ประวัติพระราชวังพญาไท ที่ ... · 2014-05-02 · กันยายน ธันวาคม 2555 21...

20 กนยายน ธนวาคม 2555

รศ.นพ.กตต ตอจรส

ประวตพระราชวงพญาไท ยอนกลบไปประมาณ 100 ป ถนนราชวถเปนเพยงถนนสายสนๆ เรมตนทรมแมนำาเจาพระยามาสดทดานหลงพระราชวงสวนดสต พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานชอถนนสายนวา ถนนซางฮ (ปจจบนมกเรยกวา ซงฮ) อนเปนคำามงคลของจน มความหมายวา “ยนดอยางยง”ตอมาไดรบพระราชทานชอใหมวา “ถนนราชวถ” ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ปลายถนนซางฮ ตอนตดใหมๆ นนเปนสวนผกและไรนา มคลองสามเสนไหลผาน พนทยงโลง กวาง อากาศโปรงสบาย เปนทตองพระราชอธยาศยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวอยางมาก ไดโปรดเกลาฯ ใหซอทดนประมาณ 100 ไร เศษ จากชาวนาชาวสวนบรเวณนน เพอใชทดลองปลกธญพช และเปนทประทบพกผอนพระราชอรยาบถ โรงเรอนหลงแรกทโปรดเกลาฯ ใหสรางและไดพระราชทานนามวา โรงนาหลวงคลองพญาไท พรอมกบโปรดเกลาใหยายพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ ทเคยประกอบททงพระเมร (ทองสนามหลวง) มาจดททงพญาไท พระตำาหนกพญาไทสรางขนเมอ พ.ศ. 2452 เพอเปนทประทบสำาราญพระราชอรยาบถเวลาเสดจพระราชดำาเนนทนาแหงน หลงการกอสรางพระตำาหนกเสรจสมบรณ และมพธบำาเพญพระราชกศลคฤหมงคล (ขนเรอนใหม) ในวนท 14-15 พฤษภาคมพ.ศ. 2453 แลว พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดเสดจมาประทบทวงพญาไทบอยครงขน ครงสดทายทเสดจประพาสตรงกบวนท 16 ตลาคม 2453 เพยงหนงสปดาหกอนเสดจสวรรคต ความวปโยคอนสดแสน เนองจากการสญเสยสมเดจพระบรมราชสวาม เปนเหตใหสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระบรมราชชนน ทรงพระประชวร พระอนามยทรดโทรมลง พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงวตกหวงใย ไดกราบบงคมทลแนะนำาใหแปรพระราชฐาน จากในพระบรมมหาราชวง มาประทบทวงพญาไทเพอเปลยนบรรยากาศและสงแวดลอมใหทรงพระสำาราญและเพอความสะดวกสำาหรบแพทย และพระประยรญาตจะไดมโอกาสเฝาเยยมและถวายการรกษาโดยงาย สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำาเนนมาประทบทพระตำาหนกพญาไท พรอมดวยพระประยร

ญาตทใกลชดตลอดจนพระชนมาย เปนเวลาเกอบ 10 ป พระราชสำานกสมเดจพระพนปหลวง ณ วงพญาไท ในสมยนนอนหนาฝาคงไปดวยผคนทงฝายหนาฝายใน กลาวกนวามไมนอยกวา 500 คน บรรดาผทสงกดอยใตรมพระบารม สมเดจพระพนปหลวง ไมวาจะเปนเชอพระวงศ ขาหลวง โขลนจำา ขาราชบรพารนอยใหญ ทกคนไดรบพระราชทานเบยหวด เงนเดอน เงนป ทอย อยางอดมสมบรณ ตามสมควรแกฐานะโดยทวถง ครนเมอ สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระบรมราชชนน เสดจสวรรคตใน พ.ศ. 2462 แลว พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว จงไดทรงพระราชดำารทจะสรางพระราชมณเฑยรสถานขนใหม เพอเปนทประทบในวงพญาไท และไดโปรดเกลาฯ ใหยกวงพญาไท ขนเปนพระราชวงพญาไทเพอเปนการเฉลมพระเกยรต พระบรมชนกนาถและพระบรมราชชนน ทประทบองคพระมหากษตรย เมอพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงมพระราชดำารทจะสรางพระราชมณเฑยรสถานขนใหมเปนทประทบ ในชนตนจงโปรดใหรอยายพระตำาหนกทประทบของสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระบรมราชชนน ไปปลกสรางเปนหอเรยนวทยาศาสตร ทโรงเรยนมหาดเลกหลวงหรอโรงเรยนวชราวธวทยาลยในปจจบน คงเหลอเพยงทองพระโรงหนาซงโปรดใหสรางถวาย สมเดจพระบรมราชชนน เมอตอนตนรชกาลเพยงองคเดยว และไดโปรดใหสราง พระตำาหนกอดมวนาภรณ หรอทไดพระราชทานนามใหใหมในเวลาตอมาวา พระตำาหนกเมขลารจ ขนเปนองคแรก พรอมกนนนกไดโปรดใหสรางพระราชมณเฑยรสถานขนแทนทพระตำาหนกเดม เปนหมพระทนง 3 องค พรอมดวยพระราชอทยานซงจดเปนสวนรปแบบเรขาคณต ตามแบบสถาปตยกรรมอตาเลยนสมย

“เรอเนสซองต” แตเรยกกนวา “สวนโรมน” รวมทงไดโปรดใหยาย “ดสตธาน” เมองจำาลอง ททรงมเจตนาสรางขนเพอฝกหดสงสอนวธการปกครองทองถนในระดบเทศบาล ตามรปแบบการปกครองในระบอบประชาธปไตย ณ พระราชวงดสตมายงพระราชวงพญาไทเปนการถาวร พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดเสดจพระราชดำาเนนมาประทบทพระราชวงพญาไท เกอบจะเปนการถาวรตลอดระยะเวลา 6 ปตอมา จนกระทงตนเดอน ตลาคม พ.ศ. 2468 ไดเสดจแปรพระราชฐานชวคราวไปประทบใน พระบรมมหาราชวง เพอประกอบพระราชพธจองเปรยง สะเดาะพระเคราะหตามพธพราหมณ ประจวบกบใกลจะถงวนพระราชพธฉตรมงคล และพระนางเจาสวทนา พระวรราชเทว ทรงพระครรภ ใกลจะครบถงวนจะมพระประสตกาล จงเสดจเขาประทบในพระทนงจกรพรรดพมาน อนเปนพระมหามณเฑยรองคสำาคญ เพอความเปนสรมงคล แตเหตการณอนไมมใครคาดคดกเกดขน เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกดพระ

ชมรมผปวยโรคโลหตจางธาลสซเมยและ หนวยโลหตกมาร

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา จดกจกรรม “ชมพระราชวง เพมพลง

PMK-THAL” เมอวนท 28 เมษายน 2555 พระราชวงพญาไท

เปนพระราชวงทงามเดนเปนสงา สะดดตาและประทบใจแก

มหาชนทสญจรไปมา บนถนนราชวถชวงตอกบอนสาวรยชย

สมรภม กรงเทพมหานคร ขอเรมจากประวตความเปนมาดงน

21กนยายน ธนวาคม 2555

อาการประชวรขนอยางรนแรงและรวดเรว จนถงกบสวรรคตลง เมอวนท 26 พฤศจกายน 2468 เวลา 1.45 น.ตามประกาศในราชกจจานเบกษา ภายหลงพระประสตกาลของ พระราชธดาเพยง 1 วน สยคโรงหมอ กองเสนารกษจงหวดทหารบกกรงเทพฯ ไดยายเขามาอยทพระราชวงพญาไท เมอเดอน ตลาคม พ.ศ. 2475 และตอมาในป พ.ศ. 2489 ไดมการ พฒนากองเสนารกษมณฑลทหารบก ท 1 เปนโรงพยาบาลทหารบกโดยใชเขตพระราชฐานทงหมด เนอง จากพระราชวงพญาไท เคยเปนพระราชฐานทประทบในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เพอเปนการเฉลมพระเกยรตของพระองคทาน กองทพบกจงไดขอพระราชทานนามโรงพยาบาลทหารบกใหมวา “โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา” ซงไดประกอบพธเมอวนท 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2495 อนเปนวนคลายวนเสดจสวรรคต ใน พ.ศ. 2512 โรงพยาบาลพระมงกฎเกลาไดยายททำาการไปอย ณ อาคารหลงใหม ในบรเวณใกลเคยงกบพระราชวงพญาไทและใชพระราชวง เปนททำาการของกรมแพทยทหารบกเปนเวลา 20 ป จนกระทง พ.ศ. 2532 กรมแพทยทหารบกไดยายไดยายไปยงอาคารททำาการใหม ณ บรเวณถนนพญาไท เขตราชเทว โดยมศนยอำานวยการแพทยพระมงกฎเกลา ยายททำาการมาอยแทนในพระราชวงเปนการชวคราว โดยมโครงการทจะยายออกเมอสถานทแหงใหมพรอม เชนกนซงหลงจากนนพระราชวงพญาไทจงจะจดเปนพพธภณฑสำาหรบใหประชาชนทวไปไดเขาชม กรมศลปากร ไดประกาศขนทะเบยนพระราชวงพญาไท เปนโบราณสถานทสำาคญของชาต ตงแตวนท 12 มกราคม พ.ศ. 2522 ดงปรากฏในราชกจจานเบกษา เลมท 96 ตอนท 15 ลงวนท 6 กมภาพนธ พ.ศ. 2522 พระทนงพมานจกร พระทนงองคประธานของหมพระทนง เปนอาคารอฐ ฉาบปน สง 2 ชน ลกษณะสถาปตยกรรม ผสมผสานระหวางโรมาเนสกกบโกธค มลกษณะพเศษคอ มยอดโดมสงสำาหรบชกธงมหาราช เจาพนกงานจะอญเชญธงมหาราช (ธงครฑ) สยอดเสาขณะทประทบอย ทพระราชวง มจตรกรรมสปนแหง(fresco secco) บนเพดานและบรเวณดานบนของผนงเขยนเปนลายเชงฝาเพดานรปดอกไมงดงาม บานประตเปนไมสลกลายปดทองลกษณะศลปะวคตอเรยน เหนอบานประตจารกอกษรพระปรมาภไธย ร.ร. 6 สำาหรบหองชนลาง เชน หองเสวยรวมกบฝายใน หองรบแขก หองพกเครอง ฯลฯ มจตรกรรมสปนแหงทนาชมเชนกน สวนทประทบอยบรเวณชนสองซงมหองทนาสนใจดงน ทองพระโรงกลาง เปนหองเสดจออกใหเฝาสวนพระองค หรอเสวยแบบงายๆ ภายในตกแตงแบบยโรป มเตาผงซงตอนบนประดษฐาน พระบรมสาทสลกษณพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเปนปรานของหอง ในกรอบทประดบดวยตราจกร ซงเปนสญลกษณแหงพระบรมราชจกรวงศภายในรปวงร และภายใตพระมหาพชยมงกฎลอมรอบดวยพระรศม

พระทนงไวยกณฐเทพยสถาน

พระราชวงพญาไท

สวนโรมน

22 กนยายน ธนวาคม 2555

เตาผงตอนบนประดษฐานพระบรมสาทสลกษณ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว หองพระบรรทมพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พรอมหองสรง ภายในตกแตงลายเพดานงดงามดวยจตรกรรมเขยนดวยเทคนคสปนแหง เปนภาพคมภรในศาสนาพทธเขยนบนใบลาน และภาพพญามงกร หมายถงสญลกษณของความเปนพระราชา และปพระราชสมภพ หองประทบของสมเดจพระนางเจาอนทรศกดศจ พระวรราชชายา ภายในมจตรกรรมสปนแหงบนฝาเพดาน เปนลายดอกไม สวนทบวฝาเพดานเปนลายหางนกยง เนองจากนกยงเปนสญลกษณของสมเดจพระนางเจาอนทรศกดศจ หองทรงพระอกษร เปนหองใตโดมบนชนสอง ยงปรากฏตหนงสอแบบตดผนง เปนตสขาวลายทองมอกษรพระปรมาภไธยร.ร. ๖ อยภายใตพระมหาพชยมงกฎ ทกตอยตดกบบนไดเวยนซงสามารถขนไปยงหองใตหลงคาโดม ทปจจบนใชเปนทประดษฐานพระบรมรปพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พระทนงเทวราชสภารมย พระทนงเทวราชสภารมณ เปนทองพระโรงเดมในสมยสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระบรมราชชนนพนปหลวง ซงเสดจมาประทบ ณ วงพญาไท เมอ พ.ศ.๒๔๕๓โดยยงปรากฏอกษรพระนามาภไธย สผ (พระนามเดม สมเดจพระนางเจาเสาวภาผองศร) พระทนงองคนตงอยทางดานหนาของพระทนงไวยกณฐเทพยสถาน ลกษณะทองพระโรงไดรบอทธพลมาจากสถาปตยกรรมแบบไบเซนไทน มโดมอยตรงกลางรบดวยหลงคาโคงประทน ๔ ดานบนผนงมจตรกรรมรปคนและลายพรรณพฤกษา เคยเปนสถานทประกอบพระราชพธทางศาสนาในงานพระราชกศล เชนงานเฉลมพระชนมพรรษา วนธรรมดาใชรบรองแขกสวนพระองคทมาเขาเฝา บางครงเปนโรงละคร หรอโรงภาพยนตรแลวแตโอกาส พระทนงไวยกณฐเทพยสถาน พระทนงไวกณฐเทพยสถาน ตงอยทางทศตะวนออกของพระทนงพมานจกร อาคารมลกษณะแบบโรมาเนสก เดมเปนพระทนงสง 2 ชน กออฐ ฉาบปน ไดมการตอเตมชน 3 ขนภายหลง เพอจดเปนหองพระบรรทม สำาหรบพระทนงไวกณฐเทพยสถานน เคยเปนทตงสถานวทยกระจายเสยงกรงเทพฯ ทพญาไท เมอ พ.ศ. 2473 โดยในวนท 25 กมภาพนธ 2473 ซงตรงกบวนพระราชพธฉตรมงคล ในรชกาลพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ไดมการเปดการสงวทยกระจายเสยงเปนปฐมฤกษ พธเปดสถานไดกระทำาโดยอญเชญกระแสพระราชดำารสในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ซงพระราชทานแกพระบรมวงศานวงศ และขาราชการฝายหนาในพระราชพธนน จากพระทนงอมรนทรวนจฉยในพระบรมมหาราชวง มไมโครโฟนตงรบกระแสพระราชดำารสถายทอดไปตามสายเขาเครองสงทพญาไท แลวกระจายเสยงสพสกนกรทมเครองรบวทยในสมยนนไดรบฟง อนง การจดตงสถานวทยดงกลาวดำาเนนไปไดเพยง 2 ป กเกดการเปลยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 และไดยายไปยงททำาการตำาบลศาลาแดงแทน

23กนยายน ธนวาคม 2555

หองพระบรรทมพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวณ พระทนงไวกณฐเทพยสถาน ตงอยบนชนท 3 ภายในหองมจตรกรรมเขยนดวยเทคนคสปนแหง (fresco secco) บนฝาเพดานเปนรปเทพนอย 4 องค พรอมเครองดนตรลอยอยในทองฟาเปนวงกลม การจดภาพและฝมองดงามมากนอกจากนยงมจตรกรรมบนฝาเพดานและเชงฝาเพดานทหอง ทรงพระอกษร หองพระสมด หองพระภษา เชนกน พระทนงศรสทธนวาส พระทนงศรสทธนวาส เดมมนามวา พระทนงลกษมพลาสตามพระนามของพระนางเธอลกษมลาวณ พระชายา อยทางดานทศตะวนตกของพระทนงพมานจกร เปนพระทนงสง 2 ชนกออฐ ฉาบปน มโดมขนาดเลก ลกษณะอาคารเปนแบบองลชโกธค มทางเชอมตอกบพระทนงพมานจกรในระดบชน 2 ใชเปนทรบรองของเจานายฝายใน ทฝาผนงตอนใกลเพดานและเพดาน มจตรกรรมลกษณะแบบ อารต นโว เปนลายดอกไมและทหองสำาคญเปนภาพชายหญง และแกะซงเปนภาพเขยนสแบบตะวนตก พระตำาหนกเมขลารจ พระตำาหนกเมขลารจ อยทางดานทศตะวนตกของพระทนงพมานจกร ซงพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหสรางพระตำาหนกองคนอยขนหนงองค ทรมคลองพญาไทตอนกลางพระราชทานนามวา พระตำาหนกอดมวนาภรณ เปนเรอนไมสก 2 ชน หลงคามงกระเบองดนเผา ภายในมภาพเขยนสลายนก สวยงาม และมสระสรง ใชเปนทสรงนำาหลงจากทรงพระเครองใหญ (ตดผม) แลว และไดเสดจมาประทบอยชวคราวตงแตวนท 22 สงหาคม 2463 เปนตนมา ซงเปนทประทบแหงแรกในพระราชวงแหงน โดยไดใชเปนททรงงานวางโครงการสรางพระราชมณเฑยรสถาน สำาหรบประทบถาวรอกดวย ตอมาเมอการกอสรางพระราชมณเฑยรสถานอนๆ ในพระราชวงแหงนแลวเสรจ และมพระราชประสงคให พระทนงดานตะวนออกซงเชอมตอกบพระทนงไวกณฐเทพยสถาน ใชนามวาพระทนงอดมวนาภรณ จงไดโปรดเกลาฯ ใหเปลยนนามพระตำาหนกแหงนใหมเปนพระตำาหนกเมขลารจ

แหลงขอมล 1. พระราชวงพญาไท. Accessed from

http://www.phyathaipalace.org

[Accessed date: August 28, 2012].

2. กรรณการ ตนประเสรฐ 100 ปพระราชวงพญาไท

ใน: กตต ตอจรส ปนดดา หตถโชต บรรณาธการ,

35 ปวทยาลยแพทยศาสตรพรมงกฎเกลา

กรงเทพฯ; หจก. อรณการพมพ, 2553 หนา 18-21.