1
„Wybrane elementyusług asystenckich w polskim
systemie wsparcia osób niepełnosprawnych„
Przygotował Marek Stępniak Fundacja Fuga Mundi
Ul. Peowiaków 12, 20 - 007 Lublin
Tel. (0-81) 534-26-01, fax (0-81) 534-83-76 www.ffm.pl e-mail: [email protected]
Pełnosprawny Student IIIKraków, 16-17 września 2009 r.
2
INSTYTUCJA OSOBISTEGO ASYSTENTA W AKTACH PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych /Rezolucja ONZ nr 48/96 z 20 grudnia 1993 r./
Zasada 4. Służby wspierające
Podniesienie poziomu niezależności życiowej
Gwarancje dostępności do sprzętu, urządzeń pomocniczych
Wspieranie opracowania programów zindywidualizowanej pomocy za pośrednictwem osobistych asystentów, zwłaszcza dla osób o
największym stopniu niepełnosprawności
3
USŁUGI ASYSTENCKIE
W SYSTEMIE PRAWA POLSKIEGO
1. Wprowadzenie zawodu asystenta osoby niepełnosprawnej do klasyfikacji zawodów. [Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8
grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, Asystent ON (symbol zawodu 346 (02)]
2. Określenie przez MEN „Podstawy programowej kształcenia w zawodzie asystenta osoby niepełnosprawnej”.
[MEN wymaga ukończenia przez te osoby szkoły policealnej w trybie rocznego kursu wg podstawy kształcenia]
4
USŁUGI ASYSTENCKIE
W PRZEPISACH PRAWA POLSKIEGO
Usługi asystenckie (i/lub opiekuńcze) występują w:
1. Ustawie o pomocy społecznej (z dnia 12 marca 2004 r. Dz. U. 04.64.593, z dnia 15 kwietnia 2004 r.)
2. Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (z dnia 27 sierpnia 1997 r. Dz. U. Nr 123, poz. 776
z dnia 9 października 1997 r.)
5
Ustawa o pomocy społecznejDział II Świadczenia z pomocy społecznej - Zasiłki i usługi
Art. 36 (w pkt 2 wymienia rodzaje i miejsce świadczenia usług)
Świadczeniami z pomocy społecznej są:1) świadczenia pieniężne:
a) zasiłek stały,b) zasiłek okresowy,
c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,itd..
2) świadczenia niepieniężne:………………………………. w tym:
l) usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,
m) specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,n) mieszkanie chronione,
o) pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,itd.
6
Ustawa o pomocy społecznejArt. 17 (obowiązki gminy w zakresie usług asystenckich)
1. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów
społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych,
których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;
w tym w pkt:
11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem
specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
7
Ustawa o pomocy społecznejArt. 18 (zadnia zlecane gminie w zakresie usług asystenckich)
1. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy:
1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o
powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
3) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną;
5) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
6) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia;
7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a.
2. Środki na realizację i obsługę zadań, o których mowa w ust. 1, zapewnia budżet państwa.
8
Ustawa o pomocy społecznej art. 50 (określa warunki i zakres usług)
1. Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.
2. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej
pomocy zapewnić.3. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb
życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
4. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności,
świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.[Rozporządzenie określa m.in. zakres i wymagania dot. przyg. zawodowego]
5. Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia.
9
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA POLITYKI SPOŁECZNEJz dnia 22 września 2005 r.
w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych
§ 1. Rozporządzenie określa: 1) rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych, zwanych dalej
"specjalistycznymi usługami"; 2) kwalifikacje osób świadczących specjalistyczne usługi;
3) warunki i tryb ustalania oraz pobierania opłat za specjalistyczne usługi świadczone osobom z zaburzeniami psychicznymi;
4) warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat, o których mowa w pkt 3.
10
§ 2. Ustala się następujące rodzaje specjalistycznych usług dostosowanych do szczególnych potrzeb osób wymagających pomocy w formie specjalistycznych usług, wynikających z rodzaju ich schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym: 1) uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym zwłaszcza:a) kształtowanie umiejętności zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i umiejętności społecznego funkcjonowania, motywowanie do aktywności, leczenia i rehabilitacji, prowadzenie treningów umiejętności samoobsługi i umiejętności społecznych oraz wspieranie, także w formie asystowania w codziennych czynnościach życiowych, w szczególności takich jak:– samoobsługa, zwłaszcza wykonywanie czynności gospodarczych i porządkowych, w tym umiejętność utrzymania i prowadzenia domu,– dbałość o higienę i wygląd,– utrzymywanie kontaktów z domownikami, rówieśnikami, w miejscu nauki i pracy oraz ze społecznością lokalną,– wspólne organizowanie i spędzanie czasu wolnego,– korzystanie z usług różnych instytucji,b) interwencje i pomoc w życiu w rodzinie, w tym:– pomoc w radzeniu sobie w sytuacjach kryzysowych - poradnictwo specjalistyczne, interwencje kryzysowe, wsparcie psychologiczne, rozmowy terapeutyczne,– ułatwienie dostępu do edukacji i kultury,– doradztwo, koordynacja działań innych służb na rzecz rodziny, której członkiem jest osoba uzyskująca pomoc w formie specjalistycznych usług,– kształtowanie pozytywnych relacji osoby wspieranej z osobami bliskimi,– współpraca z rodziną - kształtowanie odpowiednich postaw wobec osoby chorującej, niepełnosprawnej,c) pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, w tym:– w uzyskaniu świadczeń socjalnych, emerytalno-rentowych,– w wypełnieniu dokumentów urzędowych,d) wspieranie i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, w tym zwłaszcza:– w szukaniu informacji o pracy, pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub alternatywnego zajęcia, w szczególności uczestnictwo w zajęciach warsztatów terapii zajęciowej, zakładach aktywności zawodowej, środowiskowych domach samopomocy, centrach i klubach integracji społecznej, klubach pracy,– w kompletowaniu dokumentów potrzebnych do zatrudnienia,– w przygotowaniu do rozmowy z pracodawcą, wspieranie i asystowanie w kontaktach z pracodawcą,– w rozwiązywaniu problemów psychicznych wynikających z pracy lub jej braku,
11
e) pomoc w gospodarowaniu pieniędzmi, w tym:– nauka planowania budżetu, asystowanie przy ponoszeniu wydatków,– pomoc w uzyskaniu ulg w opłatach,– zwiększanie umiejętności gospodarowania własnym budżetem oraz usamodzielnianie finansowe; 2) pielęgnacja - jako wspieranie procesu leczenia, w tym:a) pomoc w dostępie do świadczeń zdrowotnych,b) uzgadnianie i pilnowanie terminów wizyt lekarskich, badań diagnostycznych,c) pomoc w wykupywaniu lub zamawianiu leków w aptece,d) pilnowanie przyjmowania leków oraz obserwowanie ewentualnych skutków ubocznych ich stosowania,e) w szczególnie uzasadnionych przypadkach zmiana opatrunków, pomoc w użyciu środków pomocniczych i materiałów medycznych, przedmiotów ortopedycznych, a także w utrzymaniu higieny,f) pomoc w dotarciu do placówek służby zdrowia,g) pomoc w dotarciu do placówek rehabilitacyjnych; 3) rehabilitacja fizyczna i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu w zakresie nieobjętym przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.3)):a) zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej lub fizjoterapii,b) współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno-pedagogicznego i edukacyjno-terapeutycznego zmierzającego do wielostronnej aktywizacji osoby korzystającej ze specjalistycznych usług; 4) pomoc mieszkaniowa, w tym:a) w uzyskaniu mieszkania, negocjowaniu i wnoszeniu opłat,b) w organizacji drobnych remontów, adaptacji, napraw, likwidacji barier architektonicznych,c) kształtowanie właściwych relacji osoby uzyskującej pomoc z sąsiadami i gospodarzem domu; 5) zapewnienie dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, w wyjątkowych przypadkach, jeżeli nie mają możliwości uzyskania dostępu do zajęć, o których mowa w art. 7 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.4)).
12
§ 3. 1. Specjalistyczne usługi są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu: pracownika
socjalnego, psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty zajęciowego, pielęgniarki, asystenta osoby niepełnosprawnej, opiekunki środowiskowej, specjalisty w zakresie rehabilitacji medycznej,
fizjoterapeuty.2. Osoby świadczące specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami
psychicznymi muszą posiadać co najmniej półroczny staż pracy w jednej z następujących jednostek:
1) szpitalu psychiatrycznym; 2) jednostce organizacyjnej pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami
psychicznymi; 3) placówce terapii lub placówce oświatowej, do której uczęszczają dzieci
z zaburzeniami rozwoju lub upośledzeniem umysłowym; 4) ośrodku terapeutyczno-edukacyjno-wychowawczym;
5) zakładzie rehabilitacji.3. W uzasadnionych przypadkach specjalistyczne usługi mogą być świadczone przez osoby, które
zdobywają lub podnoszą wymagane kwalifikacje zawodowe określone w ust. 1, posiadają co najmniej roczny staż pracy w jednostkach, o których mowa w ust. 2, i mają zapewnioną możliwość konsultacji z osobami
świadczącymi specjalistyczne usługi, posiadającymi wymagane kwalifikacje.4. Osoby świadczące specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi muszą posiadać
udokumentowane przeszkolenie w zakresie prowadzenia treningów umiejętności społecznych przewidywanych w zakresie specjalistycznych usług.
13
W rozwiązaniach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
usługi asystenckie występują, w formie:
1. pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy - w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy (Art. 26d. ust. 1.cyt.
ustawy – przepis w praktyce martwy).
oraz osobom pracującym w charakterze:
2. tłumacza języka migowego 3. lektora dla niewidomych
4. osoby towarzyszącej osobie niepełnosprawnej ruchowo zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - podczas szkoleń zawodowych (Art. 40, pkt 5, cyt. ustawy). Brak w ustawie formalnych
wymagań co do kwalifikacji usług asystenckich i ich zakresu, szczególnie przy ON ruchowo.
14
cd.W rozwiązaniach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych usługi asystenckie występują, w formie:
5. opiekunów osób niepełnosprawnych podczas ich udziału w turnusie rehabilitacyjnym. Opiekun nie musi mieć formalnego przygotowania do pracy, a
zakres usług określa sama ON.
6. trenera pracy – w zakresie pomocy w wejściu i utrzymaniu się ON na rynku pracy, w kontaktach z pracodawcami i współpracownikami. Program wymaga aby usługi
realizowane były przez osobę, która posiada specjalistyczne przygotowanie do świadczenia usług wspierających osobę niepełnosprawną w procesie zdobywania i utrzymywania zatrudnienia oraz do udzielania porad pracodawcy w rozwiązywaniu
problemów związanych z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej. (Program pilotażowy PFRON – „Trener pracy”)
Dziękuję za uwagęMarek StępniakFundacja Fuga Mundi
• Ul. Peowiaków 12, 20 - 007 Lublin
• Tel. (0-81) 534-26-01, fax (0-81) 534-83-76 www.ffm.pl, e-mail: [email protected]
Konferencja jest współfinansowana ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Konferencja pod patronatem:
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary Kudryckiej