1

ระบบการบญชาการในสถานการณ (Incident Command System: ICS)1

พ.อ.ปราโมทย อมวฒนา พ.อ.คเชนทร ปนสวรรณ

กลาวนา ในสงคมปจจบนสถานการณฉกเฉนทเกดขนมความยงยากซบซอนมากขน ตงแตเหตการณ

เลกนอยเชนอบตเหตจราจร หรอเหตการณขนาดใหญเชน ภยธรรมชาต นาทวม ไฟไหม การจลาจล การกอการราย ฯลฯ การตอบสนองตอสถานการณฉกเฉนเหลานจาเปนตองใชหนวยงานหลายๆหนวยงานปฏบตงานรวมกน ปญหาทเกดขนระหวางการปฏบตงานเชน เปาหมายในการปฏบตงาน การควบคมสงการ และการบงคบบญชา การตดตอสอสาร การประสานการใชทรพยากรของแตละหนวยงาน ฯลฯ ปญหาเหลานทาใหลดประสทธภาพและเสยเวลาในการปฏบตงานเพอระงบสถานการณ ชวยเหลอชวตและปกปองทรพยสนของประชาชน ทตองการประสทธภาพและความเรงดวน จงมการพฒนาระบบบญชาการในสถานการณ (Incident Command System) เพอแกไขปญหาเหลาน

ระบบการบญชาการในสถานการณคอ ระบบการจดองคกรสาหรบ การบงคบบญชา (Command), การควบคม (Control), การประสานงาน (Coordination) เพอตอบสนองตอการทหนวยงานหลายๆหนวยทมารวมปฏบตงานในสถานการณเฉพาะ ทมเปาหมายรวมกนในการระงบสถานการณ, ปกปอง ชวต ทรพยสน และสงแวดลอม บทความนจะกลาวถงระบบบญชาการในสถานการณ เพอใหผอานไดมความคนเคยเมอตองใชระบบนในการตอบสนองตอสถานการณฉกเฉน และทราบถงการจดองคกรของระบบ หลกการและแนวความคดของระบบในการจดการในสถานการณฉกเฉน การแบงหนาทสาคญของระบบเพอกระจายความรบผดชอบ การจดการใชบคลากรและทรพยากร และทราบบทบาทและหนาทของตนอยางถกตองเมอตองปฏบตงานในระบบ สถานการณทตองใชระบบบญชาการ ระบบบญชาการในสถานการณเปนทยอมรบกนวาเปนระบบทมประสทธภาพและสามารถนาไปใชในสถานการณฉกเฉนทกชนด เชน

• สถานการณทมการปนเปอนสารเคมและวตถอนตราย

• สถานการณทมประชาชนมาชมนมกนเปนจานวนมากเชน การแขงขนกฬา, งานเทศกาลประจาป, การชมนมประทวง ฯลฯ

• ภยธรรมชาต เชน นาทวม, พาย, ดนถลม, ไฟปา

1 การสมมนาบทบาทแผนงานเตรยมพรอมภยพบตและอบตภยหมของหนวยงานแพทยทหาร

วทยาลยแพทยศาสตรพระมงกฎเกลา

2

• อบตภยตางๆทมผบาดเจบจานวนมาก เชน อบตเหตจราจร, ไฟไหม

• สถานการณเฉพาะทตองใชหนวยงานหลายๆหนวยทางานรวมกนเชน การจจบตวประกน, การวางระเบดและการกอการราย, การคนหาและกภย

ระบบบญชาการในสถานการณควรเปนระบบทอยในแผนปฏบตการฉกเฉนของชมชนหรอหนวยงานทกแหง เพอใหการตอบสนองตอสถานการณฉกเฉนกระทาไดอยางทนทวงทและมประสทธภาพ ประวตของ ICS ในปค.ศ. ๑๙๗๐ เกดเหตไฟปาลกลามเปนบรเวณกวาง ในทางตอนใตของแคลฟอรเนย มการระดมความชวยเหลอจากหนวยงานตางๆอยางมากมาย จนตองจดตงองคกรเฉพาะกจเพอดบไฟปาในนาม Firefighting Resources of California Organized for Potential Emergency (FIRESCOPE) ผลจากการทางานขององคกรเฉพาะกจนทาใหพบปญหาของการจดการในการตอบสนองสถานการณฉกเฉนหลายประการเชน

• ไมมนยามศพททเปนมาตรฐานกลางสาหรบหนวยงานทตอบสนองสถานการณ (Nonstandard terminology among responding emergencies)

• ขาดขดความสามารถในการขยายหรอลดขนาดของการตอบสนองตอสถานการณ (Lack of capability to expand and contract as required by the situation)

• ไมมการรวมการณหรอมาตรฐานอยางเดยวกนของการสอสาร (Nonstandard and nonintegrated communications)

• ขาดแผนปฏบตการทเปนรปธรรมชดเจน (Lack of consolidated action plans)

• ขาดการเตรยมขดความสามารถและอปกรณสนบสนนการปฏบตงานไวลวงหนา (Lack of designated facilities)

ผลจากการพบปญหาขอขดของเหลานจงมการพฒนาระบบบญชาการสถานการณเพอใหการตอบสนองตอสถานการณไดอยางมประสทธภาพมากขน ถงแมวาการพฒนาระบบนเกดจากการตอบสนองตอสถานการณไฟปา แตระบบนสามารถนาไปประยกตใชไดกบสถานการณฉกเฉนทกชนด ความสาเรจของการนาระบบนไปประยกตใชเกดจาก

• การใชโครงสรางองคกรแบบเดยวกน (A common organization structure)

• การใชหลกการจดการทสาคญในมาตรฐานเดยวกน (Key management principle in a standardized way)

ดงนนเพอใหผอานเขาใจเกยวกบปจจยของความสาเรจในการนาระบบนไปประยกตใช บทความตอนตอไปจะกลาวถง การจดองคกรของระบบ และแนวความคดและหลกการของระบบ

3

การจดองคกรของระบบบญชาการ ในสถานการตางๆไมวาจะเปนสถานการณขนาดเลก (อบตเหตจราจร, ไฟไหม) หรอสถานการณขนาดใหญ (ภยธรรมชาต, นาทวม, การกอการราย) ลวนแตตองการหนวยงานหลายๆหนวยทเขาไปปฏบตงานตอบสนองสถานการณทเกดขน ไมวาสถานการณจะมขนาดเทาใด หรอจานวนหนวยงานทเขาไปปฏบตงานจะมากหรอนอยเพยงใด ทกสถานการณลวนตองพยายามประสานงานเพอใหการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล, และใชประโยชนจากทรพยากรไดอยางประหยดและคมคา ตวอยางตอไปนจะชวยใหเขาใจอยางชดเจนเกยวกบแนวความคดในการระดมและประสานหนวยงานตางๆและทรพยากรทเกยวของเพอตอบสนองสถานการณ อบตเหตรถยนตหลายคนชนกนทเสาสะพานขามทางแยกตางระดบ มไฟลกไหม ผบาดเจบจานวนมาก และมสารเคมหรอวตถอนตรายรวไหล โครงสรางเสาสะพานไดรบความเสยหาย ทานคดวาควรมหนวยงานทเกยวของกหนวยงานและชนดของทรพยากรทตองใชมอะไรบาง?

หนวยงานทเกยวของ ทรพยากรทตองใช หนวยงานรกษากฎหมาย เจาหนาทตารวจ

อปกรณปดกนการจราจร เครองมอสอสาร

หนวยงานทเกยวของ ทรพยากรทตองใช หนวยดบเพลง เจาหนาทดบเพลง

รถดบเพลง อปกรณดบเพลง เครองมอสอสาร

หนวยงานบรรเทาสาธารณภยและกภย

เจาหนาทกภย อปกรณกภย อปกรณและชดปองกนสารเคมและวตถอนตราย เครองมอสอสาร

หนวยบรการฉกเฉนทางการแพทย เจาหนาทกชพ พยาบาล แพทย รถพยาบาลและอปกรณทางการแพทย ยาและเวชภณฑ เครองมอสอสาร

หนวยงานโยธาและทางหลวง เจาหนาทวศวกร ซอมบารงทาง อปกรณซอมบารงทาง

4

จากตวอยางขางตนจะเหนวาในสถานการณฉกเฉนไมมหนวยงานเดยวทรบผดชอบสถานการณไดทงหมด แตตองใชหลายหนวยงานมาปฏบตงานรวมกนเพอแกปญหา จงตองมโครงสรางองคกรเฉพาะกจทชดเจน มประสทธภาพ แนะนาสงการ เพอชวยเพมประสทธภาพในการประสานการใชทรพยากรใหเกดประโยชนมากทสด การจดองคกรของระบบบญชาการในสถานการณประกอบดวย ๕ หนวยหลกดงน

• สวนบงคบบญชา (Command)

• สวนวางแผน (Planning)

• สวนปฏบตการ (Operations)

• สวนสนบสนน (Logistics)

• สวนงบประมาณและการบรหาร (Finance/Administration)

5

6

Incident Command

Planning section Operation section Logistic sectionFinance/

Administration section

Information Officer Liaison officer

Safety officer

Incident Command

Planning section Operation section Logistic sectionFinance/

Administration section

Information Officer Liaison officer

Safety officer

7

ICS principle and Concepts ๑. Common terminology ๒. A modular organization ๓. Integrated communications ๔. Unity of command ๕. Unified command structure ๖. Consolidated IAPs ๗. Manageable span of control ๘. Designated incident facilities ๙. Comprehensive resource management

Modular organization

Integrated Communication ๑. Common communication plan ๒. Standard operating procedure ๓. Clear text Common terminology

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Key of success of ICS use

− Learn

− Planning

− Practice

− Start early Who is in charge? How can all responders work together for the best results?