IRAUNKORTASUNERAKO HEZKUNTZAKO DATUAK KLIMA-ALDAKETA, BIODIBERTSITATEA, AZTARNA EKOLOGIKOA, MUTURREKO FENOMENO METEREOLOGIKOAK 1. Gizakiari lotutako berotegi-efektuko gasen emisioek 1ºC areagotu dute batez besteko tenperatura globala, gutxi gorabehera, industria-aroaren aurreko mailekin alderatuta. 1ºC-ko berotze globalaren ondorioak pairatzen ari gara jada. Besteak beste, baldintza meteorologikoak muturrekoagoak dira, itsasoaren maila hazten ari da eta Artikoan itsas izotza murrizten ari da. 1 2. Emisioek egungo erritmoan jarraitzen badute, 2030 eta 2052 artean, igoera hori 1,5 ºC-koa izango da, jada, industria-aroaren aurreko mailen aldean. Eta horrek Parisko 1 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018. 2 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018 Hitzarmena haustea ekarriko luke (tenperaturaren igoerak 1,5 ºC-ko muga ez gainditzea 2100ean). 2 3. Mende amaierarako tenperaturaren igoerak 1,5 ºC-ko muga ez gainditzea lortu nahi bada, 2030erako, karbono dioxidoko emisioak % 45 murriztu behar lirateke 2010eko mailaren aldean, eta 2050erako, desagertu. 3 4. Itsasoetako batez besteko tenperatura igo da, izotz eta elur kantitatea murriztu da, eta itsasoaren maila igo da. 1901 eta 2010 artean, itsasoaren maila 19 cm igo da batez beste, berotzearen eta urtzearen ondorioz 3 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018
20
Embed
IRAUNKORTASUNERAKO HEZKUNTZAKO DATUAK · IRAUNKORTASUNERAKO HEZKUNTZAKO DATUAK KLIMA-ALDAKETA, BIODIBERTSITATEA, AZTARNA EKOLOGIKOA, MUTURREKO FENOMENO METEREOLOGIKOAK 1. Gizakiari
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
4 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 5 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 6 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf
eta arrain-haztegietako ekoizpenaren % 50
beste 10 espezieren mende dago.6
7. Landareak giza dietaren % 80 baino gehiago
dira, eta hiru zerealek bakarrik (arroza, artoa
eta garia) ematen dute munduko
biztanleriaren energia-ekarpenaren % 60.7
8. Garapen bidean dauden herrialdeetan,
landa-eremuetan bizi diren biztanleen
% 80ren oinarrizko osasun-arreta, gutxi
gorabehera, landare-jatorriko medikuntza
tradizionalaren menpe dago.8
9. 1980ko hamarkadatik, baliabide naturalen
kontsumo globalak soberan gainditu du
biosferaren produktibitate tasa. Egungo
joerak mantentzen badira, 2050ean
aurreikusitako munduko biztanleriak (9 600
milioi pertsona) “ia hiru planetaren
baliokidea” beharko du “egungo bizimoduak
mantentzeko beharrezkoak diren baliabideak
eskuratzeko”.9
10. ELGAko herrialdeetako energia-
kontsumoa % 35 haziko da 2020rako.
Etxeko eta merkataritzaren arloko
energia-kontsumoa arinen hazten ari den
bigarrena da, garraioko energia-
kontsumoaren ondoren.
Etxebizitzek munduko energiaren % 29
kontsumitzen dute; eta, beraz, energia-
7 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 8 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 9 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf
10 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 11 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 12 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
Hezkuntzaren, osasunaren eta bizi-
mailaren garapen azkarra izan duten
herrialdeetan (Koreako Errepublika eta
Singapur, adibidez), aztarna ekologikoa ia
bikoiztu egin da kontsumo nazionala
handitzen zen neurrian.
Aitzitik, giza garapeneko maila txikiko
herrialdeetan, batez ere Saharaz
hegoaldeko Afrikan, aztarna ekologikoak
txikiak izan dira. Adibidez, Eritreako eta
Ekialdeko Timorreko aztarna ekologikoen
tamaina aztarna handienen tamainaren
% 5 baino txikiagoa da.14
15. Giza Garapenaren Indize oso altua duten
herrialdeek (0,8tik gora), per capita diru-
sarrera altuekin, Lurrak lehengoratu
13 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
14 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
15 Global Footprint Network, 2016. UNESCO, 2017. Munduko
hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 16 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 17 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
18 Heriotza gehienak Txinako (1,4 milioi), Indiako (645 000) eta
Pakistaneko (100 000) hiriguneetan gertatzen dira. Arazoak eragin larria du Europako hirietan ere; han, 432 000 heriotza goiztiar izaten dira urtean kutsadura dela eta (gehi 1,4 bilioi euroko kostu kalkulatua osasun-sistemetarako). Espainian, kalkuluen arabera, 27 000 heriotza izaten dira urtean, eta Erresuma Batuan, 29 000tik gora. Kutsadurak, urte batean, hiesak eta malariak baino heriotza gehiago eragiten ditu, Kaliforniako Unibertsitateko azterlan batek berriki agertu duenaren arabera. https://www.elmundo.es/salud/2016/01/18/569bba3d268e3ea1548b45e4.html 19 Horietatik, 27.900 PM 2,5-ekin (partikula finak), 8 900 NO2-rekin
(nitrogeno dioxidoa) eta 1 800 o3-rekin (ozono troposferikoa) lotuta daude. European Environment Agency (EEA) Report 2018, https://www.eea.europa.eu//publications/air-quality-in-europe-2018
(IPCC, INGELESEZKO SIGLENGATIK) AURKEZTUTAKO AZKEN
TXOSTENAK
honako izenburu hau du: 1,5 ºC-ko berotze globala, IPCCren txosten berezia: industria-aroaren
aurreko mailen aldean 1,5 ºC-ko berotze globalaren inpaktuak eta berotegi-efektuko gasen
emisioek munduan izan behar luketen ibilbidea, klima-aldaketaren mehatxuari, garapen
iraunkorrari eta pobrezia desagerrarazteko ahaleginari mundu osoan eman beharreko
erantzuna indartzeko. Eta azaltzen du egiten du zer gertatuko litzatekeen gizarte- eta
ingurumen-inpaktuan mende-bukaerarako berotze globala 1,5 ºC-ra mugatuz gero, 2ºC
areagotu beharrean (Hitzarmenean ere jasota dago, baina nahi ez den areagotzetzat hartzen
da).
Gaur egun, batez besteko tenperatura globala 1ºC hazi da jada industria-aroaren aurreko
mailekin alderatuta, eta eraginak agerian geratzen hasi dira: besteak beste, baldintza
meteorologikoak muturrekoagoak dira, itsasoaren maila hazten ari da eta, Artikoan, itsas izotza
murrizten ari da.
Emisioek egungo erritmoan jarraitzen badute, 2100erako aurreikusitako tenperaturaren 1,5ºC-
ko hazkuntza 2030 eta 2052 artean iritsiko da. Are gehiago, Parisko Hitzarmeneko sinatzaileek
proposatutako egungo arintze-politikak martxan jarrita ere, 3ºC-ra iritsiko litzateke mende-
bukaerarako berotze globala.
Hauek dira txostenak jasotzen dituen ondorioak,
mende-bukaerarako tenperaturaren areagotzea
1,5ºC ezean 2ºC-koa izango balitz:
• 2100ean, itsasoaren maila 10 cm gehiago haziko litzateke 2ºC-ko berotze globalarekin 1,5ºC-koarekin baino. Nolanahi ere, itsasoaren maila 2100 ondoren ere haziko da, baina
areagotzearen magnitudea neurri handi batean emisioen araberakoa izango da.
• Tenperaturaren areagotzearen inpaktuak, lurrean, biodibertsitatean (baso-suteak barne), ekosistemetan eta uretan, txikiagoak lirateke 1,5ºC-ko berotzearen kasuan 2ºC-koaren kasuan baino.
• Tenperatura globalaren areagotzea 1,5ºC-ra mugatuz gero, tenperaturaren igoera eta itsasoetako uraren azidotasun-maila murriztuko lirateke, baita itsasoetako oxigeno-maila txikitzea murriztu ere. Horrek itsasoko ekosistemei eta arrantzari lotutako arriskuak murriztuko lituzke. Adibidez, 2ºC-ko berotze globalarekin, Ozeano Artikoa izotzik gabe geratuko litzateke hamarkadan behin; eta berotzea 1,5ºC-koa balitz, aldiz, mendean behin.
• Koralezko arrezifeak % 70 eta % 90 artean murriztuko lirateke 1,5ºC-ko
berotzearekin, eta, 2ºC-koarekin, berriz, ia desagertuko lirateke (% 90an).
• Berotzea 1,5ºC-ra murriztu daiteke, baina inoiz ez bezalako aldaketak egin behar genituzke: aldaketa “azkarrak eta helmen handikoak” lurrean, energian, industrian, eraikinetan, garraioan eta hirietan. 2030erako, giza jatorriko karbono dioxidoaren (CO2) emisio garbi globalak % 45 murriztu behar genituzke 2010eko mailen aldean, eta murrizten jarraitu behar genituzke 2050ean, gutxi gorabehera, “zero garbia” lortu arte.20
NEKAZARITZA ETA ELIKAGAIAK
1. Urtero, 1 300 milioi tona elikagai botatzen
dira, eta, beste alde batetik, ia 1 000 milioi
pertsonak desnutrizioa eta beste 1 000
milioik gosea jasaten dute munduan.21
2. Elikaduraren sektoreak munduan erabiltzen
den energiaren % 30 kontsumitzen du, gutxi
gorabehera, baita berotegi-efektuko gasen
emisioen % 22 sortu ere.22
3. Klima-aldaketak laborantzen etekina % 5
murriztu dezake gaurtik 2030era bitartean,
eta % 30, 2080rako, nekazaritza egokituko
bagenu ere laborantza- eta nekazaritza-
praktikak aldatuz, ureztatzea zabalduz eta
etekin handiagoko laborantza eginez.23
4. Laborantza- eta artzaintza-lurren
produktibitateak % 70 eta % 100 artean
handitu behar litzateke 2050erako 9 000
20 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018. 21 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 22 (IPCC, 2014). UNESCO, 2018. Issues and trends in education for
sustainable development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf
milioi pertsona baino gehiago elikatu ahal
izateko.24
5. Energiarekin eta garraioarekin batera,
nekazaritzak du eragin handienetako bat
ingurumenaren degradazioan. Gure
planetako lur-azaleraren % 40 okupatzen du,
berotegi-efektuko gas-emisioen % 33 sortu,
eta biodibertsitate genetikoaren eta
23 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 24 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
25 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 26 FAO 2016. UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko
jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 27 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 28 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 30 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/ 31 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
32 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 33 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 34 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 35 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 37 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 38 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
39 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 40 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
Ebaluaziorako Nazioarteko Programako
(PISA) “etorkizunerako konpetentzia
zientifikoak” azterketan, Estoniako eta
Suediako ikasleek —beren ikasketa-planetan
garapen iraunkorra txertatuta baitzuten—
joera handiagoa zuten ingurumeneko
zientziari buruzko galderei zuzen
erantzuteko, antzeko garapen mailako
herrialdeetako beren kideek baino.42
12. 2007 eta 2008 artean, Gallupen munduko
inkestak hartutako 119 herrialdeen % 62n,
hezkuntza-maila eta klima-aldaketaren
kausei buruzko sinesmenak klima-
aldaketaren inguruko sentsibilizazioari eta
41 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 42 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
43 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 44 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
indibidualak eta afiliazio politikoa aintzat
hartu ondoren ere.44
14. 2010eko ISSPren analisiak erakusten du parte
hartu zuten ia herrialde guztietan hezkuntza-
maila altuena zuten inkesta-hartzaileek
azken bost urteetan joera handiagoa izana
zutela eskaera bat sinatu, dirua dohaintzan
eman edo ingurumenari buruzko
manifestazio edo protesta batean parte
hartzeko.45
15. 2006ko PISAren harira, ikusi zen ELGAko
herrialdeetako ikasleek erantzukizun
pertsonal eta sozial handia sentitzen zutela
ingurumenari loturiko gaietan; alabaina,
haien jarrera ez zen batere optimista:
ikasleen % 13- 21ek soilik uste zuen egoerak
hobera egingo zuela datozen 20 urteetan.
Ingurumenari loturiko arazoek apatia eta
inpotentzia eragin ditzakete; hori dela eta,
funtsezkoa da hezkuntzan ekintzari,
ingurumenari eta arazoak konpontzeari
loturiko gaitasunak eta trebetasunak lantzea,
ikasleak gai izan daitezen eguneroko bizitzan
eta bakoitzaren komunitatean benetako
aldaketa eragiteko.46
16. 2009an egindako Herritarren Hezkuntzari
buruzko Nazioarteko Inkestaren arabera, 38
herrialdetako ikasleen bi herenek eskolaz
kanpoko herritar-ekintzetan parte hartu
zuten. Ingurumenaren arloko erakundeak
ziren ohikoenak (ikasleen ia % 30 aritu ziren
era horretako elkarteetan); hala, Kolonbiako,
Guatemalako, Indonesiako, Dominikar
Errepublikako eta Thailandiako ikasleen % 50
baino gehiagok parte hartu du era horretako
45 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 46 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
47 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 48 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 49 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 50 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 52 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 53 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
54 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 55 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
56 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 58 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
59 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
Askotan gertatzen da lanpostu bat duten
herritarrek ez dutela nahikoa irabazten
muturreko pobreziatik ateratzeko edo
pobreziaren larritasuna arintzeko.60
3. Klimari loturiko gertakariak pairatzeko
aukera gehien dituzten komunitateak diru-
sarrera gutxi eta ertaindun herrialdeetan
egon ohi dira. 1995 eta 2014 artean
eraginik handiena jasan zuten 10
herrialdetatik 9 diru-sarrera gutxi edo
ertainak zituzten herrialdeak ziren:
Bangladesh, Filipinak, Guatemala, Haiti,
Honduras, Myanmar, Nikaragua, Pakistan
eta Vietnam. Beste herrialdea Thailandia
izan zen, diru-sarrera ertain-altuak dituen
herrialdea. Herrialde pobre askotan,
prestakuntza-maila oinarrizkoa da, eta
alde handia dago ikasle pobre eta
aberatsen artean. Guatemalan, Haitin,
Hondurasen eta Pakistanen kasuan, haur
60 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
mugatuko bagenu, eta ez 2ºC-ra, gizakion osasunak arrisku gutxiago izango lituzke, bereziki beroak eta ozono geruzako arazoek eragindako heriotzei dagokienez; gainera, malariaren eta dengearen irismen geografikoa txikiagoa litzateke, besteak beste.63
6. Berotze globala 1,5ºC-ra mugatuko bagenu, eta ez 2ºC-ra, % 50ean murriztuko litzateke klima-aldaketak eragindako estres hidrikoa pairatuko luketen pertsonen ehunekoa; horrek bereziki eragingo die garapen bidean dauden uharte-herrialde txikietako biztanleei.64
7. Berotze globalaren eta klima-aldaketaren ondorioek ekonomiaren hazkundearen aurreikuspenei ere eragiten diete; horrek bereziki kaltetuko lituzke tropikoetan eta hego hemisferioan dauden herrialdeetako ekonomiak. Afrikako eta Asiako biztanleriak, klima-aldaketari loturiko askotariko arrisku konplexuen mende dagoenez, horrek eragindako pobrezia pairatzeko aukerarik handienak ditu.
8. Tenperatura 1,5ºC baino gehiago igoko balitz, klima-aldaketara egokitzeko zenbait mekanismo ezingo lirateke martxan jarri eta mekanismo horiek ez lukete arrakastarik izango.65
61 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 62 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/ 63 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/
64 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/ 65 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
a. Hezkuntza mailak Ekialdeko Asiako eta Saharaz hegoaldeko Afrikako hazkunde-tasetan dauden aldeen
erdia azaltzen du 1965 eta 2010 artean.
b. Hala ere, hezkuntza egokitu egin behar da lan-eremuak etengabe jasaten dituen aldaketetara, eta
kualifikazio handiko langile gehiago ekoitzi behar ditu. Hemendik 2020. urtera, baliteke goi-mailako
hezkuntza duten 40 milioi langile falta izatea eskaerari erantzuteko.
KALITATEZKO HEZKUNTZA ERABILGARRIA IZAN DAITEKE HAZKUNDE
EKONOMIKOAK INOR ATZEAN UZTEN EZ DUELA BERMATZEKO.67
a. Europar Batasuneko azken hamar herrialdeek bete egiten badituzte 2020 Agendako helburuak,
eskola-uztea murriztu eta goi-mailako hezkuntzako parte-hartzea areagotzeari buruzkoak, 3,7 milioi
pertsona gutxiago egongo dira pobrezia-arriskuan.
b. Bigarren hezkuntza eta goi-mailakoa lehen mailakoa baino askoz ere eraginkorragoa da pertsonei diru-
sarrera eta lanpostu duinak lortzen laguntzeko.
HEZKUNTZAK POBREZIA MURRIZTEN DU ETA SOLDATEN ARRAKALA
IXTEN LAGUNTZEN DU.68
a. Hezkuntzak pertsonei lana aurkitzen laguntzen die. Hegoafrikan, 2005ean, bigarren hezkuntzako
lehen zikloko ikasketak edo baxuagoak zituzten pertsonen % 45 baino gutxiago kontratatu zituzten;
aldiz, ziklo hori bukatu zutenen % 60 kontratatu zituzten.
b. Jatorri sozioekonomiko baxuko langileek egoera hobea duten herritarren hezkuntza bera jasoko
balute, bi taldeen arteko lan-pobreziaren arteko aldea % 39 gutxituko litzateke.
c. Hezkuntzak % 10 inguru areagotzen ditu diru-sarrerak hezkuntza-urteko.
d. Aldi berean, beharrezkoa da eskulan espezializatu eta kualifikatuaren eskaerari erantzungo dioten
politikak ezartzea.
66 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun
iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 67 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak
sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 68 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak
69 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 70 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 71 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 72 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 74 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 75 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
76 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 77 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
78 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep
mantenduko da, pertsona eta urteko 25
tonako batez bestekoan, Estatu Batuen eta
Ekialdeko Europako EBko kide ez diren
herrialdeen (Kaukaso barne) mailatik oso
gertu.79
8. Nazio Batuen Ingurumenerako
Programaren (PNUMA) Baliabideen
Nazioarteko Mahaiak (IRP, ingelesez)
helburu hau proposatzen du: pertsona eta
urteko 6-8 tona, mundu osoan 2050.
urterako, material eta baliabideen
erabileran iraunkortasunerako bidean
aurrera egite aldera.
Gaur egun, EBko baliabideen ustiaketa 16
tona ingurukoa da pertsona eta urteko;
Mendebaldeko Europan, 20 tonakoa da
urte eta pertsonako, eta 7,5 tonakoa,
berriz, Ekialdeko Europan, Kaukason eta
Erdialdeko Asian. Munduko batez bestekoa
10 tonakoa da urte eta pertsonako.80
_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 79 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 80 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep
_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 81 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 82 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 83 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
garrantzitsuena gaixotasunei eta heriotza
goiztiarrei dagokienez.84
13. Indarrean dagoen legeria aplikatzen bada,
2010 eta 2030 artean, 2,3 hilabetez
luzatuko da bizi-itxaropena batez beste
(0,7 hilabete Irlandan eta Suedian, eta 4,5
hilabete Bulgarian). Hala ere, atmosferako
kutsadurak oraindik ere gainditu egingo
ditu OMEk ezarritako gomendioak EBko
airearen kalitatea neurtzeko estazioen
% 37an.85
14. Berotegi-efektua eragiten duten gasen
emisioek, urtean, ia 30 GtC (gigatona)
egingo dute gora XXI. mende amaierara
arte.86
84 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 85 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 86 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
87 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 88 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 89 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
duela behera, Erdialdeko Asiako eta
Kaukasoko etorkinak zenbatzen ez badira;
migrazio hori ere kontuan hartuta,
beherakada % 2,8koa izango da soilik.89
18. Zenbateko garbiei dagokienez, eskualde
paneuroparreko biztanleria egonkor
mantenduko da; dena den, berriz aztertu
behar litzateke kontinentera iristen diren
etorkinen kopuruak gora egiten jarraituko
balu. Aurreikuspenen arabera, 2013 eta
2050 artean, 2,4 milioi etorkin iritsiko dira
Mendebaldeko Europara.90
19. Egiturazko aldaketek, bereziki
Mendebaldeko eta Erdialdeko Europan
pertsona bakarrentzako etxeak
areagotzeak, indargabetu egin ditzakete
demografia egonkortzeak edo murrizteak
dakartzan ondorioak. Hori dela eta,
biztanleria egonkor mantendu edo
murriztu arren, baliteke baliabideen
erabilerak gora egitea.91
20. 2030ean, Mendebaldeko Europako batez
besteko adina 45 urte edo gehiago izango
da.92
21. 2050ean, Europako biztanleriaren % 80
inguru hirietan biziko da. Erdialdeko Asian
eta Kaukason, hirietan bizi diren
herritarren ratioa txikiagoa da; dena den,
90 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 91 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 92 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
93 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 94 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya.
http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 95 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y