Sudety i Przedgórze Sudeckie
Sudety - ukształtowanie
• Najwyższe pasmo: Karkonosze
• Śnieżka 1602 m n.p.m.
• Góry średnie
• Liczne kotliny:
– Kotlina Jeleniogórska
– Kotlina Kłodzka
Budowa geologiczna
• Od skał prekambryjskich do skał czwartorzędowych
– Najstarsze w Górach Sowich i Izerskich gnejsy i łupki krystaliczne
• Rodzaje skał ze względu na genezę:
– Magmowe (granit, bazalt)
– Metamorficzne (gnejs, łupki krystaliczne)
– Osadowe (wapienie, margle, piaskowce)
Budowa geologiczna
• Sfałdowanie i wypiętrzenie orogeneza hercyńska
• Odmłodzenie Sudetów = powstanie uskoków orogeneza alpejska
• Najdłuższy uskok powstał na linii Bolesławiec-Złotoryja –Złoty Stok uskok brzeżny
Budowa geologiczna
• Góry zrębowe:
– Zręby: Karkonosze
– Zapadliska: Kotlina Kłodzka, Kotlina Jeleniogórska
• Działalność wulkaniczna (bazalty)
Organy Wielisławskie
• Odsłonięcie porfirów na zboczu góry Wielisławka (375 m n.p.m.) niedaleko Świerzawy na Pogórzu Kaczawskim
• Pomnik przyrody nieożywionej
Rzeźba Sudetów
• Spłaszczone grzbiety i łagodne stoki, zwłaszcza Góry Stołowe
• Formy polodowcowe krajobrazu górskiego: – Jeziora cyrkowe – stawy
(Wielki i Mały Staw, Śnieżne Kotły, Kocioł Łomniczki)
• Rumowiska skalne (gołoborza)
Przedgórze Sudeckie
• Falista równina wznosząca się na wysokość około300 m n.p.m.
• Powstało w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych
• Region rolniczy
Ochrona przyrody
Karkonoski Park Narodowy
– Utworzony w 1959 r.
– Ochronie podlegają:
• torfowiska wysokie,
• zarośla kosówki,
• gołoborza,
• kotły polodowcowe - wypełnione niekiedy stawami,
• zbiorowiska traworośli, ziołorośli, borówczysk
Torfowisko Upy
• Torfowisko położone jest w niewielkim obniżeniu w zrównaniu wierzchowinowym Równi pod Śnieżką, na wysokości 1400-1425 m n.p.m.
Karkonoski Park Narodowy
• ponad tysiąc gatunków roślin
• wiele gatunków zwierząt leśnych (ok. 40 gatunków ssaków, m.in. bobry, sarny, lisy oraz 16 gatunków nietoperzy).
• muflon jest introdukowany na początku XX wieku z Korsyki
• 90 gatunków ptaków, między innymi włochatka, sóweczka, cietrzew, głuszec, drozd obrożny, płochacz halny.
Rośliny Karkonoskiego PN (przykłady)
Dzwonek karkonoski (endemit) Czosnek siatkowaty (krytycznie zagrożony wyginięciem)
Zwierzęta Karkonoskiego PN (przykłady)
Muflon Sóweczka (najmniejsza sowa europejska)
Park Narodowy Gór Stołowych
• „Ten szereg skał rozciąga się na osiem lub dziewięć mil angielskich, zaczyna się i kończy tak nagle, że wygląda jak korona na szczycie góry...„ John Quincy Adams.
• Utworzony w 1993 r.
• Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km2 wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami tj. Szczelińcem Wielkim (919 m n.p.m.) i Skalniakiem (915 m n.p.m.).
Budowa geologiczna Gór Stołowych • formy erozji piaskowców
• płytowa budowa geologiczna związana z osadowym pochodzeniem skał
Formy erozji piaskowców
Małpolud Wielbłąd
GOSPODARKA SUDETÓW
Surowce mineralne
Agat i ametyst
Węgiel kamienny i brunatny
• Węgiel kamienny:
– Okolice Wałbrzycha (kopalnia zamknięta w 1998 roku)
– Dzierżoniów
• Węgiel brunatny:
– Kotlina Turoszowska – kopalnia w Bogatyni
Granit
• Kamieniołom w Strzelinie
Wody mineralne Sudetów
• Wody radoczynne (radonowe) – Wody radonowe występują
jedynie w Sudetach (niegdyś także w Ustroniu).
– Występowanie tego typu wód jest związane z masywami krystalicznymi zawierającymi minerały uranu, które są źródłem radu, w wyniku rozpadu którego tworzy się radon.
– Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Lądek-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój
Wody mineralne Sudetów
• Szczawy
– Obecność tego typu wód jest związana ze strefami głębokich uskoków i innych dyslokacji, którymi dwutlenek węgla jest transportowany z głębszych partii skorupy ziemskiej ku powierzchni.
– Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Szczawina, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój
Przemysł
• Porcelanowy i szklarski
– Huta szkła w Piechowicach
– Fabryka porcelany w Wałbrzychu
Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna
• Ponad 170 przedsiębiorstw • Przykłady firm w Wałbrzyskiej SSE
– BASF (chemia budowlana) – Bridgestone (tworzywa sztuczne, wyroby z gumy, gąsienice do
pojazdów) – Cersanit (płytki ceramiczne, armatura sanitarnej, brodziki) – PL – Colgate-Palmolive (pasta do zębów i preparaty do higieny jamy
ustnej) – Elektrolux (pralki, piekarniki, kuchenki wolnostojące, płyty
grzewcze, zmywarki) – IBM (Centrum usług wspólnych IT) – Lotte Wedel (pieczywo, świeże wyroby ciastkarskie oraz inne
artykuły spożywcze)
Wałbrzyska SSE
• Przemysł motoryzacyjny
– Nysa Zakład Pojazdów SA (nadwozia do pojazdów dostawczych i ciężarowych) – PL
– Polaris (pojazdy terenowe (quady))
– Toyota (silniki Diesla, skrzynie biegów oraz silniki małolitrażowe)
– Volkswagen (samochody użytkowe VW Crafter)
Problemy Sudetów
• Kwaśne deszcze
Sudety po kwaśnych deszczach
ATRAKCJE TURYSTYCZNE SUDETÓW
Świątynia Wang
• ewangelicki kościół w Karpaczu, przeniesiony w 1842 z miejscowości Vang (Norwegia)
• Kościół został zbudowany z sosnowych bali na przełomie XII i XIII w.
• Najstarszy drewniany kościół w Polsce.
• Konstrukcja kościoła wykonana jest bez użycia gwoździ, wszystkie połączenia zrealizowano przy pomocy drewnianych złączy ciesielskich.
Twierdza Kłodzka i Labirynty
• system obronny z okresu XVII i XVIII wieku
• około kilometr tras podziemnych
Jaskinia Niedźwiedzia
• znajduje się w Masywie Śnieżnika na Ziemi Kłodzkiej, na wysokości ok. 800 m.
• Jest to najdłuższa jaskinia Sudetów - liczy około 4500 m korytarzy.
• Znaleziono tu olbrzymie ilości kości zwierząt, w większości gatunków już wymarłych.
Kopalnia Złota ZŁOTY STOK
Zamek Książ
• obok Malborka i krakowskiego Wawelu to największy zamek w Polsce
