4 ต�าแหนงนกวชาการสาธารณสข รอยละ 34.6 ระยะเวลาปฏบตงานเฉลย 12.2 ป ระยะเวลาต�าสด 1 ป สงสด 37 ป มความ ตองการการอบรมแบบสหวชาชพจากสถานบรการทกระดบ รอยละ 33.1 แบบเฉพาะวชาชพเดยวกนจากสถานบรการทกระดบ รอยละ 28.0 ตองการเขารวมอบรม จ�านวน 5 วน รอยละ 33.5 จ�านวน 3 วน รอยละ 31.0 หวขอทบคลากรในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมความสนใจเขารบการอบรมมากทสด

จ�าแนกตามทกษะตางๆ ดงน 1) ทกษะวชาการ ไดแก การจดท�านวตกรรมสขภาพ (M = 4.21, SD = 0.73)

2) ทกษะวชาชพ ไดแก การบรหารสาธารณสขยคใหม (M = 4.19, SD = 0.78) 3) ทกษะบรการ ไดแก

ดานการจดบรการสขภาพเชงรก (M = 4.28, SD = 0.74) และ 4) ทกษะทางสงคม ไดแก มนษยสมพนธ

และการท�างานเปนทม (M = 4.28, SD = 0.75 ) สวนรปแบบกจกรรมทบคลากรในโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบล มความสนใจมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก กรณศกษา (M = 3.98, SD = 0.73) การสราง

เครอขายดานสขภาพ (M = 3.97, SD = 0.79) และการศกษาในพนทชมชน (M = 3.94, SD = 0.87) ตามล�าดบ การศกษาครงนสามารถน�าไปประยกตใชเพอพฒนารปแบบการจดโครงการ และหวขอการอบรมใหสอดคลองกบความตองการของผปฏบตงานตอไป

ค�าส�าคญ: ความตองการ, ฝกอบรม, โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

1เภสชกรช�านาญการพเศษ วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดยะลา

เบอรโทรศพท 089-6170007, E-mail: [email protected]



Abstract

The objectives of this survey research were to 1) assess the training needs of

personnel in Sub-district Health Promoting Hospital in order to increase their knowledge,

professional competencies, and social skills, and 2) explore the activity forms in the

training program. Sample was 355 health personnel selected from 76 Sub-district Health

Promoting Hospital in 76 provinces except Bangkok. Purposive sampling was used. The

Sub-district Health Promoting Hospitals that had the maximum number of health

personnel in each province were included in the study. The Questionnaires were used

to collect data between April and June 2012. Data were analyzed using descriptive

statistics. The response rate was 92.1%. The study found that the majority of the sample

was female (73.4%) and health academician (34.6 %). The average number for years of

working experience was 12.2 years (Min=1 year, Max=37 years). The training needs were

a multidisciplinary training with all levels of services (33.%) and a disciplinary

professional training for all levels of services (28%). The durations of training were 5 days

(33.5%) and 3 days (31%). The needed training topics were: 1) health innovation

(M = 4.21, SD = 0.73), 2) professional skills regarding modern public health administration

(M = 4.19, SD = 0.78), 3) service skills regarding the proactive health service (M =. 4.28,

SD = 0.74), 4) social skills, regarding interpersonal skills and teamwork (M = 4.28,

SD = 0.75), 5) creating a network of health (M = 3.97, SD = 0.79), and 6) the field study in

community (M = 3.94, SD = 0.87), respectively. The most top three of training activities

interested the personnel including case study (M = 3.98, SD = 0.73). The findings from

this study can be applied to develop a training program that meets the needs of partic-

ipants.

Keywords: Training Needs Assessment, Sub-district Health Promoting Hospital

บทน�า

ผ ปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ถอวาเปนผทตองรบมอกบปญหา

ดานสขภาพของประชาชนในชมชนเขตรบผดชอบ ไมวาจะเปนปญหาโรคภยไขเจบ ปญหาการดแลสขภาพ

ตนเอง พฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม รวมไปถงปญหาดานจดระบบบรการสขภาพทเหมาะสม และ

ปญหาอนๆ ในแตละพนทหรอชมชนทมปญหา (ส�านกงานโครงการสงเสรมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบล, 2555) ดงนนผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จะตองมศกยภาพเพยงพอ



ในการแกไขปญหาตางๆ เพอใหเกดปญหาใหนอยทสด (ส�านกงานโครงการสงเสรมโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบล, 2555) การฝกอบรมเปนอกแนวทางหนงทจะชวยเพมองคความร และเพมศกยภาพใหกบ ผเขาอบรม และน�าความรไปใชประโยชนในการแกไขปญหา ทงนเนองจากการฝกอบรมเปนกระบวนการเพมพนความร ทกษะ ความช�านาญใหบคคลเกดการเรยนร (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2548) การฝกอบรมควรจดกจกรรมใหสอดคลองกบการด�ารงชวต และตรงความตองการของผเขารบการอบรม โดยการส�ารวจหาขอมลวา บคคลแตละกลมเปาหมายมความตองการเรยนร ตองการอบรมเรองใด และควรใชการฝกอบรมวธใด (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2540) ผวจยจงมความสนใจส�ารวจความตองการฝกอบรมส�าหรบผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต�าบล โดยท�าการจดสงแบบสอบถามแกผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทวประเทศ เพอศกษาความตองการในการพฒนาตนเองของผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต�าบล ซงขอมลทไดจากการศกษา จะน�ามาวเคราะห เพอจดท�าโครงการอบรมตาม ความประสงคทตองการพฒนาตนเองในดานตางๆ ของกลมเปาหมาย สามารถน�าผลทไดจากการส�ารวจ จดล�าดบหวขอ ความตองการการพฒนาตนเองของผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จากนนน�าผลการศกษาทไดมาจดท�าโครงการฝกอบรมส�าหรบผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เพอใหผปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลไดพฒนาความรความสามารถในการใหบรการสขภาพตามบทบาทวชาชพ รวมไปถงการมองคความรทจะพฒนาระบบสขภาพใหมประสทธภาพยงขน ซงกอใหเกดการมคณภาพชวตทดของประชาชนตอไปวตถประสงค เพอศกษาความตองการอบรมของผปฏบตงานประจ�า ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ระเบยบวธวจย ใชวธการศกษาเชงส�ารวจ (Survey Research) เกยวกบความตองการฝกอบรมเพอพฒนา ความร ความสามารถ ประสบการณ และทกษะการใหบรการ จากบคลากรดานสขภาพทปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จาก 76 จงหวด (ยกเวนกรงเทพมหานคร) ท�าการส�ารวจระหวาง เดอน เมษายน – มถนายน พ.ศ. 2555 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการศกษา เปนบคลากรทปฏบตงานประจ�าในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทวประเทศ โดยท�าการศกษาใน 76 จงหวด และเปนผปฏบตงานประจ�าในชวงเวลาทเกบรวบรวมขอมล เลอกกลมตวอยางศกษาแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ทมจ�านวนบคลากรมากทสดในแตละจงหวด ทงนเนองจากจ�านวนบคลากรนาจะครอบคลมและม ความหลากหลายวชาชพ และเกบขอมลจากบคลากรทงหมดของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลแตละ

แหงในแตละจงหวด




แบบสอบถามความตองการฝกอบรม เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนจากการทบทวนเอกสาร

เกยวกบบคลากร ลกษณะงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล และรปแบบกจกรรมตางๆ ทม

ในโครงการอบรมหรอใชประกอบการจดโครงการอบรม โดยมการตรวจสอบคณภาพเชงเนอหา (Content

Validity) จากผเกยวของจ�านวน 3 คน มการปรบปรงแบบสอบถามและจดท�าแบบสอบถามฉบบใชจรง

ซงประกอบดวย

สวนท 1 ขอมลทวไป ไดแก เพศ ต�าแหนง ระยะเวลาทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบล ความตองการกลมของผเขารวมโครงการอบรม ระยะเวลาในการจดอบรม

สวนท 2 หวขอการอบรม เปนแบบสอบถามมาตรประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ในประเดน

ความตองการฝกอบรมดานทกษะวชาการ ทกษะวชาชพ และทกษะบรการ

สวนท 3 รปแบบกจกรรมในโครงการอบรม เปนแบบสอบถามมาตรประมาณคา (Rating Scale)

5 ระดบ เกยวกบรปแบบกจกรรมในโครงการอบรม ไดแก การบรรยาย กรณศกษา กจกรรมกลมสมพนธ

การน�าเสนอผลงานวชาการ การอภปรายแบบมสวนรวม การฝกปฏบตการศกษาพนทชมชน การสราง

เครอขายดานสขภาพชมชน และกจกรรมแลกเปลยนศลปวฒนธรรม

สวนท 4 ขอเสนอแนะเกยวกบสถานทจดโครงการใน 14 จงหวดภาคใต ทตองการใหหนวยงาน

ผจดโครงการไปจดโครงการอบรมและความคดเหนอนๆ

การเกบรวบรวมขอมล

1. สงแบบสอบถามไปยงส�านกงานสาธารณสขจงหวด จ�านวน 76 แหง

2. ขอความอนเคราะหนายแพทยสาธารณสขจงหวด คดเลอกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ทมจ�านวนบคลากรมากทสดของแตละจงหวด และใหบคลากรทงหมดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

นนๆ เปนผตอบแบบสอบถาม

3. บคลากรผ ตอบแบบสอบถามจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล สงแบบสอบถาม

กลบมายงวทยาลยโดยตรง ซงผวจยไดจาหนาซองและตดดวงตราไปรษณยากรเรยบรอยแลว

การวเคราะหและน�าเสนอขอมล

วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ใชสถตเชงพรรณนาในการวเคราะหไดแก จ�านวน

รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน และน�าเสนอขอมลโดยพรรณนา

การคมครองอาสาสมครวจย

ค�าตอบในแบบสอบถามเปนการแสดงความตองการอบรมในประเดนตางๆ และขอเสนอแนะ

เพมเตมของผตอบแบบสอบถามทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล และเปนความลบโดยไม

สามารถเชอมโยงไปถงบคคลทตอบแบบสอบถามได




โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จงหวดละ 1 แหง จ�านวน 76 แหง ไดรบการตอบกลบทงสน

70 แหง คดเปนอตราการตอบกลบ รอยละ 92.1 รวมจ�านวนทงสน 355 คน กลมตวอยางทท�าการส�ารวจ

และตอบแบบสอบถาม เปนเพศหญง รอยละ 73.4 เพศชาย รอยละ 26.6 ต�าแหนงนกวชาการสาธารณสข

รอยละ 34.6 พยาบาลวชาชพ รอยละ 32.0 เจาพนกงานสาธารณสขชมชน รอยละ 14.9 นอกจากนยงม

ต�าแหนงอนๆ ทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ไดแก เจาพนกงานทนตสาธารณสข แพทย

แผนไทย เจาพนกงานเภสชกรรม และพยาบาลเทคนค ระยะเวลาทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบล เฉลย 12.2 ป ต�าสด 1 ป สงสด 37 ป ตองการเขารวมอบรม เปนระยะเวลา 5 วน รอยละ 33.5

ระยะเวลาการอบรม 3 วน รอยละ 31.0 ลกษณะของกลมเปาหมายในการจดอบรม ตองการแบบ

สหวชาชพจากสถานบรการทกระดบ (สถานบรการอนนอกจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เชน

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ ส�านกงานสาธารณสขจงหวด โรงพยาบาลชมชน/ทวไป/ศนย/เฉพาะทาง

เปนตน) รอยละ 33.1 รองลงมาไดแก มความตองการอบรมเฉพาะกลมวชาชพเดยวกนจากสถานบรการ

ทกระดบ รอยละ 28.0 ตองการอบรมรวมกบวชาชพเดยวกนเฉพาะบคลากรทปฏบตงานในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล รอยละ 21.7 ตองการอบรมแบบสหวชาชพเฉพาะบคลากรทปฏบตงานใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล รอยละ 16.6 และรปแบบอนๆ ตามล�าดบ

ความสนใจในหวขอการอบรมเกยวกบทกษะวชาการ ไดแก แนวทางการจดท�านวตกรรมสขภาพ

คะแนนเฉลย 4.21 และการจดโครงการดานสขภาพในชมชน 4.15 ทกษะวชาชพ ไดแก การบรหารงาน

สาธารณสขยคใหม คะแนนเฉลย 4.19 การใชยาในการรกษาโรคทพบบอย คะแนนเฉลย 4.18 ทกษะ

บรการ ไดแก การจดบรการสขภาพเชงรก คะแนนเฉลย 4.28 และทกษะทางสงคม ไดแก มนษยสมพนธ

และการท�างานเปนทม คะแนนเฉลย 4.28 (ตาราง 1)



ตาราง 1 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ความสนใจในหวขอการอบรม

หวขอความสนใจ (รอยละ)

M SDมากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

ทกษะวชาการ

แนวทางการจดท�านวตกรรมสขภาพ 0.0 1.7 13.2 47.1 37.9 4.21 0.73

การจดโครงการดานสขภาพในชมชน 0.0 2.3 14.2 49.7 33.7 4.15 0.74

การวจยดานสขภาพ 0.0 2.3 19.4 48.3 30.1 4.06 0.76

การวจยโดยใชชมชนเปนฐาน 0.6 2.9 18.0 49.9 28.7 4.03 0.80

สมรรถนะการน�าเสนอผลงานวชาการ 0.0 2.3 22.9 48.1 26.7 3.99 0.77

สถตในการด�าเนนการวจยดานสขภาพ 0.0 4.7 28.3 44.8 22.1 3.84 0.82

ทกษะวชาชพ

การบรหารงานสาธารณสขยคใหม 0.3 1.7 15.4 43.5 39.1 4.19 0.78

การใชยาในการรกษาโรคทพบบอย 0.3 2.6 16.2 40.3 40.6 4.18 0.82

การบรหารยาในผปวยโรคเรอรง 1.4 3.5 17.7 40.3 37.1 4.08 0.90

การปฐมพยาบาลและชวยฟนคนชพ 1.2 4.7 21.8 40.1 32.3 3.98 0.91

หลกการพยาบาลผปวย 1.2 4.7 22.7 39.9 31.5 3.96 0.91

การสงเสรมสขภาพชองปาก 2.6 8.5 37.2 34.6 17.0 3.55 0.96

ทกษะบรการ

การจดบรการสขภาพเชงรก 0.6 0.3 13.2 42.5 43.4 4.28 0.74

จตบรการ 0.9 0.9 15.6 49.1 33.5 4.14 0.77

ทกษะทางสงคม

มนษยสมพนธและการท�างานเปนทม 0.0 0.6 16.4 37.9 45.1 4.28 0.75

ภาษาองกฤษในงานสาธารณสข 1.4 0.9 18.2 38.3 41.2 4.17 0.85

รปแบบกจกรรมในโครงการอบรม และกจกรรมทใชประกอบหรอใชรวมกบการจดโครงการอบรม

ทบคลากรในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล มความสนใจ 3 อนดบแรก ไดแก กรณศกษา คะแนนเฉลย

3.98 รองลงมา ไดแก การสรางเครอขายดานสขภาพชมชน คะแนนเฉลย 3.97 และการฝกปฏบตการ

ศกษาพนทชมชน คะแนนเฉลย 3.94 ตามล�าดบ (ตาราง 2)



ตาราง 2 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานความสนใจในรปแบบกจกรรม

รปแบบกจกรรมความสนใจ (รอยละ)

M SDมากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

กรณศกษา 0.6 2.1 17.5 58.5 21.4 3.98 0.73

การสรางเครอขายดานสขภาพชมชน 0.0 3.0 21.9 48.8 26.0 3.97 0.79

การฝกปฏบตการศกษาพนทชมชน 1.5 2.9 23.0 44.8 27.7 3.94 0.87

กจกรรมแลกเปลยนศลปวฒนธรรม 0.6 3.5 24.7 46.8 24.4 3.91 0.82

การอภปรายแบบมสวนรวม 1.2 2.7 23.5 55.4 17.3 3.85 0.77

กจกรรมกลมสมพนธ 2.4 3.3 25.3 48.8 20.2 3.81 0.88

การน�าเสนอผลงานวชาการ 1.2 1.8 31.8 49.1 17.2 3.79 0.78

บรรยาย 0.6 5.1 33.6 43.5 17.3 3.72 0.83

อภปรายผล

ผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ตองการจดกลมโครงการอบรมแบบสหวชาชพ

จากสถานบรการทกระดบสงสด ซงสอดคลองกบการศกษาของ สภทร ฮาสวรรณกจ (2555) พบวา

ทมสหวชาชพสามารถท�าเรองใหญไกลตวกวาเรองสขภาพในมตสาธารณสข ไดแก การสงเสรมสขภาพ

การปองกนโรค การรกษาโรค และการฟนฟสภาพ (สภทร ฮาสวรรณกจ, 2555) เพอกาวขามสการ

ปรบเปลยนกระบวนทศนในการท�างานใหสอดคลองกบขอบเขตการด�าเนนงานในโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบลในการจดการปจจยเสยงตอสขภาพ ทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม

(มลนธสาธารณสขแหงชาต, 2552) โดยความรวมมอของสหสาขาวชาชพเพอการบรการสาธารณสข

(สภทร ฮาสวรรณกจ, 2555) ซงการท�างานรวมกนของบคลากรทมความรและทกษะในการใหบรการและ

ทกษะเพมเตมเฉพาะดานตามขอบเขตของแตละวชาชพและพนทปฏบตงาน มศกยภาพในการบรหาร

จดการ การท�างานเปนทม การท�างานเชงรกในชมชน การใช และการจดการระบบขอมลและเทคโนโลย

สารสนเทศ เปนการสงเสรมการใหบรการสขภาพทมประสทธภาพ (มลนธสาธารณสขแหงชาต, 2552)

ความสนใจในหวขอการอบรมเกยวกบทกษะวชาการ ไดแก แนวทางการจดท�านวตกรรมสขภาพ

ทงนเนองจากการพฒนาระบบสขภาพและบรการดานสาธารณสข จ�าเปนตองมพนฐานหลกฐานจากการ

วจยเปนเหตผลรองรบในการปรบปรงเปลยนแปลงตางๆ ซงการจดท�านวตกรรมสขภาพ เปนการใช

กระบวนการวจย เพอพฒนาองคความรทเกยวของกบการพฒนาสขภาพใหทนตอการเปลยนแปลง

ของระบบสขภาพ (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร, 2554) และสามารถออกแบบบรการใหเกดนวตกรรม

การท�างานในพนทสอดคลองกบความตองการตามศกยภาพของพนท (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร,



2553) และสอดคลองกบยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคระดบชาต ซงสงเสรมใหชมชน

มนวตกรรมดานการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค โดยอาศยศกยภาพและความคดสรางสรรคท

ปรบประยกตใหเปนรปแบบเฉพาะพนททเหมาะสมกบบรบทของทองถนหรอชมชน อกทงยงสามารถ

ขยายผลไปสพนทอนๆ ได (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร, 2554)

ความสนใจหวขออบรมเกยวกบทกษะวชาชพ ไดแก การบรหารงานสาธารณสขยคใหม ซงเปน

ภารกจเพอสรางสขภาวะทด ภายใตบรรยากาศด การใหบรการทด และการบรการจดการทด (ส�านก

นโยบายและยทธศาสตร, 2553) และหวขอทผปฏบตงานมความสนใจในระดบทใกลเคยงกบการบรหาร

งานสาธารณสขยคใหม คอ การใชยาในการรกษาโรคทพบบอย ซงถงแมวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลจะไมไดเนนการรกษาพยาบาลเปนหลก แตการพฒนาตองครอบคลมคณภาพดานการรกษา

โรคดวย การทบทวนความรเกยวกบยาในโรคทพบบอยจงยงมความจ�าเปนส�าหรบผใหบรการสขภาพ

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร, 2553)

ความสนใจหวขออบรมเกยวกบทกษะบรการ ไดแก การจดบรการสขภาพเชงรก และทกษะ

ทางสงคม ไดแก มนษยสมพนธและการท�างานเปนทม เพอเพมสมรรถนะของผปฏบตงานใหบรการสขภาพ

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ในการชวยสงเสรมสนบสนนใหประชาชนเรยนร และใหม

ความสามารถในการ ดแลสขภาพตนเอง ทงในระดบบคคล ครอบครว และชมชน อยางกลมกลนกบ

วถชวตตามปกตของชาวบาน บนพนฐานของมาตรฐานและจรยธรรมใหการใหบรการ (มลนธสาธารณสข

แหงชาต, 2552) และการมมนษยสมพนธนอกจากจะสงเสรมการท�างานเปนทมแลว ยงเพมประสทธภาพ

ในการพฒนาพฤตกรรมสขภาพของประชาชนในชมชนผานการสอสารสขภาพ และลดสถานการณ

ความสมพนธของผปวยและบคลากรทางการแพทยลง (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร, 2554)

รปแบบกจกรรมในโครงการอบรม และกจกรรมทใชประกอบหรอใชรวมกบการจดโครงการอบรม

ทสนใจมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก 1) กรณศกษา 2) การสรางเครอขายดานสขภาพชมชนซงเปนกจกรรม

การแลกเปลยนประสบการณในการใหบรการสขภาพจากผปฏบตงานทมาจากตางภมภาค และ

3) การฝกปฏบตการศกษาพนทชมชน โดยการลงพนทศกษาชมชนตวอยางดานสขภาพ หรอสถานบรการ

สขภาพในชมชนทมแนวปฏบตทดในการใหบรการสขภาพ ทงนเนองจากการฝกอบรมเปนกระบวนการ

เพมพนความร ทกษะ ความช�านาญใหบคคลเกดการเรยนร โดยพจารณาถงความสอดคลองกบการด�ารง

ชวต และความตองการของผเขารบการอบรม (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2540) นอกจากนการใช

กรณศกษา การสรางเครอขาย และการศกษาพนทชมชน ท�าใหเกดการแลกเปลยนประสบการณและความ

แตกตางของงานเพอพฒนางาน ไดรบความรเพมเตมในการแลกเปลยนความคดเหนของบคคลและเหน

สภาพจรง (ส�านกสงเสรมวชาการและงานทะเบยน, 2555)



สรปผล

อตราการตอบแบบสอบถามคดเปนจงหวด รอยละ 92.1 จ�านวน 355 คน จากโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล 70 แหง สวนใหญเปนเพศหญง ต�าแหนงนกวชาการสาธารณสข ระยะเวลาปฏบต

งานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เฉลย 12.2 ป ต�าสด 1 ป สงสด 37 ป ตองการใหจดอบรม

แบบสหวชาชพจากสถานบรการทกระดบ หวขอการอบรมทสนใจ ไดแก แนวทางการจดท�านวตกรรม

สขภาพ การบรหารงานสาธารณสขยคใหม การจดบรการสขภาพเชงรก และมนษยสมพนธและการท�างาน

เปนทม รปแบบกจกรรมในโครงการอบรมและกจกรรมทใชประกอบโครงการอบรมทสนใจ ไดแก

กรณศกษา การสรางเครอขายดานสขภาพชมชน และการฝกปฏบตการศกษาพนทชมชน ความคดเหน

และขอเสนอแนะเพมเตม เสนอแนะใหจดโครงการอบรมหมนเวยนไปยงจงหวดและภาคอนๆ วทยากร

ควรเปนวทยากรทปฏบตงานจรงในสถานบรการสขภาพ และเปนผทประสบความส�าเรจในการปฏบตงาน

และการบรหารงาน และควรมงบประมาณสนบสนนการเขารวมโครงการอบรม หวขอการอบรมอนๆ

ทสนใจ ไดแก การศกษาดงาน การพฒนาคณธรรมจรยธรรม การพฒนาบคลกภาพ และเทคนคการดแล

ผปวยโรคไมตดตอเรอรง เปนตน

ขอเสนอแนะในการวจย

ความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมจากการส�ารวจ เกยวกบจงหวดทเสนอแนะในการ

จดโครงการอบรมใน 14 จงหวดภาคใต พบวา ผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เสนอให

จดโครงการในจงหวดตางๆ 5 อนดบแรก ไดแก ภเกต สงขลา กระบ ประจวบครขนธ และเพชรบร

แตผ ตอบแบบสอบถาม โดยเฉพาะผปฏบตงานในเขตภาคเหนอและภาคอสานทมขอจ�ากดในการ

เดนทางไกล จงเสนอแนะใหจดโครงการอบรมไปยงจงหวดในภาคอนๆ เพอเปนการเปดโอกาสใหผสนใจ

เขารบการอบรมอยางทวถงและสะดวก ขอเสนอแนะเกยวกบวทยากร ควรเปนวทยากรทปฏบตงานจรง

ในสถานบรการสขภาพ และเปนผทประสบความส�าเรจในการปฏบตงานและการบรหารงาน ไมควรมงเนน

วทยากรทเปนนกวชาการจากสถาบนการศกษา ซงมเพยงทฤษฎและยงขาดประสบการณในเนองาน และ

หากเปนไปไดควรมงบประมาณสนบสนนการเขารวมโครงการอบรม ขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบหวขอ

การอบรมทสนใจ ไดแก การศกษาดงานในหนวยงานตนแบบเพอแลกเปลยนเรยนรและเสรมประสบการณ

การพฒนาคณธรรมจรยธรรมในการใหบรการสขภาพ การพฒนาบคลกภาพเพอการบรการ และเทคนค

การดแลผปวยโรคไมตดตอเรอรง เปนตน

ขอเสนอแนะจากผลการศกษาทงประเดนของหวขอและรปแบบการฝกอบรม หนวยงานหรอ

สถาบนทมบทบาทเกยวของกบการฝกอบรม สามารถน�าผลการศกษาทไดไปวางแผนจดโครงการอบรม

ส�าหรบผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลใหสอดคลองกบความตองการของผปฏบตงานและ

ขอบเขตหนาทรบผดชอบในการใหบรการสขภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล พรอมทงประยกต

หวขออบรมเพอใหครอบคลมกบผปฏบตงานใหบรการดานสขภาพในสถานบรการสขภาพทกระดบ



และในสวนของผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลสามารถเลอกสมครเขารบการอบรม

จากหนวยงานตางๆ ทมเนอหาในการฝกอบรมสอดคลองกบความตองการในการพฒนาความร

ความสามารถ ประสบการณ และความเชยวชาญเฉพาะทาง ตลอดจนสอดคลองกบนโยบายของหนวยงาน

ขอเสนอแนะในการด�าเนนการวจยครงตอไป

ควรมการศกษาเกยวกบประสทธผลของรปแบบการฝกอบรมส�าหรบผปฏบตงานในการใหบรการ

สขภาพ ศกษาความรและประสบการณของผปฏบตงานใหบรการสขภาพเปรยบเทยบกนระหวางการ

ฝกอบรมเฉพาะวชาชพกบการอบรมแบบสหวชาชพ หรอเฉพาะผปฏบตงานในสถานพยาบาลระดบเดยวกน

กบผปฏบตงานทมาจากหนวยงานทกระดบ

รายการอางอง

มลนธสาธารณสขแหงชาต. (2552). คมอการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล.

กรงเทพฯ: องคการทหารผานศก.

สภทร ฮาสวรรณกจ. (2555.) การจดการศกษาและปรกษาทางไกลเพอสนบสนนบรการเวชศาสตร

ครอบครวและบรการสขภาพปฐมภม. สบคนเมอ 2 ส.ค. 2555 จาก http:// www. dlfp.in.th/

paper/325.

ส�านกงานโครงการสงเสรมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล. (2555). ความเปนมาของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล. สบคนเมอ 10 ม.ย. 2555 จาก http://hph.moph.go.th /index. php?

modules=Content&action=history.

ส�านกงานโครงการสงเสรมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล. (2555). คมอการใหบรการของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล. สบคนเมอ 2 พ.ค. 2555 จาก http://hph.moph. go.th/?modules

=Books&action=ListViewBooks&id=5&type=1#.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร. (2553). คมอบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล.

นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร. (2554). กรอบยทธศาสตรงานสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค

ระดบชาตป 2554 – 2558. กรงเทพฯ: สามเจรญพาณชย.

ส�านกสงเสรมวชาการและงานทะเบยน. (2555). สรปรายงานผลการศกษาดงาน “เสรมสรางสมรรถนะ

ท�างานเพอสนบสนนงานวชาการ. สราษฎรธาน: มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน.

อาชญญา รตนอบล และคณะ. (2540). กระบวนการฝกอบรมส�าหรบการศกษานอกระบบโรงเรยน.

กรงเทพฯ: บรษทประชาชน จ�ากด.

อาชญญา รตนอบล และคณะ. (2548). การจดการเรยนรของแหลงการเรยนรตลอดชวต:

หองสมดประชาชน. กรงเทพฯ: ส�านกงานเลขาธการสภาพการศกษา.



การพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ

The Development of Perioperative Nursing Documentation in Krabi Hospital.

สชาตา วภวกานต พย.ม. (Suchata Vipavakarn, M.N.S)1

มนสา เพชรโยธา พย.บ. (Manisa Phetyotha, B.N.S.)2

กตตยา ผลกเพชร พย.บ. (Kittiya Paluekpetch, B.N.S.)3

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยและพฒนา มวตถประสงคเพอพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาล

หองผาตด โรงพยาบาลกระบ โดยใชกระบวนการพยาบาลใน 3 ระยะของการผาตดคอระยะกอนผาตด

ระยะผาตดและระยะหลงผาตด ด�าเนนการวจยแบงออกเปน 3 ระยะคอระยะท 1 วเคราะหสถานการณ

ระยะท 2 ด�าเนนการพฒนาแบบการบนทกทางการพยาบาลผปวยผาตด ระยะท 3 ประเมนผลการพฒนา

กลมตวอยางประกอบดวย 1) กลมพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดจ�านวน 30 คน 2) กลม

ผใชแบบบนทกทางการพยาบาลจ�านวน 18 คน 3) กลมผปวยผาตดทนอนพกรกษาในโรงพยาบาลกระบ

ระหวางวนท 1 ตลาคม – 31 ธนวาคม 2553 จ�านวนทงสน 119 คน เครองมอในการด�าเนนการวจย

ประกอบดวย 1) แบบตรวจสอบคณภาพการบนทกทางการพยาบาลใชหลก 4C ตามเกณฑของส�านก

การพยาบาล 2) แบบสอบถามความพงพอใจของผปวยผาตดตอคณภาพบรการพยาบาลทไดรบไดคา

ความเทยงของแบบสอบถามเทากบ .89 วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา คาเฉลย และรอยละ

ผลการศกษาพบวา 1) ระยะวเคราะหสถานการณวางแผนพฒนา ยงไมมรปแบบของการบนทก

ทางการพยาบาลทใชกระบวนการพยาบาลทง 3 ระยะของการผาตด การเขยนบนทกทางการพยาบาล

เขยนในบนทกทางการพยาบาลรวมกบหอผปวย 2) ระยะพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาล โดยใช

กระบวนการพยาบาลใน 3 ระยะของการผาตด ตามเกณฑมาตรฐานของส�านกการพยาบาล มการก�าหนด

ขอวนจฉยทางการพยาบาล การปฏบตกจกรรมการพยาบาล และการประเมนผลการปฏบตในทกระยะ

ของการผาตด 3) ระยะประเมนผลการพฒนา ดานการตรวจสอบคณภาพการบนทกทางการพยาบาล

โดยใชหลก 4C ตามเกณฑของส�านกการพยาบาลพบวา มการบนทกไดครบถวน ถกตอง ชดเจน

ไดใจความ คดเปนรอยละ 75.4 ความไมครบถวนสมบรณของแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดพบ

วาเปนขอวนจฉยทางการพยาบาล เปาหมาย และการประเมนผลมความครบถวนสมบรณเพยง

รอยละ 34.5

1 พยาบาลวชาชพ ระดบช�านาญการ หองผาตด โรงพยาบาลกระบ เบอรโทรศพท 084-3043440 E-mail: [email protected] พยาบาลวชาชพ ระดบช�านาญการ หองผาตด โรงพยาบาลกระบ 3 พยาบาลวชาชพ ระดบปฏบตการ หองผาตด โรงพยาบาลกระบ



ดานการใชประโยชนจากการบนทกทางการพยาบาลดงน 1) ผปวยไดรบการดแลอยางใกลชด 2) บคลากร

ใชเปนแนวปฏบตในการใหการดแลผปวยเปนแนวทางเดยวกน 3) องคกรเปนสงสะทอนมาตรฐานการ

พยาบาลและเปนเครองมอในการตรวจสอบคณภาพบรการพยาบาลใหมประสทธภาพมากยงขน

ดานความพงพอใจของผปวยตอคณภาพบรการพยาบาลหลงใชแบบบนทกทางการพยาบาลมความพงพอใจ

มากขนจาก รอยละ 61.64 ในป พ.ศ.2552 เปนรอยละ 84.5 ในป พ.ศ. 2553

ค�าส�าคญ: บนทกทางการพยาบาล, การพยาบาลหองผาตด

Abstract

This research and development aimed to develop perioperative nursing

documentation based on the nursing process including preoperative, intraoperative,

and post-operative nursing care. The research process was divided into 3 phases:

1) situation analysis and planning phase, 2) developing perioperative nursing

documentation, and 3) evaluation. Samples were 3 groups: 1) thirty (30) registered

nurses who were working in operating room and developed the perioperative nursing

documentation, 2) eighteen (18) registered nurses who used the perioperative nursing

documentation, and 3) one hundred and nineteen (119) patients who were admitted in

the hospital between October First, 2010 and December 31, 2011.The research instruments

were: 1) checklist of the perioperative nursing documentation’s quality, based on the 4C

criteria of Nursing center, 2) questionnaires regarding the surgical patients’ satisfaction

toward a quality of nursing care. Reliability of the questionnaire was tested using

Cronbach’s Alpha Coefficient and equal to .89. The data were analyzed using mean,

percentage, and content analysis.

The results revealed as following.

1. The operative nursing documentation was developed (including the three

phases of surgery) based on the nursing process following the standard care as

recommended by the Nursing center. The three main categories providing continuing of

perioperative care were nursing diagnosis setting, nursing intervention, and nursing

evaluation.

2. The quality of the perioperative nursing documentation was complete,

accurate, clear, and concise (75.4%). The incompleteness of the perioperative nursing

documentation were nursing diagnosis, goal of nursing care, and nursing evaluation (34.5%).



The utilities of the perioperative nursing documentation were as follows: patients were

closely monitored, nurses used as guidelines for nursing care, the hospital used as a tool

for nursing standard and nursing quality check in order to improve the quality of patient

care. After using the perioperative nursing documentation, the patient’s satisfaction

regarding quality of nursing care was significantly higher than before using it (61.64% in

2009 and 85.4% in 2010).

Keywords: Nursing Documentation, Perioperative Nursing

บทน�า

วชาชพการพยาบาลเปนวชาชพทใหบรการพยาบาล อนเปนบรการหลกของระบบสขภาพ

ซงมการพฒนามาตรฐานการพยาบาล เพอใหบคลากรพยาบาลใชเปนแนวทางในการปฏบตการพยาบาล

อยางมคณภาพ มาตรฐาน นอกจากนการประเมนคณภาพบรการสถานบรการของสถาบนพฒนาและรบรอง

คณภาพโรงพยาบาล ท�าใหโรงพยาบาลตางๆทงภาครฐและเอกชน มความตนตวในการพฒนาคณภาพ

บรการใหไดมาตรฐาน เพอใหไดการรบรองคณภาพบรการ พยาบาลวชาชพเปนบคคลสวนใหญ

ของโรงพยาบาล มบทบาทส�าคญในการใหการดแลชวยเหลอผปวย จงจ�าเปนทจะตองมการพฒนาคณภาพ

บรการใหไดตามมาตรฐาน เพอใหเปนไปตามจดมงหมายขององคกรพยาบาล คอการใหบรการพยาบาล

ทมคณภาพและประสทธภาพ มการพฒนาคณภาพอยางตอเนองเพราะการประเมนคณภาพบรการ

สวนใหญมาจากคณภาพการพยาบาลทผปวยไดรบ (พวงรตน บญญานรกษ และกลยา ตนตผลาชวะ, 2545)

การควบคมคณภาพการพยาบาลจงท�าไดหลายรปแบบ เชน การจดท�ามาตรฐานการพยาบาล

การตรวจสอบคณภาพการพยาบาล โดยเฉพาะการตรวจสอบคณภาพการพยาบาลจากการบนทก

ทางการพยาบาล ซงเปนวธทไดรบการยอมรบและใชกนอยางแพรหลาย เพราะสามารถสะทอนใหเหน

คณภาพทางการพยาบาลทบงบอกขอบเขตของงานทพยาบาลรบผดชอบและสามารถน�าไปใชอางอง

ทางกฎหมายได

การบนทกทางการพยาบาล จงเปนสวนหนงของกจกรรมการพยาบาล ทพยาบาลวชาชพบนทก

เปนลายลกษณอกษรโดยแสดงถงการปฏบตกจกรรมทางการพยาบาลและตอบสนองของผใชบรการ

ตอแผนการรกษาและใหการพยาบาล นอกจากนนบนทกทางการพยาบาลยงเปนสวนทแสดงถง

องคความรของพยาบาลในการปฏบตการพยาบาลตอผ ใชบรการ การบนทกทางการพยาบาลทม

ความสมบรณจะชวยใหงานของพยาบาลเปนทรจกและเปนทยอมรบของพยาบาลเองและวชาชพอน

ทเกยวของ (ทศนย ทองประทป และเบญจา เตากล�า, 2543)

บนทกทางการพยาบาลทมคณภาพนนจะตองสะทอนแนวคดตางๆทเกยวของ มความครอบคลม

ปญหาทงดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณของผปวย ดงนนการบนทกการพยาบาลอยางถกตอง



ครบถวน ยอมเปนทประกนไดวาผปวยจะไดรบการปฏบตการพยาบาลทด เพราะผทเกยวของจะไดรบ

ขอมลของผปวยอยางชดเจน สงผลใหเกดการปฏบตการพยาบาลทเหมาะสมอยางตอเนอง (จรวรรณ

ชาประดษฐ และศรญญา จฬาร, 2552) สอดคลองกบหลกการบนทกทางการพยาบาลผาตดของสมาคม

พยาบาลหองผาตด (Association of PeriOperative Registered Nurses: AORN, 2009) ซงให

ขอแนะน�าในการใชกระบวนการพยาบาลเปนแนวทางในการบนทกทางการพยาบาลผาตดใหเสรจสนใน

แตละขนตอน

โรงพยาบาลกระบเปนโรงพยาบาลระดบมาตรฐาน (Standard) ขนาด 341 เตยงมเพยงแหงเดยว

ในจงหวดกระบและเขตพนทรอยตอของจงหวดใกลเคยงทเปดใหบรการผาตดตลอด 24 ชวโมง มจ�านวน

หองผาตดใหญ 6 หอง หองผาตดเลก 1 หองใหบรการผาตดสต นรเวช ศลยกรรมทวไป ศลยกรรมกระดก

และขอ ผาตดตา ห คอ จมก ขากรรไกรและใบหนา ระบบทางเดนปสสาวะ ศลยกรรมประสาท รวมถง

การผาตดศลยกรรมตกแตง ผาตดเลกทวไป และการสองกลองท�าหตถการทงระบบทางเดนอาหารและ

ระบบทางเดนปสสาวะ การบนทกทางการพยาบาลผปวยผาตด โรงพยาบาลกระบ เดมมเพยงการบนทก

ระดบบาดแผล สงทตดไปกบผปวยและการสงชนเนอ ในบนทกทางการพยาบาลรวมกบหอผปวย

ซงไมสะทอนการปฏบตทใชกระบวนการพยาบาลตามมาตรฐานการพยาบาลงานหองผาตด จากการ

ตรวจเยยมของคณะกรรมการประกนคณภาพการพยาบาลจากสภาการพยาบาล และส�านกการพยาบาล

ป พ.ศ. 2551 และ 2552 เพอตรวจสอบคณภาพการบนทกทางการพยาบาลตามหลกเกณฑของส�านกการ

พยาบาล (2550) และความครบถวนสมบรณของการบนทกตามหลก 4C คอความถกตอง (Correct)

ครบถวน (Complete) ชดเจน (Clear) และไดใจความ (Concise) พบวาไมสามารถน�าขอมลมาใช

ตรวจสอบได เนองจากผปวยบางรายไมไดมการบนทกทางการพยาบาลผาตดหรอบนทกเฉพาะการผาตด

และสงทตดไปกบผปวย ท�าใหขาดความตอเนองของการดแล เกดปญหา อปสรรคในการคนหาขอมล

ยอนหลง จากการทบทวนเอกสารงานวจยทเกยวของกบการบนทกทางการพยาบาลผาตดของสมาคม

พยาบาลหองผาตด (AORN, 2009) พบวามการก�าหนดรปแบบของการบนทกทางการผาตดเปน 3 ระยะ

ของการผาตดคอ ระยะกอนผาตด ระยะผาตด และระยะหลงผาตดโดยท�าเปนแบบ Checklist ดวยการ

น�าระบบเฝาระวงความเสยงในแตระยะของการผาตด โดยพบวาในระยะกอนผาตดเปนการประเมนอาการ

และการตรวจสอบการเตรยมความพรอมกอนผาตด ในระยะผาตดไดน�าระบบเฝาระวงความเสยงของการ

ตดเชอแผลผาตดโดยก�าหนดชนดของแผลผาตด กจกรรมการดแลในหองผาตด การจดทาผปวยผาตด และ

การเฝาระวงความเสยงตางๆทอาจเกดจากการผาตด ระยะหลงผาตดเปนการประเมนอาการและ

ความเสยงทอาจเกดจากการผาตด เปนการประเมนความพรอมกอนจ�าหนายออกจากหองผาตด ซงผวจย

เหนวามความสอดคลองกบมาตรฐานหองผาตดของส�านกการพยาบาลฉบบมาตรฐานการพยาบาล

ในโรงพยาบาล 2550 ซงสามารถตรวจสอบคณภาพการบนทกทางการพยาบาลตามแบบประเมนคณภาพ

การปฏบตการพยาบาลงานบรการพยาบาลผปวยผาตดดงนนผวจยจงไดสนใจศกษาและพฒนาแบบบนทก



ทางการพยาบาลผาตด โรงพยาบาลกระบ ทมความครอบคลมกระบวนการพยาบาลทง 3 ระยะของการ

ผาตดคอ ระยะกอนผาตด ระยะผาตดและระยะหลงผาตด เพอใหบคลากรพยาบาลงานหองผาตดมแนวทาง

ในการบนทกทางการพยาบาล ตามเกณฑมาตรฐานของส�านกการพยาบาล และใชเปนขอมลส�าหรบ

ผบรหารทางการพยาบาล ใชเปนตวก�ากบใหพยาบาลผาตด ปฏบตตามกระบวนการพยาบาลทก�าหนด

เพอควบคม คณภาพการพยาบาลใหเกดความตอเนองของการดแล และธ�ารงไวซงระดบคณภาพของ

การใหบรการและมประสทธภาพยงขน (อษาวด อศดรวเศษ, 2545)

วตถประสงค

1. เพอพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ

2. เพอศกษาผลลพธการพฒนาแบบบนทางการพยาบาล หองผาตด โรงพยาบาลกระบ

กรอบแนวคดในการวจย

การวจยครงนน�าแนวบนทกทางการพยาบาลหองผาตดของ Association of periOperative

Registered Nurses (AORN, 2009) มาปรบใหเขากบบรบทของหองผาตด โรงพยาบาลกระบ และเกณฑ

มาตรฐานของส�านกการพยาบาล

ระเบยบวธวจย

การวจยครงนเปนการวจยและพฒนา (Research and Development) มวตถประสงคเพอพฒนา

แบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ ใหมความครอบคลมกระบวนการพยาบาล

ทง 3 ระยะของการผาตด ด�าเนนการวจยตงแตวนท 1 มกราคม 2553 ถง 31 มกราคม 2554 โดยแบง

การศกษาออกเปน 3 ระยะ ดงน

ระยะท 1 ศกษาสถานการณการบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ ดงน

1. ทบทวนเวชระเบยนผปวยทไดรบการผาตดตงแตวนท 1 ตลาคม – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2552

จ�านวน 60 ฉบบ

2. ประชมทมพยาบาลหองผาตดใชหลกการระดมสมองหาแนวทางในการแกไขปญหา

3. ศกษาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดจากเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอวางแผน

ในการด�าเนนการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาล ด�าเนนการระหวาง 1 มกราคม – 28

กมภาพนธ พ.ศ. 2553

ระยะท 2 ระยะด�าเนนการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดเรมด�าเนนการระหวาง

วนท 1 มนาคม – 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 โดยมขนตอนในการด�าเนนการดงน

1. จดท�าและเสนอโครงการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดแกผ บรหาร

ทางการพยาบาล เพอพจารณาอนมตโครงการ



2. แตงตงคณะกรรมการในการพจารณาและออกแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด

โดยพฒนาจากแบบบนทกทางการพยาบาลผาตดของ AORN (2009) มาก�าหนดเปนกรอบแนวคด

ในการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ ดวยการออกแบบบนทก

ทางการพยาบาลผาตดออกเปน 3 ระยะคอ ระยะกอนผาตด เปนการประเมนอาการผปวยกอนผาตด

การระบตวผปวย การตรวจสอบความพรอมกอนผาตด การตรวจสอบสงทจะตองน�ามาพรอมกบผปวย

ระยะผาตด ก�าหนดชนดของน�ายาทใชในการฟอกผวหนง กอนผาตด ชนดของแผลผาตด การจดทาในการ

ท�าผาตด การใชอปกรณสนบสนนในการจดทาผาตด เพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดกบผปวยหลง

ผาตด รวมไปถงการตรวจนบอปกรณสงของตางๆทใชในการผาตด การใชเครองจไฟฟาต�าแหนงทตด Plate

การใชทนเกต ระยะหลงผาตดเปนการประเมนผวหนงผปวยหลงผาตด การจ�าหนายผปวยออกจาก

หองผาตดไปยงหองพกฟน/หอผปวยหนก/หอผปวย หรอกลบบาน สภาพทวไปของผปวยกอนจ�าหนาย

ออกจากหองผาตด เพอใหตอบสนองมาตรฐานหองผาตด และเกณฑมาตรฐานของส�านกการพยาบาล

ผวจยน�ามาแบบบนทกทางการพยาบาลหองมาผาตดมาพฒนาใหเขากบเกณฑประเมนคณภาพการปฏบต

การพยาบาลผปวยผาตดตามแบบประเมน APIE ของส�านกการพยาบาล และมาตรฐานการพยาบาลผปวย

ผาตดตงแตแรกรบจนกระทงจ�าหนายใน 3 ระยะของการผาตด และก�าหนดขอวนจฉยการพยาบาล

การปฏบตการพยาบาล และประเมนผลการพยาบาลทง 3 ระยะของการผาตด

3. จดท�าแบบบนทกทางการพยาบาลฉบบรางน�าเสนอในเวทประชมของคณะกรรมการพจารณา

แบบบนทกทางการพยาบาลซงประกอบดวย ผบรหารทางการพยาบาล พยาบาลวชาชพจากหนวยงาน

ทเกยวของประกอบดวยหองผาตด หอผปวยอบตเหต-ฉกเฉน หอผปวยนอก หอผปวยหนก หอผปวย

ศลยกรรมชาย และตวแทนจากหอผ ป วยในจ�านวน 30 คน รวมพจารณาและออกแบบบนทก

ทางการพยาบาลใหสอดคลองกบมาตรฐานหองผาตดและการน�าขอมลไปใชประโยชน เพอให

เกดกระบวนการดแลผปวยอยางตอเนอง

4. ปรบปรงตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการพจารณาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด

5. จดท�าคมอบนทกทางการพยาบาลหองผาตดครอบคลม 3 ระยะของการผาตด

6. ประชมชแจงการใชแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดใหแกพยาบาลวชาชพ ทปฏบตงาน

ในหองผาตดหลงจากนนน�าแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดไปใชกบผปวยผาตดทพกรกษาตว

ในโรงพยาบาลกระบ ระหวางวนท 1 มถนายน – 31 สงหาคม พ.ศ. 2553 จ�านวน 1,917 ราย ประเมน

ความคดเหนของพยาบาลวชาชพผเขยนบนทกทางการพยาบาลในหองผาตดดวยการประชมกลมยอย

เกยวกบปญหา อปสรรคในการใชแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดทพฒนาขน

7. เกบรวบรวมและวเคราะหขอมลการใชแบบบนทกทางการพยาบาล หองผาตดน�าเสนอในเวท

คณะกรรมการพจารณาแบบบนทกทางการพยาบาล รบฟงขอเสนอแนะและปรบปรงตามขอเสนอแนะ



เพอใหแบบบนทกทางการพยาบาลมความชดเจนยงขนกอนน�าไปใชกบผปวยผาตดทพกรกษาตว

ในโรงพยาบาลกระบอกครงระหวางวนท 1 ตลาคม – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553 จ�านวน 1,693 ราย

ระยะท 3 ระยะประเมนผลการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด

1. เกบรวบรวมแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดมาตรวจสอบความถกตองครบถวน

สมบรณของการบนทกทางการพยาบาลหองผาตด คนหาปญหา อปสรรคของการบนทกทางการพยาบาล

ทไมมความครบถวนสมบรณ โดยการสนทนากลม น�าปญหา อปสรรค มาด�าเนนการแกไขใหเนอหา

ในแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดมความครอบคลมเนอหามาตรฐานงานหองผาตดตามเกณฑ

ของส�านกการพยาบาล จากพยาบาลวชาชพหองผาตด และหอผปวยทเกยวของ

2. ประเมนความพงพอใจของผปวยตอคณภาพบรการพยาบาลผาตดทไดรบ เกบรวบรวมขอมล

จากกลมตวอยางผปวยหลงผาตด 24 – 72 ชวโมง อยในสภาวะพรอมทตอบแบบสอบถามและทพกรกษา

ตวในโรงพยาบาลกระบระหวางวนท 1 ตลาคม–31 ธนวาคม พ.ศ. 2553 จ�านวนทงสน 119 ราย

โดยผวจยน�าแบบสอบถามไปอธบาย และแจกใหกบผ ปวย ใหผ ปวยสามารถตอบไดอยางอสระ

หลงจากนนผวจยขอความรวมมอจากพยาบาลหอผปวยในการเกบแบบสอบถามคน น�าแบบสอบถามมา

ตรวจสอบความครบถวนสมบรณของแบบสอบถามกอนทจะน�าไปวเคราะหขอมล

3. สรปผลการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลและประกาศใชตงแตวนท 1 กมภาพนธ

พ.ศ. 2554


ประชากร ทท�าการศกษาครงนประกอบดวย พยาบาลวชาชพ กลมภารกจดานการพยาบาล

โรงพยาบาลกระบทใหการดแลผปวยผาตด และผปวยผาตดทนอนพกรกษาในโรงพยาบาลกระบระหวาง

วนท 1 มกราคม พ.ศ. 2553 ถง 31 มกราคม พ.ศ. 2554

กลมตวอยาง แบงเปน 3 กลมดงน

1. กลมพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลประกอบดวย พยาบาลวชาชพหองผาตด หอผปวย

หนก หอผปวยอบตเหต-ฉกเฉน หอผปวยศลยกรรมหญง หอผปวยศลยกรรมชาย หอผปวยศลยกรรม

กระดก และหอผปวยหลงคลอด ซงเกยวของกบการใชขอมลจากแบบบนทกทางการหองผาตด คดเลอก

แบบเฉพาะเจาะจงจากพยาบาลวชาชพทมประสบการณในการปฏบตงาน 3 ปขนไป และท�าหนาทเปน

พยาบาลหวหนาเวรจ�านวน 30 คน

2. กลมผใชแบบบนทกทางการพยาบาลประกอบดวยพยาบาลวชาชพหองผาตด หอผปวย

ศลยกรรมชาย หอผปวยศลยกรรมหญง หอผปวยศลยกรรมกระดก หอผปวยหนก และหอผปวยหลงคลอด

คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจงเปนพยาบาลวชาชพทมประสบการณในการปฏบตงานเปนหวหนาเวรตงแต

3 ปขนไปจ�านวนทงสน 18 คน



3. กลมผปวยทไดรบการผาตดในโรงพยาบาลกระบ คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจงจากผปวย

ทไดรบการผาตดและพกรกษาตวในโรงพยาบาลกระบระหวางวนท 1 ตลาคม – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553

สามารถสอสารดวยภาษาไทย และยนดเขารวมในการวจย จ�านวนทงสน 119 ราย

การพทกษสทธกลมตวอยาง

การวจยครงนไดผานความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารการพยาบาล ผวจยไดพทกษสทธ

กลมตวอยางและปองกนผลกระทบดานจรยธรรมทอาจเกดขนกบกลมทดลองและผบรหารโรงพยาบาล

โดยชแจงวตถประสงคและประโยชนใหกลมตวอยางทราบและด�าเนนการเกบขอมลเฉพาะกลมตวอยางท

ยนยอมเขารวมโครงการเทานน กลมตวอยางมสทธทจะหยด หรอปฏเสธการเขารวมโครงการวจยได

ทกเวลา โดยการปฏเสธนไมมผลใดๆตอกล มตวอยางทงสนกลมตวอยางไมตองระบชอ-นามสกล

ผลการวเคราะหขอมลผวจยจะเสนอเปนภาพรวมเทานน


1. แบบตรวจสอบคณภาพการบนทกทางการพยาบาลโดยใชหลก 4C ของส�านกการพยาบาล

2. แบบสอบถามความพงพอใจของผปวยผาตดตอคณภาพบรการพยาบาลผาตดทไดรบ

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

ผวจยน�าแบบสอบถามความพงพอใจทสรางขนไปใหผทรงคณวฒจ�านวน 3 ทานตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหา และผานการปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ หลงจากนนน�า

แบบสอบถามไปทดลองใชกบผปวยผาตดทมลกษณะคลายกบกลมตวอยาง จ�านวน 30 ชด น�าขอมลทได

มาวเคราะหความเทยงของแบบสอบถามโดยใชสตรสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha

Coefficient )ไดคาความเทยงของแบบสอบถามเทากบ .89

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยท�าการเกบรวบรวมขอมลจากการใชแบบบนทกการพยาบาลหองผาตดหลงจากผานการ

พจารณาของคณะกรรมการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลมาทดลองใชบนทกทางการพยาบาลผปวย

ผาตดทพกรกษาตวในโรงพยาบาลกระบ ครงท 1 ระหวางวนท 1 มถนายน – 31 สงหาคม พ.ศ. 2553

ครงท 2 ระหวางวนท 1 ตลาคม – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553


ขอมลแบบบนทกทางการพยาบาล ผ วจยน�าขอมลทเกบรวบรวมขอมลในระยะทดลองใช

มาวเคราะหเนอหาและสรปจากขอเทจจรงโดยการสนทนากลมเกยวกบปญหา อปสรรคและประโยชน

ทไดจากขอมลในแบบบนทกทางการพยาบาลทพฒนาขน สการปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะเพอใหได

ประโยชนและลดปญหา อปสรรคในการใชแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดมากทสด

ขอมลคณภาพบนทกทางการพยาบาลตรวจสอบความถกตอง ครบถวน สมบรณของการบนทก

ในแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด คดเปนรอยละจากขอมลผปวยผาตดทใชแบบบนทกทางการ



พยาบาลผปวยผาตด ส�าหรบขอมลความพงพอใจของผปวยตอคณภาพบรการพยาบาลผาตด วเคราะห

ขอมลโดยใช รอยละ


1. ระยะศกษาสถานการณการบนทกทางการพยาบาลหองผาตดพบวา พยาบาลหองผาตดมการ

ปฏบตการพยาบาลผปวยผาตดในบทบาทพยาบาลหองผาตด 5 บทบาทคอพยาบาลชวยผาตดคนท 1

พยาบาลสงเครองมอผาตด พยาบาลชวยรอบนอก พยาบาลผใหค�าปรกษาผปวย และพยาบาลผจดการ

หองผาตดในการเปนหวหนาเวร และหวหนาหองผาตดแตละหอง แตยงไมมการบนทกทางการพยาบาล

ผปวยผาตด การท�าผาตด/หตถการตางๆมเพยงขอมลของแพทยเทานน ท�าใหขาดความตอเนองของขอมล

เกดปญหา อปสรรคในการวางแผนการดแลทตอเนองในระยะหลงผาตด การขอขอมลของหอผปวย

ดวยการโทรศพทมาสอบถามขอมล เกดปญหา อปสรรคในการประสานงาน ในการคนหา สอบถามขอมล

จากพยาบาลชวยผาตดแตละราย

2. ระยะพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลผาตด พบวา ไดแบบบนทกทางการพยาบาลทม

การน�ากระบวนการพยาบาลมาใชทง 3 ระยะของการผาตดดงน

2.1 ระยะกอนผาตด มการระบเวลาทผปวยมาถงหองผาตด การประเมนอาการผปวยแรกรบ

การจ�าแนกประเภทผปวย เพอประเมนความเรงดวนในการปฏบตกจกรรมพยาบาล มการน�าแนวทางของ

การเฝาระวงความเสยงทอาจเกดขนในแตละระยะของการผาตดคอ ระยะกอนผาตดตรวจสอบการระบ

ตวผปวย ดวยการสอบถามชอ – สกล ต�าแหนงและขางทท�าผาตด ระบแหลงทมาของการตรวจสอบ

เพอปองกนผาตดผดคน ผดขาง ผดต�าแหนง การเตรยมความพรอมดานรางกาย สงทตองน�ามากบผปวย

เปนการตรวจสอบความพรอมกอนเขาหองผาตดเพอลดอบตการณงด/เลอนผาตดจากการเตรยมผปวย

ไมพรอม โดยพยาบาลผจดการหองผาตด ซงท�าหนาทเปนพยาบาลหวหนาเวรพรอมลงบนทกผตรวจสอบ

ไวเปนลายลกษณอกษร ซงปญหาอปสรรคในระยะแรกของการทดลองใชเครองมอพบวา ขาดขอวนจฉย

ทางการพยาบาล การปฏบตกจกรรมพยาบาล และการประเมนผลการปฏบตกจกรรมพยาบาล ซงมต

ของคณะกรรมการเสนอแนะใหมขอมลดงกลาวโดยท�าเปนแบบเตมค�า เพอใหตอบสนองผปวยแตละราย

2.2 ระยะผาตด มการระบเวลาทเขาหองผาตด เวลาเรมผาตด และสนสดการผาตด เปนการ

ตรวจสอบระยะเวลาทใชในการผาตด เพอการเฝาระวงภาวะแทรกซอนทอาจเกดขณะผาตด จากการผาตด

นาน มการระบกจกรรมการพยาบาลขณะผาตด เชน การจดทาผปวยผาตด การใชอปกรณ เครองมอ

รวมถงการใชเครองจชวยในการผาตด และการใชทนเกตหามเลอด การเกบและสงตรวจทางหอง

ปฏบตการ เชน การสงตรวจชนเนอ วนนดฟงผลชนเนอ เพอเปนขอมลใหหอผปวยวางแผนดแลตอเนอง

นอกจากนบนทกทางการพยาบาลหองผาตด สอใหเหนความครบถวน สมบรณของการตรวจนบเครองมอ

ทใชในการผาตด เพอปองกนสงตกคางในรางกายผปวยหลงผาตด สงทตดไปกบผปวยหลงผาตด และการ

สญเสยเลอดขณะผาตด เพอสอขอมลใหหอผปวยมการดแลทตอเนองหลงผาตด



2.3 ระยะหลงผาตด เปนการประเมนผลกจกรรมการพยาบาลหลงผาตด การประเมน

ความเสยงทอาจเกดขณะผาตด จากการตรวจสอบอาการบาดเจบตางๆทอาจเกดขณะผาตด เชน อาการบาดเจบจากการจดทา จากการใชอปกรณ เครองมอ เชนจากการใชเครองจไฟฟา จากการใชทนเกต และการเฝาระวงอาการเปลยนแปลงหลงผาตด ซงในระยะแรกของการทดลองใชแบบบนทกทางการพยาบาลพบวาขาดขอวนจฉยทางการพยาบาล การปฏบตกจกรรมการพยาบาล ประเมนผลการพยาบาล และการสงตอขอมลใหหอผปวยทราบ เพอการวางแผนการดแลทตอเนอง ผวจยจงท�าการปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ โดยใชวธตงขอวนจฉยทางการพยาบาล การปฏบตกจกรรมการพยาบาลและการประเมนผลการพยาบาลโดยเวนชองวางใหเตมค�า เพอใหตอบสนองตามความตองการของผปวยแตละราย 3. ระยะประเมนผล ซงเปนผลลพธของการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดผวจยไดตดตามประเมนการใชแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โดยประเมนจากความครบถวน สมบรณของการบนทกทางการพยาบาล และประโยชนทไดจาการบนทกทางการพยาบาลหองผาตด ดงน 3.1 ดานความครบถวน สมบรณของการบนทกทางการพยาบาลหองผาตด พบวาการบนทกในแตระยะของการผาตด มการลงบนทกไดไมครบถวน สมบรณตามหลกของการตรวจสอบตามหลก 4C ความครบถวน สมบรณคดเปนรอยละ 75.4 ความไมครบถวน สมบรณของบนทกทางการพยาบาล เปนสวนของขอวนจฉยการพยาบาล เปาหมายและการประเมนผลการพยาบาล คดเปนรอยละ 34.5 สาเหตเกดจากภาระงานมาก บคลากรขาดทกษะในการเขยนขอวนจฉยทางการพยาบาลเนองจากมความยงยากและใชเวลานาน 3.2 ดานประโยชนทไดจากการบนทกทางการพยาบาลหองผาตด มประโยชนดงน 3.2.1 ตอผปวยทไดรบการผาตด พบวา พยาบาลเขาไปพดคย ซกถามผปวยมากขน ท�าใหผปวยไดรบการดแลอยางใกลชด ผปวยสามารถปฏบตตนไดถกตอง และใหความรวมมอในการ ท�าผาตดอยางด นอกจากนขอมลในบนทกทางการพยาบาลท�าใหผปวยไดรบการดแลอยางตอเนอง 3.2.2 ตอบคลากร พบวาขอมลในแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด ใชในการสอสารขอมลภายในทม ชวยประหยดเวลาในการสงตอขอมล และใชเปนหลกฐานทางกฎหมายได นอกจากนยงเปนแนวทางในการใหการพยาบาลผปวยผาตดอยางตอเนองเปนรายบคคล 3.2.3 ตอองคกร เปนสงสะทอนมาตรฐานการพยาบาลในการใชกระบวนการพยาบาล พฒนาคณภาพงานบรการ และเป น เคร องมอ ในการตรวจสอบคณภาพบรการพยาบาล ใหมประสทธภาพมากยงขน 3.3 ดานความพงพอใจของผปวยตอคณภาพบรการพยาบาลผาตดทไดรบ พบวา ผปวย มความพงพอใจเพมมากขนจากเดมกอนและหลงพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด

รอยละ 61.64 ในป พ.ศ. 2552 เปนรอยละ 84.5 ในป พ.ศ. 2553 เมอพจารณารายขอพบวา รสกปลอดภย และไววางใจเมอไดรบการดแลจากเจาหนาทหองผาตด มความพงพอใจมากสด รอยละ 90 รองลงมา เปนเจาหนาทหองผาตด มสหนายมแยม มความเปนกนเอง ขณะใหการชวยเหลอ รอยละ 89.3



สวนขอทมความพงพอใจนอยทสดคอ การอธบายเกยวกบสภาพและสงทตดมากบผปวยหลงผาตด

รอยละ 76

การอภปรายผล

การพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ โดยใชกระบวนการของการ

พฒนา 3 ระยะคอ ระยะศกษาปญหา ระยะพฒนา และระยะประเมนผล ตามมาตรฐานการพยาบาล

หองผาตด และเกณฑของส�านกการพยาบาล มาใชดแลผปวยทง 3 ระยะของการผาตด คอ ระยะ

กอนผาตด ระยะผาตด และระยะหลงผาตดโดยใชกรอบแนวคดของ AORN (2009) ซงการปฏบตกจกรรม

พยาบาลนน บนทกทางการพยาบาล นอกจากเปนสงทสะทอนถงคณภาพของการพยาบาลทง 3 ระยะ

ของการผาตดแลว ยงเปนตวชวดคณภาพในสงทพยาบาลตองบนทกขอมลทไดจากการปฏบต การสงเกต

และผลลพธจากการปฏบตกจกรรมการพยาบาลเพอความปลอดภยของผปวยใหสอดคลองกบการตรวจ

สอบความปลอดภยขององคการอนามยโลก (World Health Organization, 2009) จะเหนวาแบบบนทก

ทางการพยาบาลหองผาตดไดเนนการปฏบตการพยาบาล และการตรวจสอบเพอใหผปวยปลอดภย

ลดภาวะแทรกซอนทสามารถปองกนไดในทกระยะของการผาตด เรมตงแตการตรวจสอบความถกตองใน

การระบตวผปวย การเซนยนยอมการผาตด การงดน�า อาหาร การระบต�าแหนง ขางทท�าผาตด การตรวจ

สอบสงทตองน�ามากบผปวย กอนทผปวยจะท�าการผาตด ในระยะผาตด มการระบทาในการผาตด การใช

อปกรณ เครองมอตาง ๆ รวมถงการตรวจนบสงของ อปกรณตาง ๆ ทใชในการผาตด ตดตามประเมนผล

ในระยะหลงผาตด และการเฝาระวงอาการเปลยนแปลงหลงผาตด เพอใหผปวยปลอดภยในทกระยะ

ของการผาตด สอดคลองกบการศกษาของเพยรจตต ภมสรกล, ปทมา อนมาศ, จดาภา จารสนธชย และ

อรพนธ พรรณประดษฐ (2556) ทศกษาผลของการใชโปรแกรมคอมพวเตอรส�าหรบบนทกทางการพยาบาล

ผาตดตอคณภาพบนทกทางการพยาบาล หองงผาตดศลยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด และสอดคลอง

กบ ยพวลย วฒนพนธ, นงเยาว ธราวรรณ และพชามญช อนแนม (2555) ทศกษาการพฒนาการบนทก

ทางการพยาบาลเพอความปลอดภยของผปวยผาตด โรงพยาบาลแพรพบวาการบนทกทางการพยาบาล

หองผาตดชวยสรางความปลอดภยแกผปวยผาตด นอกจากนยงเปนสงทสะทอนใหเหนการใชกระบวนการ

พยาบาลและคณภาพของการปฏบตการพยาบาลอยางตอเนอง สอดคลองกบการศกษาของ พรศร

พนธส และรชน นามจนทรา (2549) ทศกษาการพฒนาบนทกทางการพยาบาลโดยใชกระบวนการพยาบาล

พบวา บนทกทางการพยาบาลใชเปนหลกฐานในการตรวจสอบคณภาพการพยาบาล กระบวนการพยาบาล

ชวยใหทราบปญหาของผปวยแตละรายสการวางแผนปฏบต ด�าเนนการตามแผน และตดตามประเมน

กอใหเกดกระบวนการของการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง สงผลใหผปวยเกดความพงพอใจคณภาพบรการ

ทไดรบอยในระดบมาก แสดงใหเหนวาผปวยรบรถงคณภาพบรการพยาบาลทไดรบจากพยาบาลผาตด

ทแสดงใหเหนถงการประสานความรวมมอกนเปนอยางด พยาบาลมพฤตกรรมในการสรางบรรยากาศ

ทผอนคลาย มการปฏบตงานดวยความรความเขาใจในสงทกระท�ากบผปวย มความเมตตา เหนอกเหนใจ



ผปวยปลอดภยจากการผาตดสอดคลองกบการศกษาของ มยเรศ ลลาวรวฒ และฮอเดยะ บลยะลา (2548)

ทศกษาคณภาพการพยาบาลผปวยระยะผาตดตามการรบรของผปวยทนอนพกรกษาในโรงพยาบาล

สงขลานครนทร พบวาการรบรคณภาพการพยาบาลผปวยระยะผาตดอยในระดบดเนองจากผปวย

มความวตกกงวลเกยวกบอาการเจบปวยและการผาตด มเจาหนาทคอยดแล และใหค�าปรกษาจนการผาตด

เสรจสนท�าใหเกดความประทบใจ พงพอใจดงกลาว

อยางไรกตามการศกษาครงนเมอตรวจสอบความถกตองสมบรณของการบนทกทางการพยาบาล

พบวายงขาดในสวนของขอวนจฉยการพยาบาล เปาหมาย กจกรรมการพยาบาล และการประเมนผล

ขอวนจฉยการพยาบาลนนเนองจากภาระงานมาก ผปฏบตขาดความเขาใจเกยวกบการเขยนขอวนจฉย

ทางการพยาบาลหองผาตด พยาบาลวชาชพตองใชความรและทกษะในการบนทกขอวนจฉยการพยาบาล

ขอมลสนบสนน การวางแผนการพยาบาลซงตองบนทกเกยวกบวตถประสงคของการพยาบาล ผลลพธ

ทคาดหวง และกจกรรมการพยาบาล ซงสงเหลานตองใชความร ความสามารถและประสบการณในการใช

กระบวนการพยาบาลในการบนทก สอดคลองกบการศกษาของ พรศร พนธส และรชน นามจนทรา (2549)

พบวาทศนคตของพยาบาลวชาชพตอการเขยนขอวนจฉยการพยาบาลอยในระดบต�าเนองจากการใชภาษา

ในการเขยนขอวนจฉยการพยาบาลเขาใจยากไมอยากเขยนสอดคลองกบการศกษาของทศนย ทองประทป

และเบญจา เตากล�า (2556) พบวาปญหาอปสรรคในการเขยนบนทกทางการพยาบาลเกยวของกบทศนคต

และการขาดแรงจงใจในการเขยนบนทกของพยาบาล นอกจากนการบรหารจดการอตราสวนระหวาง

พยาบาลตอผ ใช บรการ สอดคลองกบการศกษาของ ยพวลย วฒนพนธ , นงเยาว ธราวรรณ

และพชามญช อนแนม (2555) พบวา ความไมครบถวนสมบรณของการบนทกทางการพยาบาลหองผาตด

เนองจากภาระงานทหนกมากผปฏบตขาดความเขาใจเกยวกบการบนทกทางการพยาบาล ไมเหนความ

ส�าคญของการบนทกทางการพยาบาลสงผลใหการบนทกทางการพยาบาลไมครบถวนตามเกณฑทก�าหนด

ดานความพงพอใจของผปวยผาตดภาพรวมอยในระดบมากแสดงใหเหนวาผปวยรบรถงคณภาพ

บรการพยาบาลผาตด รสกปลอดภยและไววางใจเนองจากพยาบาลมความเปนกนเอง สหนายมแยมแจมใส

ใหการชวยเหลอและใหค�าแนะน�าเปนอยางด สวนขอทมความพงพอใจนอยทสดเปนการอธบายเกยวกบ

สภาพและสงทตดมากบผปวยหลงผาตด สาเหตเนองจากการขาดอตราก�าลง ภาระงานมาก ความตองการ

ใหมการลนไหลของจ�านวนผปวยผาตดเพอลดอบตการณงด/เลอนผาตด ท�าใหมขอจ�ากดในการตดตาม

เยยมผปวยกอนและหลงผาตด สงผลใหผปวยไมทราบสภาพและสงทตดไปกบผปวยหลงผาตด จงเปน

สาเหตใหเกดความพงพอใจนอยทสด สอดคลองกบการศกษาของ ประทม เสลานนท และเพญปวณ

จตรพธโพธทอง (2555) พบวาผปวยทไดรบการเยยมกอนผาตดไมมความวตกกงวล สามารถปฏบตตว

กอนขณะ และหลงผาตดไดถกตอง ใหความรวมมอในการผาตดเปนอยางด สงผลใหเกดความพงพอใจ

เพมขน



สรปผล

การศกษานสรปไดวาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตดทพฒนาขน สามารถน�ามาใชไดด

ในการบนทกการปฏบตการพยาบาลผาตด เปนบทบาทอสระทพยาบาลใชความร ความสามารถเชงวชาชพ

ในการใหการพยาบาลผปวยผาตดทง 3 ระยะของการผาตด โดยใชกระบวนการพยาบาลสงผลใหผปวย

ไดรบบรการพยาบาลทมคณภาพ ตามมาตรฐาน กอใหเกดความปลอดภย ไมเกดภาวะแทรกซอนท

ปองกนได การเพมพนความรดานการปฏบตการพยาบาลผปวยผาตดใหไดตามมาตรฐานวชาชพ นอกจาก

จะเพมความตระหนกในการบนทกทางการพยาบาลผปวยผาตดใหมการบนทกอยางถกตอง ครบถวน

สมบรณ ซงจะชวยในการสอสารกบทมดแลผปวยใหไดรบขอมลผปวยทถกตอง ครบถวน ในการวางแผน

การดแล สงผลใหผปวยไดรบการดแลอยางตอเนองแลว บนทกทางการพยาบาลผปวยผาตด ยงมประโยชน

โดยตรงตอผ ปวย ท�าใหผ ปวยไดรบการดแลอยางใกลชดจากการเขาไปซกถาม การใหค�าแนะน�า

เปนการสรางสมพนธภาพทดระหวางพยาบาลและผปวย ท�าใหผ ปวยสามารถปฏบตตวไดถกตอง

และใหความรวมมอในการผาตดเปนอยางด ประโยชนตอบคลากร ใชเปนแนวทางการปฏบตการพยาบาล

ผปวยผาตดใหมการปฏบตเปนแนวทางเดยวกน ประโยชนตอองคกร ใชเปนเครองมอในการตรวจสอบ

คณภาพบรการพยาบาลผปวยผาตด ใหปฏบตตามมาตรฐานวชาชพ เพอใหผปวยไดรบบรการทมคณภาพ

มาตรฐาน เกดความปลอดภยจากบรการทไดรบ นอกจากนบนทกทางการพยาบาลผปวยผาตดสามารถ

น�าไปใชอางองทางกฎหมายได

ขอเสนอแนะในการวจย

1. ศกษากระบวนการสรางแรงจงใจและทศนคตตอการเขยนบนทกทางการพยาบาลเพอให

บคลากรเกดความตระหนกในการบนทกทางการพยาบาลใหมความครอบคลม ครบถวน สมบรณยงขน

2. ศกษาแบบบนทกทางการพยาบาลผปวยผาตดระบบการใหบรการผาตดและระงบความรสก

โดยผปวยไมตองคางคน (Same Day Surgery) ทมความครอบคลม กระบวนการพยาบาลทง 3 ระยะ

ของการผาตด


ผวจยขอขอบคณผอ�านวยการโรงพยาบาลกระบ นพ.วรวฒน ยอแสงรตน หวหนากลมภารกจ

ดานการพยาบาล โรงพยาบาลกระบ พว.จารพกตร กญจนตานนท หวหนาหองผาตด พว.สนยา ฤทธานนท

คณะกรรมการพจารณาการพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาล พยาบาลวชาชพผมสวนรวมในการวจย

และผปวยผาตดทกราย ทท�าใหการวจยครงนส�าเรจไปดวยด ผวจยขอขอบพระคณมา ณ โอกาสน




จรวรรณ ชาประดษฐ และศรญญา จฬาร. (2552). การพฒนาการบนทกทางการพยาบาล

งานหองผาตด โรงพยาบาลสรนทร. วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ,

27(1): 17-26

ทศนย ทองประทป และเบญจา เตากล�า. (2543). บนทกทางการพยาบาลกบการประกนคณภาพ

การพยาบาล.วารสารสภาการพยาบาล, 15(2): 1-11.

ประทม เสลานนท และเพญปวณ จตรพธโพธทอง. (2555). ผลการเยยมกอนผาตดทาโทรศพท

ตอระดบความวตกกงวลของผปวยทมารบการผาตดกอนเนองอกทเตานมแบบไมพกคาง

ในโรงพยาบาล. วารสารพยาบาลศรราช, 5(1): 29-39.

พรศร พนธส และรชน นามจนทรา. (2549). การพฒนาบนทกทางการพยาบาลโดยใชกระบวนการพยาบาล.

วารสารสภาการพยาบาล, 21(4): 80-93.

พวงรตน บญญานรกษ และกลยา ตนตผลาชวะ. (2545). การบนทกทางการพยาบาล อนกรรมการบรหาร

การพยาบาล ล�าดบท 4. พมพครงท 10. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เพยรจตต ภมสรกล, ปทมา อนมาศ, จดาภา จารสนธชย และอรพนธ พรรณประดษฐ. (2556).

ผลของการใชโปรแกรมคอมพวเตอรส�าหรบบนทกทางการพยาบาลผาตดตอคณภาพบนทก

ทางการพยาบาล หองผาตดศลยศาสตร. วารสารพยาบาลรามา, 19(2): 249-263.

มยเรศ ลลาวรวฒ และฮอเดยะ บลยะลา. (2549). คณภาพการพยาบาลผปวยระยะผาตดตามการรบร

ของผปวยทนอนพกรกษาในโรงพยาบาลสงขลานครนทร. สงขลานครนทรเวชสาร, 24(3):

223-229.

ยพวลย วฒนพนธ, นงเยาว ธราวรรณ และพชามญช อนแนม. (2555). การพฒนาการบนทก

ทางการพยาบาลเพอความปลอดภยของผปวยผาตด โรงพยาบาลแพร. วารสารโรงพยาบาลแพร,

20(1): 42-51.

อษาวด อศดรวเศษ. (2545). ประเดนและแนวโนมในการพยาบาลผาตด. กรงเทพฯ: นยมวทยา.

ส�านกการพยาบาล กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2550). มาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล.

ปรบปรงครงท 2. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก.

AORN Official Statement. (2006). Perioperative Patient Focused Model In AORN,

Standards Recommended Practices and Guidelines. Denver: AORN,Inc.

Association of PeriOperative Registered Nurses. (2009). Perioperative Standards and

Recoomended Practices. Denver Co: AORN.

World Health Organization. (2009). Surgical Safety Checklist. Retrieved June 12, 2010,

from http://www.google.co.th.



การปองกนและการดแลเดกกลมอาการดาวน

Prevention and Care of Children with Down Syndrome

นยนนต จตประพนธ พย.ม. (Naiyanan Jitprapun, M.N.S.)1

บทคดยอ

กลมอาการดาวน เปนกลมอาการทเกดจากความผดปกตของสารพนธกรรม พบไดในทกเชอชาต

วฒนธรรม เศรษฐานะ และภมประเทศ เดกกลมอาการดาวนเกดใหมปละประมาณ 1,000 คน หรอ

ประมาณ 3 คนตอวน ประมาณรอยละ 85 ของทารกทเปนดาวนซนโดรมจะมชวตรอดถงอาย 1 ป และ

ประมาณรอยละ 50 จะมชวตจนถงอาย 50 ป สาเหตของการเสยชวตทส�าคญในชวงวยทารกและวยเดก

มาจากความพการของหวใจแตก�าเนด ปญหาทส�าคญของเดกกล มอาการดาวนทมรอดชวต คอ

การมพฒนาการชากวาเดกทวไป และมกพบความผดปกตของการท�างานของระบบตาง ๆ ในรางกาย

รวมดวย ปจจบนยงไมมผลการศกษาหรองานวจยทรองรบวธการรกษากลมอาการดาวนในมนษย

การศกษาในประเทศไทยและตางประเทศ พบวาการกระตนพฒนาการจะชวยเพมพนศกยภาพไดอยาง

ชดเจน และจะใหผลดทสด หากท�าในชวงอาย 2 เดอน ถง 2 ปแรกของชวต ดงนนเดกกลมนจงควรไดรบ

การสงเสรมกระตนพฒนาการโดยเรว เพอชวยพฒนาศกยภาพของเดก โดยอาศยความรวมมอของทก ๆ

ฝาย หากเดกกลมนขาดการดแลชวยเหลอและไมไดรบการกระตนพฒนาการ จะท�าใหเดกมปญหาสขภาพ

ทรนแรงและซบซอน รวมทงมพฒนาการลาชา สงผลกระทบตอคณภาพชวตของเดก เพมภาระแกครอบครว

สงคม และประเทศชาต จงควรปองกนไมใหมจ�านวนเดกกลมอาการดาวนเพมมากขน ซงตองอาศยความ

รวมมอของทก ๆ ฝาย ไมวาจะเปนบคลากรทางสาธารณสข หนวยงานอน ๆ ทเกยวของ รวมทง

บดา มารดา ผเลยงด และสงคมรอบขางของเดกกลมอาการดาวน ซงมสวนส�าคญทสดทจะชวยใหเดกกลม

อาการดาวนมศกยภาพสงสด และสามารถด�ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

ค�าส�าคญ: การปองกนและการดแล, เดกกลมอาการดาวน

1 อาจารยประจ�าภาควชาการพยาบาลอนามยชมชนและจตเวช วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

เบอรโทรศพท 080-3991384 , E-mail: [email protected]



Abstract

Down syndrome is caused by a genetic disorder which is found in every culture,

race, socioeconomic status, and geography. Nearly one thousand children were born with

the Down syndrome each year or about 3 cases per day. Among those children, 85

percent (%) have survived until 1 year of age. About 50 % of the 1-year survivors will live

until the age of fifty years old. The major causes of death during infancy and childhood

are congenital heart defects. The critical issue of Down syndrome-children who have

survived is the slower development than typical children, and abnormal functioning of

the various systems in the body as well. Currently, there are no studies or researches that

supports the treatment of Down syndrome in human. Previous studies in Thailand and

elsewhere found that the stimulation of the children who are affected by the Down

syndrome is the key to enhance their potential and development.

This stimulation protocol will provide the best results if it is done in the period

range where the age of the child is 2 months to 2 years of age. Therefore, the children

should be encouraged by new-born stimulation protocol in order to improve their

potential with the cooperation of all parties, it is to say the medical personnel, the

parents, the caregivers. If the Down syndrome-child lack of good care and do not get the

necessary development stimulation, he or she will have serious and complicated health

problems and developmental delay. The consequences consist in a general effect over

the child’s quality of life and, therefore, it come and add to the burden of the family,

the society and the nation. Conclusion: it is crucial to prevent the incidence of Down

syndrome through: a) an early diagnostic, b) the cooperation of the public health

personnel, the involved organizations, the parents and the caregivers. Prevention is crucial

in regards of the social impacts of Down syndrome among children in Thailand. Many

children with Down syndrome can live happily in society.

Keywords: Down Syndrome, Prevention and Care

บทน�า

กล มอาการดาวน ไดมการคนพบตงแตครสตศตวรรษท 16 มการบรรยายทางวชาการ

เรองกลมอาการดาวนครงแรกในป ค.ศ. 1846 โดย Edouard Onesimus Sequin และในป ค.ศ. 1866

John Langdon Down ไดเขยนบรรยายเปนครงแรกวา พบเดกทบกพรองทางสตปญญากลมหนง

มลกษณะหนาตาคลายคลงกบชนเชอชาตมองโกล ไดเรยกความผดปกตชนดนวา มองโกลซม (Mongolism)



ตอมามการคดคานการใชชอน และเพอเปนเกยรตแกผพบโรคน จงเรยกชอใหมวา Down Syndrome

หรอกลมอาการดาวน (นพวรรณ ศรวงคพานช, 2557) ในป ค.ศ. 1959 Jerome Lejeune ไดพบสาเหต

ของโรควาเกดจากความผดปกตของสารพนธกรรม แมวาในปจจบนแพทยและนกวทยาศาสตรไดพยายาม

ศกษาวจยหาวธการรกษากลมอาการดาวนในสตวทดลอง แตพบอาการขางเคยงทไมพงประสงคจาก

การรกษา จงยงไมมวธการรกษากลมอาการดาวนในมนษยได (ทองทศ ทองใหญ, 2553)

กลมอาการดาวนพบไดในทกเชอชาต วฒนธรรม เศรษฐานะ และภมประเทศ โดยทวไปพบ

1 ตอ 600-800 ของเดกเกดใหมแตละป ในประเทศสหรฐอเมรกามเดกเกดใหมเปนกลมอาการดาวน

ประมาณ 10,000 ราย หากประเทศไทยมประชากรเกดใหมปละ 1 ลานคน จะมเดกกลมอาการดาวนเกด

ใหมปละประมาณ 1,000 คน หรอประมาณ 3 คนตอวน ประมาณรอยละ 85 ของทารกทเปน

Down Syndrome จะมชวตรอดถงอาย 1 ป และประมาณรอยละ 50 จะมชวตถงอาย 50 ป สาเหตของ

การเสยชวตทส�าคญในชวงวยทารกและวยเดกมาจากความพการของหวใจแตก�าเนด เดกทสามารถเตบโต

เปนผใหญจะมอายขยเฉลยสนกวาคนปกต กลมอาการดาวนเปนความผดปกตของโครโมโซมและโรค

ทางพนธกรรมทพบบอยทสด และเปนสาเหตของภาวะบกพรองทางสตปญญา (หรอภาวะปญญาออน)

คดเปนสดสวน 1 ใน 3 ของภาวะบกพรองทางสตปญญาระดบปานกลางถงรนแรง อตราสวนระหวาง

เพศชายตอหญงเปน 1.3 ตอ 1 (พรสวรรค วสนต, 2557)

ปญหาของกลมอาการดาวน เปนปญหาส�าคญปญหาหนงทควรตระหนกและใหความส�าคญ

เนองจากเดกกลมนจะมพฒนาการชากวาเดกทวไป และมกพบความผดปกตของการท�างานของระบบ

ตาง ๆ ในรางกายรวมดวย หากเดกกลมนไมไดรบการดแลชวยเหลอโดยเรวและเหมาะสม เดกจะมปญหา

สขภาพทรนแรงและซบซอน รวมทงมพฒนาการลาชา ซงสงผลกระทบตอการเลยงด เปนภาระทง

ดานสขภาพกาย สขภาพจต และเศรษฐกจ แกครอบครว สงคม และประเทศชาต การใหค�าแนะน�า

ค�าปรกษาทางพนธศาสตร (Genetic Counseling) เพอใหความรแกคสามภรรยา ใหรบทราบขอมลตางๆ

เพอใชในการตดสนใจเกยวกบการวางแผนในการตงครรภ กรณทภรรยามอายมากกวา 35 ป หรอม

ลกเปนกลมอาการดาวน นอกจากนการดแลชวยเหลอและกระตนสงเสรมพฒนาการแกเดกกลมอาการ

ดาวนทเกดมาแลวโดยเรวและถกวธเหมาะสม จะชวยใหเดกมพฒนาการสงสดตามศกยภาพ เปนการ

ลดภาระแกบดา มารดา ผดแลครอบครว สงคม และประเทศชาต

บทความวชาการฉบบนจงมวตถประสงคเพอน�าเสนอถงสาเหต แนวทางการดแลสงเสรมพฒนาการ

เดกกลมอาการดาวน ตลอดจนการดแลและวางแผนครอบครวของเดกกลมอาการดาวน ท�าใหเดกกลมน

มพฒนาการดขน อยในสงคมไดอยางมความสข และลดภาระครอบครว สงคม และประเทศชาต

สาเหตของการเกดกลมอาการดาวน แบงออกไดเปน 4 ชนด ดงน

1. Trisomy 21 คอ การทมโครโมโซมคท 21 เกนมา 1 แทง ปกตคนเราจะมโครโมโซม 23 ค

หรอ 46 แทง โดยครงหนงหรอ 23 แทง มาจากไขของแม และ 23 แทง มาจากสเปรมของพอ เมอไขและ



สเปรมมาผสมกนจงมโครโมโซม 46 แทง ผปวยทเปน Trisomy 21 จะมโครโมโซม 47 แทง เกดจากรงไข

ของแมมการแบงเซลลทผดปกต ท�าใหไดไขทมโครโมโซม 24 แทง โดยมแทงของโครโมโซมคท 21 เกนมา

1 แทง เมอไขผสมกบสเปรมทมโครโมโซม 23 แทง จงไดเซลลตวออนทมโครโมโซม 47 แทง (ภาพท 1)

ประมาณรอยละ 75 ของเซลลตวออนเหลานจะตายในครรภและแมจะแทงออก ทเหลอประมาณรอยละ

25 จะสามารถเตบโตพฒนาและคลอดออกมาเปนทารก การเกด Trisomy 21 เปนสาเหตของ

Down syndrome ประมาณรอยละ 95 และยงไมทราบสาเหตแนชด แตพบบอยเมอมารดามอายมากขน

อตราเสยงของการเกดซ�าประมาณรอยละ 1 ความผดปกตของโครโมโซมรปแบบนไมตองเจาะโครโมโซม

ของพอและแม

ภาพ 1 ความผดปกตของโครโมโซม Trisomy 21

ทมา: http: haamor.com/th/ดาวนซนโดรม

2. Robertsonian translocation คอ การมสารพนธกรรมของโครโมโซมคท 21 เกนมา

แตจ�านวนแทงของโครโมโซมไมเพมขน คอม 46 แทง เปนภาวะทมการสบเปลยนหรอเคลอนยายโครโมโซม

ผดปกต (Translocation) สาเหตเกดจากพอหรอแมมโครโมโซมผดปกต คอบางสวนของแทงโครโมโซม

ท 21 ยายไปตดอยกบโครโมโซมคท 13, 14, 15, 21 หรอ 22 แตทพบบอยทสด คอระหวางโครโมโซม

คท 21 กบ 14 และท�าใหมจ�านวนโครโมโซมเหลอเพยง 45 แทง พอหรอแมทมการสบเปลยนหรอเคลอน

ยายโครโมโซมแบบ Robertsonian Translocation จะมจ�านวนโครโมโซมเพยง 45 แทง แตไมมอาการ

ผดปกตใดๆ เพราะสารพนธกรรมมครบ สเปรมหรอไขของพอหรอแมเปนพาหะของกลมอาการดาวน

เหลานจะมโครโมโซมทผดปกต และลกจะมความเสยงทจะไดรบสารพนธกรรมของโครโมโซมคท 21

เกน เกดเปน Down Syndrome มโอกาสทลกจะมโครโมโซมทเปนพาหะเหมอนพอหรอแม

หรอมโครโมโซมปกต ขนอยกบแทงของโครโมโซมท 21 ทเปนพาหะของพอหรอแมจะยายต�าแหนง

ไปอยกบโครโมโซมแทงไหน การเคลอนยายต�าแหนงโครโมโซมแบบ Robertsonian Translocation



เปนสาเหตของกลมอาการดาวนประมาณรอยละ 3 - 4 ดงนนหากบตรมความผดปกตของโครโมโซมแบบ

นจะตองตรวจโครโมโซมของพอแมวาเปนพาหะหรอไม เพอใหค�าแนะน�าปรกษาตอไป

3. Mosaicism คอ การทเซลลบางเซลลในรางกายมแทงโครโมโซมคท 21 เกนมา 1 แทง

คอม 47 แทง แตบางเซลลมโครโมโซม 46 แทงเหมอนปกต เรยกวา Trisomy 21 Mosaicism สาเหต

การเกดเหมอนกบ Trisomy 21 แตเซลลตวออนทเปน Trisomy 21 เกดการแบงเซลลทผดปกต คอเซลล

เรมตนทมโครโมโซม 47 แทง เมอแบงตวเปน 2 เซลล เซลลหนงเกดสญเสยโครโมโซมแทงท 21 ไป ท�าให

เกดเซลลลกทกลบมามโครโมโซมเปนปกต คอ 46 แทง แตเซลลลกอกเซลลยงมโครโมโซม 47 แทงเหมอน

เซลลเรมตน ตวออนจงมเซลลอย 2 แบบ จะเปนเซลลเรมตนแบงตวและเจรญเตบโตเปนทารกทสมบรณ

ใหเซลลลกๆทมโครโมโซมเหมอนเซลลเรมตนทง 2 แบบในรางกาย เชน เซลลผวหนงมโครโมโซม

46 แทง เซลลของตบมโครโมโซม 47 แทง เปนตน ซงจะไมเหมอนกนในแตละคน การเกด Trisomy

21 mosaicism น เปนสาเหตของกลมอาการดาวนประมาณรอยละ 2 - 3 กลมอาการดาวนประเภทน

อาจตรวจเลอดไมพบความผดปกตของโครโมโซม หากยงสงสยวาเปนกลมอาการดาวน อาจตองตดเนอเยอ

จากผวหนงมาตรวจ

4. Partial Trisomy 21 คอ โครโมโซมคท 21 เกนมาเพยงบางสวน ไมใชทงโครโมโซม โดยสวน

ของโครโมโซมทเกนมานน มยนทเกยวของกบกลมอาการดาวน (Down Syndrome Critical Region or

DSCR) ซงอยบนแขนยาวของโครโมโซมคท 21 รวมอยดวย ความผดปกตแบบนพบนอยมาก มกจะเปน

กลมอาการดาวนทมผลตรวจโครโมโซมโดยวธมาตรฐานปกต ตองใชวธการตรวจทางอณพนธศาสตร

(Molecular Genetic)

ในทางการแพทยพบวา หญงตงครรภทมอายมากกวา 35 ป มความเสยงททารกจะเกดความผด

ปกตแบบกลมอาการดาวนสง อยางไรกตามความผดปกตชนดนเกดไดในหญงตงครรภทมอายต�ากวา

35 ปได โดยมความเสยงตอการเกดความผดปกตนอยกวา (ตาราง 1)

ตาราง 1 ความเสยงทจะเกดทารกกล มอาการดาวนของหญงตงครรภในชวงอายตางๆ (สมจตร

จารรตนศรกล และรงระว วรรณสนธ, 2555)

อายของหญงขณะตงครรภ (ป) ความเสยงของการเกดทารกกลมอาการดาวน

20-34 1:600 – 1:800

35-39 1:350

40-44 1:100

มากกวา 45 1:50



ลกษณะความผดปกตของเดกกลมอาการดาวน

เดกกลมอาการดาวน มความผดปกตทมลกษณะเฉพาะแตกตางจากเดกปกต ความผดปกตตาง ๆ

นไมจ�าเปนตองพบในเดกกลมอาการดาวนทกราย ไดแก

1. ลกษณะภายนอก จะมรปรางหนาตา ดงน ตาขนาดเลก หางตาเฉยงขน ดงจมกแบน ปากเลก

(ท�าใหดเหมอนลนโตคบปาก) และมกแลบลนออกมา เนองจากกลามเนอในชองปากไมแขงแรง หเลก

ใบหสวนบนมรอยพบมากกวาเดกปกต ศรษะคอนขางเลกและกะโหลกศรษะสวนหลงแบน คอสน

เสนลายมอพาดขวางตลอดความกวางของมอ (Simian Crease) บางรายอาจพบปลายนวกอยโคงเขาหา

นวนาง (Clinodactyly) สวนนวเทาจะพบวาชองวางระหวางนวหวแมเทาและนวทสองจะหางมากกวา

ปกต (Wide Gap) (ภาพ 2)

ภาพ 2 ลกษณะภายนอกของเดกกลมอาการดาวน

ทมา: www.thailabonline.com/genetic-down.htm

2. พฒนาการของรางกาย เดกจะตวออนนม เพราะพฒนาการของกลามเนอไมด แตเมอเตบโต

เปนผใหญจะดขน ตวจะเตยกวาคนในเชอชาตเดยวกน และสวนมากจะดอวน

3. พฒนาการของสมอง ระดบสตปญญาของเดกกลมอาการดาวนจะอยในขนปญญาออนเลก

นอยถงปานกลาง คอ มระดบสตปญญาหรอไอคว (IQ) เฉลยอยทระดบ 50 ซงคนปกตทวไปจะมไอคว

สงกวา 70 ท�าใหมปญหาในการใชภาษาและการพด มกพดชาและพดไมชด

4. พฤตกรรม โดยทวไปเดกกลมนมกจะเปนคนสภาพ อดทน ยอมคน ไมแขงกราว ราเรง

ยมงาย อบอน ใจด ท�าใหสามารถอยรวมกบคนในสงคมไดด

5. ความผดปกตของการท�างานของอวยวะตางๆ ในรางกาย ไดแก

5.1 ความผดปกตของระบบหวใจ พบประมาณรอยละ 40-50 ของเดกโรคน พบผนงหอง

หวใจหองลางมรรว (Ventricular Septal Defect, VSD) เปนความผดปกตของหวใจพการแตก�าเนด



ทรนแรง ท�าใหเดกมอาการเขยว ฟงไดยนเสยงหวใจผดปกต การตรวจคลนไฟฟาหวใจ (Electrocardio-

graphy) และคลนเสยงความถสง (Echocardiography) เพอคนหาความผดปกต บางรายตองไดรบ

การผาตด ความผดปกตของหวใจเปนสาเหตทท�าใหเดกกลมอาการดาวนตองรกษาตวในโรงพยาบาล

บอยครง จากภาวะเขยว หวใจลมเหลว และปอดอกเสบบอยกวาเดกทวไป

5.2 ความผดปกตของระบบทางเดนอาหาร พบไดประมาณรอยละ 10-15 ของผปวยโรคน

ไดแก ล�าไสอดตน สามารถพบไดตลอดทางของทางเดนอาหาร ทล�าไสเลก ล�าไสใหญ และไมมรทวาร หรอ

อาจพบปญหาล�าไสตรงไมมเซลลประสาทอย ท�าใหเดกอจจาระไมได บางรายมรเชอมระหวางหลอดอาหาร

และหลอดลม ผปวยจะมอาการตงแตแรกเกด คอ กนนมไมได มอาการส�าลก ซงปญหาเหลานแพทย

จะตองท�าการตรวจรกษาตงแตเปนทารกแรกเกด

5.3 ความผดปกตของระบบฮอรโมน มกพบความผดปกตของตอมไทรอยด ไดแก ไมม

ตอมไทรอยดแตก�าเนด ซงตรวจพบโดยการคดกรองการท�างานของตอมไทรอยด โดยตรวจเลอดทารก

อาย 2-3 วน หากมความผดปกตแพทยจะใหการรกษาดวยยาฮอรโมนของตอมไทรอยดหรอ Thyroxine

และตดตามพฒนาการของเดกพรอมกบเจาะเลอดตรวจ T4 และ TSH ควรอยในเกณฑปกต ถาไมได

รบการรกษาภาวะไทรอยดฮอรโมนต�า จะท�าใหระดบสตปญญาดอยลง อวน และเมอเขาสวยผใหญ

จะมความเสยงตอการเปนโรคเบาหวานมากกวาคนทวไป แตบางรายตอมไทรอยดอาจท�างานมากกวาปกต

เดกกลมอาการดาวนจงควรไดรบการตรวจการท�างานของตอมไทรอยดทก 1-2 ป

5.4 ความผดปกตของระบบเมดเลอดขาว พบไดตงแตแรกเกด สวนหนงของความผดปกต

ในทารกแรกเกดสามารถดขนเอง เดกกลมนจะมโอกาสเกดโรคมะเรงเมดเลอดขาวสง และสวนใหญมก

เปนในวยเดก อาการและอาการแสดงทส�าคญ คอ มไขสง ซด มจดเลอดออกตามล�าตว แขน และขา

ตรวจพบตบโต มามโต

5.5 ความผดปกตของระบบภมคมกนตานทานโรคต�า พบการตดเชอทางเดนหายใจบอย

เพราะมระดบสารภมตานทาน (Antibody) ในรางกายลดลง อาจขาดสารภมตานทานบางชนด ท�าใหเสยง

ตอการตดเชอมากขน

5.6 ความผดปกตของตา สวนใหญพบสายตาสน สายตาเอยง สายตายาว ตาเข บางราย

ตาจะกระตกไปมาตลอดเวลา (Nystagmus) บางรายมทอน�าตาอดตน เปนสาเหตของเยอบตาอกเสบ

อาจมตอกระจกตงแตแรกเกด และเปนสาเหตใหตาบอดได

5.7 ความผดปกตของห พบหหนวกขางใดขางหนงหรอทงสองขาง ในกรณทหหนวก

ขางเดยว เดกสามารถหนตามเสยงเรยกและมพฒนาการดานภาษาไดตามอาย เดกทหหนวกทงสองขาง

จะไมมการตอบสนองตอเสยงและจะไมมพฒนาการดานภาษา

5.8 ความผดปกตของกะโหลกศรษะและกระดก พบประมาณรอยละ 10-30 มขอตอระหวาง

กระดกสนหลงสวนคอขอท 1 และขอท 2 หลวมกวาปกต ท�าใหขอตอกระดกสนหลงสวนคอต�าแหนงน



เคลอนงาย (C–spine Subluxation) ซงอาจเปนอนตราย เพราะการเคลอนของกระดกสนหลงสวนคอ

สวนนอาจไปกดทบเสนประสาททเกยวของกบการหายใจ จะพบเดกกลมนมอาการคอเอยงรอยละ 10

การเดนผดปกต เปนอมพฤกษหรออมพาตได นอกจากนอาจพบขอสะโพกหลดรอยละ 6 ไซนสหรอ

โพรงอากาศตางๆในกะโหลกศรษะอาจมขนาดเลกหรอหายไป

5.9 ความผดปกตของระบบทางเดนปสสาวะและระบบสบพนธ อาจมไตผดรป อวยวะเพศ

เลก อณฑะไมลงถงอยในทอง เพศชายสวนใหญเปนหมนเพราะผลตสเปอรมไมได และมกไมมกจกรรม

ทางเพศ (มรายงาน 1 รายทสามารถมบตรได) สวนเพศหญงประมาณรอยละ 15-30 มการตกไขปกต

แมรอบเดอนจะมาไมสม�าเสมอ สามารถมบตรได และถาตงครรภมโอกาสทจะมบตรเปนกลมอาการดาวน

ไดรอยละ 50 ควรไดรบค�าแนะน�าเกยวกบการคมก�าเนดและการท�าหมน โดยพจารณาระดบสตปญญา

และความยนยอม โดยสงปรกษาสตนารแพทย ควรตรวจภายใน ตรวจมะเรงปากมดลก และตรวจเตานม

ทกป

5.10 ความผดปกตของผวหนง มกมผวแหง ผวหนงหนา ผวหนงแขงเปนแหงๆ มโรค

ดางขาว และรขมขนอกเสบ

5.11 ความผดปกตของผม พบวาเดกกลมนมผมบาง และผมรวง

5.12 ความผดปกตของฟน มกมป ญหาฟนขนชา บางรายอาจมปญหาการสบฟน

เหงอกอกเสบ โรคปรทนต หรอการกดฟน

5.13 ความผดปกตของการนอน ทพบไดบอย คอ นอนกรน หรอหยดหายใจในขณะ

นอนหลบ

5.14 ความผดปกตของระบบประสาทและสมอง ประมาณรอยละ 5 – 10 เปนโรคลมชก

และสวนใหญเมออายประมาณ 40 ปจะเปนโรคหลงลม หรออลไซเมอร (Alzheimer’s disease)

ซงเกดเรวกวาคนปกตทมกเปนโรคหลงลมเมออาย 70 ป

5.15 โรคทางจตประสาท ประมาณรอยละ 18-38 มโรคจตประสาทรวมดวย เดกกลมน

มกเปนโรคสมาธสน โรคออทสตก ในวยผใหญมกเปนโรคซมเศรา ย�าคดย�าท�า

การปองกนการเกดเดกกลมอาการดาวน

เนองจากไมทราบสาเหตทชดเจนทท�าใหเกดความผดปกตของพนธกรรม จงไมมการแกไขสาเหต

เบองตน อยางไรกตามการตรวจวนจฉยกอนคลอดถอวาเปนการคดกรองวธหนง ทจะชวยปองกนและ

ลดการเกดกลมอาการดาวนไดในปจจบน โดยทวไปจะมการตรวจ 2 ลกษณะ คอ

1. การตรวจคดกรองกลมอาการดาวนของทารกในครรภ ไดแก การตรวจคดกรองทางชวเคม

กอนคลอด (Biochemical screening) โดยการเจาะเลอดของมารดาในระหวางตงครรภ ตงแตอายครรภ

11 สปดาห เพอตรวจหาระดบ Alphafetoprotein (AFP) และฮอรโมน 3 ชนด คอ Unconjugated

Estriol, Human Chorionic Gonadotropin (HCG) และ Pregnancy Associated Plasmaprotein



A (PAPP-A) และการตรวจโดยใชอลตราซาวด เชน The Nuchal Translucency Test เปนการตรวจวด

ความหนาของน�าทสะสมใตทายทอยทารก ทมความแตกตางระหวางทารกปกตกบกลมอาการดาวน

(ภาพ 3) (เกษมศร ศรสพรรณดฐ, 2557) เมอมารดาตงครรภ 11-13 สปดาห ซงมกจะท�าควบคไปกบการ

ตรวจคดกรองทางชวเคม นอกจากนยงมการตรวจอลตราซาวนเพอดความผดปกตตางๆของทารกในครรภ

วามความสมพนธกบกลมอาการดาวนหรอไม แตวธการตรวจเหลานมความไวประมาณรอยละ 50-70 และ

ไมสามารถบอกไดชดเจน

ภาพ 3 ความแตกตางระหวางน�าทสะสมใตทายทอยทารกปกตกบกลมอาการดาวน

ทมา: www.med.cmu.ac.th

2. การตรวจวนจฉยกอนคลอด ไดแก การตดชนเนอรก (Chorionic Villi Sampling) โดยใช

เขมเจาะผานทางหนาทองหรอสอดเขาทางชองคลอดของมารดาในขณะทตงครรภ 11-12 สปดาห และ

การเจาะน�าคร�า (Amniocentesis) ไปตรวจในระหวางทมารดามอายครรภ 16-20 สปดาห วธนสามารถ

วนจฉยทารกกลมอาการดาวนในครรภไดแมนย�า

แนวทางการดแลสงเสรมพฒนาการเดกกลมอาการดาวน

เดกกลมอาการดาวนมกมระดบสตปญญาบกพรองระดบปานกลางถงรนแรง จากการศกษา

ในตางประเทศ พบวาการกระตนพฒนาการทถกตองและเหมาะสม จะชวยเพมพนศกยภาพไดอยางชดเจน

และจะไดผลดทสด หากท�าในระยะ 2 เดอน ถง 2 ปแรกของชวต ท�าใหเดกกลมอาการดาวนมสตปญญา

บกพรองอยในระดบเลกนอยถงปานกลาง ระดบสตปญญามแนวโนมลดลงเมออายมากขน พฒนาการ

ดานภาษาจะชากวาระดบสตปญญา ดงนนการสงเสรมพฒนาการโดยเรวจงเปนเรองส�าคญ เนองจาก

จะชวยใหเดกมโอกาสพฒนาความสามารถในดานตางๆ สมวยหรอตามศกยภาพ เดกกลมอาการดาวน

จะมพฒนาการเปนล�าดบขนเชนเดยวกบเดกทวไป และควรฝกพดอยางสม�าเสมอ โดยเรมตงแตอาย

12-15 เดอน ทกษะดานสงคมจะพฒนาไดด ทกษะการเรยนรโดยการมองเหนจะดกวาการฟง



เนองจากในเดกกลมอาการดาวน อาจมความผดปกตหลายอยางทพบรวมดวย รวมทงมโอกาส

เจบปวยไดงายและบอยกวาเดกทวไป จงควรแนะน�าบดามารดาใหพาบตรกลมอาการดาวนไปพบแพทย

ตงแตแรก อาศยความรวมมอของทมสหสาขาวชาชพ ครอบครว และสงคมรอบขาง เพอใหมการดแลครอบคลมแบบองครวม (Holistic Care) คอ ดแลทงดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ โดยม จดมงหมายของการดแลรกษาตามอาการ หรอแกไขความผดปกตทพบรวม ฟนฟสมรรถภาพเดกกลม อาการดาวน และตดตามเปนระยะๆ เพอใหเดกเหลานสามารถชวยเหลอตนเองไดในชวตประจ�าวน ใชชวตอยในสงคมไดใกลเคยงกบคนปกตมากทสด และเตบโตเปนผใหญทสามารถชวยเหลอตนเองได ไมกอปญหากบสงคม เดกเหลานควรไดรบวคซนตามก�าหนดเหมอนเดกทวไป ดแลใหไดรบสารอาหารทมประโยชน ครบถวนและเหมาะสม เนองจากผปวยมแนวโนมทจะเปนโรคอวน จงตองระวงไมใหบรโภคอาหารแปง น�าตาล ไขมน และขนมปรมาณมาก รวมทงตองสนบสนนใหออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอ หลกการทวไปในการกระตนสงเสรมพฒนาการ คอ ท�าเปนประจ�าทกวนสม�าเสมอ ฝกทละเรองซ�าๆ บอยๆ จนเดกท�าได จงจะเปลยนฝกเรองอน ไมสรางความตงเครยดแกเดก ในชวงแรกๆ เดกอาจ ตอตาน ไมใหความรวมมอ ผฝกไมควรดหรอข แตควรใหก�าลงใจ ชนชม ตองใจเยน และมความอดทน เดกกลมนมกจะชนชอบดนตรและศลปะ เพราะสามารถปลดปลอยความคดและจนตนาการตางๆได โดยไมตองยดตดกบการทองจ�า (สมจตร จารรตนศรกล และรงรว วรรณสนธ, 2555) การกระตนพฒนาการกลามเนอมดใหญ ตองมความระมดระวงโดยเฉพาะกลามเนอคอ เนองจากเดกจะมปญหากลามเนอไมแขงแรง และขอตอจะหลวมกวาปกต โดยเฉพาะขอตอของกระดกสนหลง สวนคออนทหนงและสอง ท�าใหกระดกสนหลงสวนคอต�าแหนงนเคลอนไดงาย (C-spine subluxation) ซงอาจเปนอนตรายจากการกดทบเสนประสาททเกยวของกบการหายใจ ดงนนในการสงเสรมพฒนาการไมควรกระชากหรอออกแรงมากเกนไป ควรปรกษาผเชยวชาญ การกระตนพฒนาการกลามเนอมดใหญจะใชวธการนวดตว อาจใชโลชนหรอน�ามนมะกอกทาผว เพอใหการนวดท�าไดงาย การฝกยกแขนขาขนลง รวมกบมเพลงประกอบขณะฝก เดกจะชอบและใหความรวมมอมากขน ผฝกนบเลขจะชวยใหเดก ไดเรยนรและทองจ�าตวเลข การกระตนพฒนาการกลามเนอมดเลก จะเรมฝกโดยใหเดกหยบจบของชนเลกๆ ทไมเปนอนตราย เชน หยบลกเกด เปนตน สปราณ เมฆขจร (2551) ไดศกษาวจยเรองการพฒนาทกษะในการใชกลามเนอมดเลกของนกเรยนทมความบกพรองทางสตปญญากลมอาการดาวนระดบเรยนได ชนประถมศกษาปท 1 โดยใชกจกรรมศลปะการปนแปงโด พบวาทกษะในการใชกลามเนอมดเลกของนกเรยนอยในระดบด และดขนอยางมนยส�าคญทางสถตหลงการสอน การฝกการมอง ในเดกเลกจะฝกเชนเดยวกบเดกปกต โดยจดหาโมบายแขวนไวใหเดกมอง การหาสงของมาใหเดกดโดยเลอนไปทางซาย ขวา บน ลาง อยางชาๆ เมอเดกโตขนใหเดกฝกหยบของ ใสกลอง โดยอาจหาของทเดกชอบมาเลนรวมกบเดก ผ ฝกจะเลอนกลองไปมา เพอใหเดกฝกมอง



หากลองกอนใสของเลน สงทบดามารดาควรตระหนก คอ เดกกลมนโตขนจะชอบเขาไปยนดโทรทศน ตดหนาจอ ท�าใหสายตาเสยงาย ผดแลตองระมดระวงอยาใหเดกดโทรทศนใกลเกนไป ควรหาสงกดขวาง

มาวางกน

การฝกการดแลกจวตรประจ�าวน ไดแก การรบประทานอาหาร อาบน�า สวมเสอผา และดแล

การขบถายเอง ควรฝกเมอเดกไดรบการกระตนพฒนากลามเนอมดใหญและมดเลก ผฝกตองใจเยน อดทน

คอยเปนคอยไป แตตองฝกเปนประจ�าสม�าเสมอ ในระยะแรกผฝกอาจท�าใหเดก ตอมาคอยๆจบมอเดกให

เขามาชวยทละนอย ใหค�าชนชมทกครงเมอเดกเรมใหความรวมมอ แมจะท�าไดเพยงเลกนอย เดกจะรสก

อยากท�ามากขน แลวคอยๆใหเดกท�าดวยตวเองมากขนเรอยๆ เดกกลมนจะชอบคนพดเพราะ นมนวล และ

ชอบค�าชม

การฝกระเบยบวนย เปนสงจ�าเปนเพราะเดกตองอยรวมกบบคคลอนในสงคม สามารถฝกไดตงแต

เดกยงไมเขาโรงเรยน วธการฝกระเบยบวนยท�าไดโดยการปฏบตใหดเปนแบบอยาง เดกกลมนจะเรยนร

ไดดโดยการเลยนแบบพฤตกรรม ดงนนหากตองการใหเดกมระเบยบวนย บดามารดาหรอบคคล

ในครอบครวตองเปนแบบอยางทด เดกจะปฏบตตามไดเอง เดกกลมนจะไมชอบใหใครทะเลาะกนหรอ

สงเสยงรองไหดง หากเดกไดยนหรอเหน เดกจะท�ารายตนเองและตะโกนรองเสยงดง

การฝกพด ในเดกกลมอาการดาวน จะมปญหาในการใชภาษา เพราะมการท�างานของกลามเนอ

ในปากผดปกต เนองจากกลามเนอออนนม โดยทวไปเดกจะพดไดเมออายประมาณ 2-2.5 ป ปญหา

ดานภาษาและการพดของเดกกลมอาการดาวน ไดแก พฒนาการดานการพดมกชากวาความเขาใจภาษา

และสตปญญา พดไมชด พดไมคลอง สาเหตทท�าใหเดกมความผดปกตทางการพด คอ มความผดปกต

ทางการไดยน มภาวะกลามเนอออนนม มความบกพรองทางสตปญญา มชองปากขนาดเลก มลกษณะ

การสบฟนผดปกต การเคลอนไหวของกลามเนอไมสมพนธกน สงผลตอการควบคมการเคลอนไหว

กลามเนอของอวยวะทใชในการเปลงเสยงพด ดงนนโปรแกรมฝกพดของเดกกลมอาการดาวน จะตอง

ออกแบบเฉพาะบคคล โดยนกแกไขการพดจะเปนผ ประเมนความสามารถในการสอสารของเดก

ใหค�าแนะน�า รวมทงชวยกระตนสงเสรมกระบวนการเรยนรทจะสอสารอยางมประสทธภาพ อยางไรกตาม

ผทอยใกลชดกบเดกมสวนส�าคญในการสงเสรมความสามารถดานภาษาและการพดของเดกอยางมาก

เนองจากภาษาเปนสวนหนงในชวตประจ�าวน จงตองมการกระตนและสงเสรมตลอดเวลา

เดกแตละคนจะไดรบโปรแกรมการฝกพดทแตกตางกนไปตามวย โดยมเปาหมายทส�าคญทสด คอ

ชวยใหเดกสามารถสอสารไดอยางมประสทธภาพ ในการฝกพดแบงเดกเปน 3 กลม ดงน (ละเมยด

ตงเกษมสข, 2557)

1. วยทารกถงวยเตาะแตะ (0-3 ป) การฝกพดของเดกวยนครอบครวมสวนรวมอยางมาก เพราะ

สวนใหญเดกจะอยกบครอบครว โดยมวธการฝกพด ดงน



1.1 การพฒนาทกษะการมอง การฟง และการสมผส การฝกการมองถอวาเปนทกษะส�าคญ

ในการเรมฝกพด เนองจากตองฝกใหเดกมสมาธจดจอกบสงใดสงหนงไดนาน และในการฝกพดเดก

ตองเลยนแบบการท�าปากจากผฝก เดกอาจฝกพดจากการฟง โดยอาจเปดเพลงใหเดกฟง เปนเพลงชาๆ

ทมเสยงพดชดๆ เปดใหเดกฟงซ�าๆ หรอบดามารดาพดกบเดกบอยๆ ดวยค�าสนๆ พยางคเดยว

เดกจะสามารถพดตามได การสมผสเดกโดยการโอบกอดดวยความรก เดกจะสมผสไดถงความอบอนและ

ความสข จะใหความรวมมอในการฝกดขน

1.2 การฝกบรหารอวยวะทใชในการพด โดยการนวดกลามเนอบรเวณรมฝปาก การท�า

ปากจ การเมมปาก การเปาลม ท�าใหเดกด เพอใหเดกท�าตาม

1.3 การฝกเลยนแบบการออกเสยงตาง ๆ

1.4 การฝกพดค�าเดยว จนถงการพดเปนวล 2-3 พยางค

2. วยกอนเรยน (อาย 3–6 ป) เดกวยนจะมความเขาใจทางภาษาไดดกวาการพด โดยการฝกพด

จะเนนทกษะ 2 ดานน ไปพรอมๆ กน ไดแก

2.1 ดานความเขาใจภาษา การฝกจะเนนเรองของความจ�า โดยผานการฟงและการปฏบต

ตามค�าสง เพราะเปนทกษะพนฐานทส�าคญในการเขาสวยเรยนตอไป โดยเนนความเขาใจในเรองของ

ความคดรวบยอดของสงตางๆ เชน ส รปทรง ต�าแหนง เปนตน

2.2 ดานการพด การฝกจะเนนการพดทเปนประโยค และถกตองตามหลกไวยากรณ โดยใช

ภาษาใหเหมาะสมกบสถานการณตางๆ เชน การทกทาย การตอบค�าถาม ในวยนตองเรมแกไขการพด

ไมชด แตจะท�างานรวมไปกบการบรหารอวยวะทใชในชองปาก ใหท�ากจกรรมเพอเพมความแขงแรง และ

การท�างานประสานกนของกลามเนอในชองปากไดดขน

3. วยเรยน (อาย 6-12 ป) ในวยนนกแกไขการพดตองท�างานรวมกบครในชนเรยน เพอ

วางโปรแกรมการฝกพด ดงน

3.1 ดานความเขาใจภาษาของเดกวยน จะเกยวกบการท�ากจกรรมทโรงเรยนเปนสวนใหญ เชน

การปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน ตามค�าสงในการท�างานรวมกบกลมเพอน การแกไขปญหา

เฉพาะหนา และการใชความคดวเคราะหหาเหตผล ซงมความยากและมความซบซอนมากขน

3.2 ดานการพด เนนใหเดกใชภาษาใหเหมาะสมกบสถานการณตางๆ เนองจากเดกตอง

ใชภาษาในการสนทนากบกลมเพอน และมปฏสมพนธกบคร สามารถพดเลาเรองถายทอดประสบการณ

ทตนพบได นอกจากนนตองพดใหชด และพดใหคนอนฟงเขาใจ เปนเปาหมายส�าคญอยางหนงส�าหรบ

การฝกพดในเดกวยเรยน

เมอถงวยตองเขาเรยน การใหเดกเขาเรยนเปนการชวยพฒนาทกษะทางวชาการและทางสงคม

โรงเรยนแรกควรเปนโรงเรยนเฉพาะเดกพเศษ เพราะเดกจะไดฝกปรบตวกบเพอนทมลกษณะเหมอนกน

ประมาณ 2 ป ควรยายใหไปเรยนรวมกบเดกปกต แตทงนบดามารดาควรเตรยมความพรอมของเดกกอน



เขาโรงเรยน เชน การฝกทกษะการใชกลามเนอมอในการจบชอน การควบคมการขบถาย การบอก

ความตองการของตนเอง เพอใหเดกสามารถอยรวมกบเพอนๆ ได และไมเปนภาระแกครมากเกนไป

ซงครจะตองประเมนระดบสตปญญาของเดกวา จะสามารถเรยนรวมชนกบเดกทวไปไดหรอไม

โดยสวนใหญแลวสามารถเรยนผานในชนประถมศกษาได การสงเสรมทางการศกษาโดยการจดท�าแผนการ

ศกษาเฉพาะบคคล (Individualized Education Program, IEP) เมอถงระดบมธยมศกษาถาเดกเรยน

ไมไหว กตองใหออกจากโรงเรยนปกต ไมควรฝนบงคบใหเดกเรยนตอ และควรมองหาอาชพทเหมาะสมให

บางคนสามารถไปเรยนรวมกบเดกปกต ประสบความส�าเรจ และใชชวตรวมกบผอนในสงคมได

เมอเขาสวยรน เดกหญงอายประมาณ 10 ป จะเรมมหนาอก และเรมมประจ�าเดอนเมออาย

12 ป บดามารดาควรเตรยมตวสอนเกยวกบการดแลสขอนามย การรกษาความสะอาด และการใช

ผาอนามย ซงเดกสวนหนงสามารถดแลเรองเหลานได สวนเดกทไมสามารถดแลเรองเหลานได บดามารดา

ควรปรกษาแพทยเพอรวมหาแนวทางชวยเหลอตอไป เนองจากเดกตองมประจ�าเดอนนานเปนเวลา

30-40 ป อารมณทางเพศเปนเรองธรรมชาตทเดกกลมนมไดเชนกน แตวธการแสดงออกอาจแตกตางกน

เดกจะมความรสกตอเพศตรงขาม จากการสงเกตโดยแพทยผดแลเดกกลมน จะพบวาเดกหญงจะเขนอาย

เมอถกมอง สวนเดกชายกจะชอบแอบมองผหญงสาวๆ ความรสกตอเพศตรงขามจะเปนไปในลกษณะ

เขนอายมากกวาทจะคดอะไรลกซงเกนไปมากกวานน บดามารดาควรสอนถงความเหมาะสมในการ

แสดงออก ซงเดกจะคอยๆ เรยนรได สงทบดามารดาควรตระหนกอกเรอง คอการเลอกเปดรายการโทรทศน

ทเหมาะสมกบวย และสอนใหเดกรบรในสงทควร โดยใชค�าอธบายทงายๆ ทไมซบซอน

บดามารดาควรใหความส�าคญในการสงเสรมพฒนาการ แตพบวาการฝกฝนทบานบดามารดา

มกลมตว และใหการชวยเหลอเดกมากเกนไป ท�าใหเดกฝกทกษะไดนอย และมกจะดอไมยอมปฏบต

บางครงบดามารดาตองใจแขง อดทน และใหค�าชมทนททเดกใหความรวมมอ การฝกฝนบตรทบาน

อยางตอเนองและสม�าเสมอ จะชวยใหเดกมพฒนาการใกลเคยงกบเดกทวไป สงเสรมใหเดกไดรบการเรยน

การสอนตามวย ไดฝกทกษะดานตางๆ ในการชวยเหลอตนเองและสงคม

การดแลและการวางแผนครอบครวทมบตรเปนเดกกลมอาการดาวน

เดกเหลานมกจะถกทอดทง บดามกจะเลกกบมารดา หรอญาตทางฝายบดาและมารดาอาจโทษ

อกฝายวาเปนตนเหตของความผดปกต บดามารดาและญาตไมควรทอแทสนหวง ตองเขาใจวาเดก

มความบกพรอง ควรใหความรกและความอบอน ใหก�าลงใจชวยเหลอ ท�าตามค�าแนะน�าทไดรบจากแพทย

หรอบคลากรวชาชพตางๆ หมนฝกฝนเดกสม�าเสมอ เพอใหเดกมพฒนาการทดทสดเทาทจะเปนได

บดามารดาเปนบคคลทมความส�าคญมากทสดส�าหรบเดก ตองรจกวางแผนแกปญหาทพบ ไมคาดหวง

ในตวเดกสงเกนไป



การวางแผนครอบครวมความส�าคญมากในครอบครวทมเดกกลมอาการดาวน บดามารดา

ทมบตรเปนกลมอาการดาวน ควรไดรบค�าแนะน�าเรองดงน

1. โอกาสในการเกดซ�าในบตรคนตอไป ซงขนกบชนดของความผดปกตทางโครโมโซม

2. แนะน�าการวนจฉยกอนคลอดและทางเลอกทมอย หากตองการมบตรตอไป

3. แนะน�าการคมก�าเนดชวคราววธตางๆ จนกวาจะมความพรอมทจะมบตรคนตอไป ซงแตละ

ครอบครวไมเหมอนกน โดยทวไปมกเปนเวลา 2-3 ป เพอรอใหบตรทเปนกลมอาการดาวนชวยตนเอง

ไดระดบหนง จะไมเปนภาระตอครอบครวมากเกนไป

4. หากไมตองการมบตรตอไป แนะน�าถงวธการคมก�าเนดอยางถาวร

บทสรป

กลมอาการดาวนเปนโรคทางพนธกรรมทพบบอยทสด เปนสาเหตของภาวะบกพรองทางสตปญญา

จะมพฒนาการลาชา และอาจมความผดปกตของระบบตางๆในรางกายรวมดวย ซงจดมงหมายของการ

ดแลเดกกลมอาการดาวน คอ เพอรกษาหรอแกไขปญหาความผดปกตตางๆทพบ และการกระตนสงเสรม

พฒนาการ ใหเดกกลมนสามารถชวยเหลอตนเองไดในชวตประจ�าวน และอยในสงคมไดใกลเคยง

กบคนปกต ดงนนควรมการใหค�าแนะน�าปรกษาทางพนธศาสตร (Genetic Counseling) ใหคสามภรรยา

ไดรบทราบความร และขอมลตางๆมากขน และน�ามาใชในการตดสนใจเกยวกบการวางแผนการ

ตงครรภได แตกยงมขอจ�ากดเนองจากไมสามารถวนจฉยความผดปกตของทารก การเลอกใชวธใด

ขนอย กบขอมลทไดรบ การใหค�าแนะน�าปรกษาเกยวกบความเสยงและความแมนย�าในการตรวจ

ปฏบตการใดๆ ควรค�านงถงคณธรรม จรยธรรม ศลธรรม และกฎหมายทเกยวของ

ขอเสนอแนะ

เนองจากกล มอาการดาวนเปนโรคของพนธกรรม และไมมยาปองกนหรอรกษาเฉพาะ

เดกกลมอาการดาวนทไมไดรบการดแลชวยเหลอ และกระตนพฒนาการทถกตองเหมาะสม จะเปน

ภาระแกครอบครว สงคม และประเทศชาต ทตองสญเสยทรพยากรมนษยทมศกยภาพ การชวยลดปญหา

ดงกลาวอาจสรปเปน 2 ประเดน ดงน

1. การชวยลดอตราการเกดทารกกลมอาการดาวน โดยหญงตงครรภทกรายควรไดรบการตรวจ

วนจฉยกลมอาการดาวนของทารกในครรภ ในขณะตงครรภกอนอายครรภ 20 สปดาห ตามค�าแนะน�าใน

แนวทางเวชปฏบตใหม ของสมาคมสตนรแพทยแหงประเทศสหรฐอเมรกา ตงแตป พ.ศ. 2550 โดยใชวธ

การคดกรองทมความเสยงต�า และใหค�าปรกษาในการมบตรครงตอไป

2. การดแลชวยเหลอและกระตนสงเสรมพฒนาการแกทารกกลมอาการดาวนทเกดมาทกราย

เพอใหมพฒนาการสงสดตามศกยภาพ เปนการชวยลดภาระแกบดามารดา ผดแล สงคม และประเทศชาต




เกษมศร ศรสพรรณดฐ. (2557). การวนจฉยกอนคลอดและควบคมกลมอาการดาวน. สบคนเมอ

23 ต.ค. 57 จาก http://www.prcmu.cmu.ac.th/perin_detail.php?

perin_id=349.

นพวรรณ ศรวงคพานช และคณะ. (2557). กลมอาการดาวน. สบคนเมอ 16 ต.ค. 57 จาก http://

rajanukul.go.th/main/index.php?mode=academic&group=1&submode= academ

ic&idgroup=9.

พรสวรรค วสนต. (2557). กลมอาการดาวน. สบคนเมอ 16 ต.ค. 57 จาก http://www.thailabonline.

Com/ genetic-down.htm.

เฟองลดา ทองประเสรฐ. (2554). การตรวจคดกรองการตงครรภทารกกลมอาการดาวน. สบคนเมอ

16 ต.ค. 2557 จาก www.med.cmu.ac.th

ทองทศ ทองใหญ. (2553). ความหวงใหมในการรกษาดาวนซนโดรม. สบคนเมอ 16 ต.ค. 57

จาก http://www.specialchild.psu.ac.th/download/research/Downsyndrome/

down2.pdf.

ละเมยด ตงเกษมสข. (2557). การฝกพดเดกกลมอาการดาวน 1. สบคนเมอ 23 ต.ค. 57

จาก http://www.ser01.com/page/wichakan_speed.htm.

สลล ศรอดมภาส. (2557). ดาวนซนโดรม. สบคนเมอ 18 ต.ค. 57 จาก http://haamor.com/th/

ดาวนซนโดรม/.

สมจตร จารรตนศรกล และรงรว วรรณสนธ. (บรรณาธการ). (2555). สารพนเรองราวเพอดาวน

ทคณรก. สงขลา: มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สปราณ เมฆขจร. (2551). การพฒนาทกษะในการใชกลามเนอมดเลกของนกเรยนทมความบกพรอง

ทางสตปญญากลมอาการดาวนซนโดรม ระดบเรยนได ชนประถมศกษาปท 1 โดยใชกจกรรม

ศลปะการปนแปงโด. สบคนเมอ 23 ต.ค. 57 จาก http://www.hitap.net/2014/ 02/07 /

การตรวจคดกรองและวนจฉย.



นวตกรรมการเรยนรทตอบสนองรปแบบการจดการศกษาแบบบรณาการเพอพฒนาการคดอยางเปน

ระบบ และจตบรการดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคมพหวฒนธรรม

บษกร โกมลภมร สค.ม. (Bussagorn Komonpamorn, M.Soc & Public Health)1

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา สงกดสถาบนพระบรมราชชนก ส�านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข มหนาทผลตพยาบาลออกไปรบใชสงคมทวประเทศ มาตงแต พ.ศ. 2510 ถงปจจบน และ พ.ศ. 2550 เปนตนมา สถาบนพระบรมราชชนกก�าหนดนโยบายใหวทยาลยในสงกดทกแหงด�าเนนการผลตบณฑตใหมอตลกษณ คอ“บรการสขภาพดวยหวใจความเปนมนษย” ป พ.ศ. 2556 ไดเพมเตมนโยบายคอ ใหวทยาลยจดการศกษาแบบบรณาการเพอใหบณฑตมการคดอยางเปนระบบสามารถใหบรการสขภาพดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคมพหวฒนธรรมทมความหลากหลาย เนองจากสงคมไทยในปจจบนประกอบดวยกลมสงคมตางเชอชาต ภาษา ศาสนา รวมทงการเปดประตสอาเซยนในป พ.ศ. 2558 โดยสถาบนพระบรมราชชนกไดจดโครงการพฒนารปแบบการจดการศกษาแบบบรณาการ เพอพฒนากระบวนการคดอยางเปนระบบและจตบรการดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคม พหวฒนธรรม โดยวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา ไดรบนโยบายมาส การปฏบตโดยได จดสรางนวตกรรมการเรยนรเพอตอบสนองการบรการทมประสทธภาพในรายวชามนษย สงคม สงแวดลอมและสขภาพส�าหรบนกศกษาชนปท 1 ภาคการศกษาท 2 ปการศกษา 2556 โดยวตถประสงคเพอใหนกศกษาเกดคณลกษณะดงนคอ 1. เรยนรและเปลยนแปลงตนเอง ไปสการเปนนกศกษาพยาบาลทมการคดอยางเปนระบบ 2. แสดงออกซงความรสกเมตตา กรณา และการมจตบรการดวยหวใจความเปนมนษยผาน การสะทอนคด 3. สามารถบรณาการความรสการปฏบตการพยาบาลทมจตบรการดวยหวใจความเปนมนษย

ขนตอนการด�าเนนงาน ผ สอนรายวชามนษยสงคมสงแวดลอมและสขภาพ ภาคการศกษาท 2 ปการศกษา 2556 ไดวางแผนพฒนานกศกษาชนปท 1/1 และนกศกษาชนปท 1/2 ใหเปนผมอตลกษณตรงตามทสถาบนพระบรมราชชนกก�าหนด ตามขนตอนตอไปน 1. ชแจงลกษณะรายวชา การวดประเมนผลตาม มคอ. 3 2. ใชกระบวนการสนทรยสนทนากอนการสอน 30 นาทคอใหผเรยนเขากลมกลมละ 10 คน นงหลบตา ฟงเพลงบรรเลง 10 นาท จากนนใหพดคยกนอยางกลยาณมตรใชหลกการฟงอยางตงใจ ไมถาม ไมแนะน�าเพอน ไมคดคานความเหนหรอมอคตตอผพด

1วทยาจารยช�านาญการพเศษ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา



3. ออกแบบการสอนโดยการสรางนวตกรรมการเรยนร คอก�าหนดใหผ เรยนอานหนงสอ

อานนอกเวลา มขนตอนด�าเนนการและรวบรวมขอมล ดงน

3.1 ผเรยนอานหนงสออานนอกเวลา ชอ “เรยนรและเปลยนแปลง” โดย ดร. ประมวล

เพงจนทร ใชเวลาอาน 1 เดอน

3.2 ครบก�าหนด 1 เดอน ผสอนเขาพบผเรยนในชวโมงการสอนและใหผเรยนเลาความรสก

ทไดรบจากการอานหนงสอ

3.3 ผเรยนสะทอนคดความรสกจากการอานเปนลายลกษณอกษร

3.4 ผ สอนถอดบทเรยนสงทผ เรยนสะทอนคด รวบรวมเปนประเดนความประทบใจ

ในพฤตกรรมของผเขยนทผเรยนแสดงออกซงความมงหวงทจะเปลยนแปลงตนเองใหเปนคนทมคณภาพ

สามารถใหบรการสขภาพดวยหวใจความเปนมนษยไดตอไปในภายหนาโดยมตนแบบการเปลยนแปลง

ตนเองจากการทไดอานหนงสอทผสอนก�าหนด

ผลการด�าเนนงาน

การอานหนงสออานนอกเวลา เรอง “เรยนรและเปลยนแปลง” โดย ดร.ประมวล เพงจนทร

เรองยอของหนงสอเลมน คอ ผเขยนเลาประสบการณของตนเองวา ส�าเรจการศกษาจากประเทศอนเดย

ไดกลบไปอนเดยอกครงโดยตงจตวาจะไปกตญญตอแผนดนอนเดยและขณะทอยในประเทศอนเดย ผเขยน

ตงจตวาไมวาอะไรเกดขนจะไมคานไมตอตานทงสน มเหตการณตางๆ เกดขนมากทผเขยนตองประสพและ

ไดใชความเมตตา กรณา ความกลาหาญ ความเสยสละ ความจรงใจ ความปรารถนาดตอทกๆคนทกๆ

เหตการณท�าใหผเขยนไดรบประสบการณทมคาและน�ามาถายทอดสผสนใจในวงสนทนาในค�าคนหนง

เมอผสอนก�าหนดใหผเรยนอานผเรยนไดเลอกสถานการณทประทบใจรายงานเปนลายลกษณอกษร

ซงผสอนถอดบทเรยนได ดงน

สถานการณท 1 นกศกษาประทบใจในความกตญญของผ เขยน ดงตวอย างประโยค

“การไปอนเดยดวยเหตอนส�าคญยง 2 ประการ ประการแรก ผมมความรสกวาผมเปนหนบญคณ อนเดย

สวนประการทสอง คอการไปแสดงความเคารพผมพระคณ”

สถานการณท 2 นกศกษาประทบใจในการใหคณคาของความรกของผเขยนดงตวอยางประโยค

“นไงคอเปาหมายของความรก ความรกทมนไมใชเรองหลกการ เหตผลทซบซอนเลยเปนเรองของ

จตใจของคนคนหนงทเรามความสขเปนลนพนทเราไดมชวตอย แลวกท�าใหคนหนงทเรารกเขา

มความรสกทด”

สถานการณท 3 นกศกษาประทบใจในความเมตตากรณาของผเขยนดงตวอยางประโยค

“ผมนงกนอาหารอยรมถนน มขอทานยนอย ผมเลยบอกเจาของรานวา “ชวยท�าอาหารทผมกน

ใหกบเพอนของผมดวย” เจาของรานถามวา “ คณจะสงอาหารใหเขาหรอ ” ผมตอบ “ ใช ท�าเลย ท�าให

เหมอนทผมกน มนอรอยมาก”



สถานการณท 4 นกศกษาประทบใจในความออนโยนในจตใจของผเขยนดงตวอยางประโยค

“เพยงแคใครเอาน�ามาใหผมดมสกแกวหนง แลวผมจะรสกไดถงความหมายทมนเกดขนในตวผม

พอผมเหนคณคาของน�าแกวนน มนท�าใหผมเหนคาของน�าใจของคนทเอาน�ามาให มนท�าใหผมเหนคณคา

ของอะไรอกมากมายมหาศาล และพอเราเหนคาของสงตางๆ เหลานนเปนจ�านวนมากมายน มนยงโยงมา

สการท�าลายความรสกเหนแกตว”

สถานการณท 5 นกศกษาประทบใจในความสามารถในการ“พลกจต”ของผเขยนดงตวอยาง

ประโยค

“ถาผมใหสตางคแลวเขาไมทอน ผมกถอวาเปนบญเหลอเกน ผมมเจตนาเอาสตางคมาเพอจะ

บรจาคท�าบญทน ดงเชน เวลาเราขนรถ สวนใหญเวลาเราใหสตางคแลวเขาไมทอน เมอกอนผมจะทวงถาม

แลวกจะต�าหนเขา วาเขา วาคณอยาท�าอะไรอยางน แตวนนผมมความสขครบ”

สถานการณท 6 นกศกษาประทบใจในความ“ เขาใจเพอนมนษย ” ดงตวอยางประโยค

“ทนททเรามชวตอยกบเพอนรวมงาน ขอไดโปรดเหนใจแมจะไมเหนดวยกบสงทเขาท�า แตโปรด

เขาใจเถดวาทกคนมขอจ�ากดแลวถาเรามองเหนขอจ�ากดนน เราจะเหนใจ...ความรสกแบบนตองเกด

มาจากใจ”

สถานการณท 7 นกศกษาร สกสะเทอนใจกบเหตการณทผ เขยนเขาใจผดคนขบรถรบจาง

จนเกดเปน “ความละอายใจ”ของผเขยน คอในวนทฝนตกผเขยนไดเรยกรถตกตกใหไปสงทแหงหนง

คนขบบอกราคา 50 รป ผเขยนตอบตกลงแตในใจกลบคดวา 50 รปนไมใชนอยนะ 20 รปกมากแลว

แตเมอตงใจแลววาจะไมตอรองใด ๆ เมอถงจดหมายจงหยบเงนสงให 50 รป คนขบกลบมองดวย

ความสงสยและกลาวออกมาวา “ ขอโทษดวย ภาษาของผมไมด ผมคงพดผด ผมไมไดมเจตนาพดวา

50 (Fifty) ผมตองการพดวา 15 (Fifteen) One – five not Five Zero ” ผเขยนรสกผดทเดนทางมา

เพอท�าจตใหสะอาด แตกลบคดถงเพอนมนษยในแงลบ คดถงคนอนในแงของความหวงแหน

สถานการณท 8 นกศกษาประทบใจในความ “สขใจ” ของผเขยนทเกดไดทกทดงตวอยางประโยค

“ผมขนไปนงบนรถไฟ อยดๆ มคนชผมวา เขาจะนงททผมนงอย ผมกลกขนให แลวผมกไปนง

ทพนดวยความสขเปนลนพนทไดนงทพน พอผมไปนงทพนกเกดความรสกซงตความตามจารตประเพณ

วาผมเปนวรรณะต�า เพราะวาผมแตงตวสกปรกดวย ขณะนงทพนกมคนยนเตม เขากไลผมวาทตรงน

เขาอยากนง ใหผมไปนงทอน ผมกตองไปนงหนาหองน�า แลวผมกมความสขมากทไดนงหนาหองน�า”

สถานการณท 9 นกศกษาประทบใจในความม “จตเคารพ” ของผเขยนดงตวอยางประโยค

“ผมมความรสกวา การเคารพทแทจรง คอการทจตของเรามความนมนวล ออนโยน นอมไปรบ

ทกสงทเกดปรากฏกบเราโดยไมมจตปฏเสธ ”…

สถานการณท 10 นกศกษาประทบใจในค�าตอบทมไหวพรบ ใหเกยรต สรางก�าลงใจและใหคณคา

แกผอนของผเขยน ดงเหตการณทมผหญงคนหนงมาถามผเขยนหลงจากฟงผเขยนพดจบแลววา“ หนเกด



มาท�าไม” ขณะนนผเขยนก�าลงรบจะเดนทางแตกไดตอบไปในเวลาและเงอนไขทจ�ากดวา“ ผมไมรวาคณ

เกดมาเพออะไร แตถาค�าถามนเปนค�าถามของผมเองวาผมเกดมาเพออะไร ผมตอบไดโดยไมตอง

ลงเลใจวา ผมเกดมาเพอพบคณ ผมมความสขเปนลนพนทไดพบคณ นเปนความปรารถนาของผม

เปนความสขของผมทไดพบคณทน”

จากการทผเรยนไดอานและน�าเสนอเหตการณทท�าใหตนเองรสกประทบใจ สะเทอนใจ สงเสรม

ก�าลงใจนน ผเรยนเหนวาการแสดงออกของผเขยนเปนการแสดงออกของผทมหวใจความเปนมนษย

และผเรยนสรปวาผเขยนเปนบคคลทควรน�ามาเปนแบบอยางในดานตางๆดงน

1. ความกตญญตอประเทศชาต ผมพระคณเชน พอแม คร อาจารย เปนตน

2. การมมนษยสมพนธดกบคนทกคน

3. การกลาเผชญอปสรรค

4. ความมเมตตากรณา

5. การเปนคนคดบวก มองโลกในแงด

6. การมความรกทงดงาม สามารถน�าไปปรบเปลยนชวตในทศทางทดขนเรอย ๆ

7. ความเคารพตอสรรพสงรอบตว

8. การเคารพสทธความเปนมนษยของผอน

สงทผเรยนตงใจจะเปลยนแปลงตนเองหลงจากการอานหนงสอ “เรยนรและเปลยนแปลง”

1. จะเปนคนกตญญตอผมพระคณ

2. ใสใจคนอนใหมากขน

3. ขยน ตงใจเรยนใหมากขน

4. จะเปนคนทใจเยนใหมากขน ไมโกรธคนอน โดยไมมเหตผล

5. จะมความเมตตากรณากบทกคน

6. มความออนนอมถอมตนใหมากขน

7. จะไมแบงแยก แบงวาเปนเขาเปนเรา

8. จะพยาบาลคนไขทกคนใหเทาเทยมกน

สรป

การจดการศกษาพยาบาลเพอใหบรรลอตลกษณ “การดแลสขภาพดวยหวใจความเปนมนษย”

ของสถาบนพระบรมราชชนก ผสอนทกรายวชาตองรวมรบผดชอบผลกดนใหเกดคณลกษณะเชนนในตวผ

เรยน ตงแตในชนปท 1 เปนการปพนฐานกอนเขาสการศกษาทางการพยาบาล การก�าหนดใหผเรยนได

อานหนงสออานนอกเวลาทผสอนคดสรรแลววามความเหมาะสมตอการพฒนาปญญา เหตผลเชงจรยธรรม

และเสรมสรางจตใจทออนโยน งดงามแกผเรยน เปนการสอนผเรยนทางออมไดดอาจจะดกวาการบรรยาย

หนาชนเรยนซงผเรยนในศตวรรษท 21 นอาจจะไมชอบและเบอเพราะปจจบนมสอทผเรยนสามารถเขาถง



ความรและขาวสารตางๆไดมาก หลากหลายและหลายชองทาง อยางไรกตามสอทมมากกใชจะเกด

ประโยชนกบผเรยนไปเสยทงหมด มผเรยนอกไมนอยทไมมวจารณญาณในการเลอกสอทเปนประโยชน

ตอการพฒนาสตปญญา จงเปนหนาทของผสอนทจะตองคดสรรสอทดมประโยชนเพมพนสตปญญาแกผ

เรยนเพอชวยพฒนาผเรยนสการเปนผมความคดอยางเปนระบบมอตลกษณการดแลสขภาพ และจตบรการ

ดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคมพหวฒนธรรม


ประมวล เพงจนทร. (2552). เรยนรและเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย.



ค�าแนะน�าการเตรยมและสงตนฉบบ


กองบรรณาธการ วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต ขอเชญสมาชก

และผสนใจทกทานรวมสงบทความวชาการและบทความวจยทเกยวของกบวทยาศาสตรสขภาพ ไดแก ดาน

การแพทย การพยาบาล การสาธารณสข การศกษาในสาขาวทยาศาสตรสขภาพ และดานอน ๆ ทเกยวของ

เพอตพมพเผยแพรทงนผลงานทสงมาใหพจารณาเพอตพมพ ตองไมเคยตพมพหรออยในระหวางพจารณา

ตพมพในวารสารอนเมอไดรบการตอบรบใหตพมพผเขยนจะตองสมครเปนสมาชกของวารสาร ฯ

ชนดของเรองทจะตพมพ

1. บทความวชาการดานวทยาศาสตรสขภาพ ไดแก ดานการแพทย การพยาบาล การสาธารณสข

การศกษาในสาขาวทยาศาสตรสขภาพ และดานอน ๆ ทเกยวของ

2. บทความวจยดานวทยาศาสตรสขภาพ ไดแก ดานการแพทย การพยาบาล การสาธารณสข

การศกษาในสาขาวทยาศาสตรสขภาพ และดานอน ๆ ทเกยวของ ถาเปนวทยานพนธตองมหนงสอรบรอง

และลงนามทงอาจารยทปรกษาหลก และนสตผท�าวทยานพนธ

3. บทความปรทศน บทความพเศษ และปกณกะ

การเตรยมตนฉบบบทความ

1. ตนฉบบตองพมพดวยคอมพวเตอรโปรแกรมส�าเรจรป MS Word 97/03 for Windows ขนาด

16 แบบอกษรใช TH SarabunPSK (ในตารางขนาด 14) พมพหนาเดยวในกระดาษ A4 ระยะขอบกระดาษ

ดานบน – ลาง 2.54 cm. ดานซาย 3.17 cm. ดานขวา 2.54 cm. จ�านวน 12 หนา (ไมรวมรายการอางอง)

และรายการอางองตองไมเกน 40 รายการ

2. ชอเรอง เปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ พมพดวยตวหนาไวหนาแรกตรงกลาง

3. ชอผเขยน เปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ ระบวฒการศกษาสงสด ไมตองระบต�าแหนงทาง

วชาการ พมพดวยตวอกษรปกต อยใตชอเรองโดยเยองมาทางดานขวา และใหระบตวเลขเปนตวยกทาย

ชอผเขยนเพอแสดงรายละเอยดเกยวกบต�าแหนงทางวชาการ ชอหนวยงาน แสดงไวเปนเชงอรรถดานซาย

ในหนาแรก ทงนเฉพาะผวจยหลกใหเพมเบอรโทรศพทและ e-mail

4. มบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ ไมเกน 250 ค�า ตอบทคดยอ

5. ก�าหนดค�าส�าคญ (Keyword) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ (จ�านวน 3 – 5 ค�า)

6. การเรยงหวขอ หวขอใหญสดใหพมพชดขอบดานซาย หวขอยอยเวนหางจากหวขอใหญ

3 – 5 ตวอกษร และหวขอยอยขนาดเดยวกน ตองพมพใหตรงกน เมอขนหวขอใหญ ควรเวนระยะพมพ

เพมอก



7. การใชตวเลขค�ายอและวงเลบควรใชเลขอารบคทงหมดใชค�ายอทเปนสากลเทานน(ระบค�าเตม

ไวในครงแรก) การวงเลบภาษาองกฤษ ควรใช Capital Letters เชน Student Centered Learning

8. บทความวจย ใหเรยงล�าดบสาระ ดงน

8.1 บทคดยอ (Abstract)

8.2 บทน�า (Introduction) ระบความส�าคญของปญหาการวจยกรอบแนวคด วตถประสงค

และสมมตฐานการวจย

8.3 ระเบยบวธวจย (Research Methodology) ระบแบบแผนการวจยการไดมาซงกลม

ตวอยางและการก�าหนดขนาดกลม ตวอยาง เครองมอทใชในการวจย วธการเกบรวบรวมขอมล และการ

วเคราะหขอมล

8.4 ผลการวจย/ผลการทดลอง (Results) เสนอผลทพบตามวตถประสงคการวจยตาม

ล�าดบอยางชดเจน ควรเสนอในรปแบบตารางหรอแผนภมกอน แลวจงอธบายตาราง

8.5 อภปรายผล/วจารณ (Discussion) เสนอเปนความเรยงชใหเหนถงความเชอมโยงของ

ผลการวจยกบกรอบแนวคด และงานวจยทผานมา ไมควรอภปรายเปนขอๆแตชใหเหนถงความเชอมโยง

ของตวแปรทศกษาทงหมด

8.6 สรปผล (Conclusion) ระบขอสรปทส�าคญ

8.7 ขอเสนอแนะ ทไดจากงานวจย การน�าผลการวจยไปใช และประเดนส�าหรบการวจย

ตอไป

8.8 รายการอางอง (References) ตองเปนรายการทมการอางองไวในเนอหาเทานน

9. บทความวชาการ ประกอบดวย

9.1 บทคดยอ (Abstract)

9.2 บทน�า (Introduction)

9.3 เนอเรอง (Content) แสดงสาระส�าคญทตองทตองการน�าเสนอตามล�าดบ

9.4 บทสรป (Conclusion)

9.5 ขอเสนอแนะ (Suggestion)

9.6 รายการอางอง (References)

10. การเตรยมเอกสารอางอง ใหใชระบบอางองแบบ APA Formatted References, 5th Edition

โดยศกษารายละเอยดเพมเตมไดท http://www.wooster.edu/psychology/apa-crib.html.



ตวอยางการเขยนเอกสารอางอง

1. การอางองในเนอหา ใชระบบนาม- ป (Name – year System) ชอผแตงภาษาไทยใหเขยน

ชอและนามสกล สวนผแตงภาษาองกฤษ ใหเขยนเฉพาะนามสกล ถามากกวา 6 คน ใหใสชอคนแรก

ตามดวย et al.

ตวอยาง

…การปลกฝงขดเกลาดานวชาการและคณลกษณะของพยาบาลจงเปนหนาทอนยงใหญของสถาน

ศกษาพยาบาล (สมจต หนเจรญกล, 2555)

…โดยตงอยบนพนฐานของปจจยการดแลอยางเอออาทร (Watson, 2008)

2. การคดลอกขอความ ใชระบบนาม- ป และขอความทคดลอกมาอยในเครองหมาย

“…………..”

ตวอยาง

Bandura (1991, p. 1) ใหนยามวา “จรยธรรมคอ กฎส�าหรบการประเมนพฤตกรรม”…

“พยาบาลจงจะตองเปนนกคด และมการประเมนอยางตอเนองเพอแกความสงสยทเกดขนตลอด

เวลา” (วภาดา คณาวกตกล, 2549, หนา 22)

3. การอางองทายบทความ

3.1 บทความทวไป ใสชอผรวมงานทกคน ถาไมเกน 6 คน ใหใสชอทง 6 คน หากมากกวา

6 คน ใหใสชอ 6 คนแรกตามดวยค�าวา “และคณะ” และบทความภาษองกฤษ ใชค�าวา “et al.” และใช

เครองหมายวรรคตอน ดงตวอยาง

ธดารตน สภานนท, จารวรรณ ศภศร และอรณ ชณหบด. (2554). ผลการตดตามบณฑตทใหบรการ

ดวยหวใจความเปนมนษยปการศกษา 2553 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง. ตรง:

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง.

Fraenkel, R. J., Wallen, E. N. & Hyun, H. H. (2012). How to Design and Evaluate Research

in Education. (Eigtht Edition.). New York: McGraw-Hill.

3.2 ผเขยนเปนกลมหนวยงาน

สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข. (2553). รายงานประจ�าป 2553 สถาบนพระบรม

ราชชนก. กรงเทพฯ: ร�าไทยเพรส.

3.3 การอางองเฉพาะบทในหนงสอ

Waite, J. (2011). “Information and Documentation. In Potter, A.P., Perry, G.A., Stockert,

A.P. & Hall, A.” Basic Nursing Challenge. (pp. 142-164). Missouri: Mosby/Elsevier.



3.4 การอางองเอกสารจากอนเตอรเนต

Heubecke, E. (2008). “The New Face of Nursing: Expanding Patient Advocacy with

Leadrship, Creativity, and Vision”. Johns Hopkins Nursing Magazine. Retrieved

November 3, 2013, from http://magazine.nursing.jhu.edu/.

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สระบร. (2556). การสงเคราะหความรจากงานวจยเรอง การจดการ

เรยนการสอนเพอพฒนานกศกษาในการดแลผรบบรการดวยหวใจความเปนมนษย

โดยใชหลกฐานเชงประจกษ. สบคนเมอวนท 15 ต.ค. 2556 จาก http://km-bcns.blogspot.

com/2013/08/blog-post_701.html.

3.5 วทยานพนธ

กตตพร เนาวสวรรณ. (2557). การพฒนาตวบงชอตลกษณของนกศกษา วทยาลยพยาบาล กระทรวง

สาธารณสข. ปรญญานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต (การบรหารการศกษา). สงขลา:

มหาวทยาลยหาดใหญ.

การสงบทความ

สงบทความตนฉบบพรอมส�าเนา รวม 3 ชด และแผน CD (กรณาใช CD ใหม) พรอมทอยทสามารถ

ตดตอสะดวก มาท

ดร.มารสา สวรรณราช (บรรณาธการวารสาร)

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

64 ถนนรามวถ ต�าบลบอยาง

อ�าเภอเมอง จงหวดสงขลา 90000

หรอสงจดหมายอเลกทรอนกสมาท [email protected] หรอ [email protected]



ใบสมคร

สมาชกวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต

ประเภท บคคล ชอ – สกล (บรรจง)………………………………..…………………………………………………………

หนวยงาน ชอหนวยงาน………………………………………………………………………………………………

สถานทจดสงวารสาร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เบอรโทรศพท………………………………………………………….E-mail……………………………………………………………

มความประสงคจะ

สมครสามชกใหม ตออายสมาชก

1 ป (3 เลม)

บคคลภายใน 400 บาท บคคลภายนอก 500 บาท

2 ป (6 เลม)

บคคลภายใน 750 บาท บคคลภายนอก 900 บาท

ลงนามผสมคร………………………………..……………………..

(………………………………..……………………..)

วนท.........เดอน........................พ.ศ...........

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ส�าหรบเจาหนาท

ใบเสรจเลมท.............เลขท..............ลงวนท.................

ลงทะเบยนสมาชกเลขท...............................................

วารสารฯ เรมจาย ฉบบท.........../...........สนสด.........../...........

ผรบสมคร………………………………..……………………..

วนทรบสมคร…………/…………/………....

เจาหนาทผรบผดชอบ : นางสาวเสาวนนท จลนวล โทร. 0-7431-1890-1 โทรสาร 0-7459-2621



แบบฟอรมการสงบทความวจย/บทความวชาการ


.............ระบทอย............

.............ระบทอย............

.............ระบวนท...........

เรอง ขอสงบทความเพอพจารณาตพมพเผยแพรในวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและ

การสาธารณสขภาคใต

เรยน บรรณาธการวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต

สงทสงมาดวย 1. บทความเรอง “....ระบชอเรอง.....” จ�านวน 3 ฉบบ และแผนซด จ�านวน 1 แผน

2. แบบฟอรมสงบทความ/ใบสมครสมาชก/แบบรบรองบทความจากวทยานพนธ

ดวยขาพเจา ..................................................รายละเอยด ....ต�าแหนงงาน/หนวยงาน หากเปน

นสตใหระบสาขา/ คณะ/มหาวทยาลย)..... ขอสงบทความจ�านวน.........เรอง..............................................

ดงรายละเอยดทแนบมาพรอมน เพอน�าตพมพเผยแพรในวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการ

สาธารณสขภาคใต

ในการนขาพเจาขอรบรองวาบทความทขาพเจาไดสงมานไมเคยตพมพเผยแพรในวารสารใด ๆ มา

กอนและไมอยระหวางการพจารณาเพอตพมพเผยแพรในวารสารใด ๆ ทงสน

จงเรยนมาเพอโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ

ลงชอ (.................................................)

ต�าแหนง................................................

โทรศพท........................................................

โทรสาร ........................................................ ของผเขยนบทความเพอสะดวกในการตดตอ

E-mail ........................................................



ปท 1 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2557

ISSN 2408-1051

บทความวจย

การประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกลมในการใหความร

ทางสขภาพ

การดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน กรณศกษา: ภายใตบรบทของสงคม

วฒนธรรมทองถนภาคใต



การส�ารวจความตองการฝกอบรมพฒนาความรความสามารถของบคลากรในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล

การพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ

บทความวชาการ

การปองกนและการดแลเดกกลมอาการดาวน

ปกณกะ

นวตกรรมการเรยนรทตอบสนองรปแบบการจดการศกษาแบบบรณาการเพอพฒนาการคด

อยางเปนระบบ และจตบรการดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคมพหวฒนธรรม




วตถประสงค 1. เพอเผยแพรผลงานวจย บทความทางวชาการของคณะอาจารย บคลากร นกศกษา เครอขายวทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสขภาคใต (SC-Net) ในดานการแพทย การพยาบาล การสาธารณสข การศกษาในสาขาวทยาศาสตรสขภาพ และดานอน ๆ ทเกยวของกบวทยาศาสตรสขภาพ 2. เพอเผยแพรผลงานวจย บทความทางวชาการ ของบคลากรทางการแพทย นกวชาการ ผ ปฏบตงานในศาสตรทเกยวของตลอดจนศษยเกา และผ สนใจ ในดานการแพทย การพยาบาล การสาธารณสข การศกษาในสาขาวทยาศาสตรสขภาพ และดานอน ๆ ทเกยวของกบวทยาศาสตรสขภาพ 3. เพอสรางเครอขายทางวชาการทงในเครอขายวทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสข ภาคใต และสถาบนวชาชพทเกยวของ 4. เพอตอบสนองพนธกจหลกในการสรางองคความรและการเผยแพรผลงานวชาการและงานวจยของวทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสขในเครอขายวทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสขภาคใต (SC-Net)

ส�านกงานกองบรรณาธการวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใตวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา64 ถนนรามวถ ต�าบลบอยางอ�าเภอเมอง จงหวดสงขลา 90000โทร. 0-7431-1890-1 ตอ 412 โทรสาร 0-7431-2562http://bcnsk.ac.th E-mail: [email protected]

พมพท

เทมการพมพ

24 ถนนราษฎรอทศ 1 ซอย 4 อ�าเภอเมอง จงหวดสงขลา

โทรศพท 0-7431-2329

โทรสาร 0-7444-2389

[email protected]

วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใตThe Southern College Network Journal of Nursing and Public Health


ทปรกษา กองบรรณาธการนายแพทยอภชาต รอดสม รองศาสตราจารย ดร.สจตรา จรจตร ส�านกโครงการปรญญาเอก มหาวทยาลยหาดใหญอาจารยอบลรตน โพธพฒนชย รองศาสตราจารย ดร.ยาใจ สทธมงคล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล ดร.จราพร วฒนศรสน รองศาสตราจารย ดร.สภาพ อารเออ ภาควชาพยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลดร.อรรณพ สนธไชย รองศาสตราจารย ดร.สงวน ลอเกยรตบณฑต คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรอาจารยนมศตรา แว รองศาสตราจารย ดร.สชาต ณ หนองคาย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดลอาจารยไพบลย ชาวสวนศรเจรญ รองศาสตราจารย ดร.โยธน แสวงด สถาบนวจยประชากร มหาวทยาลยมหดลอาจารยประไพพศ สงหเสม ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรพนธ ศรพนธ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทรดร.ขวญตา บญวาศ ผชวยศาสตราจารย ดร.พงษเทพ สธรวฒ สถาบนการจดการสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผชวยศาสตราจารย ดร.พนสข เจนพานชย วสทธพนธ ภาควชาพยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ผชวยศาสตราจารย ทญ.ดร.อรณวรรณ หล�าอบล คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ดร.นฤมล สงหดง ส�านกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนารบรรณาธการ ดร.อตญาณ ศรเกษตรน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สราษฎรธานดร.มารสา สวรรณราช ดร. รถยานภศ พละศก วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครศรธรรมราชผชวยบรรณาธการ ดร.ปรยนช ชยกองเกยรต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลาดร.กตตพร เนาวสวรรณ ดร. สาด แฮมลตน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรงอาจารยกญญสร จนทรเจรญ ดร.อาจนต สงทบ วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดตรง ดร.ดาราวรรณ รองเมอง ดร.ปารฉตร อทยพนธ วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดยะลากองจดการ ดร.อมาวส อมพนศรรตน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลาดร.รงนภา จนทราเภสชกร อวรทธ สงหกล อาจารยบญธดา เทอกสบรรณ อาจารยวรรณ สมฤทธ อาจารยสรนภร ศกรวรรณ ก�าหนดออกอาจารยนศรา ดาวโรจน ปละ 3 ฉบบ ดงนอาจารยทรงฤทธ ทองมขวญ ฉบบท 1 มกราคม – เมษายนอาจารยปฐมามาศ โชตบณ ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคมอาจารยสรศกด พฒวณชย ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคมอาจารยนภาพร พฒวณชย อาจารยพชร รตนพงษ อาจารยอภสทธ เชอค�าเพง เจาของนางสาวเสาวนนท จลนวล เครอขายวทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสขภาคใตนายจกรกฤษณ ศรวรรณ

วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต เปนวารสารทมผทรงคณวฒตรวจสอบเนอหาบทความเพอลงตพมพจ�านวน 2 ทานตอบทความ และบทความหรอขอคดเหนใด ๆ ทปรากฏในวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต ทเปนวรรณกรรมของผเขยน บรรณาธการหรอเครอขายวทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสข ภาคใต ไมจ�าเปนตองเหนดวย

ราคาจ�าหนายเลมละ 90 บาท

บทบรรณาธการวารสาร

สวสดคะผ อ านทกทาน วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต

(The Southern College Network Journal of Nursing and Public Health: SCNJ) ฉบบนเปนฉบบ

ท 3 หลงจากฉบบท 1 และ 2 ไดสงเผยแพรใหกบสถานศกษา แหลงฝก และผสนใจ ซงไดรบความสนใจ

จากบคลากรในแวดวงวทยาศาสตรสขภาพตดตอเพอขอลงตพมพบทความเปนจ�านวนมาก

ในฉบบท 3 น กองบรรณาธการไดคดสรรบทความวจย และบทความวชาการทนาสนใจ

จากหลากหลายสาขาวชาจ�านวน 6 เรอง ไดแก 1) การประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบ

กระบวนการกลมในการใหความรทางสขภาพ 2) การดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน

กรณศกษา: ภายใตบรบทของสงคม วฒนธรรมทองถนภาคใต 3) ปจจยทางการบรหารและการบรหาร

เวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในจงหวดพทลง 4) การส�ารวจความตองการฝกอบรมพฒนา

ความรความสามารถของบคลากรในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล 5) การพฒนาแบบบนทกทางการ

พยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ 6) การปองกนและการดแลเดกกลมอาการดาวน และปกณกะ 1

เรอง คอ นวตกรรมการเรยนรทตอบสนองรปแบบการจดการศกษาแบบบรณาการเพอพฒนาการคดอยาง

เปนระบบ และจตบรการดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคมพหวฒนธรรม ทงนทกบทความวจยและ

บทความวชาการผานการกลนกรองอยางเขมขนจากผทรงคณวฒทมความเชยวชาญในสาขาทเกยวของ

อยางนอย 2 ทาน ทไดใหขอเสนอแนะในการปรบปรงแกไขบทความเหลานนใหมความสมบรณยงขน

จงอยากเชญชวนผอานทกทานไดอานบทความทมประโยชนดงกลาว

สดทายนกองบรรณาธการขอขอบคณผใหการสนบสนนทกทานทงผบรหาร อาจารยในเครอขาย

วทยาลยพยาบาลและวทยาลยการสาธารณสขภาคใตทกทาน ตลอดจนผทรงคณวฒ ทไดใหความ

อนเคราะหในการใหขอแนะน�าการปรบปรงบทความ เจาของบทความ ทไดใหความไววางใจวารสาร

ของเราในการสงบทความเพอตพมพเผยแพรผลงาน ทงนเพอพฒนาทกษะทางวชาการของบคลากรใน

สาขาวทยาศาสตรสขภาพตอไป

ดร.มารสา สวรรณราช

บรรณาธการ

สารบญบทความวจย :

การประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบกระบวนการกลมในการใหความร

ทางสขภาพ…………………………………….………………………………….………………………………….…………...…….1

The Application of the Health Belief Model with Group Process

in Health Education Program

กตศกด เมองหน

การดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน กรณศกษา: ภายใตบรบทของสงคม

วฒนธรรมทองถนภาคใต…………………...………………...………………...………………...………………...……...…15

Integrated Self-Care of Diabetes Patients: A Case Study in the Southern

Thai Socio-Cultural Context (Songkhla Province)

วรวรรณ จนทวเมอง และบษยา สงขชาต


ในจงหวดพทลง………………………….………………………………….………………………………….…………...……....36

Management Factors and Medical Supply Management in Health Promoting

Hospitals, Phatthalung Province

พนจสนธ เพชรมณ

การส�ารวจความตองการฝกอบรมพฒนาความรความสามารถของบคลากร

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล………………….………………………………….…………...…..............…....49

Training Needs Assessment to Increase Knowledge and Competency of Personnel

in Sub-district Health Promoting Hospital

อวรทธ สงหกล

การพฒนาแบบบนทกทางการพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลกระบ….………………….…………...……....59

The Development of Perioperative Nursing Documentation in Krabi Hospital.

สชาตา วภวกานต, มนสา เพชรโยธา และกตตยา ผลกเพชร

สารบญ (ตอ)

บทความวชาการ :

การปองกนและการดแลเดกกลมอาการดาวน….………………….…………...…….......................................73

Prevention and Care of Children with Down Syndrome

นยนนต จตประพนธ

ปกณกะ :

นวตกรรมการเรยนรทตอบสนองรปแบบการจดการศกษาแบบบรณาการเพอพฒนาการคด

อยางเปนระบบ และจตบรการดวยหวใจความเปนมนษยภายใตสงคมพหวฒนธรรม.......................88

บษกร โกมลภมร

ปีที่1 ฉบับที่3 กันยายน - ธันวาคม 2557 วารสารเครือข - ThaiJo

Documents