Tokiko agenda 21: Iraunkortasunerako Udal prozesua
Arteagan
I. Dokumentua: Iraunkortasunerako Diagnostikoa
2005eko iraila
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
02.
- 2 -
UDALTALDE 21 URDAIBAI-BUSTURIALDEA UDALTALDE 21 URDAIBAI-BUSTURIALDEA ESKUALDE-BATZORDEA
IHOBE, S.A. Xabier González. Teknikaria
Mª Mar Alonso. Teknikaria Agate Goyarrola. Teknikaria
Josu Sanz. Teknikaria
U21 Urdaibai-Busturialdeko Batzorde Teknikoa Joseba Irazabal. Udaltalde 21ko Teknikari-koordinatzailea
Rafa Ensunza. Gernika Udaleko Ingurumen Teknikaria Gaizka Aurrekoetxea. Bermeo Udaleko Ingurumen Teknikaria
Ismene Mandaluniz. Bermeo Udaleko Ingurumen Teknikaria
Arteagako Iraunkortasunerako Batzordea
Arduradun politikoak
Miren Arantza Madariaga. Gautegiz-Arteagako alkatesa Luis Maria Alluntiz. Gautegiz-Arteagako zinegotzia
Maria Carmen Aranguena. Gautegiz-Arteagako zinegotzia Encarnación Berasaluce. Gautegiz-Arteagako zinegotzia
Maria Dolores Orueta. Gautegiz-Arteagako zinegotzia Juan Jose Mendiola. Gautegiz-Arteagako zinegotzia
Udal parte-hartzaileak Pedro Isasi. Ajangizko alkatea
Andoni Mingo. Arratzuko alkatea Joseba Andoni Apraiz. Bermeoko zinegotzia
Javier Gondra. Busturiako alkatea Asier Madarieta. Eako alkatea
Miren Lourdes Eiguren. Elantxobeko zinegotzia Ager Lejarreta. Ereñoko zinegotzia Iñaki Madariaga. Errigoitiko alkatea
Gorka Uria. Foruko zinegotzia Miren Arantza Madariaga. Gautegiz-Arteagako alkatesa
Juan Félix Arejita. Gernika-Lumoko zinegotzia Gurutze Solabarrieta. Ibarrangeluko zinegotzia José Antonio Bastegieta. Kortezubiko alkatea
Ramón Urresti. Mendatako alkatea Joseba Iñaki Lejarraja. Morgako alkatea
Miren Nekane Garayo. Mundakako alkatesa Frantzisko Jabier Ondarza. Muruetako alkatea Francisco Javier Gezuraga. Muxikako alkatea
Lourdes Aboitiz. Nabarnizko alkatesa José Félix Goiri. Sukarrietako zinegotzia.
Aholkularitza-taldea: Ingurune S.L.-Prospektiker, S.A. Julen Rekondo Bravo. Teknikaria
Arkaitz San José Martínez. Teknikaria Jon Torre. Teknikaria
Ane Bustinduy. Teknikaria Ibón Zugasti. Teknikaria
Mikel Irasuegi. Teknikaria
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 2 -
AURKIBIDEA 0. SARRERA 0.1. UDALERRIA ETA TOKIKO AGENDA 21 ................................................................................................ 4 0.2. DIAGNOSTIKOAREN AURKEZPENA ...................................................................................................... 6
1. DEMOGRAFIA ETA BIZTANLERIA 1.1. BIZTANLERIAREN BILAKAERA ............................................................................................................. 8 1.2. BIZTANLERIAREN EGITURA ................................................................................................................. 9 1.3. BEREZKO MUGIMENDUA ETA MIGRAZIO-MUGIMENDUA .................................................................. 10 1.4. HIRIGUNEAK ETA BIZTANLERIAREN BANAKETA ESPAZIALA............................................................ 13 2. EKONOMIA ETA ENPLEGUA 2.1. JARDUERA ETA EGITURA EKONOMIKOA............................................................................................ 14 2.2. SEKTORE EKONOMIKOAK .................................................................................................................. 15 2.3. LAN-MERKATUA ETA ENPLEGUA ....................................................................................................... 19 3. GIZARTEKINTZA, BIZIKIDETZA ETA ELKARTASUNA 3.1. GIZARTE-LAGUNTZA, ONGIZATEA ETA ZERBITZUAK ....................................................................... 21 3.2. OSASUN-ZERBITZUAK ETA BIZTANLERIAREN OSASUNA ................................................................... 21 3.3. ETXEBIZITZA.........................................................................................................................................22 3.4. HEZKUNTZA ETA KULTURA................................................................................................................ 22 3.5. EUSKERA............................................................................................................................................. 23 3.5. GARAPENERAKO LAGUNTZA.............................................................................................................. 24 3.5. GIZARTEGINTZARAKO BESTELAKO PROGRAMAK ............................................................................ 24 4. LURRALDEA, ANTOLAMENDUA ETA HIRIGINTZA 4.1. INGURUNE FISIKOA ETA NATURALA................................................................................................... 25
4.1.1. Geologia, klima eta hidrologia ....................................................................................................25 4.1.2. Flora eta Fauna .............................................................................................................................. 29 4.1.3. Ekologia eta paisaiaren intereseko guneak ................................................................................33 4.1.4. Biodibertsitate eta paisaiaren babesaren gainean eragina duten jarduerak ...........................33
4.2. LURRALDE ANTOLAMENDUA ETA PLANIFIKAZIOA........................................................................... 35 4.2.1. Lurralde Antolamenduko Gidalerroak (LAG) eta Gernika-Markinako Eskualde Egituraren
Lurraldearen Zatikako Plana (LZP) ........................................................................................35 4.2.2. Lurraldearen Arloko Planak (LAP) ............................................................................................37
4.3. HIRIGINTZAKO EGITURA ETA PLANEAMENDUA ................................................................................ 39 4.3.1. Hirigintza planeamenduaren analisia .........................................................................................39 4.3.2. Lurzoruaren erabilerak eta hirigintzako egitura ........................................................................39
4.4. ONDARE HISTORIKOA, ARKITEKTONIKOA ETA ARKEOLOGIKOA..................................................... 42 4.5. MUGIKORTASUNA ETA GARRAIOAK .................................................................................................. 46
4.5.1. Bide-sarea eta azpiegiturak: ezaugarriak eta egitasmoak ........................................................46 4.5.2. Hiriko eta hiriarteko mugikortasuna ...........................................................................................48 4.5.3. Irisgarritasuna ................................................................................................................................51
5. INGURUMEN SEKTOREAK 5.1. URAREN ZIKLO INTEGRALA ............................................................................................................... 52
5.1.1. Ur-hornidura, kalitatea eta kontsumoa .......................................................................................52 5.1.2. Uren saneamendua eta arazketa ..................................................................................................52 5.1.3. Uraren kudeaketa integrala ..........................................................................................................53
5.2. KALITATE ATMOSFERIKOA ETA AKUSTIKOA .................................................................................... 53 5.2.1. Isuri atmosferikoak eta airearen kalitatea ..................................................................................53 5.2.2. Zarata eta kalitate akustikoa ........................................................................................................54
5.3. ENERGIA.............................................................................................................................................. 54
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 3 -
5.3.1. Egitura energetikoa: azpiegiturak eta kontsumo energetikoa .................................................54 5.4. LURZORUA.......................................................................................................................................... 57
5.4.1. Poluituta egon daitezkeen lurzoruen inbentarioa ......................................................................57 5.4.2. Jarduketak eta planak ....................................................................................................................58
5.5. HONDAKINEN KUDEAKETA ................................................................................................................ 58 5.5.1. Hiri-hondakinak .............................................................................................................................58 5.5.2. Hondakin arriskutsuak ..................................................................................................................61 5.5.3. Bestelako hondakinak ...................................................................................................................62
5.6. JARDUEREN INGURUMEN ERAGINA ETA ARRISKUA .......................................................................... 62 5.6.1. Jarduera ekonomikoen ingurumen eragina ................................................................................62 5.6.2. Sailkatutako jardueren kudeaketa ...............................................................................................64 5.6.3. Arriskuaren kudeaketa ..................................................................................................................64
6. UDAL ADMINISTRAZIOKO EGITURA ETA HERRIKO GIZARTEA 6.1. GIZARTEA ETA HERRITARREN ESKU-HARTZEA ................................................................................ 65 6.2. INGURUMEN INFORMAZIOA ETA SENTSIBILIZAZIOA......................................................................... 68
6.2.1. Ingurumen sentsibilizazioa eta heziketa gizartean ...................................................................68 6.3. UDAL ADMINISTRAZIOKO EGITURA................................................................................................... 69
6.3.1. Udaleko egitura eta funtzionamendua ........................................................................................69 6.3.2. Bestelako erakunde eta administrazioekiko koordinazioa ......................................................71
6.4. UDALEKO INGURUMEN KUDEAKETA ................................................................................................. 71 6.4.1. Tokiko ingurumen araudia: ordenantzak ...................................................................................71
7. IRAUNKORTASUNERAKO DIAGNOSTIKOAREN LABURPENA 72
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 4 -
0. SARRERA
0.1. Udalerria eta Tokiko Agenda 21
Hiriek edota herriek beti ezarri eta islatu dituzte balore nagusiak zibilizazioen baitan. Historiaren aro ezberdinetan ere garapen-ereduak hiri-gizarteetatik ezartzen etorri dira.
Udalek ingurumen gaietako kudeaketan, betebeharretan eta arduretan duten garrantziaren errekonozimenduak berezko lege-arauak gainditzen ditu, bereziki herri aurreratuenetan.
Tokiko Agenda 21en kontzeptua Rio de Janeiron (Brasil, 1992ko ekaina) egin zen Ingurumenari eta Garapenari buruzko Nazio Batuen Konferentzian edo “Lurreko Goi-bilera”-n sortu zen. Gailur horretan “Agenda 21” (edo Programa 21) onartu zen, Garapen Jasangarria lortzeko bidean ekintza-plan orokorra. Agenda 21en 28. atalak "Agenda 21 babesteko Tokiko Agintarien Ekimenak" izena du eta hauxe dio:
1996rako, herrialdeetako herri-agintari gehienek beren komunitaterako “Tokiko Agenda 21”-i buruzko galdeketa-prozesua gauzatu beharko lukete beren herrietan.
Herri-agintari bakoitzak elkarrizketa ezarri behar du bere komunitatearekin, gizarte-erekundeekin eta empresa pribatuekin eta Tokiko Agenda 21 zabaldu behar du.
EB-ko Ingurumen Arloko VI. Ekintza Programak ere ("Garapen Jasangarria lortzeko bidean") herri-agintariak animatzen ditu zentzu bereko ekimenak garatzeko (3. eta 5. kapituluak).
1994ko maiatzean 600 pertsona baino gehiago bildu ziren Danimarkako Aalborg hirian, besteren artean: Europako tokiko agintaritzetako ordezkariak, nazioarteko erakundeak, gobernu nazionalak, zentru zientifiko aholkukariak eta partikularrak, ICLEIk deituta (The International Council for Local Environmental Initiatives). Europako Hiri Iraunkorren Lehen Biltzar honetan, Iraunkortasunera iristeko Hiri Europearren Gutuna heldu eta sinatu zen, egun, Aalborg-o gutuna bezala ezagutzen dena.
Gutunean, atxikidura azaldu zutenen artean borondatea azaltzen zen Tokiko Ekimen Plana edo Tokiko Agenda 21ª idazteko, honek ekimen eta estrategia bateratuak eskatzen zituen, modu honetan hiriak XXI.garren mendean iraunkortasunerantz eramanez.
Aalborg-eko gutuna hedatzeko lehen denbora bat pasa eta gero, beharrezkoa zen ekintzara pasatzea, eta horrela, Lisboan, 1996an, Iraunkortasunera iristeko Hiri eta Herrien Bigarren Biltzarra iragarri zen, non lanerako hamabi puntu adostu eta sakondu ziren Tokiko Agenda 21en idazteko prozesuan eta beraien ezarpenean. Urte berean, Estambulen iragarritako Nazio Batuen Biltzarrak Gizakiaren Kokalekuaz (Habitat II) aritu zen, bertan pertsona guztiek etxebizitza duin bat izateko eskubideaz eztabaidatu zen eta gizakien kokalekuen garapen iraunkorraz, honek Agenda 21aren printzipioak bere hartu zituen.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 5 -
2000ko otsailean, Hannover-en izan zen Iraunkortasuni buruzko Europako Hiri eta Herrien III. Biltzarra, bertan 1400 pertsonek hartu zuten parte, autoritate nazionalen ordezkariak, eskualdekoak eta tokikoak, unibertsitateak eta Tokiko Agenda 21eko prozesuetan inplikaturik dauden beste hainbat entitatek.
2004ko ekainean, berrogeita bost herrialdetako mila politikarik, teknikari adituk, gobernuz kanpoko erakundeetako nahiz tokiko administrazioetako ordezkarik Aalborg-eko Konpromisoak sinatu zituzten Aalborg+10 Herri eta Hiri Iraunkorren Konferentzian. Aipatu Konpromiso horiek hiriko iraunkortasunaren arlo ezberdinei lotuta daude; eta tokiko gobernuek helburu kualitatiboak eta kuantitatiboak identifikatzen lagundu behar dute 10 urte lehenago zehaztutako printzipioak finkatzeko.
Euskal eremuan, Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumen Babeserako 3/98 Lege Orokorrak Udalerriek iraunkortasunean oinarritutako estrategiak hartzea onartzen du, beti ere gai urbano guztien inguruan ikuspuntu orokor bat izanaz.
Azken urteetan Lurralde Antolamendu eta Ingurugiro Sailetik batik bat Tokiko Agenda 21eko prozesuak sustatu dira euskal udalerrietan , zentzu honetan egin diren ekimenetatik honakoak nabarmendu daitezke:
▪ “Tokiko Agenden antolakuntzarako Gida Europearra” –ren Itzulpena, argitalpena eta banaketa.(ICLEI Gida)
▪ Urtero Udaletxeentzako dirulaguntza deialdiak Ingurumen Ekimen Planak eta prozesuak sustatzeko.
▪ “EAEko udalerrietan Tokiko Agenda 21 prozesuak Sustatzeko Programa 2000-2003”.
▪ “EAEko udalerrietan Tokiko Agenda 21 garatu eta ezartzeko Gida praktikoa”-ren argitalpena.
▪ EUDEL-ek, IHOBE-k eta Eusko Jaurlaritzak sustatutako UDALTALDE 21 Proiektua; EAEko 9 udalerritan Tokiko Agenda 21en gaineko proiektu-pilotoak ezartzeko.
▪ UDALTALDE 21 eskualde mailako Lan Taldeak garatzea; Mankomunitateak, Eskualdeko Garapen Agentziak eta Foru Aldundiekin lankidetzan.
Gaur egun, 170 udalerri baino gehiago eta 17 UDALTALDE 21 inplikatuta daude Tokiko Agenda 21en ezarpenean. Garapen Iraunkorraren EAEko Ingurumen Estrategian (2002-2020) 2006. urterako ondoko konpromisoa biltzen da: 5.000 biztanle baino gehiago dituzten EAEko udalerri guztiek Tokiko Agenda 21eko beren programa diseinatuta izatea da, banaka edo eskualdeka.
2003ko azaroaren 26an sinatu zen URDAIBAI-BUSTURIALDEKO UDALTALDE 21 eratzeko hitzarmena. Lan-talde hori hauek osatzen dute: Urdaibai-Busturialdeko hogei udalerriek, Urdaibaiko Biosferaren Erreserbaren Patronatuak, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak –IHOBE S.A.ren bidez–, Bizkaiko Foru Aldundiak eta Behargintza Gernikako Lanbide Hastapen eta Sustapen zerbitzuak.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 6 -
URDAIBAI-BUSTURIALDEKO UDALTALDE 21 osatzen duten udalerriak hauek dira: Ajangiz, Arratzu, Bermeo, Busturia, Ea, Elantxobe, Ereño, Errigoiti, Forua, Gautegiz-Arteaga, Gernika-Lumo, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata, Morga, Mundaka, Murueta, Muxika, Nabarniz eta Sukarrieta.
0.2. Diagnostikoaren aurkezpena
Aurkezten den Iraunkortasunerako Diagnosi hau pertsona askoren arteko lanaren ondorio bat da, administrazio ezberdinen, enpresa publiko zein pribatuen, eta entitate nola herritarren lankidetzarekin batera. Diagnosi hau 2004ko irailetik abendura bitartean egin da.
Iraunkortasunerako Udal Diagnostikoak, iraunkortasun irizpide eta modu integratzaile batean aztertzen du egungo egoera. Analisi honetatik abiatuz, Ingurumen Diagnosia egiten da, eta hau Ingurumen Ekintza Plana definitu eta eraikiko duen oinarria izango da. Baina Planak ez du espero den jo muga bakarrik izan behar, baizik eta Tokiko Agenda 21aren prozesuaren abiapuntua ere beharko du izan.
Tokiko Agenda 21 a konpromezuzko dokumentu bat nola gerorako proiektu bat izango da, eta bertan gobernariak, herritarrak eta biltzen diren entitateak, beraien Udalerriko garapen iraunkorra lortzearren oinarriak jarriko dituzte.
1987an iraunkortasunaren kontzeptua iritzi publikoari aurkeztu zitzaion lehendabizikoz. Gro Harlem Bruntland andereak koordinaturiko informe batean, Ingurumen eta Garapenaren Munduko Batzordeak eskatuta, gizateriaren geroa garapen iraunkorrari erabat atxikitua azaltzen da, hau da, gizarteak egungo beren beharrak asetu behar baditu ere ondorengo generazioen beharrak konprometitu gabe izan beharko da.
Ondoko Diagnosi hau kapitulu ezberdinetan zatikatzen da ondoko gai esparruen arabera:
▪ Ekonomia eta Gizarte Alorra
▪ Ingurune fisikoa
▪ Lurralde antolamendu eta hirigintza planeamendua
▪ Natura sistemak
▪ Mugikortasuna eta Garraioa
▪ Ura
▪ Hondakinak
▪ Energia
▪ Atmosfera
▪ Lurzorua
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 7 -
▪ Akustika
▪ Aktibitate Ekonomikoek Ingurumenean duten eragina
▪ Ingurumen arriskua
▪ Herritarren parte-hartze eta sentsibilizazioa
▪ Udalerrietako ingurugiro kudeaketa eta antolamendua
Azken Kapituluan, 17 , gai esparru bakoitzeko ondorioak aurkezten dira.
Iraunkortasunerako Udal Diagnostikoa URDAIBAI-BUSTURIALDEKO Lan Taldea egin du Udal arduradun politiko eta teknikoen zuzendaritzapean eta udalaz gaindiko beste erakunde batzuen teknikarien eta enpresa publiko zein pribatuen elkarlanean. Horretarako, eragile sozial eta ekonomikoen parte hartzea eta INGURUNE S.L. eta PROSPEKTIKER S.A. Aholkularitzen Laguntza Teknikoa kontuan hartu da.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 8 -
1. DEMOGRAFIA ETA BIZTANLERIA
EUSTAT-Euskal Estatistika Erakundearen arabera, 2001ean Gautegiz-Arteagak 843 biztanle zituen: 423 emakumezkoak ziren; eta beste 420, gizonezkoak. Busturialdeko herri handiez gainera (Bermeo, Gernika, Busturia eta Mundaka), eskualde horretako herri populatuenetakoa da.
Udalerria Gizonezkoak Emakumezkoak Biztanleak
Gautegiz-Arteaga 420 423 843Iturria: Eustat, 2001
Biztanlegoaren dentsitateari dagokionez, Gautegiz-Arteagako udalerriak duen biztanleriaren dentsitatea (62 biztanle/Km2) Busturialdekoa, Bizkaikoa eta EAEkoa baino nabarmen baxuagoa da.
Guztira Biztanlegoaren dentsitatea EAE 2.082.587 287,9Bizkaia 1.122.637 506,3Gernika-Bermeo 44.110 155,2Gautegiz-Arteaga 843 62,0Iturria: EUSTAT, 2001. Biztanleriaren eta Etxebizitzaren zentsua (BEZ01)
1.1 Biztanleriaren bilakaera
Gautegiz-Arteagako biztanleriaren bilakaerari dagokionez, XX. mendean zehar herriak galera demografiko nabarmena izan du, batez ere 60. eta 70. hamarkadetan. 1981-1991 epean Arteagako biztanleria egonkor mantendu da, eta azken urteetan nolabaiteko hazkundea erregistratu da, hurrengo grafikoetan argi ikus daitekeenez:
1.217 1.229 1.221 1.262 1.246 1.2331.064
769 769 791 843977
758 802
0200400600800
1.0001.2001.400
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1975 1981 1986 1991 1996 2001
Biz
tanl
e-ko
puru
a
Iturria: Eustat
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 9 -
Gautegiz Arteagako biztanleriaren eboluzioa azken urteetan
650
700
750
800
850
900
950
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
BIZTANLERIA
Iturria: Eustat
1.2. Biztanleriaren egitura
Biztanleriaren egitura aztertzeko orduan hiru adin multzo ezberdin bereizi daitezke; populazio gaztea (0-20 urte bitartean); ertaineko adin-taldea (21-60 urte bitartean) eta adinekoen taldea (61 urtetik aurrera).
EUSTAT-ek emandako informazioaren arabera, 2001ean udalerriko sektore gazteena (0-19 urte bitartekoa) guztizko biztanleriaren %17,3 zen; ertaineko adin-multzoa (20-64 urte bitartekoa), guztizko populazioaren %62,2; eta adinekoen multzoa (65 urtetik goragokoa), populazio osoaren %20,5.
Herriko biztanleriaren egitura gainerako lurraldeekin alderatuz gero, ondoko ondorioak agertzen dira: 2001ean Arteagako sektore gazteenearen hedadura bere eskualdekoaren antzekoa, eta Bizkaiko zein EAEko batez bestekoa baino zerbait baxuagoa zen. Ertaineko adin-multzoaren pisua gainerako lurralde-eremuetakoa baino baxuagoa, eta adinekoen multzoaren hedadura Busturialdea, Bizkaia eta EAEkoa baino handiagoa zen.
Biztanleriaren egitura adin taldeen arabera (%) Adin taldeak 1986 1991 1996 2001
0 - 19 29,9 25,5 20,6 18,120 - 64 59,7 61,9 64,0 64,9
EAE
>= 65 10,4 12,6 15,3 17,00 - 19 29,5 25,1 20,3 17,720 - 64 60 62,1 63,9 64,8
Bizkaia
>= 65 10,4 12,7 15,7 17,50 - 19 27,2 23,7 19,5 17,220 - 64 59 60,0 61,3 62,5
Gernika-Bermeo eskualdea
>= 65 13,8 16,4 19,1 20,30 - 19 21,3 20,5 18,1 17,320 - 64 59,1 57,3 60,4 62,2
Gautegiz-Arteaga
>= 65 19,6 22,2 21,5 20,5Iturria: Eustat, 2001
1986-2001 epean, adin taldeen araberako egiturak ondoko aldaketa hauek ekarri ditu: sektore gazteenak portzentajezko 4 puntuko jaitsiera izan du, ertaineko adin multzoa ia %3 puntutan hazi da, eta adinekoen taldea berdina mantendu da.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 10 -
Biztanleriaren banaketa adin taldeetan. Gautegiz Arteaga. 1986-2001
21,3 17,3
59,1 62,2
19,6 20,5
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
1986 2001
0 - 19
20 - 64
>= 65
Iturria: Eustat
Jaioterriaren araberako banaketak ondorengo aspektuak agertzen ditu: Arteagako biztanle guztien %91,6 Bizkaiko Lurralde Historikoan jaio dira, %2,9 espainiar estatuan, %3,9 atzerrian eta %1,4 Gipuzkoan eta Araban. 1981-2001 epean jaioterriaren araberako biztanleriaren bilakaera honako hauxe izan da: Bizkaian jaiotakoen kopuruak behera egin du, eta gainerako eremuetan jaiotakoen ehunekoa zerbait hazi da.
Gautegiz-Arteagako biztanleriaren jaioterria urteetan banatua (1981-2001) Jaioterria 1981 1986 1991 1996 2001 Bizkaian 728 751 696 715 773EAEn, Bizkaian izan ezik 3 5 4 8 12Espainiar estatuan, EAEn izan ezik 14 17 23 28 25Atzerrian 13 29 29 27 33Guztira 758 802 752 778 843Iturria: Eustat
1.3. Berezko mugimendua eta migrazio mugimendua
Berezko mugimendua
Biztanleriaren berezko mugimendua udalerrian epe zehatz batean gertatutako jaiotzek eta heriotzek osatzen dute, bi horien arteko aldetik biztanleriaren berezko hazkundea lortuz. 2002an, Arteagak berezko mugimendua positiboa zuen, jaiotza-kopurua (16) heriotza-kopurua (14) baino handiagoa baitzen.
Eustat-ek emandako datuen arabera, 1996-2002 epean udalerrian izandako heriotza-tasak (jaiotakoen kopurua 1.000 biztanleko) hazkunde moderatua izan du eta jaiotza-tasa hazi da, baina gorabehera ugariekin. 1996an herriko jaiotza-tasa 6,3tik, 2002an 18,4ra igaro da, eta heriotza-tasak (hildakoen kopurua 1.000 biztanleko) 1996an 10,1etik 2002an 16,1era igo da.
Oro har, berezko mugimenduaren tasak balore negatiboak azaldu ditu epe osoan zehar, 1997an eta 2002an izan ezik.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 11 -
Gautegiz Arteagako berezko mugimendua 1996-2002 epean 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Jaiotza-kopurua 5 16 2 8 3 9 16Jaiotza-tasa 6,32 19,63 2,48 9,51 3,52 10,68 18,45Heriotza-kopurua 8 11 11 12 6 12 14Heriotza-tasa 10,11 13,50 13,61 14,27 7,04 14,23 16,15Berezko mugimendua -3 5 -9 -4 -3 -3 2Berezko mugimenduaren tasa -3,79 6,13 -11,14 -4,76 -3,52 -3,56 2,31Guztirako biztanleria 791 815 808 841 852 843 867Iturria: Eustat
Berezko mugimenduaren tasaren bilakaera
-15,00
-10,00
-5,00
0,00
5,00
10,00
1 2 3 4 5 6 7
Berezko hazkundearen tasa
Iturria: Eustat
Migrazio mugimendua
Euskal Estatistika Erakundearen arabera, orokorrean 1991-2001 epean Arteagako migrazio-saldoa positiboa izan da, 1993an izan ezik. Hurengo taulan ongi ikus daitekeenez, barneko mugimenduari dagozkion datuak kanpokoarenak baino positiboagoak dira.
Gautegiz-Arteagako migrazio-mugimendua 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Kanpoko 0 11 -3 -2 -3 2 0 0 6 -3 6Barneko 14 -6 -1 5 14 12 20 2 33 20 8Totala 14 5 -4 3 11 14 20 2 39 17 14Iturria: Eustat
-10
0
10
20
30
40
50
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
BarnekoKanpoko
Iturria: Eustat
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 12 -
Turismo jarduerak dituen udalerria denez, Arteagan bizilagunen mugimendu handia dago urtaroen arabera; udalerritik kanpo udaroa igarotzera etorri ohi direnen kopurua kontuan hartzekoa delako.
Busturialdeko eskualdea bere osotasunean hartzen badugu, udalerri hau migrazio-presiorik handia jasotzen duelako nabarmentzen da. Datuek, atzerritartasunak biztanleria osoaren ehuneko 4a suposatzen duela argitzen digute; Elkargoaren batezbestekoa, berriz, ehuneko 3,1ean kokatuta dago. Hain zuzen ere, errolda-erregistroak adierazten duenez Espainiako naziotasuna ez duten 36 pertsonek izena eman dute; eta horrek, eskualde-multzoko atzerriko pertsonen ehuneko 4,5a udalerri horretan bizi dela inplikatzen du.
Biztanleria osoa 903Atzerriko biztanleria 36% Atzerriko biztanleria/biztanleria osoa %4% Atzerriko biztanleria/Elkargoko atzerriko biztanleria osoa %4,5% Atzerriko emakumezkoak/atzerritarrak guztira %58,3
Atzerriko emakumezkoen portzentajea (ehuneko 58,3) gizonezkoena baino pixka bat altuagoa da, eta nazionalitate garrantzitsuenak estatubatuarra eta errumaniarra dira.
Nazionalitateak Gautegiz-Arteagako atzerriko biztanleria, Foruak daukana baino pixkat baxuagoa da, hamaika nazionalitate ezberdinetako 36 pertsona baititu. Nazionalitateon bolumena kontuan hartzen baldin badugu, errumaniarrak nagusi direla ikus daiteke (atzerritartasun osoaren ehuneko 24 batekin), ondoren estatubatuarrak (ehuneko 19ko pisuarekin), eta afganiarrak eta korearrak (bakoitzak ehuneko 11 ordezkatzen dutenak) datozelarik.
Osaera ugari horretan lurraldeko eremu geografiko gehienen presentzia ere azpimarratu behar da: Latinoamerika (kolonbiarren, ekuadortarren, mexikarren eta venezuelarren presentziarekin), Ipar Amerika (AEBren kasua), Afrika (Aljeriarekin), Asia (Korearekin eta Afganistanekin), Erkidegoko Europa (Alemaniarekin) eta Ekialdeko Europa (Errumaniarekin).
Adina
Gautegiz-Arteagaren kasuan adin-tarte handiena 35 eta 49 urte bitartekoa da (ehuneko 33,3). Hala ere, atzerriko biztanleriaren adin-egitura nahiko desberdina da, eskola-adinean dauden adin txikikoen (7 kasu, ehuneko 19,4a suposatzen dutenak) eta adineko pertsonen (6 kasu, ehuneko 16,6 ordezkatzen dutenak) kopuru garrantzitsua daukagulako.
65 urteko edo 65 urtetik gorako adineko biztanleriaren kasuan itzulerako immigrazioaren pisuarekin berriro ere topo egiten dugu; adierazitako sei kasuetatik bost pertsona euskal lurraldean jaiotakoak dira. Euren nazionalitateak honako hauek dira: estatubatuarra nagusiki (4 pertsona), mexikarra (pertsona bat) eta afganiarra (pertsona bat).
Honako hauek dira eskola-adinean dauden adin txikikoen nazionalitateak (atzerritartasunaren ehuneko 19,4a ordezkatzen dutenak): errumaniarra (3 kasu), korearra (2
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 13 -
kasu), aljeriarra eta kolonbiarra (kasu bakarra nazionalitate bakoitzetik). Aipatu dugun moduan, eskola-adinekoen datua atzerriko biztanleriaren finkapenaren eta iraunkortasunaren adierazle on bat izaten da: euren familiarekin heldu dira, berriz elkartu dira edo familiak sortu dituzte; eta horrek euren egonkortasun-prozesua etorkizuneko apustu bat dela aditzera eman nahi du.
Egoitza-denbora
Gautegiz-Arteagaren kasuan duela gutxikoa den immigrazio baten aurrean gaude, 1999tik 2004. urtearen erdialdera arte udalerrira atzerriko 31 pertsona heldu baitira; eta horrek, guztizkoaren ehuneko 86,1 bat suposatzen du. Atzerriko naziotasuna daukaten gainerako pertsonetatik (5), 4 1966-1985 denboraldian zehar heldu ziren. Urtez urteko desagregazio bat egiten bada, 2003. urtea nabarmentzen da atzerritartasun-etorrerarik handiena gertatzen delako (9 pertsona, horrek ehuneko 25 bat suposatzen duelarik), ondoren 1999. urtea joango litzateke 7 kasurekin (ehuneko 19,4); eta azkenik, 2000. urtean atzerriko 5 etorkin berri heltzen dira (ehuneko 13,9).
Azken hiru urte eta erdian heldutako (atzerriko biztanleriaren ehuneko 52,7 bat suposatzen duen) pertsonen nazionalitateari begirada arin bat ematen badiogu, Aljeriatik, Kolonbiatik eta Errumaniatik datozela ikus dezakegu.
1.4. Herriguneak eta biztanleriaren banaketa espaziala
Arteagako biztanleria zenbait auzunetan banatuta dago: Basetxeta, Errekalde, Isla Goikoa, Isla Behekoa, Portu, Kanala, Zelaieta, Orueta, Ozollo, Tremoia eta Aldamiz.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 14 -
2. EKONOMIA ETA ENPLEGUA
2.1. Jarduera eta egitura ekonomikoa
Gautegiz-Arteaga udalerriari dagokionez, 2000. urtean. biztanleko Barne Produktu Gordina inguruko lurralde-eremuetakoak baino nabarmen baxuagoa zen. Hain zuzen ere, herriko BPGa Euskal Autonomia Erkidegoan, Bizkaian eta Gernika-Bermeo eskualdean baino 59, 52 eta 45 puntu txikiagoa zen, hurrenez hurren.
Udalerriko biztanleko BPGa. 2000. Biztanleko BPGa Indizea EAE 19.316 100Bizkaia 17.971 93Gernika-Bermeo 16.552 86Gautegiz-Arteaga 7.990 41Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.
Udalerri baten garapen ekonomikoaren beste adierazle arruntenetako bat familia-errenta gordina biztanleko izan ohi da. Kontu honi dagokionez, Gautegiz-Arteagako familia-errenta gordina EAE, Bizkaia eta bere eskualdearen antzekoa zen.
Udalerriko familia-errenta gordina biztanleko. 1997 (€)
Familia-errenta gordina biztanleko Indizea EAE 8.258 100Bizkaia 8.163 99Gernika-Bermeo 7.600 92Gautegiz-Arteaga 8.339 101Iturria: EUSTAT. Errenta pertsonalaren eta familia-errentaren estatistika.
2001ean Gautegiz-Arteagako biztanleria aktiboa (aktiboak/biztanleria osoa) 361 pertsonak osatzen zuten; hots, biztanleria osoko %42,8. Jarduera-tasa hori Urdaibai eskualdekoa (%43,7), Bizkaikoa (%45,4) eta EAEkoa (%46,8) baino zerbait baxuagoa zen.
Biztanleria, jarduerarekiko erlazioaren arabera, lurralde-eremuka 2001. LANE Aktiboak
LANE langabeak Lurraldea Biztanleria osoa Guztira LANE
Okupatuak Guztira Lehen enplegua
Lanik egin dutenak
LANE Ezaktiboak
EAE 2.082.587975.773(%46,8) 862.407 113.366 25.455 87.911 1.106.814
Bizkaia 1.122.637509.869 (%45,4) 441.967 67.902 16.943 50.959 612.768
Gernika-Bermeo 44.110
19.278 (%43,7) 17.293 1.985 507 1.478 24.832
Gautegiz-Arteaga 843
361 (%42,8) 332 29 8 21 482
Iturria: EUSTAT.Biztanleriaren eta Etxebizitzaren zentsua
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 15 -
1991-2001 epean Gautegiz-Arteagako biztanleria aktiboaren ehunekoak igoera arina izan du; 1991ean %40tik 2001ean %42,8ra igaro baita.
Biztanleria, jarduerarekiko erlazioaren arabera, lurralde-eremuka. Gautegiz-Arteaga. 1991-2001
Biztanleria, jarduerarekiko erlazioaren arabera 1991 1996 2001 Aktiboak, guztira 252 340 361Okupatuak 219 267 332LANE langabeak 33 73 29 Lehen enplegua 14 17 8 Lanik egin dutenak 19 56 21Ez aktiboak 377 438 482Aparte kontatuak - 0 -Iturria: EUSTAT
2.2. Sektore ekonomikoak
Sektore ekonomiko ezberdinen garrantzia analizatzeko orduan, gehien erabiltzen diren bi adierazle nagusiak ondoko hauek dira: balio erantsiaren egitura eta biztanleria landunaren banaketa jarduera-adarren arabera.
Beheko taulan azaldu bezala, Gautegiz-Arteagako sektore ekonomiko nagusia zerbitzuak dira, 2001ean biztanleria landunaren %67,5 hirugarren sektorean aritzen baitzen. Zerbitzuen nagusitasun hori gainerako lurralde-eremuetakoa baino handiagoa zen: Gernika-Bermeo eskualdean (%55,5), Bizkaian (%65,6) eta EAEn (%62,1).
Gautegiz-Arteagan garrantzi gehien duen bigarren sektore ekonomikoa industria da, bertan arteagatar landunen %23,8 aritzen baita. Dena dela, industriak udalerrian duen eragina EAEkoa eta Busturialdekoa baino baxuagoa da. Lehen sektoreko jarduerek (nekazaritza eta abeltzaintza) hartzen duten garrantzia; (%1,8); EAE eta Bizkaiaren bezainbestekoa da, baina Busturialdekoa baino baxuagoa.
16 urte eta gehiagoko biztanleria landuna, lurralde-eremuka, jarduera-adarren arabera. 2001
Lehen
sektorea Industria Eraikuntza Zerbitzuak Guztira
EAE 15.319 236.977 74.732 535.379 862.407Bizkaia 6.673 104.464 41.002 289.828 441.967Gernika-Bermeo 1.622 4.604 1.468 9.599 17.293Gautegiz-Arteaga 6 79 23 224 332Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.
Gautegiz-Arteagako biztanleria landunaren bilakaerari dagokionez, 1986-2001 epean ondoko ondorioak atera daitezke: alde batetik, lehen sektorean aritutakoen ehunekoak gainbehera nabarmena izan du; 1986an %13,7tik 2001ean %1,8ra jaitsi baita. Eta bestetik, hirugarren sektorean lan egiten duten arteagarren ehunekoa hazi da nahikotxo; 1986an %53,2tik 2001ean %67,5ra igaro baita.
Bigarren sektoreko jarduerei dagokienez, industriako sektoreak hazkunde arina eduki bitartean, eraikuntzak zerbait jaitsi da.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 16 -
16 urte eta gehiagoko biztanleria landuna jarduera-adarren arabera. 1986-2001 epeko bilakaera 1986 1991 1996 2001 Lehen sektorea 36 (%13,7) 8 (%3,7) 14 (%5,2) 6 (%1,8)Industria 60 (%22,8) 73 (%33,3) 60 (%22,5) 79 (%23,8)Eraikuntza 27 (%10,3) 22 (%10) 30 (%11,2) 23 (%6,9)Zerbitzuak 140 (%53,2) 116 (%53) 163 (%61) 224 (%67,5)Guztira 263 219 267 332Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.
▪ Lehen sektorea
Lehenago esan bezala, Gautegiz-Arteagako lehen sektoreak sortutako balio erantsia urria da Busturialdekoarekin alderatuta, baina Bizkaia eta EAEkoa baino handiagoa da.
Arteagako lehen sektoreak sortutako balio erantsia. 2000 Lurraldea Balio erantsia (%)
EAE 1,4Bizkaia 0,97Gernika-Bermeo 8,98Gautegiz-Arteaga 4,89Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.
1999an Arteagan nekazaritzako ustiategiek hartutako azalera 890 Ha zen, beraien batez besteko tamaina (ia 6,5 Ha ustiategi bakoitzeko), gainerako lurralde-eremuetakoa baino txikiagoa izanik. Abeltzaintzarik gabeko ustiategiek (%82,6) abeltzaintzarekikoek (%17,3) baino azalera handiagoa okupatzen zuten.
Ustiategi zentsatuak eta guztizko azalera. 1999.
Guztira Abeltzaintzarekin Abeltzaintzarik gabe Lurrik
gabeko ustiategiak
Kop. Ha. Kop. Ha. Kop. Ha. Kop. EAE 39.956 606.187 19.066 245.930 20.568 360.257 322Bizkaia 20.333 171.712 9.398 78.604 10.787 93.109 148Gernika-Bermeo 2.823 19.345 1.259 10.619 1.553 8.726 11Gautegiz-Arteaga 137 890 33 154 102 736 2Iturria: Eustat, 1999
1989-1999 epean udalerriko azienden kantitate orokorra jaitsi egin da, ardi-azienden eta untxi-amen kopurua salbu. Azienda-motaren araberako sailkapenean behi-aziendak, ardi-aziendak eta untxi-amak nabarmentzen dira kopuru aldetik.
Arteagako aziendak mota eta unitateka. 1989-1999
Urteak Behiak Ardiak Ahuntzak Txerriak Zaldiak
Hegaztiak, ostrukak izan ezik
(mila buru)
Ostrukak Untxi Amak
Erlauntzak
1989 232 41 53 3 21 0 0 64 201999 55 147 27 3 23 0 0 90 5Iturria: EUSTAT. Nekazal Zentsua 1999
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 17 -
Basogintza
Lurzoruaren erabileraren banaketari dagokionez, 1996an Bermeoko erabilera nagusienak zuhaitz baso trinkoa (%54,3) eta larreak ziren (%24,9), gainerako lurralde-eremuetan gertatzen den moduan.
Lurzoruaren erabileren banaketa, lurralde-eremuei jarraiki (hektareak). 1996.
Etzeak Larreak Larrediak Sastrakadia
Zuhaitz baso
trinkoa
Zuhaitz baso
barbana Lan trinkoak Guztira
EAE 45.259 111.078 25.378 53.971 359.547 30.458 97.790 723.481Bizkaia 19.129 50.867 4.114 17.533 121.259 6.985 1.836 221.723Gernika-Bermeo 1.373 6.879 124 1.212 17.389 1.053 49 28.079
Gautegiz-Arteaga 35 363 0 30 582 253 1 1.264
Iturria: Eusko Jaurlaritza. Industri, Nekazaritza eta Arrantza Saila. Baso Inbentarioa. 1996
Baso azalera zuhaiteztatuari dagokionez, azpimarratu behar da 1996an hostozabalek hartutako azalera nahiko handia zela (%70,4), eta konkretuki arteak hartutakoa (guztizko azaleraren %56,8). Koniferoei dagokienez, espezie zabalduena intsinis pinua da, azalera osoko %28,4 hartzen baitu.
Baso-azalera zuhaitzeztatua, lurralde-eremuei jarraiki, espezieen arabera (Ha). 1996. Espezie-mota Ha
Baso Atlantikoa 88Artea 475Eukalitua 25Bestelako hostozabalak 1
Hostozabalak
Guztira 589 (%70,4)Intsinis pinua 238Bestelako koniferak 9Koniferak Guztira 247 (%29,5)
GUZTIRA 836Iturria: EUSTATen datuetatik abiatuz landua. (1996)
▪ Bigarren sektorea
Arteagako bigarren sektoreak balio erantsiaren egituran duen pisua kontuan hartzekoa da; izan ere, herriko industriaren hedadura gainerako lurraldetakoaren antzekoa edo zerbit baxuagoa da, eta bertako eraikuntzak Busturialdea, Bizkaia eta EAEkoa baino garrantzi handiagoa du.
Arteagako bigarren sektoreak sortutako balio erantsia. 2000 Lurraldea Industriaren balio erantsia (%) Eraikuntzaren balio erantsia (%)
EAE 32 6,8Bizkaia 26,96 8,01Gernika-Bermeo 33,41 9,17Gauteguiz-Arteaga 27,59 10,33Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 18 -
Euskal Industria eta Esportatzaileen Katalogoaren arabera, Arteagan industriako hiru empresa garrantzitsu ziren eta, oro har, eraikuntzaren sektorearekin lotura dute, ondorengo taulan ikus daitekeenez:
Industriako enpresak Gautegiz-Arteagan
Baltzu-izena Jarduera Plantilla Fakturazioa (milaka €)
Construcciones Basteguita, S.L. Higiezinen eraikuntza, konponketa eta kontserbazio lanak. Obra zibila eta publikoa.
10 <= 500
Egur ta Harri Baserrilan, S.L. Baserriak zaharberritu eta eraikitzea. 23 -
Oxitex,S. Coop. Jantzigintza 10 - Iturria: Euskal Industria eta Esportatzaileen Katalogoa, 2003
Hirugarren sektorea
Balio erantsiaren egiturari dagokionez, Arteagako hirugarren sektorea besteen gainetik nagusitzen da, eta bere eskualdeko batez bestekoa baino handiagoa da.
Gautegiz-Arteagako zerbitzuek sortutako balio erantsia. 2000 Lurraldea Balio erantsia (%)
EAE 59,8Bizkaia 64,07Gernika-Bermeo 48,44Gautegiz-Arteaga 57,19Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.
Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren bihotzean kokatuta dagoela eta, udalerriko turismo jarduerak erakargarritasun handikoak dira, batez ere turismo berde edo nekazalturismoari dagozkionak. Arteagan dauden 4 landetxeek ondoko ezaugarri hauek dituzte:
Ozollo. 8 pertsonentzako ahalmena du, eta Zelaieta auzoan dago.
Txopebenta. 12 pertsonentzako ahalmena du, eta Basetxetan auzoan dago.
Ugalde barri. 8 pertsonentzako ahalmena du, eta Kanala auzoan dago.
Urresti. 16 pertsonentzako ahalmena du, eta Basetxetan auzoan dago.
Orain bi urte Arteagako jauregi-gaztelua inauguratu zen. Eraikina zaharberritu ostean, jatetxe bihurtuta ireki zituen ateak Orduña. Gainera, eraikinak lo egiteko aukera ematen du, duela gutxi lau izarreko hotela baita. Gazteluak 14 gela ditu eta bakoitzean agua pasatzeko aukera ematen du.
Merkataritzako sektoreari dagokionez, herrian dauden saltokiak tamaina txikikoak dira; izan ere, dauden 52 establezimenduetan 81 enplegu besterik ez baitira sortzen. Jarduera-adarren araberako sailkapenean, merkataritza, ostalaritza eta garraioak sektoreko establezimenduak gailentzen dira. Arteagarrek Gernikara joan behar dute beren erosketa gehienak egitera.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 19 -
Establezimenduak, udalerriari jarraiki, jarduera-adarren arabera. 2003.
Guztira Industria
eta energia
Eraikuntza Merkataritza,
ostalaritza eta garraioak
Bankuak, aseguruak
eta enpresa-
zerbitzuak
Bestelako zerbitzuen jarduerak
Kop. Empleg. Kop. Kop. Kop. Kop. Kop. EAE 171.988 806.220 15.185 23.070 75.553 32.627 25.553Bizkaia 87.578 404.559 6.745 10.711 40.339 17.174 12.609Gernika-Bermeo 3.133 12.075 242 492 1.392 454 553
Gautegiz-Arteaga 52 81 3 8 23 6 12
Iturria: Eustat, 2003
2.3. Lan-merkatua eta enplegua
INEMek erregistratu eta Egailanek emandako datuen arabera, 2004ko laugarren hiruhilekoan Arteagak %2,77ko langabezia-tasa izan zuen, aipatu indizea Busturialdekoa, Bizkaikoa eta EAEkoa baino nabarmen baxuagoa izanik. EAEko langabezia-tasaren sailkapenean okupatzen duen tokia, biztanleria-tasa txikienaren araberakoa, ondorengoa da: Busturialdea eskualdean (20tik, 3), Bizkaiko Lurralde Historikoan (111tik, 12) eta Euskal Autonomia Erkidegoan (250tik, 34).
Adin-taldeen araberako langabeziari dagokionez, Arteagako langabezia 35 urtetik gorako taldeetan kontzentratuta dago. Sexuaren araberako sailkapenari dagokionez, Arteagako langabetuen %40 emakumezkoak eta %60 gizonezkoak ziren. Herriko emakumeen langabezia-tasa gainerako lurralde-eremuetakoa baino baxuagoa da.
Langabeak sexuaren eta adin-taldeen arabera. 2004ko 4. hiruhilekoa Adinak <25 urte 25- 34 urte 35- 44 urte > 44 urte Guztira Tasa
Gizonezkoak 1 1 2 2 6
Emakumezkoak 0 1 2 1 4 Gautegiz-Arteaga
GUZTIRA 1 2 4 3 10
%2,77
Gizonezkoak 91 194 127 176 588
Emakumezkoak 85 232 171 191 679 Busturialdea
GUZTIRA 176 426 298 367 1.267
%6,57
Gizonezkoak 2.464 5.303 3.752 7.596 19.1115
Emakumezkoak 2.111 6.325 6.030 8.195 22.661 Bizkaia
GUZTIRA 4.575 11.628 9.782 15.791 41.776
%8,19
Gizonezkoak 4.068 8.873 6.266 12.230 12.230
Emakumezkoak 3.454 11.153 10.447 15.129 15.129 EAE
GUZTIRA 7.522 20.026 16.713 27.359 27.359
%7,34
Iturria: INEM. EGAILAN.
Azken urteotako langabezia-tasaren bilakaerari dagokionez, 1997-2004 epean Arteagako langabeziak behera jo du, gainerako lurralde-eremuetan gertatu den moduan.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 20 -
Aipatu tasa 1997ko hasieran %7,6tik 2004ko ekainean %3,6ra igaro da, eta azken urteotan jaitsierako joera hori mantentzen ari da.
Langabeziaren tasaren eboluzioa lurraldeka. 1997-2004
0,00%2,00%4,00%6,00%8,00%
10,00%12,00%14,00%16,00%
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Gautegiz ArteagaUrdaibai-BusturialdeaE.A.EBizkaia
Iturria: Eskatzaile langabetuak. INEM. EGAILAN.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 21 -
3. GIZARTEKINTZA, BIZIKIDETZA ETA ELKARTASUNA
3.1. Gizarte-laguntza, ongizatea eta zerbitzuak
Gautegiz-Arteagako udalerria Busturialdeko Gizarte Zerbitzuetako Elkargo barruan dago, beraz, oinarrizko gizarte zerbitzuak aipatu elkartearen bidez izapidetu eta kudeatzen dira. Erakunde horrek eskaintzen dituen zerbitzuak ondorengo hauek dira:
Informazio, orientazio eta balorazio Zerbitzua.
Etxez etxeko laguntza zerbitzua.
Aurrearreta/integrazio zerbitzua
Gizarte-elkartasuneko zerbitzua
Familiako hezkuntza zerbitzua
Emakumeari aholkularitza juridikoa eskaintzeko zerbitzua
Emakumeak hartzeko etxebizitzak
Larrialdietarako etxebizitzak
Bizkaiko Foru Aldundiko Bazterkeriaren aurkako Zerbitzuaren arabera, 2003an Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-sarrera (GGD) hartu duten familien kopurua 7 dira eta guztira transferitutako diru-kopurua 21.220,93. Hortaz, Gizarte-Larrialdietako laguntzak jasotzen dituzten familia-unitateen kopurua urria da Arteagan.
3.2. Osasun-zerbitzuak eta biztanleriaren osasuna
Osasun-azpiegiturei dagokienez, Arteagan ospitaleez kanpoko zentro publiko bakarra dago: zentro periferiko bat, hain zuzen ere. Osakidetza erakundearen zonakatzearen arabera, Arteagako zentro hori Gernikaldeko Lehen Mailako Únitate barruan (LMU) sartuta dago.
Ospitaleez kanpoko zentro publikoak, lurralde-eremuei jarraiki. 2002 Gernika-Bermeo Gautegiz-Arteaga Anbulatorioak 1 - Kontsultaregiak 7 - Osasun zentroak 2 - Larrialdietako zerbitzuak 2 - Zentro periferikoak 10 1 Osasun mentaleko zentroak 2 - Mutuetako laguntza zentroa 2 - Besteak - - Guztira 26 1 Iturria: EUSTAT eta Osasun Saila. Ospitaleez Kanpoko Estatistika Publikoa.
Herriko osasun-azpiegiturez gainera, Arteaga zein Busturialdeko bizilagunek Galdakaoko hospitalera joan beharra dute. Ospitale horrek eskualde mailako zerbitzua espezializatua
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 22 -
eskaintzen du. Paziente ospitalizatuei asistentzia emateko, Galdakaoko ospitaleak ondoko zerbitzu hauek ditu: Alergologia, KardiologIa, Dermatologia, Aparatu digestibioa, Endokrinologia, Hematologia klinikoa, Infekazioak-HAES, Barruko medikuntza, Nefrologia, Pneumologia, Neurofisiología, Neurología eta Psikiatria.
3.3. Etxebizitza
Bizkaiko Foru Aldundiaren Lantik erakundearen arabera, 2005ean 527 etxek osatzen dute Arteagako etxebizitza-parkea, eta horren okupazio maila (%63) Busturialdearen batez bestekotik behera dago, 195 etxe okupatu gabe baitaude.
Arteagako etxebizitza-parkearen okupazio maila. 2005> Etxebizitza okupatuak Okupatu gabeko
etxebizitzak Guztizko etxebizitzak
Gautegiz-Arteaga 332 (%63) 195 (%37) 527Urdaibai-Busturialdea guztira 16.378 (%72,9) 6.092 (%27,1) 22.470Iturria: BFAko Estatistika Zerbitzua, 2005
Eustat-ek emandako datuen arabera, 2001ean Arteagako etxebizitzen ekipamenduei eta erosotasun-indizeari buruzko ondorio aipagarriena ondoko hauxe zen; bertako erosotasun-indizea gainerako lurralde-eremuetakoa baino zerbait altuagoa zen, tutu bidezko gasaren hornidura ez egon arren.
Famili etxebizitza nagusiak, lurralde-eremuen, ekipamenduen eta erosotasun-indizearen arabera ( % ). 2001
Ur korrontea Ur bero zentrala Berogailua Telefonoa
Tutu bidezko
gasa
Erosotasun-indizea
Publikoa Pribatua Badu Zentrala Banakakoa Zehatza Badu Badu EAE 98,3 1,6 28,5 14,3 51,3 31,5 99,2 67,2 70,6Bizkaia 98,8 1,2 26,4 14,6 46,0 35,7 99,2 62,4 69,1Gernika-Bermeo 98,8 1,1 47,4 9,7 47,1 38,7 98,0 44,0 69,4
Gautegiz Arteaga 100,0 - 98,7 7,2 62,8 28,1 88,6 - 71,5
3.4. Hezkuntza eta kultura
1996an, Gautegiz-Arteagako biztanleriaren eskolatze-mailak ondorengo ezaugarriak azaltzen zituen: bizilagunen gehiengoak (270 pertsona) eskolaurrea eta lehen mailako ikasketak eginda zituen, 141 bizilagunek bigarren mailako ikasketak bukatuak zituzten, 115 bizilagunek lanbide-heziketako maila zuten, Arteagako 131 lagunek goi-mailako ikasketak burutuak zituzten eta beste 94k erdi-goi mailakoak. Bestaldetik, 25 bizilagun ikasketarik gabekoak ziren eta beste bat alfabetatu gabe zegoen.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 23 -
10 urte eta gehiagoko biztanleria, eskolatze-mailaren arabera.
125
270
115141
94131
050
100150200250300
Alfabetatugabeak
Ikasketarikgabeak
Eskolaurrea etalehen mailakoak
Lanbide-heziketakoak
Bigarrenmailakoak
Erdi-/goi-mailakoak
Goi-mailakoak
Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak. 2001
Ondorengo arrazoiak direla medio, Arteagako biztanleriaren eskolatze-maila Busturialdea, Bizkaia eta EAEkoa baino altuago da: herrian erdi- eta goi-mailako ikasketak burutu dituztenen portzentajea gainerako lurraldeetakoa baino handiagoa da, eskolaurrea eta lehen mailakoen portzentajea txikiagoa da, eta alfabetatu eta ikasketarik gabekoen garrantzia ere urriagoa da.
10 urte edo gehiagoko biztanleria, lurralde-eremuen eta eskolatze-mailaren arabera sailaktuta, eskolatze-mailaren arabera. 1996.
Gautegiz-Arteaga Gernika-Bermeo Bizkaia EAE Eskolatze-maila Nº % Nº % Nº % Nº % Alfabetatu gabeak 1 0,1 195 0,5 7.240 0,7 13.027 0,7Ikasketarik gabeak 25 3,2 1.737 4,2 45.708 4,4 80.802 4,2Eskolaurrea eta lehen mailakoak 270 34,7 18.549 45,2 438.234 42,1 810.790 42,1Lanbide-heziketakoak 115 14,8 5.421 13,2 139.121 13,3 267.955 14Bigarren mailakoak 141 18,1 7.011 17,1 188.851 18,1 354.529 18,4Erdi-goi mailakoak 94 12,1 3.129 7,6 76.994 7,4 142.858 7,4Goi mailakoak 131 16,8 4.920 12 144.389 13,8 253.021 13,1Guztira 777 100 40.962 100 1.040.537 100 1.922.982 100Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak. 2001
Araubide orkorreko unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzei dagokienez, 2003-2004 ikasturtean 33 ikasle ziren udalerrian; 15 Haur-hezkuntzakoak eta beste 18 Lehen hezkuntzakoak. Ikasle horiek guztiek Montorre eskola publikoan eta D eredu barruan daude, Haur-hezkuntzakoek irakaskuntza osoa euskaraz jasotzen dutelarik.
Goiko irakaskuntzetan matrikulaturik dauden ikasleek udalerritik kanpora joan beharra dute beren ikasketak jasotzeko.
3.5. Euskera
EAEko udalerri baten diagnostikoa egitean kontuan hartu beharreko beste faktore nagusienetako bat euskarazko garapen-maila da. Hurrengo taulan eta grafikoan ikus daitekeenez, Arteagan 2 urte eta gehiagoko biztanleriaren gehiena (%80,3) euskaldun alfabetatua da eta erabat erdaldunak direnen kopurua (%6,06) oso txikia da. Gehiengo euskaldun horretatik, erdia baino zerbait gehiago (%55) guztiz alfabetatuta dagoela aipatu beharra dago.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 24 -
2 urte eta gehiagoko biztanleria, lurralde-eremuen arabera sailkatuta, euskara-maila globalaren arabera. 2001.
Guztira Euskaldunak Ia-euskaldunak Erdaldunak Guztira Alfabeta. Erdizka-
Alfabeta.Alfabeta.gabeak Guztira Alfabeta. Alfabeta.
gabeak Pasiboak
EAE 2.033.247 656.980 527.771 106.433 22.776 470.124 302.487 71.711 95.926 906.143
Bizkaia 1.097.288 273.872 214.283 48.478 11.111 272.034 185.814 34.110 52.110 551.382Gernika-Bermeo 43.080 32.346 20.535 9.819 1.992 6.513 2.931 2.035 1.547 4.221
Gautegiz-Arteaga 824 662 365 263 34 112 60 28 24 50
Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak. 2001
Ama-hizkuntzaren eta etxean erabiltzen den hizkuntzaren araberako banaketari dagokionez, Arteagan euskara ama-hizkuntza moduan duen ehunekoa haniko handia da (%72,5), baina aldiz, hizkuntza hori etxean erabiltzen duen sektoreak pisu gutxiago dauka; % 52,4 besterik ez.
Biztanleria, lurralde-eremuaren, ama-hizkuntzaren eta etxean hitz egiten den hizkuntzaren arabera. 2001 Guztira Ama-hizkuntza Etxean erabiltzen den hizkuntza
Euskara Erdara Biak Beste bat Euskara Erdara Biak Beste
bat EAE 2.082.587 415.623 1.543.259 87.012 36.693 284.084 1.608.666 175.157 14.680Bizkaia 1.122.637 150.416 912.830 39.586 19.805 96.415 947.816 70.882 7.524Gernika-Bermeo 44.110 29.411 11.566 2.793 340 22.663 13.109 8.197 141
Gautegiz Arteaga 843 612 179 50 2 442 218 175 8
Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak 2001
3.6. Garapenerako laguntza
Ez dago horren inguruko informaziorik.
3.7. Gizartegintzarako bestelako programak
Ez dago horren inguruko informaziorik.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 25 -
4. LURRALDEA, ANTOLAMENDUA ETA HIRIGINTZA
4.1. Ingurune fisikoa eta naturala
Gautegiz-Arteaga Urdaibai Itsasadarreko eskuinaldean dagoen udalerria da. 13,88 km2 dauzka eta mugakidetzat ditu Iparraldean Ibarrangelu, Mendebaldean Urdaibai Itsasadarra eta Sukarrieta, Busturia, Murueta eta Forua udalerriak, Hegoaldean Kortezubi eta Ekialdean Ereño.
Udalerriko erliebea ibarren ondoko malda leunek eta lautada zabalek osazten dute eta geografia gorabehera garrantzitsuenak Atxerre mendikatean: Burretxagana (398 m), Arlanburu (326 m), Marua (361 m) eta Againdi (366 m)- eta Ereñozarreko (446 m) maldetan daude.
4.1.1. Geologia, klima eta hidrologia
Geologia
Urdaibai lurrazalak milioika urtetan jasan dituen tolestura eta hausturen adibide garbia da; tolestura eta haustura hauek Lurraren barrualdean oraindik jardunean dauden aktibitate magmatikoek eragindako indarrek sortutakoak dira. Atmosferako agenteek eragindako higadurak eta gainazaleko beste fenomeno batzuek ere lagundu dute biosfera-erreserbaren gaur egungo paisaiaren itxuratzean. Urdaibairen historia geologikoa korapilatsua eta aberatsa da. Esate baterako, eskualde honetan aurki ditzakegu Bizkaiko Jurasiko garaiko azaleratze bakarrak.
Mundakako itsasadarraren estuarioa Gernikatik kostaraino iristen da eta hobekien kontserbatutakoa da. Triasetik Behe Kretazeorainoko gertaera-segida osoa ikusteko aukera eskaintzen du, eta, ondorioz, Bizkaian Jurasikoa azaleratu zen leku bakarra da.
Itsasadarraren ibilgua ibarra betetzen duten materialen gainean dago, eta itsasorako bidean zabaldu egiten da pixkanaka. Estuarioaren dinamikaren eraginez, kanala barrualdetik bertaratutako materialekin bete, eta, gero, itsasaldiek zabaldu eta utzi egiten dituzte.
Ingurune desberdina duten hiru gune sedimentario bereiz daitezke: hondartsua, mistoa eta lohitsua. Gune generiko hauez gain, Laida hondartza, lokaztiak, padurak, ofiten azaleramendu azpibolkanikoa eta uhartetxoak ere aipagarriak dira. Handiena eta ezagunena Izaro uhartea da.
Litologia eta geomorfologia
Busturialdeko Eskualdea Euskadiko Arro Kantabriarreko Euskal Mendien egituraren barruan sartuta egoteak bertako ezaugarri geomorfologikoak zehazten ditu. Horrenbestez, eremu alpetarraren ezaugarriak ditu, besteak beste, malda handiko egitura, alde horrek jasan zuen tektonika intentsiboaren eta horren osteko bilakaeraren ondoriozkoa.
Iparreko antiklinorioak eta Bizkaiko sinklinorioak eskualde ia osoa okupatzen dute, eta, horien ondorioz, materialak eta lerrokadurak IM-HE norabideko zerrendetan antolaturik daude. Hala eta guztiz ere, jarraibide nagusiarekiko zeiharrak diren faila askoren
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 26 -
interferentziaren eraginez, eta HHM-IIEko norabide orokorrean gogor txertaturiko ibai sarea gainjarrita egotearen ondorioz (horrek bigarren mailako gorabeheren presentzia aprobetxatzen du), egituraren lerrokadura nagusiak ez dira hain nabariak. Horren eraginezko lurraldea menditsua da, ez dauka egiturazko mendi nabaririk eta irakurkera topografiko konplexua du.
Barruko eta kanpoko agente geodinamikoen arteko jokabide desberdinak dituen era guztietako litologien presentziak areagotu egiten du lurraldearen konplexutasun topografikoa. Lotura argia dago faktore litologiakoren eta topografiaren artean, esate baterako, Akorda-Markinako lerrokadurak (kareharrizko materialen gainean landuak), Sollube-Etxebarria (hare-harrien gainean), Aretxabalaga-Oiz (sinklinorioaren ardatzean) edo Meakaur-Barinaga bezalako korridoreak (higadurarekiko iraunkortasun txikiagoko materialen gainean garatuta).
Klima eta meteorologia
Isurialde atlantikoan Busturialdea eskualdea oso-osorik sartzen da, klima mesotermikoa du, tenperaturei dagokienean nahikoa moderatua, eta prezipitazio aldetik oso euritsua. Urtaro lehorrik gabeko klima epel hezea edo klima atlantikoa deitzen zaio. Klima horretan ozeano Atlantikoak eragin nabarmena du, jakina. Aire-masak, ozeanoko ur epelen gainetik igarotzean epelduta iristen dira itsasertzera, eta, hortaz, gaueko eta eguneko tenperatura-bitarteak edo-eta udako eta negukoak ez dira oso handiak. Eta euri kopuru handia, ostera, urteko batez besteko prezipitazioa 1.2000 mm eta 2.000 mm artekoa baita, Euskal Herriko isurialde atlantikoko orografiak eragiten du.
Tenperaturei dagokienean, azpimarratu beharra dago nahiko moderatuak direla, eta hori batez ere neguan ikusten da, tenperaturak nahiko goxoak baitira. Horrela, bada, udak oso beroak ez diren arren, itsasertzean erregistratu ohi dira Euskal Herriko urteko batez besteko tenperaturarik altuenak, 14ºC inguru. Udak freskoak diren arren, inoiz bero zakarreko gertaera laburrak ere izaten dira, eta tenperatura 40ºC-ra ere iristen da, batez ere udan.
2003. urtean Busturialdeko estazioetan neurtutako aldagai klimatologiko nagusiak Bermeo Muxika Oiz
Guztizko prezipitazioak l/m² 1.270,1 1.243,6 980,4Batez besteko tenperatura 15,3 14,5 9,3Gehieneko tenperatura absolutua 38,2 41,5 33,5Gutxieneko tenperatura absolutua -1,0 -3,5 -9,8Batez besteko temperatura maximoa 18,9 19,8 12,4Batez besteko tenperatura minimoa 12,2 9,5 6,6Eguneko baztez besteko hezetasuna 73,7 Batez besteko abiadura 12,6 29,2Haizekadaren puntako abaidaura 123,1 141,5Iturria: Euskalmet.net web orrialdetik lortutako datuak
Edafologia
Paisajea oso maldatsua da, aldatz handikoa da gailurretatik ibarreko lautadarako jaitsiera. Trantsizio horretan gunerik garaienetan basoak dira nagusi, pinuz eta eukaliptoz jantzitako baso-landaketak; ibarraren barrenean, ostera, ez dago leun-leuna den arlorik, erliebe gorabeheratsua agertzen zaigu. Landazabal atlantiarretan bizkargune txikiak dira nagusi han-hor-hemengo baserrien begiradapean.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 27 -
Lurpeko akuiferoak
Azaleko ibaibideak gutxi eta ur emari gutxikoak diren arren, lurpekoak asko dira ingurumeneko kareharrizko medietako iragazketaren ondorioz. Ubide hauetariko askok Urdaibai itsasadarraren ibaibidearekin egiten dute bat ur emari handiagoko edo txikiagoko ur iragazketen eta sorburuen bidez. Erekastoen artean azpimagarriena Ereñozarre barrenetan jaio eta udalerriaren zati handi batean zehar doan Oleta erreka da.
Gainazaleko urak
Oma ibaia Arteagako hegoaldetik igarotzen da, eta eremu berean Oka ibaiarekin lotzen da. Oka ibaiaren arroaren azalera 132 km2 ingurukoa da. Batez beste hegoaldetik iparralderanzko norabidean doa. Ubide nagusiak 14 bat kilometro ditu luzeran eta bertara isurtzen diren errekak Oiz (1.029 m), Arburu (552 m) eta Bizkargi (564 m) mendietatik datoz.
Zugaztieta ondoan hirurek bat egiten dute ubide nagusian Honek hondo harritsuaren gainetik egiten du Muxikara arteko bidea, urjauzi txikiak eginez. Muxikatik aurrera malda leundu egiten da eta ibaia geldoagoa da eta zeharguneak egiten ditu. Gernikatik hurbil, ibaiadar nagusia elkartzen zaio, Oizen jaio eta 9 km inguru dituen Berrekondo errekastoa, alegia. Ezkerraldetik ibaiadar garrantzizkoenak Muxikako Ugarte errekastoa eta Mikiene izenekoa dira. Ugaranera zuzenean isurtzen diren errekak ondokoak dira: Mape, Sollubetik (686 m) datorrena, eta Golako, Oka bezalaxe 15 km-koa, ibaiburua Oizen duena.
Illuntzarren (727 m) sortzen dira Golako ibaiaren adar batzuk, Huarka eta Gaztiburu, besteak beste, baita Oma ibaia ere. Horren ibilgua interesgarria da zenbait lekutan lurpean ezkutatzen delako, lur karstikoak zeharkatzeko. Basondo aldeko kararrizko lurrak lutogunez josita daude, eta zulo horietako batzuetan ibaia berriro azaleratzen da tarte labur batez.
Okaren estuarioaren kalitatea
EAEko lur gaineko ur-masak zaintzeko sareak Arteagako ur kontinentalen kalitatea aztertzen du. Udalerria Okaren Unitate Hidrologiko barruan dago eta bertan estaziorik ez izan arren, hurbilean Okaren estuarioari dagozkion hiru estazio daude; E-OK5, E-OK10 eta E-OK20.
Okaren estuarioko barrualdean, E-OK5 izeneko estazioan, egoera ekologiko txarra agertzen da, komunitate bentonikoen eta algen egoerak islatzen duenez. Gernika inguruan kokatutako araztegiaren isurketa asko jasotzen dira eremu horretan. Bertan ondoko ezaugarri hauek biltzen dira: mantenugaien kontzentrazio altuak, eutrofia-maila handia eta ertaineko poluzioa sedimentuetan. Oka ibaian gora ikus daitekeen egoerak tarte horretako errealitatea baldintzatzen du; eta soilik hobetuko da, eskualde mailako saneamendu-plana garatuz gero.
E-OK10 estazioan, estuarioaren erdialdean kokatutakoa, egoera ekologiko eskasa agertzen da. Azken urte hauetan egin diren dragatzeak direla medio, egoera hori ohikoa bihurtu da. Hala ere, industriako jarduerek eta hurbileko ibaien isurketek ere beren eragina izan dute.
Azkenik, estaurioaren kanpoaldean dagoen estazioa, E-OK20, egoera ekologikoa ona da, eta komunitate bentonikoek hobera egin dute, aurreko urteekin alderatuz gero.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 28 -
2003an Okaren estuarioan kokatutako estazioen egoera ekologikoa eta biologikoa Arteztarauaren elementuak E-OK05 E-OK10 E-OK20
Fitobentosa (IBD)/Fitoplanktona - Oso ona Oso onaMakrofitoak/Makroalgak Txarra Ona OnargarriaMakroornogabe bentonikoak Txarra Eskasa Ona
Adierazle biologikoak
Fauna iktiologikoa - - -EGOERA BIOLOGIKOA Txarra Eskasa Ona
Baldintza orokorrak Ona Ona OnaPoluitzaile espezifikoak (> Detekzio Muga) Bai Bai Bai
Adierazle fisikokimikoak
Poluitzaile espezifikoak (< Kalitate Araua) Ez Ez EzIbarbasoa (QBR) Adierazle
hidromorfologikoak Aldaketa morfológico bereizleak Onargarria Onargarria Onargarria
EGOERA EKOLOGIKOA Txarra Eskasa OnaIturria. Eusko Jaularitzako Ingurumen Saila, 2004
Okaren estuarioko uren bilakaera
1995. eta 1996. urteetan egindako laginketetan poluzio txikia detektatu bazen ere, ordutik hona poluzio ertaineko urak izan dira E-OK10 estazioan.
1998an laginak hartu ziren lehendabizikoz E-OK20 estazioan, Mundakatik gertu, eta urte hartako emaitzak ondorengoak izan ziren: indize biotikoa = 1, I. Multzoko urak nagusi izanik eta III. Multzokoak, hein txikiago batean. 1999tik aurrera, III. Multzoko urak nagusitzen hasi ziren (poluzio txikiko urak). 2000. urtean, aldiz, III. Multzoko urak gailendu ziren eta V. Multzokoak hazi ziren (poluzio ertaina; indize biotikoa = 3). 2001ean, berriz, poluzio txikia atzeman zen, eta 2002an, poluzio ertaina. 2003an espezie toleranteen aniztasun erlatiboa berriro ere hasi zen, ondorengoa ekarriz: koefiziente biotikoak behera jotzen du eta laginketa eremua poluzio ertaineko gune moduan sailkatuta geratzen da (indize biotikoa = 3).
Okaren estuario-uretan urteko kalifikazioa indize biotikoaren arabera 1995-2002 epean Unitate
Hidrologikoa Estazioa 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
E-OK10 Poluzio txikia
Poluzio txikia
Poluzio ertaina
Poluzio ertaina
Poluzio ertaina
Poluzio ertaina
Poluzio ertaina
Poluzio ertainaOka
E-OK20 - - - Poluitu gabea
Poluzio txikia
Poluzio ertaina
Poluzio txikia
Poluzio ertaina
Iturria. Eusko Jaularitzako Ingurumen Saila, 2004
Hondartzak
Bizkaiko Foru Aldundiaren Ingurumen Sailaren arabera, Arteagako 2 hondartzek ondoko ezaugarriak biltzen dituzte:
Arteagako hondartzen ezaugarriak Kanala Kanalape
Luzera 70 m 300 m
Itsasbehera 6.000 m2 100.000 m2
Itsasgora 2.000 m2 40.000 m2
Iturria. Bizkaiko Foru Aldundiaren Ingurumen Saila
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 29 -
Kanalape eta Kanalako senaiak itsasadarreko dragatze-lanetako hareaz estalita daude, Murueta untziolak beharrezkoa baitzuen hango uretako sakonera handitzea. Senaietan eta inguruko haitzetan estuarioetan ohikoa den Ostrearen komunitatea dago. Itsasoak gogor astindu eta jotzen du Laidako hondartza osatzen duen hareazko muturra.
Bere inguruko kosta tartea bi lerrotan bereizita dago: itsasora irekita dagoena eta estuariora begirakoa; guztira, 800 bat metro dira luzera eta 170 inguru zabalera. Ondoan duna-sail bat dago, hondartzari lotua. Hondartzan ere, molusku eta algen hondarrak ikusten dira, batzuk ekaitzek eramanak. Hareatza muturraren eskuinaldeko arrokak oso gogorrak dira, eta ia ez dago harri askerik; horko haitzetako zuloetan aktinia bakan batzuk daude, eta leku babestuetako hareetan Cyclonasa neritea biltzen da.
4.1.2.- Flora eta Fauna
Gautegiz-Arteagako lurraldea osatzen duten ekosistemak ondorengoak dira: padurak, artadi kantauriarra, landazabal atlantikoa eta ibai sistema, baso atlantikoa, baso landaketak eta hareatza artifizialak.
Padurak
Itsas mareen eraginez Gautegiz-Arteagako padurak Oruetako ibarretatik Kanalako antzinako ostra-haztegiko barrutietara arte hadatzen dira. Ibilbidean zehar balio natural zenbatezineko lautada sedimentakor zabal bat eratzen dute, Urdaibai Biosfera Erreserbako hezegune multzoari padura arlo handienetakoa emanik. Gautegiz Arteagako padurak itsasadar guztian habitat mota ezberdin gehien daukatenak dira, azpimagarrienak batez ere lezkadiak, larre umelak, ihitzak eta zehazki marea arteko arloa bera.
Padura horiei aitzortzen zaien garrantziari gehitu behar zaio Urdaibaiko azken polderrak edo Itzak kontserbatzeak suposatzen duen berezitasuna. Zelai umel horiek gizakiak eta bere asmamenak, padurak laborantza arloetan eraldatuta, sorturiko habitata dira. Ibar horietan Oka ibaiaren azken tramuan pilaturiko sedimentuekin egindako lurzoru sakon eta aberatsak daude.
Gautegiz Arteagako barruko padurak udalerriaren barruko aldean eta gehienetan marea gaineko eremuan daude, baina, hala ere, marea biziek aldizka urperatzen dituzte. Barruko padura horietan gehien bat ihitzak eta Baccharis halimifolia edo mirto itsastarra deritzon espezie inbaditzailearen hedapenak daude.
Kanpoko padura erabat marea arteko eremuan kokatzen da. Itsasertzean bertan dagoenez errekari agur esaten dio apurka-apurka eta egunean bi aldiz uretzatzen duen itsasoan agurtzen du. Etengabeko ureztatzen gazia desabantaila argia da landare gehienentzat. Paduretako landareak itsasadarraren ubide nagusitik hegaletarantz doazen sailetan banatzen dira. Gautegiz Arteagak negua pasatzera datozen hegazti urtar asko hartzen ditu; horien artean aipagarrienak hauek dira: kulinka handia, lertxun hauskara, lertxuntxo txikia eta ubarroi handia tamaina handiko hegaztien artean. Aipagarriak dira, era berean, txirri hankalabur txikiak ere, hauek talde handietan ibili ohi direnez padurak euren txikiekin betetzen dituztelako azarotik martxora bitartean.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 30 -
Txirrien artean aipatu behar dira txirri arrunta, kuliska zuriak, abozetak, kuliska gorriak eta itsas mika beste askoren artean. Kanalako paduretan ikus daitezke neguan zehar, eta bereziki hotz handietan, anatidoen kontzentrazioak eta euren artean gehien ageri ohi direnak ahate txistularia, ahate buztanluzea, ipar-ahatea eta basahatea, paita arrunta, antzara hankagorrizta, branta muturbeltza eta ahate mokozabala beste batzuen artean.
Artadi kantauriarra
Lurraldean artadi kantauriarreko hedadurik handiena daukan Urdaibaiko udalerria Gautegiz Arteaga da. Ereñozarreko eta batez ere Atxerreko mendigune karstikoan kokaturiko artadi kantauriarrak, urrunetik begiratuta, guztiz homogeneoak direla ematen du, baina eguzkia hartzen duen orduak, lurzoruen sakontasuna, degradazio antropikoa eta ekosistema mugakideekin, esaterako landazabal atlantikoekin, daukan kontaktua bezalako alderdien arabera giro ezberdinak biltzen dituen baso multzo bat eratzen dute.
Artadi kantauriarraren ezaugarri nagusia, artearen (Quercus ilex subsp. ilex) nagusitasun nabarmena da. Berarekin batera gurbitza (Arbutus unedo) eta gartxua (Phillyrea latifolia) agertzen ohi dira. Normalean zeharkatu ezin diren baso itxiak osatzen dituzte; bertan, barruan, argia eskasa da eta arkasatsa (Smilax aspera) lehorreko animalien mugikortasuna oztopatzen duen tranpa bihurtzen da. Bakarrik basoko soilunetan agertzen da ikuspegi anitzagoa, zuhaixka eta belarki eguzkizale eta karezaleak agertzen direlako. Baso hauen aniztasun estruktural urriaren ondorioz, fauna komunitateak ez dira bertako beste basoetan bezain anitza, baina interes handiko espezieak daude; batez ere ugaztun haragijaleak dira, eta artadiak babes gisa erabiltzen dituzte, atsedena hartzeko eta ugalketarako. Talde honetan, aipagarriak dira basakatua (Felis sylvestris), lepazuria (Martes foina), katajineta (Genetta genetta) edo azkonarra (Meles meles). Basurdeek (Sus scrofa) ere, artadietan babesleku ezin hobea aurkitzen dute, bertatik beste toki batzuk esploratzeko, gauetan egiten dituzten ibilera luzeetan.
Artadiaren aniztasun ekologikoa hainbat puntutan biderkatzen da; hala nola, dolina karstikoetan; Atxarre, Iruskieta eta Burritzagane adibide bikainak dira. Toki hauetan, freskoagoak direnez eta lurzoru sakonagoak dituztenez, artadiak protagonismoa beste espezie batzuekin partekatzen du: haritz kandudunekin (Q. Robur), ametz ilaundunekin (Q. pubescens), gaztainkarekin (Castanea sativa), lizarrekin (Fraxinus excelsior), edo astigarrekin (Acer campestre), beste batzuekin batera. Baso misto helduak osatzen dituzte, ekologiaren aldetik balio handikoak, askotarikoak direlako eta gure lurraldean gutxi daudelako. Fenomeno karstikoak (haitzuloak, leizeak, e.a.), artadi kantauriarrak hartzen dituzten kareharrien berezkoak dira eta kiropteroen presentzia errazten dute. Ferra-saguzar mediterraneoa (Rhinolophus euryale) goraipatzekoa da, bai EAEn, bai Europan, galzorian egotearen katalogazioa duen saguzar bakarra delako.
Azaleratzen diren kareharrizko arrokak agertzeaz gain, artadi kantauriarraren eguneko banaketa baldintzatzen duen beste faktore bat, egurraren (sukaldean erabiltzeko, berotzeko, karobietarako e.a.) eta landare-ikatzaren ohizko aprobetxamendua da. Faktore hauek, artadia zelai eta larre gisa birmoldatzearekin batera, espazioaren banaketa hori lekurik iristezinen eta pobreenetara aldendu dute, bere banaketa potentzialari dagokionez. Gaur egun, oraindik ere, Urdaibain ugari dira abandonatutako karobiak; han, antzina, karea egiten
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 31 -
zuten, arto-egurrez hornitutako labeetan. Era berean, harri-hormak zituzten ikaztegien aztarnak daude, kasu askotan, landareez estaliak; arto-egur energetikoaren errekuntza osagabearen bidez, landare-ikatza lortzeko erabiltzen diren.
Landazabal atlantikoa eta ibai sistema
Artadi kantauriarrek azken 70 urteetan susperraldi nabaria izan duten arren, landazabal atlantikoak, ostera, aldaketa handia jasan du kontrako zentzuan, eta udalerriko ekosistema zabalena izatetik urrienetarikoa izatera igaro da. Baserriaren krisiarekin nekazaritza eta abeltzaintzako lursail gehienak baso bihurtuz joan ziren epe laburrean erabiltzeko ikuspegirik ez zeukaten lursailentzat errentagarritasun ekonomikoa bilatzeko xedeaz. Ekosistema horren adibide garbia Isla auzunea da, hortxe aurkitzen baitira balio handiena daukaten Bizkaia osoko landazabal paisaietariko batzuk.
Landazabal atlantikoak mosaiko bat den paisaia eratzen du, arlo bakoitzak, erabileraren arabera, ingurumari ezberdina jartzen diolako. Goitik ikusita, landazabal atlantikoa atal multzo bat da, non basotxoak, sastrakadiak, belardiak, fruta arboladiak eta ortuak agertzen diren. Gautegiz Arteagako landazabal esparru emankorrenak Iparraldeko haizetik Atxerre mendikateak eta Ekialdeko neguko haize hotzetik Ereñozarrek babesturik daude, horiexek ematen dielako nekazaritzarako orientazio hobezina. Balio naturalistiko eta paisajistiko handieneko esparruak, aldiz, Urdaibai Itsasadarren inguruan aurkitzen ditugu, Kanala, Isla, Ozollo eta Orueta auzuneetan.
Gautegiz Arteagako erreka bazterretako ekosistema ez da esanguratsua, nahiz eta garrantzia eduki. Udalerrian badaude paduran itsasoratzen diren azaleko erreka txiki batzuk eta horien artean aipagarrienak Oleta erreka eta Olalde ur sorburua dira.
Baso atlantikoa
Antzina haranean eta mendietan nagusi zenak gaur ezin dio ihes egin lurraldeko dinamika orokorrari. Hala ere, Gautegiz Artegak baso oreka moduko bat erakusten du Urdaibai Biosfera Erreserbako gainontzeko udalerriekin alderatuta. Udalerrian dauden 85 Ha baso atlantikotik gehiengoa Kanala auzunean dago.
Gautegiz Arteagan baso atlantikoa batez ere mistoa da, nahiz eta leku jakin batzuetan harizti unada txiki batzuk aurki daitezkeen, bereziki lurzoru azidioagoetan. Lurzoru basikoagoetan haritz arruntak nagusitasuna galtzen du eta espezie multzo zabal batekin lehian egin beharra izaten du, esaterako, lizar, astigar arrunt, gaztainondo, ereinotz, gereziondo, urritz, zuhandor, elorri zuri, eta halaber, pago banaka batzuekin ere.
Kanala auzunean argi dago kareharri hutsa nagusi den esparru altuenetako eremuan artadi kantauriarrak daukan eta lurzoru sakonetan paduraren ertzera arte baso atlantikoak daukan nagusitasunaren arteko banaketa. Baina Gautegiz Arteagako basotxo atlantiko berezienak, inolako zalantzarik gabe, artadi kantauriarraren barru-barruan daudenak dira. Barruko basotxo interesgarrienak Marua-Atxinda-Againdi mendizerran aurkitzen dira eta batez ere Kanalaburu, Arlanburu eta Burretxagana mendixkek eratzen duten triangeluan.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 32 -
Baso atlantikoetako fauna zerbait ezberdina izan ohi da basoaren heldutasun eta adinaren arabera. Gautegiz Artegan, Urdaibai Biosfera Erresebako gehiengoan bezala, harizti eta baso atlantikoaren masa heldu gutxi dago. Baso horietako gehienak 60 urtetik beherakoak dira, medien erdialdeko maldetako abeltzaintza galdu zenean haziz joan direnak direlako. Baso horietan habia egiten duten baso hegaztien aniztasun handia dago. Tamaina txikiko hegaztien artean paridoen taldea aipatu behar da, eta horien artean amilotxa, kaskabeltza eta gerri txori arrunta.
Beste hegazti batzuk ere noiznahi ikusi ohi dira, esaterako txonta arrunta, gailupa, buztanluzea eta txinbo kaskabeltza. Basotxo horietan ohizkoak dira beste hegazti batzuk: eskinosoa, kukua, okil berdea edo birigarro arrunta, besteak beste. Gauez nagusi urubia da, basoaren agerruneetan zelatan egon ohi dena harrapakin arduragabeeren baten zain.
Baso-landaketak
Gautegiz Arteaga kasu berezia da Urdaibaiko baso panoraman, artadi kantauriar zabalak dituenez inguruko beste udalerrietan gutxi ikusten den baso anitzasun jakina dagoelako. Hala ere, baso landaketek garrantzizko azalera okupatzen dute karsta nagusi ez den mendi aldeetan bereziki. Pinadia udalerriko mendietan hedatzea eragotzi duen arrazoi bakarra sistema karstiko handia dagoela da.
Intsignis pinuaren landaketak eta batez ere eukalituarenak Urdaibai Biosfera Ereserban dauden baso ekosistema guztien artean bioaniztasunari dagokionez ekosistema pobreenak dira. Pinudiek landaredi berezia eduki ohi dute; beheko azpigeruzan funtsean irak, oteak eta albitz belarrak egon ohi dira batez ere, eta azpiko baso atlantikoa, berriz, baso lanak amaitzen direnean agertzen da. Pinudi helduetan hegazti mota ugari aurkitu daitekeen arren, kopuru handiak benetan eskaintzen dituzten espezieak gutxi dira. Gutxi horien artean erregetxo bekainzuriak, txonta arruntak, pinu kaskabeltzak eta amilotx mokodunak behatzen dira. Pinudietan beste espezie batzuk ere egon ohi dira, baina kumeak egiteko leku egokirik ez dute aurkitzen. Horixe da, esaterako, kumeak egiteko zuhaitzetako zuloak behar dituzten espezieen kasua, adibidez amilotx urdina, gerri txori arrunta, kaskabeltza handia eta abar luze batena.
Gaua heltzen denean pinudietan gaueko fauna ibili ohi da, batez ere azeria, azpiko basoko adarrartean ibili ohi diren harrapakinen bila, beste batzuen artean lursagu gorria, basasagua eta satitsu hirukolorea.
Hareatza artifizialak
Gautegiz Arteagak sorrera artifizialeko habitata dauka eta padurari eremu baliotsu bat janda lortu zen arren, denborak bertakotu egin du, balio naturalistiko jakin bat, nahiz eta iraungikorra izan, emanik. Kanalapeko itsasbazterreko hareatzak aipatu gura dira, Urdaibaiko paduren barru-barruan dauden eta jendeak “playa del amor” deitzen dienak. Hareatza horretan dunetako landareen aldaki botaniko ugari dago, landare duna-finkatzaileetatik hasi, adibidez harenondokotik, eta itsas kakileraino.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 33 -
Barruko hareatza hau, Sukarrietak eta Gautegiz Artegak erdibanatzen dutena, 1995ean sortu zen Astilleros de Murueta S.A.k itsadarrean egindako dragatzeen ondorioz. Lasaitasun bila dabiltzanak joan ohi dira eta txirri espezietakoek ere erabili ohi dute marea goran atseden leku legez.
4.1.3. Ekologia eta paisaiaren intereseko guneak
Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailaren arabera, Gautegiz-Arteagako lurraldean Natura 2000 Sareko lau gune daude eta udal azalera osoko %66,4 hartzen dute.
Gunea Espazio-mota Naturguneari dagokion udal-azalera (Ha)
Naturgunearen guztizko azalera (Ha)
Urdaibaiko Ibai Sarea Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL)
11 1.328
Urdaibaiko Itsasertzak eta Padurak
Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL)
198 1.010
Urdaibaiko Artadi Kantauriarrak Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL)
525 1.583
Urdaibaiko IItsasadarra Babes Bereziko Eremuak (BBE) 371 3.242
Iturria: Eusko Jaurlaritrzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila.
Arteagan Natura 2000 Sareko guneek hartutako udal azalera Udalerria Udal azalera GKL GKL+BBE BBE Natura 2000 %
Gautegiz-Arteaga 1363 535 199 171 905 66,41Iturria: Eusko Jaurlaritrzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila.
4.1.4. Biodibertsitate eta paisaiaren babesaren gainean eragina duten jarduerak
Nekazaritza eta abeltzaintzako aprobetxamenduak
Lehenago aipatu bezala, Arteagako erabilera nagusienak zuhaitz baso trinkoa (%46) eta larreak (%28,7) dira.
1.264
35
363
0
30
582
1
253
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
Etzeak
Larreak
Larrediak
Sastrakadia
Zuhaitz baso trinkoa
Zuhaitz baso barbana
Lan Trinkoak
Guztira
Iturria: Eusko Jaurlaritza. Industri, Nekazaritza eta Arrantza Saila. Baso Inbentarioa. 1996
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 34 -
Nekazaritza, abeltzaintza edo basogintzako jardueretara dedikatutako lursailei dagokienez, Arteagan 890 hektarea ustiatzen dira, 137 ustiategitan banatuta; hots udalerriko ustiategi bakoitzak batez besteko 6,5 hektarea hartzen ditu.
Ustiategi zentsatuak eta guztizko azalera. 1999.
Guztira Abeltzaintzarekin Abeltzaintzarik gabe Lurrik
gabeko ustiategiak
Kop. Ha. Kop. Ha. Kop. Ha. Kop. Gautegiz-Arteaga 137 890 33 154 102 736 2Iturria: Eustat, 1999
Arteagan landutako lursailei dagokienez, 1999an zeregin horretarako 101 ustiategi ziren eta guztira 20 hektarea hartzen zituzten. Horietako gehien-gehienetan belarkiak edota fruta-arbolak aprobetxatzen ziren.
Landutako lurren aprobetxamendua. 1999. Ustiategien kopurua Ha. Belarkiak 75 10Fruta-arbolak 83 11Olibondoak 0 0Mahastiak 8 0Bestelako lur landuak 0 0Lur landu guztiak 101 20Iturria: Eustat, 1999
Abeltzaintzako jarduerei dagokienez, Arteagako ustiategiak tamaina txikikoak dira edota nekazaritzako beste jarduerekin konbinatzen dira. Jarraian azaltzen dira abeltzaintzako ustiategien eta abelburuen kopuruak:
Gautegiz-Arteagako aziendak mota eta unitateka. 1.999 Ustiategien kopurua Abelburuen kop. Behi-aziendak 10 55Ardi-aziendak 9 147Ahuntz-aziendak 5 27Txerri-aziendak 2 3Zaldi-aziendak 13 23Hegaztiak, ostrukak izan ezik (mila buru) 22 0
Ostrukak 0 0Untxi-amak 11 90Erlauntzak 1 5Iturria: Eustat, 1999
Basogintzako aprobetxamenduak
Baso azalera zuhaitzeztatuari dagokionez, 1996an Arteagako 836 hektarea jarduera horretara dedikatuta ziren: hostozabalek 589 hektarea, eta koniferoek 247 hektarea hartzen dituzte.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 35 -
Baso-azalera zuhaitzeztatua, lurralde-eremuei jarraiki, espezieen arabera (Ha). 1996.
88
25
238
0
9
1
475
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Baso atlantikoa
Artea
Pagoa
Eukalitua
Bestelako hostozabalak
Intsinis pinua
Bestelako koniferoak
Iturria: EUSTATen datuetatik abiatuz landua. (1996)
Bizkaiko Foru Aldundiko Nekazaritza Sailak ez du momentuz baso-mozketei buruzko daturik eskaini. Arteagan ez dago herri-jabetzako baso-aprobetxamendurik.
Aterakuntzazko aprobetxamenduak
Eusko Jaurlaritzako Industria Sailaren arabera, Gautegiz-Arteagan ez dago aterakuntzazko erabilera aktiborik. Bestalde, Arteagan bertan behera utzitako guneak bi harrobi eta lurpeko meatze bat dira. Beraien ezaugarriak ondorengo taulan azaltzen dira:
Bertan behera utzitako erabilerak Gautegiz-Arteagan Inbentarioaren
zk. Mota UTMX UTMY Baliabidea Deskribapena
38-IV-10 Harrobia 529200 4801100 - Muruetaganen. Harrobi txikia. 50 m3 baino gutxiago atera dira.
38-IV-11 Harrobia 529200 4801320
Banku metrikoetan
geruzatutako kareharri
urgondarrak
Muruetaganen. Egurren biltegia eta Garbiker. Kareharria modu masiboan azaltzen da, koroatze-aldean izan ezik. Bertan banku batzuk daude, bloke eroriekin beren bermeetan. Gezuratze-planoa ez zen ongi bereizten, eta baliteke berezko plano neurria ez izatea.
38-IV-9 Lurpeko meatzea 528650 4800370 -
Mina Lopoton. Putzu nahiko hondatuta, 10 metro inguruko diametroaz. Landaretzak estalitako hondakindegiak.
Iturria: Industria, Merkatariza eta Turismo Saila, 2004
4.2. Lurralde antolamendua eta planifikazioa
4.2.1. Lurralde Antolaketako Jarraibideak (LAJ) eta Gernika-Markinako Eskualde Egituraren Lurraldeko Zati-Egitamua (LZP)
Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldea Antolatzeari buruzko maiatzaren 31ko 4/1990 Legeak (horren bidez, Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde antolaketako tresnak zehazten eta arautzen dira) Lurralde Antolaketako Jarraibideak, Lurraldeko Zati-Egitamuak eta Lurralde Egitamu Sektorialak sortu ditu.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 36 -
Tresna horietariko lehenengoak, Lurralde Antolaketako Jarraibideek alegia, lurralde eredu jakinerako irizpideak ezartzen ditu, eta eredu horren helburua Euskal Autonomia Erkidegoko biztanle guztiei garapena eta ongizatea eskaintzea da. Horretarako, garapenaren gainontzeko tresnek jarraitu beharreko ildo batzuk ezartzen ditu, hasi lurralde egitamuetatik eta udal planeamenduko irudietaraino.
• Lurralde Antolaketako Jarraibideak (LAJ)
Ondoren jasotako laburpen koadroan, Gautegiz-Arteagako udalerriaren Lurralde Antolaketako Jarraibideetako xedapen guztiak adierazi ditugu.
LAJetako Lurralde Euskarria
Urdaibai Biosfera Erreserba
Lotura sistema. Oinarrizko azpiegiturak
▪ Eskualde Egiturako Buruen arteko Interkonexioak
Gernika eta Lekeitio arteko bide-lotura finkatuko da.
▪ Paisaiaren aldetik interesgarriak diren kostaldeko ibilbideak
Deba-Mutriku-Ondarroa-Lekeitio-Ispaster-Ea-Ibarrangelu-Laga eta Laidako hondartzak Arteagaraino.
Lurralde ereduak lurzoruari buruzko politikan dituen inplikazioak
▪ Egoitzako lurzorua
Gautegiz-Arteaga Bigarren Egoitza. Endogenoa
Hiria eta baserria berriro kualifikatzeko eragiketak
Urdaibai Biosfera Erreserbako Gernika-Mudakako Itsasadarra.
Jolaserako eremuak
• Gernika-Markinako Eskualde Egituraren Lurraldeko Zati-Egitamua
Arteaga Gernika-Markinako Eskualde Egituraren Lurraldeko Zati-Egitasmu barruan dago. Aipatu Eskualde Egitura Urdaibai-Busturialdeko 20 udalerrik eta Lea-Aribaiko 11 udalerrik osatzen dute.
Gernika-Markinako Lurraldeko Zati-Egitasmuaren Aurrerapena idatzita dago, baina ez du momentuz bestelako onarpen administratiborik izan. Agiri horren helburua proposamen mailako beharrezko elementuak sortzea izan zen, gerora beste lan batzuk garatzeko, eta,
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 37 -
horien bitartez, politika desberdinak integratzeko prozesuak egituratzeko. Egitasmo horren inguruan, ondorengo metodologia aurreikusita dago:
▪ 1. Fasea. Hirigintza Informazioa et Diagnostikoa.
▪ 2. Fasea. Lurralde Eredua. Lurraldeko Zati-Egitasmuaren Aurrerapena.
▪ 3. Fasea. LZEren Aurrerapen Agiria jendaurrean azaltzeko eta entzunaldiko tramiteen emaitzak ikertzea eta aztertzea
▪ 4. Fasea eta hurrengo faseak. Lurraldeko Zati-Egitasmuko Agiriaren lantze zehatza.
Lurraldearekiko Zati-Egitamuaren eremuan, Urdaibai Biosfera Erreserba dago, eta hori Eusko Jaurlaritzak Babestu eta Antolatzeari buruz emandako uztailaren 6ko 5/1989 Legeak ezarri du. Lege horren garapenerako eta aplikaziorako, Erreserbak Erabili eta Kudeatzeari buruzko Egitamu Gidaria dauka, Eusko Jaurlaritzak abuztuaren 3an emandako 242/1993 Dekretuaren bidez onetsita.
4.2.2. Lurraldearen Arloko Planak (LAP)
EAEko Hezeguneen Lurralde Arloko Plana (LAP)
EAEko Hezeguneen Sektorekako Lurralde Planaren hasierako onarpena 2001eko apirilaren 23an izan zen, oraindik behin betiko onarpenaren zain egonik. Euskal Autonomia Erkidegoko hezegune guztien deskribapena eta analisia edukiteaz gainera, beren egoera eta balorazioari buruzko Diagnostiko orokorra eta espezifikoa biltzen ditu.
Gautegiz-Arteaga udalerriari dagokionez, hezegune hau aurkitu daiteke herrian edo inguruetan:
▪ Urdaibai. Itsasaldeko Hezegune Naturala; Itsasadar/Padura sistemak
EAEko Ekonomi-Jardueretarako lurzoru publikoa eta Merkatariza-ekipamenduak sortzeko Lurraldearen Arloko Plana (LAP)
2003. urtean EAEko Ekonomi-Jardueretarako lurzoru publikoa eta Merkatariza-ekipamenduak sortzeko Lurraldearen Arloko Planaren hasierako onarpena izan zen. Komunikabide-sare konplexu eta nahasiaren ondorioz eta hirugarren sektorean dituen mugen eraginez Gernikak ez du lurraldearen osotasunean izan behar zuen eragina lortu.
Jarduera ekonomikoetarako lurzorua (Ha) Bermeon OKUPATUA LIBREA GUZTIRA
Gautegiz-Arteaga - - -Iturria: EAEko Ekonomi-Jardueretarako lurzoru publikoa eta Merkatariza-ekipamenduak sortzeko LAP.
Merkataritza-ekipamendu handien kokapena eta dimentsionamendua arautzeko, Euskal Autonomia Erkidegoko udalerrien sailkapen bat ezartzen da hainbat alderdi kontuan hartuta: komunikabideen sareekiko kokapen estrategikoa, biztanleriaren pisua, espazio erabilgarritasuna eta mota honetako zentroak hartzeko hirigintza-egokitasuna.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 38 -
Merkataritza-ekipamendu berrien gehienezko dimentsionamendua kasuan-kasuan kokatzen den udalerriaren arabera araututa geratzen da. Arteagako udalerriari dagokionez, “C Kategorian” barne sartzen da; hots, bertan ez da aurreikusten merkataritza ekipamendu handirik ezartzea eta ondoko parametro hauekin bat etorriz:
▪ Plataforma zelaituaren gehienezko azalera garbia: 15.000 m².
▪ Eraikitako gehienezko sabai-azalera: 5.000 m²
EAEko Etxebizitzen Sustapen Publikorako Lurzorua Antolatzeko Lurralde Arloko Plana (LAP)
Etxebizitzen Sustapen Publikorako Lurzorua Antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren asmoa, berezkoak dituen helburuez gain, Lurraldearen Antolamendurako Artezpideek proposatutako eta Lurraldearen Zatiko Planek EAEko lurraldea zatitzen deneko eskualde-egitura bakoitzean garatutako lurralde-eredua lortzen laguntzea denez eta horiek epe luzeko (16 urte) lurralde-antolamendurako eredua barne hartzen dutenez, lau urtean behingo jarraipenarekin, egokia dirudi antzeko aldia ezartzeak Lurraldearen Arloko Planerako.
Aipatu LAParen arabera, Gautegiz-Arteagan Babes Ofizialeko 6 etxebizitza aurreikusten dira.
Hirigintza-Antolamenduan aurreikusitako etxebizitzak Aurreikusitako etxeb. berriak Etxeb. babestu berriak
Udalerria Hiri-lurzorua
Lurzoru Urbanizagarria Guztira Hiri-
lurzorua Lurzoru
Urbanizagarria Guztira
BOE/ Aurreik. erlazioa
Bermeo 102 0 102 6 0 6 0,88Iturria: Etxebizitzen Sustapen Publikorako Lurzorua Antolatzeko LAP. EAEko Ibaien eta Erreken ertzak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plana (LAP)
415/1998 Dekretuaren, abenduaren 22koaren, bidez, behin betiko onartu zen Euskal Autonomia Erkidegoko Ibaien eta Erreken Ertzak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plana (Isurialde Kantauriarra).
Oka ibaiaren arro osoa Urdaibaiko Biosferaren Erreserbari dagokio bete-betean. Horrenbestez, bertako ertz guztiak, ibaibide nagusiarenak zein adarrenak, A kategoriakoak izango dira (lehentasunezko interes naturalistikoko zonetako ertzak). Gainera, Natura 2000 sarearen barruan honako espazio hauek ere bereizi dira:
• Urdaibaiko artadi kantauriarrak
• Urdaibaiko itsasertzeko zonak eta padurak
Hidraulika-osagaiari dagokionez, Oka ibaiaren arroko ubide nagusiak ekarpen-azaleraren arabera zein ibaitartetan banatzen diren zehaztuko dugu.
• III. Maila (100<A<200 km2). Oka, 0 - 4 km (Golakorekiko elkargunea)
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 39 -
Urdaibaiko Biosferaren Erreserba Erabiltzeko eta Kudeatzeko Plan Zuzentzaileak gutxienez bi ertzetako 20 metroko akuiferoen babesa definitzen du.
Lagako errekak 5,65 Km-ko luzera eta 9,7 Km2-ko azalera ditu. Arro guztia Ibarrangelua eta Gautegiz-Arteaga udalerrietan dago. Urdaibaiko Biosferaren Erreserban barne hartu dira Lagako ibaien arroak eta, horrenbestez, ertz guztiak A kategoriakoak izango dira (lehentasunezko interes naturalistikoko zonetako ertzak).
EAEko Nekazaritza eta Basogitza Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plana (LAP)
EAEko Nekazaritza eta Basogitza eta Ingurune Naturala Antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren Aurrerapena, Lurraldearen Antolamenduko Gidalerroen Ingurune Fisikoaren Artezpidetik abiatuta, nekazaritza eta basogintzako erabileren antolaketa eta kudeaketarako jarduerak bideratzeko oinarriak finkatzen ditu.
Horregatik, aipatu jarduerak lurraldearen planeamendu orokorrerako esparru batean hartu eta nekazaritzako sektorearen interesak beste erabilera batzuen aurrean defendatzen dira. Arteagako lurralde osoa Urdaibaiko Biosfera Erreserba barruan dagoenez, Plan honen ondoko kategoria sartzen da; “Natur Gune Babestuak eta Urdaibaiko Biosferaren Erreserba”.
4.3. Hirigintzako egitura eta planeamendua
4.3.1. Hirigintza planeamenduaren analisia
Arteagan indarrean dagoen hirigintza-planeamendua 2003ko ekainean behin betiko onartu ziren Arau Subsidiarioak dira.
Aipatutako Arauen helburuak honako hauek dira:
• Biztanleriaren murrizte- eta zahartze-prozesu iraunkorra gelditzea.
• Eremuko natur-ondarea babestea
• Dagoen hiri-bilbea eta ohiko eraikuntzako tipologiak babestea
• Kultur-ondarea babestea
• Jarduera ekonomikoa suspertzea
• Bigarren bizitetxerako lurzoru-eskaintza kontrolatzea.
Halaber, aipatu behar da 5/1989 Legeak, uztailaren 6koa, Urdaibaiko Biosfera Erreserba Babestu eta Antolatzeari buruzkoak Gautegiz-Arteagako hirigintzako jarduketak arautzen dituela.
4.3.2. Lurzoruaren erabilerak eta hirigintzako egitura
Gautegiz-Arteagako erabilerak hiru lurzoru mota ezberdinetan banatu dira: Hiri-lurzorua, Lurzoru urbanizaezina eta Sistema Orokorrak.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 40 -
• Hiri-Lurzorua
Bertako eraikinen finkapena, duen bilbea edo antolamendua eta dauzkan oinarrizko apiegiturak direla eta, Zelaieta kategoria honetako gune bakarra da udalerrian. Sailkatutako azalera 478.473 m2 da, eta zehatutako erabilera orokorra egoitzakoa da. Bertan ondoko eremu hauek bereizten dira:
Dentsitate ertaineko eremua
Gautegiz-Arteagako herrigune historiko eta bere inguruetako aldeek osatzen dute. Hartutako azalera 21 Ha da, eta etxebizitza bateko edo biko eraikinen eraikuntza ahalbidetzen da oinarrizko tipologia modura, 10 etxebizitza hektareako dentsitatea suertatuz. Ondoriozko eskaintza 112 etxebizitza berri dira.
Dentsitate gutxiko eremua
Gautegiz-Arteagako herrigune historikoa garatzen duten aldeek osatutakoa da. Hartutako azalera 20 Ha da, eta etxebizitza bateko eraikinen eraikuntza ahalbidetzen da, 5 etxebizitza hektareako dentsitatea suertatuz. Ondoriozko eskaintza 66 etxebizitza berri dira.
Babes Ofizialeko Etxebizitzetako (BOE) eremua
Udalak Arau Subsidiarioen behin betiko onartu eta gero, mota horretako 22 etxebizitza eraikitzea onartu zuen. Kalifikazio honi dagokion guztizko azalera 11.464 m2 da.
Eremu singularrak
Herrigunean fikatuta dauden alde bi dira: Udaletxeko eremua; 13240 m2 eta Santa Mariako eremua; 17.488 m2. Lehendabizikoan, izen bereko elizara doan bidean dauden eraikinak eta partzelak biltzen dira. Bigarrengoan, aldiz, ondorengo hauek biltzen dira: Udaletxea, egoitzako zenbait eraikin eta Zelaialdeko gunea.
Antolamenduaz kanpoko eraikuntzak
Arau Subsidiarioek proposatutako ordenantza betetzen ez duten eraikuntzak ondoko hauek dira:
Helbidea Etxebizitza posibleen kop. Etxebizitzen gutxikuntza
Gaztelubide k. 13-15. Lore-Etxea eraikina 2 10Kalzaondo k. 14 3 5Zelaialde auz. 7-Etxebarri 1 5Zelaieta k. 19 1 2Zelaieta k. 20 1 5Zelaieta k. 30 4 3Zelaieta k. 25 1 5Guztira 13 35
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 41 -
Etxebizitza berrien eskaintza
Ondorengo taulan azaltzen da herrian egin nahi diren etxebizitza berrien eskaintza:
Jarduketako eremuak Proposatutako etxebizitzak
Dauden etxebizitzak
Etxebizitzen hazkundea
Dentsitate ertaineko eremua 129 15 114Dentsitate gutxiko eremua 67 1 66Babes Ofizialeko Etxebizitzak 22 0 22Partzialak 218 16 202Antolamenduaz kanpoko eraikuntzak 48 13 -35Guztira 266 29 167
• Lurzoru urbanizaezina
Urdaibaiko Biosfera Erreserba babesteko Legeak eta bere Erabilera eta Kudeaketako Planak ezarritakoaren arabera, ondoko kategoria hauek zehazten dira:
Nekazaritza eta abelazkuntzako interesa duen lurzoru urbanizaezina
Basoko interesa duen duen lurzoru urbanizaezina
Babeseko lurzoru urbanizaezina
Babes bereziko lurzoru urbanizaezina
Artadiak babesteko eremua
Mundakako itsasadarra babesteko eremua
Aztarnategi arkeologikoetako eremua
Sistema Orokorrak
• Sistema Orokorrak
Arau hauetan zehaztutako Sistema Orokorrak ondoko kategoria hauek osatzen dituzte: komunikabideak, espazio libreak, komunitate-ekipamendua eta azpiegiturak.
Komunikabide-Sistema orokorra
Bide-sareak eta Ibai-sareak osatzen dute.
Espazio libreen Sistema Orokorra
Sistema hau antzineko zalditegi-aurrien eta Gazteluaren arteko lursailek osatzen dute, eta guztira 7.208 m2-ko azalera hartzen dute, legalki ezarrita dagoen estandarra betez.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 42 -
Komunitate-ekipamenduko Sistema
-Administraziokoak: Udaletxea (300 m2-ko partzela) eta kanposantua (3.825 m2).
-Eskolakoak: Mendialdua auzoko mutilen ikastetxea (750 m2), auzo bereko nesken ikastetxea (750 m2), eta Basetxeta auzuneko ikastetxea.
-Kirolekoak: Frontoia (874 m2), kanposantu ondoko aldea (6.300 m2), Arteagako Gazteluko aldea (44.720 m2),
-Gizartekoak-asistentzialak: Higiene-zentroa eta mediku-etxea (1.435m2), Santa Mariako eliza Zelaietan (1.000 m2), Karmengo baseliza Basetxetan, San Lorenzoko baseliza Islan, San Bartolomeko baseliza Islan eta San Andolineko baseliza Basetxetan.
Azpiegituren Sistema Orokorra
Sistema hau ondoko hauek osatzen dute (ur-horniketako sareak saneamendua, telefono-sareak, energia elektrikoaren sareak eta argitegia) eta beren elementu osagarriak (biltegiak, araztegiak, transformazio-guneak,...).
4.4. Ondare historikoa, arkitektonikoa eta arkeologikoa
Eraikinaren ezaugarrien arabera, hiru babeste maila ezarri dira: «babesa», «babes osoa», «ustezko arkeologia-eremuak», eta interesa duten elementuak.
Babeseko elementuak
Gautegiz-Arteagako Arau Subsidiarioen arabera, ondoko eraikin hauek babestutzat jotzen dira:
Lurzoru urbanizaezina
Kanala auzoa: 2, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 19, 21, 22, 23, 25, 28, 35.
Rekalde auzoa: 2, 9.
Orueta auzoa: 1.
Tremoia auzoa: 1, 2, 3.
Isla Goikoa auzoa: 1, 2, 3, 4, 7.
Portua auzoa: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 43 -
Aldamiz auzoa: 2.
Isla Bekoa auzoa: 1, 5, 6, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 25.
Ozollo auzoa: 1, 2.
Muniategi auzoa: 5, 7, 9.
Agirreta auzoa: 7, 9, 11, 12, 16.
Basetxeta auzoa: 4, 5, 6, 8, 9, 10.
Muruetagane auzoa: 1, 3, 4, 6, 10.
Mendialdua auzoa: 24.
Hiri lurzorua
Kalzaondo kalea: 4, 6.
Eleizalde kalea: 3, 9, 16.
Orueta auzoa: 4, 5.
Muniategi auzoa: 1.
Ibarrekozubi baserria: 1.
Zelaialde auzoa: 1, 2, 4.
Arteaga Uria auzoa: 1, 2, 3, 4, 5, 6.
Rekalde auzoa: 3.
Mendialdua auzoa: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 12, 15, 19, 20.
Herriko enparantza: 1zk. Udaletxea, 2 zk.
Zelaieta kalea: 1, 2, 4, 8, 16, 18, 19, 23, 24, 25, 26, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 40, 42, 44, 46, 48, 49, 52, 53, 55, 56, 57, 59, 61, 63, 66, 67.
Gaztelubide kalea: 17.
Babes osoko elementuak eta ustezko arkeologia-eremuak
Honako AASS hauek onartzen diren egunean Gaztelua jasota ageri da Euskadiko Kultur Ondasunaren Inbentario Orokorrean, eta Ozolloko Errota kalifikatzeko espedientea irekita dago.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 44 -
«Babes osokotzat» jotako eraikinen kontserbazioan errespetatu egingo dira eraikuntza-sistemak (egiturari zein akaberari dagozkionak); eraikin horietan zaharberritze zientifikorako lanak eta kontserbaziorako zaharberritze-lanak egin ahalko dira.Kultur ondasun kalifikatuen eta kalifikaziorako espedientea irekita duten ondasunen kasuan ondarea babesteko lege-arauetan jasotakoa beteko da.
Ondare Zuzendaritzak erabakiko du zein diren ustezko arkeologia-eremuak; jasota daude eremu horiei buruzko arauetan 1997ko maiatzaren 5eko Dekretuaren arauak (97/6/4ko Dekretua); eremu horiei ezargarria izango zaie Euskadiko Kultur Ondareari buruzko Legearen erregimena.
Babes osoko eraikinak Auzoak Elementuak Onar daitezkeen esku-
hartzeak Arkeologia-eremu mota
Gazteluko Zalditegia Kontzerbaziorako zaharberritzea
Arteaga Uria
Gaztelua Kontzerbaziorako zaharberritzea
Eraikinaren hormen barneko gunea + 15 metro eraikinaren kanpoko ertzeen inguruan
Eleizalde Andra Mari Eliza Zaharberritze zientifikoa Eraikinaren hormen barneko gunea + 15 metro eraikinaren kanpoko ertzeen inguruan
Karmengo Amaren Baseliza
Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Basetxeta
Osinaga errota Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
San Lorentzo Baseliza Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Eraikinaren hormen barneko gunea + 15 metro eraikinaren kanpoko ertzeen inguruan
Isla Bekoa
San Bartolome baseliza Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Muruetagane San Antolin baseliza Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Eraikinaren hormen barneko gunea + 15 metro eraikinaren kanpoko ertzeen inguruan
San Roke baseliza Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea
Ozollo
Errotatxu errota Zaharberritze zientifikoa Eraikinaren hesien barneko gunea
Aldamiz Santa Kruz baseliza Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea
Meaurio baserria Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Kanala
Bekoetxe baserria Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Eraikinaren hesien barneko gunea
Olaldea errota Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea
Rekalde
Barrenerrota errota-burdinola
Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea/ Elementuak atzematen duen aldea eta horri itsatsita dauden elementuak
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 45 -
Oleta burdinola Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea
Ikoakone errota Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Elementuak atzematen duen aldea eta horri itsatsita dauden elementuak
Oxangoiti errota-burdinola Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea
Orueta Portupin errota Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Elementuak atzematen duen aldea eta horri itsatsita dauden elementuak
Kanala Errotabarri Errota Zaharberritze zientifikoa eta Kontzerbaziorako zaharberritzea
Dekretuaren planoan zehazten den gunea
Interesa duten elementuak
Jarraian aipatzen direnak; bai elementuak berak baita haien inguru hurbila ere babestekoak dira.
Kanposantua.
Lehengo dorretxeko aurriak.
Ostra-haztegia (Kanala auz.).
Antoliñako koba (Arlanburu mendiaren hegoekiladeko hegala).
Axpeko koba (Arlanburu mendiaren hegoekiladeko hegala).
Kobaederra koba (Arlanburu mendiaren hegoekialdeko hegala).
Armotxe koba (Arlanburu mendiaren hegoekiladeko hegala).
Zeramika (Tremoia auz.).
Zendokizko aritza (Karmengo Amaren baselizaren ondoan).
Hilobiaren estalkia —Zendokiz— (Karmengo Amaren baselizaren ondoan).
Lehenengo hiru kasuetan berehalako lanak proposatzen dira, elementuak finkatzeko eta haien ingurua egokitzeko asmoz. Kobetan itxidurak egin beharko lirateke, lapurretarik gerta ez dadin. Zendokizko haritza kontserbatzekoa litzateke, eta haren inguruko harrizko aulkia zaharberritu beharko litzateke, uste denez bai haritza eta bai inguruko aulkia ere Busturiako merinaldeko ordezkarien biltzar-lekua zirelako.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 46 -
4.5. Mugikortasuna eta garraioak
4.5.1. Bide-sarea eta azpiegiturak: ezaugarriak eta egitasmoak
Ibilerari dagokionez, Busturialdea eskualdea Bilbo-Ibaizabal ardatzean euskarritzen da; ardatz horri hiru korridoretik lotuta dago, eta, zeharkako lotura urriak konpontzeko, berriz, kategoria txikiagoko beste batzuk erabiltzen ditu. Oinarrizko korridore horietatik batek ere ez du Gautegiz-Arteagako udalerria zeharkatzen.
Gautegiz-Arteagako sarea osatzen duten bideak Eskualde Sare edo Udal Sareari dagozkie, eta honako hauek dira:
• BI-2238 bidea. (Eskualde sarea). Gernikatik Lekeitiora doa eta ia 23 km-ko luzera du.
• BI-2237 bidea. (Eskualde sarea). Muruetaganetik Elantxobeko Portura doa eta 5,5 km-ko luzera du.
• BI-3223 bidea. (Udal sarea). BI-2238 errepidetik Gautegiz-Arteagara doan adarra. 1,69 km-ko luzera du.
• BI-3234 bidea (Udal sarea). BI-2238 eta BI-2237 bideak lotzen dituena. 13,4 km-ko luzera du.
Aurreikusitako bide-jarduketak
Bizkaiko errepideei buruzko Lurralde Egitamu Sektorialak aurreikusitako bide-jarduketen artean, ondokoak Arteagari eragiten dio:
Gernika-Arteaga-Lekeitio korridorea babestu egin behar da, bertarako sarbide egokien eta ingurumen baldintza bikainen arteko oreka zaila mantentzeko ahalegina eginez.
Zirkulazio-intentsitateak
Bizkaiko Foru Aldundiko Herri Lan eta Garraio Sailaren arabera, 2003an BI-2238 errepidean neurtutako zirkulazio-intentsitatea handia izan zen; batez besteko 3.255 ibilgailu egunean, horietatik %5,7 ibilgailu astunak izanik.
Hala ere, errepide-tarteen araberako banaketa aztertuz gero, ondoko ondorioa atera dezakegu: Gernikatik Gautegizera bitartean zirkulazio-maila handiak atzematen dira eta, aldiz, Muruetagana eta Basetxetatik igarotzen den autoen kopurua askoz baxuagoa da.
1998-2003 epean, errepide horretako zirkulazio-intentsitateak, oro har, bilakaera egonkorra izan du.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 47 -
1998-2003 epean BI-2238 errepidean atzemandako Eguneko Batez Besteko Intentsitateak (EBI)
Eguneko Batez Besteko Intentsitateak (EBI) 2003 Korredorea Errepide-
tarteak Luzera (Km) 1998
EBI 1999 EBI
2000 EBI
2001 EBI
2002 EBI EBI %
Astunak
Urteko metatze-
tasa (1998-2003)
Gernika-Kortezubi 3,5 7.937 8.344 8.020 8.039 8.205 8.347 5,5 1,0
Kortezubi-Gautegiz 1,2 6.910 7.432 7.172 7.363 7.485 7.588 5,5 1,9
Gautegiz-Muruetagana 3,0 2.902 2.258 2.114 2.082 2.103 2.043 6,0 -6,8
Muruetagana-Basetxea 1,1 2.248 2.406 2.252 2.114 2.050 2.282 6,0 0,3
Basetxea-Tres Cruces 10,0 1.793 1.905 1.779 1.672 1.511 1.429 6,0 -4,4
Tres Cruces-Lekeitio 3,7 3.174 3.436 3.170 3.192 3.261 3.240 6,0 0,4
BI-2238 Gernika-Lekeitio
Guztira 22,5 3.419 3.525 3.334 3.292 3.264 3.255 5,7 -1,0Iturria: Bizkaiko Foru Aldundiko Herri Lan eta Garraio Saila, 2004
Udalerria zeharkatzen duten gainerako errepideen intentsitateari dagokionez, 2003. urtean BI-2237 bidean, Atxoste-Muruetagana errepide tartean, 2.443 ibilgailu erregistratu ziren egunean. 2001-2003 epean zirkulazio-intentsitate beretsua mantendu du.
2001-2003 epean BI-2237 errepidean atzemandako Eguneko Batez Besteko Intentsitateak (EBI)
2001 2002 2003 Aforo-estazioa
Errepidea Sare-mota Errepide-tartea EBI EBI EBI % astunak
132B BI-2237 Atxoste-Muruetagana 2.472 2.494 2.443 6,0
136C BI-2237
Eskualde sarea Ibarrangelu-
Muruetagana 1.682 1.625 1.601 6,0Iturria: Bizkaiko Foru Aldundiko Herri Lan eta Garraio Saila, 2004
BI-3234 Udal Sareari dagokionez, 2003an zirkulazio maila baxuagoak erregistratu dira Gautegiz-Kanala-Ibarrangelua tartean; 1.600 ibilgailu egunean, hain zuzen ere. Azken hiru urteetan, Eguneko Batez besteko Intentsitateak (EBI) hazkunde arina izan du.
2001-2003 epean BI-3234 errepidean atzemandako Eguneko Batez Besteko Intentsitateak (EBI)
2001 2002 2003 Aforo-estazioa Errepidea Sare-mota Errepide-tartea
EBI EBI EBI % astunak
131B BI-3234 Udal sarea Gautegiz-Kanala-
Ibarrangelua 1.455 1.479 1.600 3,0Iturria: Bizkaiko Foru Aldundiko Herri Lan eta Garraio Saila, 2004
Trenbide sarea
Herritik ez da horrelako sarerik pasatzen.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 48 -
Bizkaibus
Bizkaibus enpresako 3 linea ezberdinek osatzen dute garraio publikoaren zerbitzua Gautegiz-Arteagan:
A3513. Bilbao-Galdakaoko Ospitalea-Gernika-Lekeitio. Udalerrian dituen geltokiak 5 dira: Basetxeta, Muruetagane, Zelaieta, Herriko enparantza eta Errekalde. Bere maiztasunak ondorengoak dira:
-Astegunetan eta larunbatetan: 8 zerbitzu
-Jaiegunetan: 7 zerbitzu
A3526 (Gernika-Busturialde). Ereño-Gautegiz-Arteaga-Kortezubi-Gernika-Lumo. Udalerrian dituen geltokiak 4 dira: Muruetagane, Zelaieta, Herriko Enparantza 25 eta Errekalde. Bere maiztasunak ondorengoak dira:
-Astelehenetik ostiralera: 3 zerbitzu
A3526 (Gernika-Busturialde). Ibarrangelu-Gautegiz-Arteaga-Kortezubi-Gernika-Lumo. Udalerrian dituen geltokiak 9 dira: Kanala, Kanala-Elexalde, Isla Goikoa, Isla Bekoa, Larratxu, Agirretas, Zelaieta, Herriko Enparantza 25 eta Errekalde. Bere maiztasunak ondorengoak dira:
-Astelehenetik ostiralera: 4 zerbitzu
Bizkaiko Garraio Patzuergoaren arabera, arteagarrei zerbitzua ematen dien Bizkaibus enpresako linea erabiliena A3513 (Bilbao-Galdakaoko Ospitalea-Gernika-Lekeitio) da. 2003an 157.067 bidaiari zenbatu ziren, eta 1999-2003 epean 22,2ko hazkundea izan du. 2001-2003 epean, A3526 Gernika-Busturialde izeneko lineek ere % 30,7ko hazkundea izan dute, haietako erabiltzaileen kopurua askoz baxuagoa den arren; 2003an 61.252 bidaiari.
Bizkaibus enpresako 3 lineetan erregistratutako bidaiarien kopurua (1999-2003) Urteak Emakida
1999 2000 2001 2002 2003 A3513 128.523 102.407 149.243 152.464 157.067A3526 - - 46.863 50.219 61.252Iturria: Bizkaiko Garraio Patzuerkoa, 2003ko memoria.
4.5.2. Hiriko eta hiriarteko mugikortasuna
Hasteko, esan beharra dago udalerri mailan ez dela mugikortasunari buruzko analisi edo ikerketarik egin. Hala ere, 2004. urtean Eusko Jaurlaritzako Garraio eta Herri Lan Sailak argitaratutako ”Euskal Autonomi Erkidegoko Mugikortasunaren Artezlana 2003” azterketan Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleriaren joan-etorriei buruzko ohiturak aurkezten dira, eta baita Urdaibai-Busturialdea eskualdeari buruzko ondorio garrantzitsuak azaltzen dituen egungo garraio-sistemaren diagnosia.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 49 -
Azpimarratu behar da ”Euskal Autonomi Erkidegoko Mugikortasunaren Artezlana 2003an” egiten den eskualde-mugaketa (Gernika-Bermeo zonaldea, hain zuzen ere) bat datorrela Urdaibai-Busturialdeko karakterizazioarekin.
Euskal Autonomia Erkidegoan bizi direnek, batez besteko lanegun batean, 5.464.160 joan-etorri egiten dituzte. Horietatik, %97 lurralde bakoitzaren barrukoak dira, %2 lurralde artekoak; eta %1 EAEko zonekikoak. Gernika-Bermeo zonaldea EAEan egindako joan-etorri guztien %2ren helmuga da; 90.199 bidaia, hain zuzen ere.
Eskualde barruko joan-etorriei dagokienez, EAEan egindako guztien %97 dira. Busturialdearen barrukoak EAEn egiten direnen %2 dira.
Zonak Barruko joan-etorrien kop.
% eskualdeko guztizkoaren barruan
% EAEko guztizkoaren barruan
Gernika-Bermeo 81.330 81% 2%Iturria: ”Euskal Autonomi Erkidegoko Mugikortasunaren Artezlana 2003”
Eskualde arteko joan-etorriak 479.453 dira (joan-etorri guztien %9). Gernika-Bermeo zonalde arteko mugimenduak EAEn egiten direnen %4 dira: 19.175 joan-etorri.
Batez besteko lanegun batean Euskal Autonomia Erkidegoan bizi direnek ibilgailu pribatuan eginiko joan-etorriak 1.894.295 dira, hots, guztizkoaren %35. Ibilgailu pribatua erabiltzeko arrazoi nagusia lana da, %70; aisiagatik, %10; erosketengatik, %8; bestelako arrazoiengatik, %8; eta ikasketengatik, %4.
Helmuga Joan-etorri kop. Joan-etorri kop.,%
%, helmugako guztizkoaren
barruan
Barruko joan-etorriak, %
Gernika-Bermeo 25.726 1% 29% 80%Iturria: ”Euskal Autonomi Erkidegoko Mugikortasunaren Artezlana 2003”
Busturialdea mota horretako joan-etorrien %1eko helmuga da.
Garraio publikoan egindako joan-etorriak 762.358 dira, bai osorik garraiobide horretan eginak eta bai ibilgailu pribatua ere erabiliz eginak kontuan hartuta. Garraio publikoan eginiko bidaien arrazoiak honako hauek dira: lanarengatik, %38; ikasketengatik, %27; aisiagatik, %15; erosketengatik, %10 eta bestelako arrazoiengatik, %10.
Helmuga Joan-etorri kop. Joan-etorri kop.,%
%, helmugako guztizkoaren
barruan
Barruko joan-etorriak, %
Gernika-Bermeo 5.432 1% 6% 52%Iturria: ”Euskal Autonomi Erkidegoko Mugikortasunaren Artezlana 2003”
Eskualde mailan, Busturialdea da EAEko garraio publikoan egindako joan-etorrien %1eko helmuga. Bestalde, Busturialdea helmuga duten joan-etorrien %6 garraio publikoan egiten dira.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 50 -
Landunen eta ikasleen mugikortasuna
Lanagatik mugitzen direnen taldean sartzen da bizitokia eta lana udalerri berean duen biztanleria landuna. Gautegiz-Arteagako kasuari dagokionez, bertako langileen %81,9 EAEko beste udalerri batera mugitzen da; hots, gainerako lurraldeetako mugikortasun-maila baino handiagoa dena.
Landunen mugikortasuna 2001 Beste udalerri batean
Norberaren etxean
Bizi den udalerrian
Zenbait udalerritan
EAE Beste lurraldeak
Atzerria Guztira
EAE 16.845 402.469 59.253 364.987 15.817 3.036 862.407Bizkaia 7.832 164.593 34.147 226.247 7.681 1.467 441.967Gernika-Bermeo 524 7.411 1.362 7.577 196 223 17.293
Gautegiz-Arteaga 7 19 33 272 1 0 332
Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsua
Ikasketa-arrazoiengatik mugitzen diren ikasleekin antzeko zerbait ere gertatzen da. Horrela, Arteagatik EAEko beste udalerri batera mugitzen diren ikasleen kopurua oso altua da; %95.
Ikasleen mugikortasuna, 2001 Beste udalerri batean Guztira
Norberaren etxean
Bizi den udalerrian
Zenbait udalerritan
EAE Beste lurraldeak
Atzerria
EAE 2.263 72.284 1.023 86.228 6.649 1.370 169.817Bizkaia 1.282 35.036 660 52.892 2.544 686 93.100Gernika-Bermeo 44 849 15 2.541 94 25 3.568
Gautegiz-Arteaga 0 0 0 67 3 0 70
Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsua
Bizikletazko mugikortasuna
Bizkaian zehar, bizikletaz erraz mugitzeko moduko 9 bizikleta ardatz daude, eta horietako bat Urdaibaikoa da. Bizikleta ardatz hori Urdaibaiko beste ibarretik igarotzen da eta, beraz, Gautegiz-Arteagatik kanpo geratzen da.
Parke mugikorra
Gautegiz-Arteagako Udalak emandako informazioaren arabera, 2004an 576 ibilgailuk osatzen zuten herriko parke mugikorra, horrek motorizazio-indize altua dakar; 639 ibilgailu 1.000 biztanleko. 1999-2004 epean, parke mugikorra etengabe igo da eta %30eko hazkundea izan du.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 51 -
Gautegiz-Arteagako parke mugikorra
1999an 2000an 2001ean 2002an 2003an 2004an
Autoak 401 412 430 454 459 472Kamioiak 22 20 19 21 19 20Ziklomotorrak 0 15 26 24 27 35Motorrak 17 24 39 37 36 35Atoinak 3 7 8 6 7 7Traktoreak 0 3 5 6 8 7Guztira 444 481 527 548 556 576
Iturria: Gautegiz-Arteagako Udala, 2004
4.5.3. Irisgarritasuna
Gautegiz-Arteagan ez dago Irisgarritasun Udal Planarik.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 52 -
5. INGURUMEN SEKTOREAK
5.1. Uraren ziklo integrala
5.1.1. Ur-hornidura, kalitatea eta kontsumoa
Busturialdeko Ur Patzuergoak 7 Edateko Uren Tratamendutegi (EUT) ditu eskualdean, Horietako bat Ajangiz herrian kokatuta dago eta Arteaga eta Kanalako urak tratatzen ditu, besteak beste. Ez dago daturik jakiteko zein den hornidurarako uren kalitatea.
Busturialdeko Ur Patzuergoaren arabera, 2001-2003 epean Gautegiz-Arteaga udalerriko bajako eta altako kontsumoak ondorengoak izan ziren:
Bajako eta altako kontsumoak (M3), Arteagan eta Kanalan Arteaga Kanala-Sukarrieta
Urtea Bajako kontsumoa Altako kontsumoa Bajako kontsumoa Altako kontsumoa
2001 61.782 149.941 4.209 32.1382002 62.499 118.016 4.849 18.8352003 87.044 121.567 5.127 23.633
Iturria: Busturialdeko Ur Patzuergoa Busturialdeko Ur Patzuergoak emandako datuak ez daude sektoreka banakatuta (etxeetakoa, saltokietakoa, industriakoa, udal administaziokoa), eta horrek eragozten du biztanleko eta eguneko ur-kontsumoa kalkulatzea.
Udalerrian 568 abonatuta daude Ur Patzuergora; 535 etxeetakoak dira (%94), beste 17 industriakoak (%3) eta beste 16 udal administraziokoak (%2,8).
Kontrolatu gabeko ura
Ur-hiesek, sute-ahoek eta kontagailurik gabeko ur-harguneek osatzen dute kontrolatu gabeko ura. Sare Nagusian galdutako ur-bolumenaren %5era iristen dela jotzen du Busturialdeko Ur Patzuergoak. Udal Sarean, aldiz, galera horiek hornitutako %30 baino gehiago omen da.
5.1.2. Uren saneamendua eta arazketa
Gaur egun Urdaibai Eskualdeko Saneamenduko Lurralde Ekintza Plana idazten ari da. Busturialdeko Uren Partzuergoa ari da plan hori garatzen. Plan horretan, bukatutako azpiegitura guztiak ez ezik, oraindik egiteke daudenak ondorengoak dira: Muxika-Bermeo Kolektore Nagusia eta Arteaga-Gernika. Azken hau itsasadarraren eskuinaldean zehar doa, eta Arteaga, Kortezubi, Arratzu eta Ajangiz zati bateko eta Gernikako isuriak biltzen ditu, Muxika-Bermeoko kolektore nagusira eramanez.
Laida, Laga, Ibarrangelu, Elantxobe eta Ean funtzionatzen ari diren Ur Zikinen Araztegiei Lamiarango Ur Zikinen Araztegia gehitu behar zaie, eskualdeko gainerako udalerri guztien araztegi bakarra izango baita. Obra hauek bukatzean, Europak ur zikinak saneatzeko eta arazteko gaietan ezarritako jarraibideetako helburuak beteko dira Busturialdean.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 53 -
Bizkaiko Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak lankidetza-hitzarmena sinatu dute eta berorren arabera 2008ra arte 65,6 milioi euro baino gehiago inbertituko dituzte obra hidraulikoetan. Arteagako udalerriari dagokionez, ondorengo azpiegitura aurreikusita dago:
Arteaga-Gernikako kolektorea, Arratzurako adarra
▪ Arteagatik Gernikarainoko kolektorea burutzea, zertarako-eta udalerri horretako, Kortezubiko eta Arratzuko hondakin-urak Gernikako HUAri eta, etorkizunean, Urdaibaiko ezkerraldeko kolektore orokorraren bitartez Bermeoko HUAri erantsi ahal izateko. Lanek 12 hilabeteko epea dute 2005eko ekainaz geroztik zenbatuta. Arratzurako adarra eta Gernikarekiko lotura barnean sarturik dituen 2 zenbakiko banakapenaren aurrekontua 1.700 milioi eurokoa da. Kopuru horretatiko milioi bat hitzarmenaren pentzutan burutuko da.
5.1.3. Uraren kudeaketa integrala
Gautegiz-Arteagako iturrien arabera, 2004an ur-hornidura eta estolderia zerbitzuengatik tasak ondorengoak dira:
Ur-honiduragatiko tasa Estolderia zerbitzuagatiko tasaA.) Etxeko zerbitzuko kuota 12 euro/hilabetero 12 euro/hilabeteroIndustriako zerbitzuko kuota 22 euro/hilabetero 22 euro/hilabeteroB) Kontsumo blokeak 0tik 18m3ra hiruhilabetean 0,10 euro/m3 0,10 euro/m3
18tik 48m3ra hiruhilabetean 0,55 euro/m3 0,50 euro/m3
48m3tik aurrera 0,70 euro/m3 0,65 euro/m3
C) Nekazaritza Zerbitzuko kuota 12 euro/hilabetero -0tik 18m3ra hiruhilabetean 0,10 euro/m3 -18m3tik aurrera 0,42 euro/m3 -D) Patzuergoaren barruan dauden Udalerrietako Zentro Ofizialak 0,40 euro/m3 0,40 euro/m3
E) Hartze eskubideak 65 euro 100 euroIturria: Gautegiz-Arteagako Udala, 2005
5.2. Kalitate atmosferikoa eta akustikoa
5.2.1. Isuri atmosferikoak eta airearen kalitatea
Gautegiz-Arteaga udalerrian ez dago Euskal Autonomia Erkidegoko Airearen Kalitatea Zaindu eta Kontrolatzeko Sare-estaziorik. Aipatu sareak ezarritako zonakatze barruan, gertuen kokatuta dagoen estazioa Mundakakoa da.
Hala ere, Eusko Jaurlaritzak argitaratu EAEko Ingurumen-Adierazleak 2004 izeneko agirian udaleko airearen kalitatearen egoerarako hurbilketa bat islatzen da. Aipatu dokumentuan airearen kalitate txarreko edo oso txarreko egunak zonaka zenbatzen dira. Esandako argitalpenaren arabera, 2003an Busturialdeko airearen kalitateak txarrera jo du. 2001ean eta
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 54 -
2002an airearen kalitate txarreko edo oso txarreko egunik ez zen atzeman, baina 2003an mota horretako 3 egun izan ziren. Hala ere, Euskal Autonomia Erkidegoko batez bestekotik (9,9 egun) baino beherago.
Erribera Kostaldea Donostialdea GoierriDeba
Garaia Ibaizabal
Nerbioi Garaia
Enkarterriak
Arabako Lautada
Nerbioi behera
EAEko batez bestekoa
2001 4 0 1 3 6 2 2 5 2,9 2002 0 0 2 2 4 3 6 4 2,6 2003 0 3 10 13 1 5 14 115 9,9
Iturria: EAEko Ingurumen-Adierazleak
Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak EPER Euskadi izeneko erregistroa martxan jarri du. EPER Euskadiren helburua da, uztailaren 1eko 16/2002 Legearen (IPPC izenez ezagutzen dena) I. Eranskinean bildutako jarduerak garatzen dituzten euskal entitateek egiten dituzten emisioei eta emisioen fokuei buruzko ingurumen-informazioa modu normalizatuan eskuratzea.
2000ko uztailaren 17ko 2000/479/EB Erabakian xedatutakoaren arabera, alegia, uztailaren 1eko 16/2002 Legearen (IPPC legea) I. Eranskinean bildutako jarduerak garatzen dituzten entitateen instalazioetan sortutako Igorpen Kutsagarriei buruzko Europako Inbentario bat lantzeari buruzkoaren arabera, agintaritzei jakinarazi beharreko substantzia kutsagarriei buruzko datuak modu sistematizatuan bilduko dira EPER Euskadi erregistro honetan.
2003ko EPER Euskadi Erregistroaren arabera, IPPC Legean bildutako jarduerak garatzen dituen enpresa bat ere ez dago Gautegiz-Arteagan.
5.2.2. Zarata eta kalitate akustikoa
Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak 1998an egindako EAEko Zarata Maparen arabera, Gautegiz-Arteagan zarata gehien sortzen duena bide-sarea da. BI-2238 Eskualde Sarean; Gernika-Arteaga errepide tartean, hain zuzen ere, 65 eta 70 dBa bitarteko soinu-mailak erregistratzen dira. Bide bereko Arteaga-Lekeitio tartean eta BI-3234 errepideko Gautegiz-Arteaga-Ibarrangelu zatian 60 eta 65 dBa arteko mailak detektatu dira.
Industriako eraginei dagokienez, ez da horrelako inpakturik erregistratu.
Zaratak edo bibrazioak direla eta, Gautegiz-Arteagako Udalean ere ez da salaketarik erregistratu.
5.3. Energia
5.3.1. Egitura energetikoa: azpiegiturak eta kontsumo energetikoa
Energia produzitu eta hornitzeko sistemak
Elektrizitate azpiegiturak
Urdaibaiko Biosfera Erreserbarako energia elektrikoaren hornidura, funtsean, zirkuitu bikoitzeko airetiko linearen bidez egiten da, Mungia-Euba (30 kV) izenekoa. Alde batetik, Mungiako eraldaketa azpiestaziora (EA) konektatuta dagoena, eta, bestetik, Eubako Eara,
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 55 -
Bermeo eta Gernikatik zeharkatzen duena eta zirkuitu bakuneko deribazio batekin Gernikatik Lekeitioraino.
Energia hau 30 kV-etik 13 kV-era eraldatzen da Gernika eta Bermeo izeneko banaketarako eraldaketa azpiestazioetan (BEA), Urdaibaiko aipatutako udalerrietan kokatuta biak. Banaketarako eraldaketa azpiestazio hauetatik (BEA) 13 kV-eko tentsio ertaineko (TE) elektrizitatearen banaketarako sareak irteten dira. Hauek zonaldea zeharkatzen dute eta tentsio ertaineko bezeroak zein eraldaketa eta eragiketa zentroak (EEZ) energia elektrikoaz hornitzen dituzte.
Aipatutako zentroetan (EEZ) 13 kV-eko energia elektrikoa behe-tentsioan erabiltzeko tentsiora eraldatzen da (380/220 volt). Zentro hauetatik azken erabiltzailearenganaino heltzen diren behe-tentsioko elektrizitate-sareak ateratzen dira. Urdaibain ere badira garraio-sareko linea elektrikoak, 132 kV-eko linea bat eta 400 kV-eko linea bi. Ingurua zeharkatzen duten linea hauek ez dute inolako instalazio elektrikorik edo bezerorik elikatzen zonalde honetan.
Azpiegitura hauen ezaugarri nagusiak, labur bilduz, hauexek dira:
Garraio-sareak sareta metalikozko airetiko lineak dira denak, 132 kV-eko zirkuitu bikoitzekoa eta 10 km inguru luze; 400 kV-ekoa, aldiz, zirkuitu bakunekoa eta 28 km inguru luze.
30 kV-eko banaketa-sarea erabat airetikoa da, sareta metalikozkoa, zatirik garrantzitsuenak 45 km inguruko luzera du zirkuitu bikoitzean, eta Gernikatik Lekeitiorantz doan 6 km inguruko deribazio bat du zirkuitu bakunean.
Banaketarako eraldaketa azpiestazio biak intenperie motakoak dira eta izena daramaten udalerrietan daude kokatuta. Bermeoko BEA-k 30/13 kV-eko transformadore bi ditu, bakoitzak 10 MVAko potentziarekin.
Bermeoko eta Gernikako banaketarako eraldaketa azpiestazioetatik (BEA) 13 kV-eko tentsio ertaineko 5 eta 7 linea ateratzen dira, hurrenez hurren. Hauek Urdaibain kokatuta dauden eraldaketa zentroetaraino banatzen dute energia elektrikoa.
Gernikako BEAko hiru lineak ere udalerri honetako industrialdea eta herria energiaz hornitzen ditu; beste linea batek Gernikaren eta Sukarrietaren arteko zonaldea; beste bik Biosfera Erreserbako ekialdea eta hegoaldea, eta luzeena den azken lineak iparraldeko zonaldea hornitzen du.
Urdaibain dauden 13 kV-eko lineen luzera guztira 210 kilometro ingurukoa da. Hauetatik, 190 kilometro zirkuitu bakuneko airetiko lineak dira, eta 20 kilometro (%10,5) lurpeko lineak dira, hiri-zonaldeetan lokatuak. Airetiko linea gehienak hormigoizko zutoinetan daude kokatuta, egurrezko zutoinetan kokatuak badauden arren zenbait tokitan.
Tentsio ertaineko linea hauek beste linea batzuekin lotzeko aukera dute; arazoren bat izanez gero, konpontzen laguntzeko. Halaber, arazoen eragina gutxitzeko eta urrutiko kontrol-eragiketak errazteko, teleaginte automatikoak dituzte linea hauek.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 56 -
Urdaibaiko zonalde osoan zehar 369 eraldaketa eta eragiketa zentro (EEZ) inguru daude. Hauetatik, gehienak herrietan daude. Bermeo eta Gernika ez diren herrietan zutoin gaineko zentroak (intenperie motakoak) dira gehien-gehienak. Zentroen %31, gutxi gorabehera, barneko erakoak dira.
Behe-tentsioko banaketa-sareak eraldaketa zentroetatik irteten dira eta azken kontsumitzailearenganaino heltzen dira. Urdaibain behe-tentsioko sareek 425 kilometro inguru hartzen dute. Hauetatik, 50 kilometro lurpeko sareak dira eta herrietan daude kokatuak. Beraz, gainerakoak airetiko lineak edo sareak dira (%88). Airetiko sareak zutoin gainekoak dira landa-zonaldeetan eta fatxada gainekoak herrietan. Sareen %61ek kable txirikordatua dute. Zutoinak hormigoizkoak dira gehienbat, egurrezko zutoinak badira ere zenbait zonaldeetan.
Gas natural-sareak
Gasifikazio-prozesua udalerri nagusietara besterik ez da heldu: Gernika, Bermeo eta Mundakara.
Energia-kontsumoaren sektorekako banaketa
Orain arte ez da gas naturalaren kontsumoari buruzko daturik lortu, informazio hori Euskadiko Gas Baltzua A.B.-k eman behar duelarik.
Energia elektrikoaren gaineko datuei dagokienez, Iberdrola, S.A. enpresa emandako informazioa, 2000-2003 epean aipatu kontsumoak hazkunde nabaria eta jarraitua izan duela (%32) azpimarratu daiteke; 2000an 2.100.753 kilowatt-orduko kontsumotik 2003an 2.777.632 kilowatt-orduko kontsumora igaroz.
Kontsumo elektrikoaren sektorekako banaketari dagokionez, etxeko kontsumoa gainontzeko kontsumoen gainetik nagusitzen da; 2003an aipatu kontsumoa Gautegiz-Arteagako kontsumo osoaren %58 baitzen. Goian aipatutako epean bizitegi-sektoreak gorako bilakaera izan du, ondorengo taulan ikus daitekeenez:
Gautegiz-Arteagako biztanle bakoitzak batez beste kontsumitutako elektrizitatea (kWh) 2000an 2001ean 2002an 2003an
1.477 1.703 1.704 1.794Iturria. Iberdrola, S.A.
Sailkapen honetako bigarren tokia zerbitzuen sektoreak okupatzen du (%40), eta gero garrantzi askoz baxuagoa duten sektoreak daude: industria (%1,1) eta sailkatu gabekoak (%0,7).
2000-2003 epean Gautegiz-Arteagako kontsumo elektrikoaren bilakaera (kWh) Sektore ekonomikoa 2000an 2001ean 2002an 2003an 2004ko urtarriletik
urrira Etxekoa 1.258.502 1.435.646 1.477.784 1.616.505 1.250.901Industria 32.566 29.291 23.307 31.265 29.469Zerbitzuak 787.867 906.318 937.555 1.109.017 1.082.775
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 57 -
Sailkatu gabekoak 21.818 21.761 28.267 20.845 17.694GUZTIRA 2.100.753 2.393.016 2.466.913 2.777.632 2.380.839Fuente: Iberdrola, 2004
Energia berriztagarrien produkzioa
Energiaren Euskal Erakundeak (EEE-EVE) emandako informazioaren arabera, 2003ko energia berriztagarrien produkzioak hiru iturri ditu Gautegiz-Arteagan: energia minihidraulikoa, eguzki-energia termikoa, eguzki-energia fotovoltaikoa eta biomasa.
Gautegiz-Arteagako energia berriztagarrien produkzioa 2003an Energía Minihidráulica Eguzki-energia termikoa Eguzki-energia Fotovoltaikoa Biomasa
Nº instal.
Potencia (Kw)
Produc. (kW/año)
Instal. kop. Azalera (m2) Produk.
(tep/urt) Instal. kop.
Potentzia (Wpiko)
Produk. (kW/urte)
Enpresen kop.
1 66 96.000 1 2,6 0,17 1 225 225 1Iturria: EVE-EEE. 2003ko abenduaren 31an emandako datuak. Konbertsio-faktorea: 1 MWh=0,086 tep.ç
Udalerrian ez dago energia-ziurtagiridun etxebizitzarik.
5.4. Lurzorua
5.4.1. Poluituta egon daitezkeen lurzoruen inbentarioa
IHOBEk egindako “Lurzoruaren Poluzioa eragiten duten Jarduera Potentzialak dituzten Guneen Inbentarioa”-ren arabera, erregistratu edo inbentarioan sartutako kokaleku gehienak ez dira azkenik poluituta izango, lurzoruaren kudeaketa eraginkorra eta ingurumenarekin begirunetsua izateko lagunduz.
Aipatu inbentarioak udal teknikarientzat baliogarri izan behar du oinarrizko informazioa eta kontsulta-tresna moduan, hirigintza-planan eta kudeaketan luzoruaren kalitateari buruzko alderdia kontuan izateko. Inbentarioaren kapitulu batean udal teknikariari oinarrizko gakoak ematen zaizkio administrazio-prozedura bakoitzean lurzoruaren kalitatea sartzeko.
1998an IHOBEk argitaratutako “EAEko Lurzoruaren Poluzioa eragiten duten Jarduera Potentzialak dituzten Guneen Inbentarioa”-ren arabera, Gautegiz-Arteagan aipatu ezaugarriak biltzen dituen gune bakarra dago, Hondakindegi bat. Poluituta egon daiteeen gune horrek 0,3 Ha hartzen ditu, guztizko udal-azaleraren oso portzentaje urria dena, %0,02.
Poluituta egon daitezkeen kokagune eta partzelen banaketa Gune-motak Inbentariatutako guneen
kopurua Hartutako azalera (m2)
Industrialak 0 0
Jarduerarik gabeak 0 0
Hondakindegiak 1 3.881Aurriak 0 0Orubeak 0 0Aldatutakoak 0 0GUZTIRA 1 3.881Iturria: IHOBE, 2004.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 58 -
Poluituta egon daitezkeen kokalekuen inbentarioa Gautegiz-Arteagan
Gun
ea
Inbe
ntar
io-
kode
a
Gun
e-m
ota
Akt
ibita
tear
en
izen
a
Aza
lera
(M2 )
Des
krib
apen
a
ATXARRE MENDIA 48041-00001 Hondakindegia - 3.881 -
Iturria: IHOBE, 2004.
5.4.2. Jarduketak eta planak
2000. urtean, lehen aldiz eta esperientzia pilotu gisa, Lurzoru poluituak berreskuratzeko Euskal Autonomia Erkidegoko Udalerri eta Mankomunitateentzako Programa argitaratu zen. Esperientziak arrakasta izan zuen 2000 eta 2002 bitartean, eta, aurreikusi zen bezala, lurzorua babesteko lanean udalek funtsezko zeregina dutela frogatu zen. Horregatik, Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailaren eta udalerrietako agintarien apustua batzeko, udalenak diren lurzoru poluituen ikerketa eta berreskuratzea helburu duen programa honi segida ematea erabaki da.
Programa honetan sartzen diren lurzoruak hauek dira: bai egungo bai etorkizuneko erabileran gizakien osasunerako eta ekosistemetarako arriskutsuak izan daitezkeen orube industrialak eta hondakindegiak.
Bestalde, 2005eko otsailaren 4an Eusko Legebiltzarrak Lurzoruaren Poluzioa Prebenitzeko eta Zuzentzeko Legea onartu zuen. Lege horrek ahalbidetuko du, lurzoruaren ingurumen-egoera hobetzeaz gain, iraganean isuriek eta industria-jarduerak eragindako lurzoruen poluzioaren deskontaminazioa areagotzea.
Aipatu Legeraen xedeak ondorengoak dira:
Lurzoruetan aldaketa berriak agertze prebenitzea.
Kasu larrienei konponbidea ematea.
Epe ertainera eta luzera lurzoru poluitu gisa oinordetzan hartutako pasiboari konponbide ematea planifikatzea, une honetan ez baita presazkoa haiek berreskuratzea.
5.5. Hondakinen kudeaketa
5.5.1. Hiri-hondakinak
2003an Gautegiz-Arteagako hiri-hondakinen guztirako sorrera 432.896 kg izan zen; hots, 1,42 kg biztanleko eta eguneko. 2000-2003 epean hondakin mota horren sorrera hazi egin da, 2000. urtean izan ezik.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 59 -
Gautegiz-Arteagako Hiri-Hondakinen sorrera 2000-2003 epean 2000 2001 2002 2003 Guztirako sorrera (Kg) 441.943 392.674 417.474 432.896Kg/bizt/egun 1,49 1,29 1,37 1,42Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Bilketa orokorra eta gaikako bilketa
2003an 398 tona hondakin bildu ziren masako bilketan, hots, etxeetako hondakinen ia %92. 2000-2003 epean masako bilketan sortutako hondakinen bolumenak %32ko jaitsiera izan du.
2003an Gautegiz-Arteagan birziklatutako hiri-hondakinen kopurua 34 tona izan ziren; hots, etxeetako hondakin guztien %8,04. Udalerrian gaika jasotzen diren hondakinen kopurua egonkortu da azken hiru urteetan.
2000 2001 2002 2003 Bilketa orokorra (Kg.) 386.862 360.263 382.574 398.054
Birziklatutako hiri-hondakinak 55.081 (%12,4)
32.411 (%8,2)
34.900 (%8,3)
34.082 (%8,04)
Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Beiraren bilketa
2003an 12,6 tona beira sortu ziren, eta horietatik %37,5 berreskuratu ziren, hots, etxeetako hondakin guztien %2,9. 2000-2003 epean frakzio horren sorrerak bilakaera gorabeheratsua izan du eta birziklapen-indizeak gora jo du, 2002an izan ezik.
2000 2001 2002 2003 (Kg.) 11.237 10.993 9.018 12.609
Guztira 2,54 2,80 2,16 2,91Beira % Berreskuratzea
Frakzioa 32,81 36,12 27,87 37,58Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Papera-kartoiaren bilketa
2003an 7,6 tona papera-kartoia sortu ziren, eta horietatik %6,34 berreskuratu ziren, hots, etxeetako hondakin guztien %1,7. 2000-2003 epean frakzio horren sorrerak zein birziklapenak nabarmenki behera egin dute.
2000 2001 2002 2003 (Kg.) 18.458 7.300 10.150 7.610
Guztira 4,18 1,86 2,43 1,76Papera-kartoia % Berreskuratzea
Frakzioa 14,98 6,67 8,72 6,31Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Ontzien bilketa
2003an 3,4 tona ontzi sortu ziren, eta horietatik %5,2 berreskuratu ziren, hots, etxeetako hondakin guztien %0,80. 2000-2003 epean frakzio horren sorrera jaitsi egin da.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 60 -
2000 2001 2002 2003 (Kg.) 4.089 4.065 3.826 3.449Ontziak % Berreskuratzea Guztira 0,93 1,04 0,92 0,80
Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Traste zaharren bilketa
2003an 11,1 tona traste zahar sortu ziren, eta horietatik %87,2 berreskuratu ziren, hots, etxeetako hondakin guztien %2,5. 2001-2003 epean frakzio horren sorrera zein berreskurapena egonkor mantendu dira.
2000 2001 2002 2003 (Kg.) 21.297 10.053 11.906 11.174Traste zaharrak % Berreskuratzea Guztira 4,82 2,56 2,85 2,58
Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Gaikako bilketako edukiontziak
Bizkaiko Foru Aldundiak emandako datuen arabera, Arteagan gaikako bilketako edukiontzien hornidura ontzat jotzen da eta PNRU izeneko plan espainiarraren helburuen barruan sartzen da.
Gautegiz-Arteagako zaborrontzien hornidura 2004ko 3. hiruhilabetekoan Bilketa mota Unitateak Biztanle kop./
edukiontzi bakoitzeko Bilketa orokorra 100 8Papera eta kartoia 5 169Beira 4 211Ontziak 5 169Pilak 4 211Iturriak: Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren Hondakinen Behatoki Iraunkorra. 2005
Hiri-hondakin solidoen tratamendua
Garbiker izeneko sozietate publikoak erabateko eginkizuna du Gautegiz-Arteagako Hiri-Hondakin Solidoen kudeaketan, Bizkaiko herri gehienetan gertatu bezala. Etxeetako hondakin gehienak Gernikako Transferentzia-Gunera eramaten dira, eta bertatik Zabalgarbiren errauskailura. Aipatu Transferentzia-Gunearen ezaugarriak jarraian azaltzen dira:
Gernikako Transferentzia-gunea Helbidea: Lumoko San Pedro auzoa, 21.
Sarrera: BI-3213 errepidea, Gernika eta Errigoiti artekoa.
Inaugurazioaren eguna: 1995. urteko ekaina
Azalera: 6.000 m2.
Zerbitzua jasotzen duten udalerriak: 16 (Gernika, Muxika, Ajangiz, Mundaka, Sukarrieta, Murueta, Kortezubi, Arratzu, Ea, Elantxobe, Nabarniz, Ereño, Forua, Gautegiz-Arteaga, Ibarrangelua, Mendata)
Zerbitzatutako biztanleria: 24.801 biztanleak
Tratamendu datuak 2004. urtean: 12.143 tn.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 61 -
Hornikuntza erabilgarriak: 50 m³-ko 3 trinkogailua.
Zabalgarbiren errauskailura dagoen distantzia: 29 km.
Iturria: BFAko Ingurumen Saileko web orrialdea
Gaikako bilketan jasotzen diren hondakinak udalerrian bertan kokatuta dagoen Garbigunera eramaten dira. Bere ezaugarriak ondorengoak dira:
Gautegiz-Arteagako Garbigunearen ezaugarriak Helbidea: Muruetagane auzoa, z/g. Sarbidea: Gernika-Lekeitio BI-3237 foru errepidea, 10. kilometrotik. Inaugurazioaren eguna: 21-06-2000 Azalera: 1.400 m2
Zerbitzen dituen udalen kopurua: 7 (Elantxobe, Ibarrangelua, Ea, Gautegiz-Arteaga, Ereño, Kortezubi, Nabarniz)
Zerbitzatutako biztanleria: 3.511 biztanleak Jasotako kantitateak 2003. urtean: 222.427 kg.
Hornikuntza erabilgarriak 10m3-ko edukiontziak: 4 Beira edukiontziak: 1 20m3-ko edukiontziak: 3 Ontzi edukiontzia: 1 Paper eta kartoi edukiontziak: 2 Bestelakoak (olioa, bateriak, pilak, ...): 10 Iturria: BFAko Ingurumen Saileko web orrialdea
2004an guztira jasotako hondakinak 219, 4 tona izan ziren, eta horietatik frakzio ugarienak ondoko hauek izan ziren: eskonbroa (110 tona), bestelakoak (35 tona), egurrak (29,5 tona) eta metalak (17 tona). Urte berean 1.650 erabiltzaile igaro ziren azpiegitura horretatik; hots, 6 erabiltzaile egunean.
Gautegiz-Arteagako Udal iturrien arabera, hondakinak bildu eta tratatzeko tasak ondorengoak dira:
1.Tarifa. Etxebizitzak. Etxebizitza bakoitzeko: 17 euro/hiruhilabetero.
2.Tarifa. Tabernak eta dendak. 37 euro/hiruhilabetero.
3.Tarifa. Jatetxeak. 57 euro/hiruhilabetero.
4.Tarifa. Hotel-jatetxeak. 210 euro/hiruhilabetero.
5.Tarifa. Berezia taldeentzat. 140 euro/hiruhilabetero.
5.5.2. Hondakin arriskutsuak
Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Kalitateko Zuzendaritzaren arabera, azken urteotan Arteagan ez dago hondakin arriskutsuen ekoizpena aitortzen duen enpresarik edo erakunderik.
Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Kalitateko Zuzendaritzaren arabera, udalerriko hondakin arriskutsuen sorrera Garbiker enpresak kudeatutako Garbigunean kontzentratuta dago. Sortutako hondakin mota berun azidozko batera erabiliak dira eta bere kopurua hazi da 2000-2002 epean.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 62 -
1998-2002 epean Gautegiz-Arteagako hondakin arriskutsuen sorrera (Kg) Enpresa Hondakin mota 1998 1999 2000 2001 2002
GARBIKER A.B., S.A. Berun-azidozko bateria erabiliak - - 298 533 1.190
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Kalitateko Zuzendaritza
5.5.3. Bestelako hondakinak
• Abeltzaintzako hondakinak
EUSTATetik lortutako datuen eta Foru Aldundiko Nekazaritza Sailak ezarritako ratioen arabera, Arteagan abelburuek sortutako hondakinen batez besteko bolumena ondorengo taulan azaltzen da:
Gautegiz-Arteagako abeltzaintzak sortutako hondakinak (Kg nitrogeno/urtean)
Espeziea Unitateak Hondakin Kg./unit
Guztira Kg./egun
Guztira Tm. /urte
Kg./. Nitrogeno / Tm. hondakin
GUZTIRA Kg. Nitrogeno /
urte
Behi-aziendak 55 60 3.300 1.204 4,5 5.420
Zaldi-aziendak 23 25 575 209 9 1.888
Ardi- eta ahuntz-aziendak
174 2,5 435 158 8 1.270
Untzi amak 90 1,5 135 49 12,5 615
Espeziea Unitateak Mindak abelbur.
Litro/egun
Guztira litro/egun
Guztira Kl./urte
Kg. N / Kl hondakin
GUZTIRA Kg. Nitrogeno /
urte Txerri-aziendak 3 47 141 51 5,3 272
AZIENDA GUZTIRA 9.465
Iturria: Eustaten datuak eta Bizkaiko Foru Aldundiko Nekazaritza Sailak ezarritako “ratioen” araberako elaborazio propioa.
• Gune kontrolatugabeak
Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren arabera, 1999-2003 epean 6 hondakindegi kontrolatugabe berreskuratu dira Gautegiz-Arteagan.
5.6. Jardueren ingurumen eragina eta arriskua
5.6.1. Jarduera ekonomikoen ingurumen eragina
Industriako jardueren eragina
Gautegiz-Arteagako jarduera ekonomikoei dagozkien datuak Eustat-etik lortu dira eta ondorengo taulan azaltzen dira:
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 63 -
3
11
19
7
13
373
0 10 20 30 40 50 60
Guztira
Industria eta energia
Eraikuntza
Merkataritza, ostalaritza eta garraioak
Bankuak, aseguruak eta enpresa-zerbitzuak
Bestelako zerbitzu-jarduerak
Iturria: EUSTAT
Diagnostiko honen beste atal batzuetan komentatu bezala, udalerrian ez dago industrialderik edo sektore horretan aritzen den instalazio garrantzitsurik, Garbiker-ek kudeatutako Garbigunea izan ezik. Azterlan honen beste atal batzuetan ere jarduerak sozioekonomikoak egindako ingurumen eraginak azaltzen badira ere (airea, zaratak, lurzorua,...), horietako aipagarrienak laburbilduko ditugu jarraian:
• Urak. Eskualde mailan garatzeko zain dagoen Saneamendu Plana funtsezkoa da, Urdaibaiko instalazio eta herriguneen hondakin-urak bildu eta tratatzeko. Eremu honetan udal interbentzioa urria da, ardura nagusiak Eusko Jaurlaritzako Uren Zuzendaritza eta Busturialdeko Ur Patzuergoaren izanik.
• Hondakinen kudeaketa. Basetxeta inguruan kokatuta dagoen Garbigunean eskualdeko 7 herritan sortutako zenbait hondakin biltzen dira: eskonbroak, traste zaharrak, metalak, etxetresnak,... Normalean, hondakin horietako gaiak birziklatu edo berreskuratu egiten diren arren, beste batzuetan (olioak, margoak, ....) kontu handiagoz ibili behar da inguruko lursailetan edo akuiferoetan poluzioa ez eragiteko.
Bestalde, IHOBEk emandako informazioaren arabera, udalerrian ez dago ISO 14001 edo Ekoscan ziurtagiria duen enpresa edo erakunderik.
Nekazaritza, abelazkuntza eta basogintzako jardueren eragina
Nekazaitza eta abelazkuntzako jarduerei dagokienez, ondoko aspektu hauek nabarmendu behar dira:
• Mindak bezalako hondakinen kudeaketa eta tratamendua. Gai horren inguruko informazioa beste atal batean azaldu da.
• Hondakin-uren tratamendu faltak lurzoru eta ibilguen gaineko poluzioa dakar. Arazo horri irtenbidea emango zaio kolektorearen obrak amaitu eta Hondakin Uren Araztegia (HUA) martxan jartzen denean.
Basogintzako jarduerei dagokienez, ondoko aspektu hauek nabarmendu behar dira:
• Koniferoen basoak behin eta berriz berriztatzeak lursailen ahalmen produktiboa dakar.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 64 -
• Baso-soilketek egoera hori areagotzen dute; eta higadurak, isurketak, edo lurraren galerak bezalako ondorioak dakartzate.
• Basogintzak pista berriak irekitzea eskatzen du, malda gogorretako lurren mugimenduez eta paisaia-inpaktu handiez.
5.6.2. Sailkatutako jardueren kudeaketa
Ez dago horren inguruko informaziorik.
5.6.3. Arriskuaren kudeaketa
Gautegiz-Arteagan ez dago Udal Larrialdietako Planik.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 65 -
6. UDAL ADMINISTRAZIOKO EGITURA ETA HERRIKO GIZARTEA
6.1. Gizartea eta herritarren esku-hartzea
Tokiko Agenda 21en garapena helburu duen “Udaltalde 21 Urdaibai-Busturialdea” Lan-taldearen esparruan, eskualdeko herritarrek iraunkortasunaren inguruan duten iritziak eta pertzepzioak biltzea adostu zen. Kontsulta hau gauzatzeko jarraituriko prozedimentua “telefono bidezko inkesta”rena izan da, honela, 2004ko Azaroan eta Abenduaren hasieran Gautegiz Arteagako hainbat biztanlerekin kontaktuan jarri eta Iraunkortasunaren inguruan galdetuak izan dira, honela ba, kontsulta honetatik ondorioztaturiko daturik esanguratsuenak honako hauek izan direlarik.
Eskualdea eta udalerriarekiko poztasun maila bizi eta lan egiteko gune bezala Udalerriarekiko zer nolako poztasun maila duten herritarrek, bizi eta lan egiteko gune bezala galdetuak izan direnean, ondoko grafikan ikus daitekeenez 1etik (batere gustora) 4rako (oso gustora) puntuazio eskala batean, batez bestekoa 3,5koa da. Bestalde, gustora eskualdearekin bizi eta lan egiteko gune bezela agertzen diren Gautegiz Arteagako herritarren batez bestekoa ere 3,5koa da.
Grafikari jarraiki, eskualdea osatzen duten udalerrien artean eginiko, bai udalerri mailako batez besteko totala baita eskualde mailako batez besteko totala baino, ia puntu erdi altuagokoak dira Gautegiz Arteagako batez bestekoak.
Eskualdea eta udalerriarekiko poztasun maila bizi eta lan egiteko gune bezala
Herritarren artean poztasun maila baxuenak lortu dituzten gaiak
Ondoko taulan Gautegiz Arteagako herritarrak gehien kezkatu edo arduratzen dituzten gaien zerrendaketa egin dugu lorturiko batez bestekoari jarraiki:
3 . 0 6
3 . 0 8
2 . 8 3
2 . 7 4
2 2 . 5 3 3 . 5
G u s t o r a u d a l e r r i a r e k i nb i z i e t a l a n e g i t e k o
g u n e b e z a l a
G u s t o r ae s k u a l d e a r e k i n b i z i
e t a l a n e g i t e k o g u n eb e z a l a
T o t a l a G a u t e g i z A r t e a g a
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 66 -
Poztasun maila baxuena duten gaiak
Poztasun maila baxuena erakusten duten 10 gaiak Batez bestekoa 1-4 (eskala) Arloa
1. Itsasoko produktuen industriaren egoera 1 Sozioekonomikoa2. Etorkinen egoerarekiko atentzioa 1 Soziala 3. Arrantzaren egoera 1,08 Sozioekonomikoa4. Arrantzaren sektorean lan egiten duten pertsonen beharrekiko arreta
1,08 Soziala
5. Informazio eta komunikazio teknologien egoera 1,10 Sozioekonomikoa6. Lan aukerak 1,11 Sozioekonomikoa7. Industriaren egoera 1,20 Sozioekonomikoa 8. Etxebizitzara sarrera eta beraren kalitatea eta salneurria
1,23 Soziala
9. Merkataritzaren egoera 1,26 Sozioekonomikoa10. Adineko atentzio zerbitzuak 1,33 Soziala 11. Nekazaritza ekologikoaren egoera 1,42 Sozioekonomikoa
Honela, poztasun maila baxuena sortzen duen gaia itsasoko produktuen industriaren egoera da. Bestalde, etorkinen egoerarekiko atentzio falta somatzen da. Azkenik, arrantzaren sektoreak bizi duen egoeragatik kezkatuta agertzen dira herritarrak.
Aipatzekoa da kezka gehiena sortzen dituzten gaiak alor soziala eta sozioekonomikoaren ingurukoak direla.
Egokia dirudi arlo ezberdinen barnean zein gai konkreturen inguruan planteatu diren kezka edo poztasun maila baxuenak plazaratzea, honela, arlo soziala, sozioekonomikoa eta ingurumenaren arloa aztertzeari ekin diogu.
Ingurumenaren inguruan poztasun maila baxuena lortu dituzten gaiak honako hauek dira:
Ingurumenaren alorrean poztasun maila baxuena lortu dituzten gaiak Poztasun maila baxuena erakusten duten 5 gaiak Batez bestekoa 1-4
(eskala) Arloa
1. Itsasertzeko kutsadura 1,84 Ingurumena 2. Garraio publikoaren kalitate/hornidura 1,96 Ingurumena 3. Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren kalitatea 2,07 Ingurumena 4. Eraikitako guneen kalitatea 2,37 Ingurumena 5. Ibaien kutsadura 2,41 Ingurumena Alor sozialaren inguruan, poztasun maila baxuena lortu dituzten gaiak honako hauek dira: Alor sozialean poztasun maila baxuena lortu dituzten gaiak Poztasun maila baxuena erakusten duten 5 gaiak Batez bestekoa 1-4
(eskala) Arloa
1. Etorkinen egoerarekiko atentzioa 1 Soziala 2. Arrantzaren sektorean lan egiten duten pertsonen beharrekiko arreta
1,08 Soziala
3. Etxebizitzara sarrera eta beraren kalitatea eta salneurria 1,23 Soziala 4. Adineko atentzio zerbitzuak 1,33 Soziala 5. Desberdintasun sozialekiko eta pobrezia egoerekiko atentzioa
1,43 Soziala
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 67 -
Azkenik, alor sozioekonomikoaren inguruan poztasun mailarik baxuena lortu dituzten gaiak ondorengo taulan batzen ditugu:
Alor sozioekonomikoan poztasun maila baxuena lortu dituzten gaiak Poztasun maila baxuena erakusten duten 5 gaiak Batez bestekoa
1-4 (eskala) Arloa
1. Itsasoko produktuen industriaren egoera 1 Sozioekonomikoa 2. Arrantzaren egoera 1,08 Sozioekonomikoa 3. Informazio eta komunikazio teknologien egoera 1,10 Sozioekonomikoa 4. Lan aukerak 1,11 Sozioekonomikoa 5. Industriaren egoera 1,20 Sozioekonomikoa Ohiturak aldatzeko prestutasuna Inkestatuak izan direnei galdetzerakoan zein neurritaraino aldatuko lituzketen beren ohiturak, aipaturiko ekintzekin erlazionaturiko erantzunak ondorengo grafika honetan jaso ditugu, 1etik (inoiz ez) 3rako (askotan) bitarteko eskala batean. Ohiturak aldatzeko prestutasun maila
Esanguratsua da nola eskualdeko ohiturak aldatzeko prestutasunaren inguruko batez bestekoak, orokorrean altuagoak diren Gautegin Arteagako batez bestekoekin alderatuaz.
Grafikari jarraiki, Gautegiz Arteagako herritarrek ohiturak aldatzeko duten prestutasunaren batez besteko totalaren azpitik geratzen dira, honako aktibitate edo ekintza hauek: garapen iraunkorra lortzeko inbertsioetan tasa/zerga gehiago ordaintzea, kotxe partikularra gutxiago erabiltzea eta ingurumenari dagozkion erasoak salatzea.
1.9
1.94
2.24
2.6
2.25
1.97
2.32
2.01
1.66
2.1
1.23
1.79
1.89
2.03
1.8
1.74
1.58
1.77
1.5
1.71
1 1.5 2 2.5 3
Kotxe partikularra gutxiago erabili
Iraunkortasunari buruzko bileretan modu aktiboan parte-hartu
Etxebiz itzan energia eta ur kontsumoa murriz tu
Birz iklapen selektiborako kontainerrak erabili
Artikulu birz iklagarriak eskuratu
Tokikoak diren janari/produktu ekologikoak kontsumitu nahizeta garestiagoak suertatu
Ingurumenari dagozkion erasoak salatu
Mendi eta ibaien garbitze kanpainetan parte hartu
Garapen iraunkorra lortzeko inbertsioetan tasa/zerga gehiagoordaindu
Batez besteko totala: Ohiturak aldatzeko prest
Tota la Gautegiz Arteaga
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 68 -
Herriko biztanleen mugikortasuna
Gautegiz Arteagako biztanleriaren mugikortasunaren inguruko datuak aztertzera pasatuz gero, desplazamenduak egiteko moduari dagokionez honelako emaitzak lortu dira:
Desplazamenduak moduaren arabera
86,25
11,79
1,96 0 0 0 0 00
20
40
60
80
100
Auto pribatua Oinez Autobusa Trena/metroa Motorra Bizikleta Konbinatua Besterik
Esanguratsua da galdatuak izan direnen %86,25ak bere desplazamenduak auto pribatua erabiliz egiten dituela, bestalde, oinez egiten diren desplazamenduek %11,79a suposatzen dute eta autobusa erabiliz eginiko desplazamenduek berriz %1,96a. Gainerako desplazamendu modalitateen presentzia ezereza da.
Jarraian, desplazamenduak sortzen dituzten arrazoiak aztertzera pasatuaz, honelako grafika lortzen da:
Desplazamenduak arrazoiaren arabera
46,76
6,29
02,75
21,61 22,59
00
10
20
30
40
50
Lana Aisialdia Ikasketak Eguneroko erosketak Asteko erosketak Haurrak eskolara eraman Besterik
Honela, Gautegiz Arteagan desplazamendu gehien sortzen dituen arrazoia lana (%46,76) da. Bestalde, haurrak eskolara eramateak %22,59ko desplazamenduen portzentaia suposatzen du, hala ere, asteko erosketegatik sorturiko desplazamendu kopuruak gertutik jarraitzen dio (%21,61).
6.2. Ingurumen informazioa eta sentsibilizazioa
6.2.1. Ingurumen sentsibilizazioa eta heziketa gizartean
1984an Biosfera Erreserbaren izendapena jaso eta bost urte geroago, 5/1989 Legea, eremu horretako babes eta antolamendukoa, onartu zenetik, Biosfera Erreserbako Patronatoak eta bestelako insituzioek bultzatu ingurumen sentsibilizazioko jarduerak makina bat izan dira.
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 69 -
Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren datu-basean eskualde horri dagozkion agiri, ikerlan eta informazio asko lortu daitezke; www.euskadi.net/urdaibai.
Bestalde, 1997tik Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren buletina argitaratzen da, Urdaibaiko Patronato, instituzio eta herritarren komunikazio tresna gisa. Bertan eremu babestu honen gaineko berriak, ekintzak eta tratatzen dira.
Halaber, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren egoitza den Udetxea Jauregian ingurumen informazio, zabalkunde eta heziketako zerbitzuak garatzen dira: jendearentzako arreta, erakusketak eta hitzaldiak, ikastaroak eta jardunaldiak antolatzea, CEIDA (ikastetxeei ingurumen heziketako gaietan aholkatzea), dokumentazio zentroa eta prentsa-bulegoa.
Urdaibai Biosfera Erreserbako hegazti migratzaileei Eraztun Zientifikoak Jartzeko Zentroa dago Orueta auzunean. Ekimen hau Bizkaiko leku umeletan egin den mota honetako lehenengo esperientzia da. Udalerrian dauden beste ekimen berri eta aintzindarietako bat Urdaibai Biosfera Erreserbaren eremuan egiten diren ingurumen jarduerak dira. Urdaibaiko lehenengo baserri eskola Osinaga dolinako Baratze granja eskola izan zen; bertatik milaka ikasle neskato-mutiko pasatu dira azken 15 ureteetan.
6.3. Udal administrazioko egitura
6.3.1. Udaleko egitura eta funtzionamendua
Arteagako Udaleko eraketa politikoa ondokoa da:
• Alkatea
Miren Arantza Madariaga Aberasturi
• Zinegotziak
Miren Arantza Madariaga Aberasturi, Luis Maria Alluntiz Aberasturi, Maria Carmen Aranguena Muniategui, Encarnación Berasaluce Ugalde, Maria Dolores Orueta Muniategui, Juan Jose Mendiola Martitegui.
• Idazkaria
Mª Purificación Lina Arego Otazua
• Gizarte Ongizatea
Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 70 -
• Kontuen Batzorde Berezia
Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
• Nekazaritza eta Mendiak
Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
• Lan eta Zerbitzuak
Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
• Hirigintza eta Ingurumena
Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
• Ogasuna Miren Arantza Madariaga Aberasturi Luis Maria Alluntiz Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona
• Gobernazioa Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde
Gautegiz-Arteaga udalerriko Iraunkortasunerako Diagnostikoa 2004.
- 71 -
Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
• Kultura Miren Arantza Madariaga Aberasturi Edorta Unamuno Mirandona Juan Jose Mendiola Martitegui Maria Dolores Orueta Muniategui Encarnación Berasaluce Ugalde Maria Carmen Aranguena Muniategui Luis Maria Alluntiz Aberasturi
6.3.2. Bestelako erakunde eta administrazioekiko koordinazioa
Gautegiz-Arteagako Udalak udalaz gaindiko erakunde hauetan parte hartzen du:
• Busturialdeko Ur Patzuergoa
• Busturialdeko Gizarte Zerbitzuetako Mankomunitatea
• Urremendi-Mendi Nekazaritza Elkartea
6.4. Udaleko ingurumen kudeaketa
6.4.2. Tokiko ingurumen araudia: ordenantzak
Udalerrian ez dago ingurumen araudi espezifikorik. Oro har, Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko Lege Orokorra (3/98 Legea), eta baita ingurumen babeserako bestelako arauak ere kontuan hartzen dira.
- 72 -
7. IRAUNKORTASUNERAKO DIAGNOSTIKOAREN LABURPENA
7.1. DEMOGRAFIA ETA BIZTANLERIA
• Biztanleria eta bere bilakaera: 2001ean Gautegiz-Arteagak 843 biztanle zituen: 423 emakumezkoak ziren; eta beste 420, gizonezkoak. Dagoen biztanle-dentsitatea nahiko baxua da (62 biztanle/Km2), eta XX. mendean zehar herriak galera demografiko nabarmena izan du, batez ere 60. eta 70. hamarkadetan.
• Biztanleriaren egitura: Adin taldeen araberako egitura Busturialdekoaren antzekoa, eta Bizkai eta EAEkoa baino zerbait zaharragoa da. 2001ean, udalerriko sektore gazteena (0-19 urte bitartekoa) guztizko biztanleriaren %17,3 zen; ertaineko adin-multzoa (20-64 urte bitartekoa), %62,2; eta adinekoen multzoa (65 urtetik goragokoa), %20,5.
• Berezko mugimendua. Oro har, jaiotza-tasa eta heriotza-tasaren arteko balantzea negatiboa izan zen 1996-2003 epean.
• Migrazio-mugimendua. 1991-2001 epean Arteagako migrazio-saldoa positiboa izan da, barneko mugimenduari dagozkion datuak kanpokoarenak baino positiboagoak izan baitira. Udako turismoak dakarren biztanle-mugimenduari buruzko daturik ez dago, kontuan hartzeko eragina izan arren.
• Atzerriko migrazioa-etorkinak. Gautegiz-Arteaga migrazio-presiorik handia jasotzen duen udalerria dugu. Biztanleria osoaren %4 atzerritarrak dira eta 11 nazionalitate ezberdinetako 36 pertsona zenbatu dira, beraien artean errumaniarrak nagusi direlarik.
• Biztanleriaren banaketa. Arteagako biztanleria 6 auzune ezberdinetan banatuta dago: Basetxeta, Errekalde, Isla, Kanala, Muruetagane eta Zelaieta.
7.2. EKONOMIA ETA ENPLEGUA
• Egitura ekonomikoa. Udalerriko Barne Produktu Gordina (BPG) Busturialdea, Bizkai eta EAEkoa baino baxuagoa izan arren, biztanleko familia-errenta gordina aipatu lurraldeetakoaren parekoa da.
• Biztanleria aktiboa. 2001ean, Gautegiz-Arteagako biztanleria aktiboa 361 pertsonak osatzen zuten; hots, biztanleria osoko %42,8. Jarduera-tasa hori Busturialdea, Bizkai eta EAEkoa baino zerbait baxuagoa zen. 1991-2001 epean herriko biztanleria aktiboaren ehunekoak igoera arina izan du; %40tik %42,8ra igaro da.
• Sektore ekonomikoak. Herriko sektore ekonomiko nagusia zerbitzuak dira, 2001ean biztanleria landunaren %67,5 hirugarren sektorean aritzen baitzen. Zerbitzuen nagusitasun hori gainerako lurralde-eremuetakoa baino handiagoa zen. 1986-2001 epean, lehen sektoreko jardueretan jarduten zuen biztanleria ia desagertu egin da (%13tik %1,8ra) eta, aldiz, zerbitzuetan aritutakoak gorakada handia izan du (%53tik %67ra).
- 73 -
• Turismoari lotutako zenbait azpiegiturak harrera ona daukate, batez ere udaran. Guztira 4 landetxe daude: Ozollo, Txopebenta, Udalde barri eta Urresti, eta Gautegiz-Arteagako Gazteluren Hotela.
• Langabezia. 2004ko amaieran, Arteagak %2,77ko langabezia-tasa izan zuen, aipatu indizea Busturialdeko baxuenetakoa, eta Bizkai zein EAEkoa baino nabarmen txikiakoa da. Langabeziak 35 urtetik gorako adin-taldeetan eta gizonezkoengan du eragin handien. 1997-2004 epean Arteagako langabeziak behera jo du, gainerako lurralde-eremuetan gertatu bezala; %7,6tik %3,6ra.
7.3. GIZARTEKINTZA, BIZIKIDETZA ETA ELKARTASUNA
• Gizartekintza. Gautegiz-Arteagako udalerria Busturialdeko Gizarte Zerbitzuetako Elkargo barruan dago, beraz, oinarrizko gizarte zerbitzuak aipatu elkartearen bidez izapidetu eta kudeatu egiten dira. 2003an Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-sarrera (GGD) hartu duten familien kopurua 7 dira; hortaz, Gizarte-Larrialdietako laguntzak jasotzen dituzten familia-unitateen kopurua urria da.
• Osasuna. Arteagan Osakidetzako zentro periferiko bakarra dago eta gertuen kokatuta dagoen ospitalea Galdakaokoa da, bertan zerbitzu berezi ugari topatu daitezkeelarik. Ez dago arteagarren gaineko azterketa epidemiologikorik.
• Etxebizitza. Lantik erakundearen arabera, 2005ean 527 etxek osatzen dute Arteagako etxebizitza-parkea, eta horren okupazio maila (%63) Busturialdearen batez bestekotik behera dago. Bigarren etxebizitzaren hedadura nahiko handia da; guztizko etxebizitza-parkearen %34.
• Eskolatze-maila. 1996an, Gautegiz-Arteagako biztanleriaren eskolatze-maila Busturialdea, Bizkai, eta EAEkoa baino altuagoa zen. Izan ere, herrian erdi- eta goi-mailako ikasketak burutu dituztenen ehunekoa handia da, eta eskolaurrea eta lehen mailakoen hedadura gainerako lurraldeetan baino urriagoa da.
• Hizkuntza-ereduak. 2003-2004 ikasturtean 33 ikasle ziren udalerrian; 15 Haur-Hezkuntzakoak eta beste 18 Lehen Hezkuntzakoak. Ikasle horiek guztiek Montorre eskola publikoan eta D eredu barruan zeuden, Haur-hezkuntzakoek irakaskuntza osoa euskaraz jasotzen dutelarik.
• Euskera. Arteagan 2 urte eta gehiagoko biztanleriaren gehiena (%80,3) euskaldun alfabetatua da eta erabat erdaldunak direnen kopurua (%6,06) oso txikia da. Hala ere, euskararen erabilera maila baxuagoa da.
- 74 -
7.4. LURRALDEA, ANTOLAMENDUA ETA HIRIGINTZA
• Ingurune fisikoa. Urdaibaiko Biosferaren Erreserbaren bihotzean dagoen udalerri honek 13,6 km2ko zabalera dauka, eta bere herrigunea 40 metroko altitudean kokatuta dago. Bertan ez dago altuera edo mendi garrantzitsurik.
• Gainazaleko urak. Oma ibaia Arteagako hegoaldetik igarotzen da, eta eremu berean Oka ibaiarekin lotzen da. Oka ibaiaren arroaren azalera 132 km2 ingurukoa da. Batez beste hegoaldetik iparralderanzko norabidean doa. Ubide nagusiak 14 bat kilometro ditu luzeran.
• Uren kalitatea. Udalerria Okaren Unitate Hidrologiko barruan dago eta bertan estaziorik ez izan arren, hurbilean Okaren estuarioari dagozkion hiru estazio daude. 2003. urtean, estuarioaren barrualdean aztertutako kalitatea txarra zen; eta, aldiz, kanpoaldeko estazioan egoera ekologiko ona erregistratu zen.
• Hondartzak. Kanalape eta Kanalako senaiak itsasadarreko dragatze-lanetako hareaz estalita daude, Murueta untziolak beharrezkoa baitzuen hango uretako sakonera handitzea.
• Flora eta fauna. Gautegiz-Arteagako lurraldea osatzen duten ekosistemak ondorengoak dira: artadi kantauriarra, landazabal atlantiarra, baso-landaketak, padurak eta baso atlantiarra.
• Natur gune babestuak. Arteagako lurraldean Natura 2000 Sareko lau gune daude: Udaibaiko ibai sarea, Urdaibaiko itsasertzak eta padurak, Urdaibaiko Artadi Kantauriarrak eta Urdaibaiko itsasadarra. Guztira, udal azalera osoko %66,4 hartzen dute.
• Lurzorua. Erabilera nagusiak zuhaitz baso trinkoa (%46) eta larreak (%28,7) dira, gainontzeko lurraldeetan gertatu bezala. Basogintzara dedikatutako azaleratik (836 Ha), hostozabalek 589 Ha hartzen zuten, eta koniferoek beste 247.
• Aterakuntzazko erabilerak. Bertan behera utzitako hiru gune dira udalerrian: Muruetaganen bi harrobi eta Mina Lopoton lurpeko meategi bat.
• Udalaz gaindiko antolamendua. Gernika-Markinako Lurraldeko Zati-Egitasmoaren (LZP) Aurrerapena idatzita dago, baina ez du momentuz bestelako onarpen administratiborik izan.
• Arau Subsidiarioak. Arteagan indarrean dagoen hirigintza-planeamendua 2003ko ekainean behin betiko onartu zen. Bere helburuak ondoko hauek dira, besteak beste: Biztanleriaren murrizte- eta zahartze-prozesu iraunkorra gelditzea, dagoen hiri-bilbea eta ohiko eraikuntzako tipologiak babestea eta bigarren bizitetxerako lurzoru-eskaintza kontrolatzea.
- 75 -
• Mugikortasuna. Gautegiz-Arteagako sarea osatzen duten bideak Eskualde Sareari edo Udal Sareari dagozkie, eta honako hauek dira: BI-2238 (Gernika-Lekeitio), BI-2237 ( Muruetagane-Elantxobeko Portua) BI-3223, BI-2238, eta BI-3234 bidea. Aipatu bideetan erregistratzen diren zirkulazio-intentsitateak baxuak dira, BI-2238 bidean izan ezik.
• Parke mugikorra. 2004an 576 ibilgailuk osatzen zuten herriko parke mugikorra, horrek motorizazio-indize altua dakar; 639 ibilgailu 1.000 biztanleko. 1999-2004 epean, parke mugikorraren %30eko hazkundea izan da.
• Garraio publikoa. Bizkaibusen 3 linea igarotzen dira; bata, Bilbo eta Lekeitio lotzen dituena, eta beste biak, Arteaga Busturialdearekin komunikatzen dutenak.
• Irisgarritasuna. Gautegiz-Arteagan ez dago Irisgarritasun Udal Planarik.
7.5. INGURUMEN SEKTOREAK
• Uraren hornidura. Busturialdeko Ur Patzuergoak 7 Edateko Uren Tratamendutegi (EUT) ditu eskualdean, Horietako bat Ajangiz herrian kokatuta dago eta Arteaga eta Kanalako urak tratatzen ditu, besteak beste. Ez dago daturik jakiteko zein den hornidurarako uren kalitatea.
• Uraren kontsumoa. 2003an Arteagako altako eta bajako kontsumoa 121.567 m3 eta 87.044 m3 izan zen, hurrenez hurren. Busturialdeko Ur Patzuergoak Sare Nagusian galdutako ur-bolumena %5era iristen dela jotzen du. Udal Sarean, aldiz, galera horiek hornitutako %30 baino gehiago omen da.
• Sektorekako uraren kontsumoa. Emandako datuak ez daude sektoreka banakatuta, eta horrek eragozten du biztanleko eta eguneko ur-kontsumoa kalkulatzea.
• Saneamendua. Egun Urdaibai Eskualdeko Saneamenduko Lurralde Ekintza Plana idazten ari da. Bizkaiko Foru Aldundiak, 37 milioi eurotik gorako inbertsioarekin, 2004-2007 denboraldian honako jarduketa honi ekingo zaio: Arteagatik Gernikarainoko kolektorea burutzea, zertarako-eta udalerri horretako, Kortezubiko eta Arratzuko hondakin-urak Gernikako HUAri eta, etorkizunean, Urdaibaiko ezkerraldeko kolektore orokorraren bitartez Bermeoko HUAri erantsi ahal izateko.
• Zarata. Gautegiz-Arteagan zarata gehien sortzen duena bide-sarea da. BI-2238 Eskualde Sarean; Gernika-Arteaga errepide tartean, hain zuzen ere, 65 eta 70 dBa bitarteko soinu-mailak erregistratzen dira. Bide bereko Arteaga-Lekeitio tartean eta BI-3234 errepideko Gautegiz-Arteaga-Ibarrangelu zatian 60 eta 65 dBa arteko mailak detektatu dira.
- 76 -
• Kalitate atmosferikoa. Ez dago informaziorik herriaren errealitate zehatza jakiteko.
• Energia. Gasifikazio-prozesua udalerri nagusietara besterik ez da heldu. Sektoreen araberako energia-kontsumoa ondokoa da: Etxeetakoa (%58), zerbitzuak (%40), industria (%1,1). 2000-2003 epean aipatu kontsumoak hazkunde nabaria izan du, %32.
• Energia berriztagarriak. Mota horretako sorrerak hiru iturri ditu: energia minihidraulikoa, eguzki-energia termikoa, eguzki-energia fotovoltaikoa eta biomasa.
• Poluituta egon daitezkeen lurzoruak. Udalerrian horrelako gune bakarra dago, Atxarre mendia izeneko hondakindegia, eta azalera urria okupatzen du, 0,3 Ha.
• Hiri-hondakinak. 2003an Gautegiz-Arteagako hiri-hondakinen guztirako sorrera 432.896 kg izan zen; hots, 1,42 kg biztanleko eta eguneko. 2001-2003 epean hondakin mota horren sorrera hazi egin da. Sortutako hondakin guztietatik %8 besterik ez da berreskuratzen eta gainerako bolumena Jatako zabortegian tratatzen da, Gernikako transferentzia-gunetik pasa eta gero.
• Garbigunea. Elantxobe, Ibarrangelu, Ea, Gautegiz-Arteaga, Ereño, Kortezubi eta Nabarnizko herritarrek Garbiker enpresak kudeatutako garbigunea dute zenbait hondakinaren gaikako bilketa errazteko: ontziak, beira, olioak, pinturak, altzariak, etxetresnak,...
• Berreskuratutako zabortegiak. 1999-2003 epean 6 hondakindegi kontrolatugabe berreskuratu dira Arteagan.
7.6. UDAL ADMINISTRAZIOKO EGITURA ETA HERRIKO GIZARTEA
• Herritarren parte-hartzea. “Udaltalde 21 Urdaibai-Busturialdea” lan-taldearen esparruan, 2004ko azaro eta abendu bitartean Arteagako eta eskualdeko herritarrei kontsulta bat egin zitzaien iraunkortasunaren gaineko aspektu ezberdinez.
• Ingurumen sentsibilizazioa. Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren egoitza den Udetxea Jauregian ingurumen informazio, zabalkunde eta heziketako zerbitzuak garatzen dira: jendearentzako arreta, erakusketak eta hitzaldiak, ikastaroak eta jardunaldiak antolatzea, CEIDA (ikastetxeei ingurumen heziketako gaietan aholkatzea), dokumentazio zentroa eta prentsa-bulegoa.
• Tokiko Ingurumen Araudia. Udalerrian ez dago ingurumen araudi espezifikorik. Oro har, Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko Lege Orokorra (3/98 Legea), eta baita ingurumen babeserako bestelako arauak ere kontuan hartzen dira.