Raport przygotowany dla:
Grudzień, 2008
Ipsos Polska Sp. z o.o. ● ul. Taśmowa 7 02-677 Warszawa ● tel.: + 48 22 448 77 00/01 © 2008 Ipsos Wszystkie prawa zastrzeżone
STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Spis treści
Opis projektu............................................................................................... 3Metodologia................................................................................................. 4
1. Wizerunek zawodów prawniczych……………………………………………. 52. Zmiany w zawodach prawniczych …………………………………………… 133. Oczekiwania wobec przyszłej pracy…………………………………………. 224. Przygotowania do przyszłej pracy………………….................................... 315. Zachowania podczas studiów………………………………………………… 426. Dane demograficzne……………………………………………………………. 55
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Opis projektu
• Badania Rynku Studentów Prawa są prowadzone od 8 lat przez Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA Poland. Badania mają na celu określenie sytuacji studentów prawa w Polsce - ich potrzeb, oczekiwań i kwalifikacji.
• Wyniki badań służą zarówno Stowarzyszeniu – jako podstawa przy określaniu priorytetów działalności ELSA, a także partnerom ELSA – zarówno z sektora edukacyjnego jak i komercyjnego.
• Badania są prezentowane także w mediach – dotychczas z wyników badań korzystały m.in. Gazeta Wyborcza, Edukacja Prawnicza i Rzeczpospolita
• W roku 2003 ELSA Poland rozpoczęła współpracę z IPSOS Polska. Forma i przebieg badań był konsultowany z profesjonalistami z IPSOS – dzięki temu Badania Rynku Studentów Prawa nabrały nowego wymiaru.
• Badanie tegoroczne jest już szóstym, pomiarem zrealizowanym przy udziale Ipsos
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Podejście metodologiczne
• Badanie polegało na przeprowadzeniu 1139 ankiet wśród dziennych studentów prawa z III, IV i V roku. Badanie odbyło się w na 17 wydziałach prawa i administracji działających w 15 ośrodkach akademickich, w których istnieją Grupy Lokalne ELSA.
• Zarząd Krajowy ELSA Poland powołał Ogólnopolskiego Koordynatora ds. Badania Rynku, którego zadaniem było nadzorowanie pracy 15 lokalnych koordynatorów wyznaczonych w każdej Grupie Lokalnej. Do zadań tych ostatnich należało przeprowadzenie odpowiedniej liczby ankiet, a następnie wprowadzenie danych do formularza zbiorczego. Na podstawie formularzy zbiorczych Ipsos opracował wyniki badań.
• Badanie przeprowadzono w miastach: Białystok, Gdańsk, Kraków, Lublin, Poznań, Rzeszów, Toruń, Warszawa, Katowice, Łódź, Wrocław, Szczecin, Olsztyn, Słubice, Opole.
• Kwestionariusze były wypełniane samodzielnie przez respondentów.
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
1. Wizerunek zawodów prawniczych
Strzałkami oznaczone są istotnie statystycznie różnice na poziomie ufności 0.95 pomiędzy pomiarem w 2007 roku a pomiarem w 2008 roku
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
PRESTIŻ ZAWODÓW PRAWNICZYCH
58%
55%
37%
23%
22%
21%
8%
6%
6%
5%
4%
3%
3%
1%
Sędzia
Adwokat
Notariusz
Radca prawny
Prokurator
Pracownik naukowy
Doradca podatkowy
Komornik
Pracownik organów ścigania
Rzecznik patentowy
Pracownik administracji publicznej
Pracownik samorządu terytorialnego
Referendarz sądowy
Inne
1. Które z wymienionych zawodów prawniczych są według Ciebie najbardziej prestiżowe?
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
PRESTIŻ ZAWODÓW PRAWNICZYCHZmiana opinia pomiędzy ostatnimi 3
pomiarami58%
55%
37%
21%
23%
22%
8%
6%
6%
5%
3%
3%
4%
69%
65%
40%
21%
26%
21%
8%
6%
6%
4%
4%
4%
3%
70%
59%
41%
28%
27%
22%
7%
5%
4%
2%
3%
1%
3%
Sędzia
Adwokat
Notariusz
Pracownik naukowy
Radca prawny
Prokurator
Doradca podatkowy
Komornik
Pracownik organów ścigania.
Rzecznik patentowy
Pracownik samorządu terytorialnego
Referendarz sądowy
Pracownik administracji publicznej
200820072006
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
1. Które z wymienionych zawodów prawniczych są według Ciebie najbardziej prestiżowe?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
PRESTIŻ ZAWODÓW PRAWNICZYCH Zmiana opinia pomiędzy ostatnimi 3
pomiarami
58%
21%23% 22%
69%
65%
40%
26%
21%
70%
59%
41%
28% 27%
22%
55%
37%
21%20%
30%
40%
50%
60%
70%
Sędzia Adwokat Notariusz Pracowniknaukowy
Radca prawny Prokurator
20082007200620052004
1. Które z wymienionych zawodów prawniczych są według Ciebie najbardziej prestiżowe?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Zainteresowanie zawodami prawniczymi
38%31%
26%20%
14%12%
10%
7%7%7%
4%3%
2%1%
7%
Adwokat
Radca prawny
Notariusz
Sędzia
Prokurator
Pracownik naukowy
Doradca podatkowy
Pracownik organów ścigania
Pracownik administracji publicznej
Komornik
Pracownik samorządu terytorialnego
Rzecznik patentow y
Referendarz sądowy
Inny
Zamierzam pracować poza branżą prawniczą
3. Które z wymienionych zawodów chciałbyś/łabyś wykonywać w przyszłości?
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Zainteresowanie zawodami prawniczymi
38%
31%
20%
14%
12%
26%
10%
7%
7%
7%
4%
3%
2%
1%
7%
43%
34%
25%
19%
13%
23%
10%
9%
7%
5%
5%
3%
3%
3%
7%
44%
38%
32%
20%
20%
22%
14%
9%
7%
6%
4%
3%
3%
4%
9%
Adwokat
Radca prawny
Sędzia
Prokurator
Pracow nik naukowy
Notariusz
Doradca podatkowy
Pracow nik administracji publicznej
Komornik
Pracownik organów ścigania
Pracow nik samorządu terytorialnego
Rzecznik patentowy
Referendarz sądow y
Inny
Zamierzam pracować poza branżą prawniczą
20082007
2006
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
3. Które z wymienionych zawodów chciałbyś/łabyś wykonywać w przyszłości?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Zainteresowanie zawodami prawniczymi
38%
31%
20%
14%12%
26%
10%
43%
34%
25%
19%
13%10%
44%
38%
32%
20% 20%22%
14%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Adwokat Radca praw ny Sędzia Prokurator Pracowniknaukow y
Notariusz Doradcapodatkowy
20082007200620052004
3. Które z wymienionych zawodów chciałbyś/łabyś wykonywać w przyszłości?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Sędzia
Adwokat
NotariuszRadca prawny
Prokurator
Doradca podatkowy
Komornik
Pracownik administracji publicznej
Rzecznik patentowyReferendarz sądowy
Pracownik organów ścigania Pracownik naukowy
0
25
50
0 40 80
Prestiżowe zawody prawnicze i chęć wykonywania zawodu w przyszłości
2007 vs 2008
Prestiż
Zain
tere
sow
anie
zaw
odem
2007
2008
Wysoki prestiż
Duże zainteresowanie
Wysoki prestiż
Małe zainteresowanie
Niższy prestiż
Duże zainteresowanie
Niższy prestiż
Małe zainteresowanie 2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
2. Zmiany w zawodach prawniczych
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Dostęp do zawodów prawniczych
79%
12%
16%
9%19%
64%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2007 2008
2007 N=1148, 2008 N=1139
4. Czy uważasz, że dalsze zmiany w prawie planowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, otwierające dostęp do wykonywania zawodów prawniczych są potrzebne?
Nie mam zdania
Są potrzebne
Są niepotrzebne
Planowane zmiany wymagają dopracowania
Planowane zmiany nie wymagają dodatkowych poprawek
64%
16%
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Zakres zmian dotyczących egzaminów na aplikacje
52%
42%
23%
31%
23%
9%
6%
6%
7%
1%
52%
37%
24%
21%
7%
6%
9%
56%
50%
25%
24%
9%
2%
7%
3%
Koszty egzaminu powinny być niższe
Zakres wymaganej wiedzy powinien być ograniczony
Egzamin powinien odbywać się z w iększą ingerencjąadministracji państwowej
Próg zdawalności powinien być niższy
Próg zdawalności powinien być wyższy
Egzamin powinien być przeprowadzany tylko przez samorządyprawnicze
Zakres wymaganej w iedzy pow inien być nieograniczony
Uważam, że obecne w arunki egzaminów nie powinny sięzmienić
Nie mam zdania w tej kw estii
Inne
2008
2007
2006
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
W 2007 roku pytanie zadawane było w innej
formie
5. Czy uważasz, że obecne warunki egzaminów na aplikacje prawnicze (adwokacka, radcowska, notarialna, komornicza) powinny się zmienić?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Egzamin ustny
30%
26%
21%
10%
12%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008
Nie mam zdania w tej kwestii
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Tak, ale egzamin powinien dotyczyć tychdziedzin prawa, które wiążą się zkoniecznością publicznych wystąpień
Zdecydowanie tak
6. Czy uznajesz, że jednym z wymogów właściwego przygotowania i sprawdzenia wiedzy prawniczej jest bezpośredni kontakt z egzaminatorem w formie egzaminu ustnego?
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
48%
30%
22%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008
Forma egzaminu na aplikacje
7. Czy uważasz, że jednolity egzamin państwowy I stopnia, umożliwiający dostęp do aplikacji prawniczych (adwokacka, radcowska, notarialna, sądowo-prokuratorska, referendarska, komornicza i legislacyjna) powinien być wprowadzony?
Nie mam zdania
Zdecydowanie tak
Nie, powinien mieć mniejsze
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Doradca Prawny
17%
28% 31%
23%28%
11%7%
21% 17%
17%0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Nie mam zdania w tejkwestii
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Raczej tak
Zdecydowanie tak
8a. A czy uważasz, że doradca prawny będzie w świetle nowych przepisów stanowił konkurencje dla adwokatów i radców prawnych?
Gwarantowanie właściwego poziomu przygotowania do
świadczenia usług prawniczych
Konkurencje dla adwokatów
i radców prawnych?
8. Czy uważasz, że doradca prawny w świetle nowych przepisów będzie gwarantował właściwy poziom przygotowania do świadczenia usług prawniczych?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Zdobywanie wiedzy i doświadczenia w innych zawodach prawniczych jako niezbędne atrybuty do bycia sędzią
a9. Czy dochodzenie do zawodu sędziego powinno odbywać się poprzez zdobywanie wiedzy i doświadczenia w innych zawodach prawniczych adwokata/radcy prawnego/notariusza/prokuratora?
2008 N=1139
25%
30%
23%
10%
12%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008
Nie mam zdania w tej kwestii
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Raczej tak
Zdecydowanie tak
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Tajemnica adwokacka jako fundament prawa do obrony
10. Czy twoim zdaniem tajemnica adwokacka to fundament prawa do obrony?
2008 N=1139
55%
27%
7%2%8%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008
Nie mam zdania w tej kwestii
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Raczej tak
Zdecydowanie tak
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
System boloński na studiach prawniczych
11. Czy jesteś zwolennikiem systemu bolońskiego na studiach prawniczych?
2008 N=1139
18%
29%
30%
22%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008
Nie mam zdania w tej kwestii
Nie
Tak, ale przedmioty do wyboru musząobejmować pełen zakres materiału zdanej dziedziny
Tak
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
3. Oczekiwania wobec przyszłej pracy
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
63
33
31
24
27
23
24
14
9
9
69
41
31
30
30
30
19
8
9
8
72
44
40
35
27
27
17
9
5
5
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Wysokie kwalifikacje
Doświadczenie
Nieformalne układy
Znajomość języków
Umiejętność zaprezentowaniasię pracodawcy
Ukończenie dobrej uczelni
Dodatkowe kursy i szkolenia
Wysoka średnia ocen
Wygląd
Praca społeczne w trakciestudiów
2008
2007
2006
Czynniki decydujące o znalezieniu dobrej pracy
19. Co Twoim zdaniem decyduje o znalezieniu dobrej pracy?
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
53
43
39
38
32
31
28
27
24
23
21
19
18
17
14
Wysokość wynagrodzenia
Gwarancja bezpiecznego zatrudnienia
Atmosfera w pracy
Ścieżka kariery i określone kryteria awansu
Szkolenia i możliwości dalszego zdobywania wiedzy
Praca w gronie specjalistów posiadających wysokie kwalifikacje
Czas pracy
Możliwości stałego kontaktu z językami obcymi
Marka przedsiębiorstwa
Obszar działania przedsiębiorstwa (Polska, Europa, Świat)
Miejscowość
Świadczenia socjalne
Tempo pracy
Otrzymane wyposażenie dodatkowe (np. telefon komórkowy, samochód itd.)
Wielkość przedsiębiorstwa
Oczekiwane cechy przyszłego pracodawcy
TopBox – wartość procentowa odpowiedzi
„bardzo ważna (5)”
Waż
ność
Waż
neM
niej
waż
ne
13. Czym będziesz się kierował/a wybierając pracę po studiach? Oceń wszystkie poniższe cechy pracodawcy korzystając ze skali, na której 1 oznacza, że ta cecha jest dla Ciebie zupełnie nie ważna, zaś 5 – iż jest bardzo ważna. Korzystając z pośrednich wartości możesz
stopniować swoją ocenę..
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
4,3
43,9 3,9
4,1
3,83,7
3,6
3,43,3 3,3
3,43,5
3,1 3,1
4,1 4,14 4
3,93,8 3,8
3,6
3,4 3,4 3,4 3,4
3,1 3,13
2,52,62,72,82,9
33,13,23,33,43,53,63,73,83,9
44,14,24,34,4
Wys
okoś
ć w
ynag
rodz
enia
Prac
a w
gro
nie
spec
jalis
tów
posi
adaj
ącyc
h w
ysok
ie k
wal
ifika
cje
Ści
eżka
kar
iery
i ok
reśl
one
kryt
eria
awan
su
Atm
osfe
ra w
pra
cy
Gw
aran
cja
bezp
iecz
nego
zat
rudn
ieni
a
Szko
leni
a i m
ożliw
ości
dal
szeg
ozd
obyw
ania
wie
dzy
Czas
pra
cy
Moż
liwoś
ci s
tałe
go k
onta
ktu
z ję
zyka
mi
obcy
mi
Św
iadc
zeni
a so
cjal
ne
Mie
jsco
woś
ć
Tem
po p
racy
Obs
zar
dzia
łani
a pr
zeds
iębi
orst
wa
(Pol
ska,
Eur
opa,
Św
iat)
Mar
ka p
rzed
sięb
iors
twa
Wie
lkoś
ć pr
zeds
iębi
orst
wa
Otr
zym
ane
wyp
osaż
enie
dod
atko
we
(np.
:te
lefo
n ko
mór
kow
y, s
amoc
hód
itd.)
2008
2007
Oczekiwane cechy przyszłego pracodawcy
Średnie na skali 1-5, gdzie 5 oznacza bardzo ważna, a 1 zupełnie nie ważna
13. Czym będziesz się kierował/a wybierając pracę po studiach? Oceń wszystkie poniższe cechy pracodawcy korzystając ze skali, na której 1 oznacza, że ta cecha jest dla Ciebie zupełnie nie ważna, zaś 5 – iż jest bardzo ważna. Korzystając z pośrednich wartości możesz
stopniować swoją ocenę..
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Oczekiwania finansowe nettowobec pierwszej pracy
3% 4% 7% 5% 2% 6%
35%
51%53%
39%33% 22%
32%
27%24%
29%39%
29%
11%
7% 5%
9%15%
25%
3%1% 3%
5%
5%
8%6% 3% 3%
6%
4%7%
6% 6% 5% 7%2% 4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Nie wiem
Powyżej 5000złotych
4001-5000 złotych
3001-4000 złotych
2001-3000 złotych
1001-2000 złotych
Do 1000 złotych
16. Jakiego wynagrodzenia (netto) oczekujesz rozpoczynając pracę zaraz po studiach?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Osobiste atuty w poszukiwaniu pracy
46%
43%
38%
37%
35%
33%
28%
22%
18%
Pracowitość i odpowiedzialność
Znajomość języków obcych
Doświadczenie zawodowe zdobyte w trakciestudiów
Łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi
Umiejętności autoprezentacji
Wysoka średnia ocen
Dodatkowe kursy i szkolenia
Praca społeczna podczas studiów
Wygląd
33. Co uważasz za swój największy atut przy poszukiwaniu pracy?
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Osobiste słabości w poszukiwaniu pracy
31%
26%
20%
19%
16%
15%
12%
11%
9%
Brak doświadczenia zawodowego zdobytego w trakciestudiów
Brak odbytych dodatkowych kursów i szkoleń
Niska średnia ocen
Słaba znajomość języków obcych
Brak solidnej wiedzy teoretycznej
Nieduże umiejętności autoprezentacji
Trudności w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi
Niefrasobliwość i brak zapału do pracy
Wygląd
2008 N=1139
34. Co uważasz za swoją największą słabość przy poszukiwaniu pracy?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Osobiste atuty i słabości w poszukiwaniu pracy
2008 2007 2006 2005 2008 2007 2006 2005
Pracowitość i odpowiedzialność 46% 62% 70% 67% Brak doświadczenia
zawodowego 31% 38% 43% 62%
Łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi 37% 46% 58% 59% Brak odbytych dodatkowych
kursów i szkoleń 26% 27% 31% 29%
Znajomość języków obcych 43% 45% 53% 41% Słaba znajomość języków obcych 19% 20% 17% 15%
Umiejętności autoprezentacji 35% 38% 43% 35% Brak solidnej wiedzy
teoretycznej 16% 16% 18% 14%
Doświadczenie zawodowe 38% 30% 36% 15% Nieduże umiejętności autoprezentacji 15% 12% 9% 15%
ATUTY SŁABOŚCI
33. Co uważasz za swój największy atut przy poszukiwaniu pracy? 34. Co uważasz za swoją największą słabość przy poszukiwaniu pracy?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
48%
45%45%
7% 14%
40%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2007 2008
Skłonność do zmiany miejsca zamieszkania w celu podjęcia pracy
Zdecydowanie tak
Ewentualnie
Zdecydowanie nie
12. Czy byłbyś/abyś gotowy/a przeprowadzić się do innego miasta, gdyby wymagało tego podjęcie pracy?
2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
4. Przygotowania do przyszłej pracy
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów?
53%
46%
35%
16%
9%
10%
Przystąpić do egzaminuna aplikację
Podjąć pracę w branżyprawniczej
Kontynuować naukę
Podjąć pracę pozabranżą prawniczą
Wyjechać za granicę wcelach zarobkowych
Nie wiem jeszcze
17. Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów?
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów?
53%
46%
35%
16%
9%
10%
58%
45%
35%
12%
11%
13%
64%
56%
45%
13%
12%
6%
Przystąpić doegzaminu na aplikację
Podjąć pracę w branżyprawniczej
Kontynuować naukę
Podjąć pracę pozabranżą prawniczą
Wyjechać za granicęw celach zarobkowych
Nie wiem jeszcze
2008
2007
2006
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
17. Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Czy planujesz po zakończeniu studiów kontynuować naukę?
27%
23%
11%
11%
34%
26%
27%
7%
9%
32%
33%
28%
14%
13%
23%
Studiadoktoranckie
Studiapodyplomowe
Studia za granicą
LL.M. (Master ofLaws)
Nie planuje
2008
2007
2006
18. Czy planujesz po zakończeniu studiów kontynuować naukę, jeśli tak, to w jakiej formie?
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Chęć pracy po studiach w firmie prawniczej (kancelarii prawnej)
Czy chciałbyś po studiach pracować w firmie prawniczej?
50%63% 65% 69% 71% 69%
21%11% 10%
30% 28% 29%29% 26% 25%
1% 1% 1%
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Nie wiem
Nie
Tak
Czy w przyszłości planujesz pracować w kancelarii prawnej?
14. Czy w przyszłości planujesz pracować w kancelarii prawnej?
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Czynniki brane pod uwagę przy wyborze kancelarii prawnej w której chciałbym pracować
37%
58%
34%
20%
25%
20%
21%
22%
7%
10%
5%
50%
58%
30%
27%
15%
23%
20%
26%
8%
7%
6%
54%
52%
40%
27%
22%
21%
19%
17%
14%
10%
5%
Specjalizacja w określonych dziedzinach prawa
Wysokość wynagrodzenia
Dogodne warunki w czasie odbywania aplikacji
Renoma zatrudnionych prawników
Czas pracy
Miejscowość
Międzynarodowy zasięg
Pozycja w rankingach
Możliwość stałego kontaktu z językami obcymi
Krajowy zasięg
Przekazywanie informacji o swojej działalności studentom nauczelniach
2006: N=837, 2007: N=815, 2008 N=790
Osoby planujące w przyszłości pracę w kancelarii prawniczej N=790)
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Znajomość firm (1/2) % ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA, STUDENCI WSKAZYWALI
KTÓRE FIRMY ZNAJĄ Z PRZEDSTAWIONEJ LISTY
6056
3837
3331
2825
2018
171616
1514
131212
1111
Deloitte
Ernst & Young
Domański Zakrzewski Palinka
Accreo Taxand
PricewaterhouseCoopers
Allen & Overy
Baker & McKenzie
KPMG Polska
McKinsey & Company
Clifford Chance
Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
Chałas i Wspólnicy
White & Case
Wardyński i Wspólnicy
Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy
Lovells H. Sėisler
Linklaters
Wierzbowski Eversheds
M. Furtek i Wspólnicy
CMS Cameron McKenna Dariusz Greszta2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
1111
10101010
999
888
666666
Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy
Hogan & Hartson
Roedl & Partner
DLA Piper Wiater
Wierciński Kwieciński Baehr
Salans
Dewey & LeBoufe
Grynhoff Woźny i Maliński
Chadbourne & Parke
Magnusson Law Firm
Gide Loyrette Nouel
BSJP Brockhuis Schnell Jurczak Prusak
Noerr Stiefenhoffer Lutz
Gleiss Lutz
Mazars
Weil, Gotshal & Manges
Norton Rose
Rotthege Wasserman Partner
Znajomość firm (2/2) %ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA, STUDENCI WSKAZYWALI
KTÓRE FIRMY ZNAJĄ Z PRZEDSTAWIONEJ LISTY
2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Znajomość firm ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA, STUDENCI WSKAZYWALI
KTÓRE FIRMY ZNAJĄ Z PRZEDSTAWIONEJ LISTY 2008 2007 2006 2005 2008 2007 2006 2005
Ernst & Young 56% 64% 70% 77% Hogan&Hartson 11% 9% 11% 12%
Deloitte 60% 56% 57% 52% Lovells 13% 8% 12% 13%
Baker&McKenzie 28% 40% 41% 37% Chadburne & Parke 9% 8% 6% 7%
Domański Zakrzewski Palinka 38% 32% 34% 35% Roedl & Partner 10% 7% 10% 13%
Allen&Overy 31% 27% 20% 25% Magnusson Law Firm 8% 7% 14% 10%
PricewaterhouseCoopers 33% 27% 41% 50% Weil, Gotshal& Menges 6% 7% 6% 10%
Chałas i wspólnicy 16% 22% 19% 18% Salans 10% 6% 12% 9%
KPMG Polska 25% 19% 23% 26% Gide Loyrette Nouel 8% 6% 7% 8%
Sołtysiński Kawecki& Szlęzak 17% 19% 23% 23% Beiten Burkhardt 6% 4% 6%
White&Case 16% 17% 24% 32% Noerr Stiefenhoffer Lutz 6% 6% 4% 5%
Drzewiecki, Tomaszek& Wspólnicy 14% 13% 12% Norton Rose 6% 6% 4% 6%
Clifford Chance 18% 12% 9% 9% Haarman Hemmeirath 5% 8% 7%
Wierzbowski Eversheds 12% 11% 12% 17% Łaszczuk i Wspólnicy 5% 8% 7%
CMS Cameron McKenna Dariusz Greszta 11% 10% 16% 17% Miller Canfield 4% 5% 5%
Linklaters 12% 10% 14% 22% Squire Sanders Wiater 4% 4% 5%
Dewey & LeBoeuf 9% 10% 12% 14% Gleis Lutz 6% 3% 6% 5%
Wardyński i Wspólnicy 15% 9% 13% 14% TGC Ordowska 3% 3% 10%
Wzrost znajomości Spadek znajomości
2008 N=1230
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
W której z poniższych firm chciałbyś pracować?
28%
25%
19%
16%
13%
10%
9%
11%
7%
16%
31%
18%
17%
13%
12%
12%
11%
32%
25%
18%
18%
14%
13%
11%
11%
10%
5%
Ernst & Young
Deloitte
Domański Zakrzewski Palinka
PricewaterhouseCoopers
Baker & McKenzie
Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
McKinsey & Company
Allen & Overy
White & Case
Accreo Taxand
2008
2007
2006
Wszystkie wskazania powyżej 10%
22. W której z poniższych firm chciałbyś/łabyś pracować?
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Które portale internetowe uważasz za cenne źródła informacji na temat
prawniczego rynku pracy?22%
32%
22%
28%
35%
18%
15%
12%
9%
8%
7%
3%
36%30%
25%32%
33%
17%
12%
6%5%
2%3%
38%31%
30%27%27%
17%
9%
8%5%
2%2%
www.lexstudent.pl
www.pracuj.pl
www.rzeczpospolita.pl
www.edukacjaprawnicza.pl
www.praktykiprawnicze.pl
www.prawnik.pl
www.e-prawnik.pl
www.sejm.gov.pl
www.money.pl
www.edu.pl
www.kariera.com
www.hoga.pl
www.infor.pl
www.semestr.pl
www.napis.pl
200820072006
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
20. Które portale internetowe uważasz za cenne źródła informacji na temat prawniczego rynku pracy?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
5. Zachowania podczas studiów
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Materiały pomocne przy nauce do egzaminów
84%
76%
76%
27%
35%
9%
87%
81%
82%
22%
38%
11%
91%
90%
85%
30%
37%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Zalecanego podręcznika
Kodeksu lub konkretnejustawy
Notatek z wykładów
Podręczników dodatkowych
Materiałów internetowych
Czasopisma prawnicze
2008
2007
2006
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
24. Z jakich materiałów korzystasz przygotowując się do egzaminu?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Czytelnictwo czasopism prawniczych2008
% wszystkich studentów czytających choć sporadycznie dany tytuł
58%
52%
39%
24%
21%
19%
17%
16%
16%
15%
13%
13%
Rzeczpospolita (żółte strony)
Gazeta Prawna
Edukacja Prawnicza
Państwo i Prawo
Gazeta Sądowa
Palestra
Ius et Lex
Monitor Podatkowy
Monitor Prawa Pracy
Jurysta Magazyn Prawniczy
Prawo i podatki
Radca Prawny
23. Które czasopisma prawnicze czytujesz?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Czytelnictwo czasopism prawniczychPORÓWNANIE MIĘDZY LATAMI
16%
22%
10%
8%
7%
43%
49%
42%
31%
34%
8% 43%
2008
2007
2008
2007
2008
2007
Stale (każdy lubprawie każdy numer)
Sporadycznie
Czyta w ogóle
(żółte strony)
23. Które czasopisma prawnicze czytujesz?
72%
56%
42%
74%
60%
37%
2006
72%
51%
41%
20072005
72%
51%
41%
72%
51%
2007
41%
72%
51%
2008
41%
72%
51%
72%
51%
41%
72%
51%
41%
51%
72%
41%
51%
41%
51%
58%
39%
52%
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
34%
11%
9%
6%
5%
7%
1%
36%
13%
9%
5%
4%
6%
1%
14%
14%
14%
13%
9%
11%
1%
0% 10% 21% 31% 41%
Angielski
Niemiecki
Francuski
Hiszpański
Włoski
Rosyjski
Inne
Bardzo dobrze, biegle
Dobrze, komunikacyjnie
Słabo
Znajomość języków obcych2008
94%
60%
27%
16%
15%
27%
6%
2005
93%
50%
28%
16%
11%
21%
3%
2006
% wszystkich studentów
89%
47%
20%
14%
8%
20%
2%
2007
89%
2007
47%
89%
2007
20%
47%
89%
2007
14%
20%
47%
89%
2007
8%
14%
20%
47%
89%
2007
20%
8%
14%
20%
47%
89%
2007
2%
20%
8%
14%
20%
47%
89%
2007
2%
20%
8%
14%
20%
47%
89%
2008
47%
89%
20%
47%
89%
14%
20%
47%
89%
8%
14%
20%
47%
89%
20%
8%
14%
20%
47%
89%
2%
24%
18%
24%
32%
38%
79%
26A. Jakimi językami obcymi się posługujesz ?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Znajomość terminologii prawniczejw językach obcych
2008
Studenci znający dany język minimum słabo
12%
11%
3%
0%
1%
1%
18%
11%
4%
1%
3%
2%
18%
13%
16%
4%
7%
6%
14%
17%
11%
4%
10%
2%
13%
29%
47%
64%
54%
67%
25%
19%
18%
27%
24%
22%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Angielski (79% wszystkichstudentów)
Niemiecki (38%wszystkich)
Francuski (32%wszystkich)
Hiszpański (24%wszystkich)
Rosyjski (24% wszystkich)
Włoski (18% wszystkich)
W bardzo dobrym stopniu 4 3 2 Zdecydowanie mała lub w ogóle Nie wiem/ brak odpowiedzi
3
2,5
1,9
1,2
1,5
1,3
Średnia
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Których języków obcych uczysz się lub uczyłeś w trakcie studiów?
76%
22%
13%
11%
8%
4%
1%
77%
24%
11%
10%
10%
6%
2%
76%
28%
16%
11%
11%
8%
3%
Angielski
Niemiecki
Francuski
Hiszpański
Rosyjski
Włoski
Inne2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
27. Których języków obcych uczysz się lub uczyłeś/aś w trakcie studiów?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
12%
12%
8%
4%
9%
8%
6%
5%
3%
9%
9%
7%
3%
1%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Szkoła prawaangielskiego
Szkoła prawaniemieckiego
Szkoła prawaamerykańskiego
Szkoła prawafrancuskiego
Inne
20082007
2006
Udział w zajęciach szkoły prawa obcego
Nie brałem udziału, ponieważ nie ma w mieście gdzie studiuję:
7%
4%
6%
11%
6%
28. Czy brałaś/eś udział w zajęciach w ramach którejś ze szkół prawa obcego?
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Atrakcyjność aplikacji specjalistycznych
39%
33%
24%
26%
17%
10%
13%
6%
10%
4%
8%
43%
35%
25%
19%
19%
9%
10%
4%
6%
4%
7%
39%
36%
29%
19%
17%
9%
5%
5%
4%
2%
6%
Aplikacja adwokacka
Aplikacja radcowska
Aplikacja sądowa
Aplikacja notarialna
Aplikacja prokuratorska
Aplikacja dyplomatyczna
Aplikacja administracyjna
Aplikacja rzecznika patentowego
Aplikacja komornicza
Aplikacja sejmowa
Nie zamierzam przystępować do aplikacji
200820072006
92%
2. Proszę powiedzieć do jakiego/jakich egzaminu/ów na wymienione poniżej aplikacje zamierzasz przystąpić?
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Obowiązkowe praktyki studenckie(odbyte i przyszłe)
39%
24%
21%
13%
8%
6%
7%
7%
5%
2%
38%
30%
21%
14%
11%
6%
4%
8%
4%
2%
47%
35%
21%
15%
11%
7%
6%
5%
3%
4%
Sąd
Mała kancelaria polska
Prokuratura
Duża kancelaria polska
Administracja publiczna
Kancelaria międzynarodowa
Dział prawny przedsiębiorstwa
Bank
Firma konsultingowa
Inne
2008
2007
2006
Procenty nie sumują się do 100, gdyż student mógł odbywać, lub ma zamiar
odbywać praktyki w więcej niż jednym miejscu
29. Gdzie odbywałeś/aś lub odbędziesz obowiązkowe praktyki studenckie?
2006 N=1213, 2007 N=1148, 2008 N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Odbyte dobrowolne praktyki studenckie
31%
31%
13%
12%
19%
5%
11%
5%
4%
4%
38%
27%
11%
13%
11%
5%
8%
4%
6%
2%
40%
26%
14%
14%
10%
8%
7%
6%
3%
7%
Mała kancelaria polska
Sąd
Duża kancelaria polska
Administracja publiczna
Prokuratura
Kancelariamiędzynarodowa
Bank
Dział prawnyprzedsiębiorstwa
Firma konsultingowa
Inne
200820072006
Gdzie odbywałeś dodatkowe praktyki studenckie? (N=547)
48%
6%46%
% studentów, którzy odbywali dobrowolne praktyki:
Tak
Nie Brak danych
Nieznaczny wzrost w stosunku do roku 2007
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Pośrednictwo ELSA w szukaniu praktyk studenckich
Czy szukając praktyk korzystałeś z pośrednictwa ELSA?
26%
8%67%
Tak
Nie
2007 (23%)
Nie wiem/ Nie pamiętam
N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Znajomość projektów Elsa
65%58%
46%38%
34%33%
30%29%29%
26%25%
23%23%
22%21%
17%17%
16%
Dni Edukacji Praw niczej
Adapciak – Obóz adaptacyjny dla studentów I roku
Konkurs na Najlepszego Studenta Praw a Primus in Primis
Lokalny Konkurs Krasomów czy
Praktyki krajow e
Ogólnopolski Dzień Praktyk Prawniczych
Konkurs w iedzy podatkowej Moneta Aurea
Praw nicza Akademia Filmow a
Prawnicze Targi Pracy
Wokanda – w yjścia na rozpraw y do sądów
Ogólnopolski Konkurs na Glosę
Patrole Policyjne
Praktyki międzynarodow e
Konkurs na Najlepszą Pracę Magisterską Luminarz
Ogólnopolska Konferencja Podatkow a
Konkurs ITele©t
Konkurs na esej w języku angielskim Verba Legis
Konkurs Law Games
Które projekty ELSA znasz?
N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
6. Dane demograficzne
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
DEMOGRAFIA
Rok studiów
30%
34%
36%
27%28%29%30%31%32%33%34%35%36%37%
III rok IV rok V rok
N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
18%
13%
13%
8%
7%
4%
4%
3%
3%
2%
2%
2%
2%
2%
Administracja
Ekonomia
Europeistyka
Historia
Stosunki Międzynarodowe
Politologia
Zarządzanie
Dziennikarstwo
Filologia angielska
Finanse i Rachunkowość
Kulturoznawstwo
Socjologia
Filologia Polska
Inne
Na jakim drugim kierunku studiujesz? (N=168 studentów)
15%85%
Czy studiujesz równolegle inny kierunek studiów?
Tak
Nie
DEMOGRAFIA
N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
Czy miasto, w którym studiujesz jest Twoim rodzinnym miastem?
Z jakiej wielkości miejscowości pochodzisz?
(Studenci nie studiujący w swoim rodzinnym mieście N=708)
17%
28%
27%
21%
6%
Wieś
Miasto do 50.000mieszkańców
Miasto od 50.001 do 100.000mieszkańców
Miasto od 100.001 do 500.000mieszkańców
Miasto powyżej 500.001mieszkańców
38%
62%
Tak
Nie
DEMOGRAFIA
N=1139
© 2008 Ipsos STUDENCI PRAWA W POLSCE 2008
27%
26%
26%
12%
9%
21 lat lubmniej
22 lata
23 lata
24 lata
25 i więcej
PŁEĆ WIEK
45%
55%
Mężczyzna
Kobieta
DEMOGRAFIA
Średnia: 23 lata
N=1139