Erosketa eta kontratazio publiko berderako ekimenak
Gipuzkoa herrialdeko kasurako aplikazioa
Jakintza-arloa: Ekonomia
Egilea: ARTITZAR ERAUSKIN TOLOSA
Urtea: 2014
Zuzendariak: ELENA MARTINEZ TOLA, MIKEL ZURBANO IRIZAR
Unibertsitatea: UPV/EHU
ISBN: 978-84-8438-546-2
Hitzaurrea
Nazio Batuen Ingurumen eta Garapenerako 1992ko Konferentzian klima-
aldaketa eta biodibertsitate galera ekiditeko kontsumo- eta ekoizpen-eredu
iraunkorra sustatzeko beharra aipatu zen. Berriki, bereziki 2008. urtean hasi eta
denboran zehar nahi baino gehiago luzatzen ari den krisi anizkoitz honek
hainbat gogoeta eragin du eta sarritan aipatu izan da krisi hau erronka moduan
hartu eta kontsumo-eredu berri eta iraunkorrago bat eraikitzeko baliatu behar
dugula.
Izan ere, kontsumitzaileok, pribatuak zein publikoak, garapen iraunkorrerazko
bidean agente garrantzitsuak gara. Alegia, kontsumitzaileok ondasun eta
zerbitzu iraunkor baten aldeko eskaria egiten dugun neurrian ekoizpen
iraunkorra sustatzen lagunduko dugu merkatuko zenbait ekoizle eta
banatzaileen indar oligopolistikoa erabakiorra izan arren.
Urteetan, erosketa eta kontratazio publikoaren arduradunek ez dituzte erosi
edota kontratatu dituzten ondasun eta zerbitzuen ingurumen ezaugarriak,
eraginak eta kostuak, justizia soziala eta elkartasuna kontuan izan. Gaur egun,
ordea, ekonomia eta politika globalaren baldintza eta lehentasunak aldatu egin
dira eta pixkanaka erokesta eta kontratazio publikoari loturiko estrategia,
politika eta zuzentarauetan iraunkortasun ezaugarriak kontuan hartzen hasi
dira.
Doktorego-tesi honen helburua garapen iraunkorraren testuinguruan erosketa
eta kontratazio publikoak izan duen bilakaera aztertzea izan da, gehiago
zehaztuz, ingurumen irizpideak kontuan izango dituen Erosketa eta Kontratazio
Publiko Berdeak nazioarte mailatik hasi eta Gipuzkoako udalerri mailaraino
indarrean jartzeko izan dituen aukera eta zailtasunak aztertuko dira. Besteak
beste, Herri Administrazioek erosketa ahalmen esanguratsua dute eta produktu
eta zerbitzu iraunkorren aldeko apustua eginez kontsumo-ereduaren eraldaketa
indartzeko kontuan izan beharreko eragileak baitira.
Artitzar Erauskin Tolosa
2015
GASTEIZKO ENPRESA IKASKETEN UNIBERTSITATE ESKOLA
EKONOMIA APLIKATUA I SAILA
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
DOKTOREGO TESIA
Doktoregaia: Artitzar Erauskin Tolosa
Zuzendariak: Mikel Zurbano Irizar
Elena Martínez Tola
GASTEIZ, 2013
Laxiari
ESKER ONAK
Tesia behin bukatuta ohikoa izaten da lan honek iraun duen bitartean inguruan izan ditugun
kide eta lagunei esker ona adieraztea. Ez da lan erraza izaten, besteak beste, benetan
aipatuak izatea merezi dutenak ez ahazteko ardura sortzen baita. Dena dela, sakonean
sentitzen ditugun eskerrak eta bestela nekez adieraziko genituzkeenak azaltzeko aukera ezin
hobea da.
Elena Martínez eta Mikel Zurbano tesi zuzendari baino askoz gehiago izan dira. Ikuspegi
akademikotik begiratuta oinarrizko ekarpen eta gomendioak jaso ditut beraiengandik, beti
modu baikorrean eta nire lan erritmoa errespetatuz. Tesia egiten egoteak sortzen duen
presioa eramangarriagoa egin zait beraien ondoan.
Ekonomia Aplikatua I Sailari tesi hau egiterakoan laguntza eskatutakoan inolako trabarik jarri
gabe erakutsitako laguntzeko jarrera ona eskertu nahi diot. Kide asko aipatu beharko
nituzke, bereziki, Gasteizko Sekzioko lagunak, askotan kafe baten aitzakian beraien animoak
sentiarazi dizkidatelako. Mila esker nire lanarekiko interesa behin eta berriro adierazi eta
momentu baikorretan ez ezik makalagoetan ere adorea eta kemena helarazi didazuen
lankide eta lagun guztioi.
Esker onak Ibani, inkesten bilketaren ibilbidean bidaide izateagatik, baita Patxiri ere, mapak
egiten laguntzerakoan erakutsitako abileziagatik.
Alderdirik pertsonalenean, etxekoei eskerrak eman nahi dizkiet hainbeste denboraz
baldintzarik gabeko laguntza eskaintzeagatik. Eskerrik beroenak, gurasoei; amai eta aittei,
zuek irakatsi dizkidazue bizitzako gauzarik garrantzitsuenak; Ainhoa eta Josuri, urruti edo
gertuagotik animoak emateagatik. Ibani, Tesia egiten emandako denbora luzean
egunerokotasunean sortu diren gora beherei aurre egiten laguntzeagatik. Eta, Laxiari
eskerrik goxoenak, egunero egunero amatxori irribarre bat ateratzeagatik.
vii
AURKIBIDEA
SARRERA.............................................................................................................................. 1
1.1. IKERGAIAREN AURKEZPENA ....................................................................................................... 3
1.2. METODOLOGIARI BURUZKO ZENBAIT AZALPEN ............................................................................ 6
1.3. TESIAREN EGITURA: ATALEN ETA KAPITULUEN AURKEZPENA .......................................................... 9
I. ATALA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPEN IRAUNKORRERA ............................. 13
2. KAPITULUA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPENAREN EKONOMIARA .................................. 15
2.1. SARRERA ............................................................................................................................. 17
2.2. HAZKUNDEAREN TEORIA KLASIKOA .......................................................................................... 18
2.3. HAZKUNDEAREN TEORIA MODERNOA ...................................................................................... 29
2.4. MODERNIZAZIOAREN TEORIA .................................................................................................. 34
2.5. TEORIA ESTRUKTURALISTATIK MENDEKOTASUN TEORIARA ........................................................... 39
2.6. GARAPENAREN TEORIA NEOLIBERALA: WASHINGTONGO KONTSENTSUA (WK) ............................... 42
2.7. GARAPENAREN TEORIA ALTERNATIBOAK ................................................................................... 44
2.7.1. NEO‐INSTITUZIONALISMOA EDO EKONOMIA INSTITUZIONALISTA BERRIA (EEB) ......................... 44
2.7.2. TOKIKO GIZA GARAPENA (TGG) ........................................................................................ 46
2.7.3. GENEROA ETA GARAPENA (GEG) ...................................................................................... 48
2.7.4. SUMAK KAWSAY ETA SUMA QAMAÑA ................................................................................ 51
2.8. SINTESIA .............................................................................................................................. 53
3. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRA .................................................................................... 59
3.1. SARRERA ............................................................................................................................. 61
3.2. HAZKUNDEA, GARAPENA ETA BALIABIDE MUGATUAK ................................................................. 62
3.2.1. HAZKUNDEAREN MUGAK .................................................................................................. 62
3.2.2. BRUNDTLAND TXOSTENA. GARAPEN IRAUNKORRAREN INSTITUZIONALIZAZIOA .......................... 63
3.3. GARAPEN IRAUNKORRA EKONOMIA ZIENTZIAN .......................................................................... 71
3.3.1. INGURUMEN EKONOMIA VERSUS EKONOMIA EKOLOGIKOA .................................................... 72
3.3.2. IRAUNKORTASUN AHULA VERSUS IRAUNKORTASUN SENDOA .................................................. 79
3.4. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN DIMENTSIO DESBERDINAK ............................................. 82
viii
3.5. GIZA GARAPENA ETA GIZA GARAPEN IRAUNKORRA ..................................................................... 86
3.5.1. IKUSMOLDE EZBERDINEN OSAGARRITASUNA ........................................................................ 93
3.5.2. KAPITAL SOZIALA GARAPEN PROZESUEN OINARRI MODUAN .................................................... 95
3.5.3. ABERASTASUN KONTZEPTUA BERRIZ DEFINITZEA ................................................................... 96
3.6. GARAPEN IRAUNKORRETIK DESAZKUNDERA: GUTXIAGO GEHIAGO DA. .......................................... 99
3.6.1. DESMATERIALIZAZIOA ...................................................................................................... 99
3.6.2. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN INTERPRETAZIO ORTODOXOARI KRITIKA: DESAZKUNDEA
............................................................................................................................................ 102
3.7. SINTESIA ............................................................................................................................ 107
II. ATALA: IRAUNKORTASUN KONTZEPTUAREN APLIKAZIOA EROSKETA ETA KONTRATAZIO
PUBLIKOAREN ARLOAN ................................................................................................. 111
4. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRETIK EKP IRAUNKORRERA .................................................. 113
4.1. SARRERA ........................................................................................................................... 115
4.2. TOKIKO AGENDA 21 ............................................................................................................ 116
4.2.1. NAZIO BATUAK ............................................................................................................. 120
4.2.2. INTERNATIONAL COUNCIL FOR LOCAL ENVIRONMENT INITIATIVES (ICLEI) .............................. 123
4.2.3. HIRI ETA HERRI IRAUNKORREN EUROPAR KANPAINA ........................................................... 125
4.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRA (EKPI) ...................................................... 126
4.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) LEGE ESPARRUA ......................... 140
4.4.1. NAZIOARTE MAILAKO LEGE ESPARRUA ............................................................................. 140
4.4.2. EUROPAR BATASUNEKO LEGE ESPARRUA .......................................................................... 144
4.4.3. ESPAINIAR ESTATUKO LEGE ESPARRUA ............................................................................. 147
4.4.4. EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO LEGE ESPARRUA ........................................................... 149
4.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) POLITIKA ESPARRUA .................... 150
4.5.1. MARRAKECH PROZESUA ................................................................................................. 151
4.5.2. EUROPAR BATASUNA ..................................................................................................... 154
4.5.3. JASANGARRITASUNERAKO TOKIKO GOBERNUEN ERAKUNDEA (ICLEI) .................................... 158
4.5.4. BESTE KASU BATZUK: NORTH AMERICAN GREEN PURCHASING INITIATIVE (NAGPI), THE
INTERNATIONAL GREEN PURCHASING NETWORK (IGPN) .............................................................. 160
4.6. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRARI LOTURIKO HAINBAT JARDUNBIDE EGOKI ....... 161
4.7. SINTESIA ............................................................................................................................ 164
ix
5. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA ................................................... 167
5.1. SARRERA ........................................................................................................................... 169
5.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB): KONTZEPTUA ETA EKIMENAREN APLIKAZIOA
............................................................................................................................................... 171
5.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ZAILTASUNAK GAINDITU NAHIAN .................... 178
5.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA ENPLEGU BERDEA ETA EKO‐BERRIKUNTZA BULTZATZEKO
TRESNA GISA ............................................................................................................................ 184
5.4.1. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB) ETA ENPLEGU BERDEA ...................... 184
5.4.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA BERDEA (EKPB) ETA EKO‐BERRIKUNTZA ................... 190
5.5. SINTESIA ............................................................................................................................ 201
III. ATALA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN APLIKAZIOA GIPUZKOAKO
TESTUINGURU SOZIOEKONOMIKOAN ............................................................................ 203
6. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN ............. 205
6.1. SARRERA ........................................................................................................................... 207
6.2. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN TESTUINGURU SOZIOEKONOMIKOA. IKUSPEGI OROKORRA. .............. 209
6.2.1. EKONOMIA DINAMIKO ETA LEHIAKORRA ........................................................................... 209
6.2.2. KLIMA ALDAKETA ETA ENERGIA ....................................................................................... 215
6.2.3. HEZKUNTZA ................................................................................................................. 220
6.2.4. POBREZIA ETA GIZARTE‐BAZTERKETA ............................................................................... 224
6.3. GIPUZKOAKO HERRIALDEAN INGURUMENARI LOTURIKO TESTUINGURU JURIDIKOA ........................ 226
6.4. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN EGITURA PRODUKTIBOAREN ANALISIA .......................................... 231
6.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ERAGINA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN ............. 237
6.5.1. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK EKPBAN DUEN ERAGINAREN HURBILKETA ................................. 237
6.5.2. INGURUMEN JARDUERAK BURUTZEN DITUZTEN ENPRESAK .................................................... 245
6.6. SINTESIA ............................................................................................................................ 255
7. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEARI BURUZKO AZTERKETA ESTATISTIKOA 261
7.1. SARRERA ........................................................................................................................... 263
7.2. GIPUZKOA HERRIALDEKO UDALERRIEN EGOERA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ. ...................... 265
7.3. GIPUZKOAKO UDALERRIEN EGOERA EKPB‐ARI DAGOKIONEZ ...................................................... 288
7.3.1. LAGINAREN HAUTAKETA ................................................................................................. 291
7.3.2. IKERKETAREN EMAITZAK ................................................................................................. 294
x
7.4. CASE STUDIES: LEGAZPI ETA OIARTZUNGO UDALAK .................................................................. 312
7.4.1. LEGAZPIKO UDALA ........................................................................................................ 312
7.4.2. OIARTZUNGO UDALA ..................................................................................................... 317
7.5. SINTESIA ............................................................................................................................ 324
7.6. KAPITULUAREN ERANSKINA .................................................................................................. 327
IV. ATALA: ONDORIO NAGUSIAK, IKERKETAREN MUGAK ETA ETORKIZUNEKO IKERKETA
LERROAK ....................................................................................................................... 333
8. KAPITULUA: ONDORIO NAGUSIAK ..................................................................................... 335
ERANSKINAK ................................................................................................................. 357
BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................ 385
ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK ......................................................................................... 387
xi
IRUDIAK
3‐1 IRUDIA: IRAUNKORTASUNAREN IBILBIDEAN NAZIOARTE MAILAN BURUTU DIREN JARDUERAK ................................. 67
3‐2 IRUDIA: GARAPEN IRAUNKORREKO NAZIO ESTRATEGIAK: 2010EKO IRUDI OROKORRA ........................................ 70
3‐3 IRUDIA: KUZNETS‐EN INGURUMEN KURBA .................................................................................................. 74
3‐4 IRUDIA: IRAUNKORTASUNAREN DIMENTSIOAK ............................................................................................. 83
3‐5 IRUDIA: ZORIONTASUNA ETA BATEZ BESTEKO URTEKO DIRU‐SARRERAK ............................................................. 99
3‐6 IRUDIA: ELGEKO HERRIALDEEN DESAKOPLAMENDU ERLATIBOA .................................................................... 101
3‐7 IRUDIA: BALIABIDEEN KONTSUMO JOERA.................................................................................................. 101
3‐8 IRUDIA: EKOIZPEN ETA KONTSUMO GAITASUNAREN DIMENTSIOAK ................................................................. 104
4‐1 IRUDIA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOAREN PROZESUA ................................................................... 133
4‐2 IRUDIA: IRAUNKORTASUN IRIZPIDEEN BARNERATZEA EKP‐REN FASE EZBERDINETAN .......................................... 139
4‐3 IRUDIA: EKP‐AREN AURRERABIDEA MTF‐AREN ARABERA ............................................................................ 153
4‐4 IRUDIA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOAN INGURUMEN ESKAKIZUNAK ETA “CORE” IRIZPIDEAK .................. 156
4‐5 IRUDIA: EKPI EKIMENAK IRAUNKORTASUN ESKAKIZUN MOTAREN ARABERA ..................................................... 157
5‐6 IRUDIA: EKPBAREN TERMINOEN BANAKETA 2000‐20112 ALDIRAKO............................................................ 174
5‐7 IRUDIA: EKP BALDINTZA AGIRIEN BANAKETA BARNERATUTAKO INGURUMEN‐IRIZPIDE MOTARENA ARABERA EUROPAN
..................................................................................................................................................... 175
5‐8 IRUDIA: LCC, TCO ETA EROSKETA PREZIOAK ESLEIPEN IRIZPIDE MODUAN ....................................................... 179
5‐9 IRUDIA: EKPBAK KOSTUENGAN DUEN ERAGINA ......................................................................................... 180
5‐10 IRUDIA: CO2 ISURKETA ETA EKONOMIA ERAGINAK PRODUKTU TALDEKA GREEN‐7KO HERRIALDETAN .................. 181
5‐11 IRUDIA: ENPLEGU BERDEAREN SORRERAN ERAGITEN DUTEN INDAR ERAGILEAK ............................................... 185
5‐12 IRUDIA: EKO‐INDUSTRIARI EDO INGURUMENARI LOTURIKO ENPLEGU BERDEAK (MILAKA).................................. 186
5‐13 IRUDIA: EKO‐INDUSTRIARI LOTURIKO ENPLEGU BERDE ZUZENEN BANAKETA EB‐27 HERRIALDETAN (2008) ......... 187
6‐1 IRUDIA: LANGABEZIA‐TASA, 15‐74 ADIN TARTEA, NUTS‐3 ERREGIOAK, 2010. .............................................. 212
6‐2 IRUDIA: ALKATEEN ITUNA SINATU DUTEN EAEKO UDALERRIAK. .................................................................... 220
6‐3 IRUDIA: BIZTANLERIA LANDUNA JARDUERA‐ADARREKO (%). EAE ETA GIPUZKOA. 1985‐2011. ......................... 232
7‐1 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN INGURUMEN PUNTUAZIOA ...................................................................... 275
7‐2 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN SAILKAPENA KOHESIO‐SOZIALARI DAGOKIONEZ. .......................................... 278
7‐3 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN SAILKAPENA EKONOMIA ‐ LEHIAKORTASUNA ARLOARI DAGOKIONEZ. ............... 281
7‐4 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN SAILKAPENA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ. ......................................... 286
7‐5 IRUDIA: EROSKETA BERDEKO PLANAK DITUZTEN EUROPAR BATASUNEKO ESTATUAK. ......................................... 288
7‐6 IRUDIA: UDAL ADMINISTRAZIOEK EKPBAREN BIDEZ EROSITAKO HAINBAT PRODUKTU AIPAMEN KOPURUAREN ARABERA.
..................................................................................................................................................... 301
xii
TAULAK 2‐1 TAULA: HAZKUNDE EREDU EXOGENO ETA ENDOGENOA ................................................................................. 31
2‐2 TAULA: WASHINGTONGO ETA POST WASHINGTONGO KONTSENTSUEN NEURRIAK ............................................. 44
2‐3 TAULA: EG ETA GEG IKUSPEGIEN KONPARAKETA ......................................................................................... 50
2‐4 TAULA: GARAPENAREN EKONOMIAREN TEORIA BATZUK ................................................................................ 55
3‐1 TAULA: IRAUNKORTASUNAREN DIMENTSIOAK BINAKA ERLAZIONATZEN DITUZTEN ADIERAZLEAK ............................. 84
3‐2 TAULA: GIZA GARAPENAREN DIMENTSIOAK NBGP‐REN ARABERA................................................................... 88
3‐3 TAULA: INGURUMENEKO ETA IRIZPIDE ASKOTAKO ADIERAZLEAK ...................................................................... 90
3‐4 TAULA: GARAPEN IRAUNKORRA & DESAZKUNDEA ..................................................................................... 110
4‐1 TAULA: AGENDA 21‐AREN EGITURA ........................................................................................................ 118
4‐2 TAULA: EKPRA ZUZENDUTAKO BPGREN EHUNEKOA ‐ HAUTATUKO HERRIALDEAK ............................................ 127
4‐3 TAULA: EKPREN ZEHARKAKO ERAGINAK AZTERTZEN DITUZTEN ARTIKULU BATZUK ............................................. 132
4‐4 TAULA: MUNDU OSOKO ETIKETA EKOLOGIKO NAGUSIENAK .......................................................................... 136
4‐5 TAULA: MUNDU OSOKO ETIKETA SOZIAL NAGUSIENAK ................................................................................ 137
5‐1 TAULA: NAZIO EKINTZA PLANAK EB‐27 .................................................................................................. 182
5‐2 TAULA: PRODUKTU ETA ZERBITZU TALDEAREN ARABERAKO KONPROMISOAK .................................................... 184
5‐3 TAULA: ENPLEGU BERDEA EAEN, JARDUERA SEKTOREKA. 2009. .................................................................. 188
5‐4 TAULA: EKONOMI SEKTOREAK ETA LOTURAK EKPBAREKIN ........................................................................... 190
5‐5 TAULA: EKP EKIMEN BERDE ETA BERRITZAILEAK NAZIOARTE MAILAN ............................................................. 194
5‐6 TAULA: EKPB ETA EKO‐BERRIKUNTZAREN ARTEKO HARREMANAREN AMIA ANALISIAREN LABURPENA ................. 200
6‐1 TAULA: GIPUZKOAKO BIZTANLERIA ESKUALDEKA. 2011. ............................................................................. 209
6‐2 TAULA: BIZTANLEKO BPGD (EUROAK), EAE ETA GIPUZKOA, 2000‐2010. ..................................................... 210
6‐3 TAULA: LANGABEZIA‐TASA EB‐27, EAE ETA GIPUZKOAN, SEXUAREN ARABERA. 2012KO 1GO HIRUHILEKOA. ....... 213
6‐4 TAULA: I+G GASTUA GIPUZKOAKO ESKUALDETAN ...................................................................................... 214
6‐5 TAULA: ENERGIAREN BARNE KONTSUMO GORDINA (KTBP). 2000‐2011. (4. ADIERAZLEA) ................................ 217
6‐6 TAULA: ENERGIAREN ESKARIA ETA ENERGIA BERRIZTAGARRIEN BILAKAERA GIPUZKOAN. 2002‐2011. KTBP. ......... 219
6‐7 TAULA: ESTABLEZIMENDUAK ETA ENPLEGUA JARDUERA‐ADARRAREN (A10) ARABERA. GIPUZKOA. 2011. ............ 233
6‐8 TAULA: JARDUERA‐ADARRAREN GARRANTZIA ESTABLEZIMENDU‐KOPURUAREN ARABERA. GIPUZKOA. 2011. ........ 234
6‐9 TAULA: JARDUERA‐ADARRAREN GARRANTZIA, ENPLEGUAREN ARABERA. GIPUZKOA. 2011. ............................... 235
6‐10 TAULA: ESTABLEZIMENDUAK ETA ENPLEGUA INDUSTRIAN. GIPUZKOA. 2011. ............................................... 236
6‐11 TAULA: INPUT‐OUTPUT TAULA. ............................................................................................................ 238
6‐12 TAULA: HERRI‐ADMINISTRAZIO JARDUERA‐ADARRAREN AZKEN ESKARIAREN ALDAKETAREN ERAGINA JARDUERAZ
JARDUERA. ...................................................................................................................................... 243
6‐13 TAULA: ADMINISTRAZIO PUBLIKOAREN PRODUKZIO BIDERKATZAILEA. .......................................................... 244
6‐14 TAULA: JESN‐93AN OINARRITUTAKO FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUEREN MUGAKETA. ................................. 246
6‐15 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERA GARRANTZITSUENETAN DIHARDUTEN ENPRESEN BANAKETA. 2009. .. 248
xiii
6‐16 TAULA: KRUGMAN‐EN KONTZENTRAZIO INDIZEA FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERENTZAT. ESPAINIA. 2000 ETA
2009. ............................................................................................................................................ 249
6‐17 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERAK BURUTZEN DITUZTEN ESTABLEZIMENDUAK. GIPUZKOA. 2000 ETA
2009. ............................................................................................................................................ 251
6‐18 TAULA: KRUGMAN‐EN KONTZENTRAZIO INDIZEA FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERENTZAT. EAE. 2000 ETA 2009.
..................................................................................................................................................... 252
6‐19 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUEREN PISU ERLATIBOA. AUTONOMIA ERKIDEGOAK. 2009..................... 253
6‐20 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUEREN PISU ERLATIBOA ARABA, BIZKAIA ETA GIPUZKOAN. 2009. ............ 254
6‐21 TAULA: EUROPA 2020 ADIERAZLEAK 2011. URTEAN. .............................................................................. 255
7‐1 TAULA: UDALERRIEN HURRENKERA INGURUMEN INDIZEAREN ARABERA. ......................................................... 274
7‐2 TAULA: UDALERRIEN HURRENKERA KOHESIO SOZIALA INDIZEAREN ARABERA .................................................... 277
7‐3 TAULA: UDALERRIEN HURRENKERA EKONOMIA‐LEHIAKORTASUNA INDIZEAREN ARABERA................................... 280
7‐4 TAULA: GIPUZKOAKO UDALERRI BAKOITZAK ONA BIDEZ LORTU DUEN PUNTUAZIOA ETA DAGOKIEN SAILKAPENA ARLO
EZBERDINEI ERREPARATUTA. ............................................................................................................... 283
7‐5 TAULA: 2011. URTEAN GALDETEGIA IGORRI ZITZAIEN UDALERRIAK ESKUALDEKA. ............................................. 292
7‐6 TAULA: ERANTZUNEN INDIZEA ESKUALDEKA. ............................................................................................. 292
7‐7 TAULA: ERANTZUNDAKO INKESTEK ORDEZKATZEN DUTEN BIZTANLERIA ESKUALDEKA ......................................... 293
7‐8 TAULA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO ZENTRALIZATUARI BURUZ ....................................................... 295
7‐9 TAULA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA ETA KUDEAKETA ................................................................. 297
7‐10 TAULA: EROKESTA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOARI LOTURIKO LANKIDETZARI BURUZ ......................................... 298
7‐11 TAULA: LANKIDETZA BIDEZ EROSI EDO KONTRATATZEN DIREN PRODUKTUAK .................................................. 299
7‐12 TAULA: GIPUZKOAKO UDALEK BALIZKO HORNITZAILEI HELARAZTEN DIZKIEN INGURUMEN ESKAKIZUNAK. .............. 300
7‐13 TAULA: GIPUZKOAKO UDALERRIEK GARATU DITUZTEN HAINBAT EKPB JARDUNBIDE EGOKI. .............................. 304
7‐14 TAULA: EKPB PROGRAMEN IKUSPEGI OROKORRA AMIA ANALISIAN OINARRITUA. .......................................... 310
7‐15 TAULA: GIPUZKOAKO FORU KONTRATAZIO ZENTRALAREN BIDEZ KONTRATATUTAKO PRODUKTUAK. 2011‐2013. 320
7‐16 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEAK EKONOMIA ARLOAREN ARABERA. ..................................... 327
7‐17 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEAK KOHESIO SOZIALA/BIZI KALITATEA ARLOAREN ARABERA ......... 328
7‐18 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEAK INGURUMENA ARLOAREN ARABERA .................................. 329
7‐19 TAULA: INGURUMEN ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO. ............................................. 329
7‐20 TAULA: KOHESIO‐SOZIALA ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO ....................................... 330
7‐21 TAULA: EKONOMIA‐LEHIAKORTASUNA ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO ....................... 331
7‐22 TAULA: IRAUNKORTASUNA ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO. ..................................... 332
E‐1 TAULA: HERRI ADMINISTRAZIOA JARDUERA ADARRAREN KOEFIZIENTE TEKNIKOAK ETA PRODUKZIO BIDERKATZAILEA 364
E‐2 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. INGURUMENA……………………………………………………………………………………..367
E‐3 TAULA: AUTOBALIOAK. INGURUMENA…………………………………………………………………………………………………368
E‐4 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. GIZARTE KOHESIOA……………………………………………………………………………….369
E‐5 TAULA: AUTOBALIOAK. GIZARTE KOHESIOA …………………………………………………………………………………………370
xiv
E‐6 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. EKONOMIA………..……………………………………………………………………………….371
E‐7 TAULA: AUTOBALIOAK. EKONOMIA ……………………………………………………………………………………………………372
E‐8 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. IRAUNKORTASUNA……………………………………………………………………………….374
E‐9 TAULA: AUTOBALIOAK. IRAUNKORTASUNA ..…………………………………………………………………………………………375
E‐10 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEEN PANELA ARDATZ ETA ARLOEN ARABERA…………………………376
GRAFIKOAK
6‐1 GRAFIKOA: GUZTIZKO OKUPAZIO‐TASA (20‐64 URTE TARTEAN) EB‐27, ESPAINIA, EUSKAL AE ETA GIPUZKOAN, (%).
(1. ADIERAZLEA). 210
6‐2 GRAFIKOA: I+G GASTUA HAINBAT URTETAN. (2. ADIERAZLEA). 214
6‐3 GRAFIKOA: NEGUTEGI EFEKTUKO GAS ISURKETAK EB‐27, ESPAINIA ETA EAE. OINARRI URTEA 1990. (3.
ADIERAZLEA). 216
6‐4 GRAFIKOA: ENERGIA BERRIZTAGARRIEK ENERGIAREN AZKEN KONTSUMOAREKIKO DUTEN PARTE HARTZEAREN
BILAKAERA. (KTBP, 2002‐2010). (4. ADIERAZLEA). 218
6‐5 GRAFIKOA: ESKOLA BEHAR BAINO LEHENAGO UTZITAKOEN EHUNEKOAREN BILAKAERA 2000‐2011. (6. ADIERAZLEA).
221
6‐6 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA). (7. ADIERAZLEA). 222
6‐7 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA) SEXUAREN ARABERA. 2000‐2011
GIPUZKOAN. 223
6‐8 GRAFIKOA: POBREZIAN MURGILDU EDO GIZARTE‐BAZTERKETA PAIRATZEKO ARRISKU‐TASAREN BILAKAERA, EB‐27,
ESPAINIA ETA EAEN. 2008‐2010. (8. ADIERAZLEA). 225
6‐9 GRAFIKOA: ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK BESTE JARDUEREI EGINIKO EROSKETEN BANAKETA 240
7‐1 GRAFIKOA: UDALERRIEN BANAKETA BIZTANLERIAREN TAMAINAREN ARABERA. 291
E‐1 GRAFIKOA: EMAKUMEZKOEN OKUPAZIO‐TASA (20‐64 URTE TARTEAN) EB‐27, ESPAINIA, EUSKAL AE ETA
GIPUZKOAN, (%). 359
E‐2 GRAFIKOA: GIZONEZKOEN OKUPAZIO‐TASA (20‐64 URTE TARTEAN) EB‐27, ESPAINIA, EUSKAL AE ETA GIPUZKOAN,
(%). 360
E‐3 GRAFIKOA: 18‐24 URTE BITARTEKO EMAKUMEZKOEN GARAI AURREKO ESKOLA UZTE TASA 2000‐2011. 360
E‐4 GRAFIKOA: 18‐24 URTE BITARTEKO GIZONEZKOEN GARAI AURREKO ESKOLA UZTE TASA 2000‐2011. 361
E‐5 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA). EMAKUMEZKOAK 361
E‐6 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA). GIZONEZKOAK. 362
xv
SIGLEN ETA LABURDUREN GLOSARIOA
AEB AMERIKAKO ESTATU BATUAK
ASCN AFRICAN SUSTAINABLE CITIES NETWORK
CEMR EUROPAKO UDALERRI ETA ESKUALDE KONTSEILUA
CEPAL LATINOAMERIKARAKO ETA KARIBERAKO BATZORDE EKONOMIKOA
EAE EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
EB EUROPAR BATASUNA
EG EMAKUMEAK GARAPENEAN
EKP EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA
EKPB EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA
EKPE EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO ETIKOA
EKPI EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRA
EKPS EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO SOZIALA
ELGE EKONOMI LANKIDETZA ETA GARAPENEKO ERAKUNDEA
ETE ENPRESA TXIKI ETA ERTAINA
GEG GENEROA ETA GARAPENA
GFA GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA
GNBP GARAPENERAKO NAZIO BATUEN PROGRAMA
ICLEI INTERNATIONAL COUNCIL FOR LOCAL ENVIRONMENT INITIATIVES
IHOBE INGURUMEN JARDUKETARAKO SOZIETATE PUBLIKOA
KNA KONPOSATU NAGUSIEN ANALISIA
MTF MARRAKECH TASK FORCE
NEP NAZIO EKINTZA PLANA
ONA OSAGAI NAGUSIEN ANALISIA
TGG TOKIKO GIZA GARAPENA
WK WASHINGTONGO KONTSENTSUA
SARRERA
Sarrera
3
1.1. IKERGAIAREN AURKEZPENA
Doktorego Tesi honen azken xedea Garapen Iraunkorraren baitan Erosketa eta Kontratazio
Publikoak izandako garapena eta eragina aztertzea da. Zehatzago, Europar Batasuneko eta
Euskal Autonomia Erkidegoko testuinguruan kokatuz, Gipuzkoako Tokiko Administrazioek
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari (EKPB) loturiko ekimenak zein neurritan
aplikatzen dituzten sakonki aztertzea da gure helburu orokorra.
Oro har, iraunkortasuna kontuan izango dituzten ekimenek protagonismo handia hartu dute
aspaldion. Nazio Batuek antolatuta, 1992. urtean, Rio de Janeiron ospatu zen Ingurumen eta
Garapenaren Konferentzian kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorra bermatzea, garapen
iraunkorra lortzeko ezinbesteko baldintza zela onartu zen. Zentzu honetan, nabarmendu
behar da, konferentzia berean adostu zen Agenda 21aren 4. kapitulua kontsumo ereduaren
bilakaerari buruzkoa dela. Bizi dugun mundu mailako beroketa edo pobreziaren
areagotzearen testuinguruan, natura baliabide gutxiago kontsumitu eta CO2 isurketak
murriztuko dituen bizi eredu iraunkorragoa eraikitzeko beharraren aurrean, kontsumo
iraunkorrari buruzko interesa handitu egin da.
Horrela, hamar urte beranduago, mundu mailako agintariek Johannesburgoko Plana sinatu
zuten eta kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko 10 urteko esparru
programak sustatzeko konpromisoa hartu zen. 2003. urtean konpromiso hau betetzeko
asmoarekin Marrakech prozesuari hasiera eman zitzaion. Prozesu honen baitan zazpi lan
talde eratu dira, horietako bat Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari buruzkoa da.
Urte luzez, erosketa eta kontratazio publikoaren arduradunek ez dituzte produktuen
ingurumen ezaugarriak, eraginak eta kostuak, justizia soziala nahiz elkartasuna kontuan izan.
Gaur egun, ordea, ekonomia eta politika globalaren baldintza eta lehentasunak aldatu egin
dira, garapen iraunkorra kontzeptuaren garrantziaren hedapenak erosketa eta kontratazio
publikoari loturiko estrategia, politika eta zuzentarauetan iraunkortasun ezaugarriak
kontuan hartzen hasi dira.
Zentzu honetan, erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrari buruzko interesa, ere, neurri
handian areagotu da mundu mailan eta ELGEko herrialde asko garapen iraunkorra
bultzatzeko politika tresna moduan gero eta maizago erabiltzen hasi dira; administrazio
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
4
publikoak ondasunak eta zerbitzuak erosten dituzten aldetik merkatuaren zati aktiboa dira
eta, hauek, duten eros ahalmenak merkatuan eragiteko indar handia izateaz gain herritarrei
mezu argia bidaltzeko gaitasuna du. Hori izan da, hain zuzen ere, gure jakin‐mina piztu
duena eta eskuartean duzun ikerketa hau gauzatzera eraman gaituena.
Izan ere, kontsumitzaileak, pribatuak zein publikoak, garapen iraunkorreranzko bidea
egiterakoan agente garrantzitsuak dira; hauek, kontsumo eredu iraunkor baten aldeko
apustua egiten duten neurrian ekoizpen iraunkorra sustatzen lagundu baitezakete zenbait
merkatutako produktoreen eta banatzaileen indar oligopilistikoa erabakigarria izan arren.
Beraz, herri administrazioak Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren bidez, alde
batetik, produktuaren prezio eta ezaugarri teknikoez gain, eskuratutako produktuak bere
bizi ziklo osoan zehar baldintza etiko, sozial eta ingurumen alorrekoan izango dituen
eraginak kontuan izango ditu eta, bestetik, produktuek ingurumena zein langileen oinarrizko
eskubideak bermatzen dituztela egiaztatzeko aukera izango dute herri administrazioek.
Erosketa eta Kontratazio Publikoaren paradigma berri honek ekonomiaz haratago dauden
arloak kontuan hartzen ditu, beraz. Horrela, erosketa eta kontratazio publikoaren prozesuan
ingurumen irizpideak barneratzeak produktuek beraien bizi zikloan zehar edo zerbitzuak eta
eraikuntza lanak beraien gauzatzean ingurumenaren gain izan ditzaketen eragin kaltegarriak
murrizteko balio dute. Bestetik, irizpide sozial eta etikoekin ekitatea, lanaren kalitatea,
gizonezko eta emakumezkoen arteko berdintasuna, bazterketa arriskuan dauden pertsonen
laneratzea, oinarrizko lan eskubideen errespetua eta txirotutako herrialdeekin “bidezko
merkataritza” baten alde egiten dute herri administrazioek.
Baina iraunkortasunaren arloa zabalegia dela iritzita, ingurumenaren azpi‐arloari zuzendu
diogu arreta. Hots, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren baitan, Erosketa eta
Kontratazio Publiko Berdea (EKPB), Erosketa eta Kontratazio Publiko Etikoa (EKPE) eta
Erosketa eta Kontratazio Publiko Soziala (EKPS) bereizten dira eta, lehenengoaren, EKPBaren
azterketara mugatu dugu ikerlan honen interesa ondorengo arrazoiengatik:
Alde batetik, nazioarte mailan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea baliabide naturalen
erabileratik bananduz modu iraunkorrean garatzeko gai den ekonomia lortzeko bitarteko
egoki moduan definitu da.
Sarrera
5
Bestetik, XXI. mendearen hasieratik Europako, estatuko eta euskal administrazioen garapen
planetan tresna garrantzitsu moduan jaso da. Halaber, ingurumenarekiko adiskideago diren
produktuen eskaria sustatuko duen tresna garrantzitsu bezala kontuan hartu behar dela
defendatzen hasi da.
Hirugarren arrazoia, Europako Batzordeak Produktu Politika Integratuari buruzko
komunikazioa abiarazi zuenetik kontratazioetan ingurumen irizpideak txertatzeko ekintza
plan publikoak egiteko eskaria luzatu du.
Eta, azkenik, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea sektore publiko zein pribatuan
enplegu berdea sortuko duten indar eragile moduan identifikatuta dago.
Ikergaia denbora eta espazioaren aldetik ere mugatu da neurri batean. Horrela, eta aurreko
urteei buruzko aipamen bat edo beste egiten bada ere, XX. mendeko 90eko hamarkada
hartu da erreferentzia nagusitzat. Eremu geografikoari dagokionez, Euskal Autonomia
Erkidegoaren politika eta egitasmoak aztertu nahi izan ditugu; baina praktikan Gipuzkoako
tokiko administrazioen kasua aztertu da.
Azken urte hauetan, garapen iraunkorraren ideiarekin batera, ingurumen irizpideak
betetzen dituzten ondasun eta zerbitzuen aldeko jarrera ere hedatuz joan da gizartean. XXI.
mendean arduradun publikoek duten erantzukizun ekologikoa ezin da aldera batera utzi
aurreko mendeko prezio baxuenaren irizpidean oinarrituz. Horretarako beharrezkoa da
norabide aldaketa erosketa eta kontratazio publikoen politikan, prezio baxuenaren ikuspegi
tradizionalaz gain ingurumenari loturiko ikuspegia ere aintzakotzat hartuz.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen kontzeptuak, erosketa eta kontratazioaz
arduratzen direnei, produktuen eskuratze prezio baxuenaren irizpideaz gain ondasun eta
zerbitzuen bizi ziklo osoa kontuan hartzeko aukera eskaintzen du eta, ondorioz, ingurumena
begirune handiagoz babestuko duen irtenbideak aurkitzen lagundu dezake. Ikuspegi berri
hau indarrean jartzeak aldaketak eragingo ditu herri administrazioetako erosketa
arduradunengan eta bere aplikazioa ez da zailtasunik gabe gertatuko.
Aurrekoa kontuan izanik, Gipuzkoako herrialdearen zenbait ezaugarriren ezagutzan
oinarriturik, erosketa eta kontratazio arduradunek ikuspegi ekonomikoa lehenetsiko dutela
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
6
eta ingurumen irizpideen eskakizunen ezarpena astiro joango den prozesua izango dela izan
da gure lan hipotesi nagusia. Hortaz, ikerlan honen helburu zehatza izan da hipotesi orokor
honen inguruan eta ikerketa lanaren ardatz gisa, hipotesi zehatzago hauek Gipuzkoa
Herrialdeko errealitate hurbilenean egiaztatzea edo, aldiz, zalantzan jartzea:
EKPBak, dituen ezaugarri eta ikuskera orokorrari esker eta, horrez gain, kontratazio‐
legean jasotako zenbait bitartekoen bidez garatuta, ingurumen eragin kaltegarriak
murrizteko aukera ematen du baita baliabide naturalak eta ekonomikoak modu
eraginkorrago batean erabiltzeko aukera ere.
Europako Batzordeak Produktu Politika Integratuari buruzko komunikazioa abiarazi
zuenetik hainbat ekimen ezarri ditu produktuek bizitza ziklo osoan etengabeko
ingurumen portaera hobea izan dezaten sustatzeko. EKPBari dagokion atalean,
Europako Batzordeak dei egin die estatu kideei kontratazioetan ingurumen
irizpideak txertatzeko ekintza plan publikoak egin ditzaten. Gipuzkoako Tokiko
administrazioak eredugarriak dira zentzu honetan, lehentasun estrategikoa ematen
diote erosketa eta kontratazioari eta ingurumen irizpidea barneratzeko protokoloak
garatuak dituzte.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak tokiko administrazioen garapen
instituzionalaren mugarekin topo egiten du eta, batez ere, langileei eragiten dien
zalantzak haren garapena oztopatzen du.
Tokiko administrazioek gainerako eragile sozial eta ekonomikoen parte hartzea
bideratzeko moduan, langileen prestakuntzari zein epe luzeko estrategiei ematen
dien garrantzia giltzarri dira Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen
garapenean.
1.2. METODOLOGIARI BURUZKO ZENBAIT AZALPEN
Ikergaiaren azterketarako, ekonomia ekologikoaren ikuspegia erabili da; hau, beti ere,
gizarte‐zientzien arloan txertatzen da. Izan ere, ekonomia ekologikoak jarduera ekonomikoa
ingurumenak ezartzen dituen mugen baitan kokatzen du eta, horrez gain, etorkizuneko
belaunaldien beharrizanak kontuan hartzen ditu. Ekonomia ekologikoaren ikuspegia kanbio‐
balioetan oinarritutako diru ekonomia hutsetik harago doa. Alderdi hori baztertu gabe,
magnitude fisikoak ere analisiaren parte bihurtzen ditu diziplina honek. Honela, ekonomia
ekologikoa iraunkortasunaren ekonomia bihurtu da. Hau baieztatzeko eta ikerlanaren
Sarrera
7
metodologiari dagokionez, lehen urrats batean, ekonomia ekologikoari loturiko literatura
zientifikoaren ustiaketa eta berrikusketa burutu da.
Tradizionalki, Erosketa eta Kontratazio Publikoa ikuspegi ekonomiko batetik aztertu da, hots,
bete beharreko printzipio nagusienak gardentasuna eta lehiakortasunari trabarik ez egitea
izan dira. Ingurumen irizpideak barneratuz administrazio publikoek ondasun eta zerbitzuak
erosi eta kontratatzeko joera berriagoa da. Izan ere, erosketa eta kontratazio publikoari
buruzko eztabaida ezin daiteke mugatu aurreko bi printzipio horietara, izaera politiko,
soziala eta ekonomikoa du eta, ondorioz, gizarte‐zientzien ekarpena ezinbestekoa da.
Horrenbestez, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen inguruan azaldu diren joera eta
alderdi desberdinak Gipuzkoako Herrialdean ere gertatzen ari diren egiaztatzeko lanean
erabili diren bitarteko nagusiak ondorengoak dira.
Alde batetik, orokorrean Garapen Iraunkorra, Hazkundearen Ekonomia eta Garapenaren
Ekonomiari eta zehatzago Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruz eskuragarri
dagoen literatura zientifikoaren eta dokumentu politiko‐instituzionalen berrikuspenean
oinarritu da. Lan hau burutzeko informazio‐iturri ugari erabili dira. Dena den, gehienak
multzo hauetariko batean bil daitezke:
Lan akademikoak, batez ere izaera ekonomiko eta ekologikodunak, baina baita beste
diziplina batzuetakoak ere (soziologia, zientzia politikoa, lurralde …)
EKPB buruzko Europar Batasuneko, Espainiako Estatuko, Euskal Autonomia Erkidegoko
eta Gipuzkoako legeria, betiere, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearekin eta
ingurumenarekin lotutakoa.
EKPB buruzko ikerketa burutzen duten nazioarteko erakundeen argitalpenak.
Datu estatistikoetarako Udalmap‐eko eta EUSTAT erakundeko zenbait estatistika erabili
izan dira batez ere.
Aurrekoez gain, bereziki baliagarriak izan dira lan honetarako Gipuzkoako hainbat tokiko
erakundetako teknikariek luzatu diguten informazioa.
Beste alde batetik, Administrazio Publikoek buruturiko gastuek herrialde edo erregio bateko
ekonomian duen eragina aztertzeko Administrazio Publikoa eta Input‐Output taulak
erlazionatu dira. Izan ere, Input‐Output analisian oinarritutako metodologiari esker
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
8
Administrazio Publikoak gainontzeko jarduera adarrekin dituen harreman zuzenak zein
zeharkakoak aztertuko dira.
Aurrekoaz gain, kontuan izanik egunetik egunera ingurumenarekin loturiko xede zuzenak
edo zeharkakoak dituzten jarduerak gero eta gehiago direla, Gipuzkoako ingurumenaren
sektorearen egoera zein den aztertuko da. Baina, ekonomi jardueraren sailkapen ofizialei
begiratzen bazaie, hitzaren zentzu hertsian, ez da existitzen ingurumenaren sektorerik.
Horrenbestez, ingurumen jardueren garrantzi ekonomikoa neurtzeko modu bat proposatuko
da eta, jarraian, Gipuzkoako Herrialdearen kasuan ingurumen jarduerak duen garrantzi
ekonomikoaren balorazioa bat burutuko da.
Hurrengo urrats batean, gipuzkoar udalerrien iraunkortasun maila ebaluatuko da aldagai
anitzeko teknika estatistiko batez baliaturik. Zehatzago esanik, Osagai Nagusien Analisia
erabili da Udalmapek eskaintzen dituen Udalerrien Iraunkortasun Adierazle batzuentzat
zeintzuek, egun, Gipuzkoako udalerri guztientzat homogeneoak diren. Estatistikaren teknika
honen aldeko hautua egin da garapen iraunkorraren ezaugarriak eta konplexutasunaren
ondorioz neurketa eta balorazioa egitea ez delako erraza. Hain zuzen, nola neur daiteke
Garapen Iraunkorra? Estatistikaren teknika honek badu erantzuna, izan ere, aldagai asko
ditugunean aldagai hauek eskaintzen duten informazioa aldagai latente kopuru txikiago
batean biltzen ditu Osagai Nagusien Analisiak eta, honela, informazioa modu errazago
batean interpreta daiteke.
Gipuzkoako tokiko administrazioetako Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruzko
informazioa beste iturri batzuetatik ere lortu da. Iturri primarioa moduan Gipuzkoa
herrialdeko 5.000 biztanle edo gehiago dituzten tokiko erakundetako ingurumen teknikari
edo erosketa saileko teknikari guztiei inkesta bat igorri zaie. Iturri sekundarioa bezala, Eusko
Jaurlaritza, Gipuzkoako Foru Aldundia, Udalsarea eta IHOBE‐ren web orrian eskuragarri
dagoen informazioa erabili da. Horrenbestez, Gipuzkoako udalerrietan EKPB‐aren aplikazio
mailari buruzko analisia burutzeko inkesta bidez garatutako landa lan bat aurrera eraman
da. Aurrera jo baino lehen egoki deritzogu iturri primarioko datuak biltzeko orduan izan
ditugun zailtasunak azpimarratzea. Ondorioz, behin baino gehiagotan jarri gara
harremanetan lagineko udalerrietako teknikariekin eta, zenbait kasutan, zeharkako
bideetara ere jo behar izan da. Azkenean, erantzundako 17 galdetegi bildu dira. Antzeko
beste lan batzuekin alderatzen bada lortu den erantzun maila nahiko altua da; izan ere,
Sarrera
9
laginaren %55a eta Gipuzkoako biztanleriaren %70a ordezkatzea lortu baita. Galdetegiaren
eredua eranskinean jaso da.
Amaitzeko, kasu azterketa metodologiaz baliatuko gara. Kasu azterketen metodoa, gizarte
zientzien baitan oso errotua dagoen ikerketa metodoa da. Metodo honen bidez, Tesi
honetan hainbat ezaugarri betetzen dituzten kasu konkretuetan ikerketa helburuari buruzko
eztabaida teorikoa aztertzen da. Haatik, aukeratutako kasu bakoitza, kasu partikular eta
bakar moduan ulertu behar da.
Horrenbestez, Gipuzkoako bi udalerrien kasua aztertuko da. Hots, EKPB ekimenak
Gipuzkoako tokiko administrazioetan duten garrantzia xehetasun gehiagorekin aztertzeko
5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrien laginetik bi udalerri aukeratu dira: Oiartzun
eta Legazpi. Oiartzungo udalerria, Osagai Nagusien Analisiaren bidez Gipuzkoako udalerriak
iraunkortasunaren arabera sailkatzerakoan, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerriek
osatzen duten laginaren artean puntuaziorik altuena lortu duen udalerria da eta, bigarren
udalerria, Legazpi, 2012ko Urrezko tak211 saria jaso duen udalerria da.
Beraz, helburu eta metodologiaren aurkezpenaren ostean proposatzen den ikerketa lanak
EKPBren azterketa ikuspegi teoriko zein praktiko batetik burutuko dela ondorioztatu
daiteke. Zentzu honetan, ikerketa lana zortzi kapitulutan egituratu da.
1.3. TESIAREN EGITURA: ATALEN ETA KAPITULUEN AURKEZPENA
Ikerketa lan hau hiru ataletan banatu da eta atal bakoitzak zenbait kapitulu biltzen ditu.
Lehen atalean, 2. kapituluan Pentsamendu Ekonomikoaren historian zehar ibilbide bat
burutu da ekonomialari klasikoek hazkunde ekonomikoaren inguruan aurkeztu dituzten
ekarpenetatik abiatu eta garapenaren politika ekonomiko ezberdinek, XX. mendearen erdi
aldetik aurrera, garapen ekonomikoari buruz azaldu dituzten hausnarketa esanguratsuenen
laburpen bat jasotzen da. Horretarako, Garapenaren Teoria Ekonomikoarekin zerikusia
duten paradigma ezberdinak defendatzen dituzten pentsamendu korronte batzuen
ezaugarri nagusienak landuko dira, besteak beste: herrialde baten industrializazioa
1 Tak21 auditoretza sistemak, 40 irizpide eta 100 baino adierazle gehiagotan oinarrituta EAEko Tokiko Agenda 21en kalitatea neurtzen eta aitortzen du. Aurrekoaz gain, kalitate onena erakusten duen Tokiko Agenda Urrezko tak21‐rekin saritzen du.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
10
ezinbesteko irtenbide moduan planteatzen duen Modernizazioaren Teoria; Teoria
Estrukturalista, modernizazioaren alternatiba moduan sortu zen eskola heterodoxoa,
lehenengo aldiz Zentro‐Periferia sistemaren ideia planteatu zuena; Garapenaren Teoria
Neoliberala, azpigarapena Estatuaren parte‐hartzearen ondorioz sortzen den merkatuaren
funtzionamendu ezegokiak eragiten duen egoera bezala ulertzen duena; eta, Garapenari
buruzko Hautabidezko Teoriak, orokorrean, banakakoen oinarrizko beharrak asetzearen
garrantzia azpimarratzen dituztenak.
3. kapituluan, Garapen Iraunkorra terminoaren sorrerari buruzko hurbilketa bat egiten da.
Aurreko kapituluan jaso denez, garapen ekonomikoaz arduratu direnak asko izan dira eta
XX. mendean lehenengo aldiz jakintza‐arlo desberdinetatik begiztatzen hasi ziren. Hasiera
batean, Hirugarren Munduko herrialdeen jauzi kuantitatiboaz hitz egiten hasi baziren ere
pixkanaka jauzi kualitatiboaren beharra mahai gaineratu zen, hots, Garapen Iraunkorraren
beharra. Baina Garapen Iraunkorra kontzeptuak Ekonomia zientziaren baitan ez du
interpretazio adostu bat izan. Orokorrean, interpretazio ezberdin horiek bi multzo handitan
bil daitezke: alde batetik, hazkunde ekonomikoa etetea defendatzen dutenak daude, eta
bestetik, garapena bermatzeko hazkunde ekonomikoa beharrezko elementu moduan
ikusten dutenak. Beraz, Garapen Iraunkorraren testuinguru kontzeptuala lantzen da kapitulu
honetan eta ekonomia ekologikoa eta ingurumenaren ekonomiaren eskolako
ekonomialarien arteko postura kontrajarriak aurkezten dira.
Aurrekoaz gain, 1980ko hamarkadaren amaieran, Amartya Sen eta Mahbub ul Haq
ekonomialarien hausnarketa eta ikerketa lanak oinarritzat hartuta Nazio Batuek Giza
Garapenari buruz proposatutako planteamenduetatik eratorrirako Giza Garapena
kontzeptuaren instituzionalizazioa aipatzen da. Baita, egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial,
baliabideena eta azkenik finantza krisi testuinguruari loturik, Garapen Iraunkorra
kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik merkatu mekanismoan eta teknologia eko‐
eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri berriekin iragarri den Ekonomia Berde
bateranzko joera ere.
Bestalde, krisi testuinguru berean desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu
da. Desazkundearen azken asmoa sistema ekonomikoaren tamaina norberaren borondatez
murriztea da eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina murriztea eskatzen
du. Aitzitik, politiken helburu nagusia ez da BPG murriztea, baizik eta ekoizpen eta
Sarrera
11
kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterantz mugi
araztea. Gainera natura ondarea babestu nahi bada, mendebaldeko herrialdeen garapen
eredua gainontzeko herrialdeetara ezin zela orokortu argi geratu da.
Bigarren atala (4. eta 5. kapituluak) erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrean
zentratzen da, hau da, ingurumen irizpideak eta irizpide sozial eta etikoak erosketa eta
kontratazio publikoan barneratzean sortu den kontzeptuan.
Horrenbestez, 4. kapituluan erosketa eta kontratazio publiko iraunkorraren sorrera eta
bilakaera berrikusiko dira. Rio de Janeiron ospatu zen Lurraren Goi‐bileran kontsumo eta
ekoizpen eredu iraunkorrago baten lan egiteko konpromisoa hartu zuten 170 herrialdek
baino gehiagok. Hamar urte beranduago, Johannesburgon konpromiso bera berretsi zuten
eta Marrakech prozesuaren baitan Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren lan taldea
osatu zen. Kapituluan zehar, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren definizio
ezberdinak bilduko dira baita iraunkortasun eskakizunak erosketa eta kontratazio publikoko
prozesuetan barneratzeko dauden aukera desberdinak ere. Azken ideia honi loturik, EKPIren
lege esparrua eta politika esparrua azaltzen dira.
Jarraian, 5. kapituluan, urte luzez erosketa eta kontratazio arduradunek produktuen
ingurumen ezaugarriak, eraginak eta kostuak kontuan izan dituzten arren garapen
iraunkorraren garrantziaren hedapenak erosketa eta kontratazio publikoari loturiko
estrategia, politika eta zuzentarauak ingurumen ezaugarriak ere kontuan hartzen hasi diren
aztertuko da. Beraz, EKPBak pixkanaka hartu duen garrantzia eta etorkizunean eragin
ditzakeen onurak lantzen dira. Termino ezberdinekin izendatzen den arren eta definizio
desberdinak aurki daitezkeen arren, atzean ideia nagusi bera dutela ohartuko gara.
Bestalde, nazioarte mailan EKPBak izan duen bilakaera jasoko da eta aurrera eraman diren
ekimen ugarietan nabarmendu diren zailtasunak eta hauei aurre egiteko proposatu diren
irtenbideak ere biltzen dira.
Hirugarren atalean (6. eta 7. kapituluak) nazioarte mailan nabarmendu diren joerak
Gipuzkoa Herrialdean ere gertatzen diren aztertuko da, hots, Gipuzkoako tokiko
administrazioetan EKPBaren aplikazioa norabide berean doan eta horrek ekarriko lituzkeen
ondorioak.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
12
Lehenik, 6. kapituluan, egun pairatzen ari garen krisitik indar berrituta ateratzeko Europako
Batzordeak diseinatu duen estrategian zehaztu dituen helburu kuantitatiboen Gipuzkoako
Herrialdeak aurkezten duen argazkia erakutsiko da, EAEko, Estatuko eta 27‐Europar
Batasuna multzoarekiko zein osatzen duten herrialdeekiko alderaketa egiteko. Bigarrenik,
Gipuzkoako herrialdeko instituzioetan EKPB aplikatzea ahalbidetzen duen testuinguru
juridikoa deskribatzen da eta, jarraian, Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboaren
erradiografia jaso ostean input‐output metodologiaz baliaturik Gipuzkoako erosketa eta
kontratazio publiko berdeak duen eragina aztertzen da. Amaitzeko, Gipuzkoako
herrialdearen ingurumen egitura produktiboa aztertzen da kontzentrazio indize ezberdinez
baliatuz eta honela, Gipuzkoako egitura produktiboak EKPBak sortzen dituen eskariei aurre
egiteko gaitasuna duten edo ez aurreikusten da.
Hurrengo kapituluan, zazpigarrenean, teknika estatistiko batez baliaturik Gipuzkoa Herrialde
osora hedatuko den iraunkortasunari buruzko azterketa bat garatuko da, hots, ingurumena,
kohesio soziala, ekonomia arloan eta azkenik iraunkortasunean erreparatuta Gipuzkoako
udalerrien sailkapena egingo da. Azterketa hori UDALMAP delakoan aurki daitezkeen
adierazleetan oinarriturik eta ONA metodologiaz baliaturik egingo da eta lortutako emaitzei
esker udalerri bakoitza iraunkortasunari dagokionez hobekuntzak nola lor ditzaketen
jakiteko baliagarria izango da. Jarraian, landa lana aurrera eramateko prestatu den
inkestaren bidez lortu diren emaitzetan oinarrituta Gipuzkoako tokiko erakundetan EKPBak
duen garapen maila aztertuko da. Hots, Gipuzkoako udalerriek erosketa eta kontratazio
publikoko prozesuetan ingurumen‐eskakizunak zenbateraino barneratzen dituzten eta
produktu edo zerbitzu baten aldeko azken erabakia hartzerakoan ingurumen‐eskakizunak
zein neurritan erabakigarriak izan diren azalduko da. Amaitzeko, Gipuzkoako tokiko
administrazioetan EKPBari ematen zaio garrantzia xehetasun gehiagorekin azalduko da, hau
da, Legazpi eta Oiartzungo kasuetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko
ekimenek izan duten bilakaera aztertuko da.
Bukatzeko, ikerlan honen amaieran ondorioen atala jasotzen da. Bertan, ondorio nagusienak
laburbildu eta jasotzeaz gain, ikerlanean erabilitako hipotesiak frogatzerakoan sortutako
hausnarketak ere biltzen dira eta EKPBaren erabileraren aurrerapena bultzatzeko zenbait
gomendiorekin amaitzen da.
I. ATALA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPEN
IRAUNKORRERA
2. KAPITULUA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPENAREN EKONOMIARA
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
17
2.1. SARRERA
Historian zehar, garapen ekonomikoaz arduratu direnak asko izan dira, baina XX. mendean
lehenengo aldiz jakintza‐arlo desberdinetatik begiztatzen hasi ziren eta esan daiteke
Garapenari buruzko Ekonomia Bigarren Mundu Gerra ostean sortu zela Ekonomia
Zientziaren azpi‐diziplina zientifiko moduan zeinak hasiera batean Hirugarren Munduko
herrialdeen jauzi kuantitatiboaz hitz egin zuen.
Baina hainbat ekonomia pentsalarik garapenari buruzko ideiak antzinatik plazaratu dituzte.
Hazkundea eta aurrerapena ekonomialarientzat oinarrizko gaiak izan dira ekonomia zientzia
bat bilakatu zenetik. Zentzu honetan, jatorri teorikoan merkantilisten eta fisiokraten eskolak
aurki badaitezke ere, garapen ekonomikoari buruzko teorien sorburua ekonomialari
klasikoek hazkunde ekonomikoaren inguruan aurkeztu zituzten ekarpenekin lotu daiteke.
Bestalde, aipatu behar da, garapenari buruzko ekonomiari loturik pentsamendu korronte
ezberdinak existitzen direla. Dena dela, komenigarria da aurretiaz bi kontzeptu bereiztea:
Batetik, garapenaren politika ekonomikoa, diziplina anitzeko fenomeno moduan ulertua,
aldagai ekonomikoez gain aldagai politikoak, sozialak, geografikoak eta bestea askoren
erabilera eskatzen duena, garapen ekonomikoari buruzko ezagutza zientifikoen multzoa
osatu eta pentsamendu merkantilistatik abiatu eta gaur egun arteko ibilbidea egin duena;
eta, bestetik, Garapenaren Ekonomia kontzeptua, gutxien garatuta dauden garapen bideko
herrialdeen azterketaz arduratzen den arlo zientifikoa, hots, gutxien garatuta dauden
herrialdeen baldintza, ezaugarri eta garapen ekonomikoa bultzatzeko politiken azterketaz
arduratzen dena. Ekonomia Zientziaren espezialitate akademiko hau Bigarren Mundu Gerra
ostean sortu zen azpi‐diziplina zientifiko moduan.
Beraz, kapitulu honetan zehar, hazkunde ekonomikotik abiatu eta XX. mendearen erdi
aldetik aurrera pentsamendu ekonomikoaren eskola ezberdinek garapenaren politika
ekonomikoari buruz defendatu dituzten hainbat kontzeptu aztertuko dira. Horretarako,
bigarren atalean Adam Smith, David Ricardo, Robert Malthus, John Maynard Keynes eta
Joseph Allois Schumpeteren klasikoen ekarpenetan oinarrituz jaso dira hazkunde
ekonomikoari buruzko teoria klasikoaren ezaugarri nagusiak eta hurrengo atalean,
hirugarrenean, hazkunde ekonomikoaren teoria modernoari loturiko bi eredu bildu dira;
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
18
Solow‐en hazkunde exogenoaren eredua eta hazkunde endogenoaren AK eredua.
Ondorengo ataletan garapenaren politika ekonomikoari loturiko paradigma ezberdinak
jasotzen dituzten pentsamendu korronte batzuk landu dira. Honela, laugarren atalean,
modernizazioaren teoria aldarrikatzen zuten Walt Whitman Rostow, Paul Rosendenstein‐
Rodan, Ragnar Nurkse, Arthur Lewis, Albert O. Hirschman eta François Perroux autoreen
ekarpenak bildu dira; bosgarren atalean, teoria estrukturalista eskola heterodoxotik abiatu
eta bere ordezko teoria erradikala bezala izendatu den mendekotasun teoriari buruzko
zertzelada batzuk jasotzen dira; seigarren atalean, eskola neoliberalaren bilakaera eta bere
ideologiaren paradigma bihurtu zen Washingtongo Kontsentsua azalduko dira; zazpigarren
atalean, garapenari buruzko hautabidezko teoria moduan sailkatu ditugun Neo‐
instituzionalismoa edo Erakunde Ekonomia Berria (EEB), Tokiko Giza Garapena (TGG),
Generoa eta Garapena (GEG) eta, amaitzeko, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña‐ren ideia
nagusiak azalduko dira.
2.2. HAZKUNDEAREN TEORIA KLASIKOA
Hazkunde ekonomikoaren azterketa ekonomialari askoren kezka iturria izan da urteetan
zehar eta hazkunde ekonomikoaren teoria asko aldatu da bere sorreratik. Hori horrela
izanik, jarrian, autore klasikoen ekarpenetatik – A. Smith, D. Ricardo eta R. Malthus – hasi
eta J.M. Keynes eta J.A. Schumpeterren ekarpenetaraino jasoko dira.
Autore klasikoek, orokorrean, modu sistematiko eta zehatz batean ekonomiaren hazkundea
eta aberastasunaren faktore sortzaileak aztertu nahi izan zituzten (O’Brian, 1989 hementxe:
(Galindo, 2011)). Esate baterako, Adam Smith (1723‐1790) autore klasikoak, bere lanik
garrantzitsuenean “Investigación sobre la naturaleza y causas de la riqueza de las naciones2”
(1994 {1776}), nazioen aberastasuna edo hazkunde ekonomikoa (zentzu berean ulertzen
zituen) baldintzatzen duten faktoreak aztertzea asmo duen lanean, nazioen baliabide
naturalak neurri batean edo bestean zehaztuak daudela onartzen du. Beraz, aberastasuna,
giza lan‐jarduerak eta nazioak erabilgarri dituen baliabide naturalek mugatzen dutela
2 Lan originala Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations 1776. urtean argitaratu zen
baina testu honetan jasoko diren aipamenak Investigación sobre la naturaleza y causas de la riqueza de las naciones (8. argitalpena) lanetik hartutakoak izango dira.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
19
ondorioztatzen du (Ferguson, 1948). Zehatzago esateko, Smith‐ek lan‐faktorearen
hazkundeak aberastasuna nola handi arazten duen azaltzen du honela:
“Todo aumento en la riqueza real de la sociedad, todo incremento en la cantidad de trabajo
útil que en ella se emplea, tiende de una manera indirecta a aumentar la renta real de la
tierra. Cierta proporción de ese esfuerzo beneficia naturalmente a la tierra misma. Un mayor
número de personas y de animales se utilizan en el cultivo, el producto crece, a medida que
aumenta el capital destinado a obtenerlo, y la renta se acrecienta con el producto.” (Smith,
1994 {1776}, or. 238)
Era berean, Smithen arabera, merkatuak norbanakoek bere onura handiagoa lortu asmoz
bultzatutako norberekeriak gidatzen ditu eta ez altruismoak. Mozkinak lortzeko
igurikapenak sustatzen du kapitalista, beraz, honek jendeak desio dituen ondasun eta
zerbitzuak ekoizten ditu eta ondorioz kapitalisten arteko lehia sortuko da baldin eta
ekoizpen faktoreen kostuei aurre egiteko aukerak badituzte. Zentzu honetan, ekonomiaren
alor baten irabazi maila bataz bestekoa baino handiagoa bada, ekoizleak alor horretara
mugituko dira, ekoizpen maila handituz eta azkenean prezio maila murriztuz. Bestetik,
kontsumitzaileek merkatuan bere adostasuna azalduko dute beraien desioak seinaleen
bidez adieraziz; honela, merkatu lehiakorretan baliabideen esleipena optimoa izango da
gobernuaren esku‐hartzerik gabe (Lavezzi, 2003).
Smithen teoria oso iraultzailea izan zen; alde batetik, garai hartan nagusi zen merkantilisten
doktrina kritikatu zuen, Smithek proposatutako ereduan merkatuak libreki funtzionatzen
zuen eta ez zetorren bat merkantilistek proposatzen zituzten murrizketekin. Are gehiago,
merkataritzari jarritako murrizketek merkatuaren hazkundea trabatu egiten zuten Smithen
ereduaren arabera:
“El interés del comerciante consiste siempre en ampliar el mercado y restringir la
competencia. La ampliación del mercado suele coincidir, por regla general, con el interés del
público; pero la limitación de la competencia redunda siempre en su perjuicio, y sólo sirve
para que los comerciantes, al elevar sus beneficios por encima del nivel natural, impongan,
en beneficio propio, una contribución absurda sobre el resto de los ciudadanos.” (Smith, 1994
{1776}, or. 241)
Bestetik, merkantilistek aberastasuna metalen pilatzearekin parekatu izana kritikatzen zuen.
Lehenengo aldiz, hazkundearen irizpidetzat banakako ekoizpena aipatzen da eta ez
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
20
guztirako ekoizpena, gizarte‐justiziari buruzko ardura handiagoa erakutsiz (Smith, 1994
{1776}, or. 28). Lanaren banaketaren aldeko argudioak eskaintzen ditu eta adibide argigarri
batekin azaltzen du:
“Un obrero que no haya sido adiestrado en esa clase de tarea (convertida por virtud de la
división del trabajo en un oficio nuevo) y que no esté acostumbrado a manejar la maquinaria
que en él se utiliza (cuya invención ha derivado, probablemente, de la división del trabajo),
por más que trabaje, apenas podría hacer un alfiler al día, y desde luego no podría
confeccionar más de veinte. Pero dada la manera como se practica hoy día la fabricación de
alfileres, no sólo la fabricación misma constituye un oficio aparte, sino que está dividida en
varios ramos, la mayor parte de los cuales también constituyen otros tantos oficios distintos.
Un obrero estira el alambre, otro lo endereza, un tercero lo va cortando en trozos iguales...
He visto una pequeña fábrica de esta especie que no empleaba más que diez obreros donde,
por consiguiente, algunos de ellos tenían a su cargo dos o tres operaciones. Pero a pesar de
que eran pobres y, por lo tanto, no estaban bien provistos de la maquinaria debida, podían,
cuando se esforzaban, hacer entre todos, diariamente, unas doce libras de alfileres. En cada
libra había más de cuatro mil alfileres de tamaño mediano. Por consiguiente, estas diez
personas podían hacer cada día, en conjunto, más de cuarenta y ocho mil alfileres, cuya
cantidad, dividida entre diez, correspondería a cuatro mil ochocientas por persona.” (Smith,
1994 {1776}, or. 8‐9)
Lanaren banaketari esker, langileak zeregin bakar batean espezializatu eta trebetasuna
areagotzea lortzen du. Gainera zereginez aldatu beharrik ez duenez denbora aurreztuko du
edo denbora berean gehiago ekoiztu. Ekoizpena handitzeak, mozkinen igoera eragingo du
eta ondorioz makinarietan inbertitzeko kapital gehiago izango da eta horrek ekoizpena
gehiago handi araziko du. Terminologia modernoa erabiliz, Smithek hiru kontzeptu azaldu
nahi ditu: learning by doing (eginez ikasi), ezartze kostuak eta teknologi aurrerapen
endogenoak (Lavezzi, 2003, or. 3). Smithen arabera kapitalaren pilaketak lanaren banaketa
sustatu eta babesten du.
Bestalde, Smith‐ek zioenez, nazio baten aberastasuna bi faktoreek baldintzatzen dute: alde
batetik, lan‐faktorea jarduera produktibo eta ez‐produktiboen artean egiten den banaketak,
eta, bestetik, jarduera produktiboen eraginkortasun mailak (aurrerapen teknologikoak).
Baina, bi aldagai hauek aldi berean prozesuan garrantzia handia duten beste aldagai
batzuengatik daude baldintzatuak: lanaren banaketa (espezializazioa), elkartrukerako joera,
merkatuen tamaina (diruaren erabilera eta nazioarteko merkataritza), eta azkenik,
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
21
kapitalaren pilaketa, zeina azken batean herrialde baten hazkundea baldintzatuko duen
faktoretzat hartzen den. Smith‐ek azpimarratzen du, ez dela ahaztu behar aldagaien gain
badirela hainbat nahasmen eta hauek eragin negatiboak sor ditzaketela, adibidez, lanaren
banaketaren ondorioz sortzen diren nekeak. Bake sozialik ez izatea ere gerta liteke,
hazkunde ekonomikoa eragingo duen inbertsioa bermatzeko hain beharrezkoa dena,
esaterako guda egoera. Desira ez diren perturbazio horiek ekiditeko hezkuntzak duen
garrantzia azpimarratzen du.
Dena dela, Smith‐ek nazio guztiek izango duten garapen ekonomiko motaren araberako,
egoera geldikorra lortuko dutela zehazten du, izan ere denboraren joanean inbertsio
aukerak agortu egiten dira eta berarekin batera hazkundea eten egiten da. Egoera
geldikorrera iristea atzeratu egin daiteke merkatuak irekiaz eta berrikuntzei esker, azken
hauek inbertsio aukerak areagotzen baitituzte. Bestalde, kontuan izan behar dira
herrialdean indarrean dauden araudi eta erakundeak, hauek merkataritzari mugak jarri eta
inbertsio aukerak murriztu ditzaketen neurrian, egoera geldikorrera iristea azkartu edo
denboran atzeratu baitezakete.
“Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak3” (1995 {1817}) lanean David Ricardo
(1772‐1823) ere Egoera Geldikorrari buruz mintzo da, zeinetara errendimendu beherakorren
existentziari esker iritsiko den; izan ere biztanleria areagotuz doan heinean, lur‐sail ez hain
emankorrak lantzen hasi eta ekoizpen kostuek gora egingo dute. Horrek lurretik eratorritako
errenten beherapen mailakatua eragingo du, baliabideak agortu daitezkeela nabarmenduz
eta ingurumenak Ricardorengan izan zuen eragina agerian jarriaz (Bifani, 1999; Hardin,
1989; Ferguson, 1948). Hala ere, Ricardok onartzen du biztanleriak egokitzapen ahalmena
duela:
“Populazioa, berarengan enplegatzen diren fondoek erregulatzen dute, eta beraz, kapitalak
egiten duenaren arabera inkrementatu edo gutxituko da.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 58)
Edozelan ere, Ricardo optimista da eta ekoizpen prozesuetara bideratutako inbertsio maila
handitzearen beharra adierazten du. Horretarako aurrezki tasa altuak behar dira eta
3 Lan originala On the Principles of Political Economics and Taxation 1817. urtean argitaratu zen baina testu honetan jasoko diren aipamenak Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak lanetik hartutakoak izango dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
22
inbertsio hauekin baliabide ahigarriek ezarritako mugak gainditu daitezke (Fernández,
Parejo, & Rodríguez, 2002). Ondorengoak azaltzen du Ricardoren teoria ekonomikoak
aurrezkiari ematen dion garrantzia:
“Bizirauteko bitartekoen aurka presionatzen duen populazioarentzako bi irtenbide daude:
populazioa gutxitu edo kapital‐metaketa bizkortu. Lur emankor denak landuta dauden
herrialde aberatsetan, azken emendioa ez da batere eragingarria, ezta desiragarria ere,
zeren eta esfortzu hori burutzen bada, gizarte horretako klase guztiak txiroago bihurtuko
baitira. Baina, ezkutuan bederen, ekoizpen‐bitarteko ugari gordeta dituzte eta oraindik lur
emankorrenak lantzeke dauden herrialde txiroetan, egoera txar hori gainditzeko bide
ziurrena eta eraginkorrena bigarrena da, zeren eta ondorioa herriko klase guztiak profitatzea
baita.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 76)
Aldi berean, ondasunen balioa lanera bideratzen den denborak mugatzen duela azaltzen du.
Lur egokiak mugatuak direnez bizi‐iraupenerako ondasunen prezioen joera gorakorra izango
dela aurreikusten du, ondorioz, baita soldatena ere. Beraz, makinak sarritan lanaren ordezko
izango direla aurreikusten du. Ricardok honela azaltzen du:
“Kapital eta populazioaren gehikuntza bakoitzarekin elikagaien prezioa igo egingo da beren
ekoizpena zailduko delako. Gehikuntza honen ondorioa, bestalde, alokairuen igotzea izango
da, eta honelako igoera bakoitzak, egunetik egunera, aurreztutako kapitalaren proportzio
handiagoa bultzaraziko du makineria‐erosketara.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 306)
David Ricardoren arabera, ekonomia politikoa nagusiki errentaren banaketaz arduratu behar
da eta ez, Adam Smithek proposatzen duen moduan, aberastasunaren hazkundeaz
(Robbins, 1974). Adam Smith eta fisiokratek nekazaritza jarduera produktibo bakar bezala
ulertu izana ere kritikatzen du Ricardok, izan ere bere ustez industria da ekonomia baten
iturri produktibo nagusia (Ferguson, 1948; Naredo, 1996). Horrez gain, ez du bat egiten
Adam Smithekin, azken honek balioa eta aberastasunaren arteko bereizketa argirik ez
duelako egiten. Ricardok aldiz balioaren teorian sakondu zuen eta bi kontzeptuen arteko
desberdintasuna “Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak” lanean honela jaso
zuen:
“Balioa, beraz, aberastasunetik erabat bereizten da, ez baitago oparotasunaren menpe,
ekoizpenaren erraztasun edo zailtasunaren menpe baizik.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 211)
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
23
David Ricardoren beste bi ekarpen garrantzitsu dira; batetik, ogasunari buruzkoa eta,
bestetik, zientzia eta tekniken hobekuntza aurrerapen teknologikoaren ezinbesteko
iturritzat kontsideratzea, hazkunde ekonomikoa lortzeko baldintza beharrezkoa. Are
gehiago, nahiz eta Egoera Geldikorraren aurkako ideia bat izan, Ricardok onartzen du
ekonomia itxi batean teknologia maila jakin batekin hazkunde jarraitu mugagabea lortzea
posible dela. Egoera horretara iristeko, eskariari loturiko ondo zehaztutako zenbait
aurrebaldintza suposatzen ditu, esate baterako, Say‐ren merkatu legea4.
Ogasunari dagokionez, Ricardoren arabera lurraren gaineko zerga ezartzea nahikoa
litzateke, izan ere lurraren errenten gaineko zergak lur‐jabeek ordaindu beharko lituzkete
eta ez litzateke kontsumitzaileengana transferituko. Soldaten gaineko zergarik ez du
proposatzen, izan ere Ricardoren ustez, soldatak bizi iraupeneko soldatak dira eta ez dute
zerga zamarik jasateko aukerarik. Bestalde, langileek kontsumitutako ondasunak zamatzeko
aukera ere baztertu egiten du, zerga hauek langileen eros ahalmenari zuzenean eragingo
liokeela argudiatuz. Azken batean, langileen errenta erreal erabilgarria murriztuko lukeen
zergen aurkakoa zen, soldata nominalak handitu arren langileen errenta erreal erabilgarria
murrizten badute langileez gain enpresariak ere kaltetuak suertatzen baitira. Soldata
nominalen igoerak enpresarien mozkin tartea murriztu eta inbertsio gutxiago burutuko
dutenez hazkunde ekonomiko txikiagoa eragingo baitute.
Thomas Robert Malthus (1766‐1834) klasikoarentzat, hazkunde ekonomikoari aurrezkiak,
kontsumo maila urriak eta populazioaren dinamikak modu negatiboan eragiten die. Bere
ikuspegiaren arabera, hazkunde ekonomikoak eskari gehigarriaren beharra du. Horretarako
inbertsio gehigarria ez da nahikoa, eskaintzaren gehikuntza bat ere beharrezkoa izango da.
Malthusen arabera, egoera geldikorrera iristearen arrazoi nagusiena biztanleriaren dinamika
bera da, honek errendimendu beherakorrak sortzen baititu (Fernández, Parejo, & Rodríguez,
2002).
4 Sayren ekarpenik esanguratsuena merkatuen legea (Say‐ren legea bezala ezagutzen dena) da zeinaren arabera eskaintza orok bere eskaria sortzen duen. Sayren arabera herrialde batean enplegatu gabe geratuko den kapitalik ez dago, ekoizpenak mugatzen baitu eskaria. Kontsumitu edo salmentarako bakarrik ekoiztuko da, gainera merkantzia bat saltzen bada beste bat erosiko da eta azken hau berehala erabiltzen ez bada, geroagoko ekoizpena laguntzeko izango da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
24
Malthusek “Primer Ensayo sobre la Población5” lanean honela jasotzen du biztanleriaren
joera:
“La Población, si no encuentra obstáculos, aumenta en progresión geométrica. Los alimentos
tan solo aumentan en progresión aritmética.” (Malthus, 1970 {1798}, or. 53)
Eta goian jasotzen den joera hori adibide argigarri batekin azaltzen du:
“Estimando la población del mundo, por ejemplo, en mil millones de seres, la especie humana
crecería como los números 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, etc., en tanto que las
subsistencias lo harían como: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, etc. Al cabo de dos siglos y cuarto, la
población sería los medios de subsistencia como 512 es a 10; en tres siglos la proporción sería
de 4096 a 13; y a los dos mil años la diferencia sería practicamente incalculable.” (Malthus,
1970 {1798}, or. 60).
Biztanleriaren hazkunde joera hori gainditzeko, Malthusek bi irtenbide proposatu zituen:
Batetik, berezko mugak (gosetea, gudak, gaixotasunak, …) eta bestetik, jaiotze tasa
kontrolatzeko prebentzio‐neurriak. Esate baterako, XVIII. mendean Britainia Handian
indarrean zegoen “Txiroen Legearen” kontrakoa zen. Lege honekin elizbarrutiei txiroei
mantenua luzatzeko beharra ezartzen zitzaien eta Malthusen arabera laguntza honi esker
txiroak elikagai gehigarriak sortu gabe ugaltzen zirela zioen, hau da, birbanaketa tresnekin
txirotasuna murriztu beharrean ugaldu egiten zela argudiatu zuen.
Bestetik, aurrerapen teknologikoei garrantzi handia eskaini zien nahiz eta ekoizpen
gaitasunera bideratutakoei bakarrik izan, beraz eskari maila handitu behar zela zioen,
horretarako, hazkundea gehien kaltetzen zuten faktoreen kontra jardun behar zen, hau da,
gehiegizko aurrezkia, kontsumo maila baxua eta biztanleriaren dinamika.
Malthusek, Ricardok bezala, aurretiaz aipatu den moduan errendimendu beherakorren
existentzia onartzen zuen. Gainera, errendimendu beherakorrek eraginda oreka maila
egoera geldikor batera iritsiko zela ondorioztatu zuen, bizi‐iraupen mailako egoera geldikor
batera.
5 Lan originala An Essay on the Principle of Population 1798. urtean argitaratu zen baina testu honetan jasoko diren aipamenak Primer Ensayo sobre la Población lanetik hartutakoak izango dira.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
25
Urte batzuk beranduago, XX. mendeko 30eko hamarkadako krisiak langabezi tasa altuak
eragin zituen. Autore neoklasikoen arabera lan eskaintza zein ondasunen merkatuen
zurruntasunaren ondorioa izan zen, hots, soldaten beheranzko malgutasuna ekiditen
zituzten sindikatuen ekintza edo lehia ez perfektuko egoeren, monopolioen kasua adibidez,
ondorioa. Zurruntasun hauek zirela eta merkatuan orekako prezio maila altuagoak zehazten
ziren. Egoera honen aurrean, Keynesek neurri alternatibo eta berritzaileak proposatu zituen,
gastu publikoa handitzetik hasi eta horri aurre egiteko beharrezkoa izango zen zerga politika
aktiboak arte (Hutchinson, 1980). Keynesen iraultzak Sayren legearen ikuspegi neoklasikoa
apurtzea lortu zuen, izan ere egoera historiko ezberdinek argi utzi zuten nahiz eta soldatak
murriztu langabezia existitu daitekeela, izan ere arazoa lanaren eskari ezak eragiten baitu
(Tobin, 1996). Zentzu honetan, ekonomiaren diskurtsoa ikuspegi mikroekonomiko batetik
ikusmolde makroekonomiko batera igaro zen, nahiz eta epe laburrera bakarrik mugatua
egon. Printzipioz Keynes epe luzean ekonomiak izango duen joerez ez zen gehiegi arduratu6.
Keynesen ekarpenik azpimarragarriena ekonomia batek pairatzen dituen merkatu akats eta
hauei merkatuak berak bakarrik aurre egiteko ezintasunaren aurrean Estatuaren parte‐
hartze handi eta zuzenago baten aldeko proposamenena da. Honi loturik, gobernuek
enplegu betea, prezioen egonkortasuna, pagamendu‐balantza orokorraren oreka edota
nazio aberastasunaren banaketa bidezkoagoa bezalako helburuak lortu asmoz lan egitea
eskatzen du (Rugina, 2000). Badirudi beraz, politikak ekonomian duen lehentasuna
berrezarri zuela Keynesek eta hazkundea bultzatzeko Estatuaren parte‐hartzearen beharra
azpimarratu (Furtado, 1987 {1980}; Galindo Martín & Malgesini, 1993). “Laissez faire” teoria
desegin zuen, liberalismoaren teoria politikoki ez zuzena bilakatu zen, aurreko garaietan
eztabaida ezina zena, eta aldi berean esku ikusezina edo merkatua doitzen duen mekanismo
automatiko baten presentzia nabarmendu zuen (Naredo, 1996).
Keynesek proposatutako sistemaren arabera, guztirako eskaintza eta eskariak bat egitean
lortzen den oreka egoera, kontsumorako joera marjinala eta inbertsioak zehazten zuten. 6 Ñabarmadura bat, Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko Teoria Orokorra (Keynes, 1998 {1936}) lanean Keynesek bere oinarrizko teoria ekonomikoak azaltzerakoan, epe laburrari garrantzia ematen badio ere “Some Economics Consequences of a Declining Population” Eugenics Review‐n (1937) argitaratutako artikuluan hazkundearen epe luzeko azterketa proposatzen du, biztanleriaren dinamikak inbertsio, aurrezki, sarrera eta langabezian izan ditzaken eraginak aztertuz. Tarasciok (1971) dioen moduan aipaturikoa artikuluan jasotzen den hazkunde ekonomikoari buruzko teoria, Teoria Orokorraren azaltzen denaren osagarria da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
26
Herrialde bateko ekonomia bi formula sinpleren bidez laburbildu zuen: Batetik, herrialdeko
ekoizpen(Y) maila kontsumoa (K), inbertsioa (I) eta gastu publikoaren (G) baturarekin
berdintzen zuena (Y ? K ? I ? G) eta, bestetik, inbertsioa (I) eta aurrezkia (S) berdintzen
zuena (I ? S). Bi ekuazio hauen bidez biderkatzailea7 definitzen da, kontsumorako joera
marjinala eta inbertsioaren menpekoa izango dena. Biderkatzaileaz baliatuz Keynesek
kontsumoa, inbertsioa edo gastu publikoaren aldaketek herrialde baten errentaren aldaketa
biderkatua eragin daitekeela azaldu zuen. Gainera errentaren birbanaketa berdinago baten
aldeko jarrera defendatzen zuen, izan ere, Keynesen arabera baliabide gutxiago eta ustez
kontsumorako joera marjinal handiagoa zituztenen sarrera maila handitzean eskari
agregatua are gehiago haziko litzateke. Bestalde, gastu publikoa hazkundea ahalbidetu eta
langabezia gainditzeko tresna moduan ulertzen zuen. Batik bat, inbertsio pribatuarentzat
pizgarriak nahikoak ez ziren garaietan inbertsio maila areagotuko araziko duen gastu
publikoa. Ikusten denez Keynesek, nahiz eta merkatuaren eraginkortasunaren ikuspegitik
bada ere eta ez justizia sozialarenetik, ekitatearen aldeko apustua egin zuen.
Bestalde, Keynesek inbertsio mailaren gora beheretan oinarrituta ekonomiaren eboluzio
ziklikoa azaldu zuen. Inbertsio maila kapitalaren eraginkortasun marjinalak mugatzen zuen,
honek inbertitzaileen errendimendu eta kapital ondasunen kostuan eragiten zuen heinean.
Ziklo hauek maiztasun jakin batean errepikatzen zirela baieztatu zuen, kapitalismoaren
ezegonkortasunak edo krisiek eraginda. Zentzu honetan, hazkunde ekonomikoaren prozesua
epe luzean epe laburreko dinamikaren errepikapena izango da, hots, kapitalaren
eraginkortasun marjinalaren araberakoa (Galindo Martín & Malgesini, 1993).
Aurrekoaz gain, “Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko Teoria Orokorra” (Keynes, 1998
{1936}) laneko 23. eta 24. kapituluetan pagamendu‐balantza positiboaren garrantzia
azpimarratzen du eta lanaren nazioarteko banaketaren alde egiten du. Horrez gain,
herrialde barneko merkatuak babesteko neurrien alde agertu zen, batik bat lehia
7 Biderkatzailea lortzeko Y ? K ? I ? G ekonomia itxi baten oreka egoeratik abiatzen da. Sinplifikatu asmoz, sektore publikorik ez dagoela suposatzen bada Y ? K ? I izango dugu. Demagun kontsumo funtzioa lineala dela eta kontsumo autonomoa (A) eta errentaren (Y) menpekoa dela, hots,
K ? A ? bY. Kontsumo funtzioa Y ? K ? I ekuazioan ordezkatuz Y ? ???? ?? ? ?? lortzen da. Gehiago
sinplifikatzeko A ? 0, kontsumo autonomorik ez dagoela suposatzen bada, Y ? ???? ? izango da
biderkatzailea ???? delarik.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
27
perfektuaren ondorioz produktibitate ezberdinak zituzten herrialdeen barne merkatua
murrizteko arriskua aurreikusten baitzuen.
Laburbilduz, Keynesen hazkunde ekonomikoaren teoriaren ekarpenaren arabera, bi aldagai
dira azpimarratu beharrekoak. Alde batetik, bere “Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko
Teoria Orokorra” obran garrantzi handia jasotzen duen animal spirit kontzeptua, izan ere
inbertsio erabakiei eragiten die eta ondorioz hazkunde ekonomikoari; bestetik, aurrezkiari
ematen dion garrantzia, gizabanakoek aurrezkiari ematen dien erabilerak aberastasunari
modu positiboan edo negatiboan eragingo baitio. Gizartearentzat onuragarria izateko,
aurrezkia inbertsio berri batez lagundua izan behar da (Galindo, 2011).
Amaitze aldera, Joseph Alois Schumpeter (1883–1950) bere lanik esanguratsuenean, “Ciclos
Económicos. Análisis teórico, histórico y estadístico del proceso capitalista” (2002 {1939}),
sistema kapitalistaren dinamikaren teoria azaltzen du nagusiki berrikuntzek eragindako
hazkunde ekonomikoaren hedatze, uzkurtze eta geldialdi prozesuez baliaturik. Aurkeztutako
ereduaren arabera, berrikuntza izango da hazkunde ekonomikoa baldintzatuko duen gakoa.
Prozesu horretan, enpresariak funtsezko papera betetzen du, berak barneratuko baititu
berrikuntzak ekoizpen prozesuan. Beraz, bere hazkunde ereduan, zientzia eta teknologia
dira aldagai garrantzitsuenak. Zehatzago esanda, Schumpeterren arabera ekonomia bi
egoera edo fase posible ezberdinetan aurki daiteke. Lehenengoa, egoera egonkorrean
zeinetan ekonomia ez da hazten, teknologia maila berean mantentzen da eta ekoizpen
prozesu berak errepikatzen dira. Bigarren fasean, hazkundearena, ekoizpen prozesuan
hainbat aldaketa barneratzea lortzen da – aldaketa horiek berrikuntza bezala izendatzen
ditu. Hauek egokiak badira, enpresa berritzailearen mozkinak handitu egingo dira eta ekoizle
lehiakideek berrikuntzak barneratzea erabakiko dute, mozkinen zati bat bereganatu asmoz.
Horretarako, inbertsio maila areagotzea beharrezko izango da. Beraz, berrikuntzak
barneratzen diren fasean ekonomia hazi egiten da. Agente guztiek beraien ekoizpen
prozesuetan berrikuntzak barneratu ostean inbertsio maila mantendu egiten da eta
ekonomia berriro ere egoera egonkor batean aurkituko da, beste norbaitek berrikuntza bat
barneratu arte. Enpresari berritzailea deiturikoa izango da eginkizun horren arduraduna eta
lehiakideak, berriz, imitatzaileak.
Goian azaldu den prozesuak muga batzuk ditu; batetik, berrikuntza horiek aurrera eramatea
posible izan behar da. Bigarrenik, enpresari berritzailea existitu behar da, bere dirua
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
28
ekoizpen prozesuan arriskatzeko prest egongo dena, etorkizunean mozkinak jasoko dituen
esperantzarekin. Hirugarrenik, egoera sozial egokia eskatzen du. Laugarrenik, finantza
merkatuen portaera kontuan izan behar da, izan ere enpresarientzat likidezia eskuragarri
izatea ez da beti posible izaten.
Ikusten denez, prozesu ekonomikoak aurkezten dituen ez jarraitasunari arreta berezi eskaini
zion Schumpeterrek, bi fase ezberdin bereiziz: Egoera Geldikorra, aurrerapen teknologikorik
ez dagoen garaia, ekoizpen prozesu berdinak errepikatuko dira eta Hazkunde
Ekonomikoaren fasea, ekoizpen prozesuan berrikuntzak barneratuko diren garaia. Horrela,
ziklo ekonomikoek eragindako ekonomiaren gora beherak formulatzen ditu, grafikoki
adieraziko dituenak eskema historikoen bidez. Hiru ziklo adierazten ditu: berrogei
hilabetekoa edo Kitchin zikloa, hamar urteko edo Juglar zikloa, eta 60 urtekoa edo
Kondratieff zikloa (Schumpeter, 2002 {1939}, or. 170).
Bestalde, azpimarratu behar da Schumpeterrek hazkunde ekonomikoa eta garapen
ekonomikoa bereizi egiten dituela, esate baterako, bere lanetako batean “Teoría del
desarrollo económico” (1967 {1912}) garapen ekonomikoa landu zuen, batik bat
makroekonomia eta epe luzeaz arduraturik baita beste lan garrantzitsu batean, “Historia del
análisis económico” (1994 {1954}) ere. Schumpeterren arabera hazkunde ekonomikoa
faktoreen gehikuntzan oinarritzen da eta garapen ekonomikoa, aldiz, berrikuntzek
eragindako prozesu baten ondorioz eragindako faktoreen aldaketan, hau izango baita
aurrerapen ekonomikoaren indar eragilea. Beraz ikerketara bideratutako inbertsioan
eraginez, berrikuntzaren oinarri dena, garapen ekonomikoa suspertu daitekeela
ondorioztatu daiteke.
Laburbilduz, hazkunde ekonomikoaren teoria klasikoaren testuinguruaren ezaugarri
nagusiena herrialde industrializatuen etorkizun pesimista eta azpigaratutako ekonomien
etorkizun itxaropentsua aurreikusi izana da. Aipatutako ekonomialari klasikoetatik jaso diren
ekarpen ezberdinen arabera epe luzean herrialde aurreratuen hazkundea gelditzea
aurreikusten da, hots: inbertsio aukerak agortu (Smith), errendimendu beherakorren legea
(Ricardo), biztanleriaren dinamika (Malthus), kapitalarena eraginkortasun marjinala txikitu
(Keynes) edo enpresariaren espirituaren okertzea (Schumpeter) dela eta ekonomiaren
egoera geldikor bateranzko joera aurreikusten da.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
29
2.3. HAZKUNDEAREN TEORIA MODERNOA
Hazkunde ekonomikoari buruzko teoria modernoen formalizazio eta azterketa enpirikoen
maila, teoria klasikoena baino altuagoa da. Ekarpen klasikoei hobekuntza edota
modernizazioa barneratzen diete eta sorburua Harrod (1939) eta Domar‐en (1946) ikerketa
lanetan dute. Bi ikerlari hauek, abiapuntu ezberdinetatik hasitako, ikerketa lan
independenteak burutu zituzten arren ondorio berera iritsi ziren: inbertsio maila handituz
gero sarrera agregatuak berehala goranzko joera erakusten du baita etorkizuneko ekoizpen
potentzialak ere. Beraz, hazkunde ekonomiko jarraitua aukera posibletzat hartzen dute
baina hazkundeak ez dauka zertan orekatua izan behar eta ez du zertan beti enplegu beteko
egoera eragin behar. Zentzu honetan, ekonomia kapitalista ezegonkorra eta jarrera zikliko
duena, aldizka krisialdiak izango dituena bezala planteatu zuten Harrod eta Domarrek
beraien ereduekin.
Ekonomia‐hazkundearen teoria modernoen helburu nagusia Keynesen azterketa
ekonomikoa epe ertain eta luzean dinamizatzea da; eskariak mugatuko dituen ekoizpen
maila eta hazkundea aztertzeaz arduratuko da. Asmo hori jarraituz sortu diren eredu
ezberdinak bi multzo handitan sailkatu daitezke, hazkundearen eredu exogenoak eta
hazkundearen eredu endogenoak.
Hazkundearen eredu exogenoak Solow (1956) eta Swanen (1956) ekarpenetatik abiatzen
dira. Eredu hauen ezaugarri nagusiena ondorengo oinarrizko hipotesiak kontuan izatea da:
Lehenik, merkatuen erabateko lehiakortasunean oinarritzen dira. Bigarrenik, ekoizpen
funtzioari dagokionean: Ekoizpen funtzioak errendimendu konstanteak8, ekoizpen faktoreen
produktibitate marjinala positiboa baino beherakorra9 eta ekoizpen faktoreen
8Ekoizpen funtzioak Y? ???, ?? errendimendu konstanteak izango ditu baldin eta bere ekoizpen faktore guztiak λ eskalar batekin biderkatzean ekoizpenaren maila ere λ eskalarraren proportzio berean aldatzen bada, hau da: ????, ??? ? ????, ?? ?? ? 0. Matematikan lehen mailako funtzio homogeneo moduan izendatzen da.
9Hau da, ekoizpen faktoreen kopuru gehigarri batek gero eta neurri txikiagoan handituko du ekoizpenaren maila. Azalpen matematikoaren arabera, ekoizpen funtzioaren kapitalarekiko (lanarekiko) lehen mailako deribatu partziala positiboa den arren bigarren mailako deribatu partziala
negatiboa izango da. Hau da; ???? ? 0;
???? ? 0;
?????? ? 0;
?????? ? 0
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
30
produktibitate marjinala zerorantz (infiniturantz) hurbilduko da ekoizpen faktorea oso
handia (txikia) egiten denean10 suposatzen da.
Oinarrizko bi hipotesi horien ondorioz epe luzean enplegu beteko oreka egoera bat
existituko dela bermatzen da. Baina oreka egoera horretan biztanleko errenta mailaren
hazkundea nulua izango da. Errealitatean, ordea, garai haietan hazkunde tasa positiboak
ematen zirela ikusirik, aurreko ondorioarekin kontrajarria dagoena, ereduan aurrerapen
teknologikoa faktore exogeno11 moduan barneratzeko beharra justifikatzen zuten (arrazoi
hau dela eta hazkundearen eredu exogeno moduan ezagutzen dira), horrela epe luzean
biztanleko errentaren hazkunde positiboa posible izango delarik.
Gorago aipatu den moduan, Solow‐en eredua hazkunde ekonomiko modernoaren
azterketaren oinarritzat hartzen da. Eredu honen hipotesi eta ekuazioak laburki 2‐1 taulan
bildu dira. [1] ekuazioa Solow‐en ereduaren oinarrizko ekuazio da zeinak biztanleko
kapitalaren ??? ibilbidea azaltzen duen. Grafikoan ikusten den moduan per capita
kapitalaren maila ???? orekakoa ???? baino txikiagoa bada, hots, ?? ? ?? langileko egiten
den inbertsioa (edo biztanleko aurrezki maila) ???????, biztanleriaren hazkundeari ??? eta
kapitalaren balio‐galerari ??? aurre egiteko behar den inbertsioa ??? ? ???? baino
handiagoa izango da, beraz per capita kapitalaren joera hazkorra izango da ?? mailara iritsi
arte. Kontrakoa gertatuko da hasiera batean biztanleko kapitalaren maila orekakoa baino
handiagoa bada. Beraz, ekonomia ??‐k adierazten duen egoera geldikorreko mailara iritsiko
da, zeina egonkorra izango den. Behin egoera geldikorrera iritsitakoan ekonomiak ez du
kapitala stocka aldatuko ??? ? ∆? ? ?????? ? ?? ? ???? ? 0? eta epe luzean maila
horretan mantenduko da. Beraz, Solow‐en ereduaren soluzioak epe luzean enplegu beteko
oreka egoerara eramango du ekonomia non biztanleko errentaren hazkunde tasa nulua
izango den.
10Kapitala (Lana) ekoizpen faktorearen produktibitate marjinala zerorantz hurbilduko da Kapitala (Lana) oso handia egiten denean eta infiniturantz hurbilduko da kapitala oso txikia denean, hau da:
lim??????? ? 0; lim???
???? ? 0; lim???
???? ? ∞; lim???
???? ? ∞
11 Teknologia aurrerapena aldagai exogenotzat hartzeak ikerketa eta garapenera bideratutako inbertsioek edota ikertzailearen esfortzuek aldagai honi ez dietela eragiten esan nahi du, hots, teknologia maila handitu egiten dela suposatzen da baina zergatia azaldu gabe.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
31
2‐1 Taula: Hazkunde eredu exogeno eta endogenoa
Solow‐en eredua AK eredua
1. Ondasun bat bakarrik ekoizten da, eta bere ekoizpen maila ? aldagaiak adierazten du.
2. Aurrezkia ??? errentaren ??? araberakoa da eta inbertsioaren (?) berdina.
3. Inbertsio garbiak ??? denboran zehar kapitala ??? stockaren hazkundearekin bat egiten du.
4. Ekoizpen funtzioak bi faktore ditu, kapitala eta lana Y? ???, ??. Funtzio agregatua, jarraia eta errendimendu konstanteak dituena, non ? ekoizpena, ? kapitala eta ? lana diren.
5. Lana faktoreak ??? biztanleriarekin bat egiten du eta ? tasa konstante eta exogeno batean hazten da, hau da:
??? ?
∆?? ? ?
6. δ balio‐galera, konstantea eta zero baino handiagoa.
Oinarrizko ekuazioa: ?? ? ∆? ? ????? ? ?? ? ??? [1]
1. Eskala errendimendua konstantea da: ????? ? ????? ? ??? ? ?????.
2. Kapitalaren errendimendua positiboa baina ez beherakorra da:
???? ? ? ? 0;
?????? ? 0
3. Ez du Inada12‐ren laugarren baldintza betetzen, kapitalaren ekoizpen marjinala beti berdina da, ?, beraz kapitala oso handia denean ez da zero egiten eta kapitala oso txikia denean ez da infinitu egiten.
lim??????? ? lim???? ? ? ? 0
lim??????? ? lim???? ? ? ? ∞
Oinarrizko ekuazioa: ?? ? ∆? ? ??? ? ?? ? ?????? ?
∆?? ? ?? ? ?? ? ?? ? ??
[2]
Kapitalaren hazkunde tasa ?? positiboa
Iturria: Egileak moldatuta, Crecimiento Económico (Galindo, M. Á., 2011) artikuluan oinarriturik. 12Ken‐Ichi Inada (1925‐2002) ekonomialaria japoniarrak ekoizpen funtzioaren formari buruzko hainbat hipotesi definitu zituen On a Two‐Sector of Economic Growth: Comments and a Generalization (1963) artikuluan. Jarraian jasotzen diren lau hipotesiei esker hazkunde eredu neoklasikoan hazkunde ekonomikoaren egonkortasuneranzko ibilbidea bermatzen da.
1. ??0,0? ? 0, jatorrian ekoizpen funtzioa balioa zero da 2. Ekoizpen funtzioak Y? ???, ?? errendimendu konstanteak ditu:
????, ??? ? ????, ?? ?? ? 0 3. Ekoizpen faktoreen produktibitate marjinala positiboa da baina beherakorra.
???? ? 0;
???? ? 0;
?????? ? 0;
?????? ? 0
4. Kapitala (Lana) ekoizpen faktorearen produktibitate marjinala zerorantz hurbilduko da Kapitala (Lana) oso handia egiten denean eta infiniturantz hurbilduko da kapitala oso txikia denean, hau da:
lim??????? ? 0; lim???
???? ? 0 ; lim???
???? ? ∞; lim???
???? ? ∞ ? ∞
?? ??
?????
????
?? ? ???
Aurrezki kurba
Balio‐galera kurba
??
???? ?????
? ?
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
32
Solow‐en eredua osatu eta hobetu asmoz aukera ezberdinak planteatu dira. Aukera bat
teknologia aurrerapena barneratzea da Burmeister eta Dobell (1970) edo Heijdra eta van de
Ploeg‐ek (2002) proposatzen duten moduan, horrela hazkunde tasa positiboa azaldu
daitekeelarik (Galindo, 2011). Beste aukera bat giza kapitala barneratzea litzateke Mankiw,
Romer eta Weilek (1992) egin zuten moduan.
Politika ekonomikoaren ikuspegitik, Solow‐en ereduaren ekarpena esanguratsua da, izan ere
neurri politikoek herrialde baten hazkundean eragiteko duen ahalmena oso murritza dela
ondorioztatzen baitu, esate baterako, aurrezki tasa handitu arazteko neurriek hazkunde
tasan eragina epe laburrean bakarrik izango dute, epe luzeko biztanleko errentaren maila
aldatu gabe. Aurrerapen teknologikoen aldaketek bakarrik izango dute eragin iraunkorra.
Bestalde, XX. mendeko 80ko hamarkadan, neoklasikoen aurreikuspenak ez zirela betetzen
ohartuta, hazkunde ekonomikoaren azterketak indarra hartu zuen eta faktore metagarrien
errendimendu beherakorren ideia alde batera uzten zituzten ereduek argia ikusi zuten.
Eredu hauek hazkunde prozesuaren azalpen endogenoa aurkitu nahi dute. Beraz, hazkunde
endogenoko ereduek oreka dinamiko bat lortzeko aukera barneratzen dute hazkunde tasa
positiboarekin. Zehatzago esateko, kapitalaren errendimendua ez beherakorra dela
suposatzen denez modu endogeno batean biztanleko errenta hazkundea eragingo duten
oreka soluzio dinamikoak azaltzea posible da. Denboraren joanean hazkundearen prozesua
ekonomia beraren dinamikaren fenomeno endogenoa dela suposatzen da. Ekarpen asko
egin diren arren 2‐1 taulan eredu sinple bat jasotzen da, AK teknologia eredua.
AK eredua, hazkundearen teoria endogenoen artean ekarpen sinpleena da zeinek
ekonomian sektore bakarra dagoela suposatzen duen. Ekoizpen faktore bakarra, kapitala,
duen ekoizpen funtzio lineala proposatzen du, hau da, ? ? ???? ? ??, eskala
errendimendu konstanteak eta kapitalaren errendimendu konstanteak dituen ekoizpen
funtzio bat. Sala‐i‐Martinek (2000) jasotzen duen moduan, aurretik hainbat ekonomialari
ezberdinek teknologia lineala erabili badute ere Rebelori (1991) egozten zaio hazkunde
endogenoaren literaturan eredu lineala barneratu izana.
AK ekoizpen funtzioa biztanleko terminoetan (? ? ?? ?
??? ? ??? Solow‐en ereduan
barneratzen bada, lortzen den oinarrizko ekuazioa ondorengoa da: ?? ? ??? ? ?? ? ???.
Ekuazio honen berdintzaren bi aldeak ?‐z zatitzean per capita kapitalaren hazkunde tasa
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
33
lortuko da: ??? ? ?? ? ?? ? ?? ? ??. 2‐1 taulako irudia ikus daitekeen moduan, eredu
honetan biztanleko kapitalaren hazkunde tasa konstantea da. Ekonomia eraginkorra
denean, ?? ? ?? ? ?? biztanleko kapitaleko lortzen den aurrezkia balio‐galera baino
handiagoa izango da eta baita biztanleko kapitalaren hazkunde tasa ere. Bestalde, BPG
biztanleko ?‐rekiko proportzionala denez ?? ? ???, BPG per capitaren hazkunde tasa ere ?? izango da.
Hazkunde exogeno eta endogenoko ereduen ezaugarri nagusiak eta bien arteko
desberdintasunak jarraian jasotzen direnak lirateke (Sala‐i‐Martin, 2000, or. 54‐55):
Eredu endogenoetan ekonomiaren hazkunde tasa positiboa izan daiteke aldagairen
bat modu jarrai eta exogeno batean hazten dela suposatu beharrik gabe.
Aurrezki tasaren hazkunde exogeno batek hazkunde tasari eragiten dio epe
laburrean baita egoera geldikorreko hazkunde tasari ere. Beraz, aurrezkia eta
inbertsioari eragiten dieten neurriekin herrialde baten epe luzeko hazkunde tasa
kontrolatu daiteke eredu exogenoetan ez bezala. Teknologia maila, A, hobetzen
duten politikekin, edo biztanleriaren hazkundea (n) mugatzen dituzten neurriekin
ere ekonomiaren hazkunde tasa handitu daiteke eredu endogenoetan.
Egoera geldikorrerako trantsiziorik ez da existitzen eredu endogenoetan, izan ere,
eredu hauetan hazkunde tasa ?? ? ?? ? ?? ? ?? konstantea da eta kapitala
stockarekiko independentea.
Eredu endogenoek ez dute hazkunde tasaren eta lortutako errenta nazionalaren
arteko harremanik zehazten, hots, ez da ez konbergentzia erreal ez absoluturik
baieztatzen.
Behin behineko beheraldi baten eragina iraunkorrak izango dira eredu endogenoan.
Arrazoi exogeno batek kapitalaren stock maila murrizten badu, ekonomia ez da
azkarrago haziko denboraldi batez kapitalaren aurreko metaketa mailara itzultzeko.
AK motako teknologiarekin ekonomia ezin da dinamikoki ez‐eraginkorra den gune
batean egon.
Beraz, politika neurriek modu batean edo bestean herrialde baten hazkundean
eragiteko aukera dutela baieztatzen dute eredu endogenoek. Hauek, ikuspegi
neoklasikoaren zailtasunak gainditu nahi dituzte. Ikasketa, giza kapitala, Ikerketa eta
Garapenera zuzendutako proiektuak, eskala errendimendu hazkorrak motako baldintzak
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
34
barneratuz epe luzean orekako hazkunde tasaren gain eragina izatea posible dela
baieztatu nahi dute.
2.4. MODERNIZAZIOAREN TEORIA
Bigarren Mundu Gerra ostean hasi zen garatzen Modernizazioaren Teoria13, besteak beste,
Alvin Y. So‐k (1990, or. 17) dioen moduan hiru elementu nagusi eta historikoek bultzatuta.
Alde batetik Amerikako Estatu Batua (AEB) munduko potentzia bilakatu zen. Mendebaldeko
herrialdeak; Britainia Handia, Frantzia eta Alemania esaterako Bigarren Mundu Gerrak
erabat ahulduta utzi zituen, AEB, ordea, indarturik atera zen eta Marshall Plana indarrean
jarriaz suntsitutako Europa mendebaldeko herrialdeak berreraiki nahi izan zituen.
Bestetik, mugimendu komunista bateratua hedatzen ari zen mundu mailan, Sobiet
Batasunak Europa Ekialdeko herrialdetan eta Asian Txina eta Korean bere eragina zabaldu
zuen.
Hirugarrenik, Asia, Afrika eta Latino Amerikan europar inperio kolonial asko desegin ziren
eta Hirugarren Munduan nazio ‐ estatu berri ugari sortu ziren. Nazio – estatu sortu berri
hauek beraien ekonomia bultzatu eta independentzia politikoa areagotuko zituen garapen
eredua bilatu nahi zuten.
Mendebaldeko Europan eta Ipar Amerikan garapenaz kezkaturik zeuden ekonomialari
gehienak berriki independizatu ziren ekonomien arazoei irtenbideak aurkitzen saiatu ziren,
eta “herrialde azpigaratuen” garapen ekonomikoa bultzatzeko, politika berri baten beharra
ikusi zuten. Ekonomialaria horien arten, Walter Whitman Rostow (1916‐2003)
estatubatuarra izango da ezagunena. “The Stages of Economic Growth, a non Comunist
Manifesto” (1959) artikuluan garapena hainbat etapetan banatzen den prozesu historiko
lineal moduan definitu zuen, horrez gain, industrializazioaren funtsezko papera azpimarratu
zuen. Hots, herrialde guztiek, garai ezberdinetan bada ere, garapenaren ibilbide antzekoa
13 Teoria hau 1950eko hamarkadan asko hedatu zen nahiz eta ondorengo hamarkadetan oso kritikatua izan. Garapena banakako BPGren hazkundearekin identifikatzen zuen eta azpigarapena “gurpil zoroak” edo ekonomiaren abialdia eragozten zuen txirotasun tranpak eragindako atzerapen egoera bat bezala planteatzen zuen (Bustelo, 1992).
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
35
egin behar dute, eta prozesu honek antza handia du leku guztietan. Beraz, etapa hauen
bidez, garapen‐bideko herrialdeek herrialde garatuen bidea jarrai dezakete.
Rostow‐ek bost hazkunde‐fase edo garai bereizten ditu gizarte tradizional batetik masen
kontsumo garaira heldu arte:
1) Abiapuntua gizarte tradizionalaren aroa: Ekonomiaren jarduera nagusia lehen sektorean,
produktibitate baxuko nekazaritzara mugatzen da. Ekoizpen metodo konstanteak erabiltzen
dira eta ekoizpenaren helburu nagusia autokontsumoa da. Soberakinak badaude, merkatuan
saltzen dira. Gizarte horretan orokorrean botere politikoa lur‐jabeek izango dute eta
mugimendu soziala eskasa da.
Batzuetan gizartetik kanpoko beste batzuetan gizarte barneko dinamikek bultzatuta
aurrerapen ekonomikoa posible dela zabaltzen hasten da.
2) Hazkunde‐abialdirako aurrebaldintzen ezarpen aroa: Nazioarteko merkataritzari esker
nekazaritza zein industria ekoizpen funtzioetan berrikuntza teknikoak barneratzea hasten
dira, manufaktura‐enpresa berriak agertzen dira inportazioak ordezkatu asmoz. Bestalde,
oinarrizko kapitala gehienbat komunikabide eta garraiobideetan inbertitzen da eta jarduera
hauek aurrera eramateko finantza‐erakundeak sortzen dira. Prozesu hau Mendebaldeko
Europan Industri Iraultzaren ondoren gertatu zen eta kolonizazioen bidez beste herrialde
batzuetara hedatu zen.
3) Hazkunde‐abialdi aroa: Fase honetan, hazkundea sistematikoa bilakatzen da, izan ere
enpresa zein industriak lortutako mozkinen etengabeko berrinbertsioak hazkundea
hedatzea eragingo baitu.
4) Heldutasuneranzko bidea: Teknologia ekoizpen sektore guztietara hedatzen da eta
ekonomia edozer ekoizteko gai dela uste da.
5) Masen kontsumo garaia. Azken aldian, masa‐kontsumo handiko garaian, biztanleriak
edozein ondasun eta zerbitzu eskuratzeko aukera izatea lortzen da eta Ongizate Estatua
agertuko da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
36
Argi geratzen denez, Rostow‐ek proposatzen duen munduko ekonomiaren bilakaera
eskemak, garapenaren aroak sistema kapitalista batean bakarrik kontuan izaten ditu eta ez
ditu ez sozialismoa ezta komunismoa ere aro ezberdinen arteko pausu moduan
aurreikusten, egile marxista askok horregatik kritikatu zuten (Naredo, 1996). Helburu
nagusia, oparotasun egoera bat lortzea zuen eta ekonomiaren hazkunde tasaren azelerazioa
faktore eragileak bilatu eta azaldu nahi zituen.
Bustelok dioenez (1992, or. 35), aitzindarien arabera garapena lortzea ahalbidetuko zuten
bitartekoak ziren; industrializazioa, barne merkatua babestea eta Estatuaren esku‐hartzea.
Industrializazio prozesua indarrean jartzeko ereduari buruzko eztabaidak, bi postura
kontrajarri hartu zituen. Alde batetik, ekonomiaren sektore ezberdinen hazkunde parekatua
defendatzen zuena, barne merkatuaren itotzea ekidingo zuena. Bestetik, hasiera batean
sektore konkretu batzuen garapena proposatzen zuen ideia, ondorengo urteetan
ekonomiaren gainontzeko sektoreen bultzatzaile izango zirenak. Garapen orekatua
defendatzen zuten egileen artean Rosendenstein‐Rodan gailentzen da bere “big push” edo
bultzada handia ideiarekin eta Nurske eta Lewis txirotasunaren gurpil zoroari buruzko
ideiekin. Bestalde, Hirschmanek ez dut bat egiten garapen mota honekin eta Garapen
Desorekatuaren aldeko apustua egiten du. Perroux‐ek aldiz, “pôles de croissance” edo
Hazkunde Poloen Teoria defendatzen du.
Rosendenstein‐Rodan (1960) “big push” edo bultzada handiaren ideia plazaratzen lehena
izan zen. Bere ustez, “big push” bezala izendatu zuen estrategiaren bidez gobernuak
jarduera ezberdinetara bideratutako pizgarriak planifikatu behar lituzke ekonomia
prozesuari bultzada handia emateko. Hau da, ekonomia txiroek eskariaren hazkunde handi
baten beharra dute, merkatuaren tamaina handi araziko duena, horrela enpresarientzat
industrializazioak eragiten dituen kostu finkoak bere gain hartzea errentagarria izango baita.
Bultzada handiaren logikaren arabera, eskaria estimulatzen duen edozein neurri, gastu
publiko handia, atzerritar laguntza, mineralen aurkikuntza, edota baliabide naturalen
prezioen igoera baliagarria izango da.
Bultzada handiaren ideiak bi kritika nagusi jasan ditu: Alde batetik, Hirschman‐en aritik,
baliabide naturalen goraldiek bultzada edo “backward and foward linkages” txikia dute, eta
ondorioz ekonomiaren gainontzeko sektoreetan duen eragina oso mugatua da. Bestetik,
ekonomiaren “boom”‐ak aztertzen adituak direnen arabera, “boom” goraldiek eragiten
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
37
dituzten diru‐sarrera gehienak kontsumitu egiten dira inbertitu beharrean (Sachs & Warner,
1999).
Beste bi autore esanguratsuk, Nurkse (1955) eta Lewis‐ek (1968 {1955}), Rosenstein‐
Rodanen bultzada handiaren ideia ontzat hartu eta kapitalaren metaketaren beharra
azpimarratu zuten, batik bat, aurrezkiaren bidez lortutako kapital metaketarena. Honi esker,
txirotasunaren gurpil‐zorotik ihes egiteko aukera izango lukete bertan harrapatuta aurkitzen
ziren herrialdeek. Laburki azaltzeko, egile hauen arabera gurpil‐zoroen sortzaile nagusiak
hurrengoak ziren; alde batetik, iraupeneko errentek eragindako aurrezki maila eskasa eta,
bestetik, enpresariek merkatu lokal ahula eta lanaren eraginkortasun maila baxua izanik
mozkinak lortzeko aukerarik ez aurreikustearen ondorioz buruturiko inbertsio urria. Arrazoi
bat edo besteagatik, herrialde hauen ekonomia bere ekoizpen ahalbideen mugaren barneko
egoera batean aurkitzen zen eta ez zuten hazkundea azeleratzea lortzen. Beraz, Lewisen
ustez garapen‐ekonomiaren erronka nagusiena komunitate batek bere nazio‐errentaren %4
edo %5 aurreztu eta inbertitzetik, borondatezko aurrezkia %12 edo %15era igoko duen
prozesua ulertzea izango da. Prozesu horretan, garai hartako egile gehienek industriaren
garrantzia azpimarratu bazuten ere, Lewis‐ek sektoreen arteko harremanak aztertu zituen.
Bi sektore nagusi bereizten ditu Lewis‐ek: alde batetik, sektore kapitalista eta, bestetik,
sektore tradizionala. Lehenengoan, soldatapeko langileak aritzen dira eta ekoiztutako
produktuak saltzean etekinak lortzen dira. Bigarrenean, banakako enpresak daude eta
familia barruan banatzen da egin beharreko lana. Lanaren produktibitate marjinala oso
txikia da eta ekoizpenaren gehiengoa kontsumora bideratzen da.
Sektore kapitalistaren hazkundea sektore tradizionaleko eskulana xurgatuz lortuko da.
Beraz, bi sektoreen soldatak antzekoak badira ere, sektore kapitalistarena zertxobait
altuagoa izan beharko dira beste sektorearen langileak erakartzeko. Sektore tradizionalean
eskulana asko dagoen bitartean sektore kapitalistak soldatak konstante mantentzen ditu eta
etekinek gora egiten dute (aurrezkia eta kapital‐metaketa igoaz). Ondorioz, eskulan
gehigarriaren beharra izango du eta prozesuak jarraituko du. Etekinak berriz ere inbertituko
dira, kapital gehigarriaren kopurua ugaldu eta nazio‐errentaren igoera bultzatuz. Azkenean,
eskulanaren migrazioa bukatzean, garapenaren prozesua amaitu egingo da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
38
Aitzitik, Hirschman‐ek (1961) kontrako irtenbidea proposatzen du: ekonomiaren sektorerik
aktiboenetan inbertitu, ondoren sektore hauek izan daitezen ekonomiaren gainontzeko
sektoreen indar eragile. Aukera honen aldeko apustua egin zuen, Rosenstein‐Rodan‐ek
proposatutako bultzada handiaren ideia bidera ezina iruditzen baitzitzaion, inbertsio
ahalmen eskasa eta ekonomiaren sektore ezberdinen arteko harreman ahulen zela eta.
Azpigaratutako herrialdeen industrializazio dinamika deskribatzeko bi ekintza mota
bereizten zituen Hirschman‐ek: batetik, atzeranzko kate‐mailak zeuden, enpresariek kostuak
murrizteko inportatutako ondasunak herrialdean ekoiztutakoekin ordezkatuko lituzkete.
Beste alde batetik, aurreranzko kate‐mailak bezala ezagutzen direnak, hauek ere, merkatuak
dibertsifikatu eta zabaltzeko asmoarekin enpresariek eragindakoak, beraien ekoizpena beste
ondasun batzuetara zabalduz. Beraz, hasierako sektore indar eragile batetik abiatuz,
ekonomiaren erabateko industrializazioa lor daiteke atzeranzko eta aurreranzko kate‐maila
ekintzekin. Dena dela, errealitatean ez zen aurreikusitakoa bete, enpresariak beti ez
baitziren hornitzaileez aldatzeko prest egon, batik bat, inportazioei esker teknologia maila
altuagoa eta merkeagoak ziren ondasunak eskuratu baitzitzaketen. Egoera horretan,
Estatuak esku hartu behar zuen, arantzelez baliatuz, inportazioak ordezkatuko zituen
ordezko industriak ezarriz.
Perroux‐ek (1973) tarteko ikuspegi bat proposatu zuen “pôles de croissance” edo hazkunde‐
polo bezala izendatu daitekeen ideiarekin:
“… el crecimiento no aparece en todas partes al mismo tiempo; se manifiesta en puntos o
polos de crecimiento, con intensidad variable; se difunde por medio de diferentes canales,
con distintos efectos terminales sobre el conjunto de la economía.
… una visión que surge de la observación de países de crecimiento lento, pero que se puede
comprobar igualmente en la política de Estados modernos.” (Perroux, 1973, or. 10‐11).
Hazkunde‐poloen kontzeptua honela definitzen zuen: ekonomiaren hazkunde dinamikoa
sorraraz dezakeen industria lider baten inguruan beraien artean input‐ouput loturen bidez
estuki erlazionatutako industrien multzoa. Bai industria liderra bai sektore independenteak
ekonomiaren gainerakoa bano azkarrago hazten dira. industria eragileak (bataz besteko
hazkunde maila baino handiagoa duenak) industria‐gunea (industria eragilearen inguruan
elkartzea) sortuko du eta azkenean hazkunde‐poloa sortuko da.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
39
Egile honen arabera ekonomia batean egitura aldaketak gertatzen dira bai industria berriak
agertu eta zaharrak desagertzen direlako bai industria bat edo batzuen zabalkundearen
eraginez.
Industria jakin batzuen lurralde‐kontzentrazioa proposatzen zuen, enpresen gertutasuna eta
giza harremanak eraikitzea teknologi guneen sorrera eta informazio trukaketak mesedetuz
hazkunde‐polo bezala jardun zezaten. Geografikoki, hazkunde‐poloak berrikuntzaren gune
sortzaileak eta hedatzaile espazialak bezala ulertzen dira (Friedman, 1973, or. 33). Zentzu
honetan, Perroux‐ek, Schumpeter‐ek bezala, garapenaren eragile nagusiena berrikuntza zela
azpimarratzen zuen. Egile honentzat, hazkundea eta garapena fenomeno independenteak
dira, beraz egitura aldaketak ezinbestekoak dira hazkundea eman dadin, zeinak aldi berean
garapenean eragingo duen, nahiz eta, garapena izango den hazkundea ahalbidetu eta
mugatuko duen indar eragilea (Perroux, 1964).
2.5. TEORIA ESTRUKTURALISTATIK MENDEKOTASUN TEORIARA
Eskola estrukturalista, Garapenaren Ekonomiaren eskola heterodoxoa izan zen,
modernizazioaren alternatiba bat. Estrukturalismoa, 1950eko hamarkadaren erdialdean
sortu zen Raul Prebisch (1950) eta Latinoamerikarako eta Kariberako Batzorde Ekonomikoko
(CEPAL) hainbat ekonomialari Latinoamerikak nazioarteko merkatuetan lehiatzeko zituen
zailtasunaz ohartzean. XX. mendeko 90eko hamarkadan eskola neo‐estrukturalista moduan
berritu zenetik, egun globalizazioa eta garapenari buruzko eztabaidan aktiboki dihardu
(Hidalgo‐Capitán, 2011).
Raul Prebisch (1901‐1985) ekonomialari argentinarrak hezkuntza neoklasikoa izan zuen.
1935ean Argentinako Banku Zentralaren zuzendari izendatu zuten eta bere gidaritzapean
Banku Zentrala Nazioarteko Lanaren Zatiketa onartzetik industrializazioa defendatzera igaro
zen. Industrializazioa ahalbidetzeko funtsezkoa zen inportatzen ziren ondasunen izaera
aldatzea; kapital‐ondasunen inportazioa bultzatu behar zen eta ez kontsumo‐ondasunak.
Raul Prebisch‐ek “El desarrollo económico de la América Latina y algunos de sus principales
problemas” eta “Estudio económico de América Latina” argitaratzean lehengo aldiz Zentro‐
Periferia sistemaren ideiaren garapena jaso zen. Dokumentu hauetan aurkezten zen
azterketaren arabera, mundu kapitalista bi herrialde mota ezberdinekin kontzeptualizatu
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
40
daiteke: zentroa, ekoizpen‐teknika kapitalistak barneratzen aitzindariak diren ekonomiez
osatua eta periferia, aurrerapen teknologikoak, batik bat, esportatzera bideratuko diren
elikagaiak ekoizten dituzten sektoretan barneratzen dituen ekonomiez osatua egongo da.
Beste modu batera esanda, AEBek eta Europak zentroa osatzen zuten eta Latinoamerikak
zein Hirugarren Munduko gainontzeko herrialdeek, berriz, periferia.
Teoria estrukturalistaren azterketak arreta berezia eskaintzen dio Zentro–Periferiak
aurkezten zituen ekoizpen egitura ezberdinei. Hasierako ekarpenak Nazioarteko Lanaren
Zatiketaren ereduan oinarritzen ziren, herrialde azpigaratuak lehen sektoreko ondasunen,
osagai teknologiko gutxi dituzten ondasunen, ekoizpenean espezializatzen zirenez, Periferiak
teknologi aurrerapenak sortu eta barneratzeko zailtasunak zituen.
Prebisch‐Singer‐en tesiaren arabera Zentroko eta Periferiako herrialdeen arteko
Elkartrukeko Erlazio Errealaren okerragotze bat eman zen lehenengokoen alde,
manufakturatutako produktuen esportazioan espezializatu baitziren eta hauen prezioak
goranzko bilakaera izan zuten, nekazal ondasunen prezioetatik aldenduz. Ondasun
manufakturatuen eskaera asko igo zen eta lehengaiena berriz ez, eskariaren joerak azalduko
du prezioen bilakaera zehatz hori, ondorioz, Zentroko herrialdeak Periferiako herrialdeetako
produktibitatearen handitzearen onuraren jabe egingo dira.
Honenbestez, egile estrukturalistek atzerriko lehiak eta barne‐merkatuaren tamaina txikiak
barne‐garapena eragozten zuela ondorioztatu zuten eta ekonomia sendoago bat lortzeko
sektore industrialaren bitartez nazio‐barnean zegoen egitura birmoldatu nahi izan zuten.
Hots, gehiegizko eskulanak barne eskarian sortzen zuen presioa arindu eta produktibitate
maila areagotzeko merkatuaren tamaina handitu eta kanpo‐lehia kontrolatzeko neurri
zehatzak indarrean jarri behar izan zituzten. Lehenengo urratsa, lehengaien eta nekazaritza‐
ekoizpenaren esportazio‐baldintzak hobetzeko eskaera handitzea izan zen, eta bigarrena,
manufakturak esportatzeko aukerak hobetzeko ahaleginetan zentratu ziren. Bilakaera
horretan Estatuaren papera funtsezkoa izan zen eskola honen arabera (Jubeto Ruiz &
Areskurrinaga Mirandona, 2010)
Beraz, autore estrukturalistek egitura ekonomiko eta sozialen aldaketak eskatuko dituzte,
bereziki, industria sektoreak gainontzekoetan izan beharko lukeen funtzio dinamizatzailea
azpimarratuz. Gainera, produktibitatea areagotzeko beharraren premia azpimarratzen
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
41
zuten, modu horretan kapitalaren pilaketa posible izango baitzen eta ondorioz beharrezkoak
ziren egitura aldaketa ahalbidetu. Eraginkortasuna handitzeko teknologia barneratzea
ezinbestekotzat aurreikusten zuten, inportazioa ez zen izango teknologia eskuratzeko
aukera bakarra, bestela menpekotasun teknologikoa bultzatuko lukete, beraz azken hau
ekiditeko barne industria teknologikoa bultzatu nahi izan zuten, industriari nekazaritzari
baino garrantzi handiagoa eskainiz. Industria sektorean, industria astunari arinari baino
lehentasun handiagoa eskaini zitzaion.
Gorago aipatu den moduan, teoria estrukturalistak Estatuaren esku‐hartzea defendatzen du
bai industria sektore hasiberria babesteko zein errentaren banaketa edo nazioarteko
harreman ekonomiko orekatuagoak lortzeko ere. Teoria honetatik eratorritakoa da
Mendekotasunaren Teoria, Paul Baran‐en ekarpenei esker. Mendekotasunaren teoriak
elementu neo‐marxistak Keynesen teoria ekonomikoarekin uztartzen ditu. Keynesen
ikuspegi ekonomikoa kontuan izanik, menpekotasunaren teoriak oinarrizko lau zutabe ditu:
1) Barne eskari handi esanguratsua, merkatu nazionalari dagokiona, garatu; 2) nazio garapen
maila areagotzeko industri sektorearen garrantzia onartzea ezinbestekoa da, bereziki
sektore honek nekazaritza sektoreak baino balio erantsia handiagoa eragiten duelako; 3)
langileen sarrera maila areagotu nazio merkatura bideratutako eskari agregatu handiagoa
sortzeko; 4) nazio garapen baldintzak eta herrialdearen bizi kalitate maila hobetzeko
gobernuaren betekizun eraginkorragoa sustatu.
Mendekotasun‐eskolaren arabera, Hegoaldeko herrialdeen mendekotasunaren arrazoiak ez
ziren produktibitate eza edo pobrezia. Herrialde hauen bilakaera kolonialismoak utzitako
herentzia zen, menpeko garapen baten ondorio historikoa. Beraz, munduko periferia izateak
eragiten zituen ondorio ezkorrak gainditzeko autonomia eta zentroko herrialdeekiko lotura
apurtzea eskatzen zuen eskola honek.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
42
2.6. GARAPENAREN TEORIA NEOLIBERALA: WASHINGTONGO
KONTSENTSUA (WK)
Eskola neoliberala, Garapenaren Ekonomia Politikoaren eskola heterodoxo bat izan zen bere
hastapenetan, modernizazioaren eskola ortodoxoa zen garaietan alegia. XX. mendeko 40ko
hamarkadan sortu zen, Londoneko Ekonomia Eskola, Oxford, Cambridge eta Chicagoko
Unibertsitateko eta Massachussetts‐eko Teknologia Institutuko ekonomialaria ziren Colin
Clark, Peter Bauer, Jacob Viner eta Robert Solow‐en mintegi lanetan oinarriturik. XX.
mendeko 60ko hamarkadaren erdialdera modernizazioaren eskola gainbeheran sartzean,
eskola neoliberala Garapenaren Ekonomia Politikoaren eskola ortodoxo bihurtu zen.
1970eko hamarkadaren amaieran eta 1980ko hamarkadaren hasieran garapen bidean
zeuden herrialde gehienen hazkunde tasak, Asia Ekialdeko herrialde batzuenak ezik, ondoa
jo zuen. Beraz, herrialde hauek indarrean zuten garapen eredua ez zela baliagarria
ondorioztatu eta merkatuak garapenean duen paper positiboaren aldeko ideiak indarra
hartu zuen. Hots, eskola neoliberalak azpigarapena ekonomiaren geldialdi egoera bat bezala
ulertzen du, hots, Estatuaren esku‐hartzeak eragiten dituen merkatuaren funtzionamendu
ezegoki batek eragindako egoera moduan ulertzen du. Ondorioz, azpigarapen egoera
gainditzeko modurik egokiena baliabideak ahalik modu eraginkorrenean erabiltzearen
aldeko apustu egiten du. Horretarako, alde batetik, zuhurtasun makroekonomikoa, barne
liberalizazioa eta kanporantz irekitzeko joera lortu behar da, merkatuak liberalizatzeko
neurriak eta ekonomia irekitzea ezinbestekoak izanik. Bestetik, Estatuaren parte‐hartzea
ekonomian murriztea eskatzen du eskola honek, izan ere inportazioak ordezkatzeko politika
eta enpresa publikoen sorrerari loturiko ustelkeria kasu asko antzeman ziren eta arazo hau
gainditzeko Estatuaren parte‐hartzea murriztu, gobernuen tamaina txikitu eta sektore
pribatuari garrantzi handiagoa ematea proposatu zuten. Beraz, pribatizazioak; desarautzea,;
kantitate murrizketa zein lizentzia eskaerak ezabatu; eta estatu‐monopolioak eraitsi ziren.
Azkenik, proposatutako erreforma neurri ezberdinak ahalik eta azkarren aurrera eramatea
nahi izan zuten neoliberalek (World Bank, 2005).
Barne ekonomia liberalizatuko duen politikak aplikatuz, hauei esker barne ekonomiak lehia
askeko egoera funtzionatuko du eta kanpo ekonomia liberalizatuko duen politikak aplikatuz,
hauekin, nazioarteko merkataritza eta atzerritar inbertsioak eragiten dituzten lehiatzeko
abantailaz baliatu ahalko baitira. Neurri hauekin hazkunde ekonomiko prozesu iraunkorra
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
43
lortuko litzateke eta lortutako irabaziak gizartean banatuko lirateke merkatuak berak
zehaztutako errenta banaketa sistemaren bidez.
1990eko hamarkadan Nazioarteko Finantza Instituzioen (NFI) eta Iparraldeko herri
garrantzitsuenetako (G‐7) agintarien iritzia garapenaren arazoaren inguruan Washingtongo
Kontsentsuan (WK) laburbildu zen. Washingtongo Kontsentsua John Williamson‐ek
planteatu zuen 1989an “What Washingtong Means by Policy Reform” dokumentuan eta
bertan Latinoamerikarako hamar neurri ekonomiko plazaratzen ziren. Gero zerrenda hori
osatu egin zen eta ideologia neoliberalaren paradigma bihurtu zen.
Washingtongo Kontsentsuaren (WK) defendatzailearen ustez, behin ekonomiak
egonkortuta, liberalizatu eta pribatizaturakoan garapenaren bidean jarriko ziren, garapen
hori etengabeko hazkundean gauzatuko zen eta hazkunde horren onurak denborarekin
gizartean banatuko ziren. Jakina WK‐k kritika ugari jaso ditu batez ere praktikan arazo
handiak izan zituelako eta ez zirelako lortu espero izandako emaitzak, ez Ekialdeko
ekonomien trantsizioan ezta Hegoaldeko herrialdeetan ere. 1990eko hamarkadako azken
urteetan Kontsentsu berri bat sortuko zela ematen zuen eta Post Washingtongo Kontsentsu
honen inguruan bi proposamen kaleratu ziren: bata moderatua, Washingtongo Kontsentsua
baina giza aurpegiarekin eta Williamsonek berak onartua, hasierako 10 neurriei beste batzuk
gaineratu zizkion eta “bigarren belaunaldiko” erreformak bezala ere ezagutzen dira (2‐2
taulan jasotzen dira hasierako 10 neurriak gehi ondorengo beste 10) eta bestea
erradikalagoa, Stiglitzek bultzatutakoa. Esate baterako “Más instrumentos y metas más
amplias para el desarrollo. Hacia el Consenso Post‐Washington” artikuluan Stiglitzek (1998,
or. 48) ondokoa jasotzen du:
“El Consenso de Washington abogó por el uso de un pequeño conjunto de instrumentos...
para lograr una meta relativamente estrecha: crecimiento económico. El Consenso post‐
Washington reconoce tanto que necesitamos una serie más amplia de instrumentos como
que nuestras metas de desarrollo son mucho más amplias.”
Diru‐sarreren birbanaketa, ingurumena, osasuna eta hezkuntza hobetzearen beharra
azpimarratzen ditu Stiglitzek. Senek ere garapenaren helburuak zabaltzearen beharraz hitz
egin du gaitasunen teoriaz baliaturik.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
44
2‐2 Taula: Washingtongo eta Post Washingtongo Kontsentsuen neurriak
Washingtongo Kontsentsua Post Washingtongo Kontsentsua
(aurreko 10 neurriez gain ondorengoak)
1) Defizit publikoa gutxitzeko diziplina fiskala
2)Gastu publikoaren aldaketa
3)Erreforma fiskala
4)Liberalizazio finantzarioa, batez ere interes‐tasena
5)Truke‐tasa konpetitiboa
6)Merkataritzaren liberalizazioa
7)Atzerriko inbertsio zuzenaren liberalizazioa
8)Enpresa publikoaren pribatizazioa
9)Merkatuaren desarautzea, bai produktuen merkatuena bai lan‐merkatuarena ere
10)Jabego‐eskubideen (pribatuak) bermea, batez ere sektore informalean
11)Taldeko Gobernantza
12)Ustelkeriaren aurkako borroka
13)Lan merkatu malguak
14)Munduko Merkataritza Antolakundearen (MMA) akordioak
15)Finantza araudi eta estandarrak
16)Kapitalaren irekitze zuhurra
17)Bitartekari gabeko truke‐tasa erregimen
18)Banku zentral independenteak, baina helburu nagusia inflazioa kontrolpean izatea
19)Gizarte babes‐sarea
20)Pobrezia erauzketa
Iturria:Egileak moldatuta, Goodbye Washington Consensus, Hello Washington Confusion? (Rodrik, 2006) artikuluan oinarriturik.
2.7. GARAPENAREN TEORIA ALTERNATIBOAK
2.7.1. NEO‐INSTITUZIONALISMOA EDO EKONOMIA INSTITUZIONALISTA BERRIA (EEB)
Ikuspegi honek jatorria estatubatuar instituzionalismoan du eta Thorstein Veblen (1857‐
1929) egile aitzindari moduan onartzen bada ere, John Commons (1842‐1945) eta Clarence
Ayres (1891‐1972) ere azpimarragarriak dira. Ikuspegi hau XIX. mendearen amaieran Ipar
Amerikako mundu akademikoan paradigma nagusia zen. Ekonomia sistema ireki eta
dinamiko moduan ulertzen zuen eta orekari baino garrantzi handiagoa eskaintzen zion
ohitura, instituzio eta botere harremanek ekonomiaren eboluzioa zehazten zuten
prozesuari. Beste gauza batzuen artean, instituzio egitura ezberdinek eragiten zituzten
birbanaketa ezberdinak aztertzen zituzten.
Ekonomia Instituzionalista Berriak instituzioak ekonomiaren ikerketa‐agendara itzuli ditu.
Horretarako, Ronald Coasen transakzio‐kostuen nozioa, Douglas Northen joko‐arauak,
Oliver Williamsonen enpresen gobernantza eta Elinor Ostromen ondasun erkideen
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
45
gobernantza kontzeptuak oinarrizkoak izan dira. Ekonomiako Nobel saria Coase (1991),
North (1993), Williamson (2009) eta Ostromek (2009) jaso izanak argi uzten du azterketa
instituzionalista modernoaren aurrerapenak aintzatesten direla (Caballero, 2011).
Coasek transakzio‐kostuen nozioa plazaratu baino lehen, ikuspegi neoklasikoaren arabera
transakzio kosturik ez zegoen ezta instituzioen beharrik ere, merkatu eraginkorrak ziren
ekonomiaren ezaugarri nagusiena. Egoera horren aurrean, Ekonomia Instituzionalista
Berriaren oinarriak teoria neoklasikoaren aldaketa batzuk eskatzen ditu baina eskasia eta
lehiakortasuna, teoria mikroekonomikoaren tresna analitikoak mantentzen ditu, nahiz eta
arrazionaltasuna alde batera utzi eta denboraren dimentsioa barneratu. Horrela, EEBak
instituzioen garrantzia onartu eta bere marko teorikoan sineskeria, historia eta politika
ekonomia azterketarako garrantzitsuak direla justifikatzen du.
Ikuspegi honen arabera ekonomia ortodoxoak sortu diren instituzio ezberdinetan oinarrituz,
ezin du ongi azaldu kapitalismoa. Beraz erakunde bakoitzak ekonomian duen betebeharra
zehatz‐mehatz aztertzeko beharra sentitu zuten. Ekonomia‐sistemaren oinarrian ez du
gizabanakoa kontuan hartzen, Komunitatea baizik, eta giza portaerari loturiko teoria
sozialak eta ekonomiaren osagai soziala kontuan izaten ditu. Beraz, ekonomiaren garapena
prozesu historiko eta diziplina anitzeko ikuspegi batetik azaltzen du. Agentzien teoria,
transakzio‐kostuak, informazio inperfektua bezalako kontzeptuetatik abiatuz merkatua gaitz
guztiak sendatzeko ez dela baliagarria ondorioztatzen dute eta Estatuaren parte‐hartzea
justifikatzen dute. Ekarpenik garrantzitsuena instituzioak berriro ere garapenaren teorian
barneratzea eta soziologia, psikologia, zientzia politikoa, zuzenbidea eta antzeko
diziplinatako kontzeptu eta kategoriak barneratzeko egindako esfortzua dugu.
Egungo egileek ondorengo ikerketa lerroetan espezializatu dira: 1) Transakzio kostuen
ezaugarrien azterketa, 2) Jabetza eskubideen azterketa, 3) Kontratu ez osoen teoria
ekonomikoaren oinarrizko kontzeptuen definizioan, 4) Agentzien teoria. Merkatu lehia
askatasuna ahuldu dezaketen presio taldeak ere aztertzen dituzte.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
46
2.7.2. TOKIKO GIZA GARAPENA (TGG)
Azken hamarkadetan globalizazioak ekonomiaren eta politikaren arlo guztiak hartu dituen
neurrian, tokiko14 eremuaren eta tokiko prozesuen gaineko kezkak indarra hartu du
pixkanaka, beraz, Tokiko Giza Garapenaren (TGG) ikuspegia garatzen ari den ikuspegia da.
Giza garapenetik abiatu eta tokiko esparrutik jardutearen aldeko apustua egiten duen arren,
TGG ez da giza garapenaren eta tokiko garapenaren justaposizio hutsa (Villalba, Larrañaga,
& Jubeto, 2011).
Tokiko esparruaren aldeko apustua egiten da, giza garapenean oinarritutako prozesuak
aztertzeko esparru egokiena dela hipotesian oinarrituz. Baina, tokiko alderdia ez da modu
isolatuan aztertu behar. Tokikoak komunitatearen eta lurraldearen zentzua berraurkitzen
laguntzen duen heinean, sistema ekonomiko eta sozial bidezkoagoa eta gizatiarragoa nola
eraiki pentsatzeko lekurik egokiena bezala ulertu behar da. Beraz, erronka nagusia giza
garapenaren kategoriak tokiko estrategian eraginkor bihurtzea da (Villalba, Larrañaga, &
Jubeto, 2011).
TGG‐ak, Sen‐ek aurkeztutako eta giza garapenaren ezaugarri nagusia den, gaitasunen
ikuspegia proposatzen du, hots: garapena ebaluatzerakoan pertsonen gaitasunen barnean
kokatzen da eta ez gizarteak oro har dituen baliabideetan bakarrik. Ongizatearen kontzeptu
nagusiarekiko aldaketa garrantzitsua bat proposatzen du ikuspegi honek beraz, baliabideen
eskuragarritasunean oinarritu beharrean pertsonen eta komunitatearen gaitasuneen
oinarrituko da. Aldaketa honen aldeko apustua egitearen arrazoiak ondorengoak lirateke:
garapena lortzeko indarrean jartzen diren politika ezberdinak ebaluatzerakoan dimentsio
ekonomikoaz gain beste batzuk ere kontuan izaten hasi dira pixkanaka, eta, ongizateaz hitz
egiterakoan pertsonei geroz eta garrantzia handiagoa eskaintzen zaie.
“Desarrollo Humano Local: de la teoría a la práctica” (Dubois, Guridi, & López, 2011) lanean
jasotzen denez azken hamarkadetan tokiko garapena helburutzat dituzten proposamen 14 Zenbaitetan, ez dago guztiz argi zer ulertzen den “tokikotzat”. Tokiko giza garapenaz hitz egiten denean, tamaina bateko zein besteko lurraldeetan gauza daitekeen garapen‐mota bat aipatzen da (giza garapena), eta tokikoa komunitatearen edo udalerriaren berdintzat jotzea sinplifikazioa da. “Tokikoak” badu zentzua “kanpotik edo goitik” begiratzen zaionean, eta, hala, eskualdeak tokiko eremuak dira herrialdetik edo eremu transnazionaletik (globala) begiraturik, probintziak ere izan daitezke, eskualdetik begiraturik, bai eta udalerria ere, probintziatik. Tokikoa eremu zabalago batekiko kontzeptu erlatiboa da, eta tokikoa aztertzeko eremu barne‐hartzaileago hori aipatu beharra dago (Larrañaga & Jubeto, 2011).
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
47
teoriko eta politiko asko aurkeztu dira. Proposamen hauek bi multzotan sailkatu daitezke:
Batetik, egun indarrean dagoen ekonomia‐eredua maila lokalean errepikatzeko asmoa
dutenak. Bestetik, aurreko proposamenak kritikatzeaz gain beste bi ezaugarri nagusi
partekatzen dituztenak: i) gizarteen garapena bere osotasunean kontuan izaten dituztenak,
hau da, dimentsio ekonomikoaz haratagoa doazen proposamenak eta; ii) garapenaren izaera
endogenoa, eragile eta baliabide lokalei protagonismoa, azpimarratzen dituztenak.
Giza garapenaren ikuspegia Garapenerako Nazio Batuen Programa (GNBP) baino haratago
doan arren, erakunde horrek giza garapenari buruz argitaratzen dituen txostenak
ezinbesteko erreferenteak dira TGG aztertzeko. GNBPren arabera, giza garapena prozesu
bat da, pertsonen aukerak zabaltzea bilatzen duen prozesua, hain zuzen ere. Aukera horiek,
hasiera batean, anitzak izan daitezke, eta aldatu egin daitezke denboraren joanean.
TGGetik pertsonen eta taldeen benetako garapena bilatzen duten tokiko komunitateen
jarduera estrategia proposatzen da. Tokiko komunitatearen ahalduntzea lortzea da
estrategia horren helburua, beren garapen baldintzak definitzen dituzten mekanismoaren
gaineko kontrol handiagoa izan dezaten. Lurralde batean gizarte eragileak modu zuzenean
eta pluralistan eratzeko, ezinbestekoa da gaitasunen garapen prozesu bat eragitea. Izan ere,
gizarte talde guztiak ez baitute gizartean parte hartzeko baldintza bera eta gizarteari egiten
dioten ekarpenari ez zaio aitorpen bera ematen.
TGGa aztertzeko kategorien lanketa teorikoa hasi berritan daude, baina, hala ere, badaude
esperientzia praktiko batzuk, programa‐adierazpenekin eta operazio‐tresnekin. Esperientzia
praktiko ezagunenen artean, Porto Alegren (Brasil) partaidetzazko aurrekontu publikoak
atontzeko prozesuak nabarmentzen dira. Herritarren partaidetza duten aurrekontuek
pertsonen beharrizanak kontuan hartzen dituzte, eta, batez ere kolektibo behartsuenei
begiratzen dieten arren, badute ikuspegi zabalagoa. Partaidetzak, orokorrean, inbertsioak
lehentasunezko arloetara bideratzen laguntzen du, komunitatearen giza garapenerako
funtsezkoak diren arloetara, alegia.
Sarritan, zerbitzu publikoak ematearen erantzukizunak deszentralizatzeko prozesuak tokiko
giza garapenaren bilaketarekin lotzen dira. Hala ere, deszentralizazio oro ez da eraginkor eta
eraldatzailea. Giza garapenean izango duten eragina tokiko testuinguru sozial eta
politikoaren araberakoa izango da, bai eta herrialdeko baldintzen araberakoa, bereziki
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
48
herrialde horretako erakundeen eta administrazio‐gaitasunen araberakoa nahiz
desberdintasunaren kasuen eta ereduen araberakoa ere. Deszentralizazioa eraginkorra
izango bada, boterea eta erantzukizunak transferitu behar dira, eta ez soilik goi‐mailan
prestatutako politikak abian jarri.
Latinoamerikako herrialde gehienetan, deszentralizazioak eta beste politika publiko batzuek
parte hartzeko gune politikoak sortu dituzte. Halakoetan, komunitatearen ordezkariek, udal
agintariekin eta beste funtzionario publiko batzuekin batera, gizarte‐inbertsioko planak –
osasun zerbitzuak eta azpiegiturak barne‐ taxutzen eta erabakitzen dituzte. Guatemalan,
esaterako, gune publiko hori Hiri eta Landa Garapenerako Kontseiluen sistemak (Consejos
de desarrollo urbano y rural – CDUR) gauzatzen du.
Amaitzeko azpimarratu behar da TGGari programek izaera parte‐hartzailea dutela, eragile
lokalek zein lurralde sareek, orokorrean, garapen proiektu eta ekintzen diseinuan,
betearaztean eta kontrolean parte hartzen dute. Horretarako nazioarteko erakundeen
babesa dute, NBGP eta LANE, pobrezia erauzi eta herrialde txiro eta aberatsen arteko
desberdintasunak gainditzeko apustu sendoa egin dutenak esaterako.
2.7.3. GENEROA ETA GARAPENA (GEG)
1960ko hamarkadaren hasieran genero‐harremanen inguruko politiken neutraltasunari
buruzko kritika aitzindariak garapenerako lankidetzaren arloan gertatu zen. Izan ere, sasoi
hartan argi geratu zenez, modernizazio teoriaren ondorioz lortutako hazkunde eta
teknologiaz jabetzeko estrategiek emakume eta gizonengan eragin desberdina izan zuten.
Ester Boserup aitzindaria izan zen Emakumeak Garapenean (EG) deritzen ikerketetan eta
Woman's role in economic development (Boserup (1970)15) lanean ongi adierazi zuen familia‐
sistemei, lanari eta emakumeen estatusari dagokionean eskualde batetik bestera alde
handia dagoela. Horrez gain, emakumeak garapen‐politiketatik baztertzen zituztela eta
garapen‐estrategiek gehienbat gizonezkoei ekartzen zietela onura azpimarratu zuen.
Sasoi hartan egin ziren ikerketek azpimarratu zutenez, lan merkatuan emakumeen
presentzia gizonekin alderatuta oso txikia zen, emakumeek analfabetismo tasa altuagoa
15 Hementxe aipatua: Larrañaga & Jubeto (2011)
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
49
zuten, jarduera politikoetatik at zeuden eta artea, zientzia, teknologia bezalako arloetan
emakume oso gutxi zegoen. Beraz, Emakumeak Garapenean ikuspegitik, indarrean zegoen
garapen eredua zalantzan jarri gabe, sexuen arteko desberdintasuna murriztu asmoz
emakume eta gizonei aukera berdinak eskaintzea proposatu zen. Horretarako, emakumeen
independentzia ekonomikoari garrantzi handia eskaini zitzaion eta emakumeak lan
merkatuan sartzearen beharra ezinbestekotzat ulertzen zen.
EG ikuspegiaren baitan hiru estrategia nagusi bereizten dira: Ekitatearena, Pobreziaren
Kontrakoa eta Eraginkortasunarena. Ahalduntzearen estrategia, onespen eta zabalkunde
eskasagoa izan zuena, ere planteatu zen.
Aipatu den lehen estrategiaren, ekitatearen edo aukera berdintasunarenaren, helburu
nagusia erakundeak eta gizarte sentsibilizazioa aldatuz emakume eta gizonen estatus
juridiko berdina lortzea zen. Estrategia honek babesik handiena 1975. urtean jaso zuen
Mexicon ospatu zen Emakumeen Nazioarteko I. Biltzarrean Nazio Batuen Erakundeak
Ekitatearen estrategia bere Ekintza Planean jasotako printzipioetan barneratu zuenean.
Bigarren estrategiak, pobrezia gainditzeko estrategiak, emakumeak prozesu produktiboan
duen ekarpena aztertzearen aldeko apustu eskatzen du. Orokorrean pobreziak
emakumearen aurpegia duela onartu zen eta egoera hartatik ateratzeko diru‐sarrerak
areagotzeko aukerak aztertu ziren. 1980. urtean Copenhagen ospatu zen Emakumeen
Nazioarteko II. Biltzarrean emakumeak garapenean integratzeko hauen izaera produktiboa
onartu behar zela azpimarratu zen. Beraz, biltzarraren lehentasuna emakumeentzako
enplegu, osasun eta hezkuntza bezalako gaiak aztertzea izan zen. Sektore hauetan eginiko
inbertsioek emakumea barneratzen den arlo produktiboen eraginkortasuna handitzen baitu.
Hirugarren estrategia, eraginkortasunarena, 1981‐1991 urteetan nagusitu zen ekonomian
joera neoliberala indarra hartzen hasi zen garaian, merkatu librearen ideia indartzen ari zen
garai berean. Generoaren aldekoek ere eraginkortasunaren eta hazkundearen aldeko
apustua egin zuten. Emakumea garapen prozesuak erabili ez duen baliabide moduan
ulertzen hasten dira, beraz, emakumea merkatuan barneratuz garapena bultzatzen
lagunduko dutela suposatzen da. Zentzu honetan bai Munduko Bankuak zein Nazioarteko
Diru Funtsak ere garai hartan bizi zen ekonomia‐krisiari aurre egin nahirik proposatu
zituzten erreforma neurrietan ere ideia bera barneratu zuten. Sektore publikoak osasuna
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
50
eta hezkuntzara bideratutako gastua murriztuko du baita emakumeei etxeko lanek eragiten
dieten kargak murriztuko jasotako laguntzak ere. Estrategia honek ez zituen kontuan izan
emakumeak merkatuan barneratzeak eragin zitzakeen kostu sozial eta pertsonalak ezta
emakume eta gizonen arteko boterearen birbanaketa ere.
Testuinguru horretan, EG ikuspegia kritikatzen hasi ziren 1970eko hamarkadaren bigarren
erdialdean eta 1980ko hamarkadan eta azkenean Nairobin 1985ean ospatu zen Emakumeen
Nazioarteko III. Biltzarrean, EG ikuspegiari lotutako estrategiak zalantzan jarri zituzten eta
hautabidezko paradigma berri baten beharra azpimarratu zuten. Paradigma berrian,
emakumeen arazoek bakarka aztertu beharrean, gizartean mendeko eta bazterreko rolak
ezartzen dizkien “genero‐sistema” baten ondoriotzat hartuko dira.
Orduz geroztik, Nazio Batuen esparruan, Generoa eta Garapena (GEG) deitzen den ikuspegia
lantzen hasi zen. Aipaturiko bi ikuspegien, EG eta GEG, ezaugarri nagusiak 2‐3 taulan jaso
dira.
2‐3 Taula: EG eta GEG ikuspegien konparaketa
Emakumeak Garapenean (EG) Generoa eta Garapena (GEG)
Emakumeak arazo moduan ulertzen ditu. Funtzioen teorian oinarritzen da hauen aldaketa eta eraketan sakondu gabe
Ordena soziala arazoaren iturri moduan ulertzen du. Botearen teorian eta gizarte harremanean oinarritzen da azalpena
Emakumeak aparteko kategoria moduan Genero arteko harreman sozialak eta lanaren banaketa sexuaren ikuspegitik
Emakumeak garapen eredutik kanpo mantentzea Desorekak eta botere‐mendekotasun harremanek emakumea egoera desabantailan
Emakume eta gizonen egoera eta aukerak berdindu; garapen eredu eraginkorragoa lortu
Boterea orekatu; sexuen arteko ekitatea. Giza Garapen iraunkorra. Demokrazia eta parte‐hartzea; gizon eta emakumeak eskubide subjektu moduan ulertu
Indarrean dagoen garapen ereduan emakumea barneratu; ordaindutako lan munduan barneratu
Emakumeari autonomia eta autodeterminazio prozesuak erraztu; lanaren banaketa sexualak eragindako mendekotasun egoerak gainditu
Emakumearen eraginkortasun eta diru‐sarreren maila areagotu. Emakumeei zuzendutako proiektuak.
Aukerak ugaldu, baliabide eta onuren eskuragarritasuna zabaldu. Emakumeei eragiten dieten erabakietan parte‐hartze autonomoa bermatu.
Iturria: Egileak moldatuta, Género, Salud y desarrollo (de los Ríos, 2012) artikuluan oinarriturik.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
51
Generoa eta Garapena (GEG) deitzen den ikuspegiaren arabera garapena politika, gizarte
eta ekonomiako indarren eragina jasaten duen prozesu konplexu bat da zeinetan politika,
ekonomia eta kultura arloetan sexu arteko harremanak eta sexuaren araberako lan‐
banaketak agertuko diren. Horren adierazgarri dira, alde batetik, 1995. urtean Beinjing‐en
ospatu zen Nazioarteko Emakumeen IV. Biltzarrean onartu zen adierazpen eta ekintza plana,
zeinetan ondorengoa jasotzen den:
“La igualdad entre mujeres y hombres es una cuestión de derechos humanos y constituye una
condición para el logro de la justicia social, además de ser un requisito previo necesario y
fundamental para la igualdad, el desarrollo y la paz. Para obtener un desarrollo sostenible
basado en las personas, es indispensable que haya una relación transformada, basada en la
igualdad entre mujeres y hombres” (Naciones Unidas, 1995, or. 13)
Bestetik, 189 herrialdek 2000. urtean sinatutako Milurteko Adierazpenean hirugarren
Milurteko Garapen Helburuak generoen berdintasuna eta emakumeen botere‐hartzea
sustatzea bultzatu nahi du.
2.7.4. SUMAK KAWSAY ETA SUMA QAMAÑA
Sumak Kawsay‐en ondo‐bizitzea adierazten duen quichua herri indigenen ahotsa da eta
barneratzen duen ideiaren arabera bizi on bat bilatu behar da eta ez hobea, besteena baino
hobea edo ahalegin guztiak bizitza hobetzeko xahutzen dituena. Suma Qamaña
kontzeptuaren jatorria aymara boliviarra da eta komunitatearen ideia bereganatzen du,
guztientzat barne armonia nahikoa duen gizarte on bat.
Bai Sumak Kawsay zein Suma Qamaña kontzeptuak Ekuador eta Boliviako Konstituzioetan
jaso dira, hurrenez hurren. Hain zuzen ere, 2008ko Ekuadorreko Konstituzioaren ondokoa
irakur daiteke:
“decidimos construir una nueva forma de convivencia ciudadana, en diversidad y armonía
con la naturaleza, para alcanzar el buen vivir, el sumak kawsay” (Asamblea Nacional
Constituyente de Ecuador, 2008, or. 15)
[…]
“Se reconoce el derecho de la población a vivir en un ambiente sano y ecológicamente
equilibrado, que garantice la sostenibilidad y el buen vivir, sumak kawsay” (or. 24)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
52
Bestalde, 2009an onartu zen Boliviako Konstituzioak Estatuaren printzipio, balore eta
helburuei buruzko II. Kapituluaren 8. Artikuluan ondorengoa jasotzen du:
“El Estado asume y promueve como principios ético‐morales de la sociedad plural: ama
quilla, ama llulla, ama suwa (no seas flojo, no seas mentiroso ni seas ladrón), suma qamaña
(vivir bien), ñandereko (vida harmoniosa), teko kavi (vida buena), ivi maraei (tierra sin mal) y
qhapaj ñan (camino o vida noble)” (República de Bolivia Asamblea Constituyente Honorable
Congreso Nacional, 2009, or. 6)
Urte batzuk lehenago, kapitalismotik urrundu nahi duen proposamenen artean Boliviak
apustu iradokitzailea egin zuen bere Nazio Garapen Planean barneratu zuen garapenaren
definizioarekin:
BOLIVIAKO 2006KO GARAPEN NAZIO‐PLANAREN HELBURUA: ONDO BIZITZEA
Ondo bizitzea herrien eta komunitateen elkargunea da, aniztasuna eta nortasun kulturala
errespetatuz. Hau da, “ondo bizitzea gure artean”. Elkarbizitza komunitarioa da, kulturen
artekoa eta botere‐asimetriarik gabekoa, “ezin da ondo bizi, gainerakoak txarto bizi badira”.
Komunitatearen partaide moduan bizitzean datza, azken honen babespean. Halaber, ondo
bizitzeak naturarekin harmonian bizitzea esan nahi du “inguratzen gaituenarekin orekan
bizitzea”. Orduan, bere esanahian “zurekin eta nirekin ondo bizitzea” sartzen da, eta hau
Mendebaldeko “hobeto bizitzea” kontzeptutik aldentzen da, azken hori norbanakoarena da,
gainerakoengandik bananduta, eta batzuetan besteen kontura, eta naturatik urrunduta.
(Jubeto Ruiz & Areskurrinaga Mirandona, 2010, or. 225)
Kapitalismoan oinarritutako garapen ereduaren ondorioei buruzko zalantzak orokortu egin
dira azken urteetan, batik bat, planetari eragiten ari zaion ingurumen kalte larriak direla eta.
Kalte horien adibide bat da lurraren berotze globala. Sumak Kawsay zein Suma Qamaña
indarrean dagoen garapen eta hazkunde ekonomikoaren paradigmaren alternatiba moduan
agertu dira. Gizakien arteko eta gizakiak bere ingurune sozial eta naturalarekin duen
harremana beste modu batean planteatzeko aukera eskaintzen dute. Denbora luzez
alboratuta egon diren herri indigenen ikaskizunak berreskuratu dituzte, naturarekin
harmonian bizitzeko behar diren orekak ezinbesteko baldintza moduan onartuz.
Ongi Bizitzea ikuspegiaren arabera garapenaren helburu nagusia ez da hazkunde
ekonomikoa, pobreziaren eta bazterketaren erauzketa baizik. Horretarako, ordea, eredu
berri bat lortu behar da; diru‐sarrerak, aberastasuna eta aukeren banaketa ekitatiboa
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
53
ahalbidetu eta pertsonen zein talde sozialen duintasuna eta eskubideak bermatuko dituena.
Beraz, egun indarrean dagoen garapen ereduarekin alderatzen badugu Ongi Bizitzea
ikuspegiak: 1) hazkundean oinarritutako “garapen okerra” zalantzan jartzen du, 2) garapen
helburutzat izan beharrean aldaketa kualitatiboa eragingo duen prozesu moduan ulertzen
du, 3) lehengaien esportazioetan oinarritutako ereduak gainditzeko aukera eskaintzen du
(Escobar, 2011).
Tortosak (2009) jasotzen duenaren arabera gaur egun Ongi‐Bizitzeari buruzko lanetan
jasotzen diren antzeko ideiak 1973an Schumacher‐ek plazaratutako “Lo pequeño es
hermoso” eta “Una economía como si los seres humanos importasen” edo Manfred Max‐
Neef‐ek 1993an argitaratutako “Desarrollo a escala humana” lanetan ere landu ziren. Behar
gehien dituztenen baldintzak hobetzeko proposamen ezberdinak dira. Historian zehar
ekarpen hauek unibertsitate, akademia edo nazioarteko erakunde mailan geratu dira
errealitatean apenas eraginik izan gabe.
Orain, aldiz, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña, jatorri indigena eta urteetan marjinatuak
izan diren kontzeptuek garrantzia hartu dute: Sinbolikoki, Konstituzioetan jaso diren heinean
eta garapen ereduek eragindako arazoei irtenbidea eskaintzeko asmoa erakusten dutelako.
Bestalde, garapena, periferiatik eta ez zentrotik bakarrik eta periferiako marjinatuengandik
eta ez periferiako eliteengandik birplanteatzeko aukera sortu dute.
2.8. SINTESIA
Kapituluan zehar, hazkunde ekonomikoari buruzko hainbat alderdi eta teoria esanguratsu
jaso dira. Hazkundea, politika ekonomikoaren helburu garrantzitsua izanik, berau azaltzeaz
arduratzen diren eredu asko sortu dira baita hazkundea eragiten duten faktoreak aztertzeaz
arduratzen diren azterketa enpirikoak ere. Zentzu honetan, autore klasikoen arabera
baliabideak mugatuak dira eta ezinezkoa da ekonomia baten hazkunde jarraitu bat
bermatzea. Are gehiago, inbertsio aukerak desagertzeko joera (Smith), errendimendu
beherakorren legea (Ricardo), biztanleriaren dinamika (Malthus), kapitalaren produktibitate
marjinalaren joera beherakorra (Keynes) edo enpresarien espirituaren okertzea
(Schumpeter) dela eta egoera geldikor bateranzko joera aurreikusten dute. Malthus‐ek jaso
zuen moduan, bizi‐iraupen mailako egoera geldikor bat.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
54
XX. mendean Harrod (1939) eta Domar‐ek (1946) hazkunde ekonomiko jarraitua aukera
posible moduan aurreikusi zuten, ez ordea orekatua eta enplegu beteko egoera eragingo
zuena. Jarrera zikliko eta ezegonkor hori gainditu asmoz hazkundeari buruzko teoria
klasikoak baino formalizazio eta azterketa enpiriko maila hobea duten eta bi multzo
handitan sailkatu daitezken ereduak garatu ziren: Hazkundearen eredu exogenoak eta
hazkundearen eredu endogenoak. Lehenengoak, Solow (1956) eta Swan‐en (1956) lanetan
dute jatorria. Eredu exogenoen arabera ekonomiak Egoera Geldikorrerako joera izango du,
zeinetan ekonomiaren hazkundea nulua izango den. Gainera, neurri politikoek hazkundea
eragiteko duten eraginkortasuna oso murritza izango da. Teknologia‐aurrerapenak, aldagai
exogenoak, bakarrik izango du eragin iraunkorra. Bigarrengoak, aldiz, politika neurriek
neurri batean edo bestean herrialde baten hazkundean eragiteko aukera dutela baieztatzen
dute.
Bigarren Mundu Gerraren ondoren, herrialdeen artean sortu ziren desberdintasunez
jabetuta, hazkunde ekonomikoaz haratago arduratzen diren teoria ezberdinak azaleratu
ziren. Gauzak horrela, garapenari buruzko paradigmen bilduma bat egin da XX. Mendearen
erdi aldetik hasi eta gaur egun arte. Argi geratu denez, momentu jakin bakoitzean
paradigma bakar baten hegemonia ezin daiteke baieztatu, bai ordea pentsamendu
ezberdinak koexistu izana. Hurrengo taulan (2‐4 taula) landu diren garapen ekonomikoari
buruzko teorien ezaugarriak jaso dira. Guztiek, ipar eta hegoko herrialdeen garapen maila
ezberdina aztertu dute eta azpigaraturik dauden herrialdeen pobreziari aurre egiteko
irtenbideak planteatzen saiatu dira.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
55
2‐4 Taula: Garapenaren ekonomiaren teoria batzuk
Iturria: Egileak moldatuta,El pensamiento económico sobre desarrollo (Hidalgo, 1998) lanean
oinarriturik.
Modernizazioaren eskolak garapen prozesuan industrializazioaren garrantzia azpimarratzen
zuen. Modernizazioaren teoriaren aldeko jarrera zuten autoreen iritziz, biztanleko errenta
nazionalaren hazkundeak lotura estua zuen garapen ekonomikoarekin. Denbora pasatu
ahala, garapen horren mozkin batzuk populazio guztira zabalduko zela uste zuten.
MODERNIZAZIOAREN
TEORIA TEORIA
ESTRUKTURALISTA TEORIA
NEOLIBERALA TEORIA ALTERNATIBOAK
50 60 70 80 90
Etapen teoria (50‐60 hamarkada) Modelo dinamikoak (50‐60 hamarkada) Gurpil‐zoroal (50‐60 hamarkada) Hazkunde orekatua vs hazkunde desorekatua (50‐60 hamarkada) Aldaketa estrukturala (50‐70 hamarkada)
Elkartruke terminoaren gainbehera (50) Zentro‐Periferia (50) Dualismoa (60) Garapenari oztopoa (60) Menpekotasun estrukturalista (70) Elkarmenpekotasuna (80) Neoestrukturalismoa (90)
Desadostasun kontserbadorea (50‐60) Barne liberalizazioa (70) Erreforma ekonomikoa (80‐90) Washingtongo Kontsentsua(90)
Oinarrizko beharrak (70‐80) Garapen autonomoa (70‐80) Nazioarteko ordena (70‐80) Dimentsio anitzeko garapena (70‐80) Giza Garapena eta Garapen Iraunkorra (80‐90)
2000
Ekitatea, garapena eta hiritarrak (2000)
Post‐Washingtongo akordioa (2000)
Giza Garapena eta Garapen Iraunkorra (90‐2000) Ikuspegi berriak (90 amaiera eta 2000 hamarkada)
Erakunde Ekonomia Berria Tokiko Giza Garapena Generoa eta Garapena Sumak Kawsay Suma Qamaña
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
56
Eskola estrukturalistaren arabera, atzerriko lehiak eta barne‐merkatuaren tamaina txikiak
eragozten zuten barne‐garapena. Beraz, sektore industrialaren garapenari esker nazio‐
barneko egitura birmoldatu eta ekonomia sendoago bat lortu nahi zuten. Horretarako,
kanpo‐lehia kontrolatu eta merkatuen tamaina txikia handitzeko neurri zehatzak indarrean
jarri behar izan zituzten. Estatuaren papera funtsezkoa izango zen eskola honentzat.
Kontrako jarrera erakutsi zuen eskola neoliberalak. Eskola honen ekarpenik
azpimarragarrienaren arabera merkatuan gobernuek egiten dituzten esku‐hartze guztiak ez
dira baliagarriak garapena sustatzeko. Are gehiago, azpigarapena Estatuaren parte‐hartzeak
eragiten duen merkatuaren funtzionamendu ezegoki batek eragindako egoera bezala
ulertzen du. Beraz, azpigarapena gainditzeko baliabideen eraginkortasunaren aldeko
apustua egiten du. Honela, 1990eko hamarkadan Nazioarteko Finantza Instituzioen eta
Iparraldeko herri garrantzitsuenetako (G‐7) agintariek garapena bermatzeko eman
beharreko pausuak Washintongo Kontsentsuan jaso ziren.
Hautabidezko edo garapenaren teoria alternatiboak bezala jaso direnek, orokorrean,
banakakoen oinarrizko beharren asetzeak duen garrantzia azpimarratzen du, garapena
pobreziaren murrizketarekin aberastasunaren areagotzearekin baino gehiago lotuz.
Esaterako, Erakunde Ekonomia Berriak (EEB), giza portaerari loturiko teoria sozialak eta
ekonomiaren osagai soziala kontuan izaten ditu. Tokiko Giza Garapenak (TGG), tokiko
esparruaren aldeko apustua egiten du, sistema ekonomiko eta sozial bidezkoago bat
eraikitzeko lekurik egokiena bezala ulertzen duelarik. Generoa eta Garapena (GEG)
ikuspegiaren arabera generoen berdintasuna eta emakumeen botere‐hartzea sustatu nahi
da. Amaitzeko, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña‐ak guztientzako bizi on bat bilatu behar
da, ez hobeagoa, besteena baino hobeagoa edo ahalegin guztiak bizitza hobetzeko xahutzen
dituen bizi bat.
Laburbilduz, azpimarratu nahi da garapenaren teoria alternatiboak agertu arte kapitulu
honetan zehar aipatu diren garapen ekonomikoari buruzko teoria nagusienek ipar eta
hegoko herrialdeen garapen maila ezberdina aztertzeaz arduratu direla eta garapen bideko
herrialdeen pobrezia maila gainditzeko irtenbide ezberdinak planteatu izan dituztela.
Irtenbide ezberdinak planteatu arren, jaso diren teoria ekonomiko gehienek azken asmo
moduan aberastasunaren areagotzea dute, hau da, garapen bideko herrialdeen pobrezia
maila gainditzeko irtenbide moduan hauen ekonomiaren hazkundea proposatzen da.
Aitzitik, ez dute herrialde garatuen hazkunde ekonomiko mugatua planteatzen.
2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara
57
Baina planetari eragiten ari zitzaion kalte larriak zirela eta, kapitalismoan oinarritutako
garapen ereduen ondorioei buruzko zalantzak sortuz joan dira. Zentzu honetan, Erromako
Klubak argitaratutako I. Txostenak garatutako herrialdeen muga gabeko hazkundea
zalantzan jarri zuen. Txosten honek eragindako desadostasunaren ondorioz, hurrengo
kapituluan jasoko diren, bi diziplina berri sortu ziren: Ingurumenaren ekonomia eta
Ekonomia Ekologikoa zeintzuei Iraunkortasun Ahula eta Iraunkortasun Sendoa kontzeptuak
lotzen zaien, hurrenez hurren.
3. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRA
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
61
3.1. SARRERA
Aurreko kapituluan jaso denez, garapen ekonomikoaz arduratu direnak asko izan dira eta
XX. mendean lehenengo aldiz jakintza‐arlo desberdinetatik begiztatzen hasi ziren. Hasiera
batean, Hirugarren Munduko herrialdeen jauzi kuantitatiboaz hitz egiten hasi baziren ere
pixkanaka jauzi kualitatiboaren beharra mahai gaineratu zen, hots, Garapen Iraunkorraren
beharra. Baina Garapen Iraunkorra kontzeptuak Ekonomia zientziaren baitan ez du
interpretazio adostu bat izan. Orokorrean, interpretazio ezberdin horiek bi multzo handitan
bil daitezke: alde batetik, hazkunde ekonomikoa etetea defendatzen dutenak daude, eta
bestetik, garapena bermatzeko hazkunde ekonomikoa beharrezko elementu moduan
ikusten dutenak.
1980ko hamarkadaren amaieran, Amartya Sen eta Mahbub ul Haq ekonomialarien
hausnarketa eta ikerketa lanak oinarritzat hartuta Nazio Batuek Giza Garapenari buruz
proposatutako planteamenduak etorri ziren. Zentzu honetan, 1990. urtetik aurrera Nazio
Batuetako Garapen Programa (PNUD) Giza Garapenari buruzko Txostenak argitaratzen hasi
zen zeinak Giza Garapena kontzeptua instituzionalizatzea eragin zuen.
Egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial, baliabideena eta azkenik finantza krisi testuinguruari
loturik, Garapen Iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik merkatu
mekanismoan eta teknologia eko‐eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri berriekin
Ekonomia Berde bateranzko joera iragarri da.
Bestalde, testuinguru berean desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu da.
Desazkundearen azken asmoa sistema ekonomikoaren tamaina norberaren borondatez
murriztea da eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina murriztea eskatzen
du. Aitzitik, politiken helburu nagusia ez da BPG murriztea, baizik eta ekoizpen eta
kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterentzat mugi
araztea. Gainera natura ondarea babestu nahi bada, mendebaldeko herrialdeen garapen
eredua gainontzeko herrialdeetara ezin zela orokortu argi geratu da.
Horrenbestez, kapitulu honen helburua Garapen Iraunkorretik abiatu eta Desazkundera arte
ekonomia zientziaren baitan eman diren hainbat urrats aztertzea izango da. Beraz, bigarren
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
62
atalean hazkundea, garapena eta baliabide mugatuen inguruan sortu diren hausnarketa
nagusienak laburbildu dira. Hirugarrenean, garapen iraunkorrak ekonomia zientziaren
baitan izan dituen bi interpretazio nagusienen zenbait ezaugarri jaso dira. Lehenik,
ingurumen ekonomia eta ekonomia ekologikoaren arteko talkak aipatuko dira eta, ondoren,
iraunkortasun ahula eta iraunkortasun sendoaren artean kontrajartzen diren ideia
azpimarragarrienak bilduko dira. Laugarren atalean, garapen iraunkorraren baitan aurki
daitezkeen dimentsio ezberdinak azaltzen dira. Hurrengoan, Giza Garapena eta Giza
Garapena eta Garapen Iraunkorra uztartu nahi dituen kontzeptua landuko dira. Seigarren
atalean, desmaterializazioaren baitan jasotzen diren hainbat ekarpenekin hasi eta garapen
iraunkorraren interpretazio ortodoxoari kritika zorrotza egiten dion eta eztabaida ekologiko
zein sozialetan agertu den desazkundea mugimenduaren zertzelada batzuk jasoko dira.
Amaitzeko, zazpigarren atalean, hirugarren kapitulu honen sintesia izango da.
3.2. HAZKUNDEA, GARAPENA ETA BALIABIDE MUGATUAK
3.2.1. HAZKUNDEAREN MUGAK
XX. mendearen 60 eta 70eko hamarkadatik aurrera hazkunde ekonomikoari buruzko
eztabaida aldatzen hasi zen. Baliabide naturalen agorpena, kutsadura‐arazoak eta
hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako arazo nagusienetarikoak bilakatzean,
ekonomialariak beraien analisietan, berriro ere, natura kontuan hartzen hasi ziren. Garai
honetan, beraz, mugarik gabeko hazkundearen aurkako lehen aldarrikapenak sortu ziren;
hau da, lurraren muga biologikoak kontuan izan behar direla ohartarazten zituztenak, izan
ere petrolioaren krisia ingurumena zein bizi kalitateari eragiten ari zitzaion kaltea gero eta
nabariagoa zen (Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, 1972; Daly, 1987; 1989;
Pimentel, et al., 1973). Egoera berri honen aurrean ekonomialari batzuk beraien paradigmak
berrikusteari ekin zioten.
Hazkundearen etetea defendatu zuen lehengo azterketetako bat, Erromako Klubak16 egin
zuen, bere lehen txostenean (Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, Los límites del
crecimiento: un informe del Club de Roma sobre el predicamiento de la humanidad (1º ed.
16Modu kezkagarrian hedatzen ari zen ingurumen krisi globala aztertzeko Erroman bildu ziren goi‐mailako zientzialariak eta kontzientziatutako hainbat hiritarrek osatutako kluba.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
63
cast), 1972), “The limits of the Growth” izenarekin argitaratua eta I. Meadows txostena
bezala ere ezagutzen dena. Jakintza‐arlo anitzeko ikuspegia erabiliz, azpigaratutako
herrialdeen zero hazkundearen planteamenduarekin eztabaida handia eragin eta natura
baliabideen muga kontuan izanik garapen eredu alternatiboak aurkitzeko beharra
azpimarratu zuen. Txosten hau, mundua kolapsora iritsi daiteken sistema itxia denaren
paradigman oinarritu zen. Industrializatutako herrialdeek 1960 eta 1970ko hamarkadetan
erakutsitako hazkunde tasekin jarraituko balute, hamarkada gutxiren barruan muga
ekologiko gehienak gaindituko zituztela jaso zuen. Data zehatz bat aurreikusten zen, XXI.
mendearen erdialdea, eta beraz epe laburrean orekatuko zuen “hazkunde ekonomikoaren
berehalako murriztea” beharrezkotzat jotzen zen.
Erromako Klubaren bigarren txostenak, jarrera moderatuagoa erakutsi zuen, baina
baliabideen eskasia nabarmenduz. Txosten honen arabera hazkundearen etete premia hain
larria ez bazen ere ondorengoa jasotzen zen: “El crecimiento por el crecimiento mismo, en
el sentido númerico y de tamaño, sencillamente no puede continuar por tiempo indefinido”
(Merasovic & Pestel, 1975, or. 27). Beraz, hazkunde organikoago bat proposatzen zen, hau
da, orekatua eta erregio bakoitzerako desberdina, ekonomiaren hazkundea bizidun baten
hazkundearekin parekatuz. Mundua ez dela sistema homogeneo bat azpimarratu zuten,
lehenengo txostenean bezala, baizik eta elkar eragiten duten herrialde ezberdinez osaturiko
sistema heterogeneo bat. Ez zuten mundu mailako kolapso bat aurreikusten, baizik eta
egoera orokorra mindu zezakeen herrialde mailako hondamendiak (Merasovic & Pestel,
1975, or. 84‐85). Krisi hauek ekiditeko, mundu mailako estrategia eta ekintzak indarrean
jartzea proposatzen zuten, epe luzeko ikuspegiarekin eta etorkizuneko belaunaldiekin
identifikatuko zirenak.
3.2.2. BRUNDTLAND TXOSTENA. GARAPEN IRAUNKORRAREN INSTITUZIONALIZAZIOA
Aurreko mendeko 60ko hamarkadaren amaieratik aurrera ingurumenari buruzko kezkak
indarra hartuz joan ziren herrialde garatuenetan. Testuinguru horretan egin zen Nazio
Batuen Giza Ingurumenari buruzko konferentzia Stockholm hiriburuan, 1972. urtean. Bertan
nazioarteko komunitatea lehenengo aldiz bildu zen mundu mailako garapen eta ingurumen
beharrak aztertu asmoz. Garapen eta ingurumen auzien arteko harreman zuzenik onartu ez
zen arren, ordura arte indarrean zegoen ekonomiaren garapen ereduak aldaketa bat behar
zuenaren zantzuak plazaratzeko baliagarria izan zen (Mebratu, 1998, or. 500).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
64
1972ko Nazio Batuen Giza Ingurumenari buruzko konferentziaren ondoren, pixkanaka gero
eta nabariagoa zen ingurumena eta garapena ezin zirela luzaroan gatazka egoera batean
mantendu. Aldi berean, terminologiaren bilakaera prozesu bat jaso zen “ingurumena eta
garapena” (environment and development), “suntsiketarik gabeko garapena” (development
without destruction) eta “ingurumena zaintzen duen garapena” (environmentally sound
development). Azkenean, “eko‐garapena” terminoa azaldu zen 1978. urtean Nazio Batuen
Ingurumen Programak (UNEP, 1978) argitaratu zuen txostenean. Ordurako, nazioarte mailan
ingurumen eta garapen ideiak batera landu behar zirela onartua zegoen.
Urte batzuk geroago, Tryznak (Mebratu, 1998an aipatua) dioenaren arabera, garapena eta
ingurumenaren ikuspegi kontzeptual berriranzko aurrerapausorik handiena “World
Conservation Strategy: Living Resource Consevation for Sustainable Development”17 (1980)
txostena IUCNek aurkeztu zuenean eman zen. Txosten honek ingurumena eta garapenaz
hitz egiterakoan kontserbazio18 kontzeptua marko moduan izan behar dela azpimarratzen
du. Ez du garapen iraunkorra bere horretan definitzen, baina garapenak iraunkorra izateko
faktore ekonomikoez gain, faktore sozial eta ekologikoak; oinarrizko baliabide biotiko eta ez‐
biotikoak; eta hautabidezko ekintzen abantaila eta desabantailak epe laburrean zein epe
luzean kontuan izan behar dituela aurreratzen du (IUCN; UNEP; WWF;, 1980). Horrez gain,
iraunkortasun terminoa eta, garapena eta ingurumenaren arteko lotura zuzena sarritan
errepikatzen da txostenean.
Nairobin, 1982. urtean, ospatu zen Nazio Batuen Ingurumen Konferentzian ez ziren
aurreikusitako asmoak bete. Ondorioz, Nazio Batuen Batzar Nagusiak Ingurumen eta
Garapeneko Mundu Batzordea osatzea erabaki zuen. Gro Harlem Brundtland izendatu zuten
batzordearen lehendakari, hortik Brundtland Batzordea bezala ere ezagutzen da eta 1987.
urtean “Our Common Future” izeneko lana argitaratu zuen “Brundtland Txostena” bezala
ezaguna. Txosten honek garapen iraunkorra kontzeptuaren instituzionalizazioaren inflexio
puntua zehaztu zuen, ordura arte, eztabaida akademiko bat besterik ez zena politika
mundura igaro zen. Bestalde, Garapen Iraunkorra terminoaren definizio zabalduena
argitaratu zuen:
17 Txosten hau IUCN, WWF eta UNEPek FAO eta Unescoren lankidetzarekin prestatu zuten.
18 Kontserbazioa, naturako baliabideak, ekosistemak eta organismoak zaintzea, babestea, suspertzea eta ugaritzea helburu duen ingurune‐kudeaketa bezala ulertua
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
65
“…[Garapen Iraunkorra] gaurko belaunaldien premiak asetzen dituen garapena da, baina
hurrengo belaunaldiek beraien beharrizanak asetzeko duten eskubidea arriskuan jarri gabe.”
(Eusko Jaurlaritza, 2002, or. 9)
Aurreko definizioak funtsezko bi kontzeptu ditu:
“beharrizan” kontzeptua, bereziki munduko txiroen oinarrizko beharrizanak. Hauek
ezinbesteko lehentasuna dute
Teknologia eta erakunde sozialen aurrerapen mailak ingurumena kudeatzerakoan
zehazten duten mugari buruzko ideia
Brundtland Batzordeak, hazkunde ekonomiko iraunkor baten bidez pobrezia arindu,
ingurumenaren egoera hobetu eta berdintasun sozial handiagoa lortzea ahalbidetuko duela
azpimarratzen du. Ondorioz, gehien hedatu den garapen iraunkorraren definizioak onespen
oso zabala izan du. Baina definizio hau bere anbiguotasunagatik kritikatua izan da (Bermejo,
2001b), batik bat, ekonomia ekologikoaren adarretik. Kelly et al.en arabera (2004)
anbiguotasun egoera batetik klixe batean bihurtzeko arriskuan aurkitzen da Bestalde,
baliteke, anbiguotasun horri esker adostasun handia lortu eta terminoa horrenbeste hedatu
izana (Redclift, 2000).
Garapen Iraunkorrarekin lortuko diren helburuei baliabide naturalak etorkizuneko
belaunaldientzat mantentzearen beharra ere gehitzen dio Brundtland txostenak, baina ez du
hazkundearen aurkako jarrerarik proposatzen, are gehiago; bizi kalitate hobe bat lortzeko
hazkunde handiago baten garrantzia aipatzen du, garatutako herrialdeen %3 edo %4
inguruko hazkunde tasa beharko litzateke munduko ekonomia maila orokortu ahal izateko
(WCED, 1987, or. 7). Honez gain, herrialde azpigaratuen hazkunde ekonomikoaren
suspertzea ere ezinbestekotzat jotzen du. Ostera, garapena hazkunde ekonomikoa bakarrik
ez dela onartzen du, hazkunde ekonomikoaz gain beste gizarte‐ eta ingurumen‐aldagaiak
ere barneratzen ditu garapenak. Baliabide eta energiaren kontsumo txikiagoa eta gizarte
ekitate handiagoa eragingo duen hazkunde eredu batera aldatzeko beharra ere eskatzen du
(WCED, 1987, or. 8).
Ekonomia jakintza‐arlotik, ikuspegi desberdinak plazaratu dira, zenbait egilek herrialde
garatuetan baliabide naturalen kontsumoan oinarritutako hazkundearekin etetea
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
66
proposatzen dute (Kelly & Moles, 2000). Beste pentsamendu eskola batzuk (Jacobs, 1996;
Field, 1995; Kolstad, 2001; Field & Field, 2003) muga gabeko hazkundea eta iraunkortasuna
bateragarri ikusten dute, beti ere ingurumen politika egoki batzuk kontuan hartzen badira.
Are gehiago, batzuen arabera hazkunde ekonomikoa eta ingurumenaren hobekuntza bata
bestearen euskarri dira. Brundtland Txostena egin zutenen ekonomialarien artean badago,
gerora, McNeill adibidez, hazkundearen aldeko jarrera hartu duenik (Goodland, Daly, El
Serafy, & Von Droste, 1997). Finean, garapen teknologikoak hazkunde ekonomikoa eta
ingurumen hobekuntza bultzatzeko duen gaitasun bikoitza ekonomia ortodoxoaren
kokatzen da (Jiménez Latorre & Rams Ramos, 2002).
Garapen Iraunkorra kontzeptua arlo politiko zein sozialean erabat zabaldu da, sarritan,
terminoaren neurrigabeko erabilerak jatorrizko ideiak baztertu ditu (Goldin & Winters,
1995). Intuitiboki denek ulertzen duten kontzeptua izan arren oraindik praktikan jartzeko
zaila da (Lélé, 1991). Garapen Iraunkorra ez da ingurumenaren babesaren sinonimoa, nahiz
eta praktika politikoak ez dituen ondo bereizten (Subirats 2000a, 2000b). Hazkunde
iraunkorrarekin ere ezin da nahastu, askotan garapen iraunkorra modu kontraesankorrean
eta ez zehatzean erabiltzen baita batik bat arlo politikoan (Allende, 2000). Dena dela,
Garapen Iraunkorraren protagonista nagusienak hiritarrak dira, azken finean, hauek baitira
berain ekintzak aldatu eta Garapen Iraunkorrak eragindako onurak gozatzeko aukera izango
dutenak. Laburbilduz, eta Brundtland berak esana, Garapen Iraunkorra “hiritarrak lehen
planoan jartzea” da.
Jarraian jasotzen den irudiak nazioarte mailan, bata bestearen segidan, ospatu diren
gertaera garrantzitsuenak jasotzen dira. Izan ere, Bartonek (2006, or. 31) dioen moduan,
mundu mailan ospatu diren goi‐bilera eta onartu diren dokumentuek, esaterako Agenda 21
edota Milurteko Adierazpenek argi uzten dute iraunkortasunaren agenda maila
ezberdinetan erabiltzeaz gain (nazioartean, nazioetan edo maila lokalean) zeharkako izaera
duela. Esaterako 1992ko Rioko Goi‐bilerak arreta berezia eskaini bazion ingurumen eta
garapenaren arteko harremanari, ondorengo goi‐bilerek arreta gehiago eskaini die
biztanleria, pobrezia eta gabezia soziala edota generoa bezalako gaiei.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
67
3‐1 Irudia: Iraunkortasunaren ibilbidean nazioarte mailan burutu diren jarduerak
Iturria: Egileak moldatuta, Agenda 21 Local y Gobernanza Democrática para el Desarrollo Humano Sostenible (Calabuig, 2008) doktoredo tesian oinarriturik.
Laburbilduz, Garapen Iraunkorra eta Kontsumo Iraunkorrarekin lotura estua duten gertaerak
hauexek lirateke:
Giza Ingurumenari buruzko biltzarra (Stokholm, 1972): Nazio Batuek antolatutako
biltzar honetan herrialde industrializatuak eta garapen bidean zeuden herrialdeak
elkartu zituen giza‐familiek ingurumen osasuntsu eta emankor bat izateko duten
eskubideak mugatzeko. Nazioartean lehen aldiz onartu zen ingurugiroa babesteak
eta hobetzeak garapen ekonomikoan eta munduaren oparotasunean eragina dutela.
Ondorengo urteetan bilera gehiago egin ziren, gizabanakoen elikadura egokia,
etxebizitza duina, ur osasuntsua, familia‐plangintza aukerei buruzko eskubideak
lantzeko. Gizakiak naturarekin duen harremanari buruzko ideia berpizteak, Nazio
Batuen sistemaren barnean erakunde globalen sorrera eragin zuen.
Brundtland Txostena: Garapen Iraunkorraren lehenengo definizio esplizitua
jasotzen du. Definizio erabiliena da (Meadowcroft, 1999), gutxienez erakunde
mailan, zehatza eta aldi berean zabala delako. Asko kritikatua izan den arren,
aurretik azaldu den moduan, bai bere anbiguetate bai itxura batean azaltzen duen
kontraesanagatik ere, txostenaren arabera garapen iraunkorrak bultzatu beharko
lituzkeen baloreekin kontsumo maila muga ekologikoaren azpitik mantentzea eta
hiritar guztientzat eskuragarria izatea lortu beharko litzateke.
“Hazkundearen Mugak” txostena (Erromako Kluba)
1972 1980
Mundu mailako kontserbazio estrategia (IUCN, PNUMA, WWF)
1987
Brudtland txostena
“hazkundeaz harataga” txostena (Erromako Kluba)
Lurra zaindu (IUCN, PNUMA, WWF)
19921991
Agenda 21
1997
Kyotoko protokoloa
“hazkundeaz harataga 30 urte beranduago” txostena (Erromako Kluba)
20022000
Johannesbur‐goko deia
2004
Aalborgeko konpromezua
Lurraren Goi‐bilera
Rio+5Garapen iraunkorrari buruzko NNBBen konferentzia
Milurteko Helburuen Adierazpena
2012
Rio+20
2007
Bali‐ko orri‐bidea
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
68
Nazio Batuen Ingurumenari eta Garapenari buruzko Konferentzia, “Lurraren Goi‐
bilera” (Rio 1992): Ingurumena eta Garapenari buruz hitz egiteko lehen aldiz bildu
ziren Estatu‐buru eta nazioarteko gobernu‐buruek, 1992ko ekainean Rio de Jaineron
ospatu zen goi‐bileran, XXI. menderako agenda bat onartu zuten. Alde batetik,
Agenda 21, Garapen Iraunkorra lortzeko Ekintza Programa, zeinak Ingurumenari eta
Garapenarenari buruzko Rioko Adierazpena eta Oihanei buruzko Deklarazioa
jasotzen dituen. Lehenengo adierazpenak, esaterako, nazio bakoitzak aurrerapen
sozial eta ekonomikoa lortu nahian ibiltzeko duen eskubidea aitortzen du baina, aldi
berean, garapen iraunkorra bermatuko duen eredua indarrean jartzeko ardura
egokitzen die Estatuei. Bestetik, Bioaniztasunari buruzko Hitzarmena eta Nazio
Batuen Klima Aldaketari buruzko Esparru Hitzarmenak, 2000rako isurketa
kutsagarriak 1990ko mailara murriztea gomendatzen zuena, ere adostu ziren.
Azpimarragarria da, bestalde, Rioko Adierazpenaren 8. Printzipioan, lehen aldiz,
kontsumo eta ekoizpen ereduari buruzko gogoeta egiten dela, gizabanako guztiei
garapen iraunkor eta bizi‐kalitate hobea bermatzeko. Kontsumo eta ekoizpen eredu
aldatzearen beharraren premia espresuki eta orokorki onartu zuten Estatu
agintariek.
Jarraipen handia (nahiz eta ez diren bete) izan zuten dokumentuak sortu zituen
Lurraren goi‐bilerak. Dokumentu garrantzitsuak izan arren, azpimarragarria da baita
ere 1989. urtetik 1992. urtera arte, goi‐bilera ospatu arte, burutu ziren prestakuntza
lanak, zeinetan erakunde nazionalak eta internazionalak eta gizartearen sektore
ezberdinek parte hartu zuten.
Rio + 5 biltzarra: 1997ko ekainean, Nazio Batuen Batzar Orokorrak biltzar berezia
antolatu zuen (UNGASS‐19) Agenda 21‐aren aplikazio eraginkorra diseinatzeko. Izan
ere, Nazio Batuen Garapen Iraunkorreko Batzordeak, 1993an Agenda 21en
aplikazioaren jarraipena egiteko sortu zena, herrialde industrializatu gehienak
aurreikusitako helburuak ez zirela betetzen ari ohartu baitzen. Agenda 21en 8.
kapituluak herrialde bakoitzari bere Garapen Iraunkorrerako Nazio Estrategia
definitzea eskatzen dio, ekonomia, gizarte eta ingurumen politika eta planak
bateragarri egingo dituen estrategia bat. 1997. urtean oraindik nazio askok
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
69
diseinatzeko zuten, beraz, 2002. urterako estrategia formulatu eta garatzeko xedea
ezarri zien nazio sinatzaileei Nazio Batuen Batzar Orokorraren bilzarrak.
Bestalde, Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko Esparru Hitzarmena betetzen ez
zela ikusita, zenbait herrialdeen ekimenez –beraien artean Europar Batasuneko
kideak direla‐ 2000. urtetik aurrera isurketen murrizpena ezartzeko dagozkion
neurriak jasoko zituen protokoloaren negoziaketak hasi ziren. 1997ko abenduan
herrialde industrializatuak Kyoton (Japonia) batzartu ziren eta berotegi‐efektuko
gasen isurketa murrizteko konpromisoa hartu zuten, Kyotoko Protokoloa deritzon
nazioarteko itunean finkatu zena. 1990 urteko isurketa‐mailak oinarritzat hartuta,
2008 – 12 epean isurketak %5,2an gutxitzeko beharrezkoa izango ziren neurriak
zehaztea onartu zen.
Milurteko Adierazpena: 2000. urteko irailean, New York‐en bildu ziren munduko
ordezkariek Nazio Batuen Milurteko Adierazpena onartu zuten. Zentzu honetan,
lankidetza global baterako konpromisoa adostu zuten, muturreko pobrezia maila
murriztu eta epe‐muga zuten hainbat helburu betetzeko asmoa azalduz – 2015
izanik helburu urtea.
Garapen Iraunkorrari buruzko Nazioarteko Goi‐bilera (Johannesburgeko, 2002):
Johannesburgoko Garapen Iraunkorraren Aitorpen Politikoa edo Akzio Plana onartu
zen. 1992an onartutako Agenda 21 indarrean zegoen (Johannesburgon ez zen
negoziatu) eta praktikan jartzea ikusi zuten beharrezkotzat. Horrez gain, 2005.
urterako Garapen Iraunkorrerako Nazio Estrategia aplikatzen hastearen garrantzia
azpimarratu zen eta ondoko irudian ikusi daitekeenez 2010. urterako Nazio Batuen
100 Estatu‐kidek indarrean jarri zuten beraien estrategia.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
70
3‐2 Irudia: Garapen Iraunkorreko Nazio Estrategiak: 2010eko irudi orokorra
Iturria: UNDESA, http://www.un.org/esa/dsd/dsd_aofw_nsds/nsds_pdfs/NSDS_map.pdf
Bestalde, kontsumo eta ekoizpen eredu jasangarria garapen iraunkorraren helburu
orokorretako bat bezala onartu zen. Johannesburgoko Garapen Iraunkorraren Akzio
Planak, III. kapituluan “kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko nazio
zein erregio mailako iniziatibak laguntzeko 10 urteko esparru” bat eratzea. Hau
lortzeko nazioarteko iniziatiba bat sortu da, Marrakech‐eko prozesua hain zuzen ere.
Prozesuak zapi xede nagusi ditu, horietako bat Erosketa eta Kontratazio Publiko
Iraunkorra delarik.
Baina gertakizun guztietan gertatzen den bezala, erabaki batzuekin ez ziren parte‐
hartzaile guztien itxaropenak ase, esate baterako energiari zegokienekin.
Aalborg‐eko konpromisoa: 2004ko ekainean ospatu zen Aalborg‐en, Danimarka,
Laugarren Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Biltzarrean (Aalborg+10) onartu zen
Aalborgeko konpromisoa19. Betebeharrekoa ez den arren, tokiko garapen
iraunkorraren bidean aurrera egiteko konpromisoa hartzen dute sinatzaileek.
19 Hamar urte lehenago, 1994ean, Europako tokiko gobernuak Lehenengo Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Biltzarrean bildu ziren, Aalborg‐en bertan, Europako maila lokalera Rioko goi‐bileran lortutako emaitzak, bereziki Tokiko Agenda 21‐eri lotutakoak, eramateko. Lehenengo biltzar honetan Aalborg‐eko dokumentua eztabaidatu eta onartu zen.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
71
Dokumentuak aipamen zuzena egiten dio kontsumo arduratsuari 4. konpromisoan
(IHOBE, UDALSAREA 21, 2012).
Baliko orri‐bidea: 2007an Balin ospatu zen Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko
XIII. Konferentzian sinatu zuten Baliko Ekintza Plana (Naciones Unidas, 2007), parte
hartu zuten herrialde guztiek. Baliko orri‐bideak ez zuen inongo konpromiso zehatzik
jaso, baina 2009rako bete beharreko urratsak zehaztu zituen, urte horretan
Copenhagen ospatuko zen Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko XV. Konferentzian
akordio berri bat sinatzea ahalbidetuko zuena20.
2012ko Nazio Batuen Garapen Iraunkorrari buruzko goi‐bilera (Rio+20 edo Rio20):
Hiru helburu nagusi ditu goi bilerak; garapen iraunkorra bultzatzen dituzten politika
berrituak bermatzea, dagoeneko adostuak izan diren akordioak zenbateraino
indarrean jarri diren eta jarri badira zenbaterainoko desberdintasunarekin ebaluatu
eta, azkenik, erronka berriak zehaztu. Bestalde, parte hartuko duten Estatuek
adostu dute goi bileren landuko diren gai nagusiak bi izango direla; alde batetik,
ekonomia berdea garapen iraunkorra eta pobrezia ezabatze testuinguruan eta
bestetik, garapen iraunkorraren euskarri instituzionala.
3.3. GARAPEN IRAUNKORRA EKONOMIA ZIENTZIAN
Ekonomia zientziaren baitan garapen iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ezberdinak bi
multzo handitan bil daitezke: alde batetik, hazkunde ekonomikoa etetea defendatzen
dutenak daude, eta bestetik, garapena bermatzeko hazkunde ekonomikoa beharrezko
elementu moduan ikusten dutenak.
XX. mendearen 60 eta 70eko hamarkadatik aurrera hazkunde ekonomikoari buruzko
eztabaida aldatzen hasi zen. Baliabide naturalen agorpena, kutsadura‐arazoak eta
hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako arazo nagusienetarikoak bilakatzean,
ekonomialariak beraien analisietan, berriro ere, natura kontuan hartzen hasi ziren. Garai
honetan, beraz, mugarik gabeko hazkundearen aurkako lehen aldarrikapenak sortu ziren;
hau da, lurraren muga biologikoak kontuan izan behar direla ohartarazten zituztenak, izan
20 Copenhangeko akordioa ez zen loteslea izan, are gehiago, ez zuten konferentzian parte hartu zuten herrialde guztiek sinatu. Herrialde garatu zein garatze bidean dauden herrialde gehienek onartu zituzten isurketa‐konpromisoak ez ziren lotesleak. Konpromiso berdinak berretsi ziren 2010ean Cancúnen ospatu zen konferentzian.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
72
ere petrolioaren krisia ingurumena zein bizi kalitateari eragiten ari zitzaion kaltea gero eta
nabariagoa zen (Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, 1972; Daly, 1987; 1989;
Pimentel, et al., 1973). Egoera berri honen aurrean ekonomialariek beraien paradigmak
berrikusteari ekin zioten. Ingurumenaren narriaduraz eta baliabide naturalen urritasunaz
oharturik, hazkunde ereduetan ingurumen baliabidea aldagai gisa barneratzen hasi ziren.
Ondorioz, ekonomia eta ingurumena ikusmolde ezberdinetatik aztertzen duten bi korronte
sortu dira: alde batetik, ekonomia neoklasikoaren paradigman oinarritzen den Ingurumen
Ekonomia eta, bestetik, Ekonomia Ekologikoa bezala ezagutzen den adarra, paradigma berri
eta irekiago bat proposatzen duena. Lehenengoaren helburua baliabide naturalak
ordezkatzeko gai izango den teknologiaren garapen egoki bat aurkitzea da. Bigarrenak,
planeta finitu batean aurkitzen garenez hazkunde esponentziala epe luzean mantentzea
ezinezkoa dela defendatzen du.
3.3.1. INGURUMEN EKONOMIA VERSUS EKONOMIA EKOLOGIKOA
Historian zehar naturaren eginkizunari buruz pentsamendu ekonomikoak ez du beti jarrera
berdina azaldu, eta, ondorioz, zientzia ekonomikoak natura ez du beti modu berean
integratu bere analisietan.
Orokorrean, ordea, herrialde ezberdinek etengabeko hazkunde ekonomikoa nahi izan dute
eta XX. mendearen erdialdetik aurrera desio hau areagotzen hasi zen, hazkundearen
bitartez azpigaratutako herrialdeen arazoei irtenbidea aurkitzea posible izango dela
argudiatuta. Hazkunde maila handituz gero, herrialde txiroek munduko ekonomiaren zati
handiago bat eskuratzeko aukera izango luketela pentsatzen zen. Baina, 60ko hamarkada
hasierako petrolio krisiak mundu mailako baliabide naturalen urritasuna agerian utzi zuen
eta, ondorioz, denboran zehar hazkunde ekonomiko jarraituaren erdiespena zalantzan jarri
zen. Arrazoi honen zein beste askoren eraginez, baliabide natural zein ingurumena
aztertzeko interesa areagotu egin zen, zeina mugimendu ekologistek herrialde garatuetan
gero eta narriatuagoa zegoen ingurumena salatu nahian buruturiko mugimenduek indartu
zuten.
Hasiera batean, eskola neoklasikoak bere eredu matematikoetan ez zuen euskarri fisikorik
barneratu. Urte luzez, eredu neoklasikoek kapitala eta lana aldagaiak bakarrik barne hartzen
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
73
zituzten, bi aldagai hauen konbinaketek ekoizpen osoa sortzeko gaitasuna izango duelako
hipotesia aintzat hartuta. Robert Solow (1976) ere ez zen gehiegi arduratu baliabide
naturalen urritasunaz, teknologia berriek edota eskulanak ordezkatu zezakeela uste izan
baitzuen.
Neoklasikoek “Kuznets‐en Ingurumeneko Kurba21” bezala ezagutzen den eredua oinarritzat
harturik, baliabide naturalen babesa ahalbidetuko lukeen mugagabeko hazkundea
justifikatzen dute. Kuznets‐en kurbak ingurumenaren narriaduraren eboluzioa errenta
mailaren arabera neurtzen du eta bere azalpen analitikoak zehazten duenez garapenaren
hasierako urratsean, nekazaritza sektorea nagusi denean, kutsadura eta baliabide naturalen
erabilera baxua da. Pixkanaka, ekonomia tradizionala industrializatuz doan heinean
ingurumenaren egoera okertuz doa, isurketa kutsakor gehiago sortu eta baliabide gehiago
kontsumitzen dira. Baina, banakako errenta‐maila jakin batetik gora igarotakoan eta
hobekuntza teknologiko zehatz batzuk eskuratu ondoren ingurumenaren narriaduraren
joera aldatu egiten da, hau da, hobetzen hasten da. Alegia, ekonomia baten garapen maila
altu bat lortutakoan, zerbitzu sektoreak osatzen du ekoizpenaren zati handiago bat,
pertsonek ingurumenari balio handiagoa ematen diote eta ingurumena babesteaz
arduratzen diren erakundeak sortzen dira eta ondorioz ingurumenaren kalitatea egonkortu
eta batzuetan hobetu ere egiten da (Gómez, 2000). Horrenbestez, ingurumenaren
narriaduraren bilakaera jasotzen duen kurbak alderantzikatutako U baten itxura hartzen du
errentaren arabera (ikusi beheko 1‐3 irudia).
21 Kuznets‐en Ingurumeneko kurbaren froga enpirikoa ondorengo lanetan aurki daiteke: Grossman eta Krueger (1995), Selden eta Song (1994) eta beste batzuk.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
74
3‐3 Irudia: Kuznets‐en ingurumen kurba
Iturria: Egileak egina.
Orain dela urte gutxi, eskola neoklasikoaren itzalpean baliabide naturalak kontabilizatu,
kutsaduren eragina ebaluatu, jarduera ekonomikoek eragindako kanpo‐eraginak barneratu
eta jabetza eskubideez baliatuz baliabide naturalak pribatizatuz hauen erabilera
eraginkorrago bat bilatzeko asmoa sortu da (Naredo, La contribución de la Ciencia
Económica al tratamiento de los recursos naturales y del medio ambiente, 2000).
Ingurumen Ekonomia edo Baliabide Naturalen Ekonomia bezala ezagutzen da. Ekonomiaren
adar honek, mozkinak maximotu asmo duen ereduan kapital naturala aldagaia barneratuz,
ekoizpen ekonomikoak sor ditzaken kalteak gainditu nahi ditu. Teorema honen arabera
kapitala bere osotasunean mantendu behar da, hau da, kapital naturala eta gizakiak
sortutako kapitalaren batura konstante mantendu behar da denboran zehar (Pearce &
Markandya, 1989; Pearce & Turner, 1995). Modu honetara, kapital naturalaren galera edo
murrizketa zuritu daiteke, beti ere kapitala bere osotasunean handitzen bada. Beraz, kapital
naturala baloratu nahiko du ondoren merkatuan barneratu eta agente ekonomikoek
kontuan izan dezaten (Bermejo, 2001b).
Ingurumen ekonomiaren adarrean, eragin handia izan duten hiru ekonomialari azpimarratu
behar dira, Pigou, Hotelling eta Coase (Martínez‐Alier, 1992; 1999) . Arthur C. Pigouk (1946
{1920}) La Economía del Bienestar lanarekin Ingurumen Ekonomiari oinarri kontzeptuala
eskaini dio. Lan berean, zenbait adibidez baliatuz (higiezin baten alogera, gasaren
kontzesioa, errepideen eraikuntza, baso‐berritzea etab.) ekoizpen sozial eta ekoizpen
pribatuaren artean askotan desadostasunak daudela azaldu zuen, enpresari gehienen
helburua zein den argi utziaz: “los industriales no se interesan por el producto social neto de
sus operaciones, sino por el privado”. Horrez gain, ongizate soziala baliabideen esleipen
optimoarekin identifikatuz, Pigou merkatuaren hutsegiteen analisi sistematikoa burutzen
Banakako errenta maila
Ingu
rum
enar
en
narr
iadu
ra
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
75
saiatu zen. Askotan ekoizpen‐jarduerek hirugarrengoei kalteak sortu eta kalte‐ordainak
zehazteko zailtasunak daudenez, Estatuak erregulatzaile izan beharko lukeela proposatzen
du eta jarduera bat murriztu edo bultzatzeko modurik ohikoena zergak edota pizgarriak
erabiltzea litzateke. Laburbilduz, Pigouk kanpo‐eraginak barneratzeko ingurumen kaltea
eragin duen kutsatzaileari zerga bat ordainaraztea proposatzen du, hau da, kutsatzaile–
ordaintzaile printzipioa edo kanpo‐eraginak barneratzeko lehen proposamena luzatu zuen.
Beste modu batera esanda, alde batetik ingurumen baliabideei eta kutsadurari moneta balio
bat egokitzeko aukera kontuan izaten du eta bestetik merkatuak modu eraginkorrean
jokatzen ez duenean esku‐hartze publikoa proposatzen du (Jiménez Herrero, 1992; 1997a;
2000; Naredo, La contribución de la Ciencia Económica al tratamiento de los recursos
naturales y del medio ambiente, 2000).
Harold Hotellingek (1931). The Economics of Exhaustible Resouces artikuluan baliabide
berriztaezinen erabilera egokiena definitzeko gai den marko analitikoa zehazten du Lan
honetan, baliabide natural berriztaezinak merkatuan aurki daitezken egoera ezberdinen
(monopolioa, lehia perfektua, duopolioa, etab.) tratamendua sakontzen du eta baliabide
berriztaezinen belaunaldi arteko esleitze hoberena azaltzen duten eskuliburuen oinarrizko
artikulua bilakatu da (Aguilera & Alcántara, 1994). Zentzu honetan, lehia perfektuko
egoeretan mozkin garbiak merkatu prezioa ken erauzketaren kostu marjinalarekin bat
egingo du eta monopolio egoera batean, mozkina mozkin marjinalaren (sarrera marjinala
ken koste marjinala) berdina izango da eta interes tasaren proportzio berean haztea espero
da (Solow, 2009). “Hotellingen araua”‐ren arabera, baliabide berriztaezinen kudeaketa
eraginkorra izango da baldin eta ustiatzaileak deskontu tasa egokiarekin gaurkotutako
etorkizuneko fluxuen korrontea maximizatzen badu (Fontela, 2000).
Ronald Coase‐k The Problem of Social Cost lanean hirugarrengo bati kalteak sortzen dien
enpresen ekintzak aztertzen ditu (Coase, 1960). Pigouk defendatutako Estatuaren esku‐
hartze beharra zalantzan jarriko du eta jabetza eskubideak ezarriz eragileen arteko
borondatezko negoziaziori esker hoberen soziala lortuko litzatekeela planteatzen du. Egile
honen arabera, kanpo‐eraginen arazoari irtenbidea aurkitzeko bide egokiena alde guztien
arteko akordio instituzionalak lortzea izango litzateke; horrela, kanpo‐eraginen barneratzea
konpentsazio egokiak aplikatuz lortuko litzateke. Aldeen arteko akordio horiek lortzeko
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
76
ezinbestekoa baldintzak izango lirateke jabetza‐eskubideak ongi zehazturik egotea eta
akordioa lortzeak eragingo lituzkeen transakzio‐kostuak gehiegizkoak ez izatea22.
Bestalde, Coaseren ustez salerosketa kosturik ez dagoela suposatzea ez da oso errealista,
guztiz kontrakoa baizik, izan ere orokorrean eragiketak oso garestiak izaten dira eta
ondorioz merkatuaren bidezko jabetza‐eskubideen esleipena ekoizpenaren balioa kostuena
baino altuagoa denean bakarrik izango da bideragarria. Zentzu honetan, Coasek ingurumen
ekonomiak ikusmolde aldaketa bat behar duela pentsatzen du, izan ere Pigouk plazaratu
zuen ondasun pribatu eta sozialen arteko desberdintasunak gainditzeko hartu beharreko
neurriak desberdintasun hori eragiten duten akzioek garamatzaten baino egoera okerrago
baterantz bidera gaitzakete. Beraz, Coasek azterketa aukera‐kostuetan oinarritzea
proposatzen du. Dalesek (2002) 1968an ere bide honi jarraituko dio kutsatze eskubideen
merkatu sorrera proposatuz, non kutsatze kuoten eskubideen salerosketa burutu ahalko
den eragileen arteko borondatezko negoziazioaren bidez.
Sistema ekonomikoa eta ingurumena elkarren arteko mendekotasun‐erlazioan daudenez,
aldaketak gertatzean egokitzapen‐prozesua beharrezkoa izaten da. Egokitzapen horretan
egitura instituzionalak garrantzizko eginkizuna du23. Ekosistemak eraldatzen dituen neurrian,
sistema ekonomikoa aldaketak egitera behartua dago sisteman bertan, ekosistemengan
eragindako aldaketetara egokitzeko (Noorgard, 1994). Horretarako beharrezkoa da
instituzio berriak sortzea: lege berriak, arau berriak, pizgarri berriak, nazioarteko erlazioen
eremu berria, arau sozial berriak, etab.
22 Coasek, kanpo‐eraginen elkarrekiko ikuspegitik abiatuz eta Estatuaren hutsegiteak azpimarratuz, akordio instituzional alternatiboak alderatzea proposatzen du, kontuan hartuz nolako testuinguruan (transakzio‐kostuak, jabetza‐eskubideen egoera, …) gertatzen den kanpo‐eragina. Dena den, negoziazioaren bidea oso zaila edo ezinezkoa gertatzen da transakzio‐kostuak handiak direnean, jabetza‐eskubideak ondo zehaztuta ez daudenean edo kanpo‐eraginek izaera zehaztugabea dutenean espazioan eta denboran zehar.
23 Egitura instituzionala gizartean indarrean dauden arau formalek eta informalek, eta baita erakundeek osatuko lukete. Instituzioek eragile ekonomikoen jarduerari murrizketak jartzen dizkiote, baina era berean jarduera‐esparrua, joko‐arauak eta pizgarrien egitura zehazten dute.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
77
Aurretik aipatu den Coaseren artikulua (The problem of social cost, 1960) korronte berri
baten, Ekonomia Instituzional Berria24, abiapuntua bilakatu da ekonomia zientzia
ortodoxoaren baitan. Honela, jarduera ekonomikoa esparru instituzionalaren baitan
aztertuko da, lehen aintzakotzat hartzen ez ziren hainbat osagairi garrantzia eskainiz:
pizgarrien egitura alternatiboek eskaintzen dituzten aukerak, sistema ekonomikoaren
funtzionamenduan agertzen diren transakzio‐kostuak, jabetza‐eskubideen definizioa eta
egitura, aldaketa instituzionalaren zergatiak, etab. Analisi instituzional hau mikroekonomia
neoklasikoaren esparru analitikoaren baitan burutuko da.
XX. mendeko 80ko hamarkadan sortu zen Ekonomia Ekologikoa deritzan ekonomia adarreko
ekonomialariek kapital naturalaren ordezkagarritasun ezarekiko sentsibilitate handiagoa
aurkeztu dute. Ekonomia‐korronte hau, Ingurumen Ekonomiak ingurumenari eskainitako
tratuaren alternatiba moduan sortu zen eta jakintza‐arlo anitzeko ikusmolde bat
proposatzen du, ekologia, biologia, termodinamika, etika eta beste zientzia batzuk
ekonomiarekin uztartzea posible egiten duena. Adar honi loturiko egileak ekonomiaren
eztabaidan barneratu zirenean, hazkundearen beharra zalantzan jarri eta Egoera Egonkorra
posible zela planteatu zuten (Daly, 1989; Booth, 1998). Denen artean, Georgescu‐Roegen
izan zen energiak ekoizpen prozesuetan duen eginkizuna aztertzen lehena The Entropy Law
and the Economic Proccess (1971) lanean, materia eta energiaren kontserbazio Legeaz
(Termodinamikaren lehenengo printzipioa) eta energiaren narriaduraren Legeaz
(Termodinamikaren bigarren printzipioa) baliatuz.
Georgescu‐Roegen bio‐ekonomialariaren arabera, prozesu ekonomikoak energia
erabilgaitza bihurtu arte kaltetzen duela defendatzen du, ekoizpen prozesua “balio handiko
baliabide naturalak jasotzen baititu eta inongo baliorik gabeko hondakinak botatzen ditu”‐
en prozesu bat bezala ulertzen baitu (Georgescu‐Roegen N. , 1996). Daly‐k, 1973. urtean
Toward a Steady‐State Economy lanaren bidez ekoizpen prozesuetan materia eta energiaren
24 Ekonomia Instituzional Berriak, instituzioak definitzerakoan bat egiten du XX. mendearen hasieran Estatu Batuetan Veblen, Commons eta Mitchell‐ekin indar handia hartu zuen Instituzionalismoarekin baina ez dute hurbilketa metodologiko bera erabiltzen. Lehenengoa metodo neoklasikora atxikitzen den bitartean, bigarrenaren ezaugarrietako bat metodo hori
gogor kritikatzea izan da. Dena den, azken urteetan Ekonomia Instituzional Berria ere beste jarrera batzuetara zabalduz joan da eta korronte honetako egile ugarik ortodoxia neoklasikoari zuzendutako kritikak bere egiten dituzte.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
78
kontsumoa minimizatuz Ekonomia egoera egonkor batean mantentzeko aukera aurkeztu
zuen. Baina, Bergh‐en (1996) ustez Ekonomia Ekologikoarengan eraginik handiena Holling‐ek
izan du egonkortasuna eta erresilientzia kontzeptuen definizioekin (Holling, 1973; 1986).
Sistema baten erresilientzia (Holling & Schindler, 1994) literaturan bi modu ezberdinetara
definitu da: batetik trabei azaltzen zaien erresistentzia eta sistema batek orekako egoerara
itzultzeko duen abiadura bezala eta bestetik sistema batek egoera batetik bestera
igarotzeko jasan ditzaken gorabehera kopurua bezala.
Ekonomiaren korronte hau ortodoxiak ez du besoak zabalik hartu eta egungo pentsamendu
ekonomikoaren bigarren plano batean aurkitzen da25. Orokorrean, ingurumena kudeatzeko
jakintza‐arlo anitzak kontuan izango dituen metodoen erabilera gomendatzen dute,
hazkunde kuantitatiboa alde batera utziz garapen kualitatiboaren alde egiteko. Ingurumen
Ekonomiaren oinarria den natura baliabideen balorazio ekonomikoa ez dute ondo ikusten.
Erabiltzen den metodologiaren arabera balorazioaren arbitrariotasuna kritikatu egiten dute,
normalean estimazio subjektiboetan oinarritzen (prezio hedonikoak, gertakizunen
ebaluaketa, etab.) edo ordezko merkatuen bidez egiten diren zeharkako ebaluazioetan
(Jiménez Herrero, 1997b). Horrez gain, atzeraezinak diren gertaera ekologikoek
etorkizunean izango dituzten eraginak eta egungo merkatuetan etorkizuneko belaunaldirik
ez izateak sortuko dituzten eraginak ez ezagutzea (Martínez‐Alier, 1992) ere kritikatzen
diote Ingurumen Ekonomiari.
Dena dela, Azquetak (1994) dioen moduan, ingurumen ekonomialariek proposatutako
neurriak onartzen dituzte politikariek, eta Estatua erregulatzeko neurrien eta merkatu
tresnen arteko konbinaketa bat gomendatzen dute, nahiz eta neurri batzuk edo beste
batzuk lehenesten diren dagokien diziplinaren arabera (Jiménez Herrero, 1997a). Logikoa
denez, autore hauek hazkunde ekonomiko jarraituaren aurka azaltzen dira eta horretarako
planetaren muga fisiko zein energetikoak aipatzen dituzte.
Azken finean, analisi neoklasikoaren muina kanpo eragina da, banakako agentearen eta
merkatuaren indarraren ikuspegitik landua eta Paretoren zentzuan faktoreen konbinazio
optimoa bilatuz kanpo eraginetara hurbiltzen dira. Horretarako kanpo kostuak barneratzen
25 Jakina denez egile garrantzitsu askok defendatzen dute, besteak beste, Daly, Odum, Constanza, Naredo, Martínez Alier, Bermejo edota Jiménez Herrero.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
79
dituzten oreka orokorreko ereduez baliatzen dira. Azken helburua, hazkunde iraunkorra eta
belaunaldi arteko ekitatearekin identifikatu daiteke, denboran zeharreko utilitatearen
maximizazioa bezala ulertua eta kostu‐mozkinen analisiaren bidez praktikan jartzen da.
Hauen kontrako puntuan, ekonomialari ekologikoak garapen iraunkorra erdiesteaz
arduratzen dira eta sistemen analisian zentratzen dira, kausa‐efektu motako ereduetan
oinarriturik. Beraz, belaunaldi arteko ekitateaz gain belaunaldi barneko ekitateaz ere
arduratzen dira. Beste modu batera esanda, ingurumenaren eta baliabide naturalen
ekonomiak garapen iraunkorraren ikusmolde teknozentriko bat izango luke eta ekonomia
ekologikoak ikusmolde ekozentrikoa (Burguillo, 2002).
3.3.2. IRAUNKORTASUN AHULA VERSUS IRAUNKORTASUN SENDOA
Garapen Iraunkorraren kontzeptua bai Ingurumen Ekonomiak zein Ekonomia Ekologikoak
barneratu du bere analisietan, baina korronte bakoitzak bere modura interpretatu du.
Ondorioz, Iraunkortasunaren bi bertsio zabaldu dira. Sarritan, Ingurumenaren Ekonomia
Iraunkortasun Ahularekin erlazionatzen da eta Ekonomia Ekologikoa aldiz Iraunkortasun
Sendoarekin. Kontraesanean dauden bi jarrera hauek kapital naturalari – hau da,
ingurumen‐ondasun eta ‐zerbitzuak eskaintzen dituen ingurumen stockak (Harte, 1995)‐
eskaintzen dioten trataeran bereizten dira.
Garapen Iraunkorra, ekonomiaren eraldaketa progresiboa eskatzen duen erronka global
moduan ulertzen du Hedigerek (2006). Erronka nagusietako bat belaunaldien arteko
ekitatea da, hau da, gaur egungo belaunaldiek hurrengokoekin duten betebeharra
baliabideen eta ingurumenaren kontserbazioari dagokionez. Horrek, natura‐ondarea
etorkizunerako egoera eta kopuru jakin batzuetan mantentzea eskatzen du, baina ez du
harmonia egoera bat ziurtatzen ezta hazkunde ekonomikoa baztertzen ere. Garapen
Iraunkorrak berekin ingurumenaren kontserbazioa eta garapen ekonomikoari buruzko
ardura dakar eta kontserbazio eta aldaketaren arteko konpentsazioak (trade‐offs) neurtzeko
metodo integratua eskatzen du. Pentsamendu ekonomikoaren baitan lehentasuna helburu
ekonomikoek edo ingurumen helburuek izan behar duten eztabaidaren aurrean ez dago
adostasunik. Horren adibide da, kontrajarrita dauden Iraunkortasun Ahularen eta
Iraunkortasun Sendoaren paradigmen presentzia.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
80
Hurbilketa ekonomikoak iraunkortasunari buruzko auzia giza‐ongizatea (baliagarritasuna)
terminoetan neurtzen du (Dietz & Neumayer, 2007). Itxura batean oso sinplea den
belaunaldien arteko ekitate arauaren arabera, garapena iraunkorra izango da “baldin eta
honek denboran zehar banakako baliagarritasun edo ongizate maila ez‐beherakorra
bermatzeko gaitasuna murrizten ez badu” (Neumayer, 2010). Baliagarritasun maila
bermatzeko gaitasuna kontzeptualki guztirako kapitalaren lau osagaiek eskaintzen dute:
ekoiztutako kapitalak, kapital naturalak, giza kapitalak eta kapital sozialak26.
Iraunkortasun ahularen paradigma 1970eko hamarkadan sortu zen hazkunde
ekonomikoaren teoria neoklasikoa baliabide berriztaezinak barneratuz hedatzen saiatu
zirenean. Honen adibide dira Solow (1974) eta Hartwick (1977) ekonomialarien lanak.
Baliabide berriztaezinen ustiaketari esker lortutako sarreren erabilera hoberena eta
belaunaldien arteko kontsumo maila berdina bermatzeko orainean kontsumitu eta
ekoiztutako kapitalean zenbat inbertitu behar litzatekeen zehazten duen eredu bat garatu
zuten. Eta analisiaren gakoa denboran zehar hazkunde hoberenak ongizate maila ez‐
beherakorra modu iraunkor batean ahalbidetuko lukeen edo ez aztertzea zen. Lortutako
emaitza nagusienaren arabera, epe luzean kontsumo mailak zeroranzko joera aurkezten du,
nahiz eta ekonomia natura‐baliabideek oso neurri txikian mugatzen dutela pentsatu (Solow,
Intergenerational equity and exhaustible resources, 1974). Beraz, baldin eta ongizate maila
ez‐beherakorra ziurtatu nahi bada ezinbestekoa da kapital stocka bermatuko duen araua
zehaztea. Arau hau Hartwick‐ek zehaztu zuen, baliabide ez‐berriztagarrietatik lortutako
errenta ekoiztutako kapitalean inbertitu behar da. Arau hau Iraunkortasun Ahularen arau
moduan orokortu daiteke, zeinaren arabera guztirako kapital garbian eginiko inbertsioa ezin
den negatiboa izan.
26 K, guztirako kapitalaren osagaiak KM, KG, KN eta KS izango dira (? ? ?? ? ?? ? ?? ? ??? non gizakiak ekoiztutako edo manufakturatutako kapitala (KM), giza kapitala (KG); gizakien gaitasun eta ezagutzak osatuko du, kapital naturala (KN); tradizioz natura‐baliabide moduan ezagutu dena, petrolioa, gas naturala, basoak, lur‐sailak eta ingurumen aktiboak, adibidez aire garbia edo ura, osatuko du eta kapital‐soziala (KS); gizakien arteko, erakundeen (baita gobernuak ere) arteko eta gizaki eta erakundeen arteko harremanak osatuko dute (Pearce & Atkinson, 1998).
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
81
dKdt ? 0, non K ? KM ? KG ? KN ? K?
K: guztirako kapitalaKM: gizakiak ekoiztutako kapitalaKG: giza kapitalaKN: kapital naturalaKS: kapital sozialat: denbora
Hau da, denboran zehar guztirako kapitalaren aldaketak gutxienez zero izan behar du. Beraz,
inplizituki aurreko adierazpenak, guztirako kapitalaren osagai ezberdinak beraien artean
ordezkagarriak direla suposatzen du. Beste modu batera esanda, kapital naturalaren zatiren
bat murrizten bada iraunkortasuna bermatua egongo da baldin eta beste osagairen batean
inbertsio maila egokia burutzen bada, esate baterako giza kapitala handituz.
Iraunkortasun Ahularen kasuan, natura‐ondarea eta gizakiak sortutako kapitala erabat
ordezkagarriak dira edo teknologi aurrerapenak baliabide naturalek aurkezten duten
edozein muga erlatibo gainditu ahalko duela (Hartwick, 1977; Pearce & Turner, 1995)27
suposatzen da. Horren adierazpen praktikoa belaunaldi arteko ekitatearen azterketan
oinarritzen da. Ekonomialari neoklasikoek iraunkortasun ahularen aldeko jarrera hartu dute,
Solow (2009) delarik defendatzaile sutsuena. Aurretik aipatu den moduan, Solowen arabera
hazkunde konstante bat mantentzea posible da, eta denboran zehar kontsumoaren
maximatzea bilatu behar da, hau baita ongizatearen adierazlerik onena. Egile honentzat,
helburu hori lortzeko baliabide naturalak ahitu behar badira ez du axola, kapitala edo lanaz
ordezkatu ahalko baitira.
Aitzitik, Iraunkortasun Sendoak denboran zehar kapital naturala konstante mantendu behar
dela defendatzen du eta, gizakiak sortutako kapitalarekin ordezkagarriak ez baino osagarriak
direla aintzat hartzen da. Iraunkortasun Sendoak kapital naturala neurtzeko unitate fisikoen
erabilera proposatzen du eta ez moneta unitateen erabilera. Holloing‐ek, Solow‐en
iraunkortasun ideiaren kontrako jarrera du, kontsumo maila ez beherakor bat existitzeko
aukera defendatzen duenean eta, ezinezkotzat jotzen du ekosistemaren muga fisikoak
argudiatzen duenean. Perrings‐ek (1987) iraunkortasun ahula eta sendoaren arteko ikuspegi
bat proposatu zuen: kapital artifizialak ez du murriztu behar, kapital artifizial eta naturalaren
27 Hartwick 1997; Pearce et al 1990, Pearce et al 1994; Gutés 1996; Gundín 2002
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
82
arteko baturak ez du murriztu behar, eta muturreko kasuan kapital naturala ez da
beherakorra, hau da, denbora tarte batean murriztu badaiteke ere inoiz ez da desagertuko.
Azkenik, 1991. Urtean Constanza‐k hazkundea eta garapenaren artean bereiztea planteatu
zuen, lehenengo kontzeptua gehikuntza kuantitatiboa bezala ulertuko delarik eta planeta
finituan denboran zehar mantentzea ezinezkoa iruditzen zaio. Bestalde, garapena, baliabide
naturalen kontsumoa eragiten ez duen bizi kalitatearen hobekuntza bezala ulertzen du,
denboran zehar iraunkorra izan daitekeen aukera bezala ulertua (Constanza, 1991).
3.4. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN DIMENTSIO DESBERDINAK
Garapen Iraunkorrak hasiera batean hiru dimentsio inplizituko pertzepzioa barneratu duela
baieztatu daiteke, arlo ekonomikoa, ekologikoa eta soziala. Lehenengo aldiz, eredu
triangeluarraren ideiaz baliatuz, hau da, helburu ekonomikoak, ingurumen helburuak eta
helburu sozialak kontuan izanik, garapen iraunkorraren azterketa Munduko Bankuak egin
zuen (Burguillo, 2002).
Ideia bera erabiliz, 2000ko martxoan ospatu zen Lisboako Goi‐bileraren ondotik, garapen
iraunkorraren hiru dimentsioko ikuspegiaren baitan ekonomiaren eta gizartearen alderdiak
kontuan hartzen hasi ziren. Horren adibide dira; Europar Batasunaren Garapen Iraunkorreko
Estrategia (Comisión de las Comunidades Europeas, 2001), Espainiar Estatuak (Ministerio de
Medio Ambiente, 2002) argitaratutako kontsulta dokumentua eta Euskal Autonomia
Erkidegoko onartutako Euskal Ingurumen‐Estrategia (Eusko Jaurlaritza, 2002).
Mundu akademikoan, esaterako, Sierra Ludwig‐ek iraunkortasuna hiru sistema eta
bakoitzaren prozesuarekin identifikatzen du: Sistema Ekologikoa, bizitzaren eta gizakien
jardueren oinarrizko euskarria; Sistema Ekonomikoa, ondasun eta zerbitzu materialen
ekoizpen multzoa eta Sistema Soziala, agente sozial eta erakundeen antolaketaren oinarri
bezala. Norabide berean, Jiménez Herrerok (2000; 2002) ere iraunkortasuna bektorialki
aurkezten du, Iraunkortasun Integrala hiru iraunkortasun moten (ekologiko, ekonomiko eta
soziala) erlazioaren ondorioa izango delarik. Dena dela, aipaturiko bi egile hauek aurreko
hiru dimentsioak barne hartzen dituen laugarren dimentsio bat ere gehitzen dute (ikusi
irudia), etikaren dimentsioa (edo balioen sistema) zeinak naturari buruzko ideia eta giza
balio berriak eskaintzen dituen.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
83
3‐4 Irudia: Iraunkortasunaren dimentsioak
Iturria: Jiménez Herrero (2002)
Antzera, Goodland‐ek (Goodland, 1995) ere ingurumen iraunkortasuna, iraunkortasun
ekonomikoa eta soziala bereizten ditu baino garapen iraunkorra ez dela hauetako batekin
bakarrik identifikatzen gehitzen du. Alderantziz, garapen iraunkorrak hiru iraunkortasunak
barne hartuko lituzke. Beste modu batera esanda, garapen iraunkorra iraunkortasun mota
ezberdinak biltzen dituen multzoa baino zabalagoa den kontzeptu bat da. Goiko irudian
hauteman daiteken moduan, garapen iraunkorra zentzu multidimentsionalean, zeharkakoan
eta irekian ulertu behar da.
Multidimentsionalitateak alde ekonomiko, sozialak eta ingurumenekoak barneratzen dituela
esan nahi du. Todarok ( (Dar, 2004)‐ean aipatua) hitz hauekin azaldu zuen garapenaren
izaera multidimentsionala:
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
84
“Development must therefore be conceived of as a multidimensional process involving major
changes in social structures, popular attitudes, and national institutions, as well as the acceleration
of economic growth, the reduction of inequality, and the eradication of poverty. Development, in its
essence, must represent the whole gamut of change by which an entire social system, tuned to the
diverse basic needs and desires of individuals and social groups within that system, moves away
from a condition of life widely perceived as unsatisfactory toward a situation or condition of life
regarded as materially and spiritually better”. (Todaro, 1997)
Nazio Batuen Garapen Programaren Garapen Iraunkorrerako batzordeak,
multidimentsionalitatearen ideiari jarraituz, garapen iraunkorrak lau dimentsio dituela
aitortzen du, ingurumenarena, soziala, ekonomikoa eta instituzionala (UNDESA/DSD, 2001).
Eta iraunkortasunaren aldeko politikek, lau dimentsioak maila parekatuan izan behar
dituztela kontuan gehitzen du. Gainera, dimentsio bakoitzari loturiko helburuak modu
sakabanatuan lortzea ez da nahikoa, modu integratuan baizik. Honen adibide da 1998an
Cardiff‐en onartu zen Europa Batasuneko politiketan ingurumena integratzeko estrategia
(Comisión de las Comunidades Europeas, 1998). Dimentsio desberdinen erlazioa kontuan
izaten duen adierazlerik ezagunenetakoa eko‐eraginkortasuna neurtzen duena da, hau da,
ingurumen‐ eta ekonomia‐helburuak integratzearen adibide bat (WBCSD, 2000). Errentaren
birbanaketa jasotzen duen adierazleak, bestalde, dimentsio ekonomikoak eta sozialak
kontuan hartuko lituzke. Ideia berarekin jarraituz Spanbenberg eta Hinterberger‐ek (2002)
garapen iraunkorraren lau dimentsioak binaka erlazionatzen dituzten 12 adierazle
proposatzen dituzte.
3‐1 Taula: Iraunkortasunaren dimentsioak binaka erlazionatzen dituzten adierazleak
Ingurumena‐ekonomia Baliabideen eraginkortasunaGarraio intentsitatea
Gizartea – ekonomia Lanaren eraginkortasunaDiru‐sarreren birbanaketa
Gizartea – ingurumena Ingurumenaren osasun arazoakOndasun komunak eskuratzeko erraztasuna
Ekonomia ‐ instituzioak Ustelkeria tasaLana, kapitala eta ingurumenaren gaineko zergek batezbesteko guztirako zergekiko
Gizartea – instituzioak Langileen eskubideen erabakitze ahalmena Osasun eta gizarte‐segurantza sistemaren fidagarritasuna
Ingurumena‐instituzioak Gobernuz Kanpoko Erakundeen erreklamazio eskubidea Informazio askatasuna
Iturria:Egileak moldatuta, Post Barcelona ‐ Beyond Barcelona (Spangenberg & Hinterberger, 2002) dokumentuan oinarriturik.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
85
Goian, Iraunkortasun sozialari loturik ekitatea aipatu da. Honek, belaunaldi arteko
erlazioetan (belaunaldien arteko ekitatea) eta gaurko belaunaldien barneko erlazioetan
(belaunaldi barneko ekitatea) du eragina.
Alde batetik, gaurko belaunaldiek etorkizuneko belaunaldiekiko duten erantzukizunari
ematen zaion garrantzia agerian geratzen da, Brundtland batzordeak erabiltzen duen eta
onespen zabala duen Garapen Iraunkorraren definizioa kontuan izaten badugu
“…etorkizuneko belaunaldiek bere premiak asetzeko izango duten ahalmena arriskuan jarri
gabe egungo premiak asetzen dituen garapena.”
Gaurko garapena ezin da lortu hurrengo belaunaldiei kalte eginez. Beraz, garapenak
iraunkortasunean oinarritu behar du, ingurumena zainduko duen kontsumo eta ekoizpen
eredu berriak ezarri beharko dira.
Garapen iraunkorrak esparru ekologikoa, ekonomikoa eta soziala uztartuz, aberastasunaren
sorrera, honen bidezko banaketa eta baliabide naturalen kontserbazioa dakartza berekin.
Garapen iraunkorraren helburua kostuak eta irabaziak modu egoki eta bidezkoan banatzea
da, bai egungo populazioaren artean (belaunaldi barneko ekitatea), baina baita etorkizuneko
populazioa kontuan izanik ere (belaunaldi arteko ekitatea), hau da, egungo belaunaldien
garapen‐prozesuak ez dio kalterik egin behar ondorengo belaunaldien garapen‐prozesuari.
Bestalde, belaunaldi barneko ekitatearen lorpenak garapen kontzeptuarekin du lotura.
Garapen iraunkorraren kontzeptua sarritan hazkunde ekonomikoarekin nahasten da.
Lehenengoak, ingurumenaren orekari garrantzi handiagoa ematen dion moduan bigarrenak,
hazkunde ekonomikoari eskaintzen dio lehentasuna, dimentsio ekologikoa faktore
zuzentzaile moduan erabiliz.
Hazkunde ekonomikoak, berez, ez du populazio osoaren premien asetzea bermatzen.
Garapen iraunkorraren kontzeptuak, alde ekonomikoarekin batera alde soziala ere kontuan
izaten du. Garapena, beraz, ezin daiteke neurtu (aurrerago ikusiko den moduan) urteroko
ekoizpen gehikuntza tasen bidez soilik.
Belaunaldi barneko ekitateak, beraz, oinarria garapen kontzeptuan du. Kontzeptu honek,
esparru ekonomikora bideratzen bagaitu ere ingurumenaren esparrua ez da alde batera utzi
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
86
behar. Izan ere ingurumenaz gozatzeko aukerak unibertsala izan behar du, herrialde
guztietara hedatua eta ez bakar batzuetara soilik. Herrialde aurreratuen ingurumen‐
hobekuntzak, gainontzekoen baliabideak ustiatuz edo azpigaratutako herrialdetara
hondakinak eta kutsadura esportatuz lortzea ez da belaunaldi barneko ekitatearekin
bateragarria. Zentzu honetan, Sachs eta Santorius‐ek (2007) egun naturako ondasunez
egiten den erabilera ez dela iraunkorra gogorazten digute, alde batetik, neurriz gaineko
kontsumoa dagoelako, eta, bestetik, ondasun horiek herrialdeen zein gizakien sektore
desberdinen artean banatzeko modua ez delako orekatua. Herrialde industrializatuetan
mundu osoko biztanleria osoaren %15 bizi da, kontinente‐azaleraren laurden bat inguru
betetzen dute, eta munduko energia fosilaren %50 kontsumitzen dute, nahiz eta petrolioko
erreserben %5 eta gas naturalen erreserben %8 baino ez eduki.
3.5. GIZA GARAPENA ETA GIZA GARAPEN IRAUNKORRA
Giza Garapena lantzeko ideia 1980ko hamarkadaren amaieran sortu zen Nazio Batuen
baitan, Amartya Sen28 eta Mahbub ul Haq ekonomialarien hausnarketa eta ikerketa lanak
oinarritzat hartuta. 1990. urtetik aurrera Nazio Batuetako Garapen Programa (PNUD) Giza
Garapenari buruzko Txostenak argitaratzen hasi zen eta Giza Garapena kontzeptua
instituzionalizatzea eragin zuen, ul Haq txostenen “aitatzat” hartzen da. Lehenengo
txostena, “Giza Garapenaren kontzeptua eta neurketa” bezala izendatu zena, garapena
hazkunde ekonomiko bezala ulertzen duen pentsamendua ez onartzetik abiatu zen.
“El interés por el desarrollo humano parece estar pasando a ocupar un lugar central en la década de
los noventa. Durante mucho tiempo, la pregunta recurrente era: ¿cuánto está produciendo un país?
Con más frecuencia, la pregunta que se hace ahora es: ¿cómo le va a las personas? La razón principal
para este cambio es el creciente reconocimiento de que el objetivo real del desarrollo es ampliar las
opciones de las personas. El ingreso es sólo una de esas opciones –y una extremadamente importante‐
pero no es la suma total de la vida humana. La salud, la educación, el ambiente físico, la libertad –por
nombrar algunas opciones‐ pueden ser tan importantes como el ingreso” (Ul Haq, 1995)
Giza Garapenaren erroak Amartya Sen‐en Gaitasunen Ikusmoldearen (Capability Approach)
teorian oinarritzen dira. Teoria honek garapena, gizaki indibidual zein kolektiboak libreki
aukeratu eta balioetsitako jarduerak aurrera eramateko dituen gaitasunak hedatzen dituen
28 1998 urtean Ekonomiako Nobel Saria jaso zuen
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
87
prozesu bat bezala ulertzen du29. Pertsonek egin eta izan dezaketen/daitekenaz eta ez eduki
dezaketena arduratzen da, eta horrek oinarrizko beharrak baliabide materialekin aseko
direla uste duten ikuspegien hutsuneak gainditzea posible egiten du, nahiz eta aurrekoek
giza faktorea garapenean neurri batean barneratzen duten.
Giza garapenaren definizio bat Nazio Batuetako Garapen Programak Giza Garapenari
buruzko Txostenean aurkeztu zuen kontzeptua izan daiteke: “giza garapena gizabanakoen
aukerak hedatzen dituen prozesu bat da, garrantzitsuenetako batzuk bizitza luze eta
osasuntsua, hezkuntza bermatua izatea eta bizi maila egokia gozatzeko aukera lirateke.
Beste aukera batzuk askatasun politikoa, giza eskubideak bermatzea eta norbera
errespetatzea izango lirateke” (PNUD, 1990, or. 33). Giza garapena dimentsio anitzeko
kontzeptu bat bezala taxutzen da eta oinarrizko beharrak asetzetik haratago doa, gainera
bai herrialde garatu zein azpigaratuentzat da aplikagarria (Ferrero (2004), Calabuig (2008)
lanean aipatua).
Nazio Batuetako Garapen Programak 1996ko txostenean giza garapenaren dimentsioak
zehaztea erabaki zuen bere ezaugarri nagusienak azpimarratu asmoz, hasierako definizioak
dimentsioak ondo jasotzen ez zituenez interpretazio arazoak sortu baitziren.
29 Human Development and Capability Association (HDCA) sarea sona handiko akademiko eta ikerlari askok osatzen dute. Sare honek pobrezia, justizia eta ekonomia arloei loturiko disziplina anitzeko ikerketak bultzatzen ditu, guztiak gaitasunen ikuspegi batetik landuak. Informazio gehiago nahi izanez gero ondorengo web orria kontsultatzea gomendatzen da: http://www.capabilityapproach.com
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
88
3‐2 Taula: Giza Garapenaren dimentsioak NBGP‐ren arabera
Ahalduntzea
Oinarrizko ahalduntzea pertsonen gaitasunen ugalketan oinarritzen da, aukera multzo anitzagoa izatea bideratzen du eta ondorioz askatasun gehiago. Horrez gain, ahalduntzeak badu beste kutsu bat: pertsonek beraien eguneroko bizitzan erabakiak hartzeko aukera izatea. Pertsonek beraien garapenean agente aktiboak izan behar dute.
Lankidetza Pertsonak egitura sozial konplexua duen sare batean bizi dira eta komunitatean parte hartzean asko baloratzen dute, partaide izatea bera ongizate iturri garrantzitsua izanik.
Ekitatea Giza Garapenak ekitateari buruzko ikuspegi zabala barneratzen du, aberastasuna edo diru‐sarreren ekitatetik haratago doana. Oinarrizko gaitasunen eta aukeren ekitatea ere kontuan izango du.
Iraunkortasuna
Belaunaldi arteko iraunkortasuna kontuan izango du, eta lortu beharreko giza garapen mailak pobrezia eta gabezia egoerarik gabekoa izan behar du. Pertsonek libreki beraien oinarrizko gaitasunak gauzatzeko duten aukera mantendu behar da.
Segurtasuna
Pertsonak, beraien bizi‐iraupen fisikoa kaltetuko duten mehatxuetatik babestu behar dira. Mehatxuak militarrak edota errepresiozkoak izan daitezke (kasu horretan segurtasun militarra izango litzateke), baina segurtasuna oinarrizko beharrak aseko dituzten elementuen eskuragarritasuna bezala ere ulertu daiteke (enplegua, osasuna, etab.)
Iturria: Egileak moldatuta, NBGP, 1996, or. 55‐56tik euskaratua.
Giza Garapenari buruz desadostasun batzuk daude, baina hainbat arloren inguruan dagoen
adostasun maila ukaezina da (Ul Haq, 1995, or. 4):
“Garapenak pertsonak izan behar ditu ardura nagusi moduan
Garapenaren asmoa gizakien aukera guztiak ugaritzea izango da, ez soilik diru‐
sarrerak
Giza garapenaren paradigma giza gaitasunak garatzeaz (pertsonengan inbertituz)
zein ahalik eta gehienak erabiltzeaz arduratzen da (hazkundea eta enplegua
ahalbidetzen duen testuinguru baten bidez)
Giza garapenak lau zutabe nagusi ditu: berdintasuna, iraunkortasuna,
produktibitatea eta ahalduntzea. Hazkunde ekonomikoa funtsezkotzat jotzen du,
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
89
baina bere kalitate eta banaketaz arduratzea azpimarratzen du; pertsonen bizitzekin
duen harremana eta epe luzean mantentzea zalantzan jartzen du.
Giza Garapenaren paradigmak garapenaren helburuak zehaztu eta hauek lortzeko
aukerarik zentzuzkoenak aztertzen ditu”.
Pertsona da beraz, ikuspegi honi dagokionez, garapenaren helburua eta bitartekoa, hau da,
prozesu honen aktore eta onuraduna.
Hidalgok (1998, or. 278) dioenez, giza garapena “garapen alternatibotik eratorritako
kontzeptu integratzailea da, oinarrizko beharrean asebetetzea, garapen iraunkorra,
nazioarteko ordenaren erreforma, garapen autonomoa, dimentsio anitzeko garapena, eta
abar barneratzen baititu”. Azken urteetan giza garapena ikuspegitik iraunkortasuna lortzeko
esfortzu intelektual handiak egin direla ezin da ukatu, eta gaur egun giza garapen iraunkorra
bezala ere izendatzen da, bi ikuspegien ekarpen nagusienak testuinguru orokor batean
elkartuz.
Ikuspegi honek jasotzen dituen kritika edo aurkezten dituen mugen artean, besteak beste,
Garapenerako Nazio Batuen Programak giza garapena neurtzeko erabiltzen duen
adierazlean aurki daiteke, Giza Garapenerako Indizean (GGI)30; Kritiketako bat GGI‐ak,
prozesu soziala kontuan izan gabe, banakakoaren ongizateari ematen dion garrantzia izango
da, (Valcárcel, 2006); beste kritika bat, ikuspegiaren ideiak indarrean jartzerakoan sor
daitezken zailtasunak izango da.
Giza garapenaren indizea kritikatua izatearen beste arrazoietako bat zera da, alderdi
sozioekonomikoez gain, hezkuntza eta biztanleek duten bizi‐itxaropena ere aintzat hartzen
baditu ere ingurumenarekin lotuta dauden arazoak ez dituela kontuan hartzen. Aipatutako
gabezia hori gainditu asmoz, sistema sozioekonomikoek ingurumenean duten inpaktua
30 GGI, Giza Garapenerako Indizeak, herrialde baten garapen maila neurtzeko hiru dimentsio aztertzen ditu: bizitza luzera (jaiotzean duen bizi‐itxaropenaren arabera neurtuta), hezkuntza (helduen alfabetatze tasa eta lehen, bigarren eta hirugarren hezkuntzako matrikula tasaren konbinaketa baten arabera neurtua) eta errenta (BPGd per capitaren arabera neurtua). Herrialde bakoitzari aplikatzen zaio eta hauek hiru multzotan sailkatzen ditu, GGI altua (0.99 eta 0.8 artean), ertaina (0.8 eta 0.5 artean) eta baxua (0.5 baino baxuagoa) duten herrialdea. Azken urteetan beste adierazle batzuk ere garatu dira, Generoari loturiko Garapen Indizea, Giza Pobrezia Indizea edo Generoa Bultzatzen duten Indizea (Índice de Potenciación de género)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
90
balioesteko irizpide askotako adierazle eta indize batzuk prestatu dira azken urteotan (ikusi
1‐3 taula).
3‐3 Taula: Ingurumeneko eta irizpide askotako adierazleak
Aztarna ekologikoa: Indize hau Malthus Wackernagel‐ek eta William Ress‐ek asmatu zuten laurogeita hamarreko hamarkadan, eta , haren bidez, gizakien gizarte batek biosferan duen inpaktua kalkulatzen da, hau da, erabiltzen ditugun baliabideak sortzeko eta gure hondakinak ezabatzeko behar den eta biologikoki emankorra den itsas eta lehorreko arloa neurtzen da. Indize honek ez ditu kontuan hartzen gizakiak ingurumenean eragiten dituen inpaktu batzuk, baina, hala ere, aukera ematen digu ekoizteko eta kontsumitzeko molde desberdinek duen inpaktu ekologikoa erkartzeko.
Benetako aurrerapenaren indizea: Ezagunagoa da ingelesez dituen siglekin (Genuine Progress Indicator [GPI]), hautabidezko indize bat da, eta aurrerapena ikuspegi zabalago batetik neurtzen ahalegintzen da. Kalkulua egiteko, alde batetik, kutsadura eta baliabideen narriadura, krimena eta irabaziak eragindako bestelako ezbehar ekonomikoak kentzen dira, eta, bestetik, borondatezko lana edo seme‐alaben hazkuntza bezalako onurak gehitzen dira (informazio gehiago hemen: <http://www.rprogress.org>
Well‐being Index indizea (NWI): Vemuri‐k eta Constanza‐k (2006) proposatu zuten indize honek nazioko ongizatea kalkulatzen du, eta kapital naturalaren balioa hartzen du barne. Egile horiek lanean jardun dute garapeneko indizeen eta biztanleen asebetetze‐mailaren artean dagoen harremana aztertzeko. Argi frogatu dutenez, giza garapenaren indizea (hau da, giza kapitala gehi eraikitako edo fabrikatutako kapitala) eta ekosistemetako zerbitzuen balioaren indizea (kilometro koadro bakoitzeko dagoen balioa, kapital naturalaren baliora egindako hurbilpen gisa) oso eragile garrantzitsuak dira ongizate eta asebetetze‐maila azaltzeko atertu diren herrialdeetan.
Happy Planet Index indizea (HPI): Gizakiaren ongizateari buruzko eta ingurumenarekiko inpaktuei buruzko indize hau Ingalaterrako NEF (New Economics Foundation) elkarteak sortu zuen. Indize honek munduko hainbat herrialdetako biztanleen zoriontasun‐maila neurtzen du, baina biztanle horiek duten erosteko ahalmena kontuan izateaz gain, kultura, gastronomia, bizitza‐itxaropena eta , batez ere, jasaten dituzten inpaktu ekologikoak ere hartzen ditu kontuan (Marks eta al, 2006)
Iturria: Marcellesi & Palacios, (2008)
Bestalde, NBGPak eta Amartya Senen ekarpenez gain, interesgarria da Giza Eskalako
Garapena aipatzea, Manfred Max‐Neef, Antonio Elizalde eta Martin Hopenhayn‐en lanetan
oinarritua dagoena eta giza garapena ideiarekiko duen hurbiltasungatik. Planteamendu
honen printzipioaren arabera “garapena pertsonei loturik dago, eta ez objektuei” (Max‐
Neef, 1994, or. 40). Egile honek proposatzen duenez, orokorrean pentsatzen denaren
kontra, gizakiaren beharrak ez dira mugagabeak ez eta etengabe aldakorrak ere31. Honela,
31 Ideia honek ez du bat egiten Mahbub ul Haq‐enarekin, honen arabera “giza garapenaren oinarrizko asmoa pertsonen aukerak ugaltzea baita. Printzipioz, aukera hauek mugagabeak eta denboran aldakorrak izan daitezke” (ul Haq, 1995)
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
91
beharrak eta beharrak asetzen dituztenak bereiztea ezinbestekoa da. Gizakiaren oinarrizko
beharrak mugatuak, gutxi eta sailkagarriak dira eta berdinak kultura eta denboran zehar.
Kulturaren araberakoak izango lirateke beharrak asetzen dituztenak, hau da, beharrak
asetzeko erabiltzen diren modu edo bitartekoak. Proposamena beharrak eta asetzaileekin
matrize bat osatzea litzateke. Beharrak lau multzotan sailkatzen dira (izan, ukan, egin eta
egon) eta asetzaileak bederatzi multzotan (bizi‐iraupena, babesa, nahitasuna, ulermena,
parte‐hartzea, aisia, sormena, identitatea eta askatasuna).
Giza Eskalako Garapenak pobrezia kontzeptua bera ere berrinterpretatzen du, ohiko
esanahia bakarra eta dimentsio ekonomikora mugatzen dela kritikatuz. Horrenbestez, Max‐
Neef eta bere lankideek nahiago dute pobreziei buruz hitz egin pobreziari buruz baino,
oinarrizko edozein giza behar modu egokian asetzen ez den heinean giza pobrezia bat izango
baita (Max‐Neef, 1994).
Nazio Batuen Batzar Nagusiak 2000ko irailaren 6tik 8ra bitartean Milurteko Goi Bilera egin
zuen, eta bertan, “Nazio Batuen milurteko adierazpena” onartu zuten. Adierazpen horrek
garapen iraunkorraren alderdi soziala eta pobrezia eta desoreka gainditzeak duen garrantzia
azpimarratzen zuen. Bertan adierazten zen, halaber, giza garapen iraunkorra funtsezkoa
dela munduan bakea lortzeko eta etorkizunean aurrera egiteko:
“Reconocemos que, además de las responsabilidades que todos tenemos respecto de nuestras
sociedades, nos incumbe la responsabilidad colectiva de respetar y defender los principios de la
dignidad humana, la igualdad y la equidad en el plano mundial. En nuestra calidad de dirigentes,
tenemos, pues, un deber que cumplir respecto de todos los habitantes del planeta, en especial los
más vulnerables y, en particular, los niños del mundo, a los que pertenece el futuro.” (Naciones
Unidas, 2000, or. 1).
2000. urtean, era berean, Nazio Batuek aliantza bat osatu zuten nazioarteko beste erakunde
batzuekin, mundu osoan zazpi helburuk eratutako multzo bat identifikatzeko eta sustatzeko,
betiere giza garapen iraunkorra erdiesteko xede horri begira. Aliantza honen barruan parte
hartu zuten Nazio Batuek, Munduko Bankuak, Nazioarteko Diru Funtsak eta ELGEk. Nazio
Batuek 1990eko hamarraldiaren lehen erdian antolatutako munduko konferentzietan
hartutako erabaki eta ebazpenetatik atera ziren helburu horiek, eta bide batez, aukera
paregabea eskaini zioten nazioarteko komunitateari, hain zuzen ere, pobrezia murriztu
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
92
dadin eta garapen iraunkor bat erdietsi dadin beharrezkoak diren neurriei buruz ados
jartzeko. 2015. urterako adostutako zortzi helburuak dira (Naciones Unidas, 2011):
1. Pobrezia erauztea: Muturreko pobrezia‐baldintzetan bizi diren pertsonen kopurua
2015. urterako erdira murriztea.
2. Hezkuntza unibertsala: Neska‐mutil guztiek lehen hezkuntzan izena emanda egon
behar dute 2015. urterako
3. Genero‐berdintasuna: Emakumeei boterea ematea eta, lehen eta bigarren
hezkuntzan genero‐desorekak ezabatzea 2015. urterako
4. Haurren osasuna: 2015. urterako bost urtetik beherako haurren heriotza‐tasa bi
heren murriztea
5. Amen osasuna: 2015. urterako amen heriotza‐tasa hiru laurden murriztea
6. GIB/HIES‐ari aurre egitea: GIB/IHESA eta beste gaixotasunen hedapena gelditu edo
bere zabalkundea gutxitu
7. Ingurumen iraunkorra bermatzea: Garapen iraunkorraren printzipioak Nazio‐
politiken barnean sartzea
8. Garapenerako nazioarteko aliantza: Arauetan oinarritzen den eta diskriminaziorik
sortzen ez duen komertzio eta finantza‐sistema irekia sortzea.
2010. urtean New Yorken bildutako Estatu eta Gobernu‐buruek zein goi‐karguko
funtzionarioek “hitz emandakoa bete” eta Milurteko Garapen Helburuak 2015erako lortzeko
konpromisoa hartu zuten. Bost urte besterik ez zirela geratzen kontuan izanik “hurrengo
urteetan, oinarritzat lankidetza izanik, garapenerako mundu ituna sustatu eta kolektiboki
bultzatzeko konpromisoa” hartu zuten. Beraz, Milurteko Garapenerako Helburuak
finkatutako epean lortzeko ekintza plan mundial batera konprometitu zuen nazioarteko
komunitatea.
Aldi berean, bereizirik, gobernu bakoitzak, erakunde multilateralek eta gobernuz kanpoko
erakundeek promesa ezberdinak egin zituzten Milurteko Helburuetara azkarrago iristeko.
Adibidez, pobrezia eta gosearekin amaitzeko (1. Helburua), Munduko Bankuak nekazaritzara
bideratutako ekarpena urtero 6000 eta 8000 milioi dolar arte handituko zuela iragarri zuen
(2008 arte urteko ekarpena 4000 milioi dolarrekoa zen). Dell, ordenagailuen ekoizleak,
enpresak 2010an teknologiaren hezkuntzara 10 milioi dolar bideratuko zituela agindu zuen,
lehen hezkuntza sustatzeko (2. Helburua). Senegal, genero berdintasunaren legea aplikatzea
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
93
konprometitu zen (3. Helburua). Nazio Batuen Idazkari Nagusiak 40000 milioi dolar baino
gehiago lortu zituen 2011‐15 aldian Emakume eta Ahurren Osasunaren aldeko Munduko
Estrategiarentzat (4. eta 5. Helburuak). IHES, Tuberkulosi eta Malariaren aurkako Munduko
Funtsak amak haurrari IHES ez kutsatzeko lanean jarraituko zuela hitzeman zuen gaixotasun
horrek zama handiena duen 20 herrialdetan (6. Helburua). Amerikako Estatu Batuek 2011‐
15 aldirako Global Allience for Clean Cookstoves (sukalde ez kutsakorren munduko aliantza)
ekimenari 51 milioi dolar bideratzea promestu zuen. Aliantza honen asmoa mundu osoan
zehar 100 milioi sukalde ez kutsakor instalatzea da (7. Helburua). Txinak, herrialde ez hain
garatuetatik eratorritako ondasun multzo zabalago bati arantzelek ez eskatzea hitzeman
zuen eta herrialde horien zorra kitatzeko neurriak aplikatzen jarraitzeko asmoa azaldu zuen
(8. Helburua) (Naciones Unidas, 2011).
3.5.1. IKUSMOLDE EZBERDINEN OSAGARRITASUNA
“El concepto de desarrollo humano sostenible no sólo presta atención a las futuras
generaciones, sino que a las generaciones actuales. Sería inmoral, mantener los niveles
actuales de pobreza. Los modelos de desarrollo que mantienen las desigualdades actuales
no son sostenibles ni vale la pena que así sean. Es más, un mundo injusto es inherentemente
insostenible. Una reestructuración importante del ingreso mundial y de los modelos de
consumo – especialmente un cambio fundamental en los actuales estilos de vida de los
países más ricos – podría ser una precondición necesaria para cualquier estrategia viable de
desarrollo humano sostenible” (ul Haq, 1995)
Jatorri eta pentsamendu eskola ezberdinak dituzten arren, giza garapena eta garapen
iraunkorra kontzeptuek komunean planteamendu asko dituzte. GNBP‐ren arabera giza
garapena mundu mailako ardura ezberdinekin erlazionatzen da, besteak beste,
iraunkortasunarekin, nahiz eta bere irakurketa kezka ekologikoetara bakarrik mugatzen den
sarritan. Iraunkortasuna giza garapenerako dimentsio garrantzitsu moduan proposatzen du.
Giza garapena gizakien aukeren multzoa zabalduko duen prozesu bat da. Hobekuntza hauek
egungo zein etorkizuneko belaunaldientzat izan behar dira, batak besteagatik uko egin gabe.
(PNUD, 1998). Aldi berean, iraunkortasunak gizarte egonkorrak eta kohesionatuak eskatzen
ditu, epe luzeko proiektua baita; gizarte ezegonkorrek ezingo lukete praktikan jarri, ondorioz
beharrezkoa da gizarteen autogobernurako gaitasuna berreskuratu eta sakontzea giza
garapen iraunkorra bultzatu nahi bada (Bermejo, 2001a).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
94
Amartya Senek giza garapena eta garapen iraunkorraren arteko loturak sustatzeko hainbat
elementu barneratzen ditu. Alde batetik, garapena askatasuna bezala ulertzen bada, hots,
pertsonek gozatu dezaketen askatasun aukeren ugaltze prozesu bat bezala, eta
iraunkortasunak pertsonen kontsumo jarrera masiboa ‐zeinak baliabideen agortze masiboa
eragingo lukeen‐ aldatzea eskatzen badu, aldaketa hori borondatez edota derrigortuta
gauzatuko da. Lehenengo kasuan, garapen iraunkorra askatasunaren forman, askatasun
sozial eta politikotik ikas dezake. Askatasunaren ikuspuntu honetatik abiatuz, Senek
Brundtland Txostenean jasotzen den definizioaren ondorengo moldaketa proposatzen du:
“desarrollo sostenible como el desarrollo que promueve las capacidades de las generaciones
presentes sin comprometer las capacidades de las futuras generaciones”, beharren
kontzeptua gaitasunen kontzeptuarengatik ordezkatuz. Aldaketa honek, gizakiak beharrak
dituzten izaki moduan ikustetik aldaketak eragin ditzaketen agente eta askatasun
garrantzitsuak dituzten pertsonak bezala ikustea proposatzen du (Cruz, 2006).
Senen beste ekarpen batek iraunkortasunean demokraziak duen arretari buruzkoa da.
Banakako hautaketaz gain, iraunkortasuneranzko bidean hautaketa sozialaren arazoarekin
bat egiten da askatasun mota ezberdinen artean aukeratzerakoan, baita behar ezberdinak
identifikatu eta beraien arteko lehentasunak zehazterakoan ere. Identifikazio eta
sailkapenak hautaketa sozial demokratiko baten bidez burutuko da, horrela eztabaidarako
askatasuna bermatuko da eta parte‐hartze politikorako askatasuna ere prozesu
demokratikoa ahalbidetuko duena.
Azkenik, askatasuna funtsezkoa izango da bai iraunkortasunaren helburuak zehazterakoan
zein helburu horiek lortzeko baliabideen identifikazioan ere, balore zein erakunde mailan lan
eginez. Bereziki garrantzitsua da eztabaida publiko zein parte‐hartze publikoak duten rol
orokorraz jabetzea, ezinbestekoa izan baitaiteke beharrezkoa den jarrera aldaketa
bermatzeko.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
95
3.5.2. KAPITAL SOZIALA GARAPEN PROZESUEN OINARRI MODUAN
Kapital soziala, garapenaren eztabaidan ibilbide erlatiboki laburra duen kontzeptua, 1980
hamarkadaren erdialdera sortu zen Douglas North‐en eta Robert Putman‐en (ekonomia
instituzionalaren arloan) eta James Colemanen (soziologia arloan) lan aitzindariekin.
Kapital Soziala modu askotara definitu izan da, baina orokorrean konfiantza (trust) eta
elkarrekikotasun (reciprocidad) arauez karakterizatutako gizarte sareekin erlazionatzen da.
Gizarte sare hauek gizartearen eraginkortasuna areagotzeko baliagarriak izango diren
jarduera koordinatuak ahalbidetuko dituzte (Adger, 2001). Giza kapitalaren definiziorik
hertsiena Putmanek (1993) plazaratutakoa litzateke. Egile honen arabera, kapital soziala
gizabanako‐gizarte sare eta beraiei lotutako arauez osaturiko erakunde horizontalez
osaturiko multzo bat da eta komunitatearen eraginkortasunean eragina duena. Colemanek
(1988) definizioa zabalago bat proposatzen du, kapital soziala komunean bi ezaugarri nagusi
partekatzen dituzten erakunde ezberdinez osaturik egongo da: gizarte egitura jakin bat
izango dute denek, eta egituraren barnean aktore guztiek – izan banakakoak zein
korporatiboak – zenbait akzio aurrera eramateko erraztasunak izango dituzte. Azken
definizio honi esker erakundeen antolaketa bertikala, horizontalaz gain, ere barneratzea
zilegi da. Ikuspegi zabalenak – ekonomialarien artean interes handiena piztu duenak –
“gizarte egiturak garatu eta moldatzeko beharrezkoak diren arauak kontuan hartzen
dituzten testuinguru sozial eta politikoak” biltzen ditu (Woolcock, 2001). Definizio zabalenak
harreman informalak eta sarritan lokalak direnak jasotzeaz gain formalagoak diren
erakundeak ere, gobernuak, erregimen politikoak, legedia, askatasun zibil eta politikoa
kontuan hartzen ditu .
Kapital soziala, integrazio sozial maila ezberdinak dituzten gizarteen arteko ekonomia
garapen ezberdinak azaltzeko erabili izan da. Kapital sozialaren onura ekonomikoak ondo
zehaztuta daude. Aldiz, gizarte sareek onura ekonomikoa nola ahalbidetu dezaketen oso
eztabaidatua dago, harreman kausalak ez daude argi baina informazioa partekatzea,
jarduerak koordinatzea eta erabakiak kolektiboki hartzea kapital sozialak eragin ditzakeen
onurak bezala onartzen dira. Sarritan aipatzen da kapital sozialaren adibide moduan tokiko
erakundeek jabetza komuneko baliabideak kudeatzerakoan sortzen duten ingurumen onura
(Grootaert, 1998)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
96
Kapital sozialak kritika asko jaso ditu, batik bat ekonomia neo‐instituzioanalaren aldetik
(Sobel, 2002; Carroll & Stanfield, 2003; Dolfsma & Dannreuther, 2003). Kapital sozialaren
teoria defendatzen dutenak argi dute ongi bereizi behar direla giza kapitalaren iturriak eta
ondorioak – Putmanen analisiari leporatu zaio errore hau (Sobel, 2002; Dolfsma &
Dannreuther, 2003).
Kapital soziala ekonomia‐gizartea harremana aztertzeko tresna baliagarria da. Esaterako,
gizarte eta ekonomia integratzen dituen ikuspegia duen heinean, giza kapitala globalizazioak
maila lokaleko gizarteengan duen eragina aztertzeko kontzeptu baliagarria da. Den dela, bi
arazo nagusi ditu; kontzeptu oso zabala da, arlo ezberdin asko biltzen dituena eta askotan
anbiguoa eta nahasgarria gerta daiteke. Bigarrena, kontzeptuaren zehaztugabetasunak
neurketa zailtzen du baita adierazle egoki bat definitzea ere (Dubois & Mahieu, 2002).
Garapenaren prozesu eta dinamikak modu kualitatiboan ulertzea posible egiten duen
kontzeptu bat da (Ferrero, De los proyectos de cooperación a los procesos de desarrollo.
Hacia una gestión orientada al Proceso, 2004)
3.5.3. ABERASTASUN KONTZEPTUA BERRIZ DEFINITZEA
Egungo garapen‐eredua ekoizpenean eta gizabanakoen kontsumoan oinarrituta dago, eta
eredu horrek lehen bezalaxe jarraitzen du, pertsonen ongizatea gero eta material gehiago
pilatzeko prozesuarekin parekatuz (Marcellesi & Palacios, 2008). Horren adierazgarri gisa,
gaur egun “nazioaren aberastasuna” kalkulatzeko, barne produktu gordina (BPG)32
kalkulatzen da. Baina tresna hori partziala da, aberastasun emankorrak deitutakoak baizik ez
baititu aintzat hartzen, gizarte‐ eta ekologia‐arloko aberastasun guztiak (Marcellesi, 2007) ez
ditu kontuan izaten eta, bestalde, herrialdeak aberatsak edo txiroak bezala sailkatzen ditu
ekoizteko eta kontsumitzeko duten mailaren arabera.
32 Barne‐produktu gordina (BPG) diru‐balio bat da, eta bera kalkulatzeko herrialde edo ekonomia batek denboraldi jakin batean ekoiztu eta, gero, saltzen dituen edo diru‐balioa duten azken ondasunak eta zerbitzuak batzen dira. Ez dira kontuan hartzen kanpoko alde onuragarriak (borondatezko lana, etxeko lanak, etab.), ez eta kanpoko alde kaltegarriak ere (ingurumenaren kutsadura, gizartean dauden desberdintasunak, etab.) eta gastu guztiak onuragarritzat jotzen dira, ongizatean eragin txarra dutenak ere bai (adibidez, trafiko istripuak).
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
97
Nazioarteko zein Europar Batasuneko politika asko BPGdean oinarritzen dira. Esaterako
Europar Batasuneko Eskualde‐Politikek eskualdeak finantzatzeko irizpide moduan BPGd
erabiltzen du: eskualde batek Eskualde Garapeneko Europako Funtsa edo Europako Gizarte
Funtsetik diru‐laguntza jasotzeko aukera izango du baldin eta bere BPGd EBko BPGdaren
bataz bestekoaren %75‐era iristen ez bada.
BPGd adierazleak emaitza ekonomikoak eta gizarte‐aurrerapenak neurtzerakoan azaltzen
dituen hutsuneaz oharturik, 2008ko otsailean, Nicolas Sarkozy, Frantziako Errepublikako
presidenteak eskatuta Joseph Stiglitz, Amartya Sen eta Jean‐Paul Fitoussik Garapen
Ekonomikoa eta Gizarte‐Aurrerapena neurtzeko batzordea (CMPEPS, frantsesezko siglak
erabiliz) eratu zuten. Batzorde honek 2009. urtean ezagutzera eman zuen “Informe de la
Comisión sobre la Medición del Desarrollo Económico y del Progreso Social” (Stiglitz, Sen, &
Fitoussi, 2009) txostenean proposatzen diren gomendioak lau multzo handitan sailkatu
daitezke: Lehenik, ekoizpenaren ikuspuntutik ongizatearen ikuspuntura igarotzea. BPGd ,
merkatuan elkartrukatzen diren ondasun eta zerbitzuen balioak neurtzen dituen heinean,
gizabanakoek ondasun eta zerbitzuetatik jasotzen duten baliagarritasunaren hurbilketa
moduan erabili izan da eta ongizate ekonomikoaren neurri esanguratsu moduan ulertu.
Ondorioz, biztanleriaren gogobetetasun mailari buruzko keinu okerrak jaso dira. Hutsune
hori gainditzeko bizi‐maila materialak, nazio sarrera errealarekin lotura zuzenagoa duela
proposatzen da baita familien diru‐sarrera eta kontsumo maila errealarekin ere. Beraz,
familien diru‐sarrera eta kontsumo maila errealarekin batera ondarea ere kontuan izatea
proposatzen da, hauen birbanaketaz ahaztu gabe. Bestalde, batez besteko datuak ez dira
nahikoak, garrantzitsua da diru‐sarrera eta aberastasunaren birbanaketaren beheko eskalan
(pobreziari buruzko estatistikek erakusten moduan) zein goiko eskalan zer gertatzen den
jakitea. Bigarrenik, ongizatea multidimentsionala dela onartzen da, diru‐sarrera, kontsumo
eta aberastasun mailaz gain osasuna, hezkuntza, ingurumena eta ziurgabetasuna bezalako
dimentsioei buruzko datuak jasotzen dituen adierazleak komenigarriak direla aipatzen da.
Hirugarrenik, ongizatearen alderdi objektiboaz gain subjektiboa ere kontuan izango dituzten
datu estatistikoak garatzea gomendatzen da. Amaitzeko, iraunkortasunaren bilakaera
neurtzeko ongi definitutako adierazleen beharra aipatzen da, bai moneta terminoetan
oinarrituak daudenak zein termino fisikoetan. Azken hauek bereziki ingurumen
iraunkortasunaren bilakaerari dagokionean. Adibide moduan aldaketa klimatikoa edo
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
98
arrantza baliabideen agortzearen mehatxu maila arriskutsuei buruzko datuak argi jasoko
dituzten adierazleak aipatzen dira.
Europar Batasuneko Batzordeak ere BPGd‐aren hutsuneak onartzen ditu “Más allá del PIB.
Evaluación del progreso en un mundo cambiante” jakinarazpenean (2009) baina BPGd‐ean
oinarriturik hainbat erabaki politiko hartzen dituela onartzen du:
“La UE basa en el PIB diversas decisiones políticas e instrumentos. Ante la actual recesión económica,
restaurar el crecimiento económico es la mayor preocupación, y el PIB es un indicador clave para
evaluar la eficacia de los planes de recuperación de la UE y de los Gobiernos nacionales.” (Comisión de
las Comunidades Europeas, 2009, or. 3)
BPG‐aren hutsunetako bat merkatuan elkartrukatzen ez diren zerbitzuak (etxeko‐lanak edo
borondatezkoak) kontuan ez izatea da. Goian aipatu den moduan, BPGd baliagarritasunaren
adierazle moduan erabili izan den arren ez da oso egokia eta zoriontasunaren edo
Easterlinen paradoxa bidez argudiatua izan da. Azken urteetan ekonomiaren hazkundea
adierazgarria izan den herrialdeetan bizipozaren maila gutxi gora behera mantendu egin da.
Esaterako, Amerikako Estatu Batuetan 1950. urtetik gaurdaino banakako diru‐sarrera
hirukoiztu den arren oso zoriontsutzat aitortzen den pertsonen portzentajea oso gutxi
aldatu da, are gehiago 1970eko hamarkadatik hona jaitsi egin da. Japonian, aldaketa oso
txikia izan da. Erresuma Batuan oso zoriontsu moduan aitortzen zirenen portzentajea
1957an %52koa bazen egun %36koa da, nahiz eta diru‐sarrera erreala bi aldiz baino gehiago
handitu den (Sustainable Development Commission, 2009). Bestalde, 1‐4 irudian jasotzen
den moduan zoriontasunaren paradoxa oso hedatua dago mundu mailan. Diru‐sarreren
batez besteko maila 15000 $ baino handiagoa denean bizipoza oso nekez handitzen da
BPGdaren hazkundearen neurri berean. Are gehiago, bizipoz handiagoa izan dezakete diru‐
sarrera maila baxuagoak dituztenek, Danimarka, Suedia, Irlanda eta Zelanda Berriak
Amerikako Estatu Batuek baino bizipoz maila altuagoa dute nahiz eta diru‐sarreren maila
baxuagoa izan.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
99
3‐5 Irudia: Zoriontasuna eta batez besteko urteko diru‐sarrerak
Iturria: Sustainable Development Commission, (2009)
3.6. GARAPEN IRAUNKORRETIK DESAZKUNDERA: GUTXIAGO GEHIAGO DA.
3.6.1. DESMATERIALIZAZIOA
1978. urtean Wilfred Malembaum‐ek munduko erregio ekonomiko gehienetan 1951 eta
1975 urteen artean mineral garrantzitsuenen erabileraren intentsitateak33 modu
esanguratsuan behera egin zuela iradoki zuen (Carpintero, 2003, or. 60). 1985 eta 2000
epealdirako ere joera bera izango zela iragarri zuen. Horren azalpena ondorengo hiru
elementu ezberdinetan oinarritu zuen: Batetik, azken ondasun eta zerbitzu ezberdinak
kontsumituz; bestetik, teknologia aurrerakuntzaren bidez baliabideen erabilera baita
hondakinen sorrera ere murriztuz; azkenik, besteak beste prezioen eta garapen
teknologikoak bultzatuta, usadiozko lehengaiak berriago eta eraginkorragoak direnengatik
ordezkatuz.
33 BPG unitateko eskatzen den materia kopuruaren arabera neurtua.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
100
1980 eta 1990 urteetan egitura produktiboaren aldaketa asko azpimarratu zen, alde batetik
ekonomia industrializatuaren modernizazioa eta bestetik ,“tertziarizazioa” prozesu hazkorra,
zerbitzuen sektoreak BPGaren %60 eta %70a azaltzen zuen, printzipioz nekazaritzak eta
industriak baino energia gutxiago behar zuen sektore bat nagusitu zen. Ondorioz, BPG
haztea eta aldi berean baliabide natural gutxiago erabiltzea posible izango zen.
Desmaterializazioaren beste adibide bat, herrialde garatuetan kutsadura gainditzeko
indarrean jarritako zenbait ingurumen politiken ondorioz, BPG oinarri moduan hartuta
hondakinen sorrera eta kutsadura murriztea posible egin zuten prozesuak leudeke, hau da,
eko‐eraginkortasunari loturiko neurriak. Beraz, desmaterializazio maila garrantzitsu bat
lortzea posible dela baiezta daiteke, merkatuan dauden teknologia eraginkorrenak modu
intentsiboan erabiltzen badira, eta, aldi berean kontsumo eredu kaltegarrienak hain
kaltegarri ez diren beste kontsumo eredu batzuengatik ordezkatzen badira.
Egun, ekoizpen prozesuak berregituratzen ari dira, ondasun eta zerbitzuak birdiseinatzen eta
ekoizpenaren lehengaiekiko mendekotasuna murrizten. Zentzu honetan, ekonomiak muga
ekologikoak hautsi gabe (edo baliabideak agortu gabe) hazten jarraitzeko aukerak dituela
aurreikusten da. Alegia, gutxiagorekin gehiago egin nahi da. Hauxe litzateke
desaklopamendu erlatiboa bezala ezagutzen dena, hots, ekonomia‐jarduera gehiago
burutzea ingurumen kalte gutxiagorekin; ondasun eta zerbitzu gehiago ekoiztea baliabide
eta isurketa gutxiagorekin.
Zentzu horretan, Erresuma Batuko Garapen Iraunkorraren Batzordeak argitaratu dituen
datuen arabera, gaur egun mundu mailako energia intentsitatearen maila 1970ekoa baino
%33 baxuagoa da. Horrez gain, ELGEko herrialdeena azken 25 urteetan ELGEkoak ez diren
herrialdeena baino 3 aldiz gehiago murriztu da. AEB eta Erresuma Batuan 1980tik hona %40
murriztu da energia intentsitatea. Orokorrean, energia intentsitatea azken hiru
hamarkadetan asko jaitsi da, batik bat, ELGEko herrialdeetan (Sustainable Development
Commission, 2009). Gauza bere errepikatzen da materia intentsitateari dagokionean.
Ondorengo irudiak, aurreko mendeko azken 25 urteetan, bost herrialde aurreratuen materia
intentsitatearen joera jasotzen du, zeina desakoplamendu erlatiboaren adibide argi bat den.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
101
3‐6 Irudia: ELGEko herrialdeen desakoplamendu erlatiboa
Iturria: Sustainable Development Commission (2009)
Beraz deskoplamenduak gehiago eta eraginkorrago esan nahi du, ez du ordea baliabideen
gaineko eraginaren murrizpen absolutua bermatzen. Beraz, jarduera ekonomikoa muga
ekologikoen barnean mantendu nahi bada desakoplamendu absolutua, ekoizpena handitu
arren baliabideen guztirako erabilera murriztuko duena lortzea ezinbestekoa da.
Ayres‐en (2008) arabera baldin eta ELGEkoak ez diren herrialdeen hazkunde tasa mantendu
eta biztanleria orain arteko erritmoan hazten bada guztira baliabideen kontsumo maila
%800 arte handituko da 2050. urterako (ikusi 1‐6 irudia).
3‐7 Irudia: Baliabideen kontsumo joera
Iturria: Ayres, (2008)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
102
Beraz, egungo kontsumo eta ekoizpen eredua planeta maila mantentzea ez da iraunkorra. Orain
gutxi arte, aurreko orokorpena ez zen oso gertagarria, baina azken urte hauetan biztanle asko
dituzte herrialde berrien garapenak (Txina, India) datuen estrapolazioa benetako bihurtu dute
eta, ondorioz, baliabideen agortze prozesua eta ingurumen kalteak biderkatu egin dira.
3.6.2. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN INTERPRETAZIO ORTODOXOARI KRITIKA: DESAZKUNDEA
Egun bizi dugun krisi anizkoitzaren testuinguruari loturik, hots, ekologia‐krisia, krisi soziala,
baliabideen krisia eta berriki finantza‐krisia, politika arloan eragina izaten ari den termino
zahar bat berragertu da: Décroissance frantsesez, decrestia italieraz eta beranduago
degrowth34 ingelesez hainbat eztabaida ekologiko zein sozialetan plazaratu da (Fournier,
2008; Scheineder, Kallis, & Martínez‐Alier, 2010). Euskaraz desazkundea35 bezala erabiliko
da lan honetan.
Desazkundea mugimenduaren lan aitzindaritzat hartzen dira Illich‐en La convivencialidad
(1978 {1973}) eta Schumacher‐en Lo pequeño es hermoso (2011 {1973}) batzuk aipatze
aldera. Baina, Décroissance terminoa frantsesez, lehenengo aldiz, Georgescu‐Roegen‐en
“The Entropy Law and the economic process” (1971) lana frantsesera itzultzean erabili zen36
eta kontzeptu honen aitatzat ere hartzen da (Clémentin & Cheynet, 2006, or. 14).
Harrezkero egile askok, besteak beste, Latouche, Ariés, Cheynet eta Scheineder‐ek erabili
dute beraien lanen argitalpenetan.
Desazkunde terminoak probokazio eragiten du (Martínez‐Alier, 2008) hazkunde
mugagabean oinarrituta dauden gizarteetan eta bere helburua auto‐zentratutako 34 Frantsesezko Décroissance terminotik itzulia, bere esanahia ez da guztiz negatiboa, batik bat frantsesez ezta hizkuntza latinoetan ere: Decrescita (Italieraz), Decrecimiento (Espanieraz), Decreixement (Katalanez). Aldiz ingelerarako itzulpena ez da hain erraza, nahiz eta gehien erabiltzen den terminoa degrowth den, batik bat, Parisen 2008. urtean Iraunkortasun Ekologikoa eta Ekitate Soziala lortzeko Ekonomi Desazkundeari buruzko lehenengo nazioarteko biltzarra (Flipo & Schneider, 2008) ospatu zenetik.
35 Euskeraz desazkundea edo desazkundea bezala aurkitu daitekeen arren lehenengoaren aldeko apustua egin da. Euskarazko hedabide garrantzitsuenetarikoa den Berria egunkariak egindako hautu bera jarraituko da.
36 Georgescu‐Roegen‐ek declinig terminoa erabili zuen “The Entropy Law and the economic process” liburua idazterakoan.
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
103
ekonomiak, hau da, beraien baliabideak erabiliz modu iraunkorrean biziko diren ekonomiak,
sortzeko beharraren inguruan eztabaida piztea da (Bermejo, Arto, Hoyos, & Garmendia,
2010).
Ekonomia‐sistemaren tamaina borondatez murrizteko asmoa barneratzen du inplizituki
desazkundeak. Asmo honek, beraz, BPG murriztea inplikatzen du. Beste modu batera
esanda, desazkundearen asmo nagusiena kontsumo eta ekoizpen maila iraunkor eta
baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterantz mugi araziko gaituzten aldaketak
proposatzea da, ez, ordea, BPG‐ean oinarritzen diren politikak desafiatzea. Alegia, hazkunde
nahitik desazkunde nahira igaro behar da baina justizia soziala, ongizatea eta ekologia‐
iraunkortasuna bermatuko dituen ibilbidea aurkituz.
Desazkundeak maila indibidualean zein kolektiboan ekintza batzuk aurrera eramatea
eskatzen du: baloreen aldaketa, ekoizpenaren azken helburua ahalik eta mozkin gehien
lortzea ez izatea eta kultur aniztasunaren aldeko jarrera izatea.
Bestalde, teknologiarekin baino gehiago hiritarrekin du lotura estua desazkundeak. Giza
bizitzaz arduratzen da, berez kontsumo eta materialismoarekin loturik ez dagoena;
ongizateaz; ekosistemen iraunkortasunaz; eta etorkizuneko belaunaldien bizi baldintza eta
baliabideen eskuragarritasunaz, betiere biztanleen arteko berdintasuna alde batera utzi
gabe.
Azken urteetan, mundu mailan aplikatu diren politika ezberdinen helburu nagusienetakoa
izan da giza miseria, klima aldaketa edota biodibertsitatearen galera moduko gizarte eta
ingurumen arazoei aurre egitea. Honen adibide dira 2007ko finantza‐krisiaren aurrean
proposatu diren hainbat estrategia, esaterako; Europar Batzordearen Europe 2020 a
strategy for smart, sustainable and inclusive growth (European Commission, 2011);
Latinoamerikarako eta Kariberako Batzorde Ekonomikoaren Time for equality – Closing
Gaps, Opening trails (ECLAC, 2011) edo Asia eta Pazifikorako Nazio Batuen Ekonomia eta
Gizarte Batzordearen Greening Growth in Asia and the Pacific (UNESCAP, 2011). Baina
hirurak egun nagusi den ekonomia paradigman, “zorrean, erregai fosiletan eta enplegu
prekarioa sortu eta kontsumoan oinarritzen den hazkunde ereduan” (GEC, 2011) oinarritzen
dira eta desazkundearen aldekoen ustez, arazoaren iturburua den hazkundean bilatu nahi
dute irtenbidea.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
104
François Scheineder‐ek (2010) ekoizpen eta kontsumo gaitasuna, ekonomia batek ondasun
eta zerbitzuak ekoiztu eta kontsumituz baliabide naturalak zein gizakiak ustiatu eta
gehiegikeriaz erabiltzeko duen ahalmena bezala ulertzen. Beraz, ekoizpen eta kontsumo
gaitasunaren inguruan neurriak hartzea garrantzitsua dela ohartarazteko zenbait adibide
argigarri jasotzen ditu zortzi dimentsio ezberdinentzat (1‐7 irudian jasotzen dira dimentsio
ezberdinak).
3‐8 Irudia: Ekoizpen eta kontsumo gaitasunaren dimentsioak
Iturria: Egileak moldatuta, Crisis or opportunity? (Scheineder, Kallis, & Martínez‐Alier, 2010) artikuluan oinarriturik
Denbora dimentsioaren37 kasuan, esate baterako, azken urteetan lanaren produktibitatea
asko hazi bada ere, lanaldia neurri berean ez dela murriztu gogorazten digu. Lortutako
aurrerapena ekoizpen maila handitu edo lanpostuak murriztera bideratu da, ondorioz,
langabeziak eragindako gizarte‐bazterketa edo desio ez diren kontsumo murrizketak
orokortu egin dira. Bestalde abiadura modu hazkorrean handitu da, baina garraioan
igarotako denbora mantendu egin da gutxi gora behera. Ordenagailuek lanaren
eraginkortasuna modu esanguratsuan handitu dute baina lanaldia edo lanean igarotako
orduak ez dira murriztu, lan egiteko modua da aldatu dena.
37 Dimentsio bakoitzari loturiko adibideak (Schneider, 2010, or. 4‐7).
Gehiegikeriako gaitasuna
Baliabide naturalen eskuragarritasuna
Azpiegiturak
Dirua
Lege eta arau bidezko onespenak
Desberdintasunak
Ase gabeko beharrak
Kontzientzia eza
Denbora
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
105
Garapen iraunkorrak bezala, desazkundeak hiru dimentsio nagusien iraunkortasuna
bermatu nahi badu ere (ingurumena, gizarte eta ekonomiarena) indarrean dagoen
paradigma hau sakon kritikatzen du.
Ingurumenaren iraunkortasunari loturik kritika zorrotza egiten dio indarrean dagoen
paradigmari, izan ere, eko‐eraginkortasunean oinarriturik planetaren muga fisikoak ez baitu
aintzakotzat izaten. Zentzu honetan, ingurumenarekiko ardura politika arloan zein indarrean
jarri diren neurri politikoetan barneratu bada ere, hazkundea helburu nagusia izan da.
Gainera, “win‐win” motako igurikapenak, hau da, hazkunde iraunkorra teknologi eta
eraginkortasun hobekuntzaren bitartez, ez dira erabat bete (Scheineder, Kallis, & Martínez‐
Alier, 2010) eta “errebote efektua” bezala ezagutzen denarekin kritikatzen dute: teknologia
eraginkorragoa erabiltzeak energia aurreztea ahalbidetzen badu ere, lortzen den aurrezki
hori baliogabetu egiten da kontsumo maila areagotzen denean. Fournier‐ek (2008)
baieztatzen duenez, teknologia eko‐eraginkorragoek gehiago kontsumitzera bultzatzen
gaituzte; adibidez, erregai gutxiago kontsumitzen duten autoekin gehiago bidaiatzen da;
eguzki energiaren erabilerarekin etxeko berogailua gehiago erabiltzen da edo ur gehiago
berotzen da, eta abar. Teknologia eraginkor hauek ez dira bere horretan arazo, baina
hazkundearen paradigman barneratzean, ekoizpen eta kontsumo joera hazkorra eragiten
duten heinean, ez dute irtenbide egokia eskaintzen.
Sachs‐ek (1999) azaltzen duen moduan, eraginkortasunaren alde iraultza egiteak ez dauka
norabiderik nahikotasunean iraultzarik egiten ez bada. Nahikotasunari esker nazio,
komunitate zein hiritarrek beraien ongizatea lortzeko autonomia eta asebetetzeko aukera
izango dute. Ondorioz, eraginkortasunak eskaintzen dituen abantailaz gozatzeko aukera
izango dute, “errebote efektua” ekidinez.
Bestalde, desazkunde iraunkorrerako eraldaketa desazkunde ez‐iraunkorretik, hau da,
baldintza sozialak okertzen (langabezia, pobrezia, etab) dituen ekonomia beheraldi edo
depresiotik bereiztea garrantzitsua da. Desazkunde iraunkorrak BPG‐aren (egun neurtzen
den bezala) jaitsiera inplikatzen du, izan ere BPG‐aren zati handiena osatzen duen eskala
handi eta baliabidetan intentsiboa den ekoizpen eta kontsumo jarduerak murriztu beharko
litzateke desazkunde iraunkorra lortzeko. Dena dela, BPG‐rekin zer gertatuko den bigarren
mailako ardura da desazkunde iraunkorraren ikuspuntutik; helburu nagusia ongizate maila
desiragarri bat, iraunkortasun ekologikoa eta justizia soziala lortzea baita. Desberdintasun
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
106
kualitatiboak, BPG‐ak orokorrean jasotzen ez dituenak, ingurumen eta gizarte hobekuntzak
ahalbidetzea posible egiten du nahiz eta BPG murriztu. Hots, desazkundeak Easterlinen
Paradoxa edo zoriontasunaren paradoxa bereganatzen du. Richard A. Easterlinen (1974)
Does Economic Growth Improve Human Lot? Some Empirical Evidences artikuluan hemeretzi
herrialde garatu eta ez garatutako biztanleen zoriontasunari buruzko inkestak egin ostean,
zoriontasuna eta diru‐sarreren arteko harremana aztertzerakoan, hazkunde ekonomikoak
beti ez duela biztanleriaren zoriontasuna igotzea lortzen ondorioztatu zuen. Aurreko atalean
jasotzen den 1‐4 Irudian ere ikus daiteke, gaur egun, BPG eta zoriontasunaren korrelazioa ez
dela zuzena oinarrizko beharren asebetetze maila jakin batzuetatik gora.
Desazkunde iraunkorra, epe labur zein luzean, maila lokalean zein globalean, giza ongizatea
handitu eta baldintza ekologikoak hobetzea posible egingo duen ekoizpen eta kontsumo
mailaren murrizketa ekitatiboa bezala definitu daiteke. Iraunkorra adjektiboak ez du esan
nahi epe mugarik gabe murriztu behar denik baizik eta trantsizio prozesuak izan behar duela
iraunkorra eta amaierako egoerak ingurumenari eta gizarteari dagokionez mesedegarri izan
beharko lukeela. Hots, desazkundearen proposamen paradigmatikoaren arabera gizakiaren
aurrerabidea posible da ekonomiaren hazkunderik gabe. (Scheineder, Kallis, & Martínez‐
Alier, 2010).
Beraz, ingurumenari eta arlo sozialari erantzun ekitatibo bat eman eta planetaren muga
ekologikoak ez hausteko ELGEko herrialdeen kontsumo maila murriztea ezinbestekoa da,
behar edo egoera okerrenean daudenen kontsumo maila bermatu eta baliabideen erabilpen
eraginkorragoa lortu behar da.
Aurrekoaren haritik jarraituz, Serge Latoucheren (2008) arabera gizarteratze, gizarte‐ eta
ekonomia‐egitura berriak derrigorrezkoa da, planetarekin bateragarria ez den bizimodua
aldatzea posible izan dadin. Bide hori lortzeko 8B dituen eskema bat planteatzen du
Iparraldeko herrialdeentzat; birbaloratu (baloreak berrikusi; lankidetza&lehia,
altruismoa&egoismoa,…); bertestuinguratu (errealitatea testu‐inguratzeko modua aldatu,
pobrezi, urritasuna agerian jarriaz); berregituratu (ekoizpen eta ekonomia egiturak balore
berrietara egokitu); birlokalizatu (maila lokaleko ekoizpen eta kontsumoa sustatu);
birbanatu (baliabide eta aberastasunaren eskuragarritasuna); beheratu (kontsumo
biosferaren mugetara murriztu); berrerabili (kontsumismoaren aurka, ondasun
iraunkorragoen aldeko apustua egin, konponketak eta zainketak areagotuz); birziklatu
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
107
(jarduera guztietan aplikatuz). Iparreko herrialdeen desazkundearekin ekonomia globalaren
tamaina murriztu eta oinarrizko beharrak ase gabe dituzten gizarteen egoera hobetzea
lortuko litzateke.
3.7. SINTESIA
Garapenaren ekonomia hasiera batean hazkunde ekonomikoaren sinonimo moduan definitu
bazen ere, XX. mendeko 70eko hamarkadan aldaketak jasaten hasi ziren: baliabide
naturalen agorpena, kutsadura‐arazoak eta hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako
arazo nagusienetariko moduan agertzearekin ekonomialariak beraien analisietan, berriro
ere, natura kontuan hartzen hasi ziren. Horrez gain, mugarik gabeko hazkundearen aurkako
lehen aldarrikapenak sortu ziren, edo beste modu batera esanda, lurraren muga biologikoak
kontuan izan behar direla ohartarazten zituzten eskaerak plazaratzen hasi ziren, izan ere,
petrolioaren krisia ingurumena zein bizi kalitateari eragiten ari zitzaion kaltea gero eta
nabariagoa zen (Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, 1972; Daly, 1987; 1989;
Pimentel, et al., 1973).
Dena dela, aldaketarik handiena 80ko hamarkadan eman zen, batik bat, Brundtland
Txostena argitaratu eta Garapen Iraunkorraren kontzeptua modu orokorrean hedatzen hasi
zenean. Garapen Iraunkorraren helburua ingurumenaren babesa, garapen ekonomikoa eta
soziala bateragarri egitea da. Hau da, iraunkortasunak hurrengo belaunaldien gaitasuna
bermatuko duen egungo beharren asetzea eskatzen du, hots, etorkizuneko belaunaldiekiko
dugun ardura eta betebeharra azpimarratzen ditu alde batetik, eta bestetik, egungo
desberdintasunei aurre egitea eskatzen du.
Egoera berri honen aurrean ekonomialariek beraien paradigmak berrikusteari ekin zioten.
Ingurumenaren narriaduraz eta baliabide naturalen urritasunaz oharturik, hazkunde
ereduetan ingurumen baliabidea aldagai gisa barneratzen hasi ziren. Haatik, ekonomia eta
ingurumena ikusmolde ezberdinetatik aztertzen duten bi korronte nagusi sortu ziren: alde
batetik, ekonomia neoklasikoaren paradigman oinarritzen den Ingurumen Ekonomia eta,
bestetik, Ekonomia Ekologikoa bezala ezagutzen den adarra, paradigma berri eta irekiago
bat proposatzen duena.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
108
Ingurumen Ekonomiaren helburua baliabide naturalak ordezkatzeko gai izango den
teknologiaren garapen egoki bat aurkitzea da. “Kuznets‐en Ingurumeneko Kurba” ereduan
oinarriturik, baliabide naturalen babesa bermatuko duen mugagabeko hazkundea
justifikatzen dute.
Aldiz, Ekonomia Ekologikoak planeta finitu batean aurkitzen garenez hazkunde
esponentziala epe luzean mantentzea ezinezkoa dela defendatzen du. Zentzu honetan,
ingurumena kudeatzeko jakintza arlo ezberdinak kontuan izango dituen metodoak
proposatzen ditu eta, horrez gain, hazkunde kuantitatiboa alde batera utzi eta garapen
kualitatibo baten aldeko apustua gomendatzen du.
Beraz, nahiz eta Ingurumen Ekonomia zein Ekonomia Ekologikoak iraunkortasunaren aldeko
apustua egin duten korronte bakoitzak modu ezberdin batean interpretatu du
iraunkortasuna kontzeptu eta, ondorioz, bi bertsio zabaldu dira: Iraunkortasun Ahula eta
Iraunkortasun Sendoa. Bertsio bakoitza kapital naturala, hots, ingurumen ondasun eta
zerbitzuek eskaintzen duten ingurumen stocka (Harte, 1995) modu ezberdin batean kontuan
izateagatik bereizten da.
Egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial, baliabideena eta azkenik finantza krisi testuinguruari
loturik, Garapen Iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik merkatu
mekanismoan eta teknologia eko‐eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri berriekin
Ekonomia Berde bateranzko joera iragarri da.
Baina testuinguru berean, desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu da.
Desazkundearen azken asmoa sistema ekonomikoaren tamaina norberaren borondatez
murriztea da, eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina murriztea eskatzen
du. Aitzitik, politiken helburu nagusia ez da BPG murriztea, baizik eta ekoizpen eta
kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterentzat mugi
araztea. Gainera natura ondarea babestu nahi bada, mendebaldeko herrialdeen garapen
eredua gainontzeko herrialdeetara ezin zela orokortu argi geratu da.
Hazkunde nahitik desazkunde nahira igarotzea baina gizarte justizia, ongizatea eta
iraunkortasun ekologikoa alde batera utzi gabe eskatzen dute desazkundearen aldeko
apustua egin dutenek, maila indibidualean zein kolektiboan ekintza desberdinak aurrera
3. kapitulua: Garapen Iraunkorra
109
eramatea eskatuz. Ekintza hauekin baloreen aldaketa eta ekoizpenaren azken helburu
bakarra etekinak ez izatea bultzatu nahi da baita egungo gizarteen benetako demokratizazio
bat ere. Desazkundea beraz hiritarrean zentratua dago eta ez gizartearen eboluzioaren
norabidea zehaztuko duen teknologian.
Ikusmolde ortodoxoak, ekoizpenari dagokionez, sistema ekonomikoak lorpen handiak
erdiesteko gai dela erakutsi badu ere, aberastasunaren banaketari eta ingurumenaren
kudeaketa egokiari loturik hutsuneak ditu. Mundu mailako desberdintasunak eta narriadura
ekologikoa dira horren lekuko.
Ondorengo 3‐4 taulan Garapen Iraunkorraren interpretazio ortodoxoak eta desazkundeak
proposatzen dituzten aukera ezberdinak biltzen dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
110
3‐4 Taula: Garapen Iraunkorra & Desazkundea
GARAPEN IRAUNKORRA DESAZKUNDEA
Kontsumo adimentsua: Kontsumo ekitatiboa:
Kontsumo adimenduaren azken helburua portaera kontsumista kutsatzailea aldatzeko estrategia bultzatzea da. Gizarte kontsumista eta bereziki herrialde aberatsetako kontsumo ohiturak berdetu nahi dituen planteamendua.
Kontsumo adimenduak ez dio mundu erdiaren txiroei inongo esperantzarik eskaintzen, zeintzuek baliabide, ondasun eta zerbitzu egokiak eskuratzeko zailtasunak dituzten. Hauek gutxienez beraien oinarrizko beharrak asetzeko aukera ekitatiboak behar dituzte kontsumo adimendua baino lehen.
Eraginkortasuna: Nahikotasuna:
Eraginkortasunarekin hondakinak minimotu eta produktibitatea maximotu nahi da ekoizpen prozesuetan. Baina eraginkortasunak ez du baliabideen eskuragarritasun ekitatiboa bermatzen ez eta baliabideen ustiaketa ez‐egokia eragozten. Baliagarritasuna maximotuz eta hondakinak minimotuz ekoizpen iraunkorra ahalbidetuko duela suposatzen du.
Nazio zein komunitateek beraien ongizatea lortzeko autonomia eta asebetetzea ahalbidetu die nahikotasunak
Hazkunde berdean oinarritutako ekonomia berdea: Ongizatean oinarritutako ekonomia iraunkorrak:
Ekonomia berde bateranzko planteamenduak egungo ekonomia, ez‐ekitatiboa, hondamendiak eta diruzalekeriak gidatua eta munduko biztanleriaren erdia pobrezian mantendu eta katastrofe klimatiko posible baten mehatxupean jarri gaituena aldatzea eskatzen du. Benetako ekonomia berde batek, zeina Ekonomia Iraunkorra izango den, gizarte ekitatea, oreka ekologikoa eta ekonomia nahikotasuna sortuko lituzke. Ekonomia berdearen muina, iraunkortasuna indartu, ongizatea guztientzat eta bizitza ez‐gizatiar guztientzat bermatuz
Ongizatea guztientzat. Hazkundea eta metaketa planteamendua beraz banaketa eta partekatzera zabaldu behar da, kontsumo eta ekoizpen aukerak ekitatiboak bermatzeko, honela nahikotasuna ahalbidetuko delarik
Iturria: Egileak egina
II. ATALA: IRAUNKORTASUN KONTZEPTUAREN APLIKAZIOA EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOAREN ARLOAN
4. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRETIK EKP IRAUNKORRERA
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
115
4.1. SARRERA
Aurreko hamarkadetan kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorren aldeko esfortzuak
premiazkoak eta anitzak izan dira. Bai sektore pribatua zein sektore publikoa, ekonomi‐
hazkundea ingurumenaren narriaduratik desakoplatzen ahalegindu da (Commission of the
European Communities, COM (2008) 397 final; WBCSD, 2008). Horrela, gobernu eta
instituzio supranazionalek iraunkortasuna sustatzeko programa, politika eta neurriak finkatu
dituzte. Adibidez, Europar Batasunak bere Bosgarren Ingurumen Ekintza Programa
(European Commission, 1992) argitaratu zuenetik ingurumena eta garapen iraunkorraren
aldeko komunikazio eta politika asko onartu ditu.
Lehenengo aldiz, 1994. urtean, Oslon ospatu zen Kontsumo Iraunkorrari buruzko sinposioan,
Norvegiako Ingurumen Ministroak honela definitu zuen kontsumo eta ekoizpen
iraunkorra38:
“the use of goods and services that respond to basic needs and bring a better quality of life,
while minimizing the use of natural resources, toxic materials and emissions of waste and
pollutants over the life cycle, so as to jeopardize the needs of future generations”
Orduz geroztik, definizio asko argitaratu dira. Horrela, Nazio Batuen Ingurumen Programak
(2009), alde batetik, garapen bidean dauden herrialdetan baliabideen erabilera
eraginkorrago bat eskatzen du, honela gizakien beharrak asetzeko baliabide gehiago izango
baitira eskuragarri eta, bestetik, garatutako herrialdetako kontsumo ereduaren aldaketa bat
bultzatzen du, baliabide eta energia erabilera murriztuko duena. Bide hau jarraitzeko 2003.
urtean Nazio Batuek Marrakech Prozesua abiarazi zuen, helburuetako bat gobernuen
kontsumo eredua iraunkortasunera bideratzea delarik. Izan ere, Gobernuek zer esan handia
dute kontsumoan, batik bat, sektore publikoak ekonomian leku nagusia duten herrialdetan.
Sektore pribatuko erakundeetan indarrean jarri diren erosketa eta kontratazio iraunkorrari
buruzko ikerketek historia luzea dute. Aldiz, ezin da gauza bera esan sektore publikoari
buruz.
38 Definizioa Sustainable Consumption and Production. An effort to Reconcile the Determinants of Environmental Impact (Pogutz & Micale, 2011, or. 31) artikulutik hartu da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
116
Kapitulu honen helburua, beraz, erosketa eta kontratazio publiko iraunkorraren sorrera eta
bilakaera berrikustea da eta honela dago egituratua. Sarreraren ondoren, 4.2. puntuan
tokiko agenda 21ren hurbilketa bat jasotzen da. 4.3. puntuan Erosketa eta Kontratazio
Publiko Iraunkorraren (EKPI) definizioarekin batera iraunkortasun eskakizunak erosketa eta
kontratazio prozeduran barne hartzeko aukera desberdinak jasoko dira. Hurrengo bi
puntuetan, 4.4. eta 4.5.ean, EKPI lege esparrua eta politika esparrua azalduko dira, hurrenez
hurren, eta jarraian 4.6. atalean hautatutako hainbat jardunbide egoki bildu dira. Amaitzeko,
4.7. puntuan, ondorioak jasotzen dira.
4.2. TOKIKO AGENDA 21
Programa edo Agenda 21 (Naciones Unidas, 1993) 1992an Rio de Janeiron ospatu zen
Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen Konferentzian (Lurraren Goi‐bilera) parte hartu
zuten 173 herrialdeek ingurumenaren aldetik iraunkorra den garapen ekonomiko eta soziala
lortzeko programa da. Dokumentuak berak jasotzen duen moduan:
“Agenda 21ek gaur egungo presazko arazoei heltzen die eta, gainera, mundua mende
berriaren desafioei aurre egiteko prestatzen ahalegintzen da.” (Naciones Unidas, 1993)
Pellizonik (2001) adierazten duenez, ingurumen eta garapena bateragarri egingo lukeen
ekintza plan hau herrialde askok onetsi zuen, ingurumenari loturiko mundu mailako
adostasun eta konpromiso politikoa maila goreneraino eramanez. Erromako Klubak
(Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, 1972) planteatutako hazkundea eta
ingurumenaren kalitatearen arteko dikotomia edo osagarritasunaren aurrean, aipatu
biltzarrean parte hartu zutenek bigarrengoaren aldeko apustua egin zuten, ingurumena
babestuz epe luzean hazkundea lortzea bateragarria zela argudiatuz. Beraz, ingurumen
arazoei aurre egiteko hazkundearen bidez lor daitezkeen baliabideak behar dira, eta aldi
berean hazkunde ekonomikoa ezin da lortu giza osasuna eta baliabide naturalak
ingurumenaren narriaduraren ondorioz kaltetzen badira.
Beste modu batera adierazita, Agenda 21 nazioarteko komunitateak garapen iraunkorraren
kontzeptua gauzatzeko aukeratu duen tresna bat da eta mundu guztirako ingurumen‐
politika proposatzen du, baina ikuspegi lokal, parte‐hartzaile eta zeharkakoaren bidez.
Tokiko eremuetan populazioaren “behetik goranzko” parte‐hartzea gauza daitekeenez,
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
117
Agenda 21 tresna egokitzat jotzen da “global pentsatu, tokian aritu” printzipioa praktikan
jartzeko (Olaizola & Alvarez de Eulate, 2003).
Beraz, badirudi Agenda 21ean Garapen Iraunkorrari buruz jasotzen den Nazio Batuen
diskurtsoan, azken batean, bizi kalitatearen hobekuntza bat jasotzen dela (Meister & Japp,
1998). Zentzu honetan, eta bizi kalitatea ardatz moduan izanik, Agenda 21ak sail
ezberdinetan multzokatuta dauden berrogei kapitulutan (ikusi beheko 4‐1 taula)
garapenaren alde ekonomikoa, soziala eta ingurumenari buruzkoa lantzen ditu, zeintzuetan
ekintzarako oinarriak, helburuak, ekintzak eta indarrean jartzeko moduak zehazten diren.
Horrela, III. Sailean jasotzen diren kapituluak talde nagusiak indartzera bideratuak daude.
Guztira bederatzi talde nagusi edo agente (emakumeak, haurrak eta gazteak, indigenak,
gobernuz kanpoko erakundeak, sindikatuak eta langileak, merkataritza eta industria, zientzia
eta teknologiaren komunitatea, nekazariak eta erakunde lokalak) bereizten dira eta
bakoitzari dagokion kapituluan legeen egokitzapen bat eskatzen da, biztanle talde
bakoitzaren interes bereziak kontuan izan daitezen. Hain zuzen, Agenda 21en indar
puntuetako bat izan zen (O'Riordan & Voisey, 1997) garapen iraunkorraren alde agente
hauek duten egitekoaren aitorpena bera.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
118
4‐1 Taula: Agenda 21‐aren egitura
1.Hitzaurrea
I.Sai
la:
Gar
rant
zi e
kono
mik
o et
a so
zial
a
2. Garapen bidean dauden herrialdeen garapen jasangarria bizkortzeko nazioarteko lankidetza eta honekin lotutako barruko politikak 3. Pobreziaren aurkako borroka 4. Kontsumo‐moten bilakaera 5. Dinamika demografikoa eta iraunkortasuna 6. Giza osasuna babestea eta sustatzea 7. Giza kokapenen garapen iraunkorra sustatzea 8. Ingurugiroaren integrazioa eta erabakiak hartzeko uneko garapena
II. Sa
ila:
Gar
apen
erak
o ba
liabi
deak
Kont
serb
atze
a et
a ku
deat
zea
9. Atmosfera babestea 10. Lurreko Baliabideak planifikatzeko eta antolatzeko ikuspegi integratua 11. Baso‐soiltzearen aurkako borroka 12. Ekosistema hauskorren antolaketa: desertifikazioaren eta lehortearen aurkako borroka 13. Ekosistema hauskorren antolaketa: gune menditsuen garapen iraunkorra 14. Nekazaritza eta landa‐garapen iraunkorrak sustatzea 15. Aniztasun biologikoaren kontserbazioa 16. Bioteknologiaren kudeaketa ekologikoki arrazionala 17. Ozeanoen eta mota guztietako itsasoen ‐itsaso itxiak eta erdi itxiak barne‐ eta kostaldeko guneen babesa eta bertako baliabide bizidunen babesa, arrazoizko erabilera eta garapena 18. Ur gezatako baliabideen horniketa eta kalitatea babestea: ur gezatako baliabideen ustiapenerako, antolakuntzarako eta erabilerarako irizpide integratuak aplikatzea 19. Produktu kimikoen kudeaketa ekologikoki arrazionala, hondakin arriskutsuen legez kanpoko salerosketa prebenitzea barne 20. Hondakin arriskutsuen kudeaketa ekologikoki arrazionala, hondakin arriskutsuen legez kanpoko salerosketa prebenitzea barne 21. Hondakin solidoen kudeaketa ekologikoki arrazionala eta erabilitako urekin lotura duten auziak 22. Hondakin erreaktiboen kudeaketa kaltegabea eta ekologikoki arrazionala
III. S
aila
: Ta
lde
nagu
siak in
dart
zea
23. Sarrera 24. Garapen iraunkorra eta zuzena lortzeko, emakumearen mesedetan mundu mailan neurriak hartzea 25. Haurtzaroa eta gaztaroa garapen iraunkorrean 26. Herrialde indigenen eta bere komunitateen zeregina onartzea eta sendotzea 27. Garapen iraunkorra lortzeko lanean elkartutako gobernuz kanpoko erakundeen lana sendotzea 28. Agenda 21 babesteko tokian tokiko agintarien ekimenak 29. Langileen eta bere sindikatuen papera indartzea 30. Merkataritzaren eta industriaren papera indartzea 31. Komunitate zientifiko eta teknologikoa 32. Nekazarien papera indartzea
IV.S
aila
: G
auza
tzek
o bi
deak
33. Finantzaketako baliabideak eta mekanismoak 34. Teknologia ekologikoki arrazionalaren transferentzia, lankidetza eta gaitasuna areagotzea 35. Garapen iraunkorra lortzeko zientziaren zeregina 36. Heziketa, trebakuntza eta kontzientzia hartzea sustatzea 37. Garapen bidean dauden herrialdeen gaitasuna areagotzeko mekanismo nazionalak eta nazioarteko lankidetza 38. Nazioarteko akordio instituzionalak 39. Nazioarteko bitarteko eta mekanismo juridikoak 40. Erabakiak hartzeko informazioa
Iturria:Egileak moldatuta, Programa 21 (Naciones Unidas, 1993) txostenan oinarriturik
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
119
Nazioarte mailan, Rioko Goi‐bileran parte hartu zuten nazioen konpromiso politikoaren
balioa eztabaida ezina bada ere, egile askoren arabera (Selman, 1998; Patterson &
Theobald, 1996; Twyman, 1998; Aguilar, 1999) Agenda 21en arrakasta maila globalean
arrakastatsua izango da maila lokalean arrakasta lortzen duen heinean, prozesu global eta
ekintza lokalen harremana dela eta. Beraz, garapen iraunkorra lortzeko maila lokalean
aplikatzeari luzatu zaion garrantzia Udalerri eta Erregioen Europako Kontseiluak osatu duen
gidak azaltzen du (Morris, 1997). Gida horretan Tokiko Agenda 21aren (TA21 hemendik
aurrera) testuinguruan, maila lokalean iraunkortasuna lortzeko bideratuko diren ekintza
planak egiterakoan, tokiko erakundeek eta komunitate lokaleko sektore ezberdinek
elkarrekin nola lan egin behar duten jasotzen da. Aipatu behar da, TA21‐en ezaugarri
nagusiak ondorengoak liratekeela:
Iraunkortasun lokala lortzerakoan tokiko erakundeen papera aitortzen da.
Elkarbanatutako ardura inplikatzen du, beste komunitateei eragiten dien ingurumen
kalteak murrizteaz gain herrialdeen artean ideiak eta esperientziak elkartrukatzea
eskatzen baitu.
Komunitate lokal bati loturik dauden sektore eta agente talde guztiei parte‐hartzeko
deia luzatzen dio, prozesu demokratikoak indartuz.
Ingurumen, ekonomia, kultura eta gizarte aldagaiak integratzen ditu eta komunitate
lokalaren bizi kalitatea hobetzea lortu nahi du.
Beraz, TA21 Garapen Iraunkorra kontzeptua maila globaleko erretorikatik eskala lokaleko
arlo operatibo eta errealera lekualdatu nahi duen ekintza lokalen tresna bihurtu da
(Subirats, 2000a; Subirats, 2000b). TA21‐ek adostutako baino deszentralizatutako Garapen
Iraunkorra bultzatzen du, horretarako, gobernu lokalen erantzun aktiboa behar da. Izan ere,
herriak eta hiriak dira beraien ingurumen‐, ekonomia‐ eta gizarte‐interesen berri hobekien
dakitenak (Ekins & Nevwby, 1998; Lake, 1996). Agenda 21en asmoa hiritarrarengana iritsi
eta parte hartzera animatzea da, hiritarraren jarrera aldaketarik gabe ezer lortzea zaila dela
jakina baita (Subirats, 2000a).
Azken batean, ordezkari politikoen, udal teknikarien, eragindako talde nagusien eta
hiritarren arteko adostasunetik sortutako prozesu politiko bat da (Martínez & Martín, 2002)‐
Beraz, nahiz eta erakunde lokalek eta hiritarrek duten lehen mailako protagonismoa
(Lindner, 1997), TA21 behetik gora doan edo “bottom‐up” erabaki hartze egitura bat bezala
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
120
ulertzen den heinean, TA21en garrantzia ulertzeko, oso inportanteak dira nazioarte mailako
erakundeek aurrera eraman dituzten ekimenak, esanguratsuenak Nazio Batuen eta ICLEI39
(The International Council for Local Environment Initiatives) proposatutako ideiak izanik.
Horrez gain, aipatzekoa da Europar Batasuna hartzen ari den lidergoa Hiri eta Herri
Iraunkorren Europar Kanpainarekin.
4.2.1. NAZIO BATUAK
Nazio Batuen testuinguruan sortu zen TA21 Rioko Goi‐bileran. Hala eta guztiz ere, Rioko Goi‐
bilera ez zen izan Nazio Batuen baitan industri garapenaren ondorioz sortzen ari ziren
ingurumen eta giza bizi baldintzen okertzeari buruzko arazoak lantzeko egin zen lehen
biltzarra. Aurretik, bilera, biltzar eta nazioarteko akordio askoz osaturiko bide luze bat egin
zen, guztietan munduko garapena gidatuko zuen konpromiso eta printzipioak ezartzeko
beharra nabarmentzen zelarik. Rioko Goi‐bileraren aurretik beste bi nazioarteko biltzar
ospatu ziren. Lehenengoa, Giza Ingurumenari buruzko Lehenengo Biltzarra 1972an
Stockholm‐en eta, bigarrena, Giza Ingurumenari buruzko Bigarren Biltzarra hamar urte
beranduago Nairobin (Kenya).
Giza Ingurumenari buruzko Lehenengo Biltzarrean, ingurumen kutsadura eta baliabide
naturalen ahitzeari loturiko arazoak landu ziren. Ingurumena gehiago babestu eta garapen
ekonomikoaren, hau hazkunde ekonomikoa bezala ulertua nagusiki, arteko polarizazioak
markatu zuen biltzar hau (Mebratu, 1998). Planeta kaltetzen ari ziren ingurumen eta
gizartea arazo larriez hitzegiten hasi ziren: herrialde aberats eta txiroen arteko gero eta alde
handiagoa, kutsaduraren ondorioak, baliabideen agortzea, bio‐aniztasunaren galera, etab.
Indarrean zegoen industrializazioa eredua errudun nagusi ikusi zuten, beraz teknologia
hobekuntzaren bidez arazoei aurre egitea posible ikusten zuten. Antzeko gaiekin ospatu zen
Giza Ingurumenari buruzko Bigarren Biltzarra 1982an, ingurumen arazoen gaineko
kontzientziazioa areagotu zen eta faktore sozial eta ekonomikoek ingurumenean duten
eragina azpimarratu zen (Hens, 1996).
Hirugarren biltzarra baino lehen, Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen Konferentzia
(United Nations Conference on Environment and Development, UNCED) edo Rioko Goi‐ 39 ICLEI (The International Council for Local Environment Initiatives) 1990ean sortu zuten berrehun bat tokiko erakundeek.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
121
bilera bezala ezagutzen dena bertan ospatu baitzen Konferentzia 1992an, lau bilera
(PrepCom)40 ospatu ziren 1990eko uda eta 1992ko apirilaren artean, bilera hauetan garapen
iraunkorrari loturiko gai ezberdin bakoitzeko lan taldeak osatu ziren eta Agenda 21 itxura
hartzen joan zen, Ingurumen eta Garapenari buruzko Hirugarren Konferentzia ospatu baino
lehen azken dokumentua osatzen duten 40 kapituluetatik %85 adostuta zeuden, azkenerako
finantzaketa, teknologiaren transferentzia eta pobreziaren aurkako borroka bezalako gai
korapilatsuak bukaerarako utzi ziren (Lindner, 1997; Hens, 1996). Beraz, Ingurumen eta
Garapenari buruzko Konferentzia ekitaldi instituzional bat besterik ez zen izan zeinetan
Nazio Batuen 178 herrialdetatik 172k parte hartu zuten, eta 1.100 gobernuz kanpoko
erakundeek foro paralelo bat jarraitu zuten Konferentziaren azken akordioetan modu
esanguratsuan eraginez.
Lurraren Goi‐bilerak bost dokumentu nagusi adostu zituen: Ingurumen eta Garapenaren
Rioko Deklarazioa; Baso Printzipioen Deklarazioa; Klima Aldaketaren Nazio Batuen
Hitzarmena (United Nations for Climate Change, UNFCC), Dibertsitatea Biologikoaren
Hitzarmena (CDB) eta Agenda 21. Horrez gain, Garapen Iraunkorrerako Batzordea osatu zen
(Commission for Sustainable Development, CSD), Nazio Batuen Ekonomia eta Gizarte
Kontseiluaren batzorde berri bat, Agenda 21en aplikazioaren jarraipena ebaluatzeko
ardurarekin jaio zena (ikusi Agenda 21en 38. Kapitulua). Hori dela eta, Garapen
Iraunkorrerako Batzordeak (CSD) maila guztietan berebiziko garrantzia hartzen du, bai
gobernu arteko erakundeek indarrean jarritako ekintzetatik hasi eta komunitate lokalen
mailan TA21 indarrean jartzeraino (Bigg & Dodds, 1997).
Zentzu honetan, esan daiteke Lurraren Goi‐bilera izan dela 1990eko hamarkadan Nazio
Batuek ospatu dituzten biltzar askoren artean aitzindaria nazioarteko erakundeetan
garapena iraunkortasunean eta gizakian zentratzen. Nahiz eta ez den bakarra izan,
ondorengoak era azpimarragarriak izan dira: Giza Eskubideen Munduko Konferentzia (Viena,
40 Lehenengoa (I PrepCom) Nairobin egin zen, 1990eko abuztuan, eta parte‐hartze prozesua adostu zen. Bigarrena (II PrepCom) 1991ko martxoan Ginebran ospatu zen eta Ingurumen eta Garapenari buruzko Nazio Batuen Konferentziako idazkaritzat prestatutako txostena berrikusi zen eta Basoen Erabilera Iraunkorrerako Printzipioen Aitorpenaren dokumentu oinarri bezala erabili zen. Urte berako abuztuan, Ginebran hirugarren bilera ospatu zen (III PrepCom), zeinetan idazkaritzaren txostenaren berrikusketak aurrera egin zuen eta Rio‐ko Deklarazioari buruzko negoziaketak abiatu zituztelarik. Laugarren bileran (IV PrepCom), 1992ko martxoan New Yorken, bost asteko negoziaketen ostean, Rioko Goi‐bileran onartu ziren dokumentuen zati gehienak adostu ziren.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
122
1993); Biztanleria eta Garapenari buruzko Nazioarteko Konferentzia (El Cairo, 1994), Giza
Garapenari buruzko Munduko Goi‐bilera (Copenhague, 1995), Emakumeen Laugarren
Munduko Konferentzia (Beijing, 1995); eta Rioko konferentziarekin lotura gehiago izan
zuena Giza Asentamenduei buruzko Nazio Batuen Bigarren Biltzarra “Habitat II” (Istambul,
1996). Azken honetan, Giza Asentamenduei buruzko Nazio Batuen Istambuleko
Aitorpenaren bidez TA21eko prozesuez baliatuz Habitat II adostutako erabakiak
aplikatzearen beharra aldarrikatu zen.
Beraz, planteatutako arazoei irtenbidea eman nahirik maila lokalean estrategiak prestatzeko
beharraz jabetu ziren, erakunde lokalek hiritarrenganako duten gertutasuna dela eta
eraginkortasun handiagoa lortu asmoz (De Weerdt, Van Assche, & Devuyst, 1996).
Orokorrean, baieztatu daiteke aipatu den arrazoiak eraginda edo, Agenda 21aren zati bat
ingurumen lokalarekin erlazionatutako neurrietara bideratzen dela. Eskala lokalari
dagokionez, kapitulurik garrantzitsuenak 7 eta 28 dira. Bi kapitulu hauen bidez garapen
iraunkorrari buruzko teoria praktikara eramatea posible egiten da, besteak beste, ekintza
lokaletan eta erabaki prozesuetan hiritarren zati handiago baten parte‐hartzea bermatuko
duen gobernatzeko forma berriak sustatuz. Gehiago zehaztuz, 7. kapituluan giza baliabideen
iraunkortasuna lantzen da eta 28. kapituluan, Agenda 21 babesteko tokian tokiko agintarien
ekimenak bezala izendatua, ekintza lokalek bete behar dituzten helburuak zehazten ditu,
beste batzuen artean, ondorengoa jasoaz:
“a) 1996rako, herrialde bakoitzeko tokian tokiko agintari gehienek komunitatearentzako
"Tokiko Agenda 21"‐en inguruan beren herritarren artean kontsultak egin beharko lituzkete
eta adostasuna lortu beharko lukete;
[…]
c) 1994rako, udal elkarteetako ordezkariek eta herri mailako beste agintariek lankidetza‐ eta
koordinazio‐mailak areagotu egin beharko lituzkete, tokian tokiko agintarien artean
informazioaren eta esperientziaren trukea areagotzeko;” (Eusko Jaurlaritza, 2011)
Beraz, dokumentuak berak agintari lokalak iraunkortasun lokalaren aldeko jarrera izatea
eskatzen du; honela, Rioko akordioaren sinatzaileak hainbat politika eta programa garatu
beharrean aurkitu dira eta ondorioz TA21eko prozesuetan inplikatuak izan dira. Dena dela,
gaur egun, tokiko agintariek TA21 zabaltzeko ezarritako hasierako helburuetatik nahiko
urrun daude. Sarri, hartutako neurriekin benetako konpromisoaren udalaren itxura
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
123
erakargarria bilatu izana salatu da. Beste askotan, TA21 benetako etorkizuneko planak
aurrera ateratzea lortu dute, jarraitu beharreko estrategia lerroak zehaztuz, zeintzuek
politika sozial, ekonomiko eta ingurumenekoak bilduko dituzten.
4.2.2. INTERNATIONAL COUNCIL FOR LOCAL ENVIRONMENT INITIATIVES (ICLEI)
Tokiko Agenda 21 mugimenduak batik bat ICLEI (International Council for Local Environment
Initiatives) bultzatu du, 1990an sortu zuten 200 buruzagi lokalek Etorkizun Iraunkorraren
Mundu Biltzarrean, gehienak europarrak edo estatubatuarrak nahiz eta gutxiago garatutako
herrialdetakoak ere bazeuden. Egun, 70 herrialdetako 1.220 gobernu lokalek osaturiko
elkartea da Nazio Batuen aurrean zein nazioarteko foro ezberdinetan hauen interesak
ordezkatzen dituelarik.
“Lo que distingue a ICLEI es que somos los primeros participantes, pioneros en hacer algo a lo
que veinte años atrás parecía improbable que las ciudades prestaran atención. Hemos
ascendido en una curva de aprendizaje; actualmente, contamos con una experiencia de
veinte años en cómo afrontar problemas ambientales en el ámbito local.” Jeb Brugmann41
Gobernu lokalen sare batek bezala jarduten du hiri eta herrien esperientzien elkartrukea
ahalbidetu eta mundu mailan praktika egokiak zabalduz. ICLEIren helburua gobernu lokalen
politikak koordinatzea da horretarako bitartekari papera betetzen du, informazioa; aholku
tekniko, estrategiko eta politikoa; eta aholkularitza jardueren garapena eskainiz.
Erakunde honen jarduera ezberdinen artean azpimarragarria da osatu duen Tokiko Agenda
21 Planifikatzeko Gida Europearra, TA21 indarrean jartzeko oinarrizko dokumentua eta
jarraitzaile gehien dituena. ICLEIren beste ekimen esanguratsu bat da TA21 ebaluatzea. Honi
loturik eta nazioarte mailan, NNBBen Garapen Iraunkorrerako Batzordearekin batera,
TA21aren aplikazioaren jarraipena egiteko bi ebaluaketa egin ditu. Lehenengoa 1996an,
tokiko erakunde, Gobernuz Kanpoko Erakunde (GKE) eta TA21arekin zerikusia zuten beste
erakunde batzuei luzatutako inkestetan oinarritu zena 1997 ospatuko zen Nazio Batuen
Asanblada Orokorrerako edo Rio+5erako. Hurrengoa, 2001 egin zuen Johannesburgon
ospatuko zen Garapen Iraunkorrerako Mundu Bilerarako.
41 ICLEI‐ren sortzaile eta lehen Idazkari Orokorra. Kopiatutako testuaren iturria: Aguado (2005).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
124
Europa mailan, Iraunkortasunaren Hiri eta Herrien Europako Kanpainaren lankidetzari esker
LASALA (Local authorities Self Assesment of Local Agenda 21) auto‐ebaluaketa tresna sortu
zen. Hari jarraipena emanez Local Evaluation 21 sortu da, Europako agintari lokal guztiei
eskura dagoen auto‐ebaluaketa tresna. Proiektu hau Europar Batzordeko Ikerketarako
Zuzendaritza Orokorrak finantzatzen du eta ICLEI, Erresuma Batuko The Sustainable Cities
Research Institute eta Notrhumbria Unibertsitatea, Finlandiako Abo Akademi, Portugalgo
Nova de Lisboa Unibertsitatea, Hungriako Ingurumen Zentro Erregionala eta Italiako
FocusLab‐ek osatzen duten partzuergo baten bidez egiten da.
Afrikan, ICLEIk 1995ean sortu zen Hiri Afrikar Iraunkorren Sarea (African Sustainable Cities
Network – ASCN) koordinatu du. Lehenengo fase batean, bost herrik osaturiko talde pilotu
batekin lan egin zuen, zeinetan TA21 aplikatu zen eta adibide erabilgarriak sortzeko oso
baliagarria izan zen gainontzeko afrikar tokiko agintaritzarentzat, irakaspen eta ondorio
partikularrak jasoaz eta Afrikaren kasuan aplikagarriak, pobreziak eta ezegonkortasun
politiko eta sozialak larriki zauritutako kontinentean. Bigarren fase batean, 1997. urtetik
aurrera, Afrikar Tokiko Agintaritza Nazioarteko Batasun Plataformak (International Union of
Local Authorities Africa Platform) eta Tokiko Gobernuen Nazioarteko Bulegoak (Local
Government International Bureau) kolaboratu zuten. Europar Batzordeko Garapenerako
Zuzendaritza Orokorrak finantzatu zuen eta Iparra‐Hegoa42 lankidetza proiektuak sustatu
ziren. Sare honen baitan gobernu lokaletako pertsonala formatu eta gaitu da, bi alde
hauetan gabezia handiak antzeman baitziren afrikar gobernu lokaletan.
Garapen bidean dauden herrialdetan aurrera eramandako beste ekimen bat, Komunitate
Eredugarrien Programa (Model Communities Program) deritzona da, hamalau udalerriek
osaturiko lankidetza proiektua, helburua garapen bidean dauden herrialdetan jardunbide
onen eta esperientzia arrakastatsuen zabalkundea izanik. Proiektu honi loturik ICLEIko
teknikariek parte hartzen duten udalerrietan formazio ikastaroak eta tailerrak burutzeaz
gain aholkatu eta behar denean teknikarien laguntza eskaintzen dute TA21eko tokiko
koordintzaile lanak egingo dituen teknikariaren kontratazioa ere finantzatuz (Mehta, 1996).
Proiektu honekin TA21en aplikazioaren metodologian sakondu nahi da baita esperientziak
arrakastatsuak elkartrukatu eta TA21 planifikatzeko gakoak diren metodo eta tresnen
inguruan eztabaidatuz jakintza komun bat lortu ere.
42 Ikusi http://www.iclei.org/la21/charters.htm web orria xehetasun gehiagorako.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
125
4.2.3. HIRI ETA HERRI IRAUNKORREN EUROPAR KANPAINA
Aurretik aipatu den moduan, Europaren sostengu eta lidergoa nabarmena da eta udalerri
mailako politiken garapenaren alde egiten ari da, esate baterako, Europar Batasuna eta
Europako Udalerri eta Eskualdeko Kontseiluak (CEMR) sustatutako “Hiri eta Herri
Iraunkorren Europar Kanpaina” deituriko ekimenekin. Kanpaina hau Sareen Sare bat bezala
sortu zen, Europako Batzordearen XI Zuzendaritza Orokorraren finantzaketari eta Aalborg
eta Hannover hiriei esker 1994. urtean. Europako Hiri Iraunkorren Lehen Biltzarra Aalborg‐
en (Danimarka) Aalborg‐eko Gutuna sinatu ostean, Hiri eta Herri Iraunkorren Europako
Kanpaina abiarazi zen. Gutunean honela jasotzen da tokikoak, bereziki hiriek, duen
garrantzia iraunkortasuna bilatzerakoan:
“Guk, hiriok, argi daukagu hiria garela, hasiera batean, mundu modernoari erasaten dioten
hainbat desorekari – arkitektonikoak, sozialak, ekonomikoak, politikoak, ingurumenekoak,
eta baliabide naturalenak‐ ekiteko entitate handienak; eta, aldi berean, entitate txikiena da
arazoak era integratzaile, holistiko eta iraunkorrean behar bezala konpontzeko. Hiri guztiak
desberdinak direnez, nork bere bideak aurkitu behar ditu garapen iraunkorrerantz. Horren
hastapenak politika guztietan sartuko ditugu, eta gure indarra izango da tokiko mailara
egokitutako estrategien oinarri.” (Aalborg‐eko gutuna, I.3 atala)
2004. urtean Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Kanpainaren Laugarren Biltzarrean
“Aalborg+10” hitzetatik ekintzetara pasatzearen beharra azpimarratu zen. Bertan onartu zen
behin betiko dokumentuan43 ondorengo hamar jarduera eremuetarako konpromisoak
ondorengoak dira: 1) gobernatzeko moduak, 2) iraunkortasunaren aldeko udal‐kudeaketa,
3) natur ondasun komunak, 4) kontsumo eta bizimodu arduratsuak, 5) hirigintza diseinatzea
eta planifikatzea, 6) mugikortasuna hobetzea eta zirkulazioa murriztea, 7) osasunaren
aldeko tokiko ekintza, 8) tokiko ekonomia bizia eta iraunkorra, 9) berdintasuna eta justizia
soziala eta 10) tokian tokitik mundu globalera. Bigarren jarduera eremuari loturik, udal‐
kudeaketako programa eraginkorrak prestatzeko konpromisoa gauzatzeko, helburu moduan
TA21 eta iraunkortasunaren aldeko tokiko beste prozesuak sendotzea eta udal‐kudeaketan
errotzea finkatzen da. Bestalde, laugarren jarduera eremuari dagokionez, baliabideak tentuz
eta modu eraginkorrean erabiltzea errazteko eta kontsumo eta ekoizpen iraunkorrak
bultzatzeko konpromisoa erdiesteko helburu moduan erosketa iraunkorrak egitea
43 The Aalborg Commitments , euskarazko bertsioa, ondorengo helbidean dago eskuragarri: http://www.aalborgplus10.dk/media/pdf2004/aalborg_commitments_basc__final.pdf
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
126
proposatzen da. 1994. urtean Aalborg‐eko gutuna 80 udalek sinatu zuten. Urtez urte
sinatzaileen kopuruak gorantz egin du eta egun gutun hau sinatu duten udalen kopurua
2.500 baino handiagoa da.
4.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRA (EKPI)
Agenda 21‐aren 4. kapituluan kontsumo‐moten bilakaerari buruzko bi programa‐arlo
jasotzen dira. Batetik, produkzio‐ eta kontsumo‐mota eutsiezinen auziari loturikoa eta,
bestetik, kontsumo‐mota eutsiezinen transformazioa sustatzeko politika eta estrategia
nazionalak lantzeari dagokiona.
Bigarren programa‐arloari loturik Gobernuen erosketen bitartez egindako gidaritzaren bidez
ekologikoki arrazoizkoak diren erosketa‐erabakiak hartzeko jendeari eta familiei laguntzea
proposatzen da. Izan ere, Gobernuek beren papera jokatzen dute kontsumoan, bereziki
sektore publikoak ekonomian leku nagusia duen herrialdeetan. Azken estimazioen arabera
Ekonomia eta Lankidetza eta Garapenerako Erakundea (ELGE) osatzen duten herrialdeen
kasuan EKPak BPGaren %10‐25 azaltzen du eta Europar Batasuneko erakunde publikoek
BPGaren %17‐19 inguru edo 1,500 – 2,100 bilioi € (OECD, 2009; Evans, Nuttal, Mouat, &
Ewing, 2010; European Commission, SEC (2011) 853 final) gastatzen dute ondasun eta
zerbitzuetan.
Beheko 4‐2 taulan, EBko hainbat herrialdeen kasuan, EKPra zuzentzen den BPGren
ehunekoa jasotzen da. Zentzu honetan, BPGren zatirik handiena Herbehereak (%21) eta
Suedia (%20) bideratzen dute EKPra; bi herrialde hauek EBko batazbestekoaren gainetik
aurkitzen dira eta BPGren bosten bat edo gehiago gastatzen dute erakunde publikoek
ondasun eta zerbitzuen erosketa eta kontratazioan. Alemania, Danimarka eta Erresuma
Batuaren kasuan berriz BPGren %17‐19 enplegatzen da EKPan eta EBko bataz besteko maila
horren azpitik aurkitzen dira Austria (%16), Espainia (%13), Finlandia (%16) eta Italia (%12).
Espainia eta Italiak, ehunekotan, Herbehereak eta Suediaren 3/5a gastatzen dute ondasun
eta zerbitzuen erosketa eta kontratazioan.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
127
4‐2 Taula: EKPra zuzendutako BPGren ehunekoa ‐ Hautatuko Herrialdeak
Herrialdea EKPra zuzendutako BPG %
Alemania 17
Austria 16
Danimarka 19
Erresuma Batua 17
Espainia 13
Finlandia 16
Frantzia 16
Herbehereak 21
Italia 12
Suedia 20
Iturria: IHOBE (2011)
Beraz, herrialde hauetako gobernuek, enpresa‐erabakietan eta jendearen iritzietan eraginez,
merkatuen berrikuntza eta iraunkortasuna sustatu eta aldaketak bideratzeko ahalmen
handia dute. Horrenbestez, gobernu horiek beren organismoen eta sailen erosketak
ikuskatu beharko lituzkete, ahal den neurrian beren erosketa‐politiken alde ekologiko eta
soziala hobetzeko, betiere nazioarteko merkataritzaren printzipioak errespetatuz.
Bestalde, azpimarratu behar da, urteetan zehar erosketa eta kontratazio publikoari
errentagarria izatea eskatu zaiola, hots; erakunde publikoek ondasun edo zerbitzu baten
edo beste baten aldeko erabakia hartzerakoan preziorik baxuenaren irizpideari jarraitzea
eskatzen zitzaion, alegia, arlo ekonomikoari erreparatzen zitzaion nagusiki. Baina, Garapen
Iraunkorra maila orokor batean jarraitu beharreko ardatz nagusia dela onartzen hasi denetik
gizarte eta ingurumen arloei ere beraien garrantzia aitortu zaie, baita erosketa eta
kontratazio publikoan ere. Zentzu honetan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren
(EKPI) oinarrizko arrazoia ez da erakundeek beraien eros ahalmena, orokorrean, Garapen
Iraunkorraren eta, bereziki, Kontsumo eta Ekoizpen Iraunkorrerako pizgarri ekonomiko
moduan erabiltzera mugatu behar. Haratago joan beharko luke eta gobernu zein erakunde
publikoetatik sustatzen den garapen iraunkorraren aldeko aldarrikapena arduradun
publikoek ere praktikan jartzen duten edo ez edota erakunde publikoak jarrera eredugarria
duten edo ez frogatzeko modu bat ere izan beharko luke EKPIk.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
128
Horrenbestez, nahiz eta oraindik EKPIri buruzko adostutako definizio bakarrik ez dagoen
arren, jarraian jaso diren definizio ezberdinetan EKPI iraunkortasunaren hiru dimentsioak
(ekonomikoa, soziala eta ingurumenarena) barneratzen dituen EKP praktika bat dela
azpimarratzen da.
Esate baterako, Erresuma Batuko Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrerako lan
taldeak honela definitzen du:
“[…] a process whereby organisations meet their needs for goods, services, works and utilities
in a way that achieves value for money on a whole life basis in terms of generating benefits
not only to the organisation, but also to society and the economy, whilst minimising damage
to the environment” (DEFRA, 2006)
ICLEIk erakunde publikoek EKPI praktikan jartzeko aholku argi eta ulerterrazak jasotzen
dituen “Procura+ Manual” eskuliburuan, berriz, honela definitzen da EKPI:
“Sustainable procurement means making sure that the products and services your
organisations buys are as sustainable as possible – with lowest environmental and most
positive social impact.
[…] Systematically integrating environmental and social considerations into all procurement
activities, whether purchasing goods, services or works – from defining the true needs, to
setting appropriate technical specifications and evaluation procedures, to monitoring
performance and results.” (ICLEI, 2007, or. 8).
Bigarren definizio honek, aurrekoari, iraunkortasun eskakizunak erosketa eta kontratazio
prozeduraren fase ezberdinetan barneratu daitezkeela gehitzen dio eta horrek Erosketa eta
Kontratazio publikoaz arduratzen diren askorentzat aldaketa bat eragingo du, hau da:
hornitzaileak balio katean oinarriturik aztertu eta lan‐arauak betetzen direla bermatzeaz
gain, ingurumen irizpideak edo irizpide sozialak barneratu beharko dira lehiaketa
dokumentuetako zehaztapen teknikoetan (ibilgailuen isurketa baxuagoa, elikagai organikoak
edo ziurtagiridun egurra eskatzen dituztenak) eta prozeduraren amaieran ezarri diren
iraunkortasun eskakizunak bete diren edo ez ikuskatu beharko dira.
Pererak (2010) aurreko bi definizioen ildo berdinetik jarraituz xehetasun batzuk gehitzen
ditu:
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
129
“Sustainable public procurement (SPP) is about laws, policies and practices to integrate
economic, social and environmental risks into public procurement processes and decisions. It
is about achieving “value for money” across life cycle by considering the environmental,
social and economic consequences of: design; non‐renewable material use; manufacture and
production methods; distribution and commercialization; operations and/or user life;
disposal, reuse and recycling options; and suppliers’ capabilities to address these
consequences throughout the value chain. In other words, sustainable procurement is about
doing business with taxpayers’ money in a way that benefits society in a longer term.”
(Perera, Procuring Green in the Public Sector: A checklist for getting started, 2010)
Zenbait kasutan, administrazio publikoa Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraz (EKPI)
baliatuz “business as usual” egoera batean baino eraginkorragoa izan daiteke. Hainbat
ondasun eta zerbitzu “berde” merkeagoak dira beraien erabilpen, mantenu eta
deuseztapena, guztia, kontuan izaten bada. Gainera EKPI zerga ordaintzaileen dirua modu
arduratsu batean erabiltzea litzateke.
Nazio Batuen Ingurumen Programaren baitako EKPIren Lan Taldeak onartu zuen definizioa,
berriz, ondorengoa da:
“Sustainable Procurement integrates requirements, specifications and criteria that are
compatible and in favour of the protection of the environment, of social progress and in
support of economic development, namely by seeking resource efficiency, improving the
quality of products and services and ultimately optimizing costs” (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO,
2011)
Definizioa honen arabera ere, EKPIak Garapen Iraunkorraren hiru zutabeen, ekonomikoa,
soziala eta ingurumenekoa, arteko oreka egokia bermatu nahi du. Ekonomia aldagaiak
izango dira ondasun eta zerbitzuek bizi‐zikloan zehar duten kostu osoa; eroste kostua,
mantenua, erabilera eta bizi amaierako kostuak (baita deuseztatzea ere). Aldagai sozialak
izango dira justizia soziala eta ekitatea; segurtasuna; giza eskubideak eta lan baldintzak.
Ingurumen aldagaiak izango dira aire isurketak, lurra eta ura, klima aldaketa, bioaniztasuna,
baliabide naturalen erabilera eta uraren eskasia produktuen bizi‐zikloan zehar.
EKPI zeharkakoa den heinean arlo askorengan eragingo du. Hots, berotegi efektua eragiten
duten gasen isurketak murriztu ditzake edo aire kutsatzaileak, energia eta uraren
eraginkortasuna hobetu, zaborra murriztu, berrerabilpena eta birziklapena bultzatu,
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
130
baliabide berriztagarrien erabilpena sustatu edo teknologia garbiagoen garapena eta
erabilpena bultzatu. Eragin sozial positiboak ere izan ditzake pobreziaren erauzketa, genero
eta etnia ekitatea edo oinarrizko lan baldintzak bermatzen dituen neurrian. Ekonomia
arloari dagokionean, EKPI diru sarrerak sortu, kostuak murriztu eta trebetasunak eta
teknologiaren transferentzia sustatu dezake merkatuak irtenbide berritzailetara bideratzen
dituen bitartean.
Beraz, EKPI erabaki politikoak praktikan jarri eta betetzeko tresna bat bezala uler daiteke,
hau da, Garapen iraunkorraren alde eraginkortasunak eta berrikuntzak hobetzen lagungarria
den tresna garrantzitsu bat bezala. Gobernuek duten merkatu indarrarekin, ekoizleen
jarrera, ekonomia iraunkorrago baterantz aldarazi dezakete. Adibidez, gaur egun berrikuntza
berdeak gehien hazten ari den sektorea da; EKPI‐ren bidez, gobernuek berrikuntza berdeen
hasiera fasea sostengatu dezakete eta, beraz, enplegu berrien sorreran lagundu.
Aipatu behar da Erosketa eta Kontratazio Iraunkorrari buruzko ikerketak, sektore pribatuko
erakundeetan, historia luzea duela. Sektore honetan, hasiera batean ikerketa, ingurumen
eskakizunak eskaintza katean barneratzearen kudeaketan oinarritu zen, hau da, ingurumen
eskakizunak kontuan izatearen aukera eta mehatxuen azterketara bideratu zen. Lamming
eta Hampsonek (1996) ondorengoa jaso zuten:
“[…] the purchasing function is beginning to play a more important role in the future strategy
of businesses and will need to have policies in place that can cope with a range of issues,
many of which closely affect the environment”
EKPI gobernuek edo erakunde publikoek erosketa eta kontratazio publikoaren prozesuan
ingurumen eraginak edota eragin sozialak modu orokorrean kontuan izatea eskatzen du
(Preuss L. , 2009; Walker & Brammer, 2009). Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari
loturiko ikerketaren historia ez da hain luzea eta burututako lanak bi multzo handitan bereizi
daitezke: Alde batetik, EKP jardueren bidez modu zuzen batean lortzen diren helburu sozial
eta ingurumenekoak aztertzen dituztenak daude eta, bestetik, EKP prozesuek eragiten
dituzten zeharkako eraginak neurtzen saiatzen direnak.
Lorpen zuzenei loturiko azterketak oso urriak badira ere (Brammer & Walker, 2011) badago
iraupen luzeko langabezia murrizteko Ipar Irlandan erosketa eta kontratazio publikoan
oinarrituriko proiektuaren eragina jasotzen duen Erridge eta Henningan‐en “Public
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
131
Procurement and Social Policy in Northen Ireland: The Unemployment Pilot Project” (2007)
lan bat, zeinetan EKPI bidez helburu sozialak, kasu honetan iraupen luzeko langabetuak
murriztea, lortzea posible dela ondorioztatzen den. Zehatzago esateko, Ipar Irlandan 2002.
urteko erosketa eta kontratazio publikoaren politika berrituak gobernuen eros ahalmenaz
baliaturik luzaroan langabeturik daudenei enplegu aukerak sortzea gomendatzen zuen.
Testuinguru horretaz baliaturik, alde batetik, Ipar Irlandako Asanbladako kideen babes
politiko handiarekin eta, bestetik, erosketa eta kontratazio arduradun zein hornitzaile
aldetik ere begi onez ikusi zuten probako proiektu bat onartu zen, North Ireland
Unemployment Pilot Project (NI UPP). Kontuan izan behar da Ipar Irlandak Erresuma
Batuako gainontzeko erregioek baino langabezia tasa altua pairatu izan duela eta probako
proiektu hori desoreka hori gainditzeko aukera moduan ikusi zen, izan ere, sektore publikoa
azpiegitura inbertsio esanguratsuak burutzen ari zen bertan. Proiektu honetan parte
hartzeko baldintzetako bat zera zen; hornitzaileek beraien eskaintzetan derrigorrez luzaroan
langabeturik zeuden pertsonei enplegua eskaintzeko zein urrats emango zituzten zehazten
zuen Enplegu Plan bat aurkeztu behar zuten eta proiektua aurrera eramaterakoan enplegu
plan hori aplikatzea ezinbestekoa zen. Kontrako kasuan kontratua bertan behera geratuko
litzatekeelarik. Aipatu, NI Unemployment Pilot Project bitartez 51 langabetu kontratatu
ziren eta proiektua amaitu ostean 46 pertsonek kontratatuta jarraitzen zuten.
Horrenbestez, erakunde publikoak EKP sozialki arduratsuaz (EKPA) baliaturik, hots, EKP
prozeduran eskakizun sozialak barneratuz; enplegu aukerak, lan duina, gizarteratzea,
irisgarritasuna, guztiontzat diseinatua, merkataritza justua, eta gizarte standareak lortzeko
konpromisoa hedatzea sustatu dezakete. Hainbat produktu, lan eta zerbitzuen kasuan izan
dezaken eragina esanguratsua da, aipatu den moduan erakunde publikoen eros ahalmena
eta merkatu parte‐hartzea handia baita. Beraz, helburu sozial onak bermatzen dituzten
ondasun eta zerbitzuen erosketa eta kontratazio publikoaren bidez erakunde publikoen
garapen iraunkorraren aldeko ekarpena areagotu dezakete. Europako Batzordeak berriki
argitaratu duen “Buying Social” gidan EKPA (Socially Responsible Public Procurement –
SRPP) honela definitzen da:
“SRPP means procurement operations that take into account one or more of the following
social considerations: employment opportunities, decent work, compliance with social and
labour rights, social inclusion (including persons with disabilities), equal opportunities,
accesibility design for all, taking account of sustainability criteria, including ethical trade
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
132
issues and wider voluntaty compliance with corporate social responsability (CSR), while
observing the principles enshrined in the Treaty for the European Union (TFU) and the
Procurement Directives” (European Commission, 2010, or. 7)
EKPA beraz Garapen Iraunkorra bermatzeko eta Europar Batasunaren (eta bere estatu
kideen) helburu sozialak lortzeko tresna egokia dela onartzen du Europako Batzordeak ere.
EKPrekin loturiko ikerketa gehiena, ordea, EKPIren bidez hornitzaileei mezuak igorriz lortzen
diren zeharkako eraginei buruzkoak dira eta normalean ikuspegi sektoriala dute (Brammer &
Walker, 2011). Jarraian dugun taulan, adibide moduan, eraikuntza, IT, elikagai eta egurra
bezalako produktuen merkatuetan EKPI bidez eragindako zeharkako ondorioak aztertzen
dituzten artikuluak jasotzen dira.
4‐3 Taula: EKPren zeharkako eraginak aztertzen dituzten artikulu batzuk
Egileak Urtea Azterketa eremua Izenburua
Faith‐Ell et al. (2006) Eraikuntza
The application of environmental requirements in Swedishs road maintenance contracts
Hall & Purchase (2006) Eraikuntza
Building or bodging? Attitudes to sustainability in UK public sector housing construction development
Matthews & Axelrod
(2004) Informazio teknologia Whole life consideratioins in IT procurement
Rimmington et al.
(2006) Elikagaiak Corporate Social Responsability and sustainable public porcurement
Morgan (2008) Elikagaiak Greening the Realm: Sustainable Food Chains and the Public Plate
Bull et al. (2001) Egurra eta basoko produktuak
Wood procurement policy: an analysis of critical issues and stakeholders
Iturria: Egileak egina
Azpimarratu behar da EKP prozesuak fase ezberdinak dituela (ondorengo 4‐8 Irudian
jasotzen dira) eta ingurumen eskakizunak zein eskakizun sozio‐ekonomikoak erosketa eta
kontratazio publikoaren etapa guztietan kontuan har daitezke. Dena dela, eskakizun batzuk
hasierako etapetan barneratzea errazagoa da, esaterako kontratuaren xedea
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
133
definitzerakoan. Zehaztapen teknikoetan ere, zeinetan neurgarriak diren eskakizunak
zehaztuko diren eta horren arabera hornitzailea ebaluatuko den, iraunkortasun eskakizunak
barneratu daitezke (adibidez, gutxieneko baldintzak), beti ere hornitzaileren bat baztertzen
ez duen moduan formulaturik badago. Hautaketa fasean, hornitzaileen baztertze eta
gaitasun tekniko eta finantzarioari buruzko irizpideak zehazten dira. Ingurumen eskakizunak
hautaketa irizpide moduan erabili daitezke soilik kontratua bere osotasunean betetzeko
ingurumen eskarmentu espezifiko bat derrigorrezkoa denean. Erosketa eta kontratazio
publikoaren lege eta araudiek baztertze irizpideak ezar ditzakete, esate baterako, enpresa
baten behin eta berriz ingurumen neurriak hautsi izana. Esleipen fasean, eskaintzen
kalitatea ebaluatzen da eta egokiena aukeratzen da. Erosketa eta kontratazio publikoaren
legeak hala badio, prezioaz gain iraunkortasun eskakizunak ere kontuan har daitezke
esleipen irizpidetzat.
4‐1 Irudia: Erosketa eta Kontratazio Publikoaren prozesua
Iturria: Egileak moldatutan Marrakech Task Force on Suntainable Public Procurement (UNEP, 2011).txostenean oinarriturik.
Beharrak identifikatu
eta arriskuak ebaluatu
Zehaztapenak definitu eta eskaintza‐
eskaera luzatu
Hornitzaileak ebaluatu eta
hautatu
Eskaintza‐eskaerak eta esleipenak ebaluatu
Ikuskatu eta hornitzaileak
hobetu
Kontratua eta hornitzailea
kudeatu
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
134
Gorago aipatu den moduan, prestaketa fasea da irizpide ekologiko eta sozialak sartuz
erosketa eta kontratazio publikoan emaitza onenak eman ditzakeena. Erosi eta
kontratatzeko beharrak berrikusi edo zerbitzu berritzaile bat kontratatzean diru eta
baliabide natural asko aurrez daitezke, batez ere energia kontsumo handiak dituzten
produktu eta zerbitzuetan (IHOBE, 2010). Bestalde, kontratuaren objektua erosi edo
kontratatu behar dena da, hau da, balizko lizitatzaileei administrazioaren beharra adierazte
diena eta eskaintza egin edo ez erabakitzen laguntzen diena. Beraz, kontratazio prozesuan
alderdi sozial edo ekologikoa kontuan hartzeko modurik azkarren eta gardenena
kontratuaren objektuaren definizioan bertan adieraztea da.
Dena dela, hori gehiago zehaztu beharko da zehaztapen teknikoetan edota esleipen
irizpidetan. Izan ere, kontratuari izenburu iraunkorra jartzearekin ez da nahikoa. Beraz,
iraunkortasun eskakizunak zehazten diren fasea oso garrantzitsua da erosketa eta
kontratazio publikoaren prozesuan eta erabakigarria diruaren baliorik onena bermatu zein
emaitzarik iraunkorra lortzeko (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011, or. 45).
Zehaztapen teknikoak bi motatakoak izan daitezke: Alde batetik, produktuek, zerbitzuek
edota lanek bete beharreko derrigorrezko gutxieneko baldintzak zehazten dituztenak daude.
Eskaintzaren batek baldintza horiek betetzen ez baditu, prozesutik kanpo geratuko da.
Bestetik, kontratua esleitzeko baldintza baloragarriak zehaztu daitezke. Gutxieneko
baldintzetatik haratago doazen ezaugarriak baloratzeko aukera onesten bada ebaluaketa
fasean egingo da.
Ingurumen eskakizunak zehazterakoan EKP arduradunak etiketetan oinarritu daitezke oso
baliagarriak baitira zehaztapen teknikoak eta hautaketa irizpideak finkatzerakoan. EKP
arduradunek ingurumen etiketa eta hauen ezaugarri nagusiak ISO (International Standards
Organisation) sailkapenaz baliaturik bereiz ditzakete, hots, ingurumenaren ikuspegitik
iraunkorra den kontsumoari buruz gizartearen eta merkatuaren arteko komunikazioa
erraztu asmoz, ISO 14020: Etiketa Ekologikoak eta ingurumen‐adierazpenak. Printzipio
orokorrak nazioarteko araudiaren arabera hiru multzotan sailkatu dira etiketa ekologikoak:
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
135
I motako etiketak (ekoetiketak). Organismo publikoek edo ospea aitortua duten
erakunde batek egiaztatuak, irizpide ekologikoak bete direla bermatzen dutenak.
Denak definitu behar dira ISO 14024 Arauaren zehaztapenen arabera. Eskatutako
irizpideak produktuaren bizi‐ziklo osoari aplikatzen zaio: energia eta baliabideen
erabilera, isurketa kutsatzaileak, hondakinen suntsiketa eta ekosistemen gaineko
eragina. Hurrengo 4‐8 taulan, adibidez, mundu mailan nagusiak diren etiketa
ekologikoen zerrenda jasotzen da44.
II motako etiketak (ingurumen auto‐adierazpenak) ISO 14021 Arauak erregulatzen
ditu eta erakunde pribatu nazional eta nazioartekoek diseinatzen dituzte euskarri
moduan ingurugiroari buruzko arautegia erabiliz;
III motako etiketak (Produktuaren ingurumen‐adierazpenak). ISO 14025 Arauak
erregulatzen ditu eta ISO 14020 arau multzoak arautzen dituen beste bi etiketa
motetan ez bezala III motako etiketen kasuan ez dira definitzen bete beharreko
gutxieneko ingurumen‐eskakizunak edo – balioak. Ingurumen‐alderdi batzuk
identifikatzen dira, horiei buruzko informazioa emateko eta, era horretan,
ingurumen‐portaerari buruzko irudi bat eskaini ahal izateko. Era guztietako ikurrak
sartzen dira hemen, hala nola “paper ekologikoa”, “klororik gabea”, “ez du ozonoko
geruzan eraginik”, “ingurugiroaren laguna”.
44 Aipatu, mundu mailako etiketa ekologikoa duten produktu kategorien zerrenda osotuagoa www.globalecolabelling.net/categories_7_criteria/ helbidean kontsultatu daiteke. Mundu mailan existitzen diren 300 etiketa ekologikoei buruzko xehetasunak berriz www.ecolabelindex.com/ecolabels helbidean aurki daitezke.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
136
4‐4 Taula: Mundu osoko etiketa ekologiko nagusienak
Mota Herrialdea/ eskualdea
Sinboloa Izena Organismo eskuduna
Deskribapena
I‐mota Europa
European Flower
Europako Batzordea
28 produktu kategoria biltzen ditu: margoak, garbiketa produktuak, papera,… http://ec.europa.eun/environment/ecolabel
I‐mota
Norvegia, Finlandia
Islandia, Suedia eta Danimarka
Nordic white Swan
Eskandinaviako kontseilua (Nordic
ecolabelling)
65 produktu kategoria biltzen ditu: garbiketa produktuak, papera, eraikuntzarako materialak,… www.svanen.nu/eng
I‐mota Alemania
Blue Angel Alemaniako Ingurumen Ministerioa
70 produktu kategoria biltzen ditu: pintura, papera, telefonoak, … www.blauer‐engel.de/
I‐mota Japonia
Eco Mark Program
Eco Mark Office, Japan
Environment Association
60 produktu kategoria biltzen ditu: papera, tonerrak, arropak http://www.ecomark.jp/english/
I‐mota Txina
China Environmetal Labelling
Environmental labelling
certificate center of SEPA
50 produktu kategoria biltzen ditu: energia aurrezten duten produktuak, altzariak, aerosolak, …
http://www.sepacec.com
I‐mota Thailandia
Thai Green Label
Thailand Environment
Institute
40 produktu kategoria biltzen ditu: garbikariak, ordenagailuak, …
http://www.tei.or.th/greenlabel/
I‐mota AEB
Green Seal Green Seal Inc.
30 produktu kategoria biltzen ditu: margoak, aire giroturako sistemak,… http://www.greenseal.org/AboutGree
nSeal.aspx
I‐mota Malasya
SIRIM Eco‐labelling Scheme
SIRIM QAS international
29 produktu kategoria biltzen ditu: zaintza zerbitzua, eraikuntzarako
materialak, http://www.sirim‐qas.com.my/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=209
I‐mota Brazil
Rótulo Ecológico (ABNT)
Associacao Brasiliera de Normas Técnicas (ABNT)
7 produktu kategoria biltzen ditu: zaintza pertsonala, arropa, … http://www.abntonline.com.br/rotulo
/Abnt.aspx
Iturria: Egileak moldatuta, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Eskuliburua (IHOBE, 2011) eta Buying for a Better World (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011) txostenetan oinarriturik
Zehaztapen teknikoetan eskakizun sozioekonomikoak barneratu nahi badira, ingurumen
eskakizunekin gertatzen den modu berean, hauek etiketa sozialetan oinarritu daitezke.
Etiketa sozialak ez dira ingurumen etiketak bezainbeste ugaritu baina azken urte hauetan
zenbait merkatu agertzen hasi dira. Etiketa sozialek gai sozioekonomiko desberdinak
kontuan har ditzakete: giza eskubideak, langileen eskubideak, umeen lanaren erabileraren
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
137
debekua, garapen bidean dauden herrialdeko ekoizleei egindako bidezko ordainketa, etab.
Etiketa batzuk gai sozialak eta ingurumenekoak ere kontuan izaten dituzte. Etiketa
ekologikoen kasuan bezala, etiketa sozial batzuk gai konkretu bakarrean zentratzen dira eta
beste batzuk ikuspegi zabalagoa dute. Hurrengo taulan adibide batzuk jaso dira.
4‐5 Taula: Mundu osoko etiketa sozial nagusienak
Sinboloa Izena Deskribapena
Fairtrade Labelling Organizations
Produktuek merkataritza justuko estandarrak betetzen dituztela bermatzen du baita desabantailak dituzten ekoizle eta langileen garapenean laguntzen dutela ere
Rugmark
Alfonbren ekoizpenean umeen eskulan ilegala ez dela erabiltzen ikuskatu eta ziurtatzen du http://www.rugmarkindia.org/assurance/criteria.htm
Le Label Social Belge
Eskaintza katean zehar LANEren Core Conventions ziurtatzen du.
Rainforest Alliance
Faktore ekologiko, ekonomiko eta sozialak kontuan hartzen dituen kontserbazio tresna bat da. http://www.rainforest‐alliance.org/es
Iturria: Egileak moldatuta, Buying for a Better World (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011) txostenean oinarriturik
Aipatu diren etiketez gain, zehaztapen teknikoak estandar teknikoari, ekoizpen metodoari,
prestazio edo funtzionaltasun eskakizunari edota aldagaien erabilpenari buruzko
informazioan oinarri daitezke.
Azpimarratu behar da, eskakizun sozioekonomikoak barneratu nahi direnean, prozesuaren
arduradunen erronkarik handienetako bat dela hauek ondo justifikatzea. Esate baterako,
EKP bidez administrazio batek kafea erosterakoan “bidezko” modu batean ekoiztutakoa nahi
badu, asmo hori kontratuaren tituluan jaso beharko du. Adibidez “bidezko merkataritzako
kafearen erosketa” moduko tituluaz baliatuz.
Aurkeztutako eskaintzak ireki ondoren hornitzaileak aukeratu behar dira. Hautaketa
irizpideen bidez, lizitatzaileak kontratua gauzatzeko gaitasun finantzariorik eta teknikorik
duen erabakiko da. Arrazoiren batengatik, zehaztutako irizpideren bat edo gehiago betetzen
ez duen hornitzailea prozesutik kanpo geldituko da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
138
Erosketa eta kontratazioaren hurrengo fasea kontratua esleitzea da. Hautaketa irizpideak
eta derrigorrezko baldintzak (espezifikazio teknikoak) betetzen ez dituzten lizitatzaileen
aukerak baztertu ondoren, gainontzeko eskaintzak irizpide objektiboen arabera alderatuko
dira, eta horien artean egokiena dena aukeratu. Eskaintzak alderatzeko bi irizpide har
daitezke oinarritzat: preziorik baxuena edo ekonomikoki onuragarria den eskaintza.
Lehenengo irizpidea erabiltzen bada, erabakia eskainitako prezioaren arabera hartuko da.
Beraz, eskakizun sozial edo ekologiko tekniko baloragarririk zehaztu ez bada esleipena
eskaintza merkeenarentzat izango da.
Edozelan ere, irizpide sozial edo ekologikoak sartu edo ez sartu, normalean kontratua
hainbat irizpideren arabera esleitzen da, ez irizpide ekonomikoen arabera bakarrik. Kontuan
hartzen diren beste elementuak dira: kalitate irizpideak, entrega epeak, hobekuntza
teknikoak, ingurumen hobekuntzak, etab. Kasu horretan, ekonomikoki onuragarria den
kontratuari egiten zaio esleipena, hau da, administrazioarentzat ekonomikoki
errentagarriena den eskaintzari.
Azken aukera hau erabiltzean, prozesuaren gardentasuna bermatzeko kontratazio pleguetan
eskaintzak ebaluatzeko eta kontratua esleitzeko kontuan izango diren irizpideak zehaztu
behar dira. Gainera irizpide horien haztapena adierazi eta handienetik txikienera
zerrendatzea derrigorrezkoa da.
Gainera, ingurumena aintzat hartzen duten esleipen irizpideek kontratuaren objektuarekin
loturik egon behar dute eta neurgarriak izan behar dira, alegia, ezin dira subjektiboak izan.
Azkenik, administrazioak kontratua gauzatzeko klausula bereziak ezar ditzake, hau da,
kontratua gauzatzeko moduari buruzko irizpideak. Baldintza hauek ez dute inongo eraginik
esleipen fasean, beraz, ez da inongo egiaztagiririk eskatuko baina prozesuaren hasieratik
eman behar dira ezagutzera nahiz eta kontratua gauzatzerakoan garatuko diren.
Jarraian jaso den irudian, eskema bidez adierazi da erosketa eta kontratazio publikoaren
prozesuan iraunkortasun printzipioak prozesuaren fase bakoitzean barneratzeko dauden
aukera desberdinak.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
139
4‐2 Irudia: Iraunkortasun irizpideen barneratzea EKP‐ren fase ezberdinetan
Iturria: Egileak moldatuta, Buying for a Better World (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011) txostenean oinarriturikBuying for a Better World, 2010
•Erosteko eta kontratatzeko beharra zehaztu
•Kontratuaren objektua zehaztu•Merkatuan dagoena aztertu•Kontratuaren izenburu berdea edo sozialki arduratsua
Prestaketa fasea
•Ingurumen eskakizunak, estandar teknikoak eta etiketa ekologikoen irizpidea
•Eskakizun sozialak eta etiketa sozialen irizpideak
•Prestazio edo funtzionaltasun eskakizunak
•Ekoizpen metodoak
Eskakizunen definizioa
•Bizi‐zikloaren metodoa•Ingurumena edo sozialki arduratsuak diren eskakizunen ebaluaketa irizpideak
Esleipen fasea
•Kontratua gauzatzeko baldintza bereziak•Hornitzaileekin harremanak jarrera iraunkorrak aplikatu ditzaten
Kontratuaren gauzatze fasea
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
140
4.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) LEGE ESPARRUA
Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari loturiko lege esparrua hiru mailatan sailka
daiteke; hau da, alde anitzekoa, erregionala eta nazio mailakoa. Lehenengo mailan,
Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari buruzko Akordioa (Agreement on
Goverment Procurement, GPA) izango dugu, Munduko Merkataritza Erakundearen (MME)
alde anitzeko akordioa eta erosketa eta kontratazio publikoari buruzko akordio multilateral
bakarretakoa dena. Bigarren mailan, erosketa eta kontratazio publiko iraunkorra ahalbidetu
duten merkataritza akordio eta inbertsio itun erregionalak daude. Hirugarrenik, nazio
mailako lege esparrua bereizten da.
4.4.1. NAZIOARTE MAILAKO LEGE ESPARRUA
Bai maila erregional zein aldeaniztunekoan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari
zuzenduriko lege esparru estrategikorik ez dago. Nazioarte mailako akordio eta elkarte
gehienek gobernuen erosketa eta kontratazioa esparruaren gardentasuna bermatu nahi izan
dute nagusiki. Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorra bere horretan ez aipatzeak
anbiguotasuna eragin du baliozkotasun legalari eta politika neurrien garapen eta aplikazioari
dagokionean. Anbiguotasun hau oztopo izan daiteke, gobernuak Erosketa eta Kontratazio
Publiko Iraunkorra garatzerakoan nazioarte mailako betebeharrak urratuko dituenaren
beldurra izan dezaketen neurrian. Horrenbestez, beharrezko da nazioarteko lege esparrua
argitzea.
Jakina da, atzerriko hornitzaileentzat ondasun eta zerbitzuen kontratazio publikoak
herrialde baten merkatuaren zati esanguratsua ordezkatzen duela, ondorioz, erosketa eta
kontratazio publikoa nazioarteko merkataritzarentzat garrantzitsua da. Zentzu honetan,
gardentasunaren printzipioa, hau da, kontratu publikoei buruzko informazioaren
eskuragarritasuna, kalitatea eta prezioaren arteko erlazio egokia lortzea eta hornitzaileek
aukera ekitatiboak izatea, hots, lehiakortasun eraginkor eta bidezkoaren printzipioak
nazioarte mailan lortzea esanguratsua da. Aitzitik, erosketa eta kontratazio publikoa
Merkataritzari eta Aduanako Tarifei Buruzko Akordio Nagusi (GATT) eta Munduko
Merkataritza Erakundearen (MME) testuinguruko merkataritza akordio multilateraletik
kanpo geratu zen. 1947. urtean GATT negoziatzen hasi zenean espresuki baztertu zen EKPak
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
141
nazio‐tratuaren printzipioa betetzeko zuen beharra; hau da, prezioari dagokionean nazio
barneko zein atzerriko eskaintzak parekoak direnean erakunde kontratatzaileak nazio
barneko eskaintzaren alde lehentasunaz jokatzeko zilegitasun osoa izango du.
Urte batzuk beranduago, 1976. urtean, nazioarte mailan adostutako merkataritza arauen
barnean EKP barneratu asmoz negoziaketak abiatu ziren ELGE‐ren testuinguruan. 1979an
Sektore Publikoaren Erosketei buruzko Akordioa sinatu zen, zeina 1981ean indarrean jarri
zen eta sinatu zuten gobernu zentraleko erakundeei eta ondasunen erosketari bakarrik
zuzendua zegoen. Ondorengo urteetan, negoziaketek jarraitu zuten eta akordioaren
aplikazio‐eremua Estatu Federal, probintzia, departamentu eta prefekturetako erakunde
publikoetara eta zerbitzuen (baita eraikuntza zerbitzuak ere) arlora zabaltzea lortu zen arte.
Azkenean, 1994. urtean, Gobernuen Erosketa eta Kontratazioari buruzko Akordioa (GPA)
sinatu eta 1996. urtean indarrean sartu zen.
Aipatu den moduan, Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari buruzko Akordioa
(GAP), MMEren alde anitzeko akordioetako bat da. Borondatezkoa da eta ez derrigorrezkoa
MME osatzen duten herrialde guztientzat, 150 herrialdetatik 41ek bakarrik sinatu dute
akordioa: AEB; Armenia; EB‐27; Hong Kong; Txina; Islandia; Israel; Japonia; Kanada; Korea;
Liechtenstein; Norvegia; Singapur; Suitza; Taipei Txinatarra. Bi helburu nagusi ditu
akordioak; batetik, erosketa eta kontratazioaren gardentasuna bultzatzea:
“Toda parte alentará a las entidades a que indiquen las condiciones, incluidas las que se
aparten del procedimiento competitivo de licitación o del principio de acceso al
procedimiento de impugnación, en las que admitirán ofertas de proveedores de bienes o
servicios en países que, aunque no sean Partes en el presente Acuerdo, para dar
transparencia a sus propias adjudicaciones de contratos.” (Artículo XVII: Transparencia,
Acuerdo sobre Contratación Pública)
eta, bestetik, diskriminazio ezaren printzipioaren aplikazioa bermatzea:
“En lo que respecta a todas las leyes, reglamentos, procedimientos y prácticas relativos a los
contratos públicos comprendidos en este Acuerdo, cada Parte concederá de forma inmediata
e incondicional a los productos, servicios y proveedores de las demás Partes que ofrezcan
porductos o servicios de las Partes, un trato no menos favorable que el otorgado: a) a los
productos, servicios y proveedores nacionales; y b) a los productos, servicios y proveedores de
cualquier otra Parte.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
142
En lo que respecta a todas las leyes, reglamentos, procedimientos y prácticas relativos a los
contratos públicos comprendidos en este Acuerdo, cada Parte se asegurará de que: a) sus
entidades no den a un proveedor establecido en su territorio un trato menos favorable que a
otro proveedor establecido en dicho territorio, por razón del grado en que se trate de una
filial o sea propiedad de extranjeros; y b) sus entidades no ejerzan discriminación, por razón
del país de producción del producto o servicio suministrado, contra proveedores establecidos
en su territorio.” (Artículo III: Trato nacional y no discriminación, Acuerdo sobre Contratación
Pública)
Aipatu behar da GPAk ez duela EKPI auzia bere horretan lantzen, baina MME Akordioaren
hitzaurrean garapen iraunkorra helburu moduan jasotzen duen heinean:
“Recognizing that their relations in the field of trade and economic endeavour should be
conducted with a view to raising standards of living, ensuring full employment and a large
and steadily growing volume of real income and effective demand, and expanding the
production of and trade in goods and services, while allowing for the optimal use of the
world's resources in accordance with the objective of sustainable development …”
(Agreement Establishing the World Trade Organization)
eta GPA MME Akordioaren esparru zabalagoaren zati bat denez, EKPI praktikak GPA
testuinguruan erabat zilegi lirateke. Zentzu honetan, zehaztapen teknikoen zatia
esanguratsua da. Ekoizpen prozesu eta metodoei buruzko erreferentzia zuzenak jasotzen
dituen VI. artikuluan, argi asko eskakizun iraunkorrak jasotzeko aukera ahalbidetzen du,
etiketa edo ekoizpen prozesu edo metodoetan oinarriturik. Are gehiago, erosketa eta
kontratazio publikoaren arduradunek agindutako eskakizun teknikoak ezaugarrien
deskribapenean ez baino gauzapenean oinarritu beharko liratekeela proposatzen du. Baina,
eskakizun teknikoetan ondasunen iraunkortasun‐portaera kontuan izatea eskatzeak
merkataritzari ezingo dio oztoporik jarri:
“Technical specifications laying down the charectiristic of the products or services to be
procured, such as quality, performance, safety and dimensions, symbols, terminology,
packaging, marking and labelling, or the proccesses and methods for their productions and
requirements relating to conformity assessment procedured prescribed by procurement
entities, shall not be prepared, adopted or applied with the view to, or with the effect of,
creating unnecessary obstacles to trade.” (Article VI: Technical Specifictions, Agreement on
Goverment Procurement).
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
143
Bestalde, merkataritza akordio erregionalak, Erosketa eta Kontratazio Publikoa arautzen
duten nazioarteko tresna erregulatzaileak garatzeko esparru garrantzitsua bihurtu dira,
besteak beste, EKP Uruguaiko errondako negoziaketetan konpromisotik at geratu baitzen.
Beraz, merkataritza akordio erregionalak herrialdeen arteko erosketa eta kontratazio
publikoa liberalizatzeko tresnak dira. Horren adibide bat da, Ipar Ameriketako Merkataritza
Askeko Akordioaren (NAFTA) kasua da. Argitze aldera, NAFTA osatzen duten kideek
akordioak sinatu dituzten sektoretako bat da erosketa eta kontratazio publikoarena. Batik
bat, diskriminazio eza eta gardentasunari buruzko akordioak adostu badira ere, espezifikazio
teknikoaren zatia GPAn jasotzen denaren antzekoa da (Perera, Chowdhury, & Goswami,
2007, or. 19).
Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko (AKOB) Herrialdeen eta Europar Batasunaren (EB)
garapen lankidetza zehazten duen Cotonou Akordioaren kasuan, garapen iraunkorra eta
bidezkoa, probeziaren erauzketa eta gobernantza egokia helburu nagusi moduan jasotzen
dira. Akordioaren 33., 61. eta 67. artikuluek erosketa eta kontratazio publikoaren gaia
lantzen dute. Zehatzago, 33.artikulua erakundeen garapen eta gaitasunaren eraikuntzari
buruzkoan, erosketa eta kontratazio publikoaren erreforma eta modernizazioaren beharra
azpimarratzen da:
“ Article 33: Institutional developement and capacity building.
3. …In this context, cooperation shall assist the reform, rationalisation and the modernisation
of the public sector. Specially, cooperation support shall focus on:
e) improvement of the management of public assets and reform of public procurement
procedures.” (The Cotonou Agreement, 2010, or. 47)
61. artikuluan erreforma makroekonomiko edo sektorialak bultzatuko dituzten erosketa eta
kontratazio publiko ireki eta gardenei aurrekontu laguntza zuzenak eskaintzeko aukera
jasotzen da eta 67. artikuluan, egiturazko egokitzapenen sustapenei buruzko artikuluan,
programa bakoitzaren aplikazioari loturiko erosketa eta kontratazio publikoaren
prozesuetan gardentasuna bermatuko dela dio eta, horrez gain, erosketa eta kontratazio
erabakietan prezio‐kalitate erlazioa hoberena ziurtatu beharko dela:
“Article 67: Structural adjustment support. …7. The implementation of each support
programme shall ensure that the eligibility of ACP economic operators for access to the
resources of the programme is as wide and transparent as possible and that the procurement
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
144
procedures accord with the administrative and commercial practices in the State concerned,
while ensuring the best possible price/quality ratio …” (The Cotonou Agreement, 2010)
Aipatu diren neurriak esanguratsuak dira erosketa eta kontratazio publikoari dagokionean.
Esplizituki EKPIren kontzeptua jasotzen ez den arren Europar Batasuna (EB) EKPI politikak
bultzatzen oso aktiboa dela kontuan izanik AKOB herrialdetako EKP politiketan
iraunkortasun printzipioak txertatzeko eragin zuzena izan dezake, batik bat EBak
finantzatutako garapenerako lankidetzaren testuinguruan.
4.4.2. EUROPAR BATASUNEKO LEGE ESPARRUA
Aipatu den moduan, maila erregionalean EB EKPIren sustatzaile garrantzitsua izan da azken
urteetan. Aitortu behar da, Europar Batasuneko 1997ko Itunak berak sortu zuela Garapen
Iraunkorra Europako politiketan eta ekintzetan txertatu beharreko helburu nagusi bezala,
nahiz eta ez zuen zehaztu kontratazio publikoan nola aplikatu. Bestalde, Erosketa eta
Kontratazio Publiko Iraunkorra (EKPI) politika sektorialaren helburuak lortzeko tresna bat
denez, Europako politika nagusietan barneratua dago; hasiera batean Lisboako
Estrategiaren Berrikuspenean – Europako lehiakortasun ekonomikoari eta berrikuntzari
buruzkoa‐ ondoren, Europa 2020 estrategian eta garapen iraunkorrerako Europar
Batasuneko Estrategian.
Araudiari dagokionez, denbora luzean zalantzak izan ziren. 1980ko hamarkadaren erdi
aldera Europako Merkatu Bakarra osatzearen trabetako bat bezala identifikatu zen EKP
diskriminatzailea zelakoan. Bost herrialdeetan (Belgika, Frantzia, Alemania, Italia eta UK)
burutu zen inkesta baten arabera %22ko inportazioak zituzten ekonomia hauek, aldiz
sektore publikoak %2koa (EC, 1989, or. 12). EKParen bidez barneko enpresen aldeko jarrera
zutela ondorioztatu zen eta 1980ko hamarkada hasieran Europa mailako EKPari buruzko
hainbat zuzentarau prestatu ziren EKP diskriminatzailearekin amaitu asmoz. Aurreko
zuzentarauak, 1970eko hamarkadakoak erabat ez‐eraginkorrak ziren zentzu honetan (Lox,
1993, or. 35).
Beranduago, 1990eko hamarkadakoak, ingurumen irizpideak kontratazio pleguetan sartzeko
aukera eta egokitasunari buruzko eztabaida sortu zen baita irizpide horiek pleguetako
ataletan sartzeko moduari buruzkoa ere: kontratuaren objektuan, zehazpen teknikoetan,
kontratisten hautaketan, esleipen irizpidetan eta gauzapenerako baldintza berezietan.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
145
Ezjakintasun horren ondorioz, helegiteak jarri zituzten kontratu publikoetan ingurumen
irizpideak barneratu izanaren aurka; hori horrela, Europako Erkidegoko Justizia Auzitegiak
(EEJA) erabaki behar izan zuen Estatuek ingurumen irizpideak nola sartu behar zituzten,
Europar Batasuneko Zuzenbidea errespetatuta. Badira EKPBri dagokionez garrantzi berezia
duten EEJAren bi epai:
Justizia Auzitegiaren Epaia, 2002ko irailaren 17koa, C‐513/99 auzian (korkein
hallinto‐oikesusek epaitu aurreko erabakia eskatu zuen): Concordia Bus Finland Oy Ab
vs Helsingin kaupunki, HKL‐Bussiliikenne
Justizia Auzitegiaren Epaia, 2003ko abenduaren 4koa, C‐448/01 auzian
(Bundesvergergabeamtek epaitu aurreko erabakia eskatu zuen): EVN AG, Wienstrom
GmbH vs Republik Österreich
Kasurik entzutetsuena bi horien arteko lehen epaia izan zen; “Helsinki Bus Case” kasua, hain
zuzen ere. Horren bidez, EEJAk garbi zehaztu zuen ingurumen alderdiak txertatzeko
prozedura juridikoak nolakoa behar zuen izan.
Antzeko kasuak saihesteko, komunikazio interpretatzaile bat argitaratu zuen, Batzordearen
2001eko uztailaren 4ko komunikazioa, kontratu publikoei buruzko Erkidegoko legeria
interpretatzen duena, bai eta kontratazio publikoan ingurumen alderdiak sartzeko aukerak
ere (COM(2001) 274 final).
Urte batzuk geroago, kontratazio publikoari buruzko Europako Zuzentarauak garatu eta
onartu ziren. Horiei esker, bete egin zen araudian zegoen hutsunea, zehaztasun osoz
adierazi baitzuten ingurumen klausulak kontratu publikoetan nola integra daitezkeen:
2004/17/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, uraren, energiaren, garraioaren eta
posta‐zerbitzuen sektoreetako kontratuak esleitzeko prozedurak koordinatzeari buruzkoa
eta 2004/18/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, obren, horniduren eta
zerbitzuen kontratu publikoak esleitzeko prozedurak koordinatzeari buruzkoa.
EKPI batik bat 2004/18/CE Zuzentarauak arautzen dituen kontratuei loturik agertzen da,
sarreran ondorengoa jasotzen duelarik:
“La presente Directiva está basada en la jurisprudencia del Tribunal de Justicia, en particular
la relativa a los criterios de adjudicación, que clarifica las posibilidades con que cuentan los
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
146
poderes adjudicadores para atender las necesidades de los ciudadanos afectados, sin excluir
el ámbito medioambiental o social, siempre y cuando dichos criterios estén vinculados al
objeto del contrato, no otorguen al poder adjudicador una libertad de elección ilimitada,
estén expresamente mencionados y se atengan a los principios fundamentales enumerados
en el considerando 2. Estos principios son los principios del Tratado, en particular “los
principios de la libre circulación de mercancías, la libertad de establecimiento y la libre
prestación de servicios, así como de los principios que de estas libertades se deriven, como
son el principio de igualdad de trato, el principio de no discriminación, el principio de
reconocimiento mutuo, el principio de proporcionalidad y el principio de transparencia.”
Beraz, zuzentarauak espresuki onartzen du ingurumen irizpideak eta irizpide sozialak
erosketa eta kontratazio publikoan barneratzea. Beti ere, Europar Batasuneko Itunaren
oinarrizko askatasunak errespetatzen badira (salgaien mugimendu askatasuna eta
zerbitzuak emateko askatasuna) eta hauengatik eratorritakoak (diskriminazio eza, bidezko
tratua, proportzionaltasuna eta gardentasuna). Horrez gain edozein erosketa eta kontratazio
publikorako prozedurak kontuan izan behar dituen oinarrizko printzipioak jarraitu beharko
ditu:
Publizitate eta gardentasun printzipioa: Lizitatzaile oro modu eta aldi berean
informatuko da, eta eskakizunak argitasun osoz zehaztuko dira eskaintzak modu
objektibo batean alderatuak izan daitezen.
Diskriminazio eza: Irizpide sozial, etiko eta ingurumenekoak ezin dira erabili
hornitzaile lokalen eta nazionalen mesederako.
Kontratuaren objektuarekiko harremana: Eskakizun sozial, etiko eta
ingurumenekoek kontratuaren objektuarekin zerikusi zuzena izan behar dute.
Irizpide objektiboak: Kontratuaren esleipena irizpide objektiboetan oinarrituko da
komunitateko printzipioak betetzen direla bermatzeko. Esleipen irizpidea “prezio
baxuena” edo “eskaintzarik onuragarriena” izan daiteke. Bigarrenaren alde egin
ezkero, erakunde kontratatzaileak kontratuaren objektuari loturiko eskaintzaren
kalitatea eta eraginkortasun ekonomikoa balioztatzeko irizpide objektiboetan
oinarriturik ebaluatuko ditu eskaintzak. Horretarako, espezifikazio teknikoetan
parametro neurgarriak jasotzea oso lagungarria da eskaintzak balioztatzeko
erreferentzia moduan erabili ahal izateko.
Baliokidetasuna (art. 23): Erakunde kontratatzaileek esplizituki aitortu eta onartuko
dituzte ondasunen espezifikazio sozial, etiko eta ingurumenekoak egiaztagiri
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
147
baliokideak aurkeztean. Zehaztapen teknikoak deskribatzerakoan erakunde
kontratatzaileak aurrez definitutako estandarrei buruzko erreferentzia jasotzen
duenean, estandar horietako probak gainditu ez dituen baino, edozein beste
frogatzeko beste edozein bidez baliaturik, ondasunen eskaintza baliokidea dela
egiaztatzen badu ontzat hartuko du.
4.4.3. ESPAINIAR ESTATUKO LEGE ESPARRUA
Espainiar Estatuko araudian, aipaturiko zuzentarauak, lehenengo aldiz 30/2007 LEGEA,
urriaren 30ekoa, Sektore Publikoaren Kontratuena eta 31/2007 LEGEA, urriaren 30ekoa, ur,
energia eta posta zerbitzu sektorean kontratatzeko prozedurena indarrean sartzearekin
batera barneratu ziren. Bi lege hauek berariaz jaso zuten kontratazio publikoan ingurumen
(eta gizarte) alderdiak sartzeko aukera. Sektore Publikoaren Kontratuen Legeak hitzez hitz
jaso zuen 2004/18/CE Zuzentarauaren edukia; hori horrela, berrikuntza garrantzitsuak ekarri
zituen horri lotutako negozioak prestatzeari eta esleitzeari begira. Labur esanda, berritasun
nagusiak kontratazio publikoan gizartearekin eta ingurumenarekin zerikusia zuten
eskakizunak sartzea baimentzen zuten mekanismoekin zeuden lotuta, kontratua gauzatzeko
baldintza berezi gisa edota eskaintzak baloratzeko irizpide gisa. Horrela, kontratuak
eskakizun etiko eta sozial berrietara egokitzeko aukera ematen zuten; hala nola, zerbitzuak
herrialde azpigaratuekin edo garapen bidean daudenekin “bidezko merkataritza” egiteko
moduan eskatzea, Europako Parlamentuaren Bidezko Merkataritzarako eta Garapenerako
Ebazpenak aurreikusi zuen bezala (2005/2245 INI). Horien bidez, ondasunen eta zerbitzuen
eskaera publikoa egokitu egin daiteke baliabide naturalen xehagarritasunera, esleipen
prozedura berriaren artikulaziora, elkarrizketa lehiakorrera – elkarrizketa mota hori oso
kontratu konplexuetarako dago pentsatuta; izan ere, horien objektua definitzeko
ezinbestekoa da kontratatzailearen eta lizitatzailearen artean elkarrizketak egitea‐,
ondasunak eta zerbitzuak erostea arrazionalizatzeko hainbat teknikaren araudi berria
(esparru akordioak, erosketak egiteko sistema dinamikoak eta erosketa‐guneak), edota
prozedurak desmaterializatzearen aldeko joera berriak onartuta, kontratazio publikoaren
eremuan baliabide elektronikoak, informatikoak eta telematikoak sartuz, erakunde
kontratatzaileen eta eragile ekonomikoen arteko harremanak estuagoak eta gardenagoak
izateko (Ley 30/2007).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
148
Urte batzuk beranduago, 2/2011 LEGEAk, martxoaren 4koa, Ekonomia Iraunkorrarenak
espainiar Gobernuari lege hau indarrean jarri eta urtebeteko epean Sektore Publikoaren
Kontratuei buruzko testu‐bateratua argitaratzeko eskakizuna luzatu zion. Eskari horri
erantzunez 3/2011 LEGEGINTZAKO ERREGE‐DEKRETUA, azaroaren 4koa, Sektore
Publikoaren Kontratuen Legearen Testu‐Bateratua onetsi zen. Bertan, 118. artikuluak,
kontratuaren betetze‐baldintza bereziak jasotzen ditu. Esaterako, erakunde kontratatzaileek
kontratuen agiri berezietan ingurumeneko, gizarteko zein beste politika publiko batzuei
loturiko betetze‐baldintza bereziak jaso ditzakete. Bereziki, ingurumena eta laneko osasuna
babesteko, lan‐merkatuan txertatzeko zailtasun bereziak dituzten pertsonen enplegua
sustatzeko eta merkatu horretan emakume eta gizonen arteko desberdintasunak
ezabatzeko, langabeziari aurre egiteko, lantokiko prestakuntza errazteko, edo kontratazio‐
organoak egoki iritzitako beste helburu batzuetarako: Europa Batasuneko Funtzionamendu
Itunaren 145. artikuluan zehazturiko enplegurako estrategia koordinatuari dagokiona edo
ekoizpen‐katean zehar oinarrizko lan‐eskubideen errespetua bermatzeko, Lanaren
Nazioarteko Erakundearen funtsezko hitzarmena betearaziz.
3/2011 Legegintzako Errege‐dekretuaren 150. artikuluan, eskaintzak baloratzeko irizpideei
buruzkoan, eskaintzak konparatzerakoan, ardatz moduan bi irizpide proposatzen dira:
Preziorik baxuena edo ekonomikoki onuragarriena den eskaintza. Lehen kasuan, erabakia
eskainitako prezioaren arabera hautatuko da. Irizpide hau derrigorrezkoa izango da,
hautatzeko irizpide bakarra erabiltzen den kasuetan. Dena dela, kontratua hainbat
irizpideren arabera esleitzen denean, prezioaz gain aintzat har daitezken elementuak dira:
kalitate irizpideak, entrega epea, erabilpenaren kostua, ezaugarri sozial eta
ingurumenekoak, errentagarritasuna, balio teknikoa, ezaugarri estetiko eta funtzionalak,
ordezko piezen eskuragarritasuna eta kostua, mantentzea, asistentzia teknikoa, salmenta
osteko zerbitzuak edo antzekoak. Kasu horretan, ekonomikoki onuragarriena den
kontratuari egiten zaio esleipena. Bigarren aukera hau erabiltzen denean, prozesuen
gardentasuna bermatzeko, kontratazio pleguan eskaintzak ebaluatzeko eta kontratua
esleitzeko kontuan izango diren irizpideak zehaztu behar dira. Irizpide horien ponderazioa
ere jaso behar da, handienetik txikienera zerrendatuz eta kontratuaren objektuarekin lotuta
daudela bermatu behar da.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
149
Erosketa eta Kontratazio Publikoarekin agintari publikoek iraunkortasunaren aldeko jarrera
erakusteko aukera gehiago ere jasotzen dira 3/2011 Legegintzako Errege‐dekretuaren
xedapen gehigarrietan. Honela, Laugarren xedapen gehigarrian, langile ezinduak dituzten
enpresa eta irabazi asmorik gabeko erakundeekin kontratatuari buruzkoan, erakunde
kontratatzaileek administrazio‐klausula berezien agirian esleipen lehentasunak zehaztu
ditzakete plantillan %2tik gorako ezgaitasuna duten langileak dituzten enpresen alde,
gizarte‐bazterkeria jasateko arriskuan dauden pertsonak sustatu eta laneratzen dituzten
enpresen alde edo irabazteko asmorik gabeko erakundeek aurkeztutako proposamenen
alde. Lehentasunak aplikatzeko, enpresa edo erakunde horiek eta beraien proposamenek
legeria horretan lehentasuna aplikatzeko ezarritako baldintzak bete behar dituzte; besteak
beste, proposamen horiek esleipenerako oinarri gisa balio duten irizpideen ikuspegitik
onuragarrienak direnen parekoak izatea.
Bosgarren xedapen gehigarriaren arabera, Erreserbatutako kontratuei buruzkoa, Lanerako
Zentro Bereziei edota babestutako lan‐programen esparruan gauzatu beharrekoei esleipen
prozesuetan zenbait kontratu gordetzea zilegi da, baldin eta eragindako langileriaren
100eko 70a gutxienez ezgaitasun bat duten pertsonak badira eta haien gabezien
garrantziagatik edo larritasunagatik jarduera profesional bat baldintza normalean garatzea
ezinezkoa badute.
4.4.4. EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO LEGE ESPARRUA
Euskal Autonomia Erkidegoan, Jaurlaritzaren idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko
Harremanetarako zuzendariaren 6/2008 EBAZPENAK, ekainaren 2koa, Jaurlaritzaren
Kontseiluak Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore publikoaren
kontratazioan gizarte irizpideak eta ingurumenekoak eta beste politika publikoak barne
hartzeko erabakia jasotzen du. Printzipioz akordio hori Eusko Jaurlaritzako, bere erakunde
autonomoei eta sozietate publikoei bakarrik aplikatuko zaie, baina gainerako
administrazioetan gara litezkeen jardueratarako erreferentzia izan daiteke.
Legezkoa ez den proposamen horren bidez, Eusko Jaurlaritzari kontratazio publikoa
erabiltzeko eskatzen zaio gizarte bazterkeriari aurka egiteko, pertsona ezinduak edo lana
lortzeko zailtasuna dituzten pertsona bereziak lan‐mundura sartzeko bitarteko eraginkor
bezala, baztertuta geratzeko arriskua gutxitzen lagun dezan.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
150
Horretarako, kontratazio‐prozeduran eta kontratua betetzean klausula sozialak barne
hartzeko aukera aztertzea eskatzen da; baita ingurunea, laneko segurtasuna eta osasuna,
emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna eta laneko kalitatea eta baldintzak bezalako
beste politika publiko batzuekin batera egotea ere.
Kontratazio organoek gizarte‐irizpide, ingurumenekoak eta ahal den neurrian politika
publikoen gainerako irizpideak barne hartzeko jarraibideak 6/2008 EBAZPENAren
eranskinean jasotzen dira, baina ahal dela esleitzeko prozedura bideratzen duten baldintzen
agirietan agertzen den kontratuaren xedearen zehaztapen teknikoetan barneratzea
gomendatzen da.
Amaitzeko, gehitu behar da gaur egungo ingurumen politikako plan eta programak,
berrikuntza politikak eta Klima Aldaketaren aurkako politikak kontuan hartuta EKPI erabat
bideragarria eta legezkoa dela Europar Batasuneko kontratazio araubidean, eta, horrez gain,
administrazio publikoen helburua ere bada, Europan, Estatuan, autonomia erkidegoan eta
udalerrietan.
4.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) POLITIKA ESPARRUA
Azpimarragarria da erosketa eta kontratazioren inguruan sortutako borondatezko sareen
eta nazioarte, nazio zein nazio azpiko mailetako erosketa eta kontratazioa zehazten duten
esparru juridikoen arteko doikuntza eza. Doikuntza falta honek ez du esan nahi bien arteko
harremanik ez dagoenik; errealitatean, borondatezko sare eta lege esparruaren artean
harreman esanguratsuak daude. Zenbait kasutan, batak bestearen garapena bultzatu du.
Zentzu horretan, nazioarte mailan EKPI‐ari buruzko eztabaida globalaren gainean eragin
zuzena duten bost programa bereizten dira: alde batetik, Marrakech Prozesua bezala
izendatu den hamar urteko esparru programa eta zazpi lan taldetan banatu dena, horietako
batek erosketa publiko iraunkorra jorratuko du Suitza herrialdea izango duelarik lan
taldearen arduradun nagusi; bigarrenik, EB EKPBrako Programa; hirugarrenik, ICLEI,
Jasangarritasunera Tokiko Gobernuen Erakundea, garapen iraunkorraren aldeko konpromiso
sendoa erakutsi duten tokiko gobernuez osaturiko erakundea eta “Buy it green” Sarea (BIG‐
Net) eta Procura+‐ Sustainable Procurement Canpaign EB mailako bi programa nagusiren
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
151
koordinazioaz arduratzen dena; laugarren bat, Ipar Ameriketako EKPB iniziatiba zeinek Ipar
Ameriketako EKP araudiari buruzko informazioa eta ingurumen irizpideak barneratu
dituzten hainbat praktika egokiren bilduma eskaintzen duen; bosgarrenik, Nazioarteko EKPB
Sarea edo International Green Pruchasing Network, 2005. urtean sortu zena nazioarte
mailako erakunde ezberdinetan erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrari buruzko
informazioa sarean modu aktibo batean eskaintzeko asmoarekin.
4.5.1. MARRAKECH PROZESUA
Johanesburgon 2002an Garapen Iraunkorrari buruzko Mundu Biltzarra ospatzean Ekintza
Plana onartu zen. III. kapituluan indarrean zeuden kontsumo eta ekoizpen ereduak
aldatzeko beharra jasotzen da. Aldaketak ahalbidetzeko herrialde guztiei 10 urteko esparru‐
programak garatzea eskatzen die kontsumo eta ekoizpen iraunkorreko ekimen nazional eta
erregionalak sustatzeko.
2003. urtean, Marrakech hirian lehen nazioarteko bilera ospatu zen III. kapituluaren
esanetara. Bertan Marrakech Prozesua bezala izendatu zena abiarazi zen kontsumo eta
ekoizpen iraunkorrari loturiko proiektuak indarrean jartzeko sostengatzen duen prozesua 10
urteko esparru‐programen bidez (10YFP ingelesezko siglak, 10 Years Framework
Programme). Beste ekimen batzuen artean, prozesu honek herrialdeei ekologikoki
arrazionalak diren ondasun eta zerbitzuen garapena eta zabalkundea sustatuko dituzten
erosketa publikoko politikak indartzearen alde lan egitea bultzatuko du. Guztira zazpi lan
talde sortu dira, herrialde aurreratu zein garapen bidean dauden herrialdetako adituez
osaturik:
Afrikarekin lankidetza, Alemania buru delarik
Ondasun iraunkorrak, Erresuma Batua buru delarik
Bizitzeko era iraunkorra, Suedia buru delarik
Erosketa Publiko iraunkorra, Suitza buru delarik
Turismo iraunkorra, Frantzia buru delarik
Eraikin eta eraikuntza iraunkorrak, Finlandia buru delarik
Kontsumo Iraunkorrerako Hezkuntza, Italia buru delarik
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
152
Lan taldeek aurrera eraman dituzten ekintzen artean aipagarriak dira etika ekologikoen
proiektuak; kontsumo eta ekoizpen iraunkorraren nazio ekintza‐planak; erosketa publiko
iraunkorrak sustatzeko erreminten garapena eta gaitasunak sortzea; eko‐diseinuari loturiko
ondasunen berrikuntza bultzatzeko proiektuak eta politiken sareak; eraginkortasun
energetikoari loturik eraikin iraunkorrak sustatzeko politikak; bizitza‐era eta hezkuntza
iraunkorraren sustapena hainbat politika aplikatuz eta turismo iraunkorrera bideratutako
politika eta estrategien garapena.
Marrakech‐eko Prozesuaren ekintzak lau taldetan sailkatzen dira: i) erregio mailako
kontsultak; ii) estrategia erregionalak garatu eta hauek aplikatzeko mekanismoak garatu; iii)
Lan Taldeetan oinarriturik maila erregional, nazional zein lokalean proiektu zehatzak eta
programak indarrean jarri; iv) aurrerapenak neurtu, informazioa partekatu eta nazioarteko
lankidetza.
Erosketa Publiko Iraunkorraren Marrakech‐eko Lan Taldea (MTF on SPP) herrialde garatu eta
garapen bidean dauden herrialdeetan erosketa eta kontratazio publiko iraunkorra
bultzatzeko nazioarte mailako ekimen bat da. Suitzako gobernuak abiarazi zuen 2005.
urtean Nazio Batuen Ingurumen Programa (NBIP) eta Nazio Batuen Ekonomia eta Gizarte
Gaietako Sailak (UNDESA) gidatutako Kontsumo eta Ekoizpen Iraunkorrerako Marrakech
Prozesuaren zazpi Lan Taldetako bat moduan.
Suitza EKPI Lan Taldeko idazkaritzaz arduratzen da eta nazioarteko erosketa eta kontratazio
profesionalak eta garapen iraunkorreko adituak batu ziren, hainbat gobernu eta nazioarteko
erakundetakoak: Argentina, Mexiko, Ghana, Filipinak, Txina, Txekiar Errepublika, Erresuma
Batua, Norvegia, AEB, Sao Paloko estatua, Europar Batzordeko Zerbitzuak, UNEP, UNDESA,
Lanaren Nazioarteko Erakundea (LANE), ICLEI eta Garapen Iraunkorrari buruzko Nazioarteko
Institutua. Suitza, UK, UNEP eta ICLEI‐k osatutako azpitaldea, EKPI Lan Taldearen indar
eragilea da.
Zazpi bilera ospatu dira. Lehenengo lau bilerak Suitza, Espainia, Norvegia eta Italian ospatu
ziren, hurrenez hurren, zeinetan taldea osatu eta EKPIrako MTF‐aren ikuspuntua zehaztu
zen. Bosgarren bilera 2007an Argentinan ospatu zen eta lehenengo aldiz herrialdeen
trebakuntza probatu zen. Seigarren bilera, Hego Afrikan EKPIrako MTF ikuspuntuari buruz
aurrez aurreko lehen erregio mintegia ospatu zen. Zazpigarren eta azken bilera Suitzan
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
153
ospatu zen 2011. urtean zeinetan ofizialki UNEP‐eri utzi zion EKPIrako MTF‐eren ikuspegia
kudeatu eta etengabeko hobekuntzak burutzeko ardura.
EKPIrako MTF‐aren ikuspegia zehaztu aurretik existitzen ziren erosketa eta kontratazio
publiko iraunkor eta berdeari loturiko tresnak aztertu zituen lan talde honek.
Iraunkortasunaren hiru zutabeak kontuan izaten zituen tresna bat bakarrik ere ez zela
existitzen antzematean, tresna holistiko bat eraikitzea erabaki zuten. Horretako Erresuma
Batuko Erosketa eta Kontratazio Publikoko Lan Taldearen metodologian oinarritu ziren
gehienbat. Beraz, EKPIrako MTF‐ren ikuspegia garatu zuten, zeina EKPI herrialde garatu eta
garapen bidean daudenetan aplikatzeko metodologia bat den. Iraunkortasuna erosketa eta
kontratazio ekintzetan barneratzeko interesa duten herrialdeak ikuspegi hau jarraitzera
gonbidatuta daude. Ikuspegi honek, hurrengo 4‐1 Irudian biltzen diren eta jarraian
zehatzago azaldu diren oinarrizko elementuak ditu:
4‐3 Irudia: EKP‐aren aurrerabidea MTF‐aren arabera
Iturria:Egileak moldatuta, Marrakech Task Force on Suntainable Public Procurement (UNEP, 2011) txostenean oinarriturik
EKPIrako MTF‐ren ikuspegia neurri handi batean erosketa eta kontratazio prozesuan
oinarritzen da zeinetan zehar: beharrak eta arriskuak identifikatzen diren; hornitzaileak
ebaluatu, hautatu eta kontratatu; ondasun eta zerbitzuak zehaztu; eta kontratuak kudeatu
eta kontrolatzen diren. Ikuspegi honek beraz, fase bakoitzean erosketa eta kontratazio
publikoak kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrago baten alde nola jardun dezakeen
jasotzen du. Lehentasunezko sektoreak hautatzean, baliabide mugatuak ingurumen edo
sozio‐ekonomiko arrisku txikiak dauden sektoretan, merkatuan eragin txikia izango duten
Egoeraren
ebaluaketa
Araudia berrikusi / Merkatuen
prestasuna aztertu
EKP plana
Prestakuntza
Aplikazioa
Aurrerabidea
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
154
edo prezio lehiakorrean ingurumena errespetatzen duten alternatibarik ez duten sektoretan
ez xahutzea bermatzen da.
Kontratuaren kudeaketa eraginkor batek hornitzaileek beraien eskaintzetan jasotako
konpromisoak betetzen dituztela bermatzen du. Erosketa arduradunek helburu
zorrotzagoen aldeko apustua egin dezakete, kasu horretan hornitzaileak ordain sari bat
jasoko luke. Jarraipenak eta ebaluaketari esker kontratatutako helburuak betetzen direla
ziurtatzen da baita neurri zuzentzaileak hartzea behartu ere.
Lehen esan dugun bezala, EKPIreko MTF ikuspegia holistikoa da eta hainbat erakundek
ondasun eta zerbitzu jakin batzuentzako prestatu dituzten gidaliburuak erreferentzia
moduan gomendatzen ditu. Testuinguru orokor moduan baliagarriak izango dira, nahiz eta
zehaztasun gehiago aztertu eta praktikan jar daitezken. Zentzu berean, EKPIrako MTF‐k
hasiera batean nazio mailara bideratu du bere esfortzua, baina erosketa eta kontratazio
publiko iraunkorra maila lokalean ere aplikatu beharko litzateke.
2003 eta 2007 urteen artean, Afrika, Asia‐Pazifikoa, Europa eta Latinoamerika eta Karibe
erregioetan kontsulta eta estrategia ezberdinak egin ondoren erregio bakoitzaren beharrak
eta lehentasunak identifikatu ziren kontsumo eta ekoizpen iraunkorrari dagokionean45.
4.5.2. EUROPAR BATASUNA
Europar Batasuneko erakundeek EKPI aldeko jarrera nabarian jarri zuten bereziki 2001.
urtean “Community law applicable to public procurement and the possibilities for
integrating environmental considerations into public procurement” (COM (2001)274)
komunikazioa argitaratzean. Bertan, lehenengo aldiz erosketa eta kontratazio publikoetan
hautapen prozesuetan ingurumen eskakizunak kontuan nola har zitezkeen azaldu zen. Urte
batzuk beranduago, aurretik aipatu diren erosketa eta kontratazioari buruzko bi zuzentarau
onartu zituen.
Bi urte beranduago, 2003. urtean, “Communication on Integrated Product Policy” (European
Commission COM (2003) 302 final) argitaratzean EKPB kontsumitzaileen jarreran eragiteko
politika tresna egokitzat onartu zen eta Estatu kide bakoitzari 2006. urterako EKPB
45 Erreferentzia iturri nagusiak: http://www.unep.fr/scp/marrakech; www.unep/scp/procurement
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
155
bultzatzeko Nazio Ekintza Planak definitzea eskatu zitzaien. Europa mailako EKPBaren
egoera azaltzeko, hautaturiko 1.000 erosketa eta kontratazio publikorako deialdietan
ingurumen eskakizunak zenbateraino barneratzen diren aztertu ostean, Bower et al.ek
(2006) egindako txostenean46 ingurumen eskakizunak, nagusiki, zazpi herrialdetan –
Alemania, Austria, Danimarka, Erresuma Batua, Finlandia, Herbehereak eta Suedia –
barneratzen zirela ondorioztatu zen. Hauek, “Green‐7” bezala izendatu ziren EKPB
bultzatzeko politika, nazio gida eta programa indartsuak
Pixkanaka, Europar Batasuna eta bere Estatu kide gehienak (2010eko ekainerako 21 Estatu‐
kidek onartu zuten eta gainerakoak ‐ Bulgaria, Errumania,Estonia, Grezia, Hungaria eta
Irlanda – prestatzen ari ziren) Erosketa eta Kontratazio Publiko Berde edo Iraunkorrerako
ereduak edo nazio ekintza planak47 garatuz joan dira. Dena dela, bakoitzaren garapen maila
eta jarraitutako eredua ez dira berdinak. Horrez gain, eredu bera garatu duten kasuetan
produktu talde bakoitzarentzat irizpide desberdinak zehaztu dira eta honek ondasun berde
edo iraunkorren merkatuan izan duen eragina ez zen bilatzen zena, ekoizle edo hornitzaileak
estandare desberdinak bete behar baititu Estatu kide bakoitzean. Arazo honi irtenbidea
eman nahian “Sustainable Consumption and Production and Sustainable Industrial Policy
Action Plan” (COM (2008) 397 final) Europar Batzordearen komunikazioan EKPBari loturiko
hainbat ondasun eta zerbitzu taldeentzako irizpide komunak definitu ziren eta erakundeei
irizpide hauek barneratuz ondasun, zerbitzu eta hornidura berdeagoak erosteko gomendioa
luzatu zitzaien. Irizpide komun hauen bidez ingurumen eskakizunen erabilera
harmonizatuagoa lor daiteke erosketa eta kontratazio publiko prozesuetan. Zehazkiago,
Europako Batzordeak hasiera batean hamar ondasun eta zerbitzu talde (garbiketa produktu
eta zerbitzuak; eraikuntza; elektrizitatea; katering zerbitzua eta elikagaiak; lorezaintzarako
ondasun eta zerbitzuak; bulegoetako IT ekipamentua; papera; arropa; garraioa; eta
altzariak) identifikatu zituen, eta EKPB erabilera sustatzeko talde bakoitzarentzat gutxieneko
irizpide eta helburu batzuk zehaztu ziren. Berriki 19 produktu taldeentzako zehaztu dira
46 Eskuragarri dago hurrengo helbidean: http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/take_5.pdf
47 EB27ko herrialde bakoitzaren egoerari buruzko informazio eguneratua hurrengo orrialdean aurki daiteke: http://ec.europa.eu/environment/gpp/action_plan_en.htm
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
156
gutxieneko baldintzak48. Talde bakoitzarentzat, Europako Batzordeak oinarrizko irizpideak
eta irizpide aurreratuak zehaztu ditu: lehenengoak, oinarrizko irizpideak, EBeko edozein
erakunde kontratatzaileak ezarri ditzake, zeinak ingurumen eragin esanguratsuenak jasotzen
dituen eta egiaztapen esfortzu edo kostu gehikuntza minimoa eragiteko diseinatuak daude
eta, bigarrenak, irizpide aurreratuak, merkatuan aurkitzen den ingurumenari dagokionean
ondasunik onena erosteko asmoa duen EBeko edozein erakundearentzat daude pentsatuak.
Irizpide hauek egiaztapen esfortzu handiagoa edo kostu gehigarri bat eragin dezakete,
funtzio bera betetzen duen beste ondasunekin alderatuz gero.
Aipatutako helburuak zenbateraino bete diren behatu ondoren “The uptake of green public
procurement in the EU27” (CEPS, 2012) lanaren ondorioetako baten arabera erakunde
publikoek sinatu dituzten kontratuen %26ak ingurumen eskakizun guztiak oinarrizko
irizpideak zituzten eta %55ak gutxienez oinarrizko ingurumen eskakizuna zuen. Ondorengo
irudian erakunde publiko ezberdinetan barneratu diren ingurumen eskakizunen ehunekoak
mota ezberdinetan multzokatuta jasotzen dira.
4‐4 Irudia: Erosketa eta kontratazio publikoan ingurumen eskakizunak eta oinarrizko irizpideak
Iturria: Egileak egina, The uptake of green public procurement in the EU27 (CEPS, 2012) lanean oinarriturik
48Zerrenda osoa eskuragarri dago ondorengo helbidean: http://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_gpp_criteria_en.htm
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Gobernu zentrala
Gobernu erregionala
Tokiko gobernua Erakunde autonomoak
Guztira
Ingurumen irizpideak
Gutxienez oinarrizko irizpide bat
Irizpide guztiak oinarrizkoak
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
157
Azpimarratu behar da, hasiera batean garatu ziren EKPI nazio ekintza planek batik bat
ingurumenaren gaineko eragina murrizteko asmoa zutela, hau da, EKPB‐ra mugatu ziren.
Baina, duela gutxi hainbat nazio ekintza planek erosketa eta kontratazio publiko
prozeduretan eskakizun sozialak kontuan hartzen hasi dira. Horien artean daude, Austria,
Belgika, Danimarka, Frantzia, Alemania, Herbehereak, Erresuma Batua. Europar Batasunak
gidaliburu moduan “Buying Social. A Guide to Taking Account of Social Considerations in
Public Procurement” (2010) argitaratu du.
Beraz, ez da harritzekoa momentuz EKPI‐k prozesu gehienetan ingurumen eskakizunak
bakarrik eskatzea. Eskakizun sozialen presentzia oraindik ere txikiagoa da ondorengo 4‐11
irudian ikus daiteken moduan.
4‐5 Irudia: EKPI ekimenak iraunkortasun eskakizun motaren arabera
Iturria:Egileak egina, SPP in EU Member States: Overview of goverment initiatives and selected cases (Steurer, Berger, Konrad, & Martinuzzi, 2007) txostenean oinarriturik
Bestalde, 2010. urtean argitaratu zen Europa 2020 estrategiaren helburuak lortzeko erabili
behar diren merkatu tresna esanguratsua da EKP. Zehatzago esateko, Europa 2020
estrategiaren arabera EKPak ondorengoa bete beharko du:
Eskariari loturiko politikez baliatuz, enpresen berrikuntza sustatzeko baldintza
orokorrak hobetu,
Baliabideen erabilera eraginkorragoa eta karbono isurketa txikiagoko ekonomia
bateranzko joera bultzatu, erosketa eta kontratazio publiko berdearen erabilera
orokortuz,
47,6
41,7
6,83,9
Ingurumena & soziala
Ingurumen eskakizunak bakarrik
Eskakizun sozialak bakarrik
Zehaztugabeko eskakizunak
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
158
Enpresen baldintza hobetu, bereziki Enpresa Txiki eta Ertain berritzaileena.
Ikerketa eta berrikuntza, baita berrikuntza ekologikoa eta berrikuntza soziala ere,
etorkizuneko hazkunde ekonomikoaren eragile nagusiak izango dira eta Europa 2020
estrategiaren baitan garrantzia handia dute. Beraz, erakunde publikoek erosketa eta
kontratazioaren erabilera estrategikoaz baliaturik berrikuntza sustatzen saiatu beharko dira.
Ondasun eta zerbitzu berritzaileak erosiz, zerbitzu publikoaren eraginkortasuna eta kalitatea
areagotzeaz gain gaur egungo gizartearen oinarrizko erronka bati aurre egingo zaio,
inbertsio publikoen kalitate/prezio erlazioa hobea lortuko da, eta horrez gain, abantailak
arlo ekonomiko, sozial eta ingurumenarenean lortuko dira, hots, garapen ekonomiko
iraunkorrago bat lortuko da (Comisión Europea, COM(2011) 896 final, 2011).
4.5.3. JASANGARRITASUNERAKO TOKIKO GOBERNUEN ERAKUNDEA (ICLEI)
ICLEI‐k, garapen iraunkorraren aldeko konpromiso sendoa egin duten tokiko gobernuen
erakundea izanik, Europa mailan EKPI‐ri loturiko bi programa nagusi zuzentzen ditu: “Buy it
green” Sarea (BIG‐Net) eta Procura+‐ Sustainable Procurement Canpaign. Horrez gain, tokiko
erakundeek ondasun eta zerbitzu iraunkorrak eros ditzaten beste hainbat programa ere
aurrera eramaten ditu.
Lehenengoak, BIG‐Net, 2001. urtean abiatu zenak, Europako EKPI ekimenak koordinatu eta
Europako tokiko erakundeen arteko lankidetza bultzatzeaz arduratzen da. Europa mailan,
tokiko erakundeak erosketa eta kontratazio publiko iraunkorraren aldeko jarrera izaten
aitzindariak izan ziren eta ondorioz ezagutza oparoa garatu zuten. Baina ekimen hauek
modu isolatuan aplikatu dira. Ondorioz, ICLEIren helburu nagusia BIG‐Net programaren
bidez tokiko erakundetan eta tokiko erakundeekin lan egiten dutenen arteko foroari esker
erosketa iraunkorrari buruzko ezagutza partekatu eta esperientziak zabaltzea da. Egun,
sarea 350 bat erakundek osatzen dute.
Procura+‐Sustainable Procurement Campaign 2004ean abiatu zen ekimenaren bidez,
Europako gobernu zein tokiko administrazioei EKPIeko jarduerak indarrean jartzeko laguntza
eskaini eta jardunbide egokiak partekatzeko aukera eskaintzen zaie bazkideei. Kanpaina
honen helburu nagusia, EKP prozesutan, ahalik eta erakunde gehienek irizpide sozial eta
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
159
ekologikoak barneratuz ekologikoki eraginkorrak eta sozialki arduratsuak diren ondasun eta
zerbitzuen merkatua suspertzea da.
Helburu nagusi hori lortzeko edozein EKPI jarduerak aurrera eraman nahi dituen
edonorentzat The Procura+ Manual – A Guide to Cost‐Effective Sustainable Public
Procurement gidaliburua eskuragarri dute, zeinetan lehentasun handia duten sei produktu
talderentzako (autobusak, garbiketa eta mantenimendurako ondasun eta zerbitzuak,
elektrizitate berdea, elikadura eta katering zerbitzua, IT ekipamenduak, eraikinen
berrikuntza/eraikuntza) EKP prozesuan iraunkortasun eskakizun garrantzitsuenak modu
erraz batean nola barneratu eta eskakizunek eragin ditzaketen kostu, ezaugarri juridiko eta
kudeaketari buruzko informazio zehatza jasotzen da.
Egun, ICLEIk Procura+ kanpainako nazio‐kide49 kategoria duten zazpi herrialde ezberdinetako
(Austria, Espainia, Erresuma Batua, Grezia, Italia, Portugal eta Suitza) erakundeekin lan
egiten du. Herrialde bakoitza ordezkatzen duen erakundearen ardura, Espainiaren kasuan
Ecoinstitut kooperatibarena, izango da: parte‐hartzailearen hizkuntza erabiliz informazioa
eta inplementazioaren gaineko aholkua emanez, Procura+ Kanpainako parte‐
hartzaileentzako sarbide puntu bezala jokatzea; dagokion herrialdean Procura+ Kanpaina
bultzatzea eta Procura+ erosketa iraunkorreko beste jarduera batzuekin konektatzea. Egun,
Kanpaina honen parte‐hartzaileak50 29 dira, horien artean dago IHOBE sozietate publikoa.
49 Informazio gehiago hurrengo helbidean kontsultatu daiteke: http://www.procuraplus.org/en/
50 Procura+ Kanpainako parte‐hartzaileen zerrenda hurrengo helbidean kontsultatu daiteke : http://www.procuraplus.org/en/participants/
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
160
4.5.4. BESTE KASU BATZUK: NORTH AMERICAN GREEN PURCHASING INITIATIVE (NAGPI), THE INTERNATIONAL GREEN PURCHASING NETWORK (IGPN)
North American Green Purchasing Initiative (NAGPI) adituen batzorde bat da eta Ipar
Ameriketan erosketa berdea lantzen duten talde handi eta erakundeek osatzen dute.
Kanadako Ingurumen Lankidetzarako Batzordearen baitan dago eta iniziatibak erosketa
berdea bultzatzeko jarduerak zerrendatzen ditu:
ekoizleak, erosleak, politikariak, komunikabideak eta biztanleria erakartzeko ideia
bateratua sortu,
Ipar Ameriketan erabiltzen diren erosketa eta kontratazio publikoari loturiko
politikak eta tresnen datubasea egiteaz arduratu eta ikerketa beharrak identifikatu
(esate baterako erosketa berdearen onurak kuantifikatzeko metodologia),
behar hauek asetzeko finantziazioa bilatu,
marketing hizkuntza bateratuaren garapena bilatu eta hainbat ondasunen gauzatzea
bultzatzeko kanpaina aurrera eraman ditu.
EKP loturiko araudiari buruzko informazioa jasotzen du, hainbat kasuen azterketak,
datubaseak baita Ipar Ameriketako praktika egokiak ere.
Nazioarteko Erosketa Berdeen Sarea (IGPN) 2005. urtean sortu zen. Bere helburua, mundu
mailan, erosketa berdea sustatzea da nazioarteko erakunde, erakunde lokal eta GKE‐ei
erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrari buruzko elkarkidetza, elkartruke eta
sareratzeko plataforma aktibo bat eskainiaz. Jarduerarik esanguratsuenak hurrengoak dira:
maila globalean erosketa eta kontratazio berdeari buruzko joera eta praktika onei buruzko
ikerketa eta argitalpenak burutzea, erosketa berdea sustatu eta indartzeko mintegiak
antolatzea, erosketa berdeari buruzko nazioarteko konferentzia antolatzea, erosketa
berdeari loturiko erreminta eta giden garapenean lankide izan.
Era berean, nazio mailako erosketa eta kontratazioari publiko iraunkorrari loturiko araudiari
buruzko informazio orokorra jasotzen du, baita nazio arteko sareei buruzkoa ere.
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
161
4.6. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRARI LOTURIKO HAINBAT JARDUNBIDE EGOKI
Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari loturiko jardunbide egokiak asko ugaritu dira
azken urteotan. Jarraian hautatutako jarduera egoki batzuk jaso diren arren gehiago eta
xehetasun argiagoekin IHOBE, ICLEI eta EB erakundetako web orri espezializatuetan aurki
daitezke.
HAURRAK ESPLOTATZEN EZ DITUZTEN LIZITATZAILEAK BAVARIAN
2008. urtetik, Bavariako (Alemania) estatu‐gobernuek ez dute LANEren 182. hitzarmena
urratzen duen lizitatzailerik onartzen. Izan ere, Bavariako gobernuaren arabera, Alemaniako
Konstituzioak babestutako giza duintasunaren aurkako erasoa da haur‐esplotazioa. Beraz,
lehiaketa publikotik kanpo uzten ditu lanerako haurrak erabiltzen dituzten enpresak eta
erakundeak eta, horrez gain, lizitatzaile ez‐fidagarritzat jotzen dira. Bavariar estatuko
administrazio‐arauen arabera, lizitatzaileak frogatu egin behar du azpikontratatuta dituen
enpresek eta hornitzaileek ez dutela haurrik esplotatzen. Era horretan, Bavariak ekoizpen‐
kate osoari ematen dio garrantzia, eta beste estatu‐gobernu batzuentzat eredu izan daiteke.
ELIKADURA EKOLOGIKOA ERROMAKO ESKOLA PUBLIKOETAN
Italiako eskoletan milioi bat otordu ekologiko zerbitzatzen dira urtero, eskola otordu guztien
laurden bat gutxi gorabehera. Erromako eskoletan jangeletako otorduetan elikadura
ekologikoa eskainiz, nekazaritza ekologikoa, elikadura segurtasuna eta dieta orekatuak
bermatzeaz gain egungo eta etorkizuneko hornitzaileak ingurumena babesten duten
jardueratara bideratu nahi dira. Zentzu honetan, Erroman “Alla hor Quality food” programa
2001. urtean indarrean jarri zen eta 2010. urtean ingurumen irizpideak barneratzea erabaki
zen elikagaiak erosi eta jangela zerbitzuak kudeatzerakoan. Eskaintzen diren elikagaien
(haragia eta arraina ezik) %69ak jatorri ekologikoa du. Elikagai ekologikoen aldeko apustuak
otorduen kostua %8an (0,40€) garestitu badu ere, hornitzaileek serioski hartu dute
administrazio publikoaren eskakizuna eta beraien jarduera egokitu egin dute ekoizpen
ekologikoago baterantz bideratuz.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
162
SUITZAK “BIDEZKO ORDENAGAILUAK” EROSTEKO LEHEN PAUSUAK EMAN DITU
Berna, Biel, Geneva, Lausana, Zurich eta Zug hiriek estrategia bat garatu dute, erabilera
publikorako informatika‐ekipoak erostean, erantzukizun sozial eta ekologikoaz jokatzeko.
Horrez gain, hiri hauetako batzuek Fastenopker eta Brot für alle51 erakundeei hitz eman
diete ordenagailu publikoak erostean, kontsumo iraunkorrerako arauak aintzat hartuko
dituztela.
EMAKUMEEN ETA GIZONEN ARTEKO BERDINTASUNARI BURUZKO KLAUSULAK GIPUZKOAKO
FORU ALDUNDIAN
Gipuzkoako Foru Aldundiko (DFA) Diputatu Kontseiluak, 2011ko ekainaren 21ean, hartutako
erabakian erosketa eta kontratazio publikorako prozesuetan emakumeen eta gizonen arteko
berdintasunari buruzko klausulak barneratzeko jarraibideak jasotzen dira. Onartutako
jarraibideko klausula horiek derrigorrez bete beharrekoak dira generoaren ikuspuntua
garrantzitsua bada, bai kontratuaren xedeari dagokiolako, bai garrantzia hori beste modu
batera agertzen delako.
UDALERRI TIXIKIETAN EROSKETA BERDE PUBLIKOA
Vorarlberg Austriako estaturik txikienetarikoa da (2.6041 km2). Lau barruti politikok eta 96
komunitatek (udalerrik) osatua, 375.000 biztanle inguru bizi dira.
Komunitate horietan erosketak egiteko zerbitzu zentralizatu eta espezializatua jarri dute
martxan, Erosketa Zerbitzu Ekologikoa (OekoberschaffungServiceOeBs izenekoa) eta
Umweltverband Vorarlberg izeneko tokian tokiko elkarte batek eskaintzen du. Zerbitzu hori
martxan jarri izana hiru arrazoiek bultzatu dute: Batetik, erosketa prozesuan komunitate
horiek garapen iraunkorreko irizpideak txertatzeko azaldu duten borondatea. Bigarrenik,
kontratu publikoak esleitzeko prozedura korapilatsuak eta azkenik, udalerri txikienek halako
ekimenak martxan jartzeko daukaten baliabide falta.
51 Fastenopker eta Brot für alle erakundeek teknologia aurreratuko ordenagailuak ekoizten dituzten emakumeen lan baldintza eskasak salatzearekin batera LANEren hitzarmenak betetzea eskatu dute “High Tech – No Rigths?” kanpainaren bidez. Xehetasun gehiago hurrengo helbidean: http://www.fair‐computer.ch/cms/index.php?id=187
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
163
Udalerriek zerbitzuaren esku uzten dituzte erosketak. Aurrez, ordea, enpresa hornitzaileekin
kontratuak kudeatzeko beharrezko konpetentziak eman zaizkio. Erosketa prozesu osoa
kudeatzen dute: baldintza‐agirien publikazioa, erosketen kudeaketa, erosketen harrera eta
banaketa. Zerbitzua udalerriek finantzatzen dute (parte‐hartzea borondatezkoa da); udalerri
bakoitzak ordaindu beharrekoa eragindako erosketen eta biztanleen arabera zehazten da,
proportzionalki. Bestalde, udalerriek internet bidez, produktu berdeen katalogoa jasotzen
dute; bertan, erosgai dauden produktuak eta prezioak kontsulta ditzakete, eta baita eskaera
egin ere. Produktuak zuzenean bideratzen dira eskaera egin duen udalerrira eta, produktuak
bidali ondoren, bulegotik igorritako faktura jasotzen dute.
Zerbitzuaren bitartez eros daitekeen produktuen zerrenda oso zabala da: material
informatikoa, bulegoko materiala, telefonia, altzariak, argiteria publikoko elementuak,
garbiketarako produktuak, eta abar.
Erosketa zerbitzua eskaintzeaz gain, formazio jardunaldiak edota esperientzia trukaketa
taldeak antolatzen ditu. Era berean, tokiak tokiko ekimenen antolaketan erosketa berdea
sustatu nahi duten elkarteei laguntza eskaintzen die.
Zerbitzuak jarraian zehazten diren onurak ekarri ditu: 1) Erosketa publiko berdea hobeto
ezagutzeko aukera eta erosketa zein kontratazio prozesuetan ezagutza hori aplikatzeko
gaitasuna; 2) Ingurumen irizpideak kontuan hartuta egiten diren erosketen aurrekontu
publiko areagotua; 3) Kopuru handiak erostean, ondasunak eta kontsumitzeko produktuak
erosterakoan beherapen garrantzitsuak (merkatu prezioarekin alderatuta %20koak); 4) Giza
baliabide urriak dituzten udalerri txikiei erosketetan eta kontratazioan ingurumen irizpideak
txertatzeko aukerak ematea; 5) Udalerriko langileek erosketak eta kontrataziok egoten
pasatzen duten denbora murriztea; 6) Lizitazioak egiterakoan segurtasun juridiko gehiago
izatea.
Euskal Autonomia Erkidegoan Gipuzkoan dagoen Goiekik, Goierriko Garapen Agentziak,
eskualdeko udalerrien eskura dagoen erosketa zerbitzua eskaintzen du. Zerbitzuak zenbait
produkturen erosketa negoziatzeko ahalmena du (momentuz bulegoko materiala, gasolioa
eta gatza).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
164
Zerbitzua erabiltzen duten udalerriek bulegoko materiala prezio hobean erosten dute,
erosketa bolumena handia delako. Gatzaren kasuan, udalerriek elkarrekin erosten dute
garraioaren kostua merkatzeko eta ingurumen eragina murrizteko. Bestalde, gasolioaren
kasuan, erosketa egin behar den aldiro bost hornitzaileri aurrekontua eskatzen zaie,
erosketa bakoitzean eskaintza onena aukeratuz.
Produktu guztiak udalerrietara eramaten dira zuzenean. Fakturazioa, berriz udalerri
bakoitzak berea jasotzen du. Gatzaren kasua salbuespena da; faktura Goiekira iristen da eta
Goiekik udalerri bakoitzari bere igortzen dio. Garraioaren kostua, aldiz, udalerri guztien
artean ordaintzen da.
Momentuz ez dituzte erosketa berdearen irizpideak txertatu. Hala ere, zenbait kasutan
garraioak eragindako gastuak optimizatu eta ingurumen eragina murrizten da. Bulegoko
materialen kasuan, udalerriek aukera daukate katalago bidez ingurumen eragin gutxien
sortzen duten materialak aukeratzeko, esate baterako, paper birziklatua.
4.7. SINTESIA
1992. urtean Rio de Janeiron ospatu zen Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen
Konferentzian, kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorra, garapen iraunkorra lortzeko
ezinbesteko baldintzatzat onartu zen. Horrela, konferentzia berean adostu zen Agenda
21aren 4. kapitulua kontsumo ereduaren bilakaerari buruzkoa da.
Hamar urte beranduago, mundu mailako agintariek Johannesburgoko Plana sinatu zuten eta
kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko 10 urteko esparru programak
sustatzeko konpromisoa hartu zen. 2003. urtean konpromiso hau betetzeko asmoarekin
Marrakech prozesuari hasiera eman zitzaion. Prozesu honen baitan zazpi lan talde eratu
dira, horietako bat Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari buruzkoa da.
Bestalde, TA21 mugimendua Nazioa Batuen baitan sortu bazen ere, bere bultzatzaile
nagusiena ICLEI izan da. Horrez gain, tokiko iraunkortasunari loturik Europaren sostengu eta
lidergoa nabarmena da: Garapen Iraunkorrerako Europako Estrategiak 2001ean Garapen
Iraunkorra sektore guztien eta politika guztien ardatz nagusia bihurtu beharko lukeela jaso
zuen eta bereziki azpimarragarria da Europar Batasunak eta Europako Udalerri eta
4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera
165
Eskualdeko Kontseiluak sustatutako, Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Kanpaina. Kanpaina
honen baitan 2004. urtean “Aalborg+10” dokumentuan onartu zen. Bertan biltzen diren
hamar eginbideen artean dago kontsumo eta bizimodu arduratsuen alde hartutako
konpromisoa. Azken hau erdiesteko helburu moduan erosketa iraunkorrak egitea
proposatzen da.
Beraz, ingurumenari eta gizarte kohesioari buruzko kezkak erakunde publikoen portaeran
eragina izaten hasi dira. Zentzu honetan, erosketa eta kontratazio arduradunek hornitzaileei
maizago eskatzen diete ingurumen‐ edo gizarte‐ardurei buruzko egiaztagiriak eta EKPIren
praktikak ugaritu egin dira azken urte hauetan.
Aipatu behar da EKP zorrotz arautua dagoela nazioarte zein nazio mailan. Honela, 1994.
urtean onartu zen eta Munduko Merkataritza Erakundearen (MME) alde anitzekoa den
Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari buruzko Akordiak (GPA) nazioarte mailako
eragiketak arautzen ditu, baina ez du espresuki jasotzen EKP prozeduran iraunkortasun
printzipioak nola barneratu daitezken (kontrakorik ere ez jasotzen).
Europar Batasunean aurrerapauso bat eman da zentzu honetan. Horrela, 2001. urtean
Europako Batzordeak kontratu publikoei buruzko Erkidegoko legeria interpretatzen duen eta
kontratazio publikoan ingurumen xehetasunak sartzeko aukerak jasotzen dituen
komunikazio bat argitaratu zuen (COM(2001) 274 final).
Urte batzuk geroago, kontratazio publikoari buruzko Europako Zuzentarauak garatu eta
onartu ziren. 2004/17/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, uraren, energiaren,
garraioaren eta posta‐zerbitzuen sektoreetako kontratuak esleitzeko prozedurak
koordinatzeari buruzkoa, eta 2004/18/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, obren,
horniduren eta zerbitzuen kontratu publikoak esleitzeko prozedurak koordinatzeari
buruzkoarekin araudian zegoen hutsunea bete zen, zehaztasun osoz adierazi baitzuten
ingurumen klausulak kontratu publikoetan nola integra daitezkeen.
Ondorengo urteetan, EBko Estatu‐kide bakoitzak bere lege esparru egokituz joan da.
Espainiar estatuan 3/2011 LEGEGINTZAKO ERREGE‐DEKRETUA, 2011ko azaroaren 4koa,
Sektore Publikoaren Kontratuen Legearen Testu‐bateratuan jasotzen dira iraunkortasun
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
166
irizpideak barneratzeko aukera ezberdinak eta Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan,
berriz, 6/2008 EBAZPENAK.
Azpimarratu behar da, bai zuzentarauek, bai legegintzako errege‐dekretuak zein ebazpenak
iraunkortasun eskakizunak EKP prozeduraren fase ezberdinetan nola barneratu daitezken
argitzen dutela baino ez dute erakunde publikoa irizpide edo eskakizun hauen erabilpena
derrigortzen. Erakunde publikoaren borondatearen araberakoa izango da, beraz, eskakizun
sozial, etiko edo ingurumen eskakizunak barneratzea.
Dena dela, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berde edo Iraunkorra, Europa mailan, oso
aurreratua dagoen kontzeptu eta praktika bat da. Herrialde asko urte luzez lanean aritu dira
arlo honetan aurrera egin ahal izateko. EB27tik ia Estatu‐kide gehienek EKPrako Nazio
Ekintza Planak onartu dituzte, batzuek antzeko eskemak garatu dituzte eta gehienek
ingurumenari eragindako kalteak murriztea dute helburu nagusitzat, klima aldaketa ahalik
eta gehien ekidingo dituzten erabakiak hartuz edo jardunbide egokiak erosketa eta
kontratazio publikoaz arduratzen direnen artean zabalduz. Hori horrela da, besteak beste,
hasiera batean Europa mailan EKPB aldeko jarrera gailendu zelako. Ikuspegi soziala
beranduago lantzen hasi bazen ere, Buying social gidaliburua argitaratzearekin argi geratu
da dimentsio soziala ere kontuan hartuko dela EKP prozeduran EB mailan eta hainbat
Estatu‐kidek eskakizun sozialak barneratu dituzte beraien Nazio Ekintza Planetan.
Nazioarte mailan, EKPIri buruz lanean diharduten programen artean, EB EKPBrako
programaz gain, Marrakech prozesua, ICLEI, Ipar Ameriketako EKPB iniziatiba eta
Nazioarteko EKPB sarea esanguratsuak dira. Guztien helburua da, mundu mailan, gutxienez
erosketa eta kontratazio publiko berdea sustatzea. Horretarako elkarkidetza, elkartruke eta
sareratze aktiboa eskaintzen dute. Marrakech prozesuak eta ICLEIk ikuspegi holistikoagoa
dute eta iraunkortasunaren hiru dimentsioak barneratzea dute helburu, EKPI praktikak
ahalbidetuz.
5. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
169
5.1. SARRERA
Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren bidez, Administrazio Publikoek maila etiko
eta sozialeko nahiz ingurumenaren alorreko hainbat baldintza barneratuz erosi edo
kontratatzen dituzten ondasun eta zerbitzuekin justizia soziala eta elkartasuna bultzatu
nahiz ingurumena babestu nahi izaten dute. Hau da, Erosketa eta Kontratazio Publiko
Iraunkorrak ekonomiaz haratago dauden arloak ere kontuan izango ditu; ingurumen arloa,
arlo soziala eta etikoa. Horrenbestez, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren baitan
erosketa publiko berdea, kontratazio publiko soziala eta bidezko erosketa publikoa bereizi
daitezke. Lehenengoak, erosketa publiko berdeak, Administrazio Publikoek produktu bat
edo enpresa hornitzaile bat aukeratzerakoan ingurumena ere aintzat hartzea du helburu.
Kontratazio sozialaren bidez, kontratu publikoak aurrera eramateko baldintzetan gizarte
multzo baten enplegu eta trebakuntzari buruzko baldintzak barneratuz enplegu politikak
zehazten dituzte arduradun publikoek. Hirugarrenik, bidezko erosketa publikoaren bidez, lan
baldintza duinak, gutxieneko soldata edo haurren lanaren aurkako borroka moduko
nazioarteko hitzarmen eta baldintzak betearazten dira kontratu publikoen bidez obra,
hornidura edo zerbitzuak eskuratzerakoan.
Kapitulu hau Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren azpi arloa bezala definitu
daiteken Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruzkoa izango da, hots, produktuek
beraien bizi‐zikloan zehar edo zerbitzuek eta eraikuntza lanek beraien gauzatzean
ingurumenaren gain izan ditzaketen eragin kaltegarriak murrizteko balio duten ingurumen
irizpideak txertatuz administrazio publikoek burutzen dituzten erosketa publiko berdeari
buruzkoa.
Izan ere, kontsumitzaileak, zentzu orokorrean, ekoizpen iraunkorra sustatzen lagundu
dezakete heinean, garapen iraunkorreranzko bidea egiterakoan agente garrantzitsuak dira.
Bestalde, egungo politika sozial, ekonomiko eta ingurumenekoen helburuak biltzen dituzten
ingurumen politika tresna berrien beharra azpimarratzen da, isurketen maila murriztu
arazten duten tresnen erabilerara mugatu beharrean. Horrela, Erosketa eta Kontratazio
Publiko Berdea, berrikuntzaren bidez, garapen iraunkorra sustatzeko tresna potentzial
moduan identifikatu da, baita kanpo eragin negatiboak, horien artean ingurumen kutsadura,
eragiten dituzten merkatu akatsak leunduko dituen tresna bezala ere.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
170
Gobernuek sarritan ingurumen irizpideak barneratzen dituzte beraien erosketa erabakietan.
Beraz, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak arlo asko ukitzen ditu, energetikoki
eraginkorrak diren ordenagailu eta eraikinak, ingurumenarekiko iraunkorrak diren egurrez
egindako bulegoko altzariak, birziklatutako papera, auto elektrikoak, ingurumenarekiko
adiskidea den garraio publikoa, elikagai ekologikoak jangelatan, iturri berriztagarrietatik
eratorritako elektrizitatea, eta ingurumen irtenbideekin bat egiten duten teknologia
darabilten aire egokitu sistemak (European Commission, 2004).
Baina urte luzez, erosketa eta kontratazio publikoaren arduradunak ez dituzte produktuen
ingurumen ezaugarriak, eraginak eta kostuak kontuan izan. Gaur egun, ordea, ekonomia eta
politika globalaren baldintza eta lehentasunak aldatu egin dira, garapen iraunkorra
kontzeptuaren garrantziaren hedapenak erosketa eta kontratazioari loturiko estrategia,
politika eta zuzentarauetan ingurumen ezaugarriak kontuan hartzen hasi dira.
Bestalde, ekoizpen eta kontsumo ereduak ingurumen jardueretara aldatuz, sektore publiko
zein pribatuan enplegu berdea sortuko duten hainbat indar eragile identifikatu dira:
kontzientziazio soziala eta ingurumen erantzukizuna; teknologia garapena; merkatu
segmentu berrien premia eta industria tradizionalekin lehiatzeko aukera ematen duten
tresna ekonomikoak, esaterako, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea.
Beraz, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak pixkanaka hartu duen garrantzia eta
etorkizunean eragin ditzakeen onurak zehatzago lantzeko, 5. Kapitulu hau honela antolatu
da. Hurrengo atalean, 5.2 puntuan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea izendatzeko
aurki daitezken termino ezberdinak eta horietako batzuen definizioa jasoko da zeintzuetan,
ideia nagusi bera nabarmentzen den. Horrez gain, Erosketa eta Kontratazio Berdeak
nazioarte mailan, azken urte hauetan, izan duen bilakaera ere azalduko da. Jarraian, 5.3
atalean, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko ekimenei buruzko azterketa
ezberdinetan azpimarratu diren zailtasunak eta hauei eman zaizkien irtenbideak bildu dira.
5.4 puntuan, alde batetik, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea, eskari politikaren tresna
den heinean, enplegu berdea eta eko‐berrikuntza zein neurritan bultza ditzakeen azalduko
da eta, bestetik, nazioarte mailan EKPBaz baliaturik enplegu berde eta eko‐berrikuntzari
loturik lortu diren emaitzak jasoko dira. Amaitzeko, azken atalean, 5.5ean, kapitulu honen
inguruko ondorioak jasoko dira.
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
171
5.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB): KONTZEPTUA ETA EKIMENAREN APLIKAZIOA
Gobernuaren eros ahalmena, McCruden‐ek (2007) dioen moduan, politika helbururen bat
lortzeko erabiltzea oso ohikoa da; tradizionalki, nazio barneko industria atzerriko lehiatik
babesteko erabili izan da eta, azken urte hauetan, berdintasun soziala sustatzeko.
Ingurumena babestu eta garapen iraunkorra bermatzeko gobernuaren eros ahalmenaz
baliatzea, aldiz, praktika nahiko berria da. Mota honetako politiken mugarria, “Issues and
Challenges in Implementing China’s Green Public Procurement Program” (Qiao & Wang,
2011) artikuluan jasotzen denez, 1991. urtean, Danimarkak zehaztu zuen erosketa eta
kontratazio publiko iraunkorrerako politikak sustatzeko estrategia onartu zuenean. Artikulu
berean jasotzen denez 1990eko hamarkadaren amaierarako erosketa eta kontratazio
publiko berdearen erabilera oso arrunta bihurtu zen nazio, erregio zein nazioarte mailan,
batik bat, ingurumenak jasandako narriadura eta baliabide naturalen gehiegizko erabilerari
erantzun bat eman nahi zitzaiolako.
Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bidez ingurumenari ahalik eta kalte gutxien egingo
dion praktika Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea bezala euskaratua izan da IHOBEren
eskutik. Gaiari loturiko literatura aztertzen bada, jardute bera izendatzen dituen termino
ezberdin asko aurki daitezke, horien artean daude: Environmentally Responsible Public
Procurement (ERPP) (Li & Geiser, 2005); Sustainable Public Procurement (SPP) (Preuss L. ,
2007); Environmental Product Procurement (European Commission, 2004); Greener
Purchasing, Eco‐Procurement, Green Public Procurement, Environmentally Preferable
Purchasing, Environment‐Oriented Procurement, Environmentally Friendly Procurement,
Environmental Procurement (Bolton, 2008; Li & Geiser, 2005; Erdmenger, 2003c). Esan
daiteke, erregioka termino baten edo beste baten aldeko hautua egin dela.
Horrenbestez, AEBetan “Environmentally Preferable Purchasing (EPP)” terminoa erabiltzen
dute zein honela definitzen duen bertako Ingurumena Babesteko Agentziak:
“EPP is a federal, or state government program that encourages and assists executive
agencies in the purchasing of environmentally preferable products/services whose
environmental impacts have been considered and found to be less damaging to the
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
172
environment and human health when compared to competing products/services.”
(Environmental Protection Agency, 1999)
Li & Geiser‐ek (2005) “Environmentally Responsible Public Procurement” (ERPP) terminoa
erabiltzen duten arren ELGEko herrialdetan “Greener Public Purchasing Policies” bezala ere
izendatzen dela gehitzen dute. Azken termino honen definizio zehatza ondorengoa da:
“as means to improve the environmental performance of public procurement, public
authorities in a number of member countries apply policies and practices which seek to
encourage procurement officers to purchase products and services which are less
environmentally damaging … as a means to improve the environmental performance of
public procurement.” (OECD, 2002)
Erdmenger‐ek “eco‐procurement” edo “green public purchasing” terminoak honela
definitzen ditu:
“eco‐procurement encompasses all activities that aim to integrate environmental
considerations into the purchasing process, from the identification of the need, through the
selection of an alternative, to the provision to the user. Green purchasing tries to avoid
unnecessary purchases by reviewing the actual need for the product and seeking other
solutions. If this is not possible, it seeks to purchase a greener variant that supplies the same
(or better) quality and functionality as the conventional choice.” (Erdmenger, 2003c)
Erresuma Batuan “Sustainable Porcurement” terminoaren erabilpena gailendu da eta
bertako Ingurumen sailak (Department for Environment, Food and Rural Affairs, DEFRA)
honela definitzen du:
“Sustainable Procurement is a process whereby organisations meet their needs for goods,
services, works and utilities in a way that achieves value for money on a whole‐life basis in
terms of generating benefits not only to the organisation, but also to society and the
economy, whilst minimising damage to environment.” (DEFRA, 2006, or. 10)
Europako Batzordeak, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruz igorritako “Public
Procurement for a Better Environment” komunikazioan (COM (2008) 400 final) Green Public
Procurement terminoa erabiltzen du, ondorengo definizioa jasotzen duelarik:
“… a proccess whereby public authorities seek to procure goods, services and works with a
reduced environmental impact throughout their life cycle when compared to goods, services
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
173
and works with the same primary function that would otherwise be procured .” (Commission
of the European Communities, COM (2008) 400 final)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko termino eta definizio ezberdin asko
dauden arren, goian jaso diren definizio guztietan ingurumenari kalterik egiten ez dion edo
ingurumen eta giza osasunari kalterik gutxien egiten dion ondasun eta zerbitzuen
aukeraketa aipatzen da. Gainera, Erdmenger‐ek (2003b) dioen moduan, Erosketa eta
Kontratazio Publiko Berdearen bidez beharrezkoak ez diren produktu eta zerbitzuen
erosketa eta kontratazioa ekidingo da, erosketa eta kontratazio arduradunek lehen urrats
batean produktuen beharra berraztertu beharko baitute. Behar hori benetakoa denean,
autoritate publikoek eta erdi‐publikoek bizitza‐zikloan ingurumen eragin txikia duten
produktuak, zerbitzuak eta obrak erosi edo kontratatu dizkiete sektore bereziei; hots, beste
modu batean erositako eta erabilera bereko sektore berezien produktuekin, zerbitzuekin
eta obrekin alderatuta ingurumen eragin txikiagoa dituztenak. Adibidez, energetikoki
eraginkorrak diren ondasunak (bonbillak eta ordenagailuak), egur ekologikoekin egindako
bulegoko altzariak, birziklatutako paper eta plastikoak, ...
Terminorik erabiliena aztertzeko ISI web of Knowledge plataformaz baliaturik Eco‐
procurement, Environmentally Responsible Public Procuremetn (ERPP), Green Public
Procurement (GPP) eta Sustainable Public Procurement (SPP) terminoak erabiliri dira. Gaia
arloan termino hauek txertatu eta guztira 102 erreferentzia ezberdin lortu dira. Lehenengo
bi terminoen kasuan, bakoitzarentzat erreferentzi bakarra aurkitu da, 2004 eta 2005
urtekoak, hurrenez hurren. GPPrentzat 46 eta SPP 76, baina, azpimarratu behar da azken bi
terminoentzat 22 erreferentzia komun atera direla. Beheko 5‐6 irudian, termino bakoitzari
dagokion erreferentzia kopurua, urteka banatuta, jasotzen da. SPP/GPP bezala taldekatu
dira komunean lortu diren 22ak. Erreferentzien ia %70 azken bost urtetan argitaratu dira
(2007‐2012 epean).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
174
5‐6 Irudia: EKPBaren terminoen banaketa 2000‐20112 aldirako
Iturria: Web of Knowledge [v.5.6]
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aplikazioa, nagusiki, ELGEko herrialdetan hedatu
bada ere, garapen bidean dauden hainbat herrialde ere jardute hau bultzatzen hasi dira.
Herrialde garatuetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen praktikari buruzko
azterketa asko egin dira, bereziki, Europar Batasuneko herrialdeetan. Horrela, Carlsson eta
Waarak “Environmental concerns in Swedish Local Government Procurement” (2006)
dokumentuan azaltzen duten moduan, Europar Batasunaren kasuan, ingurumen eraginak,
Erosketa eta Kontratazio Publikoaren prozesuak dituen fase ezberdin bakoitzarentzat
hartzen dira kontuan. Bestalde, bizi‐zikloaren kostuan52 oinarritutako, produktu berdeei
lehentasuna ematen dien eta kutsadura txikiagoa eragiten duten teknologien aldeko
apustua egiten duten politikak onartzen dituzte EBko gobernuek.
52 Bizi‐zikloaren kostua (Life Cycle Costing, LCC), erosketa bati loturiko guztirako kostuak neurtzen dituen teknika bat da. Produktu baten erosketa kostuaz (prezioa) gain, produktuaren erabilerak eragindako kostua (energia eta mantentze kostua) eta produktuaren deuseztatze kostua era kontuan hartzen direnean jabetzaren guztirako kostua (Total Cost of Ownership, TCO) bezala izendatzen da. LCCak aurreko kostuez gain zeharkako kostuak ere barne hartu ditzazke (azken kostua edo “Whole LCC”), esaterako, ingurumen‐ eta gizarte‐alorreko kanpo‐elementuak.
Azken kostua (“Whole LCC”)= erosteko kostua (prezioa) + erabilera‐kostuak (kontsumoa eta mantentzea) + finantza‐kostuak + zeharkako kostuak (ingurumen‐ eta gizarte‐alorreko kanpo‐elementuak).
LCC‐aren definizio zehatzagoa ondorengo helbidean dago eskuragarri: http://ec.europa.eu/environment/gpp/lcc.htm
1 11 1 2 13
1 14
63
11
12
41
2
4 6 4
6
9
7
5
1
1
11
16
2
3
5
1
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Eco‐pro ERPP GPP SPP GPP/SPP
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
175
Orokorrean, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko jarrera positiboa bada ere,
nazio batetik bestera erakutsitako konpromiso maila asko aldatzen da. Europar
Batzordearen Ingurumen Zuzendaritzak eskatuta, ICLEIk EB‐ko herrialde kideetan Erosketa
eta Kontratazio Publiko Berdearen aplikazio mailari buruzko azterketaren emaitzak jaso
zituen “Study contract to survey the state of play of green public procurement in the
European Union” (Ochoa & Erdmenger, 2003) txostenean. Bertan, Danimarka eta Suedia
aipatzen ditu konpromiso maila altuena duten europar herrialde moduan. Ipar Europako lau
herrialdeak kontuan hartzen dituen beste azterketa batean, ere, Danimarka eta Suedia
nabarmentzen dira (Kippo‐Edlund, Hatua‐Heikkila, Miettinen, & Nissinen, 2005). 2005 eta
2006 urteen artean, orduan Europa Batasuneko kide ziren 25 herrialdeek erantzundako 860
galdetegiez gain Europa mailan argitaratu ziren 1.000 deialdi baino gehiago aztertu ostean
25 horietatik, ingurumen irizpide gehien barneratzen zituztenen herrialdeen artean 7
nabarmendu ziren: Alemania, Austria, Danimarka, Erresuma Batua, Finlandia, Herbehereak
eta Suedia (ikusi 5‐7 Irudia: EKP baldintza agirien banaketa barneratutako ingurumen‐
irizpide motarena arabera Europan).
5‐7 Irudia: EKP baldintza agirien banaketa barneratutako ingurumen‐irizpide motarena arabera Europan
Iturria: Bouwer, et al (2006)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
176
“Green‐7” bezala izendatu zen zazpi herrialde hauez osaturiko taldea. Zazpiek ondorengo
ezaugarriak partekatzen zituzten (Bouwer, et al., 2006):
EKPB bultzatzeko politika edo/eta gida sendoak zituzten.
Nazio programari dagokionean, EKPB urteetan aurrera eramandako nazio
programen gaietako bat zen.
Guztiek zuten EKPBari buruzko web orria eta informazio iturri eskuragarriak (sarritan
produktuei loturiko irizpideak eta eskakizunei buruzkoak)
EKP berritzailerako teknikak sarriago erabiltzen zituzten. Bizi‐zikloko kostua esleitze
irizpide moduan edo ingurumen aukera ezberdinen artean hautatzerakoan
eskakizun funtzionalaren irizpidearen erabilera “Green‐7” herrialdetan %60koa
bazen, gainontzeko herrialdetan %45koa zen.
Ingurumen kudeaketa sistema aplikazioari dagokionean: “Green‐7” herrialdeen
%33ak erabiltzen zuten eta beste 18 herrialdetako erosketa eta kontratazio
arduradunen %13ak.
Asiako herrialde askotan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea nahiko kontzeptu berria
den arren, Japonia, Koreako Errepublika, Taiwan, Txina eta Tailandian modu aktibo batean
bultzatzen ari dira. Azpimarratu behar da, Europar Batasunean ez bezala, Asian onartu diren
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen programak derrigorrezkoak direla. Hala ere,
aplikazio arrakastatsua izan dute eta ondo errotu dira programa hauek. Horren erakusgarri
da, herrialde hauetan etiketa ekologikodun ondasunen salmenten igoera, batik bat, Erosketa
eta Kontratazio Publiko Berderako lehenetsiak izan diren ondasunena (IGPN, 2010).
Txina, 2005. urtean hasi zen EKPB aplikatzen Government Procurement List on Energy‐Saving
Products (2004an iragarri zen) eta Government Procurement List for Environmental Labelling
Products (2007an iragarri eta indarrean jarri zena) zerrendetan oinarriturik. Hau da, 2005.
urtetik aurrera, gobernu zentralaren erakundeek eta probintzia mailako gobernuek
Government Procurement List on Energy‐Saving Products zerrendan jasotzen diren
ondasunak erostera behartuta daude. Betebehar hauek maila guztietako gobernu erakunde
guztientzat orokortu ziren 2007. urtean. Gaur egun, 33 kategoriatan banatzen diren
kontsumo baxuko etiketa duten 10.000 produktu inguru biltzen dira eta lehentasuna dute
Erosketa eta Kontratazio Prozesuetan.
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
177
Modu berean, 2007an iragarri eta indarrean jarri zen Government Procurement List for
Environmental Labelling Products gobernu zentralaren erakunde eta probintzia mailako
gobernuentzat eta urtebete beranduago maila guztietako gobernu erakunde guztientzat.
Zerrenda hau dela eta, I‐motako etiketa ekologikoa duten ondasunek lehentasuna izango
dute Erosketa eta Kontratazio Prozesuetan. Aipatu behar da, 2009. urtean Txinako
gobernuak 14 bilioi RMB (1,74 bilioi €) balioko etiketa ekologikodun produktuak erosi
zituela.
Hong Kong‐eko administrazio erregio bereziko (Hong Kong Special Administrative Region,
HKSAR) Gobernu Logistika Sailak, EKPB zabor kudeaketarako gako estrategia moduan
identifikatu zuen, 1998. urtean indarrean jarri zuen, Waste Reduction Framework Plan
(WRFP) planean. Bi urte beranduago, HKSAR‐eko gobernuak EKPBren aldeko apustu garbia
egin zuen ordura arte indarrean zegoen Stores and Procurement Regulations egokituz, ahal
zen neurrian eta ekonomikoki arrazionala izanik: birziklatzeko aukera handia zuten ondasun;
ondasunaren zatirik handiena jatorri birziklatua; energia eraginkortasun altua; erregai
garbiak; ur kontsumo baxua; eta, toxikotasunik ez edo baxua duten substantzien aldeko
jarrera eskatu zuenean.
Japoniar gobernuak, 2000. urtean argitaratu eta 2001. urtean indarrean jarri zuen Law on
Promoting Green Purchasing legea. 2007. urtean, gobernu zentralaren ministerio guztiek, 47
prefekturak, aukeratutako 12 hiriek, 68 tokiko gobernuk EKPBari loturiko ekimenak aurrera
eraman zituzten eta, denen artean, erositako produktuen %95a berde bezala katalogatua
zegoen (Ho, Dickinson, & Chan, 2010).
Ameriketako Estatu Batuetan (AEB) ingurumena babesteko agentziak (Environmental
Protection Agency (EPA)) gobernu federalen mailan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
aplikatzen hasteko lagungarria izango diren printzipio gidariak garatu ditu.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
178
5.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ZAILTASUNAK GAINDITU NAHIAN
2005. urtean, Europako Batzordeko Ingurumen Zuzendaritza Nagusiak Europako Erosketa
eta Kontratazio Publiko Berdearen (EKPB) egoera aztertzeko eskariari erantzunez “Green
Public Procurement in Europe 2005: Status Overview” (Bouwer, et al., 2005) ikerketa lana
argitaratu zen. Hurrengo bi urteetan argia ikusi zuten “Green Public Procurement in Europe
2006: Conclusions and Recommendations” (Bouwer, et al., 2006), aurreko lanaren
jarraipena, eta “Sustainable Public Procurement in EU Member States: Overview of
government initiatives and selected cases” (Steurer, Berger, Konrad, & Martinuzzi, 2007)
txostenetan, ere, Europar Batasuneko EKPB ekimenei buruzko azterketa egin ostean,
prozesu honi loturiko hainbat zailtasun identifikatu bazituzten ere, bi nabarmendu zituzten:
Batetik, produktu berdeak garestiagoak direnaren ustea oso zabaldua dago erosketa eta
kontratazio prozesuen arduradunengan eta, hauek, produktu merkeenaz jabetzeko presioa
azpimarratzen dute eta, bestetik, arduradun hauek produktuen ingurumenari buruzko
informazio gutxi dute.
Beraz, uste orokorraren arabera, ingurumen irizpideak ere kontuan hartzeak erosketa eta
kontratazioaz arduratzen denari kostuen areagotzea eragiten dio. Hori, horrela izan daiteke
erosketa‐prezioan oinarriturik kalkulatzen badira Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bidez
eskuratzen diren produktuen kostua. Aldiz, bizi‐zikloan zehar sortzen diren kostu guztiak
kontuan hartzen dituen analisiaren bidez edo bizi‐zikloaren kostuaren (LCC) metodologian
oinarrituz, produktu baten bizi‐ziklo osoko kostuak aztertzen dira, eta ez erosketa prezioa
bakarrik, baita erabilpenari loturik sortzen diren kostuak ere. Oraindik, LCC motako
azterketak ez daude oso hedatuak Erosketa eta Kontratazio Publikoko prozesuetan, eta egin
diren ikerketen arabera, garapen maila desberdina da herrialde batetik bestera. Honela,
Herbehereak eta Finlandian oraindik ere, kasu gehienetan, erosketa kostuan oinarritzen dira
eta Erresuma Batuan, aldiz, LCC azterketan oinarritutako emaitzak erosketa kostua baino
gehiagotan hartzen dira kontuan (PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys, 2009, or.
24). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeko deialdietara aurkeztutako eskaintzak LCC
metodoan oinarriturik ebaluatzeak, Erosketa eta Kontratazio Publikoko arduradunek
ebaluaketa metodo konplikatuagoak ulertu eta aplikatzeko duten gaitasuna ere erakusteaz
gain Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen alde duten konpromisoa ere erakusten du.
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
179
Azken urte hauetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko jarrera areagotu
bada ere, beheran jaso den 5‐8 Irudiak nahiko argi erakusten du, Europar Batasuneko 27
herrialde‐kideetan eskaintzen ebaluazioa erosketa prezioan oinarritzen dela nagusiki (%64),
aukera mistoak jarraitzen diolarik (%30). Jarrera hori, gainera, gobernu maila guztientzat
errepikatzen da, hau da, LCCaren erabilera ebaluaketa tresna nagusi moduan portzentaje
baxu batean jasotzen da gobernu zentral, erregional zein lokalean (%9, %5 eta %3an,
hurrenez hurren). Maila zentralean gehiagotan erabiltzen den arren, datuek ez dute jakintza
itogune bat adierazten, baizik eta Erosketa eta Kontratazio Publikoaren arduradunek LCC
erabiltzeko duten borondate‐eza edo gaitasun‐eza (IISD, 2012).
5‐8 Irudia: LCC, TCO eta erosketa prezioak esleipen irizpide moduan
Iturria: Centre for European Policy Studies (2012)
LCC metodologiaz baliaturik “Collection of statistical information on Green Public
Procurement in the EU. Report on data collection and results” “Green‐7” herrialdeetan
2006‐2007 epealdian Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen ekimenen bidez kostuak,
batez beste, %1ean murriztu zirela jasotzen du. Hots, ingurumen irizpideak Erosketa eta
Kontratazio Publikoko prozeduran barneratzeak erosketa kostu zuzena handitzen badu ere,
guztirako kostua %1ean murriztea lortu du, erosketa prezio altuagoak funtzionamendu
kostu txikiagoekin orekatuz. Ondorengo 5‐9 irudian ikus daiteken moduan, ingurumen
irizpideak barneratuz Erosketa eta Kontratazio Publikoak eragindako kostua murriztea
posible da, nahiz eta, herrialde mailan emaitzak desberdinak ageri diren. Aztertutako
herrialde guztiek, Danimarkak izan ezik, kostuak murriztu dituzte; gehien Erresuma Batuak
cent
ral
gove
rnm
ent
regi
onal
gove
rnm
ent
loca
l go
vern
men
t
inde
pend
ent
regu
lato
r
othe
r
tota
l9% 3% 5% 6%
13%6%
29% 31% 32%24%
35% 30%
62% 66% 63%70%
52%64%
mostly evaluation on LCC/TCO
Sometimes LCC/TCO, sometimes purchasing price
mostly purchasing price
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
180
(%5,70) eta gutxien Herbehereak (%0,17). Desberdintasun honen zergatia era jasotzen da
azterketa honetan; batik bat, eraikuntza eta garraioa, bi produktu talde hauetan murrizten
dira kostuak Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen bidez, eta herrialde bakoitzak
produktu talde ezberdinetara bideratzen du bere Erosketa eta Kontratazio Publikoa.
Horrela, Erresuma Batuak eraikuntzara Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen zati
handi bat bideratzen duenez kostua %5,70 murriztea lortu du, aldiz Danimarkak eraikuntza
eta garraiora oso zati txikia zuzentzen duenez, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen
erabilerak kostua %0,31 handitu arazi dio (PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys,
2009).
5‐9 Irudia: EKPBak kostuengan duen eragina
Iturria: Egileak moldatuta, Collection of statistical information on Green Public Procurement in the EU (PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys, 2009) txostenean oinarriturik
Eragin ekonomikoez gain, CO2 isurketen gain produktu talde bakoitzak duen eragina aztertu
ostean, aipatu herrialdetan hiru produktu taldeetan murrizten dira CO2 isurketak eta
kostuak: eraikuntza, garraio eta garbiketa zerbitzu berdeek. Aztertutako gainontzeko
produktu taldeentzat, bietako bat murrizten bada ere bestea igo egiten da, ondorengo 5‐10
Irudian ikus daiteken moduan.
% 0,31
‐% 0,17
‐% 0,32
‐% 0,48
‐% 0,79
‐% 1,24
‐% 5,70
‐% 1,20
‐7% ‐6% ‐5% ‐4% ‐3% ‐2% ‐1% 0% 1%
Green‐7
UK
Suedia
Finlandia
Austria
Alemania
Herbehereak
Danimarka
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
181
5‐10 Irudia: CO2 isurketa eta ekonomia eraginak produktu taldeka Green‐7ko herrialdetan
Iturria: PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys (2009)
Atal honen hasieran aipatu da, antzemandako zailtasunetako bat erosketa eta kontratazio
arduradunek ingurumen produktuei buruzko informazio maila eskasa dela. Erosketa eta
kontratazio arduradunentzat, ingurumen irizpideak barneratzea zeregin berria bihurtu da
eta, orokorrean, ez daude Garapen Iraunkorraren printzipioetara ohituak; kanpo‐eraginak
barneratu edota epe‐luzeko ikuspegiarekin jokatzea, eta, horrez gain, hasiera batean
ingurumen irizpideak barneratzeko araudiari buruzko ezagutza murritza dute.
Zailtasun honi aurre egin eta Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko politika
egoki bat aurrera eramateko, legeak eta ekintza planak, oinarrizko tresnak bezala
identifikatu dira. Bestalde, Erosketa eta Kontratazio Publikoko arduradunak hauen inguruko
informazioa eta trebakuntza jasotzen badute, tresna horien eraginkortasuna areagotuko da.
Beraz, arduradun hauen gaitasun eta ahalmenak garatzeko informazio tresna gehigarriak
garatu dira: kanpainak, web orriak, gida eta trebakuntza saioak. Dena dela, informazio
tresna gehigarri hauekin ez dira behar guztiak nahi beste ase, batzuetan, konplexuegiak eta
beste batzuetan, sinpleegiak direlako.
Europar Batasunaren kasuan, hasiera batean zehaztutako helburuak lortu eta
ingurumenaren alde Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen erabilera zein mailatan
lortu den jakiteko estatu‐kide bakoitzari Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Nazio
Ekintza Planak garatzeko eskaria luzatu zitzaien.
Nazio Ekintza Planetan (NEP), abiapuntuko egoerari buruzko ebaluaketaz gain, ondorengo
hiru urtetarako helburuak eta hauek lortzeko hartuko diren neurriak zehaztu behar dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
182
Legearen ikuspegitik, Nazio Ekintza Planak, ez dira derrigorrez bete beharrekoak, baina EKPB
indarrean jarri eta honekiko sentsibilizazioa areagotzen laguntzen dute. Bestalde, herrialde
bakoitza bere politika esparrura eta lortutako mailara egokitzea errazten du. EB‐27ko
estatu‐kideen gehiengo handi bat, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko
jarrera positiboa erakusten ari dira; hurrengo 5‐1 Taulan jasotzen denez, 2012. urterako 21
estatu‐kideetatik NEP edo antzeko dokumentu bat onartua dute eta 20 estatu‐kideek
prestakuntza jarduerak garatu dituzte, baina Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen
ekimenek eragindako emaitzen neurketa gutxiagok egin dituzte (15ek). Horrez gain, merkatu
azterketa eta komunikazio jarduerak dira gutxien erabili diren elementuak, 12 eta 9 estatu‐
kideek, hurrenez hurren.
5‐1 Taula: Nazio Ekintza Planak EB‐27
EKPBaren elementuak Herrialde kideak
Onartutako Nazio Ekintza Planak edo dokumentu baliokidea
21: Austria, Belgika, Zipre, Txekiako Errepublika, Danimarka, Finlandia, Frantzia, Alemania, Italia, Letonia, Lituania, Luxemburg, Malta, Herbehereak, Polonia, Portugal, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Suedia, Erresuma Batua
Merkatu azterketa burutua 12: Austria, Belgika, Txipre, Txekia, Lituania, Herbehereak, Polonia, Malta, Errumania, Eslovenia, Suedia, UK
Komunikazio jarduerak 9: Austria, Txipre, Danimarka, Italia, Herbehereak, Suedia, Malta, UK
Prestakuntza jarduerak 20: Austria, Belgika, Txipre, Txekia, Danimarka, Finlandia, Fantzia, Alemania, Grezia, Herbehereak, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Suedia, UK
Emaitzen neurketa (monitoring, seguimiento)
15: Alemania, Austria, Erresuma Batua, Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Frantzia, Italia, Herbehereak, Polonia, Portugal, Txekia, Txipre, Suedia,
Iturria: http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/national_gpp_strategies_en.pdf (2012/07/10)
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
183
Aurretik, 4. Kapituluan, aipatu da Estatu‐kide bakoitzak NEP dagokionean, eredu propioa eta
hauen garapen maila ezberdina antzeman dela. Horrez gain, ingurumen eskakizunei
ezberdinak antzeman zirenez eskakizun hauen erabilera harmonizatuagoa lortzeko hainbat
produktu taldeentzako gutxieneko irizpide eta helburu zehaztu dira (hasieran 10 produktu
talderentzako eta duela gutxi 19 produktu talderentzako zabaldu dira).
Esaterako, Espainiako estatuan, PRE/116/2008 AGINDUA, urtarrilaren 21ekoa, Ministroen
Kontseiluaren Akordioa argitaratzen duena, Estatuko Administrazio Orokor eta bere
Erakunde Publiko, eta Gizarte Segurantzaren Erakunde Kudeatzaileen Kontratazio Publiko
Berdea onartzen duenean lehentasunezkotzat jotzen diren 8 produktu eta zerbitzu
talderentzat (eraikuntza eta hauen mantentzea, garraioa, energia‐zerbitzuak, bulegoko
materialak, argitalpenak eta papera, altzariak, garbiketa zerbitzuak, ekitaldiak) helburu
kuantitatibo zehatz eta neurgarriak dituzten ingurumen irizpideak definitzen dira. Horrez
gain, ingurumen irizpideak EKP prozesuan barne hartzeko argibideak ere jasotzen dira.
Euskal Autonomia Erkidegoan, Eusko Jaurlaritzaren “Erosketa eta Kontratazio Publiko
Berdearen Programa 2011‐2014”‐n jasotzen dira lortu nahi diren helburuak. Azpimarratu
behar da, produktu eta zerbitzu taldearen arabera 2012rako eta 2014rako konpromisoak
bereiziz, bi abiadura zehaztu direla programak aurrera egin dezan: 2012rako, 12 produktu
eta zerbitzu talderekin erlazionatutako ingurumen‐irizpideak sistematikoki ezartzea
lehenesten da, helburu kuantitatibo zehatz eta neurgarriak ezarriz. Beste 6 produktu eta
zerbitzu taldeetan irizpideak iraunkortasunez ezartzeko oinarriak landuko dira. 2014rako,
berriz: batetik, 2012rako konpromiso kuantitatiborik ez duten 6 produktu‐ eta zerbitzu‐
taldeetan ere ingurumen‐irizpideak ezarriko dira; bestetik, irizpideak ezartzen
aurreratuagoak dauden 12 produktu eta zerbitzu taldeetan eskaera mailak hobetu eta
gehituko dira; eta hirugarrenik, 2014tik aurrera beharko diren zerbitzuak eta ekintza‐ildoak
aurreikusteko lan egingo da. Ondorengo 5‐2 Taula: Produktu eta zerbitzu taldearen araberako
konpromisoak, aipatutako ingurumen‐irizpideak zehaztu zaizkien 18 produktu eta zerbitzu
taldeak jasotzen dira, bakoitzari dagokion konpromiso maila eta helburu urtearekin batera.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
184
5‐2 Taula: Produktu eta zerbitzu taldearen araberako konpromisoak
PRODUKTUA/ZERBITZUA
DENBORAREN ARABERAKO AURRERAPENAK
2012 2014
1 Bulegoko papera
Betebeharrezko konpromiso kuantitatiboak
(esleipenen guztizko kopuruaren eta zenbateko ekonomikoaren
%50‐100ek oinarrizko ingurumen‐irizpideak eta/edo ingurumen‐
irizpide aurreratuak)
Konpromisoak betetzeko eskakizun‐maila handitzea
(esleipenen guztizko kopuruaren eta zenbateko ekonomikoaren
%100ek ingurumen‐irizpide aurreratuak edo
bikaintasunezkoak)
2 Ekipo informatikoak3 Bulegoko altzariak
4 Ibilgailuak (autoak eta furgonetak
5 Eraikinetako garbiketa‐lanak 6 Mezularitza
7 Argitalpenak eta bestelako inprimakiak
8 Unean uneko catering‐zerbitzuak
9 Vending‐zerbitzuak10 Lorezaintza 11 Ehun‐gaiak – laneko arropa 12 Aholkularitza 13 Ekitaldien antolakuntza
Argi definitu eta egiaztatutako ingurumen‐irizpideak
Betebeharrezko konpromiso kuantitatiboak
(esleipenen guztizko kopuruaren eta zenbateko ekonomikoaren
%50‐100ek oinarrizko ingurumen‐irizpideak)
14 Catering‐zerbitzu iraunkorrak 15 Barne‐argiztapena16 Energia‐zerbitzua 17 Eraikuntza
18 Urbanizatze‐lanak
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Saila (2012)
5.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA ENPLEGU BERDEA ETA EKO‐BERRIKUNTZA BULTZATZEKO TRESNA GISA
5.4.1. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB) ETA ENPLEGU BERDEA
Arau esparru sendoa izatea, enplegu berdea sortzen duten jardueren indar eragile
nagusietako bat da. Horrela, estrategiak, legeak, planak eta programak abian jartzeak,
ingurumenarekin erlazionatutako enplegu nitxoak definitzea, garatzea, eta batzuetan,
zuzenean finantzatzea dakar (OSE, 2010). Horrez gain, bizi kalitatea eta iraunkortasuna
bultzatuko duten ingurumen ondasun eta zerbitzuen eskaria areagotzeak ere enplegu
berdeen sorreran modu baikorrean eragingo du (ikusi 5‐11 Irudia: Enplegu berdearen
sorreran eragiten duten indar eragileak). Europa mailako esperientziak agerian utzi duenez,
EKP prozesuan iraunkortasun irizpideak txertatzeak, zerbitzuak ez garestitzeaz gain, merkatu
berdea dinamizatu, ingurumen‐inpaktu txikiko ekoizpena sustatu eta denbora luzeko
langabetuen kopurua murrizten du.
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
185
5‐11 Irudia: Enplegu berdearen sorreran eragiten duten indar eragileak
Iturria: OSE (2010)
Baina, ekonomia berdeari loturiko enplegua neurtzea eta denboran zehar datuak alderatzea
ez da erraza. Esate baterako, azken urte hauetan argitaratu eta jarraian aipatzen diren
txostenetan53, “Analysis of the EU Eco‐Industries, their Employment and Export Potential”
(ECOTEC, 2002); “Eco‐industries, its size, employment, perspectives and barriers to growth
in an enlarged EU” (Ernst&Young, 2006); “Links between the environment, economy and
jobs” (GHK, 2007); edo “The number of Jobs dependent on the Environment and Resource
Efficiency improvements” (ECORYS, 2012) ingurumen sektoreari loturiko lanpostuei buruzko
datu desberdinak jasotzen dira, nagusiki, ingurumen sektorearen jarduerak sailkatzeko
irizpide ezberdinak erabili dituztelako. Lehenengo bi txostenetan ikuspegi hertsiaren aldeko
hautua egin da eta, batik bat, kutsaduraren kontrol eta tratamenduari eta baliabideen
kudeaketari loturiko jarduerak jasotzen ditu, hots, eko‐industrian54 diharduten enplegu
53 Ondorego helbideetan eskuragarri: ECOTEC (2002): http://ec.europa.eu/environment/enveco/eco_industry/pdf/main_report.pdf; Ernst&Young (2006) http://ec.europa.eu/environment/enveco/eco_industry/pdf/ecoindustry2006.pdf; GHK, (2007) http://ec.europa.eu/environment/enveco/industry_employment/pdf/ghk_study_wider_links_report.pdf; ECORYS, (2012) http://ec.europa.eu/environment/enveco/jobs/pdf/jobs.pdf. 54 ELGE eta Eurostat‐ek “The Environmental Goods and Services Industry: Manual for Data Collection and Analysis” gidaliburuan honela jaso zuten ekoindustria arloaren definizioa: “activities which produce goods and services to measure, prevent, limit, minimize or correct environmental damage to water, air and soil, as well as problems related to waste, noise and eco‐systems. This includes technologies, porducts and services that reduce environmental risk and minimize pollution and resources” (OECD, 1999)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
186
kopurua zenbatu da. Hirugarren txostenean, ikuspegi zabalagoa erabili da, honenbestez,
aurreko jarduerez gain ingurumenaren eta honen kalitatearen menpekoak diren jarduerak
(esaterako nekazaritza eta turismo ekologikoa) ere kontuan hartzen ditu. Eurostat‐ek 2009.
urtetik aurrera ingurumenari buruzko online datu‐base osatuago eskaintzen dituela
aprobetxatuz, “The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency
improvements” azterketak aurreko bi ikuspegiekin lortutako datuak berrikusi eta eguneratu
egiten ditu.
Beheko 5‐12 irudian ikusten denez, enplegu berdeak kontatzeko aukeratzen den
irizpidearen arabera lortzen diren datuak, kopuruari dagokionean, oso ezberdinak dira. Eko‐
industriari loturiko enplegu berde zuzenek goranzko joera izan dute 2000. hamarkadan,
2000‐2008 epean %3ko hazkundea izan baita (European Commission ‐ DG for Employment,
Social Affairs and Inclusion, 2012). Ikuspegi zabalenaren arabera ordea, hau da,
ingurumenaren eta honen kalitatearen menpekoak diren jarduerak ere kontuan izaten
badira, 2000 – 2007 urteen artean enplegu berde zuzenek beherantz egin dute. Joera
beherakor hori nekazaritzan lan egiten dutenen kopuruak jasan duen murrizketak eragin du.
Zeharkako eta induzitutako enpleguek joera gorakorra izan dute, ordea. Ondorioz, enplegu
berdeak 36,38 milioi izatetik 36,66 milioi izatera pasatu dira, EBko enplegu guztien %16,7a
osatuz 2007. urtean (ECORYS, 2012).
5‐12 Irudia: Eko‐industriari edo ingurumenari loturiko enplegu berdeak (milaka)
Iturria: Egileak egina, Links between the environment, economy and jobs (GHK, 2007) eta The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency improvements (ECORYS, 2012) txostenetan oinarriturik.
2.521 3.142 3.442
20.895 19.059
10.82511.406
4.652 6.202
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
Eko‐ind (2000)
Eko‐ind (2008)
Eko‐ind (2010)
Ingurumena osotasunean
(2000)
Ingurumena osotasunean
(2007)
Induzituak
Zeharkakoak
Zuzenak
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
187
Espainiako Iraunkortasunaren Behatokiak “Empleo Verde en una economía solidaria” (2010)
izenarekin argitaratu zuen txostenean enplegu berdeak sortzeko ahalmena, orain arte
enplegu berdeek izandako aurrerapena eta enplegu berdeek epe luzera duten aukera
jasotzen dira. Txosten honen arabera, enplegu berdeen hazkundea 1998 eta 2009 urteen
artean %235koa izan da, hau da, 158.500 lanpostu berde izatetatik 531.000 lanpostu berde
izatera pasatu da, enplegatu guztien %2,6 osatu arte. Beheko 5‐2 irudian EB‐27
herrialdeentzako Eko‐Industriari loturiko enplegu berde zuzenen banaketa ikus daiteke.
2008. urtean eko‐industriari loturiko milioi erdi enplegu berde zuzen baino gehiago zituen
Alemaniak eta Italiak, berriz, 450.000 inguru. Urte berean, ia 400.000 enplegu berde zuzen
estimatuekin, Alemania eta Italiaren atzetik enplegu berde zuzen gehien zituen hirugarren
estatu‐kide moduan kokatu zen Espainia. Bestalde, Espainiar estatuan 60.792 enpresa eta
erakundek dihardute ekonomia berdearen berariazko jarduera edo ekonomia berdearekin
erlazionatutako jarduerak garatzen. Hauen ekoizpenaren balioa 54.700 milioi eurotakoa da,
25.000 milioi eurotako balio erantsia sortu dute eta merkatu‐prezioetan adierazitako
BPGdaren %2,4a eragin dute (EOI, 2011).
Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, 24.000 lanpostu inguru daude ekonomia berdearen
baitan eta 2020. urterako 12.000 lanpostu gehiago sortzea aurreikusten dira, hots, euskal
ekonomiaren enplegu potentzial handiena duen nitxo nagusietako bat bezala definitzen da
(IHOBE, 2011). Horrez gain, Euskal Autonomia Erkidegoan lanpostu berde tradizionalen gaur
egungo balioespenen arabera, energia berriztagarrien sektorea nagusi da banaketa
sektorialean, eta haren atzetik kokatzen dira kudeaketa eta hondakinen tratamendua eta
Iturria: ECORYS (2012)
5‐13 Irudia: Eko‐industriari loturiko enplegu berde zuzenen banaketa EB‐27 herrialdetan (2008)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
188
hondakin uren tratamendua eta arazketa. Etorkizunean, karbono baxuko energia eta
ekonomia; eraikuntza iraunkorra eta ekodiseinua; eta industriari loturiko materialen
eraginkortasuna nabarmentzen dira. Ondorengo 5‐3 taulan EAEn enplegu berdeak
jardueraren arabera duen banaketa azaltzen da.
5‐3 Taula: Enplegu berdea EAEn, jarduera sektoreka. 2009.
Jarduera sektoreak Lanpostu kopurua
EAEko enplegu berde guztiarekiko
EAE‐Espainia Sektoreka
Baso eremuen kudeaketa 2.747 % 11,4 % 8,5
Ingurumeneko I+G+b 1.698 % 7,0 % 7,7
Enplegua industrian eta zerbitzuetan 1.210 % 5,0 % 6,0
Energia berriztagarriak 6.158 % 25,4 % 5,6
Enpresetarako ingurumen zerbitzuak 1.485 % 6,1 % 5,6
Hondakin uren tratamendua eta
arazketa 3.045 % 12,5 % 5,2
Ingurumen hezkuntza 394 % 1,6 % 5,0
Hondakinen kudeaketa eta
tratamendua 5.763 % 23,8 % 4,5
Sektore publikoa 1.028 % 4,2 % 1,9
Natur guneen kudeaketa 185 % 0,8 % 1,7
Nekazaritza eta abeltzaintza
ekologikoa 489 % 2,0 % 1,0
Hirugarren sektorea 0 % 0 % 0
Guztira 24.202 % 100 % 4,6
Iturria: OSE (2010)
Ikusten den moduan, energia berriztagarrien jardueraren adarrak biltzen ditu lanpostu
gehien (%25,4), ondoren, hondakinen kudeaketa eta tratamenduaren jarduerak (%23,8) eta,
hirugarrenik, hondakin uren tratamendua eta arazketak (%12,6). Bestalde, EAEko lanpostu
berdeek Espainiar estatuko lanpostu berde guztien %4,6a azaltzen duten arren, bataz
besteko hori ez da betetzen jarduera sektore guztientzat. Horrela, baso eremuen kudeaketa
(egungo baso masarekiko oso menpekoa); Ingurumeneko I+G+b; energia berriztagarriak eta
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
189
enpresentzako ingurumen zerbitzuak pisu handiagoa duten55 moduan, nekazaritza eta
abeltzaintza ekologikoa bataz bestekoaren azpitik dago.
Orokorrean, ingurumenarekin lotutako ondasun eta zerbitzuen mundu mailako
merkatuaren bolumena 1.400 bilioi euro ingurukoa zen 2007. urtean eta 2020. urterako
merkatu honek 3.100 bilioi euroko bolumena gainditzea aurreikusten da, hau da, %6,5eko
batez besteko urteko hazkunde tasarekin merkatu berde orokorra hirukoiztea espero da.
Horrez gain, batez besteko horren gainetik eta urteko hazkunde tasa altuenak izango
dituzten merkatu moduan bai energia berriztagarrien eta energia jasangarrien merkatua
zein materialen eraginkortasun eta ekodiseinuaren merkatua identifikatu dira. Zehatzago
esanda, bi merkatu berde horien baitan jasotzen diren teknologia, hots, nagusientzat eguzki
energia termikoa; fotovoltaikoa, erregai pilak; bioplastikoa eta biokosmetikarentzat
aurreikusi den hazkunde tasa %20koa baino handiagoa da (IHOBE, 2011).
Nahiz eta joera orokorra positiboa den eta mendebaldeko ekonomietan mota honetako
enpleguen goranzko joera aurreikusi, maila lokalean zehazteko dago zein izango den
lanpostuen gaineko eragin garbia. Bai ELGE zein Europar Batasunak onartu dute epe luzean
klima aldaketaren eragina lanpostuetan ia nulua edo gehien jota pixka bat positibo izango
dela.
Bestalde, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak, zentzu zabalean bada ere, zein
sektoreetan izango lukeen eraginik handiena zehazteko “Links between the environment,
economy and jobs” txostenean EKPB Ekonomiaren Input–Ouput egiturarekin uztartzea
proposatzen da. Nahiz eta azterketa oso batetik urruti egongo litzatekeen 5‐4 Taulan
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak ekonomiaren hainbat sektoreekiko dituen lotura
argiak jasotzen dira.
55 Aurreikuspen horien arabera, eraikuntza iraunkorraren, garraioaren eta mugikortasunaren,
nekazaritza iraunkorraren edo baso antolaketa iraunkorraren esparruetan garatzeko ahalmenak
nabarmentzen dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
190
5‐4 Taula: Ekonomi sektoreak eta loturak EKPBarekin
Sektorea EKPBarekiko lotura mota
Lotura argiak dauden arloak – errealak edo potentzialak
1. Nekazaritza, abeltzaintza, arrantza Elikagai eta edarien sektorearen bidez – elikagai eta edari organikoak
5. Elikagaiak, edariak eta tabakoa Elikagai eta edari organikoak
6 Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza Jantziak
7 Zurgintza eta papergintza Altzariak, birziklatutako papera
10 Oinarrizko kimika Bio‐farmaziakoak
11 Kimika industria Bio‐kimika
12 Plastikozko artikuluak Bio‐plastikoa
17 Material elektronikoa Bulegoetako makinaria
(ordenagailuak/pantailak/inprimagailuak/kopiagailuak)
18 Ingeniaritza elektronikoa eta tresnak
19 Ibilgailu motordunak, automobilak
eta piezak Isurketa baxuko ibilgailuak, ibilgailu elektrikoak, bioerregaidun flota
22 Material elektrikoa Energia aurrezten duten argiteria, energia berriztagarria
24 Ur hornikuntza Ur hornidura eta sanitation (waste water/sewage)
25 Eraikuntza Eraikuntza lanak (estandar batzuekin)
28 Ostalaritza Jatetxe eta hotel zerbitzuak – estandar batzuei lotua, etiketa
ekologikoak
29 Garraioa Isurketa baxuko autobusak, elektrikoak, bio‐erregaiak,…
33 Finantzak Banku etikoak
41 beste batzuk Garbiketarako produktu eta zerbitzu ekologikoak
Iturria: Egileak moldatuta, Links between the environment, economy and jobs (GHK, 2007) txostenean oinarriturik
5.4.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA BERDEA (EKPB) ETA EKO‐BERRIKUNTZA
Europar Batasunean berrikuntza bultzatzeko eskariari loturiko planteamendua, bereziki
eskari publikoaren erabilera, indarra hartzen joan da pixkanaka. Horrela, berrikuntza
sustatzeko, Erosketa eta Kontratazio Publikoa, Europar Batzordearen Ikerketa Inbertsioen
Ekintza Planaren elementuetako bat bezala barneratu zen (European Commission, 2003).
Gai honen garrantzia areagotu egin zen 2004. urtean, Alemania, Frantzia eta Erresuma
Batuko gobernuek Europar Kontseiluari igorritako dokumentu batean, berrikuntzaren maila
gehiago bizkortzeko, Erosketa eta Kontratazio Publikoaren erabilerari lehentasuna ematea
eskatu ziotenean (French/German/UK Governments, 2004). Joera honek aurrera jarraitu
zuen eta hainbat txostenetan jaso zen, baita Aho Taldeak argitaratu zuen “Creating an
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
191
Innovative Europe” (Aho et al., 2006) dokumentuan ere, zeinetan eskariari loturiko politiken
erabilera oso egokitzat zehaztu zuten bereziki ondorengo sei arloetarako; e‐osasuna,
botikak, energia, ingurumena, garraioa eta logistika, segurtasuna eta eduki digitalak (Edler &
Georghiou, 2007).
Finlandiaren presidentzia garaian ministroen goi‐bilera bat antolatu zen Lahti, Finlandian,
eta bertan aurkeztu zen “Demand as a Driver of Innovation – towards a More Efficient
European Innovation Policy” (Finland's EU Presidency, 2006) dokumentuak, berrikuntza
bultzatzeko, eskari‐politiken tresnen beharra azpimarratu zuen; horien artean, espresuki
aipatzen da Erosketa eta Kontratazio Publikoa (EKP).
ELGE‐k, 2008. urtean plazaratu zuen “OECD Project on Demand‐Side Innovation Policies”
txostenean, politika publikoen bidez berrikuntza eskariak sustatzeko oinarrizko arrazoiak eta
aukerak jaso zituen. Erosketa eta kontratazio publikoa ekimen azpimarragarri moduan
onartzen da, gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale efektua egin eta
berrikuntza hedatzen eragin dezakeela argudiatuz. ELGEko herrialde askok EKP berrikuntza
sustatzeko eskariari loturiko politika tresna moduan erabiltzearen aldeko interes nabaria
erakutsi dutela nabarmendu zen. Horren adibide dira, Australia, Belgika, Finlandia, Frantzia,
eta Korea herrialdeetan garatu diren programak (OECD, 2011):
Australian, Victoria State Govermment Smart SMEs Market Validation Programme
(MVP) bidez, Ikerketa eta Garapenaren (I+G) Erosketa eta Kontratazio Publiko
prozedura aurrekomertzialaz baliatuz ETE‐etan teknologi garapena eta
merkaturatzea bultzatu nahi izan da. Programa pilotua denez, ebaluaketa ezagutzea
ezinbestekoa da programaren jarraipena ziurtatzeko.
Belgikan, Flanders Action Plan on Public Procurement of Innovation programaren
bidez, Gobernuak hainbat arlotako enpresa eta ezagutza erakundetako berrikuntza
erosten du Ikerketa eta Garapenaren (I+G) Erosketa eta Kontratazio Publiko
prozedura aurrekomertzialaz baliatuz. Bestalde, I+G‐ren EKP prozedura aurre
komertzialek kontratuen betebehar legalak kontuan izan beharko dituzte eta irekiak
eta gardenak izan behar dira diskriminazio arazoak ekidinez.
Finlandian, Funding for procurement of innovation in the public sector
programarekin Gobernu zentral edo lokalek ondasun eta zerbitzu berritzaileen EKP
finantzatzeko aukera dute.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
192
Frantzian, Facilitating access to public procurement for innovative SMEs programa
prestatu eta ETE aldeko lehentasuna erakutsi dute. Hiru urteko epealdian,
teknologia txikiei loturiko kontratuen %15a ETE‐entzat erreserbatuta egongo da.
Bestalde, Ekonomia Ministerioa eta Erosketa eta Kontratazio Publikoaren
arduradunen arteko harremanak, azken hauek dituzten erronkak identifikatzeko
lagungarria da, izan ere, merkatua erreserbatzearen zailtasunik nagusiena
lehiakortasuna bermatzea izan baita. Neurri honen bidez berrikuntza politika eta
EKP estrategia bateragarri egiteaz gain ETE eta berrikuntzari arreta gehiago
eskaintzen zaio .
Koreako Strategic Procurement Policy for Innnovation beste adibide bat da.
Teknologia berrien erosketa ziurtatzen duen eredu bat da: Erakunde publikoek ETE‐
ek eskaintzen dituzten ondasun eta zerbitzuekiko lehentasuna dute Procurement‐
conditioned SME R&D programme programaren bidez, Gobernuak ETE‐en teknologi
garapena finantzatzen du eta erakunde publikoek, epe jakin batean zehar, ETE
hauek ekoiztutako produktua erosteko konpromisoa hartzen dute.
Europa 2020 estrategian, ere, “hazkunde adimentsua – jakintza eta berrikuntzan
oinarritutako ekonomia” helburua lortzeko proposatzen diren ekimen ezberdinen artean
sailkatuta dagoen “Innovation Union” ekimenaren baitan, I+G eta Berrikuntza politikak
birplanteatzea proposatzen da; batik bat klima aldaketa, energia eta baliabideen
eraginkortasuna, osasuna eta demografia aldaketa, hots, egungo gizarteak dituen erronka
nagusiei aurre egiteko. Horretarako Erosketa eta Kontratazio Publikoa (EKP) eskariari
loturiko politiken tresna moduan jasotzen du.
Ekoizpen‐ eta kontsumo‐jarduerek ingurumenari sortzen dizkion eraginen kudeaketan
hobekuntzak sortzen dituzten berrikuntzak, eko‐berrikuntza edo berrikuntza ekologiko
moduan hartzen dira eta, gaur egun, berrikuntza ekologikoak iraunkortasunari buruzko
eztabaida akademiko eta politikoan duen garrantzia ukaezina da (del Río González, Carrillo‐
Hermosilla, & Könnollä, 2010). Jarduera honi loturik, literaturan erabiltzen diren termino
desberdinak eta bakoitzarentzako definizio ezberdinak jaso dira “Green innovation in
technology and innovation management‐ an exploratory literature review” (Schiederig,
Tietze, & Herstatt, 2012) artikuluan. Horrela, berrikuntza berde, ingurumen berrikuntza eta
eko‐berrikuntza terminoentzat, hurrenez hurren, 1, 2, eta 6, definizio bildu ditu. Dena dela,
aipatutako definizioek zehazten duten deskribapena oso antzeko da: guztien arabera
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
193
berrikuntzaren helburua produktu, prozesu, zerbitzu edo metodologiari loturik dago eta
berrikuntzak erabiltzailearen beharra ase edo arazoei irtenbidea eman beharko lioke
merkatuan lehiakorra izanik. Ingurumen arloari dagokionean, aipatutako artikuluan jasotako
definizioak ados daude berrikuntzak ingurumen eragin negatibo murriztua (kanpo eragin
negatibo baxuagoa) edo kasurik hoberenean nulua izan beharko lukeela. Horretarako,
merkatuan existitzen diren beste aukerekin alderatu beharrezkotzat jotzen da.
Nazioarte mailan, herrialde ezberdinetako erakunde publikoek beraien eros ahalmenaz
baliaturik eko‐berrikuntza praktikak bultzatu dituzten kasu interesgarri batzuk jaso dira 5‐14
taula. Bertan erakusten dira nazioarteko ekimen Berde eta Berritzaileak produktuaren 5‐5
Taula: EKP ekimen Berde eta Berritzaileak nazioarte mailan (PlanMiljØ, 2010).
Eros
keta e
ta K
ontr
ataz
io P
ublik
o Be
rder
ako
Ekim
enak
. Gip
uzko
a H
erri
alde
ko k
asur
ako
aplik
azio
a
194
5‐5 Taula: EKP
ekimen
Berde
eta Berritzaileak nazioarte m
ailan
Prod
uktua
Herrialde
a Ingurumen
eragina
Labu
rpen
a
Aut
obus
ater
peak
(200
7)
Espa
inia
, Bar
tzel
ona
In
guru
men
a ba
best
en d
uten
mat
eria
lak
M
ante
ntze
n la
n ho
bea: x
aboi e
do a
ntze
ko
agen
teri
k ga
beko g
arbi
keta
Ka
litat
ezko m
ater
iala
k ir
aupe
n lu
zeag
oa
berm
atze
n du
te
En
ergi
a ko
ntsu
mo
baxu
a
1.
700
auto
bus
ater
pe
G
eko‐
mat
eria
l, ek
o‐m
ante
ntze la
nent
zat e
slei
pen
iriz
pide
ak
LC
A e
skak
izun
a ho
rnitz
aile
ei
Te
knol
ogi s
inpl
ea
D
eial
dian 1
0 ur
teko m
ante
ntze la
na e
re s
artu z
en, a
rgie
n di
sein
ua,
bonb
illen
auk
erak
eta, z
oru
leun
eta ir
aune
koak h
orni
tzai
leen
tzat
para
met
ro e
kono
mik
oak
izat
ea z
iurt
atuz
.
LED s
emaf
oroa
k (2
005)
Espa
inia
, Bad
alon
a
Ener
gia
kont
sum
o ba
xua
Se
maf
oro
guzt
iak
bate
ra a
ldat
zeak L
ED m
otak
o se
maf
oroe
n m
erka
tua
aktib
atu
zuen
Dei
aldi
ak s
emaf
oro
alda
kete
n op
eraz
ioar
i lot
urik
o ho
rnik
untz
a et
a en
ergi
a ko
ntsu
mo
gast
uak, b
iak, ja
so z
ituen
LED s
emaf
oroa
k (2
007)
Her
behe
reak
, Ve
nW
En
ergi
a ko
ntsu
mo
baxu
a
1 et
a 2
mili
oi e
urok
o au
rrek
ontu
a
%90
eko
ener
gia
kost
u et
a m
ante
ntze
n la
nen
kost
u m
urri
zket
a,
bain
a in
bert
sio
kost
u al
tua
G
arap
en a
ldi l
uzea (b
ost u
rte) h
orni
tzai
leek
in
I+
G e
npre
sek
finan
tzat
ua
Ko
ntra
tuar
en l
ehen
urt
ean
hain
bat
horn
itzai
leek
in m
onop
olio e
goer
ak
ekid
iteko
Er
oske
ta e
ta k
ontr
ataz
ioaz a
rdur
atze
n di
ren
erak
unde
ek t
ekno
logi
aren
ez
agut
za d
ute
In
dust
ria
eta
eros
lear
en a
rtea
n pa
rtek
atu
zire
n ar
risk
uak. I
ndus
tria
k I+
G
kost
uak
bere g
ain
hart
u et
a EK
P ar
dura
duna
k EK
Prak
o es
parr
ua b
erm
atu
Zutik
ako
lanp
ara
Suitz
a,
Züri
ch,
Züri
ch h
iria
Bo
tatz
eko
bilg
arri
rik
ez
– bi
lgar
ri
guzt
iak
horn
itzai
leei it
zuli
zitz
aien
Deu
sezt
atze
ak
erag
inda
ko
ingu
rum
en
kalte
ak
guzt
irak
o ba
naka
ko
kost
uare
n ba
rner
atu
zire
n
Ener
gia
kont
sum
o ba
xua
erab
iltze
rako
an
zein s
tand
‐by
egoe
ran
M
ater
ial i
raun
korr
ak
2.
500
zutik
ako
lanp
ara
(hir
u ur
teko k
ontr
atua
)
Ener
getik
oki
erag
inko
rra
dire
n ka
litat
ezko 1
8 la
npar
a ir
aunk
or b
erri s
ortu
zire
n EK
P de
iald
iare
n er
agin
ez (2
7 ho
rnitz
aile g
onbi
datu z
iren
)
Dei
aldi
ak s
tan‐
by te
knol
ogia b
erri b
aten
gar
apen
a er
agin z
uen
Ko
stua
k ez z
iren
han
ditu
D
eial
dia
bi f
aset
an b
anat
u ze
n. 1
) ho
rnitz
aile
ekin e
lkar
rizk
etak d
eial
diar
en
iriz
pide
ak z
ehaz
teko
; 2) d
eial
diar
en p
roze
sua
5. K
apitu
lua: E
rosk
eta
eta
Kont
rata
zio
Publ
iko
Berd
ea
195
Prod
uktua
Herrialde
a Ingurumen
aren
eragina
Labu
rpen
a
Kale
ko
argi
teri
aren
m
ante
ntze
n la
nen
zerb
itzua (2
006)
Fran
tzia
, Li
lle,
Lille
hiri
a
Ener
gia
kont
sum
o ba
xua
(%42
ko
aurr
ezki
a)
En
ergi
a be
rriz
taga
rria
ren
erab
ilera e
goki
a
Birz
ikla
tzea
35
,2 m
ilioi e
uro
(zor
tzi u
rtek
o ko
ntra
tua)
In
guru
men
err
endi
men
duar
en ir
izpi
dea
Pa
rtai
detz
a Pu
blik
o‐Pr
ibat
u m
otak
o ko
ntra
tua
argi
teria
zer
bitz
ua e
ta b
erar
i lo
tuta
ko
erab
ilera k
ostu
ak e
npre
sa p
riba
tu b
atek a
zpik
ontr
atat
ua d
uene
an
Bero
tegi
ener
gia
ekoi
zlea
k (2
007)
Her
behe
reak
, N
ekaz
aritz
a M
inis
teri
oa
En
ergi
a fo
silik
erab
iltze
n ez
ditu
zten
ber
oteg
iak
D
eial
dia
hiru f
aset
an b
anat
u ze
n: 1
) In
tere
sa z
uten
guz
tien
arte
a pr
oiek
tuar
en i
deia
part
ekat
u, 2
) pro
posa
men
a ga
ratz
eko
ham
ar h
orni
tzai
le a
uker
atu, 3
) hir
u pr
opos
amen
on
enen
art
ean
proi
ektu
a au
rrer
a er
aman
Le
hiak
orta
sun
kost
uak
min
iste
rioa
k be
re g
ain
hart
u zi
tuen
Min
iste
rioa
k ez d
u be
rote
giri
k er
osik
o ba
ino
mer
katu
a ar
autz
eko
asm
oa d
u be
rote
gien
se
ktor
e po
litik
aren
bid
ez
Isur
keta
baxu
ko
auto
busa
k (2
005)
Sued
ia, G
othe
nbur
g
EURO
4+5 is
urke
ta e
skak
izun
a
Part
ikul
en fi
ltroa
k
Erre
gaia
ren
%10
a be
rriz
taga
rria
Es
leip
en i
rizp
ider
i ez i
ngur
umen
jar
duer
ari
dago
kion
ean
– ze
hazt
apen
zeh
atza
k ba
i or
dea
Is
urke
ta e
skak
izun
a es
katu b
aino
geh
iago m
urri
zten
due
nari fi
nant
za h
obar
iak
D
eial
diak h
orni
tzai
leak (V
olvo e
ta S
cani
a) le
hend
abiz
i mug
i ara
zi z
ituen
Lort
utak
o fin
antz
a au
rrez
kiak ti
keta
ren
prez
ioa
jais
tera b
ider
atu
In
guru
men
iri
zpid
eak
erab
iltze
ko o
ztop
orik e
z ba
ina
EKP
ardu
radu
nen
treb
akun
tza
beha
rra
naba
rmen
du
Es
kari
a is
urke
ta m
aila
ra z
uzen
dua
eta
ez te
knol
ogia m
otar
a
Ener
gia
erag
inko
rrek
o be
ro‐
ponp
ak
Sued
ia, N
UTE
K
Ener
gia
kont
sum
oa
%30
an
mur
rizt
u
D
eial
dia
nazi
oart
e m
aila
koa
H
amar p
ropo
sam
en o
nene
k 7.
500
euro
ko s
aria ja
so z
uten
Lehe
neng
o bi ir
abaz
leak 4
0.00
0 eu
roko s
aria ja
so z
uten
Lehe
ngo
100
eros
leek 5
00 e
urok
o de
skon
tua
izan z
uten
Kanp
aina
, era
kusk
eta, k
atal
ogo
… b
idez p
rom
ozio a
ktib
oa
Sa
lmen
ta a
sko
hand
itu z
en
Hoz
kailu e
nerg
etik
oki
erag
inko
rrak
AEB
, New
Yor
k, D
OE
En
ergi
a ko
ntsu
mo
baxu
a, g
utxi
gora
behe
rako
aurr
ezki
a 50
0 kW
h/un
itate
/urt
eko
Te
knol
ogia
eros
tera
bide
ratu
tako
proz
esua
, en
ergi
a au
rrez
kiar
i bu
ruzk
o es
kari
a ze
hazt
uta
zego
en e
ta e
rosk
eta
espa
rrua b
erm
atua
Ba
naka
ko k
ostu
a ez z
en h
andi
tu
D
OE
proi
ektu
a in
darr
ean
zego
en b
itart
ean
100.
000
unita
tea
bain
o ge
hiag
o sa
ldu
zire
n –
bai s
ekto
re p
ublik
oan
zein p
riba
tuan
Iturria: PlanM
iljØ (2
010)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
196
Herrialde ezberdinen arteko lankidetzaz baliaturik, Europa mailan, Erosketa eta Kontratazio
Publikoaz baliatuz eko‐berrikuntza sustatzeko hainbat proiektu aurrera eraman dira. Horien
artean daude, besteak beste, SMART‐SPP, EU Energy + eta PRO EE proiektuak:
SMART SPP – innovation through sustainable procurement. SMART SPP proiektu
europarraren helburua europar merkatuan karbono isurketa baxuko teknologia
berri, berritzaileak eta soluzio bateratuak sustatzea da. Horretarako, erosketa eta
kontratazioren arduradun publiko eta ondasun eta zerbitzu berritzaileen hornitzaile
eta garatzaileen arteko merkatu konpromiso bat sustatuko da, hots, aurre‐
kontratazio metodologia aldeko apustua egiten da.
SMART SPP proiektuak teknologia sortu berrien aurre‐kontratazio metodologia
estandarizatua garatuko du. Metodologia honek, aurre‐kontratazioari loturiko
arriskuen kudeaketa, onura ekonomikoen azterketa (bizi zikloaren kostua), eta CO2
isurketen aurrezkien kalkulua eta komunikazioa jasoko ditu. Metodologia honetan
oinarriturik, aurre‐kontratazio fasean aukera hobeak antzematen badira, araudiari
loturik aferak eta irtenbide egokiak, teknologia eta hornitzaileak proiektuan parte
hartzera gonbidatuak izango dira. Tresnak, deialdietako dokumentuak, eskuliburuak
eta trebakuntza saioak ere eskainiko dira aurre‐kontratazioaz baliaturik teknologia
berriak eskuratzeko asmoa duten arduradun publikoen gaitasunak garatzeko.
Proiektu hau “Intelligent Energy Europe” programak sostengatzen du, bazkide
anitzek osatzen dute ekimen hau, baina, Europako erakunde ezberdinetako adituak
eta ICLEIk dute lidergo papera. Proiektuak lehentasuna eman dio, argiteria sistemari
(LED eta OLED motako argiteria), energetikoki oso eraginkorrak diren ibilgailuei
(bidaiari eta laneko autoak), eta eraikuntzako zerbitzuei (energia berriztagarrietan
oinarritzen diren berotze/hozte sistemak).
EU Energy+ proiektua, Europar Batzordearen SAVE programaren baitan garatu da.
Helburu nagusia barne merkatuak energia eraginkorretara bideratzea izan da,
eskaintza zein eskariaren arloak, eta tresna askoren merkatua eratzen lagundu du,
lehendik kalitate ona zutenena zein teknologia berriena ere. Hasiera batean, 2000.
urtean, tresna askoren kalitatea areagotzea zaila izan bazen ere, lau urte
beranduago A+ eta A++ Europar Energia Etiketa zeramaten ia 900 produktu
zerrendatzea posible izan zen.
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
197
Energy+ proiektuaren lorpenak argi uzten du gobernuen ekintzak banakoek zein
enpresek ingurumenarekiko duten ardura modu eraginkor batean partekatzea
posible dela, eta horrela energia‐aurrezkiari esker karbono dioxidoen isurketa
murrizten duela.
ICLEI – Public Procurement Boost Energy Efficiency (PRO‐EE, 2007‐2010). ICLEI
erakundeak, proiektu honen bidez, erakunde publikoen eros ahalmena aprobetxatu
nahi du merkatuak ingurumen teknologiei loturiko berrikuntzetara bideratzeko.
Europako sei herrialdetako erakunde publikoen lankidetzarekin eskala handiko
teknologia erosketa eta kontratazio bateratua posible da, honela energia
eraginkorrena duten ondasun eta zerbitzuen merkatu partaidetza handiagoa
bermatu daiteke eta merkatuan sartzea bizkortu.
PRO‐EE produktu berritzaileekin lan egingo du, eskuragarri dauden proiektuekin
alderatuz aurrezki ekonomiko eta energetiko altuena duten merkatuetan. Esate
baterako, bulegoko ekipamendu energetikoki eraginkorrekin, energia aurrezten
duen argiteria publikoarekin edo ibilgailu eraginkorrekin. Parte hartuko duten
erakunde publikoek ingurumen teknologia berriak bultzatuko dituzte eta industria
europarraren lehiakortasuna indartzen lagunduko dute bide batez.
Globalizazioak, klima aldaketak, gero eta zaharragoa den populazioak, laburbilduz, egungo
gizarteak dituen erronkei aurre egiteko irtenbide iraunkorrak aurkituko dituzten berrikuntza
estrategiak garatu behar dira. Gauzak horrela, EKPBa eta Eko‐Berrikuntzaren arteko
harremanari buruzko AMIA analisia burutuko da jarraian, hots, EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren
arteko harremanak dituen Aukerak, Mehatxuak, Indarguneak eta Ahuleziak identifikatu dira
eta hauen laburpena, modu sintetiko batean, 5‐6 taulan bildu da.
Aukera nagusienen artean azpimarragarria da erakunde publiko ezberdinen artetik EKPBak
Eko‐Berrikuntza sustatzeko duen ahalmenari ematen ari zaion garrantzia. Horrela erakusten
dute, besteak beste, Europar Batzordearen Ikerketa Inbertsioen Ekintza Planak; Alemania,
Frantzia eta Erresuma Batuak Europar Kontseiluari EKPBaren erabilerari lehentasuna
emateko eskariak; edota “Creating an Innovative Europe” ekimenak.
Horrez gain, EKPB Eko‐berrikuntza bultzatzeko eskari politikaren tresna egokia dela jaso izan
da hainbat dokumentutan, esate baterako, “Demand as a Driver of Innovation – towards a
More Efficient European Innovation Policy” (2006) txostenean.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
198
Bestalde, herrialde ezberdinen arteko lankidetzaren bidez, EKPaz baliaturik Eko‐Berrikuntza
sustatzeko proiektuak ere aipatu behar dira aukeren artean. Horien artean daude aurretik
modu zabalago batean azaldu diren hiru proiektuak: SMAT‐SPP‐innovation through public
procurement, karbono isurketa baxuko teknologien garapena bultzatuko duena; EU Energy+,
helburu nagusi moduan barne merkatuak energia eraginkorretara zuzentzea duen
proiektua; eta, PRO EE, ingurumen teknologiei loturiko teknologien berrikuntza bultzatuko
duen EKP sustatuko duen proiektua.
Haatik, aukera ezberdinez gain, EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanak kontuan
izan beharreko hainbat mehatxu ditu.
Alde batetik, egun bizi dugun krisi ekonomikoaren eraginez praktikan jarri diren austeritate
politikak ezin dira ahaztu. Indarrean dauden politika murriztaileen eraginez eko‐
berrikuntzara behar baino baliabide gutxiago bideratuko baitira.
Bestetik, pairatzen ari garen egoera ekonomiko larriaren aurrean agintean dauden
politikariek botoemaileak pozik edukitzeko, epe laburrean hauen gustuko emaitzak lortuko
dituzten ekimenak gauzatzeko joera izango dute, epe luzekoak alde batera utziz. Ondorioz,
EKPBaren zati txikiago bat zuzenduko da eko‐berrikuntzetara. Beraz, ezinbestekoa da
politikariak gizarte iraunkorrak eraikitzea beharrezkoa dela iriztea, kontrako kasuan
funtsezkoa den instituzio zein agente publikoen jarrera aldaketa bermatzea oso izango
baita.
Aipatu diren aukera eta mehatxuak EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanaren
kanpo ezaugarriak. Dena dela, AMIA analisia osatzeko harreman horrek dituen barneko
ezaugarriak aipatuko dira, hau da, EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanak dituen
indargune eta ahuleziak.
Indarguneei dagokionez, alde batetik, gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale
efektua egin eta berrikuntza hedatzeko duen gaitasuna azpimarratu behar da.
Bestalde, EKPBak erosketa eta kontratazio publikoaren prozesuan preziorik baxuenaren
irizpide bakarra alde batera utzi eta bizi ziklo osoaren ikuspegia barneratuz EKPBak epe
luzeko ikuspegia barneratzeko duen posibilitatea azpimarratu behar da. Horrenbestez, eko‐
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
199
berrikuntza bultzatzea posible litzateke. Horren adibide dira aurreko 5‐5 taulan jaso diren
praktika ezberdinak.
EKPB bidez Eko‐berrikuntzak sustatzeko beste aukeratako bat arduradun publikoek deialdi
publikoetan aurredefinitutako soluzioak jarri beharrean aurreikusitako beharrak zehaztea
litzateke. Horrela, hornitzaile pribatuek arduradun publikoek planteatutako beharrei
irtenbide egokiena bilatzeko lehiatuko dira eta irtenbide eko‐berritzaileak sustatu daitezke
hurrengo “Stringent requirements stimulate creative solutions” adibideak erakusten duen
moduan:
Stringent requirements stimulate creative solutions (Finnish Environment Institute):
“In 2009, the Finnish Environment Institute (SYKE) decided to build a new office and laboratory
building with room for 600 employees, to be located in Helsinki. SYKE did not want any new
office building; they wanted to lead by example and build the most sustainable office building
in the world.
[…] a building design competition was organized. Public tender calls invited design teams to
submit professional qualifications of teams with a mix of competencies – architecture and
engineering as well as energy efficiency and ecological sustainability.
The following criteria were given as the ecological goals, to be used in comparing competing
entries: achieving “almost zero‐energy buildings,” local production of renewable energy, and
minimizing the carbon footprint of the building. A tool for calculating the carbon footprint of
the construction materials was also developed for the project. The winning entry, a wood‐
based structure, had the smallest carbon footprint, calculated on the basis of its construction
materials and energy use.
The competition proved that demanding requirements do not stifle creativity. The
environmental targets inspired fresh innovations that enabled a new kind of dynamic
architecture.” (Nordic Innovation, 2012)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
200
EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanaren arteko ahulezien artean azpimarratu
daiteke: 1) kudeatzaile publikoek sarritan ohiko jardueren dinamikarekin jarraitzeko jarrera
joera izaten dutela, hots, orokorrean kudeatzaileak arriskuak hartzeagatik ez dira sarituak
izaten, ondorioz, egoera ezagunak mantendu eta berrikuntzaren aldeko apusturik ez dute
egiten. Alegia, erosketa arduradun publikoaren lana eskertua izango da soilik berrikuntza
eragin duen erosketa edo kontratazioa arrakastatsua izan denean. Kontrako kasuan
arduradun publikoa oso zorrotz kritikatua izango da. Beraz, ohiko errutinekin aurrera
jarraitzeko joera izango dute arduradun publikoek.
Bestalde, EKPBari loturiko ekimenak garestiagoak direnaren uste orokortua, esperientzia
zein ezagutza eza eta trebakuntza beharra ere ahulezia moduan identifikatu daitezke.
Amaitzeko, EKP sektore publikoaren gastu bat baino inbertsio bat dela pentsatuko balitz,
egungo errutinak gainditzeko aukerak sortuko lirateke.
5‐6 Taula: EKPB eta Eko‐berrikuntzaren arteko harremanaren AMIA analisiaren laburpena
Indarguneak Ahuleziak
Gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale efektua egin eta berrikuntza hedatzen eragin dezake
Bizi ziklo osoaren ikuspegia barneratuz EKPBak epe luzeko ikuspegiaz baliatu eta eko‐berrikuntzak eragingo dituzten proiektuak sustatu daitezke.
Deialdi publikoetan administrazio publikoaren beharra zehaztuz hornitzaileak erantzunik egokiena emateko lehiatuko dira eta eko‐berrikuntzak proposatzeko aukerak ugalduko dira.
Erosketa eta kontratazio arduradunak ohiko ereduekin jarraitzeko pizgarriak dituzte, ez dira arriskuzaleak.
EKPBari loturiko ekimenak garestiagoak direnaren uste orokortua
Esperientzia eta ezagutza eza
EKP sektore publikoaren gastu bat bezala ulertzen da eta ez inbertsioa bezala
Aukerak Mehatxuak
Erakunde publiko ezberdinen artetik ematen ari den sustapena
EKPB Eko‐berrikuntza bultzatzeko eskari politikaren tresna egoki moduan jaso izan da
Herrialde ezberdinen arteko lankidetzaren bidez, EKP publikoaz baliaturik Eko‐Berrikuntza sustatzeko hainbat proiektu martxan jarri dira
Epe laburreko interes politikoak. Politika agintarien jarrera aldaketa ezinbestekoa da.
Ekonomiaren abagunea. Indarrean dauden politika murriztaileen eraginez eko‐berrikuntzentzat behar baino baliabide gutxiago izango dira.
Iturria: Egileak egina.
5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea
201
5.5. SINTESIA
Ingurumenari buruzko ardurak erakunde publikoen jarrera aldatu arazi du eta horrek
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko ekimenak ugaltzea eragin du. Lehen
urratsak, 1990eko hamarkadaren hasieran Europan eman baziren ere, egun mundu mailan
asko hedatu dira ekimen hauek. Esaterako, kapitulu honetan jaso diren Asiako hainbat
herrialdetan hamarkada bat beranduago zehaztu badira ere EKPB programak, hauetan
jasotzen diren derrigorrezkotasunak eraginda egungo EKPB ekimenen aplikazio maila oso
esanguratsua da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea praktikan jartzeak onurak eragiten baditu ere
hainbat erronkei aurre egin behar die. Nagusiena, ekimen hauek garestiagoak direnaren
uste orokortua da. Oztopo honi aurre egiteko zenbait azterketa burutu dira eta bizi‐ziklo
osoko kostuaren metodologian oinarriturik EKPB bidez kostuak murriztea posible dela
ondorioztatu da. Bestetik, erosketa eta kontratazio arduradunek produktu berdeei eta
hauen erosketa eta kontratazio prozedurei buruz duten informazio gabezia gainditzeko,
hots, bigarren erronka nagusiari aurre egiteko, Europar Batasuneko estatu‐kideen Nazio
Ekintza Planak zehaztek gomendioa jaso dute. Gaur egun, 27 estatu‐kideetatik 21‐ek onartu
dute bere NEP zeinetan lehentasunezko produktuak zeintzuk diren zehazteaz gain produktu
talde bakoitzarentzako helburu kuantitatibo zehatz eta neurgarriak finkatzen diren.
Informazio tresna gehigarriak ere erabili dira, horien artean daude, gidak, produktuen
ezaugarriak jasotzen dituzten web orriak, trebakuntza saioak etab. Dena dela, baliabideei
buruzko informazio eta datu base eguneratua oinarrizkoa litzateke EKPBren erabilpena
ugaltzeko.
Zailtasunak zailtasun, EKPB enplegu berdeak eta eko‐berrikuntza bultzatzeko tresna egoki
moduan identifikatu duten hainbat lanek. Enplegu berdeen sorrerari dagokionean, oraindik,
zenbaterainoko eragina izango duen zehazteke badago ere “Links between the
environment, economy and jobs” lanak ekonomiaren hamazazpi sektore ezberdinetan
eragin dezakeela zehaztu du: nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza sektorea; elikagaiak,
edariak eta tabakoa; ehungintza, jantzigintza eta larrugintza; oinarrizko kimika; kimika
industria; plastikozko artikuluak; material elektronikoa; ingeniaritza elektronikoa eta
tresnak; ibilgailu motordunak, automobilak eta piezak; material elektrikoa; ur hornikuntza;
eraikuntza; ostalaritza; garraioa; finantzak eta beste batzuk.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
202
Eko‐berrikuntzari sustatzeko nazioarteko herrialde askok EKPB eta Eko‐berrikuntza uztartzen
dituzten programa zehatzak garatu dituzte. Horrez gain, Europa mailan herrialde
ezberdinetako erakundeekin osatutako ekimenak aurrera eramaten ari dira.
EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanak dituen Aukerak, Mehatxuak, Indarguneak
eta Ahuleziak identifikatu dira.
Indarguneak lirateke, batetik, gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale efektua
egin eta berrikuntza hedatzeko eragina; bestetik, bizi ziklo osoaren ikuspegia barneratuz
EKPBak epe luzeko ikuspegiaz baliatu eta eko‐berrikuntzak eragingo dituzten proiektuak
sustatzeko gaitasuna; eta hirugarrenik, deialdi publikoetan administrazio publikoaren
beharra zehaztuz hornitzaileak erantzunik egokiena emateko lehiatu arazi eta eko‐
berrikuntzak proposatzeko aukeren ugalpena.
Bestalde, ahuleziak bezala identifikatu dira; erosketa arduradunen esperientzia eta ezagutza
eza; EKPBari loturiko ekimenak garestiagoak direnaren uste orokortua; Erosketa eta
kontratazio arduradunak ohiko ereduekin jarraitzeko dituzten pizgarriak ; eta EKP sektore
publikoaren gastu bat bezala ulertzea eta ez inbertsioa bezala.
Aukeren artean daude, aldiz, Erakunde publiko ezberdinen artetik ematen ari den
sustapena; EKPB Eko‐berrikuntza bultzatzeko eskari politikaren tresna egoki moduan jaso
izan da; eta, herrialde ezberdinen arteko lankidetzaren bidez, EKP publikoaz baliaturik Eko‐
Berrikuntza sustatzeko hainbat proiektu martxan jarri dira.
Amaitzeko, mehatxu moduan bildu dira epe laburreko interes politikoak. Politika agintarien
jarrera aldeketa ezinbestekoa da eta ekonomiaren abagunea, hau da, indarrean dauden
politika murriztaileen eraginez eko‐berrikuntzentzat behar baino baliabide gutxiago
bideratzen dira.
III. ATALA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN APLIKAZIOA GIPUZKOAKO TESTUINGURU
SOZIOEKONOMIKOAN
6. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
207
6.1. SARRERA
2010eko martxoan, Europako Batzordeak Europa 2020 estrategia zehaztu zuen hurrengo
hamarkadan zehar Europar Batasun osoan helburu estrategiko zehatz hau lortzeko: Krisitik
indar berrituta atera eta Europar Batasuna enplegu, produktibitate eta gizarte kohesio maila
altuak izango dituen ekonomia adimentsu, iraunkor eta integratzailea bihurtzeko.
Europa 2020 estrategiak oinarrian hiru alderdi uztartzen dituen ikuspegia du: hazkunde
adimentsua, hazkunde iraunkorra eta hazkunde integratzailea. Politika handi horietako
bakoitzerako estrategia eta jarraibide batzuk finkatu ziren eta, zenbait kasutan, helburu
kuantitatiboak era bai.
Eusko Jaurlaritzaren Euskadiko Garapen Jasangarrirako 2020. urtera arteko Estrategia
(EkoEuskadi 2020), jasangarritasunaren ikuspegitik plan sektorialetako helburu
estrategikoak ezartzen dituen tresna da, nazioarteko estrategia eta konpromisoen arabera,
batez ere, Europako Batzordearen Europa 2020 Estrategiaren arabera.
EAEko Europa 2020 Adierazleek Estrategiaren erreferentziazko adierazle taldea osatzen dute
eta helburu nagusien kopuru mugatua bilduz kuantitatiboki, eta 27‐Europar Batasuna
multzoarekiko zein osatzen duten herrialdeekiko alderaketa egiteko.
Kapitulu honetan Gipuzkoako egoera laburbilduko da, 2010. urtean aurkeztu ziren, Europa
2020 estrategiako helburuak zenbatean lortu diren ikusteko erabiltzen diren egitura
adierazleak56 oinarritzat hartuta.
56 Egitura adierazleak Europako Batzordeak eta Kontseiluak erabakitako aldagai estatistiko batzuk dira. Lisboako helburuarekin dute zerikusia, eta EBko herriek eta erregioek lortutako aurrerapenak neurtzeko erabiltzen dira. Emaitzak AEBekin eta Japoniarekin alderatzea dago, halaber. Hasiera‐hasieratik (2000. urtea) adierazle kopurua garatuz joan da Kontseiluaren eta Batzordearen arteko negoziazio‐prozesuaren bidez, eta ehundik gora adierazle ditugu orain. Guztiak dira garrantzitsuak helburuen lorpenaren inguruko xehetasunak ezagutzeko, baina, halere, Batzordeak zerrenda bat osatu du oinarrizko 14 adierazleekin. Lisboako Estrategiako Egitura Adierazleak izenez ezagutzen da zerrenda hori (COM (2003) 585 final).
Europa 2020 helburuak betetzen ari diren aztertzeko EB osorako bost helburu nagusi zehaztu dira. Herrialde bakoitzaren egoera eta baldintza ezberdinak direla eta helburu orokor hauek helburu
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
208
Europa 2020 estrategian proposatzen diren hiru lehentasunak (Hazkunde adimentsua,
hazkunde iraunkorra eta hazkunde integratzailea) bost helburutan gauzatu ziren eta
helburuen jarraipena zortzi adierazle nagusiren bidez egiten da.
Horrenbestez, hurrengo 6.2 atalean, Gipuzkoako herrialdeak aipatu zortzi adierazleen
izandako bilakaera 27‐EB, Espainia eta EAErekin alderatuko da. Horretarako lau azpi‐atal
bereiziko dira: 1) Ekonomia dinamiko eta lehiakorra deitu dena non Europa 2020
estrategiaren lehen bi helburuak aztertuko diren, 2) Klima eta energia, 3) Hezkuntza eta 4)
Pobrezia eta bazterketa soziala. 6.3 atalean, Gipuzkoako herrialdeko instituzioetan EKPB
aplikatzea ahalbidetzen duen testuinguru juridikoa jasoko da. Hurrengo atalean, 6.4‐ean,
Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboaren erradiografia jasoko da eta jarraian 6.5‐
ean, Euskal AEn erosketa eta kontratazio publiko berdeak duen eragina aztertuko da input‐
output metodologiaz baliaturik. Horrez gain, Gipuzkoako herrialdearen ingurumen egitura
produktiboa aztertuko da kontzentrazio indize ezberdinez baliatuz. Amaitzeko, 6.6 puntuan
ondorio jasoko dira.
nazional moduan zehaztu dira herrialde bakoitzarentzat. Bost helburu nagusi horiek zortzi adierazle nagusirekin laburbiltzen dira.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
209
6.2. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN TESTUINGURU SOZIOEKONOMIKOA. IKUSPEGI OROKORRA.
Gipuzkoako herrialdeak 1.980 km2‐ko lur‐azalera du eta ia 710 mila biztanle ditu, hots,
Gipuzkoa Herrialdearen bataz besteko dentsitate demografikoa 358 biztanle/km2 da. Baina
biztanleriaren banaketa ez da homogeneoa Gipuzkoako herrialdea osatzen duten zazpi
eskualdetan, hurrengo 6‐1 taulan jasotzen duen datuek horrelaxe adierazten dute.
6‐1 Taula: Gipuzkoako biztanleria eskualdeka. 2011.
Eskualdea Biztanleria Biztanleriaren banaketa
Bidasoa Behera 77.505 % 10,92
Debabarrena 55.125 % 7,77
Debagoiena 61.915 % 8,73
Donostialdea 326.302 % 45,98
Goierri 68.079 % 9,59
Tolosaldea 47.636 % 6,71
Urola‐Garaia 73.041 % 10,29
Iturria: Egileak egina www.gipuzkoakoatlasa.net‐eko datuekin.
Datuak gehiago zehaztuz, Herrialdeko hiriburuan, Donostian, 186.185 biztanle bizi dira
(Gipuzkoako biztanle guztien %27a). Biztanle kopuruaren arabera, Donostiaren atzetik
datozen udalerriak Irun eta Errenteria dira, 61.009 eta 39.217 biztanle dituztelarik, hurrenez
hurren. Hiru udalerri hauek Gipuzkoako ekialdeko kostaldean kokaturik daude, herrialdeko
demografia gune nagusiena duen gunean, izan ere, gune horretan herrialdeko biztanleriaren
erdia baino gehiago bizi baita. Bestetik, biztanleriaren hamarren bat (69.732 biztanle), 5.000
biztanle baino gutxiagoko udalerrietan bizi da. Azpimarratu behar da, bai barnealde zein
kostaldeko bailaratan zenbait herri‐gunek eskualde buru gisa jokatzen dute zerbitzuak
eskaintzerako orduan.
6.2.1. EKONOMIA DINAMIKO ETA LEHIAKORRA
Gipuzkoako herrialdearentzat, sarritan biztanleriaren bizi‐mailaren adierazle gisa erabiltzen
den biztanleko BPG‐ari dagozkion datuak alderatu den gainontzeko erregioena baino
garaiagoa izan da 2000 urtetik aurrera (ikusi 6‐2 taula).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
210
6‐2 Taula: Biztanleko BPGd (euroak), EAE eta Gipuzkoa, 2000‐2010.
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
EB27 19.100 19.800 20.500 20.700 21.700 22.500 23.700 25.000 25.000 23.500
Espainia 15.600 16.700 17.700 18.600 19.700 21.000 22.400 23.500 23.900 22.800
EAE 20.030 21.099 22.144 23.533 25.387 27.153 29.100 31.050 31.514 29.652 29.988
Gipuzkoa 20.667 21.901 22.797 24.038 25.630 27.250 29.651 31.714 31.951 29.800 30.147
Iturria: Egileak egina EUSTAT eta EUROSTATeko datuekin
Aldiz, enplegu‐maila Europa 2020 helburuetatik urruti dago oraindik. Euskal Autonomia
Erkidegoko enplegu‐tasa orokorra %67,70an zegoen 2011. urtean. 2000. hamarkadaren
lehen urteetako hazkunde orokorra egon zen arren, 2008. urteko krisiaren eraginez joera
erabat aldatu eta beheranzko jarrera erakutsi du, finkatutako %74eko helburutik gero eta
gehiago aldenduz. Gipuzkoako kasuan azpimarragarria da 2011. urtean okupazio‐tasa
orokorra %0,40an igo dela. Dena dela, oraindik Europa 2020 helburutik 3 puntura aurkitzen
da. 6‐1 Irudian argi ikusten da jaso diren urte guztietarako Gipuzkoako okupazio‐tasa
alderatu diren EB‐27, Espainia eta Euskal AE baino handiagoa dela.
6‐1 Grafikoa: Guztizko okupazio‐tasa (20‐64 urte tartean) EB‐27, Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoan, (%). (1. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin
66,60
68,00
69,00
69,90
70,30
69,00
68,60
60,90
68,60
69,90
70,60
71,00
68,50
68,30
67,70
64,60
71,60
73,00
73,70
73,70
70,70
70,60
71,00
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
ehun
ekot
an
EB‐27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
211
Adin tarte bereko emakumezkoen okupazio‐tasari dagokionean, Gipuzkoari dagokion
datuen eboluzio positiboa aipatu behar da. Gipuzkoako emakumezkoen okupazio‐tasa, ikusi
eranskineko E‐1 grafikoa, 2000. urtean EB‐27koa baino baxuagoa bazen ere gainontzeko
urteetan handiagoa izan da, aldea bi punturen ingurukoa izan delarik. Alderaketa Espainia
eta Euskal AErekin egiten bada, Gipuzkoako emakumezkoen okupazio‐tasa kontuan hartu
diren urte guztietarako handiagoa izan da. Nabarmentzekoa da, bestalde, 2008. urtetik
aurrera bizi dugun krisi ekonomikoaren aurrean, gipuzkoar emakumezkoek Espainia eta
Euskal AEkoek baino hobeto eutsi diotela bere lanpostuei, Gipuzkoako emakumezkoen
okupazio tasa ia 8 puntu eta 3 puntu gainetik baitago Espainia eta Euskal AErekiko, hurrenez
hurren.
Gizonezkoen okupazio‐tasa, Gipuzkoako kasuan beti izan da gainontzeko erregiotakoa baino
handiagoa. Gainera emakumezkoen okupazio‐tasarekin gertatu den moduan, 2008. urtetik
aurrera alde hori handitu egin da beste edozein hiru erregioekiko. Alderik handiena
Espainiarekiko du, 2010. urtean 8 puntu gorago zegoen Gipuzkoako gizonezkoen okupazio‐
tasa (ikusi eranskineko E‐2 grafikoa).
Dena dela, gaur egungo bizi den ekonomi eta finantza krisi testuinguru honetan langabezia
da Gipuzkoako herrialdeko arazo sozioekonomiko nagusienetako bat. Krisialdiaren hasieran,
enplegu beteko egoera zegoen Gipuzkoa baina denboraren poderioz langabezia‐tasa oso
azkar handitzen ari da. Hala ere, oraindik, Europar Batasunekoa baino 0,8 puntu txikiagoa
da, ikusi 6‐1 Irudia.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
212
6‐1 Irudia: Langabezia‐tasa, 15‐74 adin tartea, NUTS‐3 erregioak, 2010.
Iturria: Eurostat (2012).
Langabezia‐tasa sexuaren arabera aztertzen bada Europar Batasunean nahiko modu
orekatuan banatzen da emakumezko eta gizonezkoen artean. Aitzitik, EAE eta Gipuzkoan
emakumezkoen langabezia‐tasa gizonezkoena baino baxuagoa da 1,1 eta 2,5 puntutan,
hurrenez hurren ikusi beheko 6‐3 Taula.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
213
6‐3 Taula: Langabezia‐tasa EB‐27, EAE eta Gipuzkoan, sexuaren arabera. 2012ko 1go hiruhilekoa.
EB‐27 EAE Gipuzkoa
Guztira %10,2 %12,1 %9,4
Emakumezkoak %10,3 %11,5 %7,9
Gizonezkoak %10,2 %12,6 %10,6
Iturria: Lanbide (2012)
Beste alde batetik, 2002. uretan EBko estatuburuek 2010erako berrikuntza eta garapeneko
gastuak BPG‐aren %3ra arte igotzeko konpromisoa hartu zuten. Bartzelonako Helburua
bezala ezagutzen den konpromiso hori bere horretan jaso da Europa 2020 estrategiaren
bigarren helburuan, izan ere, I+G ezagutza eta berrikuntzan oinarritutako epe luzeko
hazkuntza lortzeko ezinbestekoa baita.
EBak batez beste, I+Gera bideratutako BPG‐aren zatia %1,83 eta %1,88 artean mantendu
zen 2000‐2006 epealdian. Hurrengo bi urteetan, 2007 eta 2009 urte bitartean, hazkunde
esanguratsu izan zuen %1,85etik %2,01era eta 2010. urtean bere horretan mantendu zen.
Espainia zein EAEren kasuan, 2000. urtetik I+Gera bideratutako BPG‐aren zatiak gorantz egin
du 0,42 puntutan lehenengoarentzat eta 0,65 puntutan bigarrengoarentzat. Baina hasierako
maila ezberdina dela kontuan izanik eta EAEn BPGdaren ehuneko handiagoa zuzendu dela
I+Gera Espainian baino handiagoa izan da beti, 2010. urtean EBko bataz bestekoa gainditzea
lortu zuen.
Gipuzkoan ikerketa eta garapenera bideratutako gastuaren bilakaera EB bataz
bestekoarekin alderatzen bada, antzeko joera antzematen da. Zentzu honetan, 2000. urtean
Gipuzkoako BPGdaren %1,43a gastatzen bazen 2009. urtean puntu bat baino gehiago
bideratzen zen I+G‐ra (%2,45). Horrez gain, 2010. urtean ere I+Gera bideratutako gastuaren
pisuak gora egin zuen BPGdaren %2,58ra iritsi arte.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
214
6‐2 Grafikoa: I+G gastua hainbat urtetan. (2. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina Eustat‐eko datuekin
Dena dela, eskualdeka, hurrengo 6‐2 Taulan jasotzen den moduan desberdintasunak nabari
ziren 2009. urtean; Debabarrena eta Debagoiena eskualdeek aise gainditzen dute Europa
2020 estrategiaren oinarrizko bigarren helburua, aldiz, Bidasoa Beherak arlo honetan
gastatuko BPGdaren ehuneko oso txikia da, ez da %1era ere iristen.
6‐4 Taula: I+G gastua Gipuzkoako eskualdetan
2009 Bidasoa Behera % 0,72
Debabarrena % 3,21
Debagoiena % 4,58
Donostialdea % 2,46
Goierri % 2,25
Tolosaldea % 1,18
Urola‐kosta % 1,42
Gipuzkoa % 2,41
Iturria: Egileak egina www.gipuzkoakoatlasa.com–eko datuekin
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1,85 1,82 1,84 1,851,92
2,01 2
0,91
1,121,2
1,271,35 1,39 1,391,43 1,44 1,47
1,64
1,85
1,992,08
0
1,711,78
2,04
2,23
2,452,58
EU 27
Espainia
EAE
Gipuzkoa
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
215
6.2.2. KLIMA ALDAKETA ETA ENERGIA
Europar Batasunak energia‐ekimenei dagokionean garrantzizko zeregina betetzen du,
horren adierazgarri da Kiotoko Protokoloaren hasierako faseetan, CO2 emisioei buruzko
eskubideen merkatua sortzean edo gas‐ eta elektrizitate‐merkatu libreen sustapenean
erakutsi duen lidergoa (Eusko Jaurlaritza ‐ Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismo
Saila, 2011). Hala eta guztiz ere, 2000ko hamarkadaren amaierara arte EBak ez du
erreferentziako energia‐politika komun bat izan.
Honela, 2008ko abenduan, Europako Parlamentuak hurrengo hamarkadarako “20‐20‐20
plana” bezala izendatu eta europar energia‐politika itxuratuko zuen lege sorta onartu zuen.
Aipatu planak honako hiru helburu nagusi hauek zituen: 1) berotegi‐efektuko gasen isurketa
gutxienez %20 murriztu, 2) energia‐eraginkortasuna %20an hobetu eta 3) energia‐eskariaren
%20 energia berriztagarriekin hornitu.
Europa 2020 estrategiak ere klima aldaketa eta energiari loturiko egiturazko adierazleentzat
helburu berberak zehaztu ditu. Izan ere, energia eta klima aldaketa politikei esker hainbat
onura makroekonomiko eta hazkunde iraunkor eta adimentsu bat lor daiteke. Estrategia
horren arabera, energia eraginkortasuna areagotuz, teknologia eta energia iturri
berritzaileak merkaturatuz, herrialdeen lehiakortasun maila hobetu eta enplegu berriak sor
daitezkeela aldarrikatzen da.
Gorago aipatu den lehen helburua, hots, 1990eko mailen aldean berotegi‐efektuko gasen
isurketa %20an murrizteko helburu loteslea57 lortzeko 2005. urtean berotegi‐efektuko gasen
merkatuari dagokion erregimena, hau da, CO2 emisioen eskubideen merkatua ingelesez
Emissions Trading System (ETS) bezala ezagutzen dena abian jarri zen. Merkatu honek
2020ra arte bilakatzen jarraituko duela aurreikusten da58.
57 2050. urterako % 60‐80 murriztu nahi dira berotegi‐efektua eragiten duten gasen isurketa.
58 Bilakaera horren arabera, emandako eskubideen kopurua poliki‐poliki jaitsiko da, eta, 2013tik aurrera, enkantea erabiliko da eskubide horiek banatzeko. Fabriken kasuan jaitsiera hori pixkanakakoa izango da: 2013an hasiko da eskubideen % 80 doakoak izango direla, eta poliki‐poliki jaitsiko da aurrerantzean, 2020an % 30 izateraino. Oro har, Europako emisioen eskubide‐merkatuaren eraginpeko enpresetan, emisioak % 21 murriztu beharko dira 2005etik 2020ra bitartean.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
216
Gainera, badirudi ETS erregimena eragina izaten ari dela, izan ere, EBeko 2010. urteko
berotegi‐efektuko gasen isurketa maila 1990. urteko mailarekin alderatuz gero %15ean
murriztu da. Murrizketarik handiena 1990eko hamarkadaren hasieran lortu zen, hots, 1990‐
1994 urte bitartean %8an murriztu zen berotegi‐efektuko gasen isurketa. Horren azalpen
moduan uler daitezke sasoi hartan eman ziren egitura aldaketek, industriaren
modernizazioa eta ikatzaren ordez gasa erabiltzen hasi izatea. 1995. urtean, berriro,
isurketen maila handitu bazen ere, joera aldatu egin zen 1997. urtean eta 1998 eta 2007
urteen artean isurketak %91‐93 artean mantendu ziren. Azkenik, 2008‐2010 epealdian
negutegi‐efektua eragiten duten gasen isurketak nabarmenki murriztu dira. Ekonomi zein
finantza krisia murrizketa horren erantzule nagusi moduan har daitezke (Eurostat, 2012).
Espainia eta Euskal AEn 1990‐2010 bitartean, berotegi‐efektuko gas garrantzitsuenen
isurketa zuzenak %30 eta %4 handitu dira, hurrenez hurren. 2000ko hamarkadaren hasieran
hazkunde esanguratsua izan zuten gas hauen isurketek nahiz eta joera hori aldatu egin den
2008. urtetik aurrera. Dena dela, Europa 2020 estrategiak zehaztutako helburutik oso urruti
daude, 1990. urteko isurketa maila gainditzen baita oraindik ere.
6‐3 Grafikoa: Negutegi efektuko gas isurketak EB‐27, Espainia eta EAE. Oinarri urtea 1990. (3. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina Eustat‐eko datuekin
Gipuzkoako herrialdearen kasuan, ez da aurkitu negutegi efektuko gasen isurketen bilakaera
jasotzen duten iturririk. Dena dela, Gipuzkoako Energia Foru Planaren (Gipuzkoako Foru
Aldundia, 2012) helburu nagusietako bat berotegi efektuko gas isurketak murriztea dela
esplizituki jasotzen da.
100 98 95 93 93 94 96 94 93 91 91 92 91 93 93 92 92 91 8983
100 103 105101
107111 109
116 119
129134 134
140 143148
153 150154
143
130
100 103 103 100 102109
97104
110119
127118
128124 125 123 125 125
120
108104
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
EB‐27
Espainia
Euskal AE
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
217
Klima aldaketa eta energiari loturiko Europa 2020 estrategiak zehaztutako bigarren
helburuari, hau da, 2020rako energia eraginkortasuna %20an hobetzeari loturik aipatu
behar da energia aurrezteko eta eraginkortasunez erabiltzeko neurriak energia
berriztagarriak baino gastu‐eraginkorragoak direla energia‐kontsumoa eta CO2 isurketak
murrizteko orduan (Gipuzkoako Foru Aldundia, 2012).
Beraz, energia eraginkortasunari dagokion helburua lortu nahi bada 27‐EBean energia
primarioaren kontsumoak 1.474.000 ktbp59‐koa izan beharko du 2020. urtean, alegia, 2005.
urtekoa baino %13,5 baxuagoa (Eurostat, 2012). Modu berean, Gipuzkoako herrialdearen
energiaren barne kontsumo gordina 2.116 Ktpb‐koa izan beharko da eta beheko 6‐5 taulan
ikusten moduan, finkatutako helburutik nahiko gertu aurkitzen da (40 Ktpbean murriztu
beharko du bere kontsumoa.
6‐5 Taula: Energiaren barne kontsumo gordina (Ktbp). 2000‐2011. (4. adierazlea)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB27 1.608.484 1.649.567 1.644.522 1.683.936 1.702.815 1.704.354 1.707.653 1.686.155 1.683.452 1.596.185 1.646.839
Espainia 114.567 117.408 121.372 126.014 132.682 135.987 136.616 138.415 134.262 123.914 123.914
EAE 6.716 6.638 6.943 7.129 7.287 7.698 7.716 7.789 7.871 7.324 7.139 6.550
Gipuzkoa 2.158 2.078 2.201 2.290 2.445 2.446 2.430 2.481 2.428 2.272 2.358 2.156
Iturria: Egileak egina Energiaren Euskal Erakundea (EEE) eta Eurostat‐eko datuekin.
Energiaren azken kontsumoaren %20 gutxienez energia berriztagarrietatik eratorria izatea
da hirugarren helburua. Honi loturik, EBan, pixkanaka, energiaren kontsumoa aldatuz joan
da; gero eta erregai fosil gutxiago eta energia berriztagarrietatik eratorritako, hots, eguzki‐
energia, haize‐energia edo bioerregai gehiago kontsumitzen da batez beste. Energia
berriztagarrien kontsumoaren igoera hau, batetik, 1990. urtetik gaur arte energia
berriztagarrien sorkuntza ahalbidetzen duten instalakuntzen presentzia hazkorrak, eta,
bestetik, 2004‐2010 urte bitartean bioerregaien erabilerak azaltzen du. Ondorioz, batez
beste, 2010. urtean EBan kontsumitzen zen energiaren %12,5ak jatorri berriztagarria zuen.
59 Ktbp, kilotona petrolio baliokidea edo 1.000 tpb (tona petrolio baliokidea, hots, tona bat petrolioaren errekuntzan sortzen den energiaren kantitate bertsua).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
218
Espainian ere energia berriztagarrien parte hartzeak gorantz egin du. Gainera 2008. urtetik
aurrera EB‐27ko bataz bestekoaren gainetik aurkitzen da, honela, azken datuaren arabera
jatorri berriztagarria duen energiaren %13,83a osatzen dute.
EAEan eta Gipuzkoan energia berriztagarriek bilakaera gorakorra izan dute azken urte
hauetan, baina askoz ere maila apalago batean. Honela, EAEn kontsumitzen den energiaren
%8,2 soilik zen berriztagarria 2011. urtean eta Gipuzkoan, berriz, %6,3. Zehaztutako
helburutik beraz 11,8 eta 13,7 puntura daude, hurrenez hurren, EAE eta Gipuzkoa.
6‐4 Grafikoa: Energia berriztagarriek energiaren azken kontsumoarekiko duten parte hartzearen bilakaera. (ktbp60, 2002‐2010). (4. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina, EUROSTAT, EUSTAT, EEE eta Gipuzkoako Ekonomi Laburpena 2011‐eko datuekin
Azpimarratu behar da, 1994‐2011 epealdian, Gipuzkoako herrialdean energiaren azken
kontsumoa %6361 handitu bada ere (Gipuzkoako Foru Aldundia, 2012; Energiaren Euskal
Erakundea ‐EEE, 2012) energia berriztagarrien parte‐hartzearen hazkundea askoz ere
handiagoa izan dela. Beheko 6‐5 Taulan ikus daitekeen moduan, 2002‐2011 epealdian
energiaren azken kontsumoak gorabeherak izan ditu. Mailarik handiena 2008. urtean lortu
zuen, hurrengo urtean 2005. urtean baino gutxiago kontsumitu zen eta 2010. urtean
60 Ktbp, kilotona petrolio baliokidea edo 1.000 tpb (tona petrolio baliokidea, hots, tona bat petrolioaren errekuntzan sortzen den energiaren kantitate bertsua).
61 Aipatutako epealdian 1.214 ktbp‐koa izatetik 1.979 ktbp‐koa izatera pasatu da energiaren azken kontsumoa.
99,9
10,511,7
12,5
9,4 9,9
11,2
13,313,83
5,76,4 6,5
7,48,2 8,2
3,37 3,81 3,954,94
5,82 6,3
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB‐27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
219
energiaren azken kontsumoa berriro errekuperatu zen. Aldiz, 2010 eta 2011 urteen artean
%7,6 egin zuen behera azken energiaren kontsumoak. Ezin da gauza bera esan energia
berriztagarrien kontsumoari dagokionez, mota honetako kontsumoaren eskariak goranzko
joera nabaria du bai termino absolutu zein erlatiboetan. Horrenbestez, 2002‐2011 epealdian
energia berriztagarrien parte‐hartzeak %123ko hazkundea izan du, energia eskari osoaren
%6,30a osatu arte, hau da, 2.002. urtean baino 3 puntu gehiago.
6‐6 Taula: Energiaren eskaria eta energia berriztagarrien bilakaera Gipuzkoan. 2002‐2011. Ktbp.
Urtea Energia berriztagarria Energia kontsumoa
2002 56,7 1887,5
2003 56,2 2013,4
2004 62,7 2108,4
2005 67,5 2094,4
2006 71,1 2109
2007 81,6 2141,3
2008 86,8 2196 ,9
2009 101,3 2048,7
2010 124,4 2136,8
2011 125,4 1978,9
Iturria: Gipuzkoako ekonomi laburpena 2011 eta EEE (2012)
Aurretik aipatu denez, EBak Ekintza Klimatikoaren eta Energia Berriztagarrien alorreko
neurri eta helburuen barruan 2020. urteari begira asmo handiko helburuak ditu 20‐20‐20
zifrekin adierazten dena. Horri loturik, Europar Batzordeak Alkateen Ituna deituriko ekimena
abiarazi zuen. Zentzu honetan, Alkateen Ituna sinatzen duten udalek zenbait konpromiso
hartzen dute alor batzuetan, eta 2020 urterako Europar Batasunak ezarritako helburuetatik
haratago joan nahi dute. Hartara, CO2 emisioak gutxienez %20 murrizteko konpromisoa
hartzen dute. Horretarako, energia‐eraginkortasuna %20 hobetu eta energia‐eskariaren %20
energia berriztagarrien bitartez ase edo beteko dute.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
220
Azken batean, tokian tokiko udalerrien ezaugarrien eta premien arabera, Europako
Batzordearen helburua den 20‐20‐20 delako ekimena aurrera eramateko jarduera multzo
bat sustatzen lagundu nahi du Alkateen Itunak. Hala, Itunarekin bat egingo duten udalek
egungo energia egoera aztertuko dute, eta azterketa horren emaitzen argitan, 2020 urtera
begira, zenbait ekintza edo jarduera planifikatuko dituzte energia‐eraginkortasunaren eta
energia‐iturri berriztagarrien ustiapenaren alorrean.
Beraz, Alkateen Itunari esker, aurrerapauso nabarmena emango da EBren helburuak
lortzeko bidean. Izan ere, borondatezko akordioaren bidez, konpromiso sendoa hartzen
dute Europako herri eta hiriek helburu horiek bete eta gainditzeko.
Europa osoan 4.000 udal inguruk bat egin dute ekimen garrantzitsu honekin, beraz, 160
milioi pertsona baino gehiagori eragingo die. EAEn, herritarren %46a ordezkatzen duten 14
udalek sinatu dute Alkateen Ituna eta 6‐3 Irudian ikus daitekeen moduan euskal udal
sinatzaileen erdiak gipuzkoarrak dira, lurralde historiko honen biztanleen %42a baino
gehiagori eragingo dielarik.
6‐2 Irudia: Alkateen Ituna sinatu duten EAEko udalerriak.
Iturria: http://www.energiarenegunak.com/el_pacto_de_los_alcaldes_e.html (2012/10/15)
6.2.3. HEZKUNTZA
Eskola behar baino lehenago uztea gizarte‐bazterketaren eta marjinazioaren eragile
nagusienetakoa izan daiteke eta Europar Batasuna kezkatuta dago arazo horren
hedadurarekin (Gaindegia,UEU, 2007). Zentzu honetan, EBak Bigarren Hezkuntzako lehen
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
221
zikloa bakarrik egin eta ikasten edo trebatzen jarraitzen ez duten 18‐24 urte bitarteko
biztanleria bezala zehaztu du (Eurostat, 2012) eskola behar baino lehenago uztea. Eustat‐
eko datuez baliatuz 6‐1 grafikoan ikusten den moduan eskola behar baino azkarrago
utzitakoen kopuruak behera egin du 2000. urtetik hona. Gipuzkoarren kasuan hamar
puntuan jaitsi zen eskola‐porrota, hots, 2000. urtean 18‐24 urte bitarteko biztanleriaren
%17,6ak uzten bazuen eskola 2011. urtean %7,7ak. Jaso diren urte guztietan gipuzkoarren
indizea EB bataz bestekoaren azpitik egon da eta urte gehienetan EAEko bataz bestekoaren
azpitik.
6‐5 Grafikoa: Eskola behar baino lehenago utzitakoen ehunekoaren bilakaera 2000‐2011. (6. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTAT‐eko datuekin.
Bestalde, eskola‐porrota handiagoa izan da EBean, Espainian, EAEan eta Gipuzkoan ere
gizonen artean emakumeen artean baino 2010. urtera arte. Eskuragarri ditugun datuen
arabera, ordea, 2011. urtean kontrakoa gertatu da bai EAE zein Gipuzkoan ere, bietan
emakumeen garai aurreko eskola uzte‐tasa gizonezkoena baino 0,6 puntu handiagoa izan
baita.
Eskola‐porrotaz harago, Europako Batzordeak azpimarratzen duenez, goi‐mailako hezkuntza
maila baxuak ezagutzan intentsiboa den ekonomiari ito gunea eragiteaz gain
eraginkortasuna, berrikuntza eta lehiakortasuna oztopatzen dizkiola. Ildo honetan, helburu
moduan 30‐34 urte bitarteko biztanleriaren %40ak gutxienez goi‐mailako ikasketak amaitua
izatea zehaztu du EBak.
17,6
17,2
17 16,5
16 15,8
15,5
15,1
14,9
14,4
14,1
13,5
29,1
29,7 30,7 31,6
32
30,8
30,5
31 31,9
31,2
28,4
0
14,3
12,4 13,4 14,7
14,2
11,5
12 12,4 14
,1
12,6
10,8
9
14,5
11,7
12,3 14
,8
15,1
9,2 10
,6 11,9 12,7
10,6
9,5
7,7
0
5
10
15
20
25
30
35
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB‐27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
222
Aipatu behar da, EB‐27an 2000 eta 2011 urteen artean goi‐mailako hezkuntza jasotako 30‐
34 urte bitarteko biztanleriari dagokion ehunekoa nabarmen hazi zela, %22,4tik %34,6ra
arte, hain zuzen.
6‐6 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea). (7. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTAT‐eko datuekin
Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoako emaitzak EB‐27ko bataz bestekoarekin alderatzean
lehenengo hirurek dituzten balioak hobeak dira orokorrean. Bestalde, 30‐34 urte bitarteko
biztanleria bere osotasunean hartuta, goi‐mailako ikasketak burutu dituztenen ehunekoa
bataz beste EAEan eta Gipuzkoan Espainian baino baxuagoa izan bada ere, 2009. urtetik
aurrera egoera aldatu egin da. Joera bera antzematen da adin tarte bereko emakumezko
zein gizonezkoentzat. Gainera, emakumezkoen kasuan aipatu den aldaketa hori 2006.
urtetik aurrera antzematen da.
30‐34 urte bitarteko biztanleria sexuaren arabera bereizten bada, 2000. urtean
emakumezko eta gizonezkoen ehuneko antzekoak zituzten goi‐mailako ikasketak burutuak
Europar Batasunean eta Espainian (ikusi eranskineko E‐5 eta E‐6 grafikoak). Baina, geroztik
emakumezkoen gero eta zati handiagoak amaitzen ditu goi‐mailako ikasketak, eta ehuneko
horren hazkundea 2000 eta 2011 urteen artean, emakumezkoena gizonezkoenarekin
alderatuz, ia bikoitza izan da: 15,8 ehuneko puntu emakumezkoentzat eta 8,6 ehuneko
puntu gizonezkoentzat, EBean eta 15,5 ehuneko puntu emakumezkoentzat eta 7,8 ehuneko
puntu gizonezkoentzat, Espainian.
EAE eta Gipuzkoaren kasuan, 2000‐2011 epealdian, 30‐34 adin tarteko biztanleria sexuaren
arabera banatzen bada goi‐mailako ikasketak amaitzen dituzten emakumezkoen ehunekoa
22,4
22,8
23,5 25
26,9 28 28
,9 30
31,1 32,3 33,6 34,6
29,2 31
,3 33,3
34
35,9 38
,6
38,1 39,5
39,8
39,4 40,6
0
30,5
29,5
29,8 32
,1 33,5 35
,4 37,8 38,7
38,5 41
43,7
42,6
24,1 25
,9
24,5
28,3
28,1
31,7
36,8
37 36,1
41
44,4 46
,3
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB‐27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
223
gizonezkoena baino handiagoa izan da (ikusi eranskineko E‐5 eta E‐6 grafikoak). Haatik, EAE
alde hori 8,6 puntu izatetik (2000. urtean) 14,1 puntukoa izatera pasatu da (2011), eta
Gipuzkoan berriz, kontrakoa datuak antzematen dira, aldea 18,5 puntukoa izatetik 16,4
puntua izatea pasatu da, epealdi berean. Dena dela, Gipuzkoar emakumezko zein
gizonezkoentzat joera hazkorra izan da: 20,6 puntu emakumezkoentzat eta 22,7 puntu
gizonezkoentzako beheko 6‐7 grafikoan ikusten den moduan. Ondorioz, Europak jarritako
helburua aise gainditzen du biztanleriaren batez bestekoak eta zer esanik ez
emakumezkoek. Gizonezkoak aldiz, oraindik helburuak zehaztutako %40ra iristeko 2 puntu
igo behar dute.
6‐7 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea) sexuaren arabera. 2000‐2011 Gipuzkoan.
Iturria: Egileak egina EUSTAT‐eko datuekin.
24,125,9
24,5
28,3 28,1
31,7
36,8 3736,1
41
44,446,3
33,8
31,6
28,9
34,5
31,2
37,9
44,7
47
41,7
47,3
54,6 54,4
15,3
20,619,6
21,4
25,1 25,4
29,7
27,4
30,3
35,334
38
0
10
20
30
40
50
60
Emakumezkoak
Guztira
Gizonezkoak
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
224
6.2.4. POBREZIA ETA GIZARTE‐BAZTERKETA
Ezegonkortasun ekonomikoak, pobrezia eta gizarte‐bazterketa eragiten ditu. Beraz,
pobreziaren62 eta gizarte‐bazterketaren63 aurka borrokatzeko plan estrategiko eraginkorrak
garatzeko beharra azpimarratzen du Europa 2020 estrategiak. Helburua pobrezia edo
gizarte‐bazterketa pairatzen duten biztanleen multzoa gutxienez 20 milioi gutxiagok osatzea
da.
Horretarako, Europa 2020 estrategiak pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa nozitzeko
arriskua duten biztanleen kopurua neurtzeko proposatzen duen adierazleak, pobreziaren
hiru dimentsio ezberdin kontuan hartzen ditu: moneta baliabideen gabezia, ondasun
gabezia eta lan‐merkatuan barneratzeko ezintasuna. Hiru dimentsio hauek, hiru azpi‐
adierazleen bidez neurtzen ditu: Transferentzia sozialen ondoren pobrezia‐arriskuan dagoen
biztanleria, ondasun gabezia larrian dauden biztanleak eta lan‐intentsitate oso urridun
familia‐etxeetan bizi den biztanleria.
Gainera, hainbat biztanle aldi berean pobreziaren dimentsio batean baino gehiagoren
eraginpean egon daiteke. Dena dela, pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa pairatzeko
arriskua duten biztanleriaren adierazlea kalkulatzerakoan biztanleren bat pobreziaren
dimentsio batean baino gehiagotan azaltzen bada ere, behin bakarrik zenbatuko da. Zentzu
honetan, EB‐27an 2010. urtean 115,7milioi biztanle, biztanleriaren %23,5a pobrezian
murgildu edo gizarte‐bazterketa pairatzeko arriskuan aurkitzen zen, 2005. urtean baino 8,2
milioi pertsona gutxiago.
Espainia eta EAEn 2008. urtetik aurrera pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa
pairatzeko arriskua duten biztanleriaren ehunekoak gorantz egin du (6‐2 Grafikoa).
Espainiaren kasuan hazkundea 2,6 puntukoa izan da; 2010. urtean biztanleriaren %25,5ak
62 Pobreziaren definizioak asko dira, orokorrean, diru eta/edo material baliabideen gabezia bezala uler daiteke. Europar Batzordeko zerbitzuek arriskuan murgiltzeko pobrezia herri bateko errenta ertainaren %60tik behera bizi diren pertsonen kopurua bezala definitzen du. Errenta ertaina, errenta‐maila pertsonalen arabera antolatutako eskalaren erdi‐erdian dagoen pertsonak jasotzen duen errenta izanik (Eurostat, 2012).
63 Gizarte‐bazterketa, gizarteratzeko eremuetan (lana, etxebizitza, osasuna, hezkuntza…) trabak izatea eta pilatzea bezala uler daiteke.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
225
aurkitzen zen arriskuan eta EB‐27 bataz bestekoa gainditu zuen. EAEn, 2008‐2010 epealdian
hazkundea 2,2koa izan da eta biztanleriaren bosten bati eragiten dio.
6‐8 Grafikoa: Pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa pairatzeko arrisku‐tasaren bilakaera, EB‐27, Espainia eta EAEn. 2008‐2010. (8. Adierazlea).
Iturria: Egileak egina EUSTAT‐eko datuekin.
Berriki Gipuzkoako Foru Aldundiak kaleratutako Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte‐
Bazterketari buruzko txostenaren arabera, Gipuzkoan 42.000 pertsona pobrezian edo
gizartetik baztertuta bizi dira, hau da, gipuzkoarren %6a. Horrez gain, 500 bat pertsonek ez
dute etxebizitzarik eta horietako %10a kale gorrian bizi da. Azpimarratu behar da,
Gipuzkoako Foru Aldundiak aurrera eraman duen ikerketa lanerako eguneratutako datuen
faltan 2010. urtera arteko datuak erabili direla, ondorioz, krisi ekonomikoaren eraginarekin
egoerak txarrera egin izana aurreikusten dute (Gipuzkoako Foru Aldundia, 2012).
Goian aipatu den ikerketa lanean bertan, pobreziaren eskualdeko banaketa ere jasotzen da
2008. urterako. Ezegonkortasun handieneko egoera hiriguneetan antzeman dute,
Donostialdea da txiro gehien dituen eskualdea (%3,5), gainera, Gipuzkoako txiroen %82a
biltzen du. Debagoiena beste muturrean aurkitzen da, hots, txiro gutxien dituen (%0,5)
dituen eskualdea da.
Aurrekoaz gain, pobrezian erortzeko arrisku handiena duten sektoreak bezala identifikatu
dira etorkinak eta langabeak Gipuzkoako Lurralde Historikoari buruzko aipatutako
0
5
10
15
20
25
30
2008 2009 2010
22,9 23,4
25,5
17,9 18,5
20,1
EB‐27
Espainia
Euskal AE(1)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
226
diagnosian. Dena dela, lan prekarietatearen eraginez lan egiten duen pertsonen sektore bat
ere multzo horretan sartzeko aukerak dituztela aurreikusi dute.
6.3. GIPUZKOAKO HERRIALDEAN INGURUMENARI LOTURIKO TESTUINGURU JURIDIKOA
Euskal Autonomia Erkidegoan, orokorrean, eta Gipuzkoako herrialdean ere Tokiko Agenda
21 (TA21) udalaz gaineko politikekin koordinatu eta lerrokatzeko ,batik bat, hasieran batean
I. Ingurumen Esparru Programak eta ondoren II. eta III. Ingurumen Esparru Programak
funtsezkoak izan dira. Berrikiago, EcoEuskadi 2020 Estrategiaren esparruan, Tokiko Agenda
21aren hedapena Euskadiko iraunkortasun politiken lehentasunezko xede eta konpromiso
gisa berretsi eta sendotu da.
Euskal Herriko ingurumena babesteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, EAEko ingurumen
politika lau urtetik behin egingo den Ingurumeneko Esparru Programa (IEP) batean jasoko
da, zeina lehendabizi Eusko Jaurlaritzak onartu duen ondoren Eusko Legebiltzarrera
eramateko. Testuinguru horretan egin eta zabaldu dira: 2002‐2006 aldirako I. Ingurumen
Esparru Programa (IEP 2002‐2006), II. Ingurumen Esparru Programa (IEP 2007‐2010) eta III.
Ingurumen Esparru Programa (IEP 2011‐2014).
I. Ingurumen Esparru Programan (IEP 2002‐2006), EAEn iraunkortasuna lortzeko bidean
aurrera egiteko bete beharreko lehenengo baldintza moduan ingurumen‐aldagaiak beste
politika‐alor batzuetan ere kontuan hartzea proposatzen da. Horretarako; alde batetik,
2006. urterako 5.000 biztanle baino gehiago dituzten EAEko udalerri guztiek, banaka edo
eskualdeka, Tokiko Agenda 21eko beren programa diseinatua izateko konpromisoa hartzea
jasotzen da eta, bestetik, 2006. urterako 10.000 biztanle baino gehiago dituzten udalek eta,
2012. urterako 5.000 biztanle baino gehiago dituzten udalek ingurumenerako arduradun
teknikoa, udal mailan edo mankomunitate mailan, izan dezaten lortzea proposatzen da.
Bestalde, merkatuak Ingurumenaren alde lan egin dezan bultzatzeko, 2006. urterako
Erosketa eta Kontratazio Publikoan Ingurumen irizpideak txertatzeko programa egiteko
konpromisoa luzatu zen. Honi loturik, 2006ko azaroan, Industria, Merkataritza eta Turismo
Sailak eta Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailek koordinatutako Ingurumenaren
aldetik iraunkorra den Euskal Kontsumo Plana (2006‐2010) onartu zen. Plan honen xedea
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
227
herritarrek arduraz kontsumitzen jakitea, kontsumitu nahi izatea eta kontsumitu ahal izatea
da. Horretarako, 2010. urterako erosketa publiko esanguratsuen %40ak ingurumen‐
irizpideak kontuan izanda egitea proposatzen du (Eusko Jaurlaritza, 2006). Kontratazio
esanguratsuak izango dira, beste batzuen artean: papera, paperezko produktuak eta
inprimatzea, ekipo informatikoak, altzariak, ibilgailuak, egurra (ziurtatua), eta lorezaintzako
zerbitzuetan.
II. Ingurumen Esparru Programak (IEP 2007‐2010) ere, iraunkortasuneranzko
aurrerapausoak emateko beharrezko baldintza moduan proposatzen ditu bai ingurumen
aldagaia beste politiketan integratzea bai merkatua ingurumenaren alde erabiltzea ere.
Lehenengo beharrezko baldintzari loturik Udalsarea 21, Iraunkortasunerako Udalerrien
euskal sarea, sustatzea jarduera ildo nagusi moduan definitzen da. Bestetik, euskal
administrazioen esparruan, erosketa publiko berdea bultzatzea, merkatua ingurumenaren
alde erabiltzea beharrezko baldintzaren baitako jarduera ildo nagusietako bat bezala
jasotzen da.
III. Ingurumen Esparru Programa Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza,
Nekazaritza eta Arrantza Sailak egin du 2011‐2014 aldirako. Bertan, Eusko Jaurlaritzaren
ingurumen‐plangintza eta ingurumen‐iraunkortasunaren inguruko helburu eta lehentasunak
jasotzen dira. Horrela, 5. Helburu estrategiko moduan, sail‐arteko eta erakunde‐arteko
koordinazioa eta lankidetza indartzea, ingurumenaren aldagaia arau proiektuetan eta
politika publikoetan sartzea sustatu nahi da. Horretarako, helburu operatibo bat, Eusko
Jaurlaritzako sailetan erosketa eta kontratazio publiko berdearen irizpideak gehitzea
proposatzen da eta beroni loturiko jardute lerro bezala, Gobernuarentzat, Erosketa eta
Kontratazio Publiko Berdearen programa espezifiko bat eratzea proposatzen da.
Horrenbestez, Eusko Jaurlaritzaren erosketa eta kontratazio publiko berdearen programa
(2011‐2014) argitaratu du Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza sailak
2012. urtean.
Aurrekoez gain, EcoEuskadi 2020 estrategia, Euskadiko Garapen Jasangarriko Estrategiaren
arloan Euskadiren helburu estrategikoak zehazten dituen dokumentua da eta bere helburua
gobernuko sail ezberdinek proposatutako sektore estrategia eta planak biltzea da. Helburu
estrategikoetako bat, berritzailea, eraginkorra, abegitsua eta herritarrentzat gardena den
administrazio publiko bat ezartzea da. Horretarako, herritarrekin erlazionatzeko
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
228
mekanismoak berrituko dituen kudeaketa mekanismoa modernizatzen jardun beharko da.
Garrantzi berezia eskainiko zaiolarik, beste batzuen artean, administrazioa eredugarri
izateari. Horretarako, erosketak eta kontratazioak egiterakoan iraunkortasun irizpideak
(sozialak, etikoak, ingurumenekoak eta berritzaileak) aintzat hartzea proposatzen da.
Tokiko agintaritzak, ere, iraunkortasunerantz egin beharreko aldaketan giltzarri dira; izan
ere, Europar Batasunaren mailan ezarri diren helburuak lortzeko, toki agintaritzak ekonomi,
gizarte eta ekologi azpiegituren sorkuntza, funtzionamendu eta mantentzearen arduradunak
dira, planifikazioak ikuskatu eta tokiko politikak eta arautegiak ezartzeko ardura dutenak
(EUSTAT, 2012). Zentzu honetan, Gipuzkoako Foru Aldundiak 2011. urtean Gipuzkoa 2020‐
2030 Estrategia onartu zuen. Bertan jasotzen diren sei erronketako batek ondorengoa
proposatzen du: iraunkortasunaren aldeko apustu osoa bermatzen duen energi, lurralde eta
ingurumen trantsizioa burutzea. Horrenbestez, mugikortasun iraunkorra eta energia
berriztagarrien erabilera bi proiektu estrategiko izango dira.
Udalen eremuan, agintaritzek gehien erabiltzen duten lanabesa Tokiko Agenda 21 (TA21)
da; horren bitartez, eragile sozio‐ekonomikoen inplikazioa bilatzeko asmoa dago udalerriko
ingurumen eta gizarte arazoak identifikatzeko, baloratzeko, aurreikusteko eta zuzentzeko
lanetan. Udalerriek eta eskualdeek Tokiko Ekintzen Plangintzak sustatu eta garatu behar
dituzte, horiek baitira Tokiko Agendak egituratzen dituztenak lortu beharreko helburuak eta
aurrera eraman beharreko ekintzak tarteko.
2002. urtetik Tokiko Agendak dinamizatzen eta bultzatzen dituen koordinazio bilgunea
Udalsarea 21 da, Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sarea. Berau sortzearen arrazoi
nagusia, Tokiko Agenda 21 diseinatzeko fasea gaindituta zuten eta tokiko jasangarritasun
prozesuak abiatzera zihoazen udalerriei erantzutea zen. Beraz, hasiera batean hamasei
udalerri ziren sareko kide, horietatik zortzi gipuzkoarrak: Arrasate, Azkoitia, Azpeitia,
Donostia‐San Sebastian, Legazpi, Oiartzun, Tolosa eta Zarautz.
Beraz, 2002. urtearen amaieran, Udalsarearen helburuak eta jarduera definitzeari ekin
zitzaion, diagnosi eta plangintza prozesu baten bitartez; emaitza 2003‐2005 garaiko Plan
Estrategikoa izan zen. Lehendabiziko Plan horretan Udalsareak bere funtzionamenduaren
lehen hirurtekoan izango zituen misioa eta helburu estrategikoak definitu ziren, baita
garatuko zituen jarduerak ere.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
229
Horren ostean, 2006 urtean, bigarren Plan Estrategikoa prestatu zen (2006‐2009). Plan
horrek ez zuen aldaketa handirik egin Sarearen hasierako formulazioan ezarritako
norabidean, baina beraren zerbitzuak eta funtzionamendua doitu zituen, 2003 eta 2005
bitartean bazkideen kopuruak izandako igoera mardulera eta prozesuek eskuratutako
heldutasun mailara egokitzeko.
Gaur egun, Udalsarea 21 EAEko 196 udalerrik osatzen dute, baita Eusko Jaurlaritzako
Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailak, Osasun eta Kontsumo
Sailak, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak, URA agentziak, eta Ingurumen Jarduketarako
Sozietateak (Ihobe). Erakunde multzo honek Euskal Autonomia Erkidegoko maila
administratibo guztiak hartzen ditu aintzat, eta ahalegin guztiak norabide berean gidatzen
ditu: euskal udalerrietan garapen iraunkorra eta eraginkorra lortzera.
Bestalde, une honetan 2010‐2015 sasoiko Plan Estrategiko onarpenarekin, Udalsarea 21ek
erronka bati aurre egiten dio, hots, bere jarduna eta bere funtzionamendu eredua
testuinguru berrira egokitzeko erronkari. Barneko eremuari dagokionez, kontuan izan behar
da Sareko kide diren udalerriak asko eta askotarikoak direla, beren prozesuak heldutasun
maila desberdinetan daudela, eta, beraz, beren eskariak ere desberdinak direla. Egoera honi
erantzuna eman nahirik, Ekitaldeak sortzeko aukera eskaintzen zaie udalerriei.
Ekitaldeak, gaikako lan‐taldeak dira, udalerriak elkarren artean komunikatzeko, ikasteko,
laguntzeko eta ekiteko balio dutenak. Helburu jakin batzuk izaten dituzte urtebetez lantzeko
eta lortutako emaitzak Udalsarea 21eko udalerri guztietara estrapolatzeko modukoak
(ekitalde jakin horretan parte hartu dutenei eta ez dutenei) izateko asmoa dute. 2007‐2008
epealdian Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan ekitaldea eratu zen.
Aipatu nahi da, Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan ekitaldearen
egitekoen artean ondorengoak zehaztu zirela: alde batetik, euskal administrazioen erosketa
prozesuetan ingurumen aldagaia sistematikoki txertatzea; bestetik, erosketa publiko
berdearen estrategia bat zehaztua; eta hirugarrenik, lan‐taldean parte hartu zuten hogei
administrazioetan erosketa publiko berdearen inguruko jardunbide egoki bat garatzea.
Jaso diren egiteko ezberdinak aurrera eramateko lan plangintza bat prestatu zen zeinak
jorratu beharreko ildo nagusi moduan ondorengoak zituen: 1) udal administrazioaren
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
230
erosketa eta kontratazioen antolakuntza ebaluatu eta identifikatu, besteak beste,
kontratatzeko modurik ohikoenak eta erosketa eta kontratazio prozesuetan inplikatuta
dauden udal administrazioaren sailak zeintzuk diren antzemateko; 2) EKPBarekiko
konpromiso politikoa indartzeko aldez aurretik tokiko administrazioak duen konpromisoa
ebaluatu eta EKPBaren politika‐eredu bat gauzatu; 3) lehentasuna eman zaien produktu edo
zerbitzu multzoentzako erosketa eta kontratazioetan ingurumenaren ikuspegia
barneratzeko jarraibideak zehaztu; 4) EKPBarekin lortzen diren emaitzak kontrolatzeko
adierazleak definitu; eta 5) erosketa eta kontratazioaz arduratzen direnei trebakuntza,
informazioa eta hornitzaileekin harremanak erraztu.
Orokorrean, Ekitaldeak ezinbesteko erreminta dira Tokiko Agenda 21ak dinamizatzeko eta
Udalsarea 21eko helburuak lortzeko. Horrela izan da Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal
administrazioan ekitaldea ere. Ekitalde honi esker, EKPBari buruzko eskuliburu bat garatzea
posible izan da. IHOBEk argitaratu zuen, Ecoinstitut Barcelona enpresaren laguntzarekin,
2008. urtean lehenengo aldiz eta, bi urte beranduago, 2010. urtean 3. argitalpen gehitua
kaleratu zuen. Bertan, alde batetik, ondorengo gaiei buruzko informazio teorikoa jasotzen
da: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen (EKPB) kontzeptua; Kontratazio publikoari
buruzko Europako zuzentarauak; Sektore Publikoaren Kontratuen Legean jasotako
berritasunak; edo lehentasuna duten produktuen eta zerbitzuen taldeekin lotutako
ingurumen eraginei buruzkoa eta, bestetik, merkatuaren egoera; ingurumen irizpideak
txertatzeko estrategia, eta EAEko administrazio publikoetako jardunbide egokiei buruzko
informazio praktikoa aipatzen da.
Kanpora begira, berriz, testuingurua oso baldintzatuta dago egoera ekonomikoagatik eta
jasangarritasun eta ingurumen politikek Europan eta EAEn duten bilakaeragatik.
Amaitzeko, gehitu behar da, Gipuzkoako Tokiko Agenda 21eko Behategiak (TA21eko
Behatokia) 2005. urteaz geroztik Gipuzkoa herrialdearen iraunkortasun eta Tokiko
Agenda21en egoera eta joeren jarraipena egin eta ebaluatzeaz gain informazio hori
administrazioari eta gizarteari aditzera ematen diharduela. Nabarmendu behar da, bere
sorreratik, Behatokiak Gipuzkoako udalei laguntza zuzena eskaini izana; beste gauza batzuen
artean, udalek Tokiko Agenda 21en esparruan antolatzen dituzten iraunkortasuneko tokiko
politika gauzatuen urteko ebaluazioa egiterakoan. Ebaluazio horretan udal teknikari
ezberdinek parte hartu ahal izan dute, eta ondorioz, horiek Tokiko Agenda 21ean gehiago
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
231
inplikatu dira, eta denen artean planen dinamizazioa areagotu egiten da. Tokiko Ekintza
Planetako jarduerak finantzatuz ere udalei laguntza eskaintzen die TA21eko Behatokiak.
Bestalde, azpimarratzekoa da, TA21eko Behatokia Gipuzkoako iraunkortasuneko politika
publikoak koordinatzeaz arduratzen dela. Horretarako, udalerri ezberdinen ekintza planen
gauzatzea zehaztapena eta iraunkortasun adierazleen informazioa jaso ostean, alegia,
indarrean dauden politika publikoek garapen iraunkorrari loturik duten eraginkortasuna
aztertu ondoren foru administrazioak etorkizunean izango dituen ekimen premiak
aurreikusten ditu.
6.4. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN EGITURA PRODUKTIBOAREN ANALISIA
Gipuzkoako ekonomiaren industria izaera azpimarragarria da, zentzu horretan, EAEko BEG‐
aren %25,1a industria‐sektoretik eratorria den moduan Gipuzkoako herrialdearen kasuan
%28,264a sortzen du aipatu sektoreak.
Enpleguaren ikuspegitik ere nabarmentzekoa da industria‐sektorearen garrantzia. Esate
baterako, 1985. urtean industria‐sektorean kontzentratzen zen Gipuzkoako biztanleria
landunaren %43a eta EAEko %40,8a. Denboraren joanean, ordea, enpleguari dagokionez
sektore honen garrantzi erlatiboaren bilakaera beherakorra izan da Gipuzkoako
herrialdearen kasuan. Horrela, 2000. urtean biztanleria landunaren heren bat jasotzen zuen
sektore honek eta 2011. urtean %27,9a. Balio absolutuak kontuan izaten badira, 2011.
urtean Gipuzkoako herrialdean industria‐sektoreak 86.000 baino pertsona gehiagori eskaini
zion enplegua eta EAE mailan berriz 223.000 pertsona baino gehiagori.
Bestalde, 1985‐2011 epealdian zerbitzu‐sektorearen presentzia areagotu egin da enpleguari
dagokionez. Horrenbestez, 2011. urtean enpleguen %68 eta %64a sektore honetan bildu zen
EAE eta Gipuzkoako kasuan hurrenez hurren (ikusi 6‐3 irudia).
64 Eustat‐ek eskainitako Kontu Ekonomikoei buruzko datuetatik lortuak, 2010. urterako Gipuzkoako kasuan eta 2011. urterako EAE‐ren kasuan.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
232
6‐3 Irudia: Biztanleria landuna jarduera‐adarreko (%). EAE eta Gipuzkoa. 1985‐2011.
Iturria: Egileak egina, EUSTAT‐eko datuekin.
Honenbestez, Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboa zehatzago aztertzeko Eustat‐ek
urtero berriztaturik eskaintzen duen Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendan jasotzen den
informazioa aztertuko da. Iturri estatistiko honi esker jarduera‐adar bakoitzean diharduten
establezimenduen kopurua zehaztasun maila esanguratsu batekin kalkulatu daiteke.
Aipatu behar da, EUSTAT‐ek establezimenduei buruzko datuak jasotzerakoan Jarduera
Ekonomikoen Sailkapen Nazionalaren (JESN) irizpideak jarraitzen dituela eta
establezimenduak 10 jarduera‐adar (A10) nagusienetan edo 64 jarduera‐adarretan (A64)
banatzen dituela (JESN 2 digitu arteko banaketa) ezagutzea posible da.
Horrenbestez, hamar jarduera‐adar (A10) nagusienetan eginiko banaketa kontuan izaten
bada establezimenduen gehiengoa (%37,6) “Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu
motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza”
jardueretan biltzen dira. Baita enpleguari dagokionez ere, izan ere, enplegu osoaren laurden
bat baino gehiago jarduera‐adar honetan pilatzen da: Gipuzkoako herrialdearen kasuan
2011. urtean %26,2‐a hain zuzen ere. Establezimenduen kopuruari loturik, bigarren
jarduera‐adar garrantzitsu moduan “Eraikuntza” ageri da (establezimenduen %15,4a ageri
dira) eta hirugarren lekuan “Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak;
administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak” (%14,7rekin) legoke. Ezin da gauza bera
esan, ordea, enpleguaren banaketa kontuan izaten denean. Kasu horretan, bigarren
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
233
jarduera‐adar garrantzitsuena “Erauzteko industriak; manufaktura industria; energia
elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura; ur hornidura, saneamendu
jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa” litzateke enpleguaren %25,7a
sortzen duelarik eta, hirugarrena, “Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte
segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak” enpleguaren %19,2a
sortuta. Ezberdintasun hau sektore edo jarduera‐adarraren arabera establezimenduen
tamaina oso desberdina izatearen ondorioa da.
6‐7 Taula: Establezimenduak eta enplegua jarduera‐adarraren (A10) arabera. Gipuzkoa. 2011.
Establezimendu kopurua Enplegatu kopurua
Zenb. % Zenb. %
02. Erauzteko industriak; manufaktura industria; energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura; ur hornidura, saneamendu jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa
5.422 8,5 75.203 25,7
03. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,4
04. Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza 23.987 37,6 76.635 26,2
05. Informazioa eta komunikazioak 1.096 1,7 5.633 1,9
06. Finantza jarduerak eta aseguruetakoak 1.646 2,6 6.661 2,3
07. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,8
08. Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak; administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak 9.401 14,7 32.820 11,2
09. Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak 5.264 8,3 56.117 19,2
10. Arte, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak eta beste zerbitzu batzuk 5.170 8,1 12.547 4,3
Guztira 63.768 100,0 292.430 100,0
Iturria: Egileak egina EUSTAT eta Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendako datuekin
Egitura produktiboa xehetasun gehiagorekin aztertzea posible da 64 jarduera‐adarretan
desagregatutako datuak aztertzen badira (ikusi 4. Eranskina). Azken irizpide hau kontuan
izanik, hurrengo orrialdeko 6‐8 taulan 2011. urtean Gipuzkoako herrialdearen kasuan
establezimendu kopuruaren arabera jarduera‐adar garrantzitsuenak sailkatu dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
234
6‐8 Taula: Jarduera‐adarraren garrantzia establezimendu‐kopuruaren arabera. Gipuzkoa. 2011.
Establezimendu kopurua Enplegua
Zenb. % Zenb. %
30. Txikizkako merkataritza, ibilgailu motordunak eta motozikletak salbu 10.023 15,7 25.585 8,7
27. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,4
36. Ostalaritza 4.520 7,1 17.850 6,1
29. Handizkako merkataritza eta merkataritzako bitartekariak, ibilgailu motordunen eta motozikletena salbu 4.092 6,4 14.743 5,0
31. Lurreko eta hodi-sare bidezko garraioa 3.496 5,5 9.225 3,2
45. Jarduera juridikoak eta kontabilitateari lotutakoak 3.064 4,8 6.756 2,3
56. Osasun jarduera 2.471 3,9 13.844 4,7
46. Arkitektura eta ingeniaritzako zerbitzu teknikoak; saiakerak eta azterketa teknikoak 2.138 3,4 4.597 1,6
62. Beste zerbitzu pertsonal batzuk 2.042 3,2 4.133 1,4
44. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,8
(x)Isilpekotasun arrazoiak direla eta babestutako laukia
Iturria: Egileak egina EUSTAT eta Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendako datuekin
Aurreko 6‐8 taulan jaso diren hamar jarduera‐adarrek establezimenduen %68a biltzen dute
eta enpleguaren %42‐a. Ehuneko hau termino absolutuetan 126.547 okupatu inguru dira.
Bestalde, enplegua bakarrik kontuan izaten bada, lehenengo hamar jarduera‐adar
esanguratsuenen zerrenda nabarmenki aldatzen da. Jarduera hauek 6‐9 taulan jasotzen dira
eta Gipuzkoako enpleguaren %59‐a eta establezimenduen %58‐a osatzen dute. Jarduera
hauen artean zerbitzu‐sektoreko jarduera‐adar garrantzitsuak daude, hezkuntza eta osasuna
besteak beste. Laugarren postuan produktu metalikoen fabrikazioa agertzen da, gipuzkoar
enpleguaren %6,1 jasotzen duelarik.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
235
6‐9 Taula: Jarduera‐adarraren garrantzia, enpleguaren arabera. Gipuzkoa. 2011.
KOP. Enplegua
Zenb. % Zenb. %
30. Txikizkako merkataritza, ibilgailu motordunak eta motozikletak salbu 10.023 15,7 25.585 8,7
27. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,4
55. Hezkuntza 1.945 3,1 20.917 7,2
16. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak salbu 1.776 2,8 17.909 6,1
36. Ostalaritza 4.520 7,1 17.850 6,1
29. Handizkako merkataritza eta merkataritzako bitartekariak, ibilgailu motordunen eta motozikletena salbu 4.092 6,4 14.743 5,0
56. Osasun jarduera 2.471 3,9 13.844 4,7
54. Herri Administrazioa eta defentsa; Derrigorrezko Gizarte Segurantza 401 0,6 13.268 4,5
19. Beste inon sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa 412 0,6 12.885 4,4
53. Segurtasun eta ikerketa jarduerak; zerbitzuak eraikinetako eta lorezaintzako jarduerak; bulegoko administrazio jarduerak eta enpresentzako lagungarri diren beste jarduera batzuk 1.826 2,9 11.634 4,0
(x)Isilpekotasun arrazoiak direla eta babestutako laukia
Iturria: Egileak egina EUSTAT eta Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendako datuekin
Datu hauei esker eta hurrengo 6‐10 taulan jasotzen denez, industria‐sektoreari loturiko
enpleguaren barne banaketa ezagutzea posible da. Enplegua gehien kontzentratzen den
jarduera‐adarrak ondokoak dira: “Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak
salbu” (industria‐sektoreari dagokion enpleguaren %23,8‐a), “Beste inon sailkatu gabeko
makineriaren eta ekipoen fabrikazioa” (%17,1) eta “Metalurgia; burdinazko, altzairuzko eta
burdin aleaziozko produktuen fabrikazioa% (%8,7). Hiru jarduera‐adar hauek herrialdeko
industria‐sektoreari loturiko enpleguaren ia erdia biltzen dute.
Establezimenduek, aldiz, kontzentrazio eredu desberdin bat jarraitzen dute. Horrenbestez,
establezimendu gehien dituzten jarduera‐adarrak dira “Produktu metalikoen fabrikazioa,
makineria eta ekipoak salbu” (industria establezimenduen 32,8%), “Elikagaien, edarien eta
tabakoaren industria” (9,5%) eta “Altzarien fabrikazioa; manufakturako beste industria
batzuk” (8,8%). Hiru jarduera‐adar hauek herrialdeko industria‐sektoreari loturiko
establezimenduen ia %51a biltzen dute.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
236
6‐10 Taula: Establezimenduak eta enplegua industrian. Gipuzkoa. 2011.
KOP. Enplegua
Zenb. % Zenb. %
04. Erauzteko industriak 14 0,3 153 0,2
05. Elikagaien, edarien eta tabakoaren industria 514 9,5 4.941 6,6
06. Ehunen industria, janzkiak egitea, larruaren eta oinetakoen industria 246 4,5 826 1,1
07. Egurraren eta artelazkiaren industria, altzariak izan ezik; otargintza eta espartzugintza 279 5,1 1.157 1,5
08. Paperaren industria 80 1,5 2.201 2,9
09. Arte grafikoak eta grabatutako euskarrien erreprodukzioa 360 6,6 1.458 1,9
10. Kokea lortzeko eta petrolioa fintzeko fabrikak - - - -
11. Industria kimikoa 57 1,1 1.125 1,5
12. Botiken fabrikazioa 3 0,1 x x
13. Kautxu produktuen eta plastikoen fabrikazioa 176 3,2 3.525 4,7
14. Metalikoak ez diren beste produktu mineral batzuen fabrikazioa 137 2,5 1.689 2,2
15. Metalurgia; burdinazko, altzairuzko eta burdin aleaziozko produktuen fabrikazioa 79 1,5 6.563 8,7
16. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak salbu 1.776 32,8 17.909 23,8
17. Informatikako, elektronikako eta optikako produktuen fabrikazioa 82 1,5 3.311 4,4
18. Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioa 112 2,1 4.622 6,1
19. Beste inon sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa 412 7,6 12.885 17,1
20. Ibilgailu motordunen, atoien eta erdiatoien fabrikazioa 46 0,8 2.326 3,1
21. Beste garraio material baten fabrikazioa 37 0,7 x x
22. Altzarien fabrikazioa; manufakturako beste industria batzuk 475 8,8 3.216 4,3
23. Makineria eta ekipoen konponketa eta instalazioa 326 6,0 1.474 2,0
24. Energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura 76 1,4 383 0,5
25. Ura hartu, araztu eta banatzea 32 0,6 304 0,4
26. Hondakin urak hartu eta tratatzea; hondakinak bildu, tratatu eta deuseztatu; balorizazioa; deskontaminazioko jarduerak eta hondakinak kudeatzeko beste zerbitzu batzuk
103 1,9 1.719 2,3
02. Erauzteko industriak; manufaktura industria; energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura; ur hornidura, saneamendu jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa
5.422 100,0 75.203 100,0
(x)Isilpekotasun arrazoiak direla eta babestutako laukia
Iturria: Egileak egina EUSTAT eta Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendako datuekin
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
237
6.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ERAGINA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN
Orokorrean, Administrazio Publikoa eta Input‐Output taulak erlazionatzen direnean
Administrazio Publikoek buruturiko gastuek herrialde edo erregio bateko ekonomian duen
eragina aztertu nahi izaten da. Horrez gain, Input‐Output analisian oinarritutako
metodologiak oso tresna erabilgarriak dira jarduera adar bati loturiko azterketa burutzeko,
hau da jarduera adar horren egitura produktiboa aztertzeko baita jarduera adar horrek
gainontzeko jarduera adarrekin dituen harreman zuzenak zein zeharkakoak aztertzeko ere.
Garatuko den puntu honetan bigarren arlo honetan sakonduko nahi da.
Aurrekoaz gain, Gipuzkoako ingurumenaren sektorearen ezagutza jorratuko da. Ingurumena
zentzu orokorrean hartzen bada, izendapen horren baitan gero eta jarduera gehiago sartzen
dira, hau da, ingurumenarekin loturiko xede zuzenak edo zeharkakoak dituzten jarduerak
gero eta gehiago dira egunetik egunera. Baina, ekonomi jardueraren sailkapen ofizialei
begiratzen bazaie, hitzaren zentzu hertsian, ez da existitzen ingurumenaren sektorerik.
Horrenbestez, atal honen bigarren azpi‐puntuan ingurumen jardueren garrantzi ekonomikoa
neurtzeko modu bat proposatzen da eta ondoren Gipuzkoako Herrialdearen kasuan aipatu
jarduerak duen garrantzi ekonomikoaren balorazioa bat burutuko da.
6.5.1. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK EKPBAN DUEN ERAGINAREN HURBILKETA
Aurrera jo baino lehen aipatu nahi da, Gipuzkoa herrialde mailarako input‐output taula
modu sistematiko batean eskaintzen duen iturri estatistikorik eskuragarri ez dagoenez
Eustat‐ek eskaintzen duen EAErako input‐output taula simetrikoaz baliatu garela,
Gipuzkoako herrialderentzat estrapolagarria dela iritziz.
Berriki, Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Erkidegoko EKPB jarduerak 2011‐2014 aldian
finkatzeko Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Programa (2011‐2014) aurkeztu du.
Programan jasotako helburu nagusiaren arabera 2012an Eusko Jaurlaritzaren eta haren
erakunde elkartuen erosketa publikoaren %75ek ingurumen irizpideak izango dituzte
lehentasunezkoak bezala izendatu diren produktu eta zerbitzuen kasuan eta %100ak
2014ean. Baina, oraindik EKPBri loturiko emaitzak neurtzeko metodologiarik ez da zehaztu.
Zentzu honetan, Links between the environment, economy and jobs (GHK, 2007) azterketa
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
238
europarrak, nahiz eta azterketa oso bat izatetik urrun egon, EKPBak ondorengo sektore
ekonomikoetan eragin esanguratsua izan dezakeela iradokitzen du: nekazaritza, egurgintza,
papergintza, energia elektrikoa, ura, eraikuntza, banka. Horrez gain, lan berean, adibide
moduan sektore hauetako bakoitzean honela eragin daitekeela jasotzen da: elikagai
ekologikoak, altzari birziklatuak, paper birziklatua, energia kontsumo baxuko edo energia
berriztagarriko argiteria edo garapenerako egitura baltzuak erosiz, hurrenez hurren.
Badira ekonomia‐eragin induzituak kalkulatzeko aukera ezberdinak, baina lan honetan
Input‐Output (I‐O) metodologia erabiliko da. Beraz, atal honetan Administrazio Publikoaren
edo Herri‐administrazioaren harreman totalak, zuzenak zein zeharkakoak, aztertuko dira.
Izan ere, harreman totalei esker ekoizpen sektoreen arteko erlazioa bere osotasunean
aztertu daiteke.
Wassily W. Leontief ekonomialariak argitaratu zuen “Structure of the American Economy,
1919‐1929: An Empirical Application of Equilibrium Analysis” (1941) lanari esker sortu zen
Input‐Output analisia. Analisi honen bidez, ekonomia baten produkzio sektorea sakon eta
xehetasunez aztertzeko jarduera‐adar edo produkzio‐adar deituriko azpisektoretan
desagragatzen da. Horrenbestez, ekonomia bat n jarduera‐adar ezberdinetan banatzen bada
eta jarduera‐adar bakoitzaren ekoizpena, hurrenez hurren, X1, X2,…,Xn.bada, Input eta
Outputen arteko fluxua I‐O taula batean honela adierazi daiteke (ikusi 6‐11 taula):
6‐11 Taula: Input‐Output taula.
Jarduera‐adarrak Bitarteko kontsumoa Azken eskaria Output totala
Bitarteko
kontsumoa
z11 z12 z1n D1 X1
z21 z22 z2n D2 X2
zn1 zn2 znn Dn Xn
Input primarioak v1 v2 vn
Output totala X1 X2 Xn
Iturria: Egileak egina.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
239
Goiko 6‐11 taulan ikusten denez, I‐O taulak sarrera bikoitzeko taulak dira eta kontabilitate‐
ekitaldi batean zehar, urtebetean gehienetan, sektore produktibo batean eta horren eta
beste sektoreen artean gertatzen diren mendekotasun harremanak kuantifikatzen ditu. Hau
da, jarduera adar bakoitzaren salmenta eta erosketak modu matrizial batean jasotzen dira
eta zij (i,j = 1,2,…,n) elementu bakoitzak salmenta eta erosketaren balioa adierazten du aldi
berean. Beraz, I‐O taula honela irakurri daiteke:
Errenkadetan oinarrituta: Jarduera adar bakoitzaren salmentak jasotzen dira, hau
da, jarduera adar bakoitzak gainontzekoei eta azken eskariari egiten dion ekarpena.
?? ????? ? ?? ? ? 1,2, … , ??
Zutabetan oinarrituta: Jarduera adar bakoitzaren erosketak, hots, jarduera adar
bakoitzak gainontzekoei burutzen dizkien erosketak eta input primarioei egiten dien
ekarpena.
?? ????? ? ???
? ? 1,2, . . , ?
Beraz, I‐O taulako errenkadek jarduera adar bakoitzaren salmenten egiturari buruzko
informazioa jasotzen dute. Bitarteko erabiltzaileei edo bitarteko eskariari eginiko salmentak
eta azken eskariari, hau da, famili kontsumo, kontsumo publiko, inbertsio edo kapital
formazio eta esportazioei eginiko salmentak. I‐O taulako zutabeek, berriz, jarduera‐adar
bakoitzaren kostuaren egitura aurkezten du, hots, jarduera‐adar bakoitzaren ekoizpena
ahalbidetzen duen bitarteko erosketei eta input primarioei, hau da, soldaten ordainketa,
soberakin garbia (amortizazioa deskontatuta), amortizazioa eta zeharkako zergei buruzko
informazioa. Errenkada zein zutabeen batura berdina izango da jarduera‐adar
bakoitzarentzat eta ekonomia osoarentzat.
Bestalde, azpimarratu behar da, ekonomia baten produkzio sektorearen desagregazio maila
ezberdina izan daitekeela. Atal honetan erabili dugun I‐O taulan 88 jarduera adar
ezberdinetan desagragetzen da EAEko egitura produktiboa eta 75. jarduera adarra
Administrazio Publikoari edo Herri‐administrazioari dagokio.
Aipatu denez, I‐O taula simetrikoaren zutabe bakoitzak erregio bateko jarduera adar
bakoitzaren erosketei buruzko informazioa biltzen du eta input edo bitarteko kontsumo
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
240
moduan izendatzen dira. Beraz, I‐O taulako 75. zutabean Administrazio Publikoak
gainontzeko jarduera adarrei eginiko erosketak jasotzen dira.
Beraz, Administrazio Publikoaren ekoizpen egitura zehazteko aukera bat sektore jakin
bakoitzetik (xij) egindako ondasun eta zerbitzuen erosketak AAPP burutzen dituen bitarteko
kontsumo totalarekin zatitzea litzateke. Modu honetara lortzen diren koefizienteek
ekoizpen sektore bakoitzak AAPP adarraren kostu egituran duen garrantzia zehaztuko dute.
Beherago jaso den 6‐9 grafikoan argi ikusten da, administrazio publikoaren guztirako
ekoizpenerako batik bat ondorengo sektoreetako ondasun eta zerbitzuen eskaria egiten
dela: Enpresen bestelako jarduerak (%25,87), komunikazioak (%11,38), eraikuntza (%7,92),
informatika‐jarduerak (%6,69) eta energia elektrikoa (%6,12). Alegia, gipuzkoar herri‐
administrazioaren erosketen erdia baino gehiago (ia erosketen %58a) bost jarduera‐adar
horietan kontzentratzen da.
6‐9 Grafikoa: Administrazio Publikoak beste jarduerei eginiko erosketen banaketa
Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin.
25,87%
11,38%
7,92%
6,69%6,12%4,39%
4,17%
3,62%
3,40%
2,76%
2,10%
2,01%
1,97%
1,70%
1,70%
1,57%
1,49%
11,14%
74. Enpresen bestelako jarduerak
66. Komunikazioak
55. Eraikuntza
72. Informatika‐jarduerak
52. Energia elektrikoa
67. Bankuak
70. Onibar‐jarduerak
22. Argitalpena eta arte grafikoak
59. Ostalaritza
23. Petrolioa fintzea
54. Ura
65. Garraiori erantsiak
73. Ikerketa eta garapena
82. Guztiontzako saneamendua
53. Gasa eta ur‐lurruna
21. Papergintza
62. Lehorreko bestelako garraioa
Gainerako jarduerak
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
241
Azterketa honen bidez, Administrazio Publikoak bere erosketaren bidez eraginik handiena
zein ekonomia jardueren gain izango duen jakitea ahalbidetzen du. Beraz, AAPPak
erosketetan iraunkortasun irizpideak barneratzen badituzte badakite zein ekonomi
jardueretan eragingo duten neurri handiago batean.
Aurreko informazioaz gain I‐O taulako bitarteko‐kontsumo datuekin osatutako matrizeaz
baliaturik koefiziente teknikoak ere lor daitezke. Koefiziente teknikoak65, ???, jarduera adar
bakoitzak ekoizten duen unitate bakoitzeko gainontzeko sektoreei egiten dizkion erosketak
adierazten du:
??? ??????
Koefiziente teknikoetan oinarrituta Chenery‐Watanabe (1958) egileek atzeranzko
kateamenduak (backward linkages) kalkulatzeko A koefiziente teknikoen matrizeko
zutabeko elementuen batura proposatu zuten:
?? ? ?????
? ??????? ? ? 1,2, … , ?
Zehazki Gipuzkoako Administrazio Publikoaren adarraren kasurako, aurreko baturaren balio
0,289 da, hots, Gipuzkoako herri‐administrazioak gipuzkoar herrialdean egiten dituen
erosketa guztien balioak gipuzkoar administrazio publikoak ekoizten duenaren ia %29a
osatzen du. Bestalde, koefiziente bakoitzak administrazio publikoak gainerako jarduera‐adar
bakoitzari bere ekoizpen unitate bakoitza aurrera eramateko egiten dizkion erosketak
jasotzen ditu, hots: 0,074 enpresen bestelako jarduera‐adarrari, 0,033 komunikazio
jarduerei, 0,023 eraikuntzari, 0,019 informatika‐jarduerei, 0,018 energia‐elektrikoa jarduera‐
adarrari … A koefiziente teknikoen matrizeko 75. zutabearen guztirako batura 0,289 izan
arte (ikusi eranskineko E‐1 taula). Azken batean, Administrazio Publikoaren egitura
produktiboari buruzko informazioa adierazten du A matrizeak.
Zentzu honetan, input‐output‐en eskari ereduak, ekonomia baten sektore baten eskaria
handitzean gainontzeko jarduera sektore ezberdinetan nola eragiten duten neurtzea posible
65 Koefiziente teknikoez osaturiko matrizea, orokorrean, A matrizea bezala ezagutzen da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
242
egiten du. Baina, koefiziente teknikoetan oinarritutako jarduera‐adarren arteko harremanen
azterketak hauen arteko harremanaren zati bat, garrantzitsuena, bakarrik jasotzen du:
jarduera adarren arteko lotura zuzena. Zeharkako eraginen azterketa burutzeko Leontief‐en
alderantzizko matrizea66 kalkulatu behar da, hots, h jarduera adarraren azken eskaria
handitzen denean bere ekoizpena handitu beharko du, baina horretarako i jarduera
adarraren bitarteko input gehiago beharko ditu eta, ondorioz, i jarduera adarrak gehiago
ekoiztera bultzatzen du, alegia, i jarduera adarrak j jarduera adarraren bitarteko input
gehiago beharko ditu …
Leontief‐en alderantzizko matrizearen67, (I‐A)‐1, elementuek ekonomia bateko sektore edo
jarduera adarren arteko mendekotasunari buruzko informazio zehatza jasotzen du azken
eskariaren bidez. Horrez gain, Rasmussen‐ek (1956) edozein j jarduera‐adarraren zeharkako
atzeranzko lotura definitzeko Leontief‐en alderantzizko matrizeaz baliatuz ondorengo φ? balioa kalkulatzea proposatu zuen:
φ? ??????
? ? 1,2, … , ?
non ??? (I‐A)‐1 matrizearen ij. elementua izango den. Alderantzizko matrizearen j. zutabeko
elementuen batura produkzio biderkatzailea edo hedatze eragina bezala ere ezagutzen da.
Produkzio biderkatzaileak j jarduera adarrak gastua unitate batean aldatzen duenean
gainontzeko sektore guztiek jasango duten eragin totala adierazten du, hau da, ekonomia
horrek azken eskariaren unitate bateko gastu horri aurre egiteko ekonomiaren output totala
zenbatean handitu beharko litzatekeen zehazten du.
Hurrengo 6‐12 taulak herri‐administrazio jarduera adarraren azken eskaria 2.000 moneta
unitatetan handitzeak sortarazten duen hedatze eragina jasotzen du. Ahalik eta argien
izateko asmoarekin, administrazio publikoaren azken eskariaren aldaketa horrek jardueraz
jarduera68 ekoizpen totala zenbatean aldatuko den adierazi da, baita ekonomia erregional
66 Leontief matrizearen alderantzizkoa (I‐A)‐1 bezala adierazten da. I identitate matrizea izango da eta A koefiziente teknikoen matrizea.
67 Ikusi bere garapen matematikoa eranskinean.
68 Eraginik handiena jasango dutenen lehen 24 jarduera adarrenak jaso dira soilik.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
243
osoaren ekoizpen totalaren aldaketa ere. Ikusten denez produkzio biderkatzaileak 1,454ko
balioa du, Leontief‐en alderantzizko matrizearen 75. zutabearen batura da, hau da, herri‐
administrazioaren azken eskaria 2.000 moneta unitatetan handitzen bada gipuzkoar
ekonomiaren ekoizpen totala 2.908 moneta unitatetan handituko da.
6‐12 Taula: Herri‐administrazio jarduera‐adarraren azken eskariaren aldaketaren eragina jardueraz jarduera.
(I-A)-1 matrizeko 75. Zutabea
Azken eskariaren aldaketa
Ekoizpen totalaren aldaketa
75. Herri‐administrazioa 1 2.000 2.000×1=2000
74. Enpresen bestelako jarduerak 0,10195 0 2.000×0,10195 = 203,899
55. Eraikuntza 0,04362 0 2.000×0,04362 = 87,231
66. Komunikazioak 0,04228 0 2.000×0,04228 = 84,566
52. Energia elektrikoa 0,02975 0 59,508
72. Informatika‐jarduerak 0,02430 0 48,595
70. Onibar‐jarduerak 0,01935 0 38,700
67. Bankuak 0,01920 0 38,397
65. Garraiori erantsiak 0,01632 0 32,637
23. Petrolioa fintzea 0,01538 0 30,756
22. Argitalpena eta arte grafikoak 0,01507 0 30,139
59. Ostalaritza 0,01306 0 26,124
57. Handizkako merkataritza 0,00962 0 19,242
53. Gasa eta ur‐lurruna 0,00950 0 18,992
73. Ikerketa eta garapena 0,00933 0 18,658
54. Ura 0,00706 0 14,111
82. Guztiontzako saneamendua 0,00640 0 12,807
21. Papergintza 0,00609 0 12,176
62. Lehorreko bestelako garraioa 0,00540 0 10,797
41. Bestelako makineria 0,00373 0 7,469
84. Jolas‐ eta kultur‐jarduerak 0,00367 0 7,337 56. Automobilak saldu eta konpontzea
0,00331 0 6,620
61. Errepidezko zama‐garraioa 0,00322 0 6,448
64. Aireko garraioa 0,00251 0 5,029
31. Bestelako ez‐metalezkoak 0,00245 0 4,893
Gainerako jarduera‐adarrak 0,04160 0 83,203
Guztira 1,454 2.000 2.000×1,454 = 2.908
produkzio
biderkatzailea
Herri‐administrazioaren azken eskaria 2.000 m.u.tan handitzearen eragin totala
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
244
Beraz, eragin totalak eta eragin zuzenak kuantifikatu ostean zeharkako eraginen balioa
ondorioztatu daiteke. Zentzu honetan, 6–13 taulan Gipuzkoako administrazioak gastatzen
duen euro gehigarri bakoitzeko, Gipuzkoako ekoizpena totala 1,454 eurotan handitzen dela
adierazten du: alde batetik, euro bateko gastuari aurre egiteko administrazio publikoaren
ekoizpena ere euro batean handituko da; beste aldetik, ekoizpena 0,289 eurotan handituko
da administrazio publikoak bere ekoizpena euro batean handitzeko gainontzeko jarduera
adarrei balio horretako erosketak burutuko baitizkio; eta, amaitzeko gainontzeko 0,165
euroak aurreko erosketek eragiten dituzte zeharkako eraginak dira. Guzti hau barneko
datuak erabiliz lortu da, inportazioak kontuan izan gabe. Izan ere, gipuzkoar herri‐
administrazioak herrialde bereko gainerako jarduera adarrekin duen harremana aztertu nahi
izan baita. Dena dela, datu totalekin lortutako emaitzak oso antzeko izango dira.
6‐13 Taula: Administrazio Publikoaren produkzio biderkatzailea.
75. jarduera‐adarra
Herri‐administrazioa
Unitate matrizea (I) 1
Eragin zuzenak (A) 0,289
Zeharkako eraginak 0,165
Produkzio biderkatzailea (I‐A)‐1 1,454
Iturria: Egileak egina.
Laburbilduz, atal honetan atzeranzko lotura zuzenak eta totalak edo output‐aren
biderkatzailea edo hedatze eragina kalkulatu dira, hau da, Administrazio Publikoaren azken
eskariaren unitate bateko aldaketa batek gainontzeko sektore edo jarduera adarretan duen
eraginaren intentsitatearen hurbilketa bat egin da: ????? ? 1,454 balioa lortu delarik.
Azpimarratu behar da, indize honen balioa zenbat eta handiagoa izan Administrazio
Publikoaren hedatze eragina orduan eta handiagoa izango dela gainontzeko sektore edo
jarduera adarretan.
Bestalde, azpimarratu behar da, ikuspegi erregional batetik, gastu publikoak ekoizpen
egituran duen hedatze eragina eta ekoizpen eredu zein enplegu berriak sortzeko duen
gaitasuna, ingurumen izaera duten jarduera adarren garapen mailaren araberakoa izango
dela neurri handi batean. Alabaina, “ekonomia berde” bateranzko aldaketak ez du
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
245
aurreikusten epe luzean enplegu berrien sorrera esanguratsu bat. Enplegu tradizional eta
berdeen arteko saldo garbi nulua edo saldo positibo oso apala sumatzen da, izan ere,
jarduera tradizionalak ingurumen eskaera berrietara egokituak izango diren jarduerengandik
ordezkatuak izango baitira (OIT; CEDEFOP, 2011)
Dena dela, hurrengo atalean, EAEan ingurumen izaera duten jardueren presentzia aztertu
eta estatuko gainontzeko Autonomia Erkidego ezberdinekin alderatuko da.
6.5.2. INGURUMEN JARDUERAK BURUTZEN DITUZTEN ENPRESAK
Espainia mailan ingurumen jardueren guneak aztertu asmoz berriki Vence eta González
(2009) eta Merino de Lucas eta Rodríguez Rodríguez (2009) argitaratutako ekarpenetako
eredua jarraitu da atal honetan. Azterketa burutzeko zailtasunik nagusiena ingurumen
jardueren sailkapena eta jarduera ekonomikoen sailkapenen arteko elkarrekikotasuna
zehaztean aurkitzen da. Eskuarki, ingurumen jarduerak bi multzo handitan bereizten dira;
batetik, funtsezko ingurumen jarduerak daude, hots, ingurumena babestea helburu
nagusitzat dituzten zerbitzuak, eta, bestetik, ingurumenarekin loturiko edo erlazionatutako
jarduerak, nahiz eta hauen jarduera nagusia ez den ingurumen ondasun eta zerbitzuen
ekoizpenera bideratzen, ingurumenarekin oso lotuta daude bai mota horretako ondasun eta
zerbitzuak erabiltzen dituztelako edo funtsezko ingurumen jardueren bitarteko kontsumoa
hornitzeko erabiltzen direlako. Ikuspegi estatistikoari dagokionez, ingurumen teknologia,
ondasun edota zerbitzuak ekoizten dituztenak bakarrik kontuan hartzen dira. Alegia,
orokorrean, bitarteko kontsumoaren hornitzaileak ez dira kontuan hartuko, soilik hauen
izaera ingurumenarekin bakarrik erlazionatuta dagoenean. Horrez gain, ingurumen
teknologia eta ondasunen banatzaileak ere baztertu egingo dira (EOI; OPTI, 2011).
Mota honetako azterketetan Jarduera Ekonomikoen Sailkapen Nazionala (JESN) da
erreferentziazko sailkapena. Aipatutako sailkapenak informazio ekonomikoaren oinarrizko
sailkapena biltzen du, batik bat ikuspuntu sektorial batetik. Azken urteetan, ingurumen
jardueren pisu ekonomikoak gorantz egin duenez, JESNaren azken berrikusketan, JESN‐
2009, ingurumen jarduera gehienak sail konkretu batean bildu dira (E Atala: Ur hornidura,
saneamendu jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa). Dena dela, atal
horretan ez dira jasotzen ingurumen jarduera guztiak. Baina, denboran zeharreko datuak
landu nahi badira JESN‐93 erabili behar da, zeinetan ingurumen jardueren identifikazioa
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
246
konplikatuagoa den, izan ere, espezifikoak ez diren azpi‐atal ezberdinetan banatzen dira eta
ondorioz ingurumen jarduerak eta ingurumenarekin zerikusirik ez duten jarduerak
elkarrekin batera jasotzen dira, bi jarduera mota ezberdinen arteko bereizketa ezinezko
delarik sarritan.
Jarraian dagoen 6‐14 taulan JESN‐93 sailkapenaz baliaturik ingurumen sektoreari erabat edo
neurri handi batean loturik dauden jarduera ekonomikoak biltzen dira.
6‐14 Taula: JESN‐93an oinarritutako funtsezko ingurumen jardueren mugaketa.
020 Basogintza, baso‐ustiapena eta horiekin loturiko zerbitzuetako jarduerak
02020 Basogintzarekin eta basoak ustiatzearekin loturiko zerbitzuetako jarduerak
233 Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea
23302 Erregai nuklearrak prozesatzea eta hondakin erreaktiboak kudeatzea
351 Itsasontziak eraiki eta konpontzea
35112 Itsasontziak puskatzea
371 Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea
37100 Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea
372 Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea
37200 Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea
401 Energia elektrikoa ekoiztu eta banatzea
40114 Jatorri eolikoko energia ekoiztea
515 Nekazaritzakoak ez diren ekoizkin erdilanduen, txatarraren eta hondakinezko ekoizkinen
handizkako merkataritza
51571 Txatarraren handizkako merkataritza
51572 Hondakinezko ekoizkinen handizkako merkataritza
900 Guztiontzako saneamendu jarduerak
90010 Hondakin‐urak jaso eta tratatzea
90020 Beste hondakin batzuk jaso eta tratatzea
90030 Saneamendu‐ eta deskontaminazio‐jarduerak eta antzekoak
Iturria: Egileak egina, Green jobs. Empleos verdes en España (EOI, 2011) lanean oinarriturik
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
247
Bestalde, jakina denez, Estatistikaren Instituto Nazionalak (INE) Enpresen Direktorio
Zentralaren (Directorio Central de Empresas, DIRCE) bidez espainiar estatuko enpresei
buruzko informazioa jasotzen du baita lurralde nazionalean kokatutako unitate lokalei
buruzkoa ere. Enpresen burutzen duten jardueraren arabera karakterizatzen ditu,
horretarako JESNaren lehenengo hiru digituak kontuan izango dira. Horrenbestez, EAEko
ingurumen sektorearen ezaugarri nagusiak identifikatzea posible izango da baita EAE
gainontzeko autonomia erkidegoekin alderatzea ere.
Orokorrean, 2000‐2009 epealdian funtsezko ingurumen jarduerek jarduera guztiekiko izan
duten pisuaren joera gorakorra izan da bai maila nazionalean zein autonomia erkidego
gehienetan ere, Asturiasen izan ezik. Zentzu honetan, 2000. urtean funtsezko ingurumen
jarduerekin zerikusia zuten establezimenduak ekoizpen establezimenduen %1,24a osatzen
bazuten, 2009. urtean %1,81a izatera pasa ziren. Euskal AEn 2000. urtean 2.453
establezimendu zenbatu ziren (establezimendu guztien %1,53a), 9 urte beranduago 2.988
zenbatu ziren (%1,59 guztiekiko) (DIRCE, 2000 eta 2009).
Beraz, Autonomia Erkidego bakoitzean ingurumen jarduerak burutzen dituzten
establezimenduen ehunekoa estatuko bataz bestekoarekin alderatzen bada, “berdeenak”
diren erkidegoak zeintzuk diren zehaztu daiteke. Honela, esan daiteke, 2000. urtean 10
erkidegok zutela estatuko baino batez besteko handiagoa, horien arten hirugarren postuan
EAE aurkitzen zelarik. Haatik, 2009. urtean erkidego berdeenen multzoa 11 kideraino
handitu bazen ere EAE ez zegoen horien artean, izan ere, estatuko batez bestekoa %1,81
bazen EAErena %1,59koa zen (DIRCE, 2000 eta 2009).
Funtsezko ingurumen jardueren kontzentrazio geografikoa zehazteko, enpresak orokorrean
eta funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten enpresak autonomia erkidego
ezberdinetan nola banatzen diren kalkulatu da. Ondoren, autonomi erkidego
bakoitzarentzat funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten eta enpresa orokorren
ehunekoen arteko diferentziala kalkulatu da. Horrenbestez, 6‐15 taulan ikus daitekeenez,
enpresen zein ingurumen jarduerak burutzen dituzten enpresen kontzentrazio handiena
duten erkidegoak dira Katalunia, Andaluzia, Valentziako Erkidegoa eta Madrilgo Erkidegoa.
Lau autonomia erkidego hauetan espainiar establezimenduen %60a baino gehiago biltzen
dira eta ingurumen jarduerak burutzen dituzten establezimenduen %52a baino gehiago.
Horrez gain, Valentziako erkidegoan ingurumen jarduerekin erlazionatuta dauden enpresen
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
248
kontzentrazio erlatibo altuena du. Izan ere, jarduera “berdeen” %12,47 eta jarduera
orokorren %10,83a ordezkatzen dute. Aldiz, Andaluzia, Katalunia eta Madrid Erkidegoak
diferentzial negatiboa dute, azken honek du gainera diferentzial negatibo handiena (%‐
4,84).
Euskal AEn establezimendu produktiboen %4,99a biltzen dira eta ingurumen jarduerak
burutzen dituzten enpresen %4,38a, beraz 0,61 puntuko diferentzial negatiboa du.
6‐15 Taula: Funtsezko ingurumen jarduera garrantzitsuenetan diharduten enpresen banaketa. 2009.
Autonomia Erkidegoa Enpresen banaketa Ingurumen
enpresen banaketa
Diferentziala
(ehunekoak)
Andaluzia % 15,37 %14,23 ‐1,14
Aragoi %2,82 %2,89 0,07
Asturias %2,18 %1,66 ‐0,52
Balear Uharteak %2,79 %3,08 0,29
Ceuta eta Melilla %0,22 %0,28 0,06
Errioxa %0,72 %0,87 0,15
Euskadi %4,99 %4,38 ‐0,61
Extremadura %2,03 %2,91 0,88
Galizia %6,01 %6,79 0,78
Gaztela–Mantxa %4,05 %8,48 4,43
Gaztela eta Leon %5,18 %6,26 1,08
Kanariar Uharteak %4,37 %3,39 ‐0,98
Kantabria %1,18 %1 ‐0,18
Katalunia %18,30 %15,31 ‐2,99
Madrilgo Erkidegoa %14,84 %10,50 ‐4,84
Murtziako Erregioa %2,83 %3,41 0,58
Nafarroa %1,30 %2,08 0,78
Valentziako Erkidegoa %10,83 %12,47 1,64
Iturria: Egileak egina DIRCEko datuekin
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
249
Orain arte aztertu diren datuek ingurumen sektorearen kontzentraziori buruzko irudi orokor
bat ematen diguten arren, kontzentrazio geografikoa ez da uniformea ingurumen jarduera
bakoitzarentzat. Azken hau aztertzeko, Krugman‐en kontzentrazio indizearen aldaera bat
erabiliko da, zeina j sektore batentzat honela definitzen den (Merino de Lucas & Rodríguez
Rodríguez, 2009):
?? ????????????? ? ? ??? ????? ??
?
Aurreko formulako eskuin aldeko lehenengo osagaiak j jarduerak r erregioan duen pisua
neurtzen du. Beraz, indize honen balioa nulua izango da autonomia erkidego guztietan
ingurumen jardueren banaketak enpresa guztien banaketarekin bat egiten duenean.
Hurrengo 6‐16 taulan ikusten denez, kontzentrazio indize altuenak dituzten jarduerak dira:
(233) Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea, (371) Txatarra eta metalen
hondakinak birziklatzea eta (351) Itsasontziak eraiki eta konpontzea. Bestalde, geografikoki
gutxien kontzentratuta dauden jarduerak dira (900) Guztiontzako saneamendu jarduerak
eta (515) Txatarraren handizkako merkataritza. Dena dela, azken jarduera hauek energia
elektrikoa ekoiztu eta banatzearekin loturiko jarduerekin batera, 2000‐2009 epealdian
kontzentrazio handiena pairatu duten jarduerak dira.
6‐16 Taula: Krugman‐en kontzentrazio indizea funtsezko ingurumen jarduerentzat. Espainia. 2000 eta 2009.
2000 2009
233 ERREGAI NUKLEARRAK ETA HONDAKIN ERREAKTIBOAK TRATATZEA 1,3234 1,2029
351 ITSASONTZIAK ERAIKI ETA KONPONTZEA 0,7252 0,9494
371 TXATARRA ETA METALEN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,9667 1,0473
372 METALEZKOAK EZ DIREN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,7307 0,7290
401 ENERGIA ELEKTRIKOA EKOIZTU ETA BANATZEA 0,4674 0,8321
515 NEKAZARITZAKOAK EZ DIREN EKOIZKIN ERDILANDUEN, TXATARRAREN ETA HONDAKINEZKO EKOIZKINEN HANDIZKAKO MERKATARITZA
0,1698 0,3587
900 GUZTIONTZAKO SANEAMENDU JARDUERAK 0,1311 0,3003
Iturria: Egileak egina DIRCEko datuekin
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
250
Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, EUSTAT‐ek establezimenduak JESN‐93ko 5 digituak
erabiliz sailkatzen ditu, hau da, xehetasun gehiagorekin jasotzen ditu eta ondorioz,
ingurumen jarduerak burutzen eta burutzen ez dituzten establezimenduen arteko
bereizketa hobeto lortzen da. Horrek azaltzen du, Eustat‐eko datuak erabiliz EAEn
ingurumen‐jarduerak aurrera eramaten dituzten establezimenduen bataz bestekoaren
datua baxua izatea.
Zentzu honetan, Euskal Autonomia Erkidegoan, 2000. urtean, establezimenduen %1,53ak
ziharduen funtsezko ingurumen jardueretan DIRCEren arabera, zeinak JESN‐93ko 3 digituak
erabiliz sailkatzen dituen establezimenduak, eta establezimenduen %0,24ak burutzen zituen
funtsezko ingurumen jarduerak EUSTAT‐en datuen arabera. Gauza bera gertatzen da 2009.
urterako ere, DIRCEko datuak kontuan izaten badira establezimendu guztien %1,59ak
funtsezko ingurumen jarduerekin zerikusia zuen eta %0,40ak, Eustat‐en arabera. Iturri
estatistiko bat edo bestea erabiliz lortzen diren datuen aldeak esanguratsuak dira. Dena
dela, bi kasuetan datuek joera hazkorra erakusten dute eta gainera, xehetasun
handienarekin biltzen dituen iturri estatistikoaren arabera, joera hazkor hori are eta
esanguratsuagoa da EAEn. Izan ere, ia bikoiztu egiten baita, 9 urteren bueltan, funtsezko
ingurumen jardueretan diharduten establezimenduen kopurua (ikusi beheko 6‐17 taula).
Gipuzkoako herrialdean ere, urte tarte bererako, bilakaera antzekoa izan da; 2000. urtean
funtsezko ingurumen jarduerak garatzen zituzten 121 establezimendu sailkatu ziren
(establezimendu guztien %0,20) eta 2009. urtean 247 establezimendu (%0,35). Funtsezko
ingurumen jarduerak burutzen dituztenen kopurua bikoiztu egin da 9 urtetan eta
establezimendu guztiak kontuan hartzen badira funtsezko ingurumen jardueretan
dihardutenen presentzia erlatiboak gora egin du (6‐17 taula).
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
251
6‐17 Taula: Funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten establezimenduak. Gipuzkoa. 2000 eta 2009.
FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERAK
2000 2009
Gipuzkoa EAE Gipuzkoa EAE
35112 ITSASONTZIAK PUSKATZEA 0 0 0 1
37100 TXATARRA ETA METALEN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0 4 1 22
37200 METALEZKOAK EZ DIREN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 1 12 13 42
40114 JATORRI EOLIKOKO ENERGIA EKOIZTEA 0 0 9 22
51571 TXATARRAREN HANDIZKAKO MERKATARITZA 92 311 116 373
51572 HONDAKINEZKO EKOIZKINEN HANDIZKAKO MERKATARITZA 28 83 29 117
90010 HONDAKIN‐URAK JASO ETA TRATATZEA 0 0 6 21
90020 BESTE HONDAKIN BATZUK JASO ETA TRATATZEA 0 0 26 91
90030 SANEAMENDU‐ ETA DESKONTAMINAZIO‐JARDUERAK ETA ANTZEKOAK
0 0 47 121
FUNTSEZKO ESTABLEZIMENDUAK GUZTIRA 121 410 247 810
ESTABLEZIMENDUAK GUZTIRA 60.272 168.264 70.686 201.952
Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin
Horrez gain, azpimarratu behar da 2000‐2009 epealdian funtsezko ingurumen jarduera
berriak burutzen dituzten establezimenduak agertu direla, hain zuzen ere: 35112, 40114,
90010, 90020 eta 90030 (ikusi 6‐18 Taula). Lehenengoak, gainera, geografikoki gehien
kontzentratua dagoena izango da. Gainerako funtsezko ingurumen jarduerak ez daude oso
kontzentratuak geografikoki.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
252
6‐18 Taula: Krugman‐en kontzentrazio indizea funtsezko ingurumen jarduerentzat. EAE. 2000 eta 2009.
FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERAK
Krugman‐en kontzentrazio indizea
2000 2009
35112 ITSASONTZIAK PUSKATZEA
0,965
37100 TXATARRA ETA METALEN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,9717 0,6091
40114 JATORRI EOLIKOKO ENERGIA EKOIZTEA
0,3986
90010 HONDAKIN‐URAK JASO ETA TRATATZEA
0,3936
37200 METALEZKOAK EZ DIREN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,5497 0,3065
90020 BESTE HONDAKIN BATZUK JASO ETA TRATATZEA
0,2185
51572 HONDAKINEZKO EKOIZKINEN HANDIZKAKO MERKATARITZA 0,1525 0,2129
51571 TXATARRAREN HANDIZKAKO MERKATARITZA 0,1679 0,1071
90030 SANEAMENDU‐ ETA DESKONTAMINAZIO‐JARDUERAK ETA ANTZEKOAK
0,0768
Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin.
Era berean, erregio bakoitzak ingurumen jarduera jakin batean duen espezializazioa
kalkulatzeko espezializaio erlatiboaren indizea (IE) kalkulatu da:
???? ????
????
??????
?????
non ??? ??? j jarduera r erregioan duen pisua neurtzen duen. Honela, ???? bidez espezializazio
erlatiboaren maila neur daiteke, ingurumen jarduera bakoitzarentzat, kontuan izango diren j
jarduera bakoitzarentzat r erregio batean. Hurrengo 6‐19 taulan, Autonomi Erkidego
bakoitzean ingurumen jarduera ezberdinen artean pisu erlatibo txikiena eta handiena duten
jarduerak jasotzen dira.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
253
6‐19 Taula: Funtsezko ingurumen jardueren pisu erlatiboa. Autonomia Erkidegoak. 2009.
AUTONOMIA ERKIDEGOA Txikiena Handiena
ANDALUZIA 371 233
ARAGOI 233 515
ASTURIAS 401 233
BALEAR UHARTEAK 233, 371 351
CEUTA ETA MELILLA 233, 371, 372 515
ERRIOXA 233, 351, 371, 372 401
EUSKADI 233 371
EXTREMADURA 233 401
GALIZIA 233, 351 351
GAZTELA –MANTXA 351 401
GAZTELA ETA LEON 233, 351 233
KANARIAR UHARTEAK 233 351
KANTABRIA 233 900
KATALUNIA 233 372
MADRILGO ERKIDEGOA 351 233
MURTZIAKO ERREGIOA 233, 371 401
NAFARROA 233, 351 401
VALENTZIAKO ERKIDEGOA 233 515
Oharra: 233 Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea, 351 Itsasontziak eraiki eta konpontzea, 371 Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea, 372 Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea, 401 Energia elektrikoa ekoiztu eta banatzea, 515 Nekazaritzakoak ez diren ekoizkin erdilanduen, txatarraren eta hondakinezko ekoizkinen handizkako merkataritza 900 Guztiontzako saneamendu jarduerak.
Iturria: Egileak egina DIRCE‐eko datuekin
Aurreko 6‐10 taulan jasotako datuen irakurketak argi erakusten du (233) Erregai nuklearrak
eta hondakin erreaktiboak tratatzea jarduera dela 14 Erkidego Autonomoetan pisu erlatibo
txikiena duen jarduera, hots, Andaluzia, Asturias, Gaztela‐Leon eta Madrilgo Erkidegoan izan
ezik gainontzeko guztietan. Horrez gain, azken lau erkidegoetan pisu erlatibo handiena (233)
jarduerak du zeina, aldi berean, Krugmanen indize altuena duen jarduera den (ikusi 6‐9
Taula).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
254
Euskal Autonomia Erkidegoan aurrera eramaten diren ingurumen jardueren
establezimenduen artean kontzentrazio handiena (371) Txatarra eta metalen hondakinak
birziklatzen dituztenak dira. Baina autonomia erkidego honetako datuak xehetasun
gehiagorekin aztertzen badira, hots, herrialdeka esate baterako, hiru herrialdeen
errealitatea ez da bera. Gipuzkoako kasuan, adibidez, kontzentrazio indize altuena (40114)
Jatorri eolikoko energia ekoizten diharduten establezimenduek dute eta txikiena (35112)
Itsasontziak puskatzeaz arduratzen direnek.
6‐20 Taula: Funtsezko ingurumen jardueren pisu erlatiboa Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. 2009.
HERRIALDEA TXIKIENA HANDIENA
ARABA 23302, 35112 37100, 37200, 40114
BIZKAIA 23302, 40114 35112
GIPUZKOA 23302, 35112 40114
Oharra: (23302) Erregai nuklearrak prozesatzea eta hondakin erreaktiboak tratatzea69 (35112) Itsasontziak puskatzea, (37100) Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea, (37200) Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea, (40114) Jatorri eolikoko energia ekoiztea
Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin
69 EAEko hiru herrialdetan ez dago jarduera burutzen duen establezimendurik.
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
255
6.6. SINTESIA
Gipuzkoako herrialdea, Euskal AE eta 27‐Europar Batasuneko pareko mailetan edo hobetan
dago Europa 2020 estrategiako zortzi adierazleetatik seitan: Okupazio‐tasa, I+Gko barne‐
gastua, Energia eraginkortasuna, garai aurreko eskola‐uzte tasa, goi‐mailako hezkuntza
maila, pobrezia edo bazterketa arriskuan dauden biztanleak. Horrez gain, hezkuntzarekin
lotutako adierazle batean, 2020rako helburua lortu da dagoeneko (ikusi 6‐21 taula).
6‐21 Taula: Europa 2020 adierazleak 2011. urtean.
Adierazleak 27‐EB Espaini
a EAE Gipuzkoa
Okupazioa‐tasa (20 urtetik 64 urtera, %) 68,6 62,5 67,7 71
I+Gra bideratutako BPGd‐aren % 2,0 1,4 2,1 2,6
Berotegi‐efektuko gasen isurketa (oinarri urtea 1990=100) 83 130 104
Energia berriztagarrien kuota energiaren azken kontsumo gordinean (%)
11,7 13,3 8,2 6,3
Energia primarioaren kontsumoa (oinarri urtea 2005=100) 96 91 85 88
Garai aurreko eskola‐uzte tasa (18 urtetik 24ra) 13,5 28,4 9 7,7
Goi‐mailako hezkuntza‐tasa (30 urtetik 34ra) 34,6 40,6 42,6 46,3
Pobrezia edo bazterketa arriskuan dagoen biztanleria (%) 23,5 25,5 20,1 6
Iturria: Egileek egina EEE, Eurostat eta EUSTATeko datuekin.
Aitzitik, europar bataz bestekoaren azpitik daude ondoko adierazleak Gipuzkoan: negutegi‐
efektuko gasen igorpena eta energia berriztagarrien kuota.
Halere, aipatu behar da ezarritako helburuetarako bidean gorabeherak izan daitezkeela
aztertutako urteetan, are gehiago gaur egun krisi egoeran, izan ere, zenbait adierazle
atzeraka doaz abiapuntuko balioekiko.
Bestalde, herrialde baten ingurumen testuinguru juridikoa aztertzea ezinbestekoa da
iraunkortasun politikek zehazten dituzten lehentasunak ezagutzeko. Horrela, Euskal Herriko
ingurumena babesteko 3/1998 Lege Orokorra onartu zenetik EAErako ingurumen politika
lau urtetik behin berrituko den Ingurumen Esparru Programa (IEP) batean jasoko da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
256
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari (EKPB) dagokionez, lehenengo Ingurumen Esparru
Programan (IEP 2002‐2006) helburu operatibo moduan 2006. urterako Erosketa eta
Kontratazio Publikoan Ingurumen irizpideak txertatzeko programa egitea jaso zen.
Bigarrengoan, IEP 2007‐2010, euskal administrazioen esparruan erosketa publiko berdea
sustatzea eta hirugarrengoan IEP 2011‐2014, egun indarrean dagoena, Eusko Jaurlaritzako
sailetan erosketa eta kontratazio publiko berdearen irizpideak gehitzeko helburua
proposatzen da. Ikusten denez, erosketa eta kontratazio publiko berdeari buruzko
konpromisoak hasiera batean, modu orokor batean bederen, euskal administrazioaren
esparru osora zabaldu baziren ere azkenengoan Eusko Jaurlaritza bakarrik aipatzen da.
Bestalde, nabarmendu behar da erosketa eta kontratazio publikoan ingurumen irizpideak
barneratzeko derrigortasunik ez dela eskatzen. Aldiz, administrazioei borondate onarekin
jokatzeko proposamena luzatzen zaie.
Gauzak horrela, azpimarratu behar da, 2005. urtetik Eusko Jaurlaritza gainerako euskal
administrazioek ere erosketa eta kontratazio publiko berdea sustatzeko estrategia baten
alde lanean diharduela. Zentzu honetan, ingurumen irizpideak barneratuz kontratazioak
burutu nahi dituzten euskal administrazioei baliabideak, tresnak eta babesa eskaini die
Eusko Jaurlaritzak. Aurrera eraman dituen ekintzen artean daude, besteak beste: baldintza‐
agirietan ingurumen‐baldintzak txertatu edo eskaria eta eskaintza koordinatzeko
prestakuntzak. Baina, mugarri garrantzitsuenetako bat 2008. urtean Jaurlaritzaren
Kontseiluak Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore publikoaren
kontratazioan gizarte irizpideak, ingurumenekoak eta beste politika publikoak barneratzea
onartzean zehaztu zen.
Bestalde, azpimarratu behar da, Ekitaldeak ezinbesteko erreminta direla Tokiko Agenda
21ak dinamizatzeko eta Udalsarea 21eko helburuak lortzeko. Horrela izan da 2007‐2008
aldirako eratu zen Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan deituriko ekitaldea
ere. Bertan parte hartu zuten hogei administrazio publikoetatik bost gipuzkoarrak ziren.
Ekitalde honi esker, erosketa eta kontratazio publikoaz arduratzen diren eragile guztiei dago
zuzendutako EKPBari buruzko eskuliburu bat garatzea posible izan da. IHOBEk argitaratu
zuen, Ecoinstitut Barcelona enpresaren laguntzarekin, 2008. urtean lehenengo aldiz eta, bi
urte beranduago, 2010. urtean 3. argitalpen gehitua kaleratu zuen. Bertan, alde batetik,
ondorengo gaiei buruzko informazio teorikoa jasotzen da: Erosketa eta Kontratazio Publiko
Berdearen (EKPB) kontzeptua; Kontratazio publikoari buruzko Europako zuzentarauak;
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
257
Sektore Publikoaren Kontratuen Legean jasotako berritasunak; edo lehentasuna duten
produktuen eta zerbitzuen taldeekin lotutako ingurumen eraginei buruzkoa eta, bestetik,
merkatuaren egoera; ingurumen irizpideak txertatzeko estrategia, eta EAEko administrazio
publikoetako jardunbide egokiei buruzko informazio praktikoa aipatzen da.
Testuinguru horretan, oso garrantzitsua da aurreko neurriek erregio baten egitura
produktiboan zein enpleguan duen eragina kalkulatzea. Izan ere, beste arrazoi batzuen
artean, ekonomia erregional bat ingurumen eskakizun berrietara egokitu ahal izateko
beharrezkoak izango diren neurriak indarrean jartzeko lagungarria izango baita.
Beraz, EKPBak ekonomia erregional batean duen eragina neurtzeko input‐output
metodologiaz baliatu gara. Input‐output metodologiaren bidez, Administrazio Publikoen
jarduerek gainontzeko ekoizpen adarretan duen eragina ezagutu eta hedatze eragina
handiena zeinetan duen identifikatzea posible egiten digu (enpresen bestelako jarduerak,
komunikazioak, eraikuntza, energia elektrikoa, informatika‐jarduerak, argitalpena eta arte
grafikoak, handizkako merkataritza, onibar‐jarduerak eta bankuak). Beraz, lotura totalen
azterketa edo ekoizpen sektoreen elkarren mendekotatasunari buruzko informazioa
Leontief‐en alderantzizko matrizetik lortu da. Izan ere, alderantzizko matrize horren ??? elementu bakoitzak i sektore edo jarduera adar bakoitzak j sektore edo jarduera adarraren
azken eskariaren unitate bakoitza asetzeko egin behar duen ekoizpen esfortzu totala
adierazten du. Atzeranzko lotura zuzenak eta totalak edo output‐aren biderkatzailea edo
hedatze eragina kalkulatu dira, hau da, Administrazio Publikoaren azken eskariaren unitate
bateko aldaketa batek gainontzeko sektore edo jarduera adarretan duen eraginaren
intentsitatearen hurbilketa bat egin da: ????? ? 1,454 balioa lortu delarik. Aipatu behar da,
indize honen balioa zenbat eta handiagoa izan Administrazio Publikoaren hedatze eragina
orduan eta handiagoa izango dela gainontzeko sektore edo jarduera adarretan.
Azterketa horren ostean, EKPBra bideratzen den gastu publikoaren ehunekoa ezagutzea
ezinbestekoa da, horretarako Administrazio Publikoaren datuak irizpide horren arabera
desagregatu behar dira. EKPB prozesuaren berritasuna dela eta informazio hori oraindik ez
dago modu orokor eta ordenatu batean eskuragarri nahiz eta instituzio maila ezberdinei
zuzenduriko inkesten bidez datu espezifikoen bilketa egitea posible den.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
258
Bestalde, garrantzitsua da erregioaren ingurumen sektorea aztertzea, gainontzeko
autonomia erkidegoekin alderatu eta, horrela, erosketa eta kontratazio publikoaren
testuinguru juridiko berriaren aurrean ingurumen eskakizunei erantzuteko gaitasuna
identifikatzeko. Lehenik, azpimarratu behar da ohiko estatistika iturrietan ingurumen
jarduerak burutzen dituztenak zehaztasun maila egoki batekin identifikatzeko zailtasunak
daudela. Dena dela, DIRCE eta EUSTAT iturri estatistikoetan establezimenduei buruzko
datuak hiru eta bost digituko desagregazio maila arte aurki daitekeenez, alderaketa
interesgarriak egin daitezke. Bigarrenik, ingurumen sektorearen azterketa burutzerakoan
zailtasunak daude funtsezko ingurumen jarduerak zeintzuk diren zehazterakoan ere. Beraz,
kapitulu honetan funtsezko ingurumen jardueren kontzentrazioa aztertu da.
Horrenbestez, DIRCE‐ko datuez baliaturik, Euskal AEk 2000. urtean 2.468 establezimenduk
ziharduten, establezimendu guztien %1,53ak, ingurumen sektorean eta 2.988
establezimenduk, hau da, guztien %1,59ak 2009. urtean. Gainontzeko autonomia
erkidegoekin eta Espainiako bataz bestekoarekin alderatzen bada, ingurumen jarduerak
burutzen dituzten EAEko establezimenduen bilakaera nahiko mugatua izan duela aipatu
behar da. Izan ere, estatuko bataz bestekoarekin alderatzen badugu pisu erlatibo handiagoa
izatetik txikiagoa izatera igaro da aipatu epealdian. Hau da, 2009. urtean estatuko
ingurumen sektoreko establezimenduen batez bestekoa guztiarekiko %1,81koa zen eta
EAEn %1,59koa. Egoera oso ezberdina zen 2000. urtean, estatuaren batez bestekoa
%1,21koa izanik, EAEkoa %1,53koa baitzen.
Aurreko azterketa EUSTAT‐eko datuekin burutzen bada, bai EAEan zein Gipuzkoako
herrialdean argi ikusten da funtsezko ingurumen jarduerak burutzen zituzten
establezimenduen kopuru erlatiboak gorantz egin duela 2000‐2009 epean: %0,24tik %0,40ra
EAEren kasuan eta %0,20tik %0,35ra Gipuzkoaren kasuan. Gipuzkoako herrialdea EAE‐ko
batez bestekoaren azpian aurkitzen da alderatu diren bi urteetan. Kontuan izan behar da
Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboak nagusiki industri izaera duela bai
establezimenduei zein enpleguari dagokionean.
Bestalde, aztertu diren ingurumen‐jarduera guztiek ez dute kontzentrazio indize berdina.
Altuena dutenen artean ondokoak daude: i) Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak
tratatzea, ii) txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea, eta iii) itsasontziak eraiki eta
konpontzea. Bestalde, kontzentrazio maila baxuena dutenak dira guztiontzako saneamendu
6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean
259
jarduerak eta txatarraren handizkako merkataritza. Testuinguru honetan, EAE ingurumen‐
jarduerak burutzen dituzten establezimendu gehienak Txatarra eta metalen hondakinak
birziklatzean kontzentratzen dira.
Amaitzeko, aurretik aipatu den moduan, funtsezko ingurumen‐jardueren datuen azterketak
erosketa eta kontratazio publiko berdeak erregio bateko sektore produktiboan izan
dezakeen hedatze eraginari buruzko lehen argazki bat eskaintzen digu. Dena dela, jarduera
publikoen ezaugarriak direla eta beharrezkoa izango litzateke funtsezko ingurumen jarduera
moduan definituta ez dauden baino nolabait ingurumenarekin erlazionaturik dauden
hainbat jarduera adarretara ere azterketa zabaltzea.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
260
7. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEARI BURUZKO AZTERKETA
ESTATISTIKOA
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
263
7.1. SARRERA
Jakina da baliabide naturalen gaineko presioa gero eta handiagoa dela gaur egun.
Ondorioz, Europar Batasunean garapena eta lehiakortasuna bermatzeko eskualde guztien
ongizatea eta hazkundea bultzatu nahi duen Europa 2020 estrategia onartu du Europar
Batasunak (EB). Euskal Autonomia Erkidegoak ere ikuspegi horrekin bat egin du eta Eusko
Jaurlaritzak, 2011. urteko uztailean, EcoEuskadi 2020 garapen iraunkorrerako estrategia
proposatu du. Bestalde, kontsumitzaileen presioa ingurumenarekiko adiskideago diren
produktuen eskaria sustatzen duen indar eragilerik nagusiena moduan definitu izan da
sarritan (Hall J. , 2000) eta, aurreko hamarkadatik, erosketa eta kontratazio publikoa
ingurumenarekiko adiskideago diren produktuen eskaria sustatuko duen tresna
garrantzitsu bezala kontuan hartzeko premia nabarmentzen ari da (Erdemenger, 2003;
European Commission, 2004; Carlsson & Waara, 2006; Clement, Plas, & Erdmenger, 2003).
Horrez gain, erosketa eta kontratazio publiko berdea lehiakortasuna eta garapen
iraunkorra bermatzeko ezinbesteko baliabide bat dela aitortu da (IHOBE, 2012). Hala ere,
ekimen hau aurrera eramateko oztopo nagusi bat ageri da, erosketa berdea ohikoa baino
garestiagoa denaren ustea edo aurreiritzia.
2003an, Europako Batzordeak Produktu Politika Integratuari buruzko komunikazioa
abiarazi zuenetik hainbat ekimen ezarri ditu produktuek bizitza‐ziklo osoan etengabeko
ingurumen portaera hobea izan dezaten sustatzeko. EKPB‐ari dagokion atalean, Europako
Batzordeak dei egin die estatu‐kideei kontratazioetan ingurumen irizpideak txertatzeko
ekintza plan publikoak egin ditzaten. Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan IHOBE‐k
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko konpromiso aktiboa erakutsi du eta
aitzindaria izan da EKPB eskuliburu praktikoa garatzerakoan zeina Europar Batzordeak
erreferente moduan onartu duen. Hots, erosketa eta kontratazio publiko berdearen arloan
EBko 27 estatuetako bakoitza garatzen ari den neurriei buruzko informazio aipagarria
ekintza‐planei, helburuei eta informazio iturriei buruzkoa azaltzen duen laburpen‐
dokumentu bat landu du Europako Batzordeak eta bertan jaso da Ihoberen aipamena.
Ondorioz kapitulu honen helburua Gipuzkoako tokiko erakundetan TA21 prozesuen baitan
EKPBak duen garapen maila aztertzea da: Zein udalerritan ari dira EKPB modu aktiboan
aplikatzen? EKPBaren aplikazioari dagokionez ze fasetan aurkitzen dira? Zeintzuk dira EKPB
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
264
ekimenak praktikan jartzeko antzeman diren zailtasun nagusienak? Galdera hauei
erantzuna aurkitzeko erabili den metodologia alde batetik EKPB‐ari loturiko informazio
bibliografikoa eta dokumentalaren azterketan oinarritu da eta, bestetik, inkestaren
metodologiaz baliatuz garatu den landa lanean.
Dena dela, jakina da, EKPBa garapen iraunkorra sustatzeko tresna moduan erabiltzen dela
ELGEko hainbat herrialdetan. Horrenbestez, Gipuzkoako Herrialdean EKPBari ematen zaion
garrantzia aztertu baino lehenago Udalmap‐ek EAEko udalerri mailarako jasotzen dituen
iraunkortasun adierazleez baliaturik hauen azterketa estatistiko bat garatuko da eta
ondoren iraunkortasunari dagokionez Gipuzkoako udalerrien sailkapen bat egingo da.
Aipatu behar da, Garapen Iraunkorra kuantifikatzeko beharra modu orokor batean onartua
badago ere bere definizio zabalak esanahi desberdinak aditzera eman ditzakeela eta
ondorioz Garapan Iraunkorraren indize ezberdinak sortzen direla (Cherchye & Kuosmanen,
2013). Zentzu honetan, ez dira UDALMAPek jasotzen dituen iraunkortasun adierazle
guztiak erabili, baina Opschoor eta al.‐ek (1991) jasotzen duten moduan, indikadoreen
sistema egoki bat eraikitzea lan neketsua da eta sarritan erabaki arbitrarioak hartu behar
izaten dira adierazleak aukeratzeko zein agregatzeko unean, gehienetan eskuragarri
dauden datuek eraginda.
Beraz, kapitulu hau honela antolatu da. Hurrengo 7.2. puntuan teknika estatistiko batez
baliaturik Gipuzkoa Herrialde osora hedatuko den iraunkortasunari buruzko azterketa bat
garatuko da, hots, ingurumena, kohesio soziala, ekonomia arloan eta azkenik
iraunkortasunean erreparatuta Gipuzkoako udalerrien sailkapena egingo da. Azterketa hori
UDALMAP delakoan aurki daitezkeen adierazleetan oinarriturik eta ONA metodologiaz
baliaturik egingo da. Jarraian, 7.3 atalean, landa lana aurrera eramateko prestatu den
inkestaren bidez lortu diren emaitzetan oinarrituta Gipuzkoako tokiko erakundetan EKPBak
duen garapen maila aztertuko da. Hots, Gipuzkoako udalerriek erosketa eta kontratazio
publikoko prozesuetan ingurumen‐eskakizunak zenbateraino barneratzen dituzten eta
produktu edo zerbitzu baten aldeko azken erabakia hartzerakoan ingurumen‐eskakizunak
zein neurritan erabakigarriak izan diren azalduko da. Hurrengo atalean, 7.4ean, Gipuzkoako
tokiko administrazioetan EKPBari ematen zaio garrantzia xehetasun gehiagorekin azalduko
da, hau da, Legazpi eta Oiartzungo kasuetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
265
loturiko ekimenek izan duten bilakaera aztertuko da. Amaitzeko, 7.5 atalean, kapituluari
loturiko ondorio nagusienak bilduko dira.
7.2. GIPUZKOA HERRIALDEKO UDALERRIEN EGOERA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ.
Atal honetan, aurrerago xehetasunez azalduko den teknika estatistiko batez baliaturik
Gipuzkoako Herrialde osora hedatuko den iraunkortasunari buruzko azterketa bat garatuko
da. Azterketa hori burutzeko Udalmap delakoan aurki daitezkeen adierazleetan oinarrituko
gara eta Osagai Nagusien Analisia (ONA) metodologiaz baliatuz Gipuzkoako udalerrien
sailkapena egingo da ingurumena, kohesio soziala, ekonomia arloan eta azkenik
iraunkortasunean erreparatuta.
Agenda 21 dokumentuak tokiko agintariek iraunkortasuneranzko urratsak ematerakoan
duten garrantzia azpimarratzen du (Bosworth, 1993). Ildo honetatik jarraituz, jakina denez,
udalerriak administrazio hierarkiaren oinarrian aurkitzen dira. Ondorioz, herrialdeak
garapenaren lerro nagusiak zehazten baditu, udalerriek lerro nagusi horiek garatuko dituen
neurri zehatzak finkatu behar ditu. Horrenbestez, herrialde mailako agintariek udalerriek
dituzten kezka eta lehentasunak ezagutu behar dituzte eta hau, posible izango da,
udalerriek beraien egoerari buruzko informazioa modu egoki batean jasotzen badute.
Beraz, udalerriek helarazitako informazioaren kalitatea, ingurumen jarduerei buruzko
informazioa sintetizatzeko modua eta herritarrei informazio hori ezagutarazteko modua,
kontuan izan beharreko hiru elementu garrantzitsu dira.
Bestalde, Euskal Autonomia Erkidegoko Iraunkortasunerako udal adierazleei buruzko 2009.
urteko txostenean tokiko agintariek iraunkortasuneranzko urratsak bultzatzeko
testuinguruan, bai lurraldearekin, bai gizartearekin zein habitatarekin lotura duten
faktoreak elkartzea aintzat hartu behar dela azpimarratzen da. Hots, tokiko inbertsioak
bultzatuz, udalerrien bizi‐kalitatea hobea ez ezik, ekonomia‐, gizarte‐ eta ingurumen‐
kohesio handiagoa ere lortu nahi da, bereziki, erabilera publikoko azpiegitura, ekipamendu
eta zerbitzu gutxien edo okerren dituzten udalerrietan (Ekonomia eta Plangintza
Zuzendaritza. Eusko Jaurlaritza; Eustat; Ikei Reseach & Consultancy, 2009). Izan ere,
etorkizuneko apustuetako bat izango baita bizi‐kalitate handiagoa bermatuko duten eta
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
266
ziklo eta eredu aldaketak medio sortutako erronkei aurre egiteko gai diren hiriak eta
herriak diseinatu eta antolatzea.
Baina, tokiko inbertsioak gauzatzeko baliabideak beharrezkoak diren neurri berean
beharrezkoa da zerbitzuak eta politika publikoak behar bezala planifikatu eta ebaluatzea
ere. Besteak beste, gaur egun, herritarren eskakizunen artean baitaude eguneratutako
informazioaren bidez tokiko premiak objektiboki ebaluatzea eta adierazle eta indize
garrantzitsuak erabilita, lurralde‐banaketa objektiboa egitea.
Zentzu honetan ingurumenari loturiko informazioa eta erabaki politikoetan ingurumena
aintzat hartzea funtsezkoa da politiken plangintza ereduen eraginkortasuna
bermatzerakoan. Horrenbestez, tokiko jarduera eta politika publikoak behar bezala
planifikatu eta ebaluatzeko, informazio‐sistema bat behar da; hau da, lurralde eta tokiko
garapenarekin lotutako jarduerak diseinatu eta ezartzeko erabakiak etengabe hartzeko eta
behar bezala bultzatu eta monitorizatzeko aukera ematen duen informazio sistema bat.
Behar honi erantzun bat emateko sortu zen Udalmap eta atal honetan garatuko den
Gipuzkoako udalerrien iraunkortasunari buruzko azterketarako datu iturri moduan
erabiliko dugu.
Azpimarratu behar da, Udalmap‐en helburuen artean daudela, alde batetik, Euskal
Autonomia Erkidegoko Udalerrietako errealitate sozioekonomikoa eta ingurumenari
loturikoa hobeto ezagutu ahal izateko zerbitzu publikoa eskaintzea eta, bestetik,
herrialdearen garapenaz arduratzen diren agente publiko zein pribatuen erabaki‐hartzeak
erraztea. Horretarako, EAErako udalerri mailako informazioa modu sistematizatu batean
jasotzen du eta Ekonomia‐Lehiakortasuna, Gizarte Kohesioa–Bizi Kalitatea eta Ingurumena
3 ardatz estrategikoetan egituratuta dagoen eta 25 lan eremu eta 65 lan azpi‐eremutan
banatzen diren 135 adierazleekin osatua dagoen EAEko udalerrien Iraunkortasun
Adierazleen Panela definitu.
Dena dela, kapitulu honetan Iraunkortasunari dagokionez Gipuzkoa Herrialdeko udalerrien
egoera aztertzeko ez dira Udalmap‐en jasotzen diren 135 adierazleak landuko. Euskal
Autonomia Erkidegoko Iraunkortasuneko udal adierazleak txostenean (Ekonomia eta
Plangintza Zuzendaritza. Eusko Jaurlaritza; Eustat; Ikei Reseach & Consultancy, 2009)
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
267
jasotzen diren irizpide berdinei jarraituko zaie, hau da: 1) adierazleek EAEko lurralde‐
kohesioaren helburuekiko duten garrantzia, 2) adierazleen sinpletasuna, hots, erraz ulertu
eta lortzeko modukoak direnak, 3) behar bezala irudikatu eta interpretatzen errazak diren
adierazleak, 4) adierazleen dibertsitatea, hau da, aztertu beharreko ardatz eta eremu
guztiak kontuan hartuko dituztenak, 5) gaurkotasuna, alegia, informazio berri‐berria
eskaintzen dutenak eta 6) UDALMAPentzat “ad hoc” egindako adierazleak. Beraz, irizpide
hauek betetzen dituzten adierazleetan oinarrituko da aurrerago azalduko den azterketa.
Beste modu batera esanda, Ekonomia‐Lehiakortasuna, Gizarte Kohesioa–Bizi Kalitatea eta
Ingurumena arloetan biltzen diren Udal Iraunkortasunaren Adierazleen Paneleko 135
adierazletatik 73 adierazle nagusienak hautatu dira Gipuzkoako udalerriek
iraunkortasunaren arloan duten egoera aztertzeko (ikusi 7‐16, 7‐17 eta 7‐18 taulak).
Gure metodologia proposamena aldagai anitzeko tekniketako baten erabilpenean
oinarritzen da. Izan ere, aldagai anitzeko teknikak oso eraginkorrak dira informazio masa
handien interpretazio eta tratamendurako. Mota honetako teknikekin, estatistika
deskribatzailearekin ez bezala aldagai asko aldi berean alderatzea posible da eta azterketa
deskribatzaileak, zeinak aldagai bat edo gehienez bi aztertu ditzaken aldi berean, baino
interpretazio askoz ere aberatsagoa eskaintzen dute (Sanchez y Ramos, 1987; Escofar y
Pagés, 1992).
Azpimarratu behar da aldagai anitzeko azterketaren baitan teknika ugari aurki daitezkeela,
beste batzuen artean honako teknika hauek daude: Osagai Nagusien Analisia,
Korrespondentzien Analisi Faktoriala, Cluster Analisia, etab.
Kasu honetan Osagai Nagusien Analisia aukeratu da. Izan ere, Osagai Nagusien Analisia
(ONA) erregio mailako garapen iraunkortasuna neurtzeko tresna egokia da. ONA‐n
oinarritutako ebaluaketa azterketaren emaitza beste ikerlan batzuen emaitzekin bat egiten
du eta egungo erregio mailako garapenari buruzko egoera aurkeztu dezake, zeina oso
erabilgarria den gobernantza edota politika arloko erabakiak hartuko dituenarentzat.
Aurreratu den moduan, Udalmap‐en datu basea erabili da ONArako iturri moduan. Aipatu
datu baseak iraunkortasunari buruzko adierazleak jasotzen ditu EAEko udalerri
guztientzako. Udalerrien iraunkortasun maila azaltzeko jasotzen diren adierazle ugarik,
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
268
hainbat arloetako adierazle ezberdinek azterketa anitz garatzeko aukera eskaintzen dute.
Baina, adierazle horien ugaritasun eta detaile mailak ikerketa metodo kuantitatiboren bat
erabili gabe ondorio argiak ateratzea zailtzen du. Beraz, ikerketa metodo kuantitatiboaren
garrantzia azpimarratu behar da azterketaren fase honetan. Azterketa estatistikoa datu
multzo horretatik ondorio zehatz batzuk lortzeko baliagarria izango da, hau da, beraz,
Osagai Nagusien Analisia metodoaz baliatzeko arrazoi nagusia.
Jollife‐ren arabera (2002), Osagai Nagusien Analisiaren bidez Osagai Nagusiak deituriko
aldagai berriak kalkulatzen dira, zeinak aldagai orijinalen konbinazio linealak diren eta
laginaren aldakortasuna, bariantza bezala neurtzen dena, ahalik eta gehien azaltzen duten.
Beste modu batera esanda, Osagai Nagusien Analisia70 (ONA) edo Principal Components
Analysis (PCA) elkarrekiko korrelazioa duten aldagai multzo bat korrelaziorik gabeko osagai
izeneko aldagai kopuru txikiago batean laburbiltzen duen teknika bat da. Teknika honen
helburua hasierako aldagaien aldakortasuna, zeina bariantzaren bitartez neurtzen den,
ahalik eta osagai kopuru txikienean jasotzea da. Kasu honetan bariantzak aztertu diren
udalerrien arteko jarrera ezberdintasuna azaltzen du.
Gainera, osagai bakoitza aldagai guztien konbinazio lineal bat izango da eta batez ere
elkarrekiko korrelazio nabarmena duten aldagaiekin izango du loturarik handiena. Hau da,
lehenengo osagai nagusia, laginaren bariantzaren zatirik handiena azalduko duen jatorrizko
aldagaien konbinazio lineala izango da. Bigarren osagai nagusia lehengo osagai
nagusiarekiko inkorrelazionatua dagoen osagai izango da, jatorrizko aldagai guztien
konbinazio lineala eta lehenengo osagai nagusiak azaltzen ez duen bariantzaren zatirik
handiena jaso beharko du. Beraz, bigarren osagai nagusia lehenengo osagai nagusia osatu
ondoren honek azaldu ez duen hondar korrelazioan oinarriturik eratzen da. Ondorengo
osagai nagusiak (jatorrizko datuetan jasotzen diren aldagai kopuru bera osatu arte)
jatorrizko laginaren bariantzaren gero eta zati txikiagoa azalduko dute. Gainera osagai
nagusiak elkarrekiko inkorrelazionatuak egongo dira. Beraz, k aldagai multzoarentzako,
osagai nagusi bakoitza honela definitu daiteke:
70 Zenbaitetan Konposatu Nagusien Analisia (KNA) izenaz ere ezagutzen da.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
269
?????? ???????? ? ????? ? ????? ? ?? ?????
non ??, … , ?? k aldagaiak diren eta ???? aldagaia eta ? osagai nagusiaren arteko erlazioa
adierazten duen pisua den.
Osagai nagusiak definitu ostean, datuak deskribatzeko faktore kopuru egokia zehaztu
behar da. Faktore gehiegi aukeratzen badira emaitzen interpretazioa zaildu egiten da.
Faktore gutxiegi hautatzen badira, datuak ez dira modu egokian deskribatuko, hau da,
informazio garrantzitsua baztertu egingo da. Beraz, osagai nagusiekin azaltzen den
bariantza metatua, osagai nagusi kopuru egokia zein den zehazteko irizpide moduan
erabiliko da.
Bestalde, Osagai Nagusiak ez dira datu matrize originaletik zuzenean lortzen baizik eta ?? kobariantza matrizetik edo estandarizatua den ???? korrelazio matrizea erabiliz. Bai
kobariantza zein korrelazio matrizeak ? ? ? mailako matrize simetrikoak dira eta diagonal
nagusiko koefizienteek jatorrizko aldagaien korrelazioa estimatzen dute eta diagonal
nagusitik kanpo dauden elementuek berriz aldagaiek binaka duten korrelazioa. ?? matrizean, diagonal nagusiko elementuak aldagai bakoitzaren bariantza jasotzen du eta
diagonal nagusitik kanpo dauden elementuak kobariantzak dira.
Azterketa honetan erabili diren adierazle guztiak unitate ezberdinetan neurtu direnez,
kobariantza matrizean oinarritutako ONA ez da egokia. Beraz, adierazleak estandarizatu
egin dira, hau da, transformatutako aldagaiek batez bestekoa zero izango dute eta
bariantzaren balioa bat izango da.
ONA prozedurak autobalioak lortzea eskatzen du, horretarako ondorengo ekuazio
karakteristikoa askatu behar da:
????? ? ??I?? ? 0
???? korrelazio matrizea eta ?? identitate matrizea direlarik. Emaitza ?? autobalioen bektorea
da. Autobalioak Osagai Nagusi bakoitzak jatorrizko aldagaien bariantza zein neurritan
azaltzen duen adierazten du. Orokorrean, autobalioak handitik txikira ordenatzen dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
270
Autobalio handienari loturiko osagai nagusiak jatorrizko datuen bariantzaren zatirik
handiena azaltzen du. Bigarren autobaliak bigarren osagai nagusiak azaltzen duen
bariantzaren dimentsioa zehazten du. Azken autobalioak azken osagai nagusiaren
bariantzaren dimentsioa definituko du.
Ulermen ratio onargarri bat lortzeko osagai nagusien kopurua mugatua izan behar da.
Orokorrean, osagai nagusien kopuru egoki batek jatorrizko datuen bariantzaren %70a
azaldu beharko lukete gutxienez (Clerici, Bodini, & Ferrarini, 2004), baina atalase hau
jatorrian ditugun aldagai kopuruaren arabera aldatu egin daiteke (Jackson, 1993; Peres‐
Neto, Jackson, & Somers, 2005). Esate baterako, Jackson‐ek (1993) aipatzen duen moduan,
osagai nagusien analisian (ONA) zenbat osagai nagusirekin geratu erabakitzeko irizpide
erabilienak autobalioen balioa kontuan izaten du. Sarritan aldagaiak unitate neurri oso
ezberdinetan definitzen direnez korrelazio matrizean oinarrituta burutzen da ONA.
Ondorioz, autobalioen batura aldagai kopuruaren berdina izango da eta bat balioa baino
handiagoa duten autobalioari loturiko osagai nagusiak bakarrik mantenduko dira.
Jatorrizko aldagaien eta osagai nagusien arteko erlazioa ondorengo ekuazio matriziala
askatuz lor daiteke:
????? ? ??I?? · ??? ? 0
??? autobektorearen koefizienteak jatorrizko aldagaiak eta osagai nagusien arteko
korrelazioarekiko proportzionalak dira. Hau da, jatorrizko aldagaiak osagai nagusian duen
ekarpena adierazten du eta sortzen den osagai nagusiaren dimentsioa interpretatzen
laguntzen du.
Bestalde, Osagai Nagusien kargak edota aldagaien eta osagai nagusiaren arteko
korrelazioaren kalkulua jarraian jasotzen den moduan egiten da:
??? ? ??????
non ??? osagai nagusiaren karga den, ?? k. osagai nagusiari loturiko autobalioa eta ??? k osagai nagusiari loturiko autobektorearen j‐rren elementua.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
271
Aurrekoa kontuan izanik, ingurumen iraunkortasuna neurtzen duen indize bat honela
definitu daiteke (Soler‐Rovira & Soler‐Rovira, 2008; Li, Zhang, Yuan, & Liu, 2012):
???????????????? ?∑ ??????????∑ ???????
, ? ? 1, 2, … ?
non ??? i‐garren udalerriak k‐garren osagai nagusian duen puntuazioa den eta ?? k‐garren
osagai nagusiari loturiko autobalioa den. Beraz, aurreko ekuazioan ??? udalerri
bakoitzaren koordenatu sintetizatu bat lortzeko ponderazio balio moduan erabiltzen da.
Horrela definitutako indize batek aztertutako udalerri bakoitzak ingurumen
iraunkortasunari loturiko balio erlatiboari buruzko informazioa eskaintzen du. Beraz,
baliorik handiena lortzen duen udalerria ingurumenaren ikuspegitik iraunkorrena izango
da.
Modu berean, ekonomia eta gizarte kohesioari loturiko adierazle konposatu bat ere ONA
bidez lor daiteke. ONA aurretik azaldu den bezala burutuko da eta lortutako datuak
ekonomia iraunkortasun adierazle ???????????????) eta gizarte kohesioa iraunkortasuna
neurtzen duen adierazle (???????????_???????????) batean agregatuko dira berdin berdin.
Amaitzeko iraunkortasunaren adierazle konposatua definituko da, horretarako ingurumen,
ekonomia eta gizarte kohesioarekin zerikusia duten adierazleak erabiliko dira. ONA
metodologia 21 aldagai eta 88 udalerrien datu matrizeari aplikatuko zaio eta
???????????????????? definituko da.
Laburbilduz, iraunkortasunaren indize konposatua lortzeko guztira jarraian bildu diren 49
adierazle aukeratu dira:
1. Ingurumena eta mugikortasunari loturiko adierazleak (9): Hondakin arriskutsuen
sorkuntza, instalatutako potentzia fotovoltaikoa, bizi diren udalerritik kanpo lan
egiten duten 16 urte eta gehiagoko biztanleria okupatua, bizi diren udalerritik
kanpo ikasten duten 16 urte eta gehiagoko ikasle biztanleria, EAEko gainontzeko
udalerrietara joateko bataz besteko denbora, ibilgailu parkea, ur eskari osoa,
udalerrien arteko irisgarritasuna eta babes bereziko udal azalera.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
272
2. Ekonomiari loturiko adierazleak (21): Nekazaritza eta arrantza sektorearen balio
erantsi gordina (BEG), industria sektorearen BEG, zerbitzuen sektorearen BEG,
jarduera tasa, okupatuen tasa, Gizarte Segurantzako afiliatuak, mikroenpresek
sortutako lanpostuak, industri sektoreko establezimenduak, zerbitzuen sektoreko
establezimenduak, urtean erregistratutako kontratuak, udalerriaren biztanleko
BPG, biztanleko errenta gordina, lanetik sortutako errenta pertsonala, errenta
pertsonalaren urteko hazkunde tasa metatua 2001 eta 2003. urteen artean,
ostalaritza establezimenduak eta jatetxeak, txikikazko merkataritzaren dentsitatea,
gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 20 eta 24 urte arteko
biztanleak, unibertsitateko ikasketak bukatu dituzten 18 eta 64 urte arteko
biztanleak, udalaren gastu likidatua biztanle bakoitzeko eta udalaren zerga‐bilketa
biztanle bakoitzeko.
3. Kohesio sozialari loturiko adierazlea (19): Biztanleriaren urte arteko aldaketa,
haurren indizea, zahartze‐indizea, jaiotze‐tasa gordina, biztanleria atzerritarra,
hutsik dauden familia‐etxebizitzak, 50 urtetik gorako familia‐etxebizitzak, familia‐
etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea, azken bost urteetan amaitu diren
etxebizitza babestuak, udal hiri‐lurzorua, bizitegietarako lurzoru urbanizagarria,
udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta biztanle bakoitzeko, 3.
adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua, banku bulegoak, farmaziak
10.000 biztanleko, ospitalerako distantziak, haur hezkuntzaren unitateak,
udalerrian Ertzaintzak erregistratutako ibilgailuek harrapatutako oinezkoak eta
delitu indizea.
4. Azkenik, iraunkortasunaren adierazle konposatu lortzeko aurreko 49 adierazletik
abiatu eta ONA metodologiak eskatzen duen adierazleen korrelazio estua
bermatzeko hainbat adierazle baztertu egin behar izan dira eta 49 adierazle
horietatik ondorengo 21 adierazleekin geratu gara: industria sektorearen BEG,
zerbitzuen sektorearen BEG, industri sektoreko establezimenduak, zerbitzuen
sektoreko establezimenduak, mikroenpresek sortutako lanpostuak, bizi diren
udalerritik kanpo ikasten duten 16 urte eta gehiagoko ikasle biztanleria, ibilgailu
parkea, urtean erregistratutako kontratuak, udalaren zerga‐bilketa biztanle
bakoitzeko, kontratuen errotazioaren indizea, biztanleriaren aldaketa azken
hamarkadan, haurren indizea, zahartze‐indizea, zahartze indizea, ur eskaera osoa,
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
273
bizi diren udalerritik kanpo lan egiten duten 16 urte eta gehiagoko biztanleria
okupatua, udalerrien arteko irisgarritasuna, hondakin arriskutsuen sorkuntza,
hutsik dauden familia‐etxebizitzak, 3. adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza
kopurua eta familia etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea.
Ingurumena eta mugikortasun arloari dagokionez, ONA metodologia aplikatu ostean
datuen bariantzaren %58‐a azalduko duten hiru osagai nagusi atxiki dira (ikusi eranskineko
E‐3 taula). Lehenengo osagai nagusiak (ON1) EAEko gainontzeko udalerrietara joateko
bataz besteko denbora (0,817), Hondakin arriskutsuen sorkuntza (‐0,763), bizi diren
udalerritik kanpo lan egiten duen biztanleria okupatua (0,675) eta udalerrien
irisgarritasuna (‐0,529) aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia (ON2)
ibilgailuen parkea (0,806), bizi diren udalerritik kanpo ikasten duten 16 urte eta gehiagoko
ikasle biztanleria (0,691) eta ur eskaera osoa (0,613) adierazleekin dago nagusiki
korrelazionatuta. Amaitzeko, hirugarren osagai nagusiak (ON3) babes bereziko udal azalera
(0,756) eta instalatutako potentzia fotoboltaikoa (‐0,635) adierazleekin du korrelaziorik
altuena (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐19 Taula).
Lortu diren osagai nagusi hauek beraz Gipuzkoako udalerri bakoitzak ingurumenari loturiko
iraunkortasunari dagokionean dituzten ezberdintasunak adierazteko baliagarriak izango
dira. Horrez gain, Gipuzkoako udalerri bakoitzarentzat ingurumen adierazle konposatua
kalkulatu ahal izango da udalerriak osagai nagusi bakoitzean lortzen duen balioa dagokion
osagai nagusiaren autobalioarekin ponderatuz, hau da, ondorengo formulaz baliatuz:
???????????????? ?∑ ??????????∑ ???????
, ? ? 1, 2, … , 88
Jarraian, udalerriak eraikitako ingurumen adierazle konposatuari dagokion puntuaketaren
arabera ordenatu dira eta 7‐1 taulan jaso dira. Bertan, argi ikusten da eraiki den ingurumen
adierazle konposatu honi dagokionez 39 udalerrik balio negatiboa dutela eta gainontzeko
49 udalerrik positiboa. Kontuan izan behar da, aldagaien korrelazio matrizetik abiatuta
lortu direla datuak, hots, datuak estandarizatuak izan direnez lortzen diren puntuaketen
bataz besteko balioa zero izango da. Beraz, ingurumena eta mugikortasuna arloari
dagokionean, 39 udalerri bataz bestekoaren azpitik aurkitzen dira eta gainontzeko 49
udalerriak bataz bestekoaren gainetik.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
274
7‐1 Taula: Udalerrien hurrenkera ingurumen indizearen arabera.
Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena
IDIAZABAL 1,2755 1 LEABURU 0,2665 31 MUTRIKU ‐0,341 61
ELDUAIN 1,1915 2 LAZKAO 0,2489 32 BIDEGOIAN ‐0,3443 62
ADUNA 1,1891 3 ASTEASU 0,2407 33 SORALUZE ‐0,3464 63
ERREZIL 0,9616 4 ORMAIZTEGI 0,2298 34 ZUMARRAGA ‐0,3592 64
BEIZAMA 0,9556 5 ALTZAGA 0,2028 35 ATAUN ‐0,4049 65
IRURA 0,9345 6 URNIETA 0,2028 36 OREXA ‐0,4072 66
BELAUNTZA 0,893 7 ESKORIATZA 0,1229 37 BEASAIN ‐0,4204 67
ZERAIN 0,7786 8 ANTZUOLA 0,1158 38 BALIARRAIN ‐0,4479 68
ALTZO 0,699 9 GETARIA 0,1148 39 VILLABONA ‐0,4525 69
OIARTZUN 0,6484 10 AMEZKETA 0,0805 40 OÑATI ‐0,4541 70
ZALDIBIA 0,633 11 MENDARO 0,0804 41 ORENDAIN ‐0,5403 71
GAINTZA 0,5511 12 ZEGAMA 0,0564 42 ARRASATE ‐0,5724 72
LEINTZ‐GATZAGA
0,5204 13 ABALTZISKETA 0,0422 43 HONDARRIBIA ‐0,5887 73
EZKIO‐ITSASO 0,5188 14 ZUMAIA 0,0397 44 GAZTELU ‐0,6184 74
SEGURA 0,4939 15 ARAMA 0,0397 45 BERROBI ‐0,6299 75
ALBIZTUR 0,4901 16 ALKIZA 0,0356 46 ERRENTERIA ‐0,6307 76
ZESTOA 0,4838 17 ASTIGARRAGA 0,0204 47 IKAZTEGIETA ‐0,6755 77
HERNIALDE 0,4128 18 BERASTEGI 0,008 48 ANDOAIN ‐0,7059 78
USURBIL 0,4032 19 ALEGIA 0,0059 49 ELGOIBAR ‐0,7453 79
LEGAZPI 0,4017 20 MUTILOA ‐0,0219 50 HERNANI ‐0,7847 80
LEGORRETA 0,3966 21 BERGARA ‐0,0496 51 ZARAUTZ ‐0,8079 81
GABIRIA 0,3828 22 AZPEITIA ‐0,0599 52 LASARTE‐ORIA ‐0,8128 82
OLABERRIA 0,3734 23 ZIZURKIL ‐0,0718 53 ORDIZIA ‐0,8368 83
LIZARTZA 0,3677 24 PASAIA ‐0,082 54 LARRAUL ‐0,9628 84
AIA 0,3501 25 URRETXU ‐0,091 55 IRUN ‐1,0708 85
AIZARNAZABAL 0,347 26 ORIO ‐0,0953 56 EIBAR ‐1,0728 86
ELGETA 0,339 27 LEZO ‐0,1002 57 TOLOSA ‐1,1279 87
ITSASONDO 0,3364 28 IBARRA ‐0,1109 58 DONOSTIA ‐1,7369 88
DEBA 0,2998 29 ANOETA ‐0,2116 59
ARETXABALETA 0,2675 30 AZKOITIA ‐0,257 60
Iturria: Egileak egina.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
275
Geografikoki puntuaketa hoberena edo txarrena lortu dituzten udalerriak non kokatzen
diren ikusteko beheko 7‐1 Irudian baliorik txikienak dituzten 10 udalerriak kolore gorriz
nabarmendu dira eta baliorik handienak dituzten 10 udalerri berriz berdez. Gainontzekoak
urdinez azaltzen dira. Gipuzkoako udalerri guztiak kontuan izaten badira, ingurumenaren
ikuspegitik iraunkorrenen artean daude Altzo, Zerain, Belauntza, Irura, Beizama, Errezil,
Aduna, Elduaien eta Idiazabal. Zortzi udalerri hauetatik zazpi Goierri eta Tolosaldekoak dira
eta Gipuzkoako biztanleriaren %1 baino gutxiago ordezkatzen dute. Beste muturrean
aurkitzen dira Donostia, Tolosa, Eibar, Irun, Larraul, Ordizia, Lasarte, Zarautz, Hernani eta
Elgoibar. Beraz, daturik txarrenak dituzten 10 udalerriak eskualde desberdinetakoak dira
eta 9.000 mila biztanle baino gehiago dituzte. Salbuespen moduan 200 baino biztanle
gutxiago dituen Tolosaldeako udalerri bat aurkitzen da. Hamar udalerri hauetan
Gipuzkoako biztanleriaren hiru laurden baino gehiago bizi da, alegia, gipuzkoarren %78a
biltzen dute.
7‐1 Irudia: Gipuzkoako udalerrien ingurumen puntuazioa
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
276
Beraz Gipuzkoako biztanleriaren gehiengo handi bat iraunkortasuna eta mugikortasunari
dagokionez puntuazio txikiena lortu duten udalerrietan bizi da. Gainera, eskualde
bakoitzeko udalerri handienak Gipuzkoako bataz bestearen azpitik aurkitzen dira. Dena
dela, badira datu positiboak dituzten 5.000 biztanle edo gehiago dituzten hainbat udalerri.
Horien artean daude: Astigarraga, Lazkao, Legazpi, Usurbil eta Oiartzun, besteak beste.
Kohesio‐soziala eta bizi kalitateari dagokionez, kontuan izan diren 19 adierazleak sei osagai
nagusitan bilduko ditu ONAk eta sei osagai hauen bidez datuen bariantzaren %64,144a
azalduko da (ikusi eranskineko E‐5 taula). Lehenengo osagai nagusiak (ON1) haur indizea
(‐0,876), biztanleriaren urte arteko aldaketa (‐0,861) eta zahartze‐indizea (0,844)
aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia (ON2) hutsik dauden familia‐
etxebizitza (‐0,707) eta egoitza zentroetan 3. Adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza
kopuruak (0,639) jasotzen dituzten adierazleekin dago nagusiki korrelazionatuta.
Lehenengoarekin modu negatibo batean eta bigarrenarekin positiboan. Hirugarren osagai
nagusia haur‐hezkuntzaren unitateak (‐0,691), biztanleria atzerritarra (0,632), udalek
biztanleko Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta (‐0,622) eta banku bulegoak ‐
(0,488) adierazleekin du harremanik estuena (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐20 taula).
Ingurumen arloko datuekin bezala, arlo honetan lortu diren sei osagai nagusi hauek
Gipuzkoako udalerri bakoitzak gizarte‐kohesioari loturiko iraunkortasunari dagokionean
dituzten ezberdintasunak adierazteko baliagarriak izango dira. Horrela sei osagai nagusiak
kontuan izanik, udalerri bakoitzarentzat gizarte‐kohesio adierazle konposatua kalkulatu da
udalerri bakoitzak osagai nagusi bakoitzean lortu duen balioa osagai nagusiaren
autobalioarekin ponderatuz. Hurrengo 7‐2 taulan udalerriak gizarte‐kohesio adierazle
konposatua lortutako puntuaketaren arabera zerrendatuta dira. Elgeta, 0,0099 balioarekin,
bataz besteko balioan aurkitzen da. Beste 37 udalerrik bataz bestekoa baino balio
handiagoa aurkezten dute eta gainontzeko 40 udalerri, balio negatiboekin, kohesio
sozialari dagokion iraunkortasunari dagokionez bataz bestekotik behera daude.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
277
7‐2 Taula: Udalerrien hurrenkera kohesio soziala indizearen arabera
Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena
IRURA 1,2402 1 ERRENTERIA 0,0936 31 GAZTELU ‐0,1905 61
ZUMAIA 0,9962 2 ORMAIZTEGI 0,0916 32 MUTRIKU ‐0,1944 62
ADUNA 0,9916 3 URRETXU 0,0867 33 BERASTEGI ‐0,1966 63
BELAUNTZA 0,8169 4 ASTEASU 0,0788 34 MUTILOA ‐0,2079 64
ITSASONDO 0,5589 5 ZIZURKIL 0,0734 35 HERNIALDE ‐0,2085 65
BEIZAMA 0,466 6 MENDARO 0,0577 36 ALEGIA ‐0,2154 66
AIA 0,4411 7 SEGURA 0,0431 37 ZERAIN ‐0,2467 67
ASTIGARRAGA 0,4227 8 ELGETA 0,0099 38 ARRASATE ‐0,2505 68
OLABERRIA 0,4146 9 ARAMA ‐0,015 39 ZUMARRAGA ‐0,2698 69
ZARAUTZ 0,4057 10 ZALDIBIA ‐0,0214 40 OREXA ‐0,2814 70
OIARTZUN 0,3855 11 ANOETA ‐0,0253 41 ERREZIL 71
AIZARNAZABAL 0,3666 12 GAINTZA ‐0,0263 42 ALKIZA ‐0,3012 72
IKAZTEGIETA 0,3389 13 ANTZUOLA ‐0,0477 43 ATAUN ‐0,3181 73
USURBIL 0,3004 14 AZKOITIA ‐0,053 44 BALIARRAIN ‐0,3196 74
LASARTE‐ORIA 0,2957 15 AZPEITIA ‐0,0705 45 GABIRIA ‐0,3205 75
ORDIZIA 0,295 16 ELDUAIN ‐0,0756 46 ALBIZTUR ‐0,3256 76
DONOSTIA 0,251 17 VILLABONA ‐0,0833 47 EIBAR ‐0,3313 77
ZESTOA 0,2287 18
ABALTZISKETA ‐0,091 48
LEINTZ‐GATZAGA
‐0,3411 78
LAZKAO 0,2084 19 ARETXABALETA ‐0,0932 49 ZEGAMA ‐0,3608 79
BEASAIN 0,1753 20 ORENDAIN ‐0,0955 50 ELGOIBAR ‐0,3836 80
LEZO 0,162 21
ALTZAGA ‐0,1158 51 EZKIO‐
ITSASO ‐0,3886 81
LARRAUL 0,1563 22 ALTZO ‐0,1163 52 PASAIA ‐0,393 82
IRUN 0,1461 23 LEGORRETA ‐0,1193 53 OÑATI ‐0,417 83
ORIO 0,1395 24 ANDOAIN ‐0,1211 54 LEGAZPI ‐0,4202 84
HONDARRIBIA 0,1366 25 BERGARA ‐0,1297 55 AMEZKETA ‐0,4721 85
URNIETA 0,1306 26 BERROBI ‐0,1297 56 SORALUZE ‐0,508 86
DEBA 0,1099 27 TOLOSA ‐0,1368 57 LIZARTZA ‐0,5285 87
GETARIA 0,1066 28 ESKORIATZA ‐0,143 58 LEABURU ‐0,691 88
HERNANI 0,1052 29 IBARRA ‐0,1666 59
IDIAZABAL 0,0955 30 BIDEGOIAN ‐0,1769 60
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
278
Kalkulatu den kohesio‐soziala indize konposatuaren arabera Irurak du baliorik handiena
(1,2402) eta Leaburuk, berriz, txikiena (‐0,691). Lehenengo hamar baliorik hoberenak eta
azkeneko hamar baliorik okerrenak kontuan izanik, beheko 7‐2 Irudian, balio handienak
lortu dituzten lehenengo hamar udalerriak berdez ageri dira eta balio txikienak dituzten
hamar udalerriak berriz gorriz. Gainontzekoak, urdinez jaso dira.
7‐2 Irudia: Gipuzkoako udalerrien sailkapena Kohesio‐Sozialari dagokionez.
Iturria: Egileak egina.
Gizarte kohesioren arloan, beraz, Leaburu, Lizartza, Soraluze, Amezketa, Legazpi, Oñati,
Pasaia, Ezkio‐Itsaso, Elgoibar eta Zegama dira azken postuetan dauden udalerriak. Aipatu
behar da, hamar posturik okerrenean dauden udalerrietatik bostek 1.500 biztanle baino
gutxiago dituztela eta Tolosaldea eta Goierri eskualdekoak direla. Gainerako bost
udalerriak handiagoak dira, hau da, 4.000 biztanle baino gehiago dituzte eta hiru eskualde
ezberdinetakoak dira.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
279
Bestalde, nabarmendu nahi da, alde batetik, Zarautz, Olaberria, Astigarraga, Aia, Beizama,
Itsasondo, Belauntza, Aduna, Zumaia eta Irura puntuaziorik handiena duten hamar
udalerrien artean daudela, hau da, ez dagoela Bidasoa, Debabarrena eta Debagaraiko
udalerririk eta, bestetik, puntuazio hoberena lortu duten hamar udalerrietatik biztanleriari
dagokionez handienen artean daude, Urola Kostaldeko Zarautz eta Zumaia eta
Donostialdeko Astigarraga. Gainontzeko zazpi udalerriek 2.000 biztanle baino gutxiago
dituzte.
Ekonomia eta lehiakortasunari dagokionez, aurreko bi arloetan eman diren urrats berak
jarraituz, kontuan izan diren aldagaiak ONA‐k sei osagai nagusi atxikiko ditu (ikusi
eranskineko E‐7 taula) eta osagai hauen bidez erabilitako datuen bariantzaren %78,285a
azalduko da. Lehenengo osagai nagusiak (ON1) zerbitzuen sektorearen BEG (‐0,896),
industri sektorearen BEG (0,830), industri sektoreko establezimenduak (0,764), zerbitzuen
sektoreko establezimenduak (‐0,682) eta mikroenpresek sortutako lanpostuak (‐0,518)
aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia (ON2) urtean erregistratutako
kontratuak (0,869), udalaren zerga‐bilketa biztanle bakoitzeko (0,724) eta Gizarte
Segurantzako afiliatuak (0,670) adierazleekin dago nagusiki korrelazionatuta. Hirugarren
osagai nagusia udaleran gastu likidatua biztanleko (0,823), ostalaritza establezimendu eta
jatetxeak (0,751), eta nekazaritza eta arrantza sektorearen BAG (0,624) du harremanik
estuena (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐21 taula).
Kasu honetan, eta aurreko arloetan bezala, lortu diren sei osagai nagusiek Gipuzkoako
udalerri bakoitzak ekonomiari loturiko egoerari dagokionean dituzten ezberdintasunak
adierazteko baliagarriak izango dira. Horrez gain, sei osagai nagusi hauentzat udalerri
bakoitzak lortzen duen puntuazioa osagai bakoitzaren autobalioarekin ponderatuz
ekonomia adierazle konposatua kalkulatu ahal izango, hau da:
?????????????? ?∑ ??????????∑ ???????
, ? ? 1, 2, … , 88
eta jarraian udalerri bakoitzari dagokion ??????????? adierazle konposatuaren balioaren ‐
arabera ordenatu daiteke, hurrengo 7‐3 taulan egin den moduan.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
280
7‐3 Taula: Udalerrien hurrenkera Ekonomia‐Lehiakortasuna indizearen arabera
Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena
IRURA 1,8438 1 ZUMAIA 0,0723 31 GETARIA ‐0,1980 61
ADUNA 1,1778 2 BERGARA 0,0702 32 ARRASATE ‐0,1992 62
ALTZO 0,9753 3
ARAMA 0,0634 33
LEINTZ‐GATZAGA ‐0,2084
63
LARRAUL 0,6749 4 HERNANI 0,0413 34 GAZTELU ‐0,2231 64
ORMAIZTEGI 0,6597 5 SEGURA 0,0294 35 LEGAZPI ‐0,2439 65
ASTIGARRAGA 0,6108 6 LEGORRETA 0,0287 36 BERASTEGI ‐0,2449 66
MENDARO 0,5625 7 DONOSTIA ‐0,0114 37 TOLOSA ‐0,2505 67
EZKIO‐ITSASO 0,5488 8 AZPEITIA ‐0,0229 38 ORDIZIA ‐0,2696 68
ASTEASU 0,5475 9 IKAZTEGIETA ‐0,0298 39 ANDOAIN ‐0,2736 69
ELGETA 0,5194 10 ELGOIBAR ‐0,0311 40 MUTILOA ‐0,2996 70
OLABERRIA 0,4864 11 ZARAUTZ ‐0,0349 41 VILLABONA ‐0,3354 71
IDIAZABAL 0,4844 12 LAZKAO ‐0,0595 42 BERROBI ‐0,3503 72
AIZARNAZABAL 0,4783 13 BEIZAMA ‐0,0711 43 HERNIALDE ‐0,3548 73
ANTZUOLA 0,4618 14 ZEGAMA ‐0,0714 44 URRETXU ‐0,3681 74
ARETXABALETA 0,4249 15 ALBIZTUR ‐0,0887 45 MUTRIKU ‐0,3792 75
USURBIL 0,3563 16 ATAUN ‐0,1100 46 BIDEGOIAN ‐0,4104 76
OÑATI 0,3563 17 ZERAIN ‐0,1153 47 IRUN ‐0,4160 77
ESKORIATZA 0,2573 18 AZKOITIA ‐0,1158 48 GAINTZA ‐0,4474 78
DEBA 0,2347 19 ALTZAGA ‐0,1180 49 ORENDAIN ‐0,4567 79
LEZO 0,1942 20 ALKIZA ‐0,1230 50 ERRENTERIA ‐0,5038 80
ITSASONDO 0,1930 21 ANOETA ‐0,1264 51 LEABURU ‐0,5476 81
ELDUAIN 0,1916 22 ZALDIBIA ‐0,1275 52 SORALUZE ‐0,5706 82
BALIARRAIN 0,1881 23 HONDARRIBIA ‐0,1312 53 EIBAR ‐0,5791 83
OIARTZUN 0,1869 24 AMEZKETA ‐0,1350 54 ERREZIL ‐0,6092 84
BELAUNTZA 0,1867 25
GABIRIA ‐0,1452 55
LASARTE‐ORIA ‐0,6136
85
AIA 0,1800 26 LIZARTZA ‐0,1633 56 ABALTZISKETA ‐0,6164 86
URNIETA 0,1795 27 ORIO ‐0,1668 57 ZUMARRAGA ‐0,6235 87
BEASAIN 0,1682 28 ZIZURKIL ‐0,1706 58 PASAIA ‐0,7841 88
ZESTOA 0,1481 29 IBARRA ‐0,1742 59
OREXA 0,1252 30 ALEGIA ‐0,1875 60
Iturria: Egileak egina.
Ekonomia‐lehiakortasuna arloaren kasuan, 36 udalerrik balio positiboa dute, alegia, bataz
besteko baliotik gora daude eta gainontzeko 52 udalerriak bataz besteko balioa baino
txikiagoa. 52 udalerri horietatik daturik txarrenak jasotzen dituzten hamar udalerrien
artean daude, Pasaia, Zumarraga, Abaltzisketa, Lasarte‐Oria, Errezil, Eibar, Soraluze,
Leaburu, Errenteria eta Orendain. Udalerri hauetatik erdiak, biztanleari dagokionez,
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
281
udalerri handiak dira, 16.000 biztanle baino gehiago dituzte, eta beste erdiak, berriz, oso
txikiak dira zeintzuek 600 biztanle edo gutxiago dituzten. Biztanleriari dagokionez
handienak direnen artean daudenen %60a Donostialdea eskualdekoak dira eta txikienen
%60a, aldiz, Tolosaldekoak.
Dena dela, eta aurreko bi arloetan bezala, ekonomia – lehiakortasunari dagokion adierazle
konposatu honen arabera puntuaketa handiena lortu duten hamar udalerriak berdez jaso
dira beheko 7‐3 Irudian, gorriz baliorik txikienak dituzten hamar udalerriak eta gainerako
68ak urdinez.
7‐3 Irudia: Gipuzkoako udalerrien sailkapena ekonomia ‐ lehiakortasuna arloari dagokionez.
Iturria: Egileak egina.
Ekonomia arloari loturik daturik hoberenak dituzten 10 udalerrien tamaina biztanleriaren
dagokionez, aipatu behar da, ez direla oso handiak, hau da, hamar udalerri hauen artean
Gipuzkoako biztanleriaren %2,21 inguru ordezkatzen da. Nabarmendu behar da Bidasoa,
Deba Garaiko udalerririk ez dagoela hamar hoberenen artean. Bestalde, Tolosaldea
eskualdekoa den Irura nabarmentzen da puntuaziorik onenarekin (1,8438), bataz besteko
balioa baino ia 2 puntu gehiagorekin.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
282
Azkenik, Iraunkortasuna orokorrean, hots, ingurumena, kohesio soziala eta ekonomia
arloak erreparatzen badira, kontuan izan diren 21 adierazleekin ONAk bost osagai
nagusitan bildu ditu (ikusi eranskineko E‐9 taula). Bost osagai nagusiek datuen bariantzaren
%78,285a azalduko dute. Lehenengo osagai nagusiak (ON1) zerbitzuen sektorearen BEG (‐
0,885), industri sektorearen BEG (0,857), industri sektoreko establezimenduak (0,737),
zerbitzuen sektoreko establezimenduak (‐0,698), bizi den herritik kanpo ikasten duen 16
urte edo gehiagoko ikasle biztanleria (0,583), mikroenpresek sortutako lanpostuak (‐0,518)
eta ibilgailu parkea (0,508) aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia
(ON2) urtean erregistratutako kontratuak (0,839), udalaren zerga‐bilketa biztanle
bakoitzeko (0,833) eta Gizarte Segurantzako afiliatuak (0,826) adierazleekin dago nagusiki
korrelazionatuta. Hirugarren osagai nagusia azken hamarkadan biztanleriaren aldaketa
(0,912), haur indizea (0,826), zahartze‐indizea (‐0,792) eta ur eskaera osoa (0,498) du
harremanik estuena .Amaitzeko, hirugarren osagai nagusiak (ON3) korrelaziorik altuena
babes bereziko udal‐azalera (0,756) eta urteko kontsumo elektrikoa (‐0,635) adierazleekin
du (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐22 taula).
Lortu diren bost osagai nagusi hauek, beraz, Gipuzkoako udalerri bakoitzak
iraunkortasunari dagokionean dituzten ezberdintasunak adierazteko baliagarriak izango
dira eta iraunkortasun adierazle konposatua udalerri bakoitzarentzat kalkulatu ahal izango
da udalerri bakoitzak osagai nagusi bakoitzean lortzen duen balioa osagai nagusiaren
autobalioarekin ponderatuz, hots, hurrengo balioa lortuz:
???????????????????? ?∑ ??????????∑ ???????
, ? ? 1, 2, … , 88
Gipuzkoako udalerri bakoitzak eraikitako iraunkortasun adierazle konposatuaren
(?????????????????) bidez lortutako puntuaketa kontuan izanik, baita iraunkortasuna
osatzen duten azpi arloetan lortutakoa ere, beheko 7‐4 taulan jaso da. Lehenengo postuan
Aduna ageri da, iraunkortasuna bere osotasunean aztertzean puntuaketa hoberena lortu
duen udalerria, nahiz eta udalerri honek azpi arloka ingurumena eta kohesio sozialaren
kasuan edo ekonomiaren kasuan, hirugarren eta bigarren postua izan duen, hurrenez
hurren.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
283
7‐4 Taula: Gipuzkoako udalerri bakoitzak ONA bidez lortu duen puntuazioa eta dagokien sailkapena arlo ezberdinei erreparatuta.
Udalerria Ingurumena Gizarte‐Kohesioa
Ekonomia‐Lehiakortsuna
Iraunkortasuna
Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena
ADUNA 1,1891 3 0,9916 3 1,1778 2 2,0765 1
IRURA 0,9345 6 1,2402 1 1,8438 1 1,57194 2
ASTIGARRAGA 0,0204 47 0,4227 8 0,6108 6 0,88966 3
BELAUNTZA 0,8930 7 0,8169 4 0,1867 25 0,8306 4
ARAMA 0,0397 45 ‐0,0150 39 0,0634 33 0,69442 5
LARRAUL ‐0,9628 84 0,1563 22 0,6749 4 0,68758 6
ASTEASU 0,2407 33 0,0788 34 0,5475 9 0,60483 7
OIARTZUN 0,6484 10 0,3855 11 0,1869 24 0,54361 8
OLABERRIA 0,3734 23 0,4146 9 0,4864 11 0,54168 9
AIZARNAZABAL 0,3470 26 0,3666 12 0,4783 13 0,51538 10
EZKIO‐ITSASO 0,5188 14 ‐0,3886 81 0,5488 8 0,51176 11
BEIZAMA 0,9556 5 0,4660 6 ‐0,0711 43 0,42137 12
USURBIL 0,4032 19 0,3004 14 0,3563 16 0,41404 13
OREXA ‐0,4072 66 ‐0,2814 70 0,1252 30 0,40114 14
URNIETA 0,2028 36 0,1306 26 0,1795 27 0,381 15
ALKIZA 0,0356 46 ‐0,3012 72 ‐0,1230 50 0,36452 16
IDIAZABAL 1,2755 1 0,0955 30 0,4844 12 0,34671 17
BALIARRAIN ‐0,4479 68 ‐0,3196 74 0,1881 23 0,32144 18
ABALTZISKETA 0,0422 43 ‐0,0910 48 ‐0,6164 86 0,29868 19
ALTZO 0,6990 9 ‐0,1163 52 0,9753 3 0,28754 20
IKAZTEGIETA ‐0,6755 77 0,3389 13 ‐0,0298 39 0,28754 21
ALBIZTUR 0,4901 16 ‐0,3256 76 ‐0,0887 45 0,28579 22
MENDARO 0,0804 41 0,0577 36 0,5625 7 0,27643 23
MUTILOA ‐0,0219 50 ‐0,2079 64 ‐0,2996 70 0,25005 24
LIZARTZA 0,3677 24 ‐0,5285 87 ‐0,1633 56 0,22811 25
LEZO ‐0,1002 57 0,1620 21 0,1942 20 0,22301 26
ELGETA 0,3390 27 0,0099 38 0,5194 10 0,2154 27
AIA 0,3501 25 0,4411 7 0,1800 26 0,16972 28
ORENDAIN ‐0,5403 71 ‐0,0955 50 ‐0,4567 79 0,14332 29
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
284
udalerria Ingurumena Gizarte‐Kohesioa
Ekonomia‐Lehiakortsuna
Iraunkortasuna
Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa Ordena
GETARIA 0,1148 39 0,1066 28 ‐0,1980 61 0,12728 30
ERREZIL 0,9616 4 ‐0,2875 71 ‐0,6092 84 0,1028 31
ELDUAIN 1,1915 2 ‐0,0756 46 0,1916 22 0,08743 32
GABIRIA 0,3828 22 ‐0,3205 75 ‐0,1452 55 0,07503 33
ALTZAGA 0,2028 35 ‐0,1158 51 ‐0,1180 49 0,06644 34
ORMAIZTEGI 0,2298 34 0,0916 32 0,6597 5 0,04803 35
DEBA 0,2998 29 0,1099 27 0,2347 19 0,04681 36
BIDEGOIAN ‐0,3443 62 ‐0,1769 60 ‐0,4104 76 0,03356 37
DONOSTIA ‐1,7369 88 0,2510 17 ‐0,0114 37 ‐0,0076 38
HERNANI ‐0,7847 80 0,1052 29 0,0413 34 ‐0,0341 39
ITSASONDO 0,3364 28 0,5589 5 0,1930 21 ‐0,0386 40
ALEGIA 0,0059 49 ‐0,2154 66 ‐0,1875 60 ‐0,0591 41
HONDARRIBIA ‐0,5887 73 0,1366 25 ‐0,1312 53 ‐0,0748 42
LEGORRETA 0,3966 21 ‐0,1193 53 0,0287 36 ‐0,0812 43
ANOETA ‐0,2116 59 ‐0,0253 41 ‐0,1264 51 ‐0,0847 44
IRUN ‐1,0708 85 0,1461 23 ‐0,4160 77 ‐0,1105 45
ZERAIN 0,7786 8 ‐0,2467 67 ‐0,1153 47 ‐0,1111 46
GAINTZA 0,5511 12 ‐0,0263 42 ‐0,4474 78 ‐0,1244 47
ORIO ‐0,0953 56 0,1395 24 ‐0,1668 57 ‐0,1425 48
ATAUN ‐0,4049 65 ‐0,3181 73 ‐0,1100 46 ‐0,151 49
ZESTOA 0,4838 17 0,2287 18 0,1481 29 ‐0,1713 50
AZPEITIA ‐0,0599 52 ‐0,0705 45 ‐0,0229 38 ‐0,1792 51
ZARAUTZ ‐0,8079 81 0,4057 10 ‐0,0349 41 ‐0,1805 52
LEINTZ‐GATZAGA 0,5204 13 ‐0,3411 78 ‐0,2084 63 ‐0,1966 53
HERNIALDE 0,4128 18 ‐0,2085 65 ‐0,3548 73 ‐0,1966 54
ZEGAMA 0,0564 42 ‐0,3608 79 ‐0,0714 44 ‐0,201 55
BEASAIN ‐0,4204 67 0,1753 20 0,1682 28 ‐0,2059 56
ELGOIBAR ‐0,7453 79 ‐0,3836 80 ‐0,0311 40 ‐0,2063 57
LEABURU 0,2665 31 ‐0,6910 88 ‐0,5476 81 ‐0,2099 58
ZALDIBIA 0,6330 11 ‐0,0214 40 ‐0,1275 52 ‐0,2432 59
BERASTEGI 0,0080 48 ‐0,1966 63 ‐0,2449 66 ‐0,2498 60
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
285
udalerria Ingurumena Gizarte‐Kohesioa
Ekonomia‐Lehiakortsuna
Iraunkortasuna
Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena
AMEZKETA 0,0805 40 ‐0,4721 85 ‐0,1350 54 ‐0,2675 61
ESKORIATZA 0,1229 37 ‐0,1430 58 0,2573 18 ‐0,2682 62
BERGARA ‐0,0496 51 ‐0,1297 55 0,0702 32 ‐0,2693 63
PASAIA ‐0,0820 54 ‐0,3930 82 ‐0,7841 88 ‐0,2969 64
AZKOITIA ‐0,2570 60 ‐0,0530 44 ‐0,1158 48 ‐0,2969 65
GAZTELU ‐0,6184 74 ‐0,1905 61 ‐0,2231 64 ‐0,3003 66
ANTZUOLA 0,1158 38 ‐0,0477 43 0,4618 14 ‐0,3136 67
ARRASATE ‐0,5724 72 ‐0,2505 68 ‐0,1992 62 ‐0,315 68
OÑATI ‐0,4541 70 ‐0,4170 83 0,3563 17 ‐0,3208 69
TOLOSA ‐1,1279 87 ‐0,1368 57 ‐0,2505 67 ‐0,3283 70
URRETXU ‐0,0910 55 0,0867 33 ‐0,3681 74 ‐0,3349 71
ORDIZIA ‐0,8368 83 0,2950 16 ‐0,2696 68 ‐0,3526 72
LAZKAO 0,2489 32 0,2084 19 ‐0,0595 42 ‐0,3567 73
ERRENTERIA ‐0,6307 76 0,0936 31 ‐0,5038 80 ‐0,3923 74
VILLABONA ‐0,4525 69 ‐0,0833 47 ‐0,3354 71 ‐0,4005 75
BERROBI ‐0,6299 75 ‐0,1297 56 ‐0,3503 72 ‐0,4105 76
ZUMAIA 0,0397 44 0,9962 2 0,0723 31 ‐0,4166 77
IBARRA ‐0,1109 58 ‐0,1666 59 ‐0,1742 59 ‐0,435 78
LASARTE‐ORIA ‐0,8128 82 0,2957 15 ‐0,6136 85 ‐0,4482 79
MUTRIKU ‐0,3410 61 ‐0,1944 62 ‐0,3792 75 ‐0,4688 80
EIBAR ‐1,0728 86 ‐0,3313 77 ‐0,5791 83 ‐0,5611 81
ANDOAIN ‐0,7059 78 ‐0,1211 54 ‐0,2736 69 ‐0,5665 82
SORALUZE ‐0,3464 63 ‐0,5080 86 ‐0,5706 82 ‐0,5817 83
LEGAZPI 0,4017 20 ‐0,4202 84 ‐0,2439 65 ‐0,6315 84
ZIZURKIL ‐0,0718 53 0,0734 35 ‐0,1706 58 ‐0,65 85
ZUMARRAGA ‐0,3592 64 ‐0,2698 69 ‐0,6235 87 ‐0,6516 86
SEGURA 0,4939 15 0,0431 37 0,0294 35 ‐0,7216 87
ARETXABALETA 0,2675 30 ‐0,0932 49 0,4249 15 ‐0,7547 88
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
286
Iraunkortasunaren dimentsioak ezberdinak banaka aztertu ostean, hiru dimentsio
ezberdinei dagozkien 21 aldagai esanguratsuenak batera landu dira. Horrenbestez
iraunkortasunari loturik Gipuzkoako udalerri bakoitzari puntuazio jakin bat egokitu zaio.
Aurretik eman diren urrats berdinei jarraituz, baliorik hoberena zein txarrenak lortu dituzte
hamar udalerri nabarmendu dira 7‐4 irudian, berdez lehenengoak eta gorriz bigarrengoak.
Gainontzekoak bataz bestekotik hurbil aurkitzen diren udalerriak bezala multzokatu eta
urdinez ageri dira 7‐4 irudian.
7‐4 Irudia: Gipuzkoako udalerrien sailkapena iraunkortasunari dagokionez.
Iturria: Egileak egina.
Zentzu honetan, eta biztanle kopurua kontuan izanik, puntuaziorik okerrenarekin dauden
udalerriak ez dira udalerri txikienak, ertainak eta handienak baizik. Eibar, Lasarte‐Oria,
Andoain eta Zumarraga, 10.000 biztanle baino gehiagorekin, ‐0,4482 eta ‐0,6516
puntuazioaren artean daude.
Beste muturrean, aldiz, udalerri gehienek askoz ere biztanle gutxiago dituzte nahiz eta
Oiartzun ia 10.000 biztanletara iritsi den. Dena dela, azpimarratu behar da, puntuazio
handienarekin Tolosaldeako Irura eta Aduna aurkitzen direla, 1,572 eta 2,076 puntuekin
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
287
hurrenez hurren. Bataz besteko multzoan bildu diren udalerrien artean puntuazio
hoberena lortu duenetik puntu bat eta puntu t’erdi gehiagorekin. Beste bereizgarri bat,
zera da, hamar udalerri hauek Gipuzkoako barnealdean aurkitzen dira.
Horrenbestez, atal hau amaitzeko, azpimarratu nahi da ONA analisiari esker definitu den
iraunkortasunaren adierazle konposatuaz baliatuz udalerrien iraunkortasun maila
kuantifikatu daitekeela. Horrez gain, udalerri bakoitzaren indar‐guneak zein ahuleziak ere
identifikatu daitezke eta hobekuntzarako aukerak lor daitezke udalerri bakoitzaren
adierazleak sakonago aztertzen badira. Esate baterako, 7‐4 taulan ikusten denez
Aretxabaletak iraunkortasunari dagokionez puntuaziorik txikiena du (‐0,7547). Honen
azalpena Kohesio‐Soziala arloan lortu duen puntuazio baxua (‐0,0932) izan daiteke. Kapitulu
honen eranskineko 7‐20 taulan konprobatu daitekeenez kohesio‐sozialaren dimentsioan
lortu den lehenengo osagai nagusiak oso korrelazio altua du Haur indizea, Biztanleriaren
aldaketa azken hamarkadan eta Zahartze‐indizea aldagaiekin. Beraz udalerri honek
iraunkortasun emaitza hobeak lortu nahi baditu adierazle hauetan datuak hobetzeko
neurriak hartu beharko lituzke.
Bestalde, EKPBaz baliaturik ingurumena babestuko duten ondasun eta zerbitzuen aldeko
hautua eginez iraunkortasuneranzko urrats garrantzitsua egin daiteke. Zentzu honetan,
azpimarratu nahi da, 2012. urtean ELGEko herrialde askok EKP garapen iraunkorra
sustatuko duen palanka‐politika moduan erabili dutela modu esanguratsu batean eta,
dagoeneko, ELGEko herrialdeen %72ak EPKBari loturiko estrategia bat garatua duela
(OECD, 2013).
Beraz, Gipuzkoar udalerri bakoitzaren egoera iraunkortasunari dagokionean ezagutu
ostean, hurrengo atalean, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrietan EKPBari
ematen zaion garrantzia eta ekimen hau zenbateraino praktikan jartzen den aztertuko da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
288
7.3. GIPUZKOAKO UDALERRIEN EGOERA EKPB‐ARI DAGOKIONEZ
Azken hamarkadan kontratazio publikoaren bete beharra bai politika estrategikoetan zein
politika sektorialetan asko aldatu da. Duela hamar bat urte arte, 2000. urtetik 2003. urtera
bitartean, ingurumen eskakizunak nola eta noraino ezar zitezkeen argitu nahi izan zen.
Ondorengo bost urteetan, 2003. urtetik 2008. urtera arte, sektore publikoaren
kontsumoari lotutako ingurumen eragin kaltegarria ahalik eta gehien murrizteko erosketa
eta kontratazio publiko berdea zein sektoreetara bideratu zitekeen eztabaidatzen zen.
Azken urte hauetan, 2008. urtetik gaur arte, Europan erosketa berdea sustatzeko prozesua
garatzearekin batera, Europar Batasuneko kideak erosketa eta kontratazio publiko berdea
bultzatzeko ekintza‐planak ezartzen hasi dira. Beheko 7‐5 irudian urdinez ageri dira 2011ra
arte erosketa berdeko plana edo antzeko planen bat ezarri duten herrialdeak eta laranjaz
halako plan bat eratzeko fasean daudenak: Bulgaria, Estonia, Grezia, Hungaria eta
Errumania. Horrez gain, EKPB neurtzeko metodologiak abian jartzen hasi dira; alde batetik,
indarrean jarri diren planak zenbateraino barneratu diren jakiteko eta, bestetik,
ingurumenean zer nolako hobekuntzak lortu diren zehazteko (IHOBE, 2012).
7‐5 Irudia: Erosketa berdeko planak dituzten Europar Batasuneko estatuak.
Iturria: IHOBE (2012)
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
289
Bestalde, aurreko kapituluetarako egin den Garapen Iraunkorrari loturiko literaturaren
azterketak, batik bat, TA21 eta zehatzago EKPBari loturikoak, oinarrizko hainbat ezaugarri
jakinarazi dizkigu. Zentzu honetan, gogoratu nahi da Clement et al.‐ek (2003) aipatzen
duten moduan, tokiko administrazioak erosketa eta kontratazio publikoko prozesuetan
ingurumen eskakizunak barneratzerako aukera egokiak dituztela. Nazio mailako
administrazioek ez bezala, udal administrazioek, tokiko jarrerak gertuagotik ezagutzeko
aukerak dituzte eta, ondorioz, egokitzapenak azkarrago egin ditzakete. Bestalde, ordea,
tokiko administrazioak ezin dira EKPB‐ren onura guztiak probestu; esate baterako, tokiko
administrazio gehienak txikiegiak dira berrikuntza eta produktu berrien garapena
sustatzeko (Brander, Olsthoorn, Oosterhuis, & Führ, 2003).
EKPB loturiko literatura errebisatzean EKPBa modu arrakastatsu batean aplikatzeko
beharrezkoak diren hainbat elementu nagusi ere identifikatu dira:
1. Alde batetik, Clement et al (2003) eta Erdmerger (2003a) egileen arabera EKPB‐
aren garapena eta inplementazioa neurri handi batean EKPB prozesuetan benetan
sinesten dutenen baitan dago.
2. Bestetik, Clement et al (2003) dioten moduan, ingurumena eta erosketez
arduratzen diren udal sailen arteko lankidetza oso garrantzitsua da. Lankidetza
horrekin EKPB aplikatzeko beharrezkoa den ezagutza partekatzen baita. Dena dela,
badirudi ingurumena eta erosketez arduratzen diren sailen arteko lankidetza ez
dela nahikoa, gutxieneko ezagutza maila bat ere ezinbestekoa da bai erosketa
prozesuei zein ingurumen gaiei buruz.
3. Hirugarrenik, erosketa eta kontratazio publiko berdeari buruzko tokiko estrategia
garatua izatea arrakastarako elementu moduan identifikatu da “Local Experiences:
green purchasing practices in six European cities” (2003) lanean.
4. Laugarren gako elementua, Bower et al.‐en (2005) txostenean aipatzen denez,
erosketa eta kontratazio publikoaren kontzentrazio maila litzateke. Azterketa
horretan ez da argi geratzen kontzentrazio maila horren garrantziaren zergatia,
baina badirudi azalpen bat erosketa eta kontratazio prozesuaz arduratzen direnen
konpetentzia mailari loturik legokeela, hau da, ingurumen gaiei loturik erosketa
arduradunek dituzten konpetentziei loturik (Michelsen & de Boer, 2009).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
290
Ezaugarri horiek Gipuzkoako udalerrietan ere betetzen ote diren kontrastatzeko burutu
dugun landa lana aurrera eramateko udal administrazioei igorri zaien galdetegi bat
diseinatu da. Galdetegi hau aztertu diren dokumentu ezberdinetan oinarritu da. Izan ere,
bai eskuragarri dagoen literatura errebisatuz zein parte hartu duten agenteen ekarpenei
esker antzeman ditugun oinarrizko ezaugarriak kontuan hartuta ondorengo galderak mahai
gainera ekartzeko ahalegina egin dugu. Laburbilduz ondokoak dira:
Aztertu diren iturri ezberdinen arabera, Garapen Iraunkorrari loturiko ekimenak,
Gobernu edo Administrazio Publikoek abian jarri behar dituzte eta ez hiritarrek.
Horrez gain, sarritan udala hiritarrengandik hurbilen aurkitzen den baino
ingurumenarekiko gutxien kezkatu den administrazio publiko moduan ikusten da.
Beraz, hurrengo galdera planteatzen dugu: EKPB‐aren aldeko konpromisorik ba al
dago Gipuzkoako udaletan?
Orokorrean, Administrazio Publikoko arduradun politikoei arazoak errotik
konpondu ordez adabakiak (partxeak) jartzen ibiltzea egozten zaie. Horrez gain,
administrazioei eredugarri izatea eskatzen zaie. Beraz, ondorengo galderak
erantzun nahi ditugu: Gipuzkoako udal erakundeetan Erosketa eta Kontratazio
Publiko Berdeak lehentasunezko posizioa al du? EKPB aurrera eramateko
estrategiarik ba al dago? EKPB aldeko gida dokumenturik ba al dago?
Administrazio bakoitzeko sailen arteko lankidetza EKPBa modu arrakastatsu batean
aplikatzeko elementuetako bat bezala identifikatu da. Beraz, hurrengo galdera
sortzen zaigu: Udal administrazioetan Erosketa eta Kontratazio saila eta Ingurumen
sailaren arteko lankidetzarik ba al dago? Erosketa eta Kontratazioa Tokiko
Administrazioan modu zentralizatu batean antolatua al dago?
Aurreko galderei erantzun bat eman asmoz, udalerriaren tamaina eta urteko erosketa
bolumenari buruzko hainbat galdera orokor ditu prestatu den inkesta ereduak. Jarraian
erosketari ematen zaion garrantziari buruzko galdera zehatzagoak jasotzen dira baita
udalak erosketa zein kontratazio publiko berdearen inguruan aurrera eraman dituen
praktikei buruzkoak ere.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
291
7.3.1. LAGINAREN HAUTAKETA
Lehenik eta behin, aipatu behar da Gipuzkoako herrialdeak 88 udalerri dituela. Horietatik
%62ak 5.000 biztanle baino gutxiago ditu eta, bestetik, 50.000 biztanle edo gehiago
dituztenek udalerrien %2a osatzen dute. Alegia, Gipuzkoako herrialdea tamaina txikiko
udalerriez osatutako herrialde bat da, nahiz eta, biztanleriaren dentsitatea oso altua den
(ikusi hurrengo 7‐1 grafikoa).
7‐1 Grafikoa: Udalerrien banaketa biztanleriaren tamainaren arabera.
Iturria: Egileak egina INE‐ko datuekin.
Lehen saiakera batean, 2011ko irailean, Gipuzkoako udalerri guztiei bidali zitzaien emailez
datu bilketarako eraikitako galdetegia. Baina erantzunak jasotzeko zailtasunak zirela eta
irizpide moduan landa lana 5.000 biztanle edo gehiago zituzten udalerrietara mugatzea
erabaki zen. Beraz, landa lanaren lagina 31 udalerri gipuzkoarrek osatu dute eta hauen
banaketa eskualdeka beheko 7‐5 taulan jaso da. Gutxi gorabehera, urtebeteko epean eman
zitzaien erantzunak bidaltzeko. Epe horretan, erantzundako 17 galdetegi jaso ziren, alegia,
galdetegien erantzun‐tasa %54,84‐ekoa izan zen. Bestalde, aipatu nahi da, galdetegiaren
eredua eranskinean aurkitzen dela eta erantzunda jasotakoak CD‐an bildu direla.
26%
25%
11%
15%
16%
5%
2%
<= 500
501‐2.000
2.001‐5.000
5.001‐10.000
10.001‐20.000
20.001‐50.000
> 50.000
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
292
7‐5 Taula: 2011. urtean galdetegia igorri zitzaien udalerriak eskualdeka.
Bidasoa‐Behera
Debabarrena Debagoina Donostialdea Goierri Tolosaldea Urola‐
kostaldea
Hondarribia Deba Aretxabaleta Andoain Beasain Tolosa Azkoitia
Irun Eibar Arrasate Donostia Lazkao Bilabona Azpeitia
Elgoibar Bergara Errenteria Legazpi Zarautz
Oñati Hernani Ordizia Zumaia
Lasarte‐Oria Urretxu
Lezo Zumarraga
Oiartzun
Pasaia
Urnieta
Usurbil
Iturria: Egileak egina.
Azpimarratu behar da, igorritako galdetegia erantzunda jasotzeko zailtasunak hasiera
batean pentsatzen zena baino handiagoak izan direla. Ondorioz behin baino gehiagoten
jarri gara harremanetan eta zeharkako bideetara ere jo behar izan da. Dena dela, lortutako
erantzun maila nahiko altua izan da antzeko metodologia erabilitako beste lan batzuekin
alderatuz gero. Guztira, 17 udalerrik erantzun dute eta hauen banaketa eskualdeka beheko
7‐6 Taulan bildu da:
7‐6 Taula: Erantzunen indizea eskualdeka.
Eskualdea Erantzundako galdetegiak
Igorritako galdetegiak Erantzun‐tasa (%)
Bidasoa‐Behera 0 2 0
Debabarrena 1 3 33,33
Debagoina 3 4 75
Donostialdea 6 10 60
Goierri 4 6 66,66
Tolosaldea 1 2 50
Urola‐kostaldea 2 4 50
Guztira 17 31 54,84
Iturria: Egileak egina.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
293
Erantzunda jaso diren galdetegien herrietako biztanleriak Gipuzkoa Herrialdeko
biztanleriaren ia %70a ordezkatzen du, izan ere, aurretik aipatu den moduan herrialdeko
udalerri handienei igorri zitzaien. Dena dela, 7‐7 Taulan argi ikusten denez, biztanleriaren
ordezkaritza eskualdeka ezberdina da. Horrenbestez, nabarmendu behar da, Bidasoa‐
Behera eskualdea osatzen duten bi udalerrien aldetik erantzunik ez jaso izanak eskualde
honetako errealitateari buruzko informaziorik gabe utzi gaituela. Beste muturrean,
Debagoiena eta Donostialdea daude, bertako udaletako erantzunek eskualdeko biztanleen
%76 eta %87a ordezkatzen dutelarik, hurrenez hurren.
7‐7 Taula: Erantzundako inkestek ordezkatzen duten biztanleria eskualdeka
Eskualdea Biztanleria osoarekiko Lagina osatzen duten
biztanleriarekiko
Bidasoa‐Behera % 0,00 %0,00
Debabarrena %49,69 %55,68
Debagoina %76,85 %87,62
Donostialdea %87,45 %88,76
Goierri %45,29 %64,74
Tolosaldea %38,27 %75,67
Urola‐kostaldea %44,03 %50,89
Guztira %62,22 %69,27
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
294
7.3.2. IKERKETAREN EMAITZAK
Erosketa eta Kontratazioaren arduradunari buruz
Galdetegia hasiera batean lagineko udalerrietako udaletxetako ingurumen sailera edota
ingurumen gaia lantzen duten sailera igorri da, baldin eta ingurumen sailik ez bazegoen.
Galdetegia erantzuteaz arduratu direnak, ordea, kargu desberdinetan dihardutenak izan
dira: nagusiki ingurumen teknikariak nabarmendu dira erantzuleen %30a osatuz, ondoren
Administrazio Orokorreko arduradunak eta udaletxean kontratazioaz arduratzen direnak
daude, kargu mota bakoitzak galdetegia erantzun duten %17,65a ordezkatzen du, hots,
bien artean erantzunen %35,30a. Aurrekoez gain, errenta teknikari bat, udaletxeko idazkari
bat, zerbitzu buru bat eta udal letradun bat ere arduratu dira galdetegia erantzuten.
Tokiko administrazio mailan erosketa eta kontratazioak egiterakoan azken arduradun
nagusi bat edo gehiago dauden ezagutu asmoz, udalean erosketa eta kontratazioaz zenbat
pertsona arduratzen diren galderari erantzuterakoan, bakar batean soilik antzeman dugu
pertsona bakarra arduratzen dela. Gainerako tokiko erakunde guztietan sail bakoitza bere
erosketa eta kontratazioak burutzeaz arduratzen da.
Erosketa eta Kontratazioaren antolaketari buruz
Galdetegia erantzun dutenen artean, EKPaz arduratzen den sail konkreturik baduten
galdetzen zaienean, gutxi gorabehera, erdiek badutela eta beste erdiak ez dutela erantzun
dute. Baiezkoa erantzun dutenen artean, biztanleari dagokionez tamainarik handieneko
udalerriak aurkitzen dira. Beraz, zenbat eta udal administrazioaren tamaina txikiagoa izan
erosketa eta kontratazioak modu deszentralizatuago batean egiteko joera indartsuagoa da
eta kontrakoa gertatzen da tokiko administrazioaren tamaina handitzen denean. Honen
azalpen bat funtzionala izan daiteke, zenbat eta tamaina handiagoa izan udalak, bolumen
handiko EKP gehiago burutuko dituzte, hauek ezin dira zuzenean hornitzailearekin adostu,
pleguak argitaratu behar dira, hornitzaileak ebaluatu eta abar. Beraz, dinamika horretara
ohituak daude eta errazagoa egiten zaie guztia batera kontratatzea.
Dena dela, modu zentralizatuan ondasun edo zerbitzuren bat erosten duen udalerrien
kopurua erosketa eta kontratazioaz arduratzen den saila duen udal kopurua baino
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
295
handiagoa da; udalen %76ak baino gehiagok erosi edo kontratatzen du gutxienez ondasun
edo zerbitzuren bat bide hau erabiliz eta aipatu diren ondasun eta zerbitzuen artean
daude: argindarra, bulegoko materiala, papera, ura, gasa, fotokopiak, eraikuntzen
garbiketa lanak, posta zerbitzua, inprimakiak, material suntsikorra, ibilgailuak, altzariak eta
garbiketarako materialak, beste batzuen artean. Beheko 7‐8 Taulan modu zentralizatuan
erosten diren produktuak zerrendatu dira, horietatik batzuk 4 tokiko administrazio
ezberdinetan eskuratzen dira eta beste batzuk berriz bakar batean.
7‐8 Taula: Erosketa eta Kontratazio Publiko zentralizatuari buruz
Galdetegiko galdera
Bai
Ez
Ez dakit/ Ez
du erantzun
N
Erosketa eta kontratazioaz arduratzen den sailik ba al dago? 9 8 0 17
Produkturen bat modu zentralizatuan erosi/kontratazen al da 13 4 0 17
Modu zentralizatuan erosten diren produktuak Udal administrazio
kopurua Argindarra 4 Bulegoko materiala 4 Papera 4 Posta eta mezularitza zerbitzua 4 Gasa 4 Garbiketa materiala 3 Fotokopiak 2 Hornidurak 2 Ordenagailuak edo gailu informatikoak 2 Eraikuntzen garbiketa zerbitzua 1 Ura 1 Material suntsikorra 1 Aseguruak 1 Altzariak 1 Ibilgailuak 1
Iturria: Egileak egina.
Azpimarratu behar da, udalerri askotan ondasun edo zerbitzu bat baino gehiago erosi edo
kontratatzen direla modu zentralizatuan, baina bat bakarrik erosten dutenen artean
orokorrean papera izaten da modu honetan erosten den produktua. Eguneroko jardunean
erabilera handia duen produktua, hain zuzen ere.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
296
Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bolumenari buruz
Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bolumenari buruzko datuen bilketa are zailagoa izan
da. Gai honi loturiko galderak erantzun dituzten udalerrietako udal administrazioek
erosketa eta kontratazio publikora bideratzen duten diru kopurua 3 milioi eta 7 milioi
artean aurkitzen da. Donostiako kasuan, salbuespena delarik, 87,6 milioi erabiltzen dira.
Datu hau, Donostia, Gipuzkoako hiriburua izateak azaltzen du. Esleipen zuzenera, hots,
bolumen ekonomiko txikiko erosketa eta kontratazioetara71, EKP bolumenaren portzentaje
nahiko baxua bideratzen dute tokiko administrazio gehienek, %3,5 eta %10 artean
aurkitzen dira gehienak. Koska bat gorago, Arrasateko udala dugu, laurden bat esleipen
zuzenetan gastatzen duelarik. Salbuespen moduan Urretxuko udalaren kasua aipatu
daiteke, zeinek bere EKP bolumenaren %77a bideratzen duen esleipen zuzenera.
Modu berean udal administrazio gehienek prozedura irekien72 bidez egiten dituzte
erosketa eta kontratazio gehienak, hau da, EKPren %50 eta %95 bitartean. Mailarik
baxuenarekin, Urretxuko udala aurkitzen da zeinek bere erosketa eta kontratazioen %33a
burutzen duen prozedura irekiaren bidez.
Erosketa eta Kontratazio kudeaketari buruz
EKP‐ak, tokiko administrazioaren baitan, lehentasun estrategikoa duen galdetzerakoan 6
kasutan baiezkoa erantzun dute eta beste 6 kasutan ezezkoa. Gainontzeko kasuetan
horren inguruko berririk ez izatea azpimarragarria da. Nabarmendu behar da, bestalde, EKP
prozesuari lehentasun estrategikoa emateak ez duela EKP plan zehatz bat izatea ziurtatzen.
Horrela, lehentasun estrategikoa eskaintzen dioten 6 tokiko administrazioetan ez dago
erosketa planik zehaztuta. Aldiz, lehentasun estrategikorik eman ez dioten bi tokiko
administrazioetan erosketa plan bat definituta dago, gainera hauek dira erosketa plana
duten tokiko administrazio bakarrak. Etorkizunean beste hiru tokiko administrazioetan ere
71 Obren kasuan zenbatekoak 50.000 euro edo txikiagoa izan behar du eta gainontzeko kasuetan 18.000 euro edo gutxiago.
72 Deialdi ofizial baten bidez Tokiko Administrazioak erosi edo kontratatzeko asmoa argitaratu du eta interesa duen edozein hornitzailek aurkeztuko du bere eskaintza.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
297
erosketa planen bat definitua izatea aurreikusten dute eta hiru horietatik bietan aitortu da
EKP lehentasunezko estrategia moduan (ikusi 7‐9 Taula).
7‐9 Taula: Erosketa eta Kontratazio Publikoa eta kudeaketa
Galdetegiko galdera Bai
Ez
Ez dakit/ Ez
du
eran
tzun
N
Erosketa eta Kontratazioa, udal politika guztien artean, lehentasun estrategikoa duen politika bat bezala ulertzen al da?
6 6 5 17
Erosketa eta Kontratazioaren lehentasuna eta erosketa planaren existentzia
N
EKP‐ak lehentasun estrategikoa du eta erosketa plana zehaztuta dago 6
EKP‐ak lehentasun estrategikorik ez du eta erosketa plana zehaztuta dago 2
EKP‐ak lehentasun estrategikorik ez du eta erosketa plana zehaztu gabe dago
9
Iturria: Egileak egina.
Bestalde, garrantzitsua iruditu zaigu EKP kudeaketari dagokionez udal politiken lehentasun
zehatzei buruz galdetzea hauen nondik norakoak ezagutzeko. Horrenbestez, udalen %53ak
lehentasun zehatzak izatea onartzen du. Lehentasunik errepikatuena ondasun eta
zerbitzuak preziorik onenean lortzean datza eta ahal izanez gero bertako
hornitzailearengandik edo ahalik eta kalitate hoberenarekin. Hizkuntza berdintasunaren
aldeko lehentasuna ere jaso da bi kasuetan. Ingurumen irizpideak, irizpide etikoak edo
gizarte irizpideak betetzen dituzten ondasun eta zerbitzuen aldeko lehentasuna ere aipatu
da.
Udal administrazioek gainontzeko erakundeekin, EKP‐ari loturik, duten lankidetzari buruz
ere galdetu da. Gehiengo handi batek, galdetegia erantzun duten 17etatik 14k, hain zuzen
ere, gutxienez ondasun edo zerbitzuren baten erosketa edo kontratazioa beste erakunde
batekin batera lankidetzan burutzen du. Gainera, lankidetzen bidez erosi edo kontratatzen
duten 14 udal administrazio horietatik 10ek Gipuzkoako Foru Aldundiak eskaintzen duen
kontratazio zentralizatua zerbitzuarekin du lankidetza (ikusi 7‐10 Taula).
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
298
Gipuzkoako Foru Aldundiarekin egindako kontratazio zentralizatuaz gain lankidetza
akordioak dituzte hainbat udal administrazioek beraien eskualdeko mankomunitate eta
garapen agentziekin. Esate baterako, UGGASA‐rekin eskola A21eko materialak, familiei
zuzendutako hezkuntza‐zerbitzuak eta zabor zein birziklatzeko materialen bilketa
zerbitzuen kontratazioa aurrera eraman da.
7‐10 Taula: Erosketa eta kontratazio publikoari loturiko lankidetzari buruz
Galdetegiko galdera
Bai
Ez
Ez dakit/ Ez
du erantzun
N
Udalak erosketa eta kontratazio prozesua beste erakunde batzuen lankidetzarekin burutzen al du?
14 3 0 17
Aipatu zein erakunderekin duen lankidetza: N
GFArekin 10
Beste erakunderen batekin: eskualdeko mankomunitatearekin 4
Iturria: Egileak egina.
Orokorrean, lankidetzaren bidez, batik bat, elektrizitate hornikuntza eta posta zerbitzuak
kontratatzen dira73. Ondoren datoz, bulegoko materialak, aseguruak eta gasolioaren
erosketa eta kontratazioa eta amaitzeko, neurri apalago batean, jasogailuen mantentzea,
su itzalgailuen mantentzea, telefono zerbitzua eta gas horniketa aurkitzen dira. Aipatu
diren produktuak lankidetzari dagokionez duten garrantziaren arabera zerrendatu dira
hurrengo 7‐11 taulan.
73 GFA‐k, 2011. urtean, Gipuzkoa osorako kontratazio‐zentrala ezartzea onartu zuen. Borondatezko sistema bat da eta bertan parte hartzea erabakitzen duten erakundeek berariaz adieraziko dute espediente bakoitzean kontratazioan parte hartu nahi duten edo ez.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
299
7‐11 Taula: Lankidetza bidez erosi edo kontratatzen diren produktuak
Lankidetzan erosi edo kontratatzen diren ondasun eta zerbitzuak
N
Elektrizitate hornikuntza 8
Posta zerbitzua 6
Bulegoko materiala 2
Aseguruak 2
Gasolioaren erosketa eta kontratazioa 2
Jasogailuen mantentzea 1
Su itzalgailuen mantentzea 1
Telefono zerbitzua 1
Gas horniketa 1
Iturria: Egileak egina.
Bestalde, azpimarratu behar da, erantzun duten 17 tokiko administrazioetatik 3k oraindik
ez dutela lankidetzaren bidez ez ondasun ez zerbitzurik erosi edo kontratatu baina
etorkizunean horietatik bi udal administrazioek lankidetzarako asmoa azaldu dute eta
Gipuzkoako Foru Aldundiaren zerbitzu zentralizatua aipatu dute zehazki.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruz
Beheragoko 7‐12 Taulan toki administrazioek EKP deialdietan edo hornitzaileekin
harremanetan jartzerakoan ingurumen eskakizunak zein neurritan barne hartzen dituzten
eta ingurumen eskakizun horiek zein motatakoak diren jasotzen da.
Aipatu behar da, hautatu den laginari dagozkion udal administrazio gehienek, zehazki ia
%57ak, orokorrean EKP prozesuetan oraindik ez dutela ingurumen eskakizunik barneratzen
nahiz eta udalen ia %44ak tarteka zehaztu dituzten. Beraz, datuek argi erakusten dutenez,
ingurumen eskakizunak barneratzea oraindik ez da sistematikoki aplikatzen. Bestalde,
ingurumen eskakizun ohikoena ondasun eta zerbitzu hornitzaileek ingurumen kudeaketa
sistemaren bat izatea da. Ondasunak erosterakoan ingurumen etiketaren (edo baliokidea)
bat egiaztatzea ere erabiltzen da, baina ez da jarrera ohikoena. Gutxienez kasuen erdietan
ez baita eskatzen.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
300
7‐12 Taula: Gipuzkoako udalek balizko hornitzaileei helarazten dizkien ingurumen eskakizunak.
Galdetegiko galdera
Bai
Batzue
tan
Ez
Ez dakit
N
Orokorrean udalak EKP deialdietan edota hornitzailearekin harremanetan jartzerakoan ingurumen eskakizunak zehazten al ditu?
%43,75 %56,25 16
Eskakizun esanguratsuenak:
Ondasun hornitzaileek ingurumen kudeaketa sistema bat izan behar dute
%18,75 %37,5 %43,75 16
Zerbitzu hornitzaileek ingurumen kudeaketa sistema bat izan behar dute
%18,75 %37,5 %43,75 16
Ingurumen ezagutza esplizitua izatea derrigorrezkoa da (zerbitzu hornitzaileen kasuan)
Ingurumen etiketak (edo baliokidea) izatea edo (gutxieneko) ingurumen ezaugarri estandarrak izatea derrigorrezkoa da ondasunak erosterakoan
%12,50 %18,75 %50 %18,75 16
Iturria: Egileak egina
Aurrekoaz gain, ingurumen eskakizunen bat eskatu denean zein ondasun edo zerbitzu
motari eskatu zaion jakin nahi izan da. Jasotako erantzunen arabera, ondasun eta zerbitzu
ugariri eskatu izan zaie. Horien artean daude; paper hornikuntza, informatika ekipoak,
hondakinen bilketa zerbitzua, herriko garbiketa zerbitzua, lorezaintza zerbitzua, argiteria,
vending makinak, umeen parkearen eraikuntza, ingurumen prebentzio ikastaroetako
zerbitzuak, hondartzetako sorosle zerbitzua, hondartzako kantina zerbitzua, udal
ibilgailuak. Aipatu diren produktu ezberdinen artean, paper hornikuntza da gehien
errepikatzen dena, alegia, adibideak jaso dizkiguten udal erakunde guztiek aipatu dute.
Ondoren gehien errepikatzen diren hurrengo produktuen artean daude, udal ibilgailuak,
informatika ekipoak eta eraikinen garbiketa zerbitzua. Beheko 7‐6 irudian 5 tokiko
administrazioetatik adibide moduan jaso ditugun produktu ezberdinak biltzen dira eta
bakoitzak jasotako aipamenaren arabera sailkatu dira.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
301
7‐6 Irudia: Udal administrazioek EKPBaren bidez erositako hainbat produktu aipamen kopuruaren arabera.
Iturria: Egileak egina.
EKPBaren erabilera aktiboa kalifikazio eta hautaketa fasean
Prezio txikiena duen eskaintza baztertu den edo ez galdetzerakoan lau udal
administrazioetatik baiezkoa erantzun da, beste bitatik ez dakitela eta, gehienek, hamar
udal administrazioen ordezkariek ezezkoa erantzun dute. Beraz, bildutako erantzun
hauekin badirudi oraindik prezio baxuenaren irizpideak indar handia duela erosketa
publikoaren baitan behin betiko erabakia hartzerakoan. Lehenago ere aipatu da produktu
berdeen erosketa ohiko produktuak eskuratzea baino garestiagoa denaren ustea oso
errotua dagoela oraindik erosketa eta kontratazio arduradunen artean. Aurreiritzi horrek
asko zailtzen du produktu berdeen aldeko jarrera aktiboa izatea. Bestalde, kontuan izan
behar da, hainbat produkturen artean bakar baten aldeko erabakia hartzeko orduan
erosketa eta kontratazioak arautzen dituzten legeek, 3/2011 Legegintzako Errege‐
dekretuak esplizituki jasotzen du, irizpide sinpleena bezala jasotzen duela preziorik
baxuenean oinarritzea. Alegia, irizpide bakar batean oinarritzen bada hautespen erabakia,
orduan, irizpide hori preziorik baxuena izango dela jasotzen du 3/2011 Legegintzako
Errege‐dekretuak:
“Artículo 150.1. […] Cuando sólo se utilice un criterio de adjudicación, éste ha de ser,
necesariamente, el del precio más bajo” (Real Decreto Legislativo 3/2011).
0 1 2 3 4 5 6
Hondakinen bilketa zerbitzua
Lorezaintza zerbitzua
Argiteria
Vending makinak
Umeen parkerako eraikuntzak
Ingurumen prebentzio ikastaroetako zerbitzuak
Hondartzetako sorosle zerbitzua
Hondartzako kantina zerbitzua
Eraikinen garbiketa
Informatika ekipoak
Herriko garbiketa zerbitzua
Udal ibilgailuak
Paper hornikuntza
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
302
Gainera erosketa eta kontratazio arduradunen aldetik, informazioa falta sumatzen da. Izan
ere, beraien erabakiak hartzerakoan informazio gehiago izatearen nahia azpimarratzen
dute erantzun duten ia %71ak. Honen harira, aipatu nahi da, IHOBE‐k 2008. urtean EAEko
Administrazio Publikoko langileei zuzendutako Erosketa Publiko Berdearen gaineko
berariazko trebakuntza ikastaro bat antolatu zuela zeina sarrera gisa eta dibulgazioa
egiteko jardunaldi ireki bat eta lau trebakuntza saioekin (bi Donostian eta bi Bilbon) osatu
zen. Ikastaro honen asmoetako bat Erosketa Publiko Berdea ezartzeko eta barneratzeko
orduan sor daitezkeen borondate, beldur, ilusio, zalantza, konpromiso eta abar bultzatu,
babestu eta horiei erantzuna ematea izan zen. Beste asmo nagusi bat, Erosketa eta
Kontratazio Publiko Berdeari buruzko ezagutzak eta esperientziak trukatzeko,
eztabaidatzeko, jorratzeko eta aplikatzeko Euskal Erakundeei zuzendutako topagune bat
sortzea izan zen. Ikastaro honetan EAEko ia 40 erakundetako ordezkariek parte hartu
bazuten ere oraindik Gipuzkoako tokiko administrazioko langileek informazio gehiagoren
beharra sumatzen dute.
Bestalde, jaso ditugun galdetegietan EKP prozesuan ingurumen irizpideak barne‐
hartzerakoan jardunaren‐jardunean askotariko zailtasunak antzeman direla aipatu da.
Ohiko zailtasunen artean daude: ingurumen eskakizunak barneratzeak EKP aurrera
ateratzeko denbora gehiago behar izatea, arduradunen borondate falta edo ezjakintasuna,
eta merkatuak ez ezagutzea.
Aipatu diren zailtasunak, beraz, Ihobek antolatutako ikastaroan Euskal Erakundeek EKPB
indarrean jartzeko antzeman zituzten zailtasunetako batzuekin lotura dute. Horien artean
nabarmentzekoak dira: EKPBari buruzko berririk ez izatea, ingurumenarekiko konpromiso
eskasa, erosketa eta kontratazio zuzeneko arduradunak erakartzeko zailtasunak eta
trebakuntzaren ikuspegitik, gaiaren konplexutasuna. Horrenbestez, erakunde maila
ezberdinetan zenbait errezelo gainditu behar dira erosketa eta kontratazio arduradunen
artean EKPB posiblea dela eta aplikatzeko hain zaila ez dela erakutsi eta ikusaraziz.
Zailtasunei aurre egiteko, erakundeen aldetik informazio eta formazio gehiago eskaintzea
proposatzen dute galdetegia erantzun dutenen ia %77ak. Horrez gain, garrantzia maila
berarekin jaso dira EKPBaren aldeko konpromiso sendoagoa izatea bai erosketa arduradun
zein agintarien aldetik ere. Egun indarrean dagoen legearen aldaketa bat ere planteatu da
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
303
modu orokor batean. Beste proposamen batzuen artean daude: i) aholkularitza teknikoa,
ii) EKPB praktiken emaitzak aztertzea, iii) EKPB politika, planak eta programak onartzea, iv)
plegu ereduen eskuragarritasuna, v) udal bakoitzean pertsona bat gai hauetarako
kontratatzea, eta vi) hornitzaileak motibatzea.
Beraz, landa lan honetatik ondorioztatu daitekeenez ondo definitutako ingurumen
eskakizunak erosketa eta kontratazio prozesuan barneratzeko joera Gipuzkoako
herrialdeko 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrietan pausu txikien bidez egiten ari
da, eta ez bat batean. “Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea, baliabide naturalak eta
ekonomikoak eraginkortasunez erabiltzeko bidea” (IHOBE, 2012) dokumentuan aipatzen
denez, ekintza planetan jasotzen diren arlo estrategikoak eta neurriak arazoaren benetako
muinean zentratu behar dira, baina oinarrizko arazoa oraindik ere ezagutza maila txikian,
araudiari buruzko segurtasun ezean eta konpromiso politiko eskasean aurkitzen dira.
Gauza bera esan daiteke Gipuzkoako udal administrazioen kasurako.
EKPB modu arrakastatsu batean aplikatzeko beharrezko elementuetako bat erosketa eta
kontratazio publikoen kontzentrazio maila da. Gipuzkoako tokiko administrazioen kasuan,
tamainak zerikusi zuzena du; udal administrazioaren tamaina zenbat eta handiagoa izan
produktuak modu zentralizatu batean erosteko joera handiagoa da. Beraz, hasiera batean,
udalerri handienetako tokiko administrazioek abantaila izango dute gainontzekoekiko EKPB
indarrean jartzeari dagokionean.
Dena dela, maila ezberdinetako gobernuek oraindik erronka handia dute modu orokorrago
batean erosketa eta kontratazioaz arduratzen direnak ingurumen eskakizunak barneratu
nahi izateko, zergatia ulertzeko eta gai izateko. Beste hitz batzuetan, ingurumen
eskakizunak modu orokorrago batean barneratzeko erosketa eta kontratazio arduradunak
lagundu behar dira. Zentzu honetan, azpimarratu behar da, EKPB gaiaren inguruan
antolatu diren ekintza planetan parte hartu dutenek esperientzia interesgarriak sortu
dituztela eta horietako batzuk IHOBE‐k bere web orrian argitaratuta ditu (ikusi beheko 7‐13
taula), baino oraindik bide luze bat dago jorratzeko.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
304
7‐13 Taula: Gipuzkoako udalerriek garatu dituzten hainbat EKPB jardunbide egoki.
Jardunbide egokia Udalerria Urtea
Errenteriako Udalean (Gipuzkoa), automobilak, kamioiak, ibilgailuak eta makineria mantentzeko zerbitzua kontratatzean, ingurumen irizpideak aintzat hartzea
Errenteria 2010
Donostiako Udaleko langileentzat lanerako jantziak eta oinetakoak hornitzeko agiria
Donostia 2009‐2010
Gipuzkoako Foru Aldundia bulegoko materialez hornitzeko baldintza‐orria ingurumenari egokitzea
GFA 2009
EKOLAPIKO, elikadura ekologikoa eta orekatua Donostiako Udalaren hiru haur‐eskoletan
Donostia 2007
Donostiako haur‐hezkuntzako ikastetxeetan pixoihal berrerabilgarriak erostea eta erabiltzea
Donostia 2006
Arrasateko Udalak ingurumen‐irizpideak kontuan izanik funtzio anitzeko inprimagailuak erostea
Arrasate 2009
Elikadura ekologikoa Usurbilgo haur‐eskolan Usurbil 2004
Zerbitzu energetikoak kontratatzea eta Kiroletako Udal Patronatuko (KUP) eraikinetako, instalazioetako eta ekipoetako instalazio termikoak berme guztiekin mantentzea
Donostia 2005‐2015
Edari beroak saltzen dituzten makinetan bidezko merkataritzako kafea erabiltzea eta haien hondakin kantitatea murriztea
Donostia 2005etik
aurrera
Gasolinazko motorra eta elektrikoa bateratzen dituzten ibilgailu hibridoak erostea
Donostia 2007
Papera eta paperezko produktuak erosteko eta erabiltzeko estrategia integrala
Arrasate 2005
Iturria: Egileak egina IHOBEren web orriko datuekin.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
305
Beste ondorio aipagarri bat, abian jarri diren EKPB ekimen desberdinen bidez lortu diren
emaitzak jasotzen dituen iturri estatistikorik oraindik ez izatea da. Gabezi horrek EKPBaren
bidez lortzen diren onurak ezagutaraztea zaildu egiten du. Beraz, etorkizunean gai honen
inguruko azterketa eta ebaluaketak errazteko mota honetako informazioa jasotzen duen
datu baseren bat sortzea lehentasunen artean egon beharko litzateke.
Horrenbestez, AMIA analisia (jatorrian ingelesez SWOT: Strength (indargune), Weakness
(ahulezia), Opportunity (aukera) eta Threat (mehatxua) hitzez osatutako akronimoa)
erosketa eta kontratazio publiko berdea indarrean jartzeko ingurumen programek dituzten
aukera, mehatxu, indargune eta ahuleziak aztertzeko tresna erabilgarri moduan
proposatzen dugu. Tokiko administrazioaren indarrak eta ahuleziak eta inguruneak
eskaintzen dituen aukerak eta erakusten dituen mehatxuak (kanpo analisi bat) zehaztu eta
baloratu dira. Hauek, barne diagnostikoa burutu eta tokiko administrazioaren estrategia‐
erabaki egokiena hartzen laguntzen du. Analisian eratzen den matrize bati esker tokiko
administrazioak bere egoera ezagutzeaz gain, helburuak zehaztu eta kudeaketa
estrategikoa finkatu ahal izango dute, indarguneak sendotuz, ahuleziak txikiagotuz,
aukeren abantailaz baliatuz eta mehatxuak ezabatuz ala murriztuz.
Metodo hau lau azpiataletan banatzen diren oinarrizko bi multzo edo ikuspuntu aztertzean
datza: bata kanpokoa eta bestea barrukoa. Barneko faktoreak erosketa eta kontratazio
publiko berdeari dagozkion programak indarrean jartzeak dituen indargune eta ahuleziei
loturikoak dira. Kanpoko faktoreak aztertzerakoan, mehatxuak eta aukerak aztertzen dira,
faktore politiko, ekonomiko eta EKPB programak garatzerakoan eragiten duten
erregulazioei loturikoak. Jarraian, beraz, gipuzkoar udal administrazioetan erosketa eta
kontratazio publiko berdeari loturiko ekimenak indarrean jartzeko antzeman diren
indarguneak, ahuleziak, aukerak eta mehatxuak azalduko dira eta lau ezaugarri hauen
laburpen gisa 7‐14 Taula jasoko da ondoren.
Alde batetik, indargune bezala identifikatu dira etiketa ekologikoak, izan ere, etiketa
ekologikoen bidez produktuen ingurumen kalitatea eta ezaugarri teknikoak ebaluatzen
dira. Administrazio Publikoko erosketa arduradunek sarritan erabiltzen duten tresnetako
bat da izan ere hauen bidez hornitzaileek eskakizunak betetzen dituztela egiaztatzea
posible izaten da. Aurreko kapituluan jaso denez, etiketa ekologikoak edo baldintza
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
306
baliokideak pleguetan barneratzea posible da eta galdetegia erantzun duten hainbat udal
ordezkariek ere hainbat kasutan etiketa ekologikoak edota hauen ezaugarri baliokideak
eskatu izana baieztatu dute.
Bigarren indargune moduan, berriz,eginahala eta motibazioa leudeke. Alegia,
Administrazio Publikoetan ingurumen eskakizunak zehazteko neurri handi batean langileen
eginahal eta motibazioaren baitan dago (Naturvardsverket, 2010). Gaur egun EKPB‐aren
aldeko proposamenak luzatu dira baina ez da derrigorrez praktikan jarri behar. Ondorioz
langileen borondatearekin kontatu behar da. Hauxe bera azpimarratu da jaso diren
inkestetan ere.
Hirugarren indargune moduan erakundeen arteko lankidetza aipatu nahi da. Azken urte
hauetan EKPB buruzko hainbat jardunaldi, bilera eta ikastaro antolatu dira zeinetan
enpresa, aditu eta erosketa arduradunek parte hartu duten. Horrenbestez, jarduera
hauetan parte hartzen dutenen arteko harremana sortu eta informazioa elkartrukatuz
EKPB programen garapena sustatu daiteke, baita lizitazio plegu ereduen garapena ere.
Horrez gain, lankidetza bidez adostutako ingurumen irizpide amankomunak erabiliz tokiko
administrazioek hornitzaileei mezu argia bidaliko diete eta tokiko merkatuak orekatzea lor
dezakete.
Aurrekoez gain, EKPBren bidez eskualdeko garapena sustatu daiteke ingurumenaren eta
ekonomiaren arloan. Gipuzkoaren kasuan, Enpresa Txiki eta Ertainak (ETE) ekonomiaren
bizkarrezurra osatzen dute. Beraz, ETEei kontratazio publikoetan barneratzen laguntzea
onuragarria izango da gipuzkoar ekonomia mantentzeko eta garatzeko. Aipamen hau bera
jaso da erantzunetako batean. Honen adibide argigarria da Northumblend‐eko konderrian
(Erresuma Batua) eskualdeko bertako erosketa sustatzeko proiektua eta horrek
Northumblendeko ekonomian izan duen eragina:
[…] konderriko bertako hornitzaileek kontratuen bidez lortutako irabazien % 76 batez beste
hango enpresetan «berrinbertitzen» dutela ikusi zuten. Era berean, azterlanak azaldu
zuenez, konderriak bere gastu korrontearen % 10 bertako hornitzaileetara bideratzea lortuz
gero, neurri horrek 34ren bat milioi libera (40,6 milioi euro) gehiago ekar zezakeen
konderriko ekonomiara.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
307
Informazio hori gogoan hartuta, ETEek lehiaketa publikoetan parte hartzeko sentsibilizazio‐
eta laguntza‐ekintza gehiago sortzea erabaki zuen, eta, ekintza horien ondorioz, boskoiztu
egin dira egun konderriko bertako hornitzaileen eskaintzak. Hala, kontratatuen truke
ordaindutako 3 milioi liberen ia erdia konderriko bertako hornitzaileetara zuzentzen da
egun, eta diru hori, beraz, konderriko ekonomiara bideratzen da.
[…]Konderriak, hala, hiru urtean kontratazio‐gastuaren % 10 bertako hornikuntza‐
iturrietara zuzentzeko helburua ezarri du. (IHOBE, 2012)
Bestalde, erosketa eta kontratazio publiko berdeari loturiko ekimenak tokiko
administrazioetan indarrean jartzerakoan dituzten barne ezaugarri negatibo moduan, hots,
ahuleziatzat beste hiru ezaugarri ekarri dira.
Lehenik erosketa eta kontratazioaz arduratzen direnen esperientzia eza azpimarratu behar
da. Sarritan erosketa eta kontratazioaz arduratzen diren teknikariak konbentzitu behar
dira, hau da, lege urraketarik gabe deialdi publikoetan ingurumen irizpideak barneratzea
posible dela erakutsi behar zaie. Honela, erantzunda jaso diren inkesta batzuetan EKPB
ekimenak aurrera eramateko orduan antzeman diren zailtasun ezberdinen artean
“teknikariak konbentzitu beharra” edota “beste74 sailen ezjakintasuna” zehazten da.
Kontuan izan behar da, EKPB programak garatu badira ere hauen jarraipena egiteko
adierazlerik ez dela definitu ezta datu baserik ere. EKPBak eragiten dituen onurak modu
sistematizatu batean jaso ezkero, ingurumen arloetan lan egiten ez dutenei hauen berri
ematea errazten da.
Bestetik, Produktu aurreratuen irizpideak: Ziurgabetasuna azaldu dute hainbat
arduradunek ingurumen irizpideak barneratzerakoan.
Hirugarren ahulezia tokiko administrazioen baliabide ekonomiko urritasuna aipatu behar
da: aztertu diren EKPB estrategietan, EB mailan, Espainiar estatu mailan zein Eusko
Jaurlaritzari dagokionean ez da finantza laguntzarik aurreikusten. Beraz EKPB programak
gastu gehigarri bat izango dira tokiko administrazioentzat. Izan ere, ingurumen teknikariak
prestatzea, beharrezkoa denean kanpo kontsultoriak kontratatzea edota datu base sistema
sortzea bezalako ekintzek baliabide ekonomikoen beharra eskatzen dute eta hauen
74 Ingurumen saila ez dena.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
308
finantzaketari buruz ez da ezer aipatzen. Eta errealitate hau oztopo argi moduan aipatu da
inkesten bidez bildu diren hainbat erantzunetan.
Eta laugarren ahulezia, arlo honekiko gobernantzari loturikoa da. Maila desberdinetako
administrazioen artean zein hauen eta eragileen arteko koordinazio eskasa. Alegia,
norabide eta plan orokor baten falta, inkesten erantzunetan behin baino gehiagotan aipatu
den gabezia.
Aitzitik, udal administrazioetan EKPB programak martxan jartzeko aukerak ere badaude.
Alde batetik, kontuan izan behar da interes politikoa. Europar Batzordeak neurri multzo
berri bat hartu du zeinekin negutegi efektuko gasen isurketa %20an eta energia kontsumoa
ere %20an murrizteko asmoa duen 2020. urterako. Beraz, asmo honek argi erakusten du
ingurumenari kalte gutxiago egingo dien ondasun eta zerbitzuen erosketa eta
kontratazioak babes politikoa duela. Galdetegia erantzun duten 6 udal administrazioetan,
dagoeneko, EKP‐ri lehentasun estrategikoa ematen diote EKP plana onartu dute. Gainerako
11 tokiko administrazioetan EKPak ez du lehentasun estrategikorik baino 11 horietatik 9ren
kasuan etorkizunean EKP plana zehazteko asmoa erakutsi dute.
Beste alde batetik, sarritan aipatu den tokiko erakundeen eros ahalmena aipatu behar da.
Erakunde publikoek kontsumitzaile kopuru esanguratsu bat ordezkatzen du eta hauen
eros‐ahalmena handia da. Eros ahalmen hori, ingurumenarekiko adeitsua den kontsumora
bideratuz ekoizpen eredua ingurumenarekiko adeitsuagoa den eredu baterantz birbideratu
daiteke, esaterako, eraginkortasun energetiko handiagoko industrien garapena bultzatu
edota enplegu berde gehiago sortuz.
Dena dela, ezin dira aipatu gabe utzi mehatxuak. Zentzu honetan, erabaki politikoen
gorabeherak aurreikustea oso zaila den faktoretako bat da. Toki administrazio bakoitzak
bere erabakiak hartzeko eskumena du hainbat ondasun eta zerbitzuei dagokionean eta
legealdi bakoitzean agintaritza karguak betetzen dituzten politikoek EKPB‐arekiko duten
konpromiso maila ezberdina izan daiteke.
Bestalde, kontuan izan behar da, abagune ekonomikoa. Gipuzkoa herrialdean, biztanleko
BPG nahiko maila altuan aurkitzen bada ere, 2008. urtetik aurrera pairatzen ari garen krisi
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
309
ekonomikoak langabezia tasa eta aurrekontu defizitak modu esanguratsuan handitu dira.
Murrizketen garaian aurkitzen garen heinean ondasun eta zerbitzuen eskari publikoa ere
murriztu egingo da eta, horrek, kostuen irizpidea erosketaren elementu zentrala izatearen
hautua indartzeko arriskua areagotu dezake.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
310
7‐14 Taula: EKPB programen ikuspegi orokorra AMIA analisian oinarritua.
Indarguneak Ahuleziak
Etiketa ekologikoen bidez produktuen
ingurumen kalitatea eta ezaugarri
teknikoak ebaluatzen dira.
Administrazio Publikoetan ingurumen
eskakizunak zehaztea neurri handi
batean langileen eginahal eta
motibazioaren baitan dago.
Azken urte hauetan antolatu diren EKPB
buruzko jardunaldi, bilera eta ikastaroei
esker erakundeen arteko lankidetza
ahalbidetu da eta honek EKPB
programen garapena sustatu du baita
lizitazio plegu ereduen garapena
bultzatu du
Tokiko administrazioek irizpide komunak
erabiliz hornitzaileei mezu argia bidaliko
diete eta tokiko merkatuak orekatzea lor
dezakete.
ETEei kontratazio publikoetan
barneratzen laguntzea onuragarria
izango da gipuzkoar ekonomia
mantentzeko eta garatzeko
Esperientzia eta ezagutza eza: EKPB
programen jarraipena egiteko
adierazlerik ez da definitu, ezta helburu
zehatzik, datu baserik ez propagandarik
ere.
Produktu aurreratuen ingurumen
irizpideak barneratzerakoan
ziurgabetasuna azaldu dute hainbat
arduradunek
EKPB programak gastu gehigarri bat
izango dira tokiko administrazioentzat
eta hau oztopo argi moduan
identifikatua izan da galdetegia erantzun
dutenen artean
Gobernantzari loturiko, maila
desberdinetako administrazioen artean
zein hauen eta eragileen arteko
koordinazio eskasa
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
311
Aukerak Mehatxuak
Europar Batzordeak neurri multzo berri
bat hartu du zeinekin negutegi efektuko
gasen isurketa %20an eta energia
kontsumoa ere %20an murrizteko
asmoa duen 2020. urterako, alegia,
ingurumenari kalte gutxiago egingo dien
ondasun eta zerbitzuen erosketa eta
kontratazioak babes politiko argia du.
Gipuzkoako Herrialdearen kasuan, 6
udal administrazioetan, dagoeneko,
EKP‐ri lehentasun estrategikoa du eta
EKP plana onartua dute. Beste 11 tokiko
administrazioetan, EKPak ez du
lehentasun estrategikorik baino 11
horietatik 9ren kasuan etorkizunean
EKP plana zehazteko asmoa erakutsi
dute.
Erosketa publikoak kontsumitzaile
kopuru esanguratsu bat ordezkatzen du
eta bere eros‐ahalmena handia da. Bere
gaitasuna ingurumenarekiko adeitsua
den kontsumora bideratuko balitz
ekoizpen eredua ingurumenarekiko
adeitsuagoa den eredu baterantz bidera
daiteke.
Toki administrazio bakoitzak bere
erabakiak hartzeko eskumena du
hainbat ondasun eta zerbitzuei
dagokionean eta legealdi bakoitzean
agintaritza karguak betetzen dituzten
politikoek EKPB‐arekiko duten
konpromiso maila ezberdina izan
daiteke
Biztanleko BPG nahiko maila altuan
aurkitzen da Gipuzkoa herrialdean.
Baina, 2008. urtetik aurrera pairatzen
ari garen krisi ekonomikoak langabezia
tasa eta aurrekontu defizitak modu
esanguratsuan handitu dira.
Murrizketen garaian aurkitzen garen
heinean ondasun eta zerbitzuen eskari
publikoa ere murriztu egingo da.
Bestalde, kostuen irizpidea erosketa
erabakiaren elementu zentrala
izatearen hautua indartu egingo da, hau
da, hautespen irizpide moduan prezio
baxuenaren aukerak indarra hartuko du.
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
312
7.4. CASE STUDIES: LEGAZPI ETA OIARTZUNGO UDALAK
EKPB ekimenak Gipuzkoako tokiko administrazioetan duten garrantzia xehetasun
gehiagorekin aztertzeko 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrien laginetik bi udalerri
aukeratu dira: Oiartzun eta Legazpi. Lehenengoak, kapitulu honen bigarren atalean
Gipuzkoako udalerriak iraunkortasunaren arabera sailkatzerakoan, aipatu laginari
dagokionez puntuaziorik altuena lortu du eta, bigarrena, Legazpi, 2012ko Urrezko tak21
saria jaso duen udalerria da.
Elkarrizketak egiteko tokiaren aukeraketari garrantzi berezia eskaini zaio, izan ere, parte‐
hartzailearen iritzian eragina izan baitezake (Gilbert, 2001). Arrazoi hau dela eta,
elkarrizketak elkarrizketatuak aukeratutako tokian burutu dira, elkarrizketatuak ahalik eta
erosoen sentiaraztea bilatu nahi izan baita, honek bere diskurtsoan ziurtasuna izatea
lagundu du eta elkarrizketatzailea bertaratzea eskatu du.
Horrenbestez, lehen elkarrizketatua Legazpiko Agenda 21eko teknikaria izan da.
Elkarrizketa Legazpiko udaleko Agenda 21eko bulegoan egin zen 2013ko martxoaren 22an.
Bigarren elkarrizketatua Oiartzungo udaleko administrazio orokorreko teknikaria izan da.
Kasu honetan ere, Oiartzungo udalera bertaratu da elkarrizketa egilea, udaleko
administrazio orokorrera 2013ko ekainaren 19an. Bi elkarrizketen iraupena ordu bete
ingurukoa izan da.
7.4.1. LEGAZPIKO UDALA
Udalsarea 21‐ek, iraunkortasunerako udalerrien euskal sareak Legazpiko Agenda 21aren
kalitatea aitortu eta saritu du 2012ko Urrezko tak21 saria emanez. Hots, Legazpiko
udalaren Agenda 21aren kalitateari eta iraunkortasuna bultzatzeko egiten duen lanagatik
saritua izan da.
Izan ere Legazpiko udal administrazioa, 2000. urtetik ari da arlo honetan lanean eta
Urrezko tak21 sariaren bidez orain arte egindako lana aitortu zaio eta hobetzen jarraitzeko
bultzada ezin hobea izango da. Urrezko tak21 sari hau lortu izanaren arrazoien artean
daude, besteak beste: 1) Legazpiko Udalak etorkizunean zer nolako Legazpi nahi den
zehazten duen plan bat izatea zeinek ingurumena, gizarte garapena eta ekonomia
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
313
sustatzea kontuan hartzen dituen, 2) urtero aurreikusitakoa bete den ala ez aztertzen
dutelako eta horren arabera hurrengo urteko ekintzak zehazten dituztelako, 3)
mugikortasun iraunkorreko plana aurrera eramaten ari direlako 4) Legazpiko natur
ondarea ezagutzeko ikerketa sakona egin dutelako, 5) urtero zehaztutako ingurumen
helburuak betetzen dituztelako, 6) ingurumenari eta osasunari kalte gutxiago egiten dioten
produktuak erosten dituztelako 7) bidezko merkataritza bultzatzen ari direlako, eta 8) gai
hauek aztertzeko Garapen Iraunkorreko batzorde bat izatea.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari dagokionez, Legazpiko udalak izan duen
konpromosioa azpimarragarria da. Hainbat urtez lanean dihardu gai honen inguruan eta
ekintza ezberdinak garatu ditu. Zentzu honetan, ingurumenari eta osasunari kalte gutxiago
egiten dioten produktuak erosteari loturik urrats garrantzitsu bat, Legazpiko Udal
Batzarrak, 2008. urteko maiatzean eman zuen Legazpiko udaletxean eta bere erakunde
autonomoetan papera eta bere deribatuak erosteko jarraibideak zehazten dituen agiria75
onartu zuenean. Agiri honetan jasotzen diren jarraibideak modu zentralizatuan egindako
erosketetan zein Udal sail bakoitzak edo Erakunde Autonomoek kontratatuko dituzten
hornidura eskaeretan aplikatuko dira eta papera edo argitaratuko diren materialei aplikatu
zaizkie.
Papera eta paperezko produktuak bezala zerrendatu dituzte, bostehun orriko paper
paketeak, kartazal eta poltsak eta planoetarako paper‐bobinak. Argitalpen edo material‐
edizioak izango dira, espediente‐karpetak eta koadernoak, liburuak, liburuxkak, katalogoak,
egutegiak, orriak bereiztekoak eta, orokorrean, paperez egindako edozein material.
Bai papera eta paperezko produktuentzat zein argitalpen edo material‐edizioentzat bete
beharreko ingurumen baldintzak eta borondatezko baldintzak zehaztu dira Legazpiko Udal
Batzarrak onartutako agirian. Esate baterako papera eta paperezko produktuei dagokionez,
bete beharreko ingurumen baldintzak ondorengoak izango dira:
Papera %100 birziklatua izango da eta kontsumo‐ondoko paper‐zuntza1 %65 edo
gehiago izango du.
75 Helbide honetan dago eskuragarri: http://www.legazpiko‐udala.info/web/images/ordenantzak/eu/A01.pdf
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
314
Papera erabat klororik gabea izango da (TCF edo PCF)
Gutxienez %70 zuritasun‐maila izango du, ISO 2470:1999 edo baliokidearen
arabera.
Gramajea, gehienez 80 gr/metro karratuko.
100 urte baino gehiagoko iraunkortasuna izango du, ISO5630‐1:1991,
DIN6738:1999 [LDK 24‐85] edo baliokidearen arabera.
Inprimatzeko eta fotokopiatzeko egokitasun teknikoaren baldintzak beteko du,
Europako EN 12281:2003 arauaren edo baliokidearen arabera.
Eta borondatezko baldintza orokorrak, berriz:
Produktuak material birziklatutan, itzulgarrian edo birziklagarrian egindako
ontzietan aurkeztuko dira. Ahal den neurrian, ez dira erabiliko behar ez diren
ontziak.
Produktua ontzi homogeneotan aurkeztuko da, haiek bereiztea eta birziklatzea
errazagoa izan dadin.
Iraunkortasun irizpideak aplikatzerakoan jarraitu beharreko urratsak jasotzeaz gain udal
lanetan paperaren erabilera egokia egiteko jokabideak ere zerrendatzen dira. Adibidez,
erabat beharrezkoak diren testuak inprimatzea edo alde batetik bakarrik idatzita dauden
orriak, oharrak hartzeko edo bestelako barne‐gauzetarako erabiltzea.
Aipatu behar da, Legazpiko udaletxean eta bere erakunde autonomoetan papera eta bere
deribatuak erosteko jarraibideak zehazten dituen agiria honen jatorrian A21‐eko
teknikariaren ekimena dagoela. Izan ere, momentu jakin batean udal administrazioan
papera gastatu eta erosteko premia sortu zenean, A21eko teknikariak ingurumen
irizpideak kontuan izanik erostea planteatu baitzuen. Orduan agintean zegoen alkateak
aldeko jarrera erakutsi eta gaia lantzen hasi ziren. Ihoberi laguntza eskatu zitzaion eta
azkenean Legazpiko Udal Batzarrean onartu zen orain indarrean dagoen agiria.
Hasiera batean, tokiko administrazioko langileriaren aldetik hainbat erresistentzia sumatu
ziren, ekimen honen aldekoak “Comite Racionamiento” bezala ere izendatu dituzte baino
denboraren joanean ohitu dira. Horretarako garrantzitsua izan da udal langileak
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
315
informatzeko eta sentsibilizatzeko egin den kanpaina. Kanpaina honen bidez paperaren
erosketa eta kontratazio berdeak ingurumenari dakarzkion onuren berri eman izan zaie.
2011. urtean, Legazpiko udalak egiten dituen erosketetan ingurumena errespetatzen duten
produktuak lehenesteko erabakia hartu zuen. Besteak beste, ingurumen irizpideak kontuan
edukitzen dituzte bulegorako bestelako materiala aukeratzerakoan: zeloa, boligrafoak,
kola, etab.
Dena dela, EKPB ekimenak gauzatzerako orduan antzemandako zailtasunetako bat bezala
produktu berdeak eskaintzen dituzten hornitzaile kopuru urria aipatu da. Udal teknikariek
eta langileek ohitura berdeagoak hartzeaz gain, sarritan hornitzaileak ere lanerako dituzten
irizpideak aldatzea beharrezkoa da, horrela, hauek ere ingurumen alderdia kontuan izan
dezaten. Beraz, erosketa eta kontratazio publiko berdearen kontzeptua udal
administraziotik haratago zabaltzeko, Ilinti, Legazpiko merkatarien elkartearekin elkarlan
estua izan dute azken urte hauetan A21eko saileko arduradunek. Gaur arte, kanpaina
ezberdinak burutu dituzte; berrerabiltzeko poltsen banaketa edo produktu ekologikoez
osaturiko otarren banaketa horren adibide dira. Orain gutxi, udalerriko merkatari talde
ekintzaile batekin trebakuntza saioak egin dituzte. Alegia, hasiera batean bertako 10
merkatari ingururi prestakuntza saioa eskaini zitzaien ingurumena errespetatzen duten
produktuen salmenta sustatu zezaten. Egun, Legazpiko 23 merkatarik jaso dute
prestakuntza hau. Ekintza honen bidez, Legazpiko tokiko administrazioak ingurumena
errespetatzen dituzten produktuen salmenta bultzatzeaz gain, hornitzaileen
bitartekaritzaren bidez negozio bide hori garatu eta herritarrak kontzientziatzea ere lortu
nahi da.
2012an udaletxean % 44 murriztu zen argiztapenerako instalatu den potentzia elektrikoa
eta bi baldintza‐agiri berrietan ingurumen‐irizpideak sartzea lortu genuen: autobusa eta
Gizarte‐zentroko taberna.
Bestalde, Legazpiko udalak Ingurumena Kudeatzeko Sistemari dagokionez Hobek sustatzen
duen Ekoscan Ziurtagiria76 lortu duen lehenetariko bat da. Egun, bi Ekoscan ziurtagiri ditu
76 Ekoscan® arau pribatua da, Ihobek sustatua, eta Ekoeraginkortasun Programaren baitan ekintza ekoeraginkor bat egin duten enpresetan ingurumen hobekuntza sistematizatzeko tresnetako bat.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
316
eta hauei esker, kudeaketa eraginkorrago bat burutuz ingurumenaren hobekuntza lortu
dute. Lehenengo, udal bulegoetako EKOSCAN ziurtagiria du. Ziurtagiri honi loturik
hartutako konpromisoari esker, lehenengo urtean paper‐kontsumoa %21 murriztua lortu
zuten eta argindarraren kontsumoa, berriz, %13. Hurrengo urtean paperezko produktuen
(koadernoak, karpetak, A3...) kontsumoa ere murriztea lortu zuten. Erabiltzen diren folioak
eta argitalpenak (liburuxkak, egitarauak, kartelak...) paper birziklatuarekin eta klororik
gabeko paperarekin egiten dira. Horrez gain birziklatze‐tasa %86ra igo da eta udal ekitaldi
desberdinetan sortzen diren hondakinak murriztu ditu. Bigarrena, obratako brigadaren
EKOSCAN ziurtagiria. Honen baitan 2007.urtean oinarri urtsuko pintura gehiago erabiltzea
lortu zuen Legazpiko udalak, %36tik %63ra pasa zen mota honetako pinturaren erabilera.
Oinarri urtsuko produktua arriskurik gabeko produktutzat jotzen denez, lanean ezarri
beharreko segurtasun neurriak eta langileen babes‐neurriak txikiagoak dira produktu hori
erabiliz gero, eta, ondorioz, dirua aurrezten da.
Beraz, Ihobek Euskal Autonomia Erkidegorako sortu duen ingurumena kudeatzeko
sistemaren ziurtagiri hauei esker Legazpiko udalak EKPBari loturiko hainbat ekimen aurrera
eramatea lortu du.
Azpimarratu behar da, horrenbestez, Legazpiko udal administrazioa nahiko aktiboa dela
EKPBari dagokionez. Hau horrela da, beste gauza batzuen artean, kargu politiko ezberdinak
betetzen dituztenak ere EKPBak eragiten dituen ingurumen eta ekonomia onuretan
sinesten dutelako.
Baina EKPBari loturiko ekimenak aurrera eramateko hainbat oztopo ere antzeman ditu
Legazpiko udal administrazioak. Nagusiena baliabide ekonomikoen urritasuna litzateke.
Egun bizi den egoera ekonomikoaren eragina zuzena da, izan ere, 2012. urtean ibilgailu
elektriko bat erosteko aukera mahai gaineratu bazen ere, aukera hau baztertu egin behar
izan zen ohiko ibilgailuen aldean garestiagoak direlako eta tokiko administrazio honen
aurrekontu estuak beste aukerarik ematen ez ziolako. Beraz, EKPB ekimena sustatzeko diru
laguntzen garrantzia azpimarratzen da eta, hauek, gutxitu egin dira azken urteetan.
EKOSCAN ARAUA ingurumena kudeatzeko sistematako bat da eta laguntza eskaintzen die enpresei eta udalei haien lan‐prozesuetan ingurumen‐egoera hobetzeko. Etengabeko hobekuntza prozesua da eta urtez urte helburu berriak ezarri behar dira.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
317
Amaitzeko, aipatu behar da, Legazpiko udalak EKPBtik haratago joateko asmoa duela eta
erosketa berdearekin osagarriak diren beste irizpide berri batzuk landu nahi dituela.
Helburu honi loturik, Legazpiko udalbatzak Erosketa eta Kontratazio Publiko Sozial eta
Etikoa sustatzeko konpromisoa hartu du. Hala, EKPBaz gain Bidezko Merkataritzako
produktuen erosketa sustatzeko irizpideak barneratzea ere aintzat hartzeko asmoa
erakutsi du Legazpiko udalak.
7.4.2. OIARTZUNGO UDALA
Oiartzun udalerria, kapitulu honen bigarren atalean Gipuzkoako udalerriak
iraunkortasunaren arabera sailkatzerakoan, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrien
artean iraunkorrena bezala ageri da, burutu den ONA analisiaren bidez multzo honetako
udalerrien artean puntuaketarik handiena lortu baitu.
Bertako Administrazio Orokorreko Teknikariak jakinarazi digunez tokiko administrazio
honek ez dio EKPBari lehentasun estrategikorik eskaintzen eta, momentuz, erakunde
honek burutuko dituen erosketa eta kontratazio publiko ezberdinetan ingurumen
eskakizunak barneratzeko protokolorik ez da definitu oraindik. Dena dela, administrazio
orokorreko teknikariaren ustez EKPBaren protokolo bat zehazteak egunerokotasunean
zailtasunak sor ditzake, hau da, produkturen bat erosterakoan ingurumenari loturiko zein
eskakizunen barneratu behar den pentsatzea behartuko luke erosketaz edo kontratazioaz
arduratzen den teknikaria eta, hau, traba moduan ikusten du.
EKPBaren aldeko ekintza planik ez izan arren, azpimarratu behar da, udal
administrazioaren sail bakoitzeko erosketa arduradunaren aldetik ingurumen irizpideren
bat barneratzeko proposamenena luzatzen denean, dagokion saileko politikariak begi onez
ikusi ohi duela eta proposamenak aurrera egiten dutela orokorrean.
Bestalde, Oiartzungo udal administrazioa, Gipuzkoako Foru Aldundiak 2011. urtean
Gipuzkoa osorako ezartzea onartu zuen kontratazio‐zentralari atxikita dagoen udal
administrazioa den neurrian EKPBari loturiko hainbat ekimen burutu ditu, zeharka bada
ere. Aipatu behar da, GFAren kontratazio‐zentrala borondatezko sistema bat dela, hau da,
Gipuzkoako erakundeek bertan parte hartzea erabakitzen badute ere ez daukate
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
318
kontratazio guztietan parte hartu beharrik. Administrazio bakoitzak berariaz adierazi
beharko dute espediente bakoitzeko kontratazioan parte hartu nahi dutenean.
Gipuzkoako Foru Aldundiaren kontratazio zentrala abiarazi zenean, lehen urrats batean, bi
produktu ezberdinen kontratazioa eskaini zituen: argindarraren hornikuntza eta posta
zerbitzuarena. Bietan parte hartzea erabaki zuen Oiartzungo udalak. Lehenengoan,
hornikuntza elektrikoaren lizitazioan, Europar Batasunak energiaren gainean emandako
zuzentaraua jarraituz, baldintza teknikoen agirian kontratuak irauten duen bitartean
gutxienez energia elektrikoaren %22,1 energia iturri berriztagarrien bidez ekoitzi behar
dela zehaztu zen:
“Elektrizitatearen barne‐merkatuan energia‐iturri berriztagarrietatik sortutako
elektrizitatea sustatzeari buruzko 2001eko irailaren 27ko 2001/77/CE Zuzentarau
Europarrak xedatzen du, Kyotoko konpromisoak betetzeko eta energia berriztagarrietan
oinarritutako teknologien txertatze maila sustatzeko, Europako Erkidegoak planteatzen
duela, helburu orokor orientagarria izango dela, 2010erako, energia kontsumo gordinaren
%12 energia‐iturri berriztagarrietatik eskuratzea eta, bereziki, 2010ean, %22,1 energia‐
iturri berriztagarrietatik sortutako elektrizitatea izatea, Erkidegoko elektrizitate kontsumo
osoari dagokionez.
Horri jarraiki, kontratu honetarako hornitzen den energia elektrikotik gutxienez %22,1
energia‐iturri berriztagarrietatik sortutakoa izango da”77.
Hortik gorako ehunekoak balioetsi egin ziren gainera lehiaketan. Ondorioz, eta Ihobek
(2012) egin dituen kalkuluetan oinarrituta, elektrizitatearen kontratazio zentralizatu honi
esker Oiartzungo udalak banaka lortuko zuketan prezioa baino prezio hobea lortu duela
baieztatu dezakegu. Horrez gain, aktibitate mota ezberdinek eragindako hondakin
erreaktibo gutxiago sortzea bermatu da.
2012 eta 2013. urtean, GFAko kontratazio zentralak proposatutako hainbat produkturen
esparru akordio ezberdinetan parte hartzea erabaki du Oiartzungo udalak. Zehatzago
esateko, ondorengo produktuetan: alde batetik, hornikuntzei dagokionez, bulego
77 GFAren eta Gipuzkoako udalen eraikinetarako energia elektrikoa hornitzeko baldintza teknikoen agiria (ESPEDIENTEA: X11028). Helbide honetan dago eskuragarri: http://www4.gipuzkoa.net/concursos/diputacion/con101.asp?volver=1&codigo=10235&idioma=e&codPagina=2&departamentos=0&area=&contratos=13#
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
319
materiala, gas naturala, berogailuentzako C gasolioa eta funtzio anitzeko ekipoak. Bestetik,
zerbitzuei loturik, jasogailuen mantentze‐zerbitzua, telefono bidezko komunikazioak eta
suteen eta intrusioaren aurkako sistemen mantenu zerbitzuan.
Azpimarratu behar da, Oiartzungo udalak Gipuzkoako Foru Aldundiaren kontratazio
zentralak eskaintzen dituen esparru akordio ezberdinetan parte hartzearen erabakia ez
duela kontratazio zentral honek ingurumena babesteko hartzen dituen neurriak bakarrik
zehazten. Beheko 7‐15 taulan, orain arte onartu diren esparru akordioak jasotzen dira eta
ingurumen irizpideren bat zehaztu edo baloratu denean zein motatakoak izan diren jaso da
bertan.
Eros
keta e
ta K
ontr
ataz
io P
ublik
o Be
rder
ako
Ekim
enak
. Gip
uzko
a H
erri
alde
ko k
asur
ako
aplik
azio
a
320
7‐15 Tau
la: G
ipuzko
ako Foru Kon
tratazio Zen
tralaren
bidez kon
tratatutako prod
uktuak. 2011‐2013.
Kontratua
Xede
a Urtea
Ingurumen
irizpide
ak
Parte ha
rtzea
(beste batzuen
artean
)
Hornidu
rak
Bule
go m
ater
iala
ren
horn
itzea k
ontr
atat
zeko
espa
rru
akor
dioa
2013
Prod
uktuen
ingurumen
ezaugarriak. I
rizp
ide
haue
k ha
rtuk
o di
ra k
ontu
an:
M
ater
ial b
irzi
klat
uare
n ed
ukia (p
ortz
enta
je z
ehat
za a
dier
azik
o da
).
Mat
eria
l bak
arre
ko p
rodu
ktua
k.
Ba
tere k
loro
rik
gabe
ko p
aper
ezko e
do k
arto
izko p
rodu
ktua
k (T
FC).
Su
bsta
ntzi
a pl
astik
oak, P
P (p
olip
ropi
leno
), PE (p
olie
tilen
o) e
do z
elul
osaz
ko
azet
anoa
/kau
txu
natu
rala (e
zaba
tzek
o go
men
tzak
o).
Ka
rgat
zeko p
rodu
ktua
k et
a be
re k
arga
k.
Pr
oduk
tu li
kido
ak e
ta u
r dis
olba
tzai
leak
.
Dis
olba
tzai
le g
abek
o pr
oduk
tu le
horr
ak.
Ku
deak
eta
irau
nkor
ra d
uten
bas
o us
tia le
kuet
atik d
ator
ren
zura
Su
bsta
ntzi
a ka
ltega
rrie
n ir
izpi
deak ja
rrai
tuz
ekoi
ztut
ako
prod
uktu
ak, I
. m
otak
o ek
oetik
etar
en b
atea
n de
finitu
tako
en a
rabe
ra (A
inge
ru U
rdin
a,
DG
CQ, C
isne
Nor
dico e
do b
alio
kide
a).
O
ntzi in
dibi
dual
ik g
abe
edot
a 5e
ko e
do g
ehia
goko k
axet
an h
orni
tuta
ko
prod
uktu
ak.
Entregari lotutako ingurumen
ezaugarriak:
Ata
l hon
etan k
ontu
an h
artu
ko d
ira:
G
arra
ioar
i bur
uzko
ak: E
gin
beha
rrek
o ib
ilbid
eak
eta
garr
aior
ako
ibilg
ailu
flota
ren
ingu
rum
en e
zaug
arria
k (e
ragi
nkor
tasu
n en
erge
tikoa e
ta
igor
pene
n m
aila e
stan
darr
a: E
URO
sai
lkap
ena)
.
Enba
latz
eko
erab
ilita
ko m
ater
iala
.
Oia
rtzu
ngo
udal
a
Hornidu
rak
Gas n
atur
alar
en h
orni
keta
kont
rata
tzek
o es
parr
u ak
ordi
oa
2012
Bat e
re e
z Le
gazp
iko
udal
a O
iart
zung
o ud
ala
7. K
apitu
lua: E
rosk
eta
eta
Kont
rata
zio
Publ
iko
Berd
eari B
uruz
ko A
zter
keta E
stat
istik
oa
321
Hornidu
rak
Bero
gailu
entz
ako
C ga
solio
aren
hor
nike
ta
kont
rata
tzek
o es
parr
u ak
ordi
oa
2012
Bat e
re e
z Le
gazp
iko
udal
a O
iart
zung
o ud
ala
Hornidu
rak
Funt
zio
anitz
eko
ekip
oen
horn
iket
a et
a m
ante
nura
ko e
spar
ru
akor
dio
2012
Ener
gia
kont
sum
oari
, zar
ata
mai
lari e
ta e
mis
ioei d
agoz
kien
ak
Lega
zpik
o ud
ala
Oia
rtzu
ngo
udal
a
Hornidu
rak
Arg
inda
rra
horn
itzek
o es
parr
u ak
ordi
oa
2011
Hor
nitz
en d
en e
nerg
ia e
lekt
riko
tik g
utxi
enez %
22,1 e
nerg
ia‐it
urri
berr
izta
garr
ieta
tik s
ortu
tako
a iz
ango d
a Le
gazp
iko
udal
a O
iart
zung
o ud
ala
Zerbitzuak
Jaso
gailu
en m
ante
ntze‐
zerb
itzua k
ontr
atat
zeko
espa
rru
akor
dioa
. 20
13
Bat e
re e
z
Zerbitzuak
Tele
fono
bid
ezko
kom
unik
azio
ak
kont
rata
tzek
o es
parr
u ak
ordi
oa
2012
Bat e
re e
z
Zerbitzuak
Sute
en e
ta in
trus
ioar
en
aurk
ako
sist
emen
m
ante
nu z
erbi
tzua
kont
rata
tzek
o Es
parr
u A
kord
ioa
2012
Bat e
re e
z
Zerbitzuak
Post
a ze
rbitz
ua
kont
rata
tzek
o es
parr
u ak
ordi
oa
2011
Ibilg
ailu e
kolo
giko
ak e
ta e
mis
io g
utxi
ago
eta
erag
inko
rtas
un e
nerg
etik
o ha
ndia
goa
ditu
zten
ibilg
ailu
ak e
rabi
ltzea
, ban
atza
ileei g
idat
ze e
ragi
nkor
rare
n in
guru
ko p
rest
akun
tza
emat
ea, k
axa
eta
eusk
arri b
erre
rabi
lgar
riak
, pap
er e
ta
bilg
arri b
irzi
klat
u ed
o ek
olog
ikoa
k et
a bi
lgar
ri g
utxi
ago
erab
iltze
ko p
roze
dura
k er
abilt
zea
Lega
zpik
o ud
ala
Oia
rtzu
ngo
udal
a
Iturria: Egileek egina
GFA
ren ko
ntratatzailearen
profilaren
web
orriko da
tuekin.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
322
Epe laburrean, Oiartzungo udalak bi lizitazio berri ateratzeko asmoa du: Batetik, hondakinen
atez ateko bilketa zerbitzuari dagokiona eta bestetik, herriaren garbiketa zerbitzua.
Momentuz, bi lizitazio hauetan ingurumen irizpiderik barneratzeko asmorik ez da
aurreikusten, egun kontratatuak dauden beste bi zerbitzuak diren udal eraikinen garbiketa
eta lorezaintzaren kasuan bezala.
Orokorrean, Oiartzungo tokiko administrazioaren tamaina dela eta, ondasun eta zerbitzu
bakoitzaren erosketa eta kontratazioak administrazioaren sail bakoitzak zehazten ditu, hau
da, sail bakoitzeko teknikariek beraien beharrak identifikatzen dituzte ondoren hauen
araberako proposamenak luzatzeko. Jarraian, sail bakoitzeko politikarien onespena jasotzen
da gehienetan. Beraz, EKPBaren sustapena ingurumen teknikariak dinamizatu beharko
lukeela irizten du elkarrizketatu dugun administrazio orokorreko teknikariak.
Bestalde, azpimarratu nahi da, administrazio orokorreko teknikariak bere garaian Ihobek
EKPB sustatzeko antolatutako ikastaroa egin zuela eta bertan jasotako argibideek argi utzi
ziotela egun indarrean dagoen testuinguru juridikoaren baitan ingurumen eskakizunak
barneratzea posible dela. Baina eguneroko jardunean presak edo lan erritmoak eraginda,
ingurumen eskakizunak ere barneratzea ezinezkotzat ikusten du, nahiz eta ingurumen
irizpideak jasotzen dituzten pleguen ereduak sarean eskuragarri daudela jakin.
Aurreko zailtasunaz gain, ingurumen irizpideak kontuan izango dituzten produktuak
garestiagoak direla azpimarratu digu administrazio orokorreko teknikariak.
Beraz, Legazpiko eta Oiartzungo kasuak alderatzen badira, bi udal administrazioek hainbat
produktu erosi edo kontratatu dituzte ingurumen irizpideak kontuan izanik. Baina, jarrera
ezberdina dute. Lehenengo tokiko administrazioak askoz ere jarrera aktiboagoa du EKPBari
dagokionez. Horren adibide da Legazpiko Udal Batzarrak 2008. urteko maiatzean onartu
zuen Legazpiko udaletxean eta bere erakunde autonomoetan papera eta bere deribatuak
erosteko jarraibideak zehazten dituen agiria.
Oiartzungo udalak, aldiz, ez du ingurumen irizpideak kontuan hartzeko jarrera lehenesten
baina zeharka bada ere EKPB praktikan jartzen du, hau izango da ingurumen eskakizunak
dituen eta GFAren kontratazio zentralaren bidez erosi edo kontratatzen dituen produktuen
kasua.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
323
Azpimarratu behar da, Oiartzungo udalaren kasuan kontratazio zentralaren bidez eskuratzen
diren produktuak ez direla ingurumen ezaugarriengatik bakarrik eskuratzen, erosotasuna
eta prezioagatik baizik. Izan ere, GFAren erosketa zentralak erosketa bolumena handituz
aurrezpen ekonomikoa lortzeaz gain erosketa berdearekin bateragarria da. Hau da,
administrazioak produktu bolumen handia erosiz enpresa ekoizle eta hornitzaileetan eragina
izango du, enpresek beren ekoizpen prozesuetan eskala ekonomiak lor baititzakete eta
produktu iraunkorragoak gizarte osora prezio lehiakorragoan eskaini.
Bestalde, EKPBari buruzko hainbat txostenetan agertu den traba nagusienetako bat aipatu
da, modu ezberdinean bada ere: produktu berdeak garestiagoak dira. Oiartzungo udaleko
administrazio orokorreko teknikariak produktu berdeak, orokorrean, garestiagoak diren
neurrian hauen aldeko apustua egitea zaila ikusten du. Legazpiko kasuan, argi dute bizi ziklo
osoa kontuan izaten bada eta ez produktuaren eros‐prezioa bakarrik, produktu berdeak ez
direla garestiagoak. Baina hainbat produkturen kasuan, auto hibrido edo elektrikoaren
kasuan, nahiz eta bizi ziklo ingurumen kutsadura gutxiago eragiten dutela jakin aurrekontu
publiko estuen ondorioz erosteari uko egin behar izan diote.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen ekimenak aurrera eramaterakoan, hainbat
txostenetan jasotzen denez, hornitzaile egokiak aurkitzea da. Legazpiko tokiko
administrazioak ere halaxe aipatzen du. Dena dela, zailtasun hau ez da EKPB praktikan ez
jartzeko aitzakia izan udalerri honetan. Are gehiago, zailtasun honi aurre egiteko neurriak
hartu dituzte, hots, Legazpiko udaleko arduradunek hainbat urte eman dituzte udalerriko
merkatariekin elkarlan estuan eta aurrera eraman diren ekintzen artean merkatariei eskaini
zaien trebakuntza saioa azpimarratu behar da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
324
7.5. SINTESIA
Kapitulu honetan, lehen urratsean garatu den azterketa estatistiko baten bidez, hots, Osagai
Nagusien Analisia (ONA) teknikaz baliaturik Gipuzkoako udalerriak iraunkortasun mailaren
arabera sailkatu dira. Zentzu honetan, iraunkortasunaren hiru arloak kontuan izaten badira
Irura eta Aduna, Tolosaldeko bi udalerri, dira daturik positiboenak dituztenak. Udalerri
handienen artean, 10.000 biztanle baino gehiago dituztenak, Oiartzun nabarmentzen da
eraiki den adierazle konposatuaren arabera. Beste muturrean aurkitzen dira Eibar, Lasarte‐
Oria, Andoain eta Zumarraga.
Aurrekoaz gain, ONAren bidez lortutako datuei esker udalerri bakoitzaren indarguneak zein
ahuleziak ere identifikatu daitezke eta hobekuntzarako aukerak lor daitezke udalerri
bakoitzaren adierazleak sakonago aztertzen badira. Beraz, sailkapen hau, EAEko
Iraunkortasuneko udal adierazleei buruzko txostenak egiten duen azterketa deskriptiboaren
osagarria izan daiteke Gipuzkoako udalerrientzako. Izan ere EAEko Iraunkortasuneko udal
adierazleei buruzko txostenak (2009) udalerri bakoitzaren ezaugarrietan sakondu, udalerri
bakoitzak gainontzekiko duen egoera alderatu, edota alderatzeko erabili den adierazleak
udalerriarentzat duen garrantziari buruzko informazioa eskaintzen den. Hau da, adierazle‐
adierazle egiten den Benchmarking motako azterketa bat egiten du.
Berriki ELGE argitaratu duen Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruzko txostenean,
ELGE herrialde kideek EKPB garapen iraunkorra sustatzeko tresna moduan gero eta maizago
erabiltzen dutela jasotzen du (OECD, 2013). Gauzak horrela eta Gipuzkoa herrialdeko udal
administrazio denek TA21 garatuta dutela jakinik, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten
udalerrietan EKPBari ematen zaion garrantzia eta EKPBari loturiko ekimenak zenbateraino
praktikan jartzen diren aztertu da. Aztertu diren udalerri guztiek EKPB‐ari ez diote garrantzi
berbera ematen. Udalerri batzuk EKitaldeko kide izan dira eta zenbait ekimen martxan jarri
dituzte, beste batzuek aldeko jarrera erakutsi dute eta gehienek ez dute ezer aipatzen
horren inguruan. Azpimarratu behar da EAEko hiru hiriburuak izan direla ekitaldeko kide
hasiera hasieratik eta horiekin batera hainbat udalerrik ere parte hartu dute, Arrasatek
esate baterako, eta aurreikusi daiteke pixkanaka gero eta udalerri gehiagok izango dute
aldeko jarrera hori.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
325
Dena dela, eta laburbilduz, EKPB‐ren inplementazioa Gizpukoako udalerrietan hasierako
fasean aurkitzen dela antzeman dugu eta aplikazio maila neurri handiago batean ez garatu
izatearen arazorik esanguratsuenak, nagusiki, bi izan daitezke: batetik, EKPB‐aren aldeko
apustu argirik ez izatea, izan ere Alkatearen aldetik EKPBaren aldeko apustu politiko argirik
egiten ez bada ekintza planak bertan behera geratzen dira. Praktika hau sarritan gertatzen
da, batik bat, EKPB praktikak aurrera eramatea garestiagoa dela irizten delako eta ohiko
bideak moldatzeko behar besteko laguntza teknikorik ez dutela pentsatzen dutelako.
Bestetik, giza baliabide eta baliabide ekonomikoen urritasunak EKPBaren aldeko prozesuari
lehen bultzada ematea zaildu egiten du.
Beraz, askotan, EKPB‐ren aldeko proposamena luzatzen da baino ondoren
egunerokotasunean ez dira horrelako praktikak aurrera eramaten. Gainera udaletxe
bakoitzak bere ezaugarri fisiko zein antolakuntzari lorturikoak direla eta EKPB baldintzatuko
du, hots; udalerriaren tamainak, administrazio antolakuntzak, konpromiso politikoak edo
aurre egin behar dion ingurumen arazoak.
Beste modu batera esanda, udalerriaren testuingurua oinarrizkoa da eta bakoitzaren
ezaugarriak lortu beharreko helburuak eta hartu beharreko neurriak zehazterakoan
erabakigarriak. Hala ere, antzeko ezaugarriak baina ez berberak dituzten udalerriak aurki
ditzakegu; adibidez, antzeko tamaina, geografikoki hurbil eta antzeko jardueretan
oinarritzen diren egitura ekonomikoarekin, ziurrenik ingurumen arazo berdintsuak izango
dituzte. Beraz, argi ikusten da udalerrien arteko harremanak sustatzea oso erabilgarria izan
daitekeela udalerrien arteko komunikazioa eta jakintza partekatzeko. Egun aukera hau
eskaintzen dute Ihobe zein Udalsarea 21‐ek baina EKPB‐ri loturiko foroei indar berezia
eskaini beharko zaie beronen erabilpena orokortu nahi bada. Udal teknikarien aldetik
informazio gehiago jasotzeko aukera sarritan aipatu da.
Nabarmendu dezakegun beste ondorio nagusietako bat udalerri mailako adierazleen
definizio eta kuantifikazio beharra da, udalerri bakoitzarentzat EKPBri loturiko datu
homogeneorik lortzeko modurik ez baitago. Zentzu honetan, ECOEUSKADI‐n Eusko
Jaurlaritzarako eskatzen EKPB‐ren monitorizazioa tokiko erakunde guztietara zabaltzea oso
gomendagarria litzatekeela.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
326
Amaitzeko, inkesten bidez jasotako erantzunetan sarritan aipatu da EKPB ekimenak aurrera
eramaterakoan hornitzaile egokiak aurkitzea askotan zaila izaten dela. Traba hau
gainditzeko Legazpiko tokiko administrazioak udalerriko merkatariekin izan duten harreman
estua azpimarragarria da. Izan ere, Legazpiko udaleko EKPBaz arduratzen direnak
administrazio eredugarri baten itxura emateaz gain, EKPB ekimena udalerri osoan
zabaltzeko asmo irmoa erakusten ari baitira. Beraz, Gipuzkoako tokiko administrazioak
EKPBari dagokionez hasiberriak izan arren, eskariaren eta eskaintzaren arteko estrategia
koordinatua bultzatzeko lanak ere egin dituzte.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
327
7.6. KAPITULUAREN ERANSKINA
7‐16 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleak ekonomia arloaren arabera.
EKONOMIA / LEHIAKORTASUNA Kodea Ekonomi egitura 1 Nekazaritza eta arrantza sektorearen balio erantsi gordina (%) 2 Nekazaritza eta arrantza sektorean okupatutako biztanleria (%) 3 Industri sektorearen balio erantsi gordina (%) 4 Industri sektorean okupatutako biztanleria (%) 5 Eraikuntza sektorearen balio erantsi gordina (%) 6 Eraikuntza sektorean okupatutako biztanleria (%) 7 Zerbitzuen sektorearen Balio erantsi Gordina (%) 8 Zerbitzuen sektorean okupatutako biztanleria (%)
EE_1 EE_2 EE_3 EE_4 EE_5 EE_6 EE_7 EE_8
Lan merkatua 9 Jarduera tasa (%) 10 Okupatuen tasa (%) 11 Gizarte Segurantzako afiliatuak (biztanleen ‰) 12 Erregistratutako langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 13 Erregistratutako luzaroko langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 14 Kontratu errotazioaren indizea (kontratuak/pertsona)
LN_1 LN_2 LN_3 LN_4 LN_5 LN_6
Enpresa egituraketa 15 Mikroenpresek sortutako lanpostuak (%) 16 Industri establezimenduen batez besteko tamaina 17 Industri sektoreko establezimenduak (%) 18 Eraikuntza sektoreko establezimenduak (%) 19 Zerbitzuen sektoreko establezimenduak (%)
EnEhu_1 EnEhu_2 EnEhu_3 EnEhu_4 Enehu_5
Ekonomia dinamismoa 20 Udalerriaren binztanleko BPG 21 Udal BPGaren urteko hazkunde‐tasa metatua azken bost urteetan (%) 22 Urtean erregistratutako kontratuak (biztanleen ‰) 23 Urtean erregistratutako kontratu mugagabeak (%)
DE_4 DE_5 DE_1 DE_2
Biztanleriaren ekonomia baliabideak 24 Errenta gordina per capita (€) 25 Errenta pertsonal erabilgarria (€) 26 Errenta pertsonalaren urteko hazkunde‐tasa metatua 1997 eta 2001. urteen artean (%) 27 Lanetik sortutako errenta pertsonala (%) 28 Oinarrizko errenta jasotzen duten bizikidetza‐unitateen kopurua (biztanleen ‰)
BBE_1 BBE_5 BBE_4 BBE_3 BBE_2
Biztanleriaren turismo gaitasuna 29 Ostalaritza establezimenduak eta jatetxeak (biztanleen ‰) 30 Txikizkako merkataritzaren dentsitatea (biztanleen ‰)
BTK_1 BTK_2
Hezkuntza 31 Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 20 eta 24 urte arteko biztanleak (%) 32 Unibertsitateko ikasketak bukatu dituzten 18 eta 64 urte arteko biztanleak (%).
PRES_1 PRES_2
Udaleko ekonomia‐finantza kudeaketa 33 Udalaren gastu likidatua biztanle bakoitzeko (€) 34 Udalaren zerga‐bilketa biztanle bakoitzeko (€) 35 Udalaren zor bizia biztanle bakoitzeko (€)SIZIALA / BIZI KALITATEA
UDAL_1 UDAL_2 UDAL_3
Iturria: Egieak egina, UDALMAPeko datuekin
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
328
7‐17 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleak kohesio soziala/bizi kalitatea arloaren arabera
KOHESIO SOZIALA / BIZI KALITATEA Demografia 36 Biztanleriaren urte arteko aldaketa (%) 37 Biztanleriaren aldaketa azken hamarkadan (%) 38 Haur indizea (%) 39 Zahartze‐indizea (%)
DEM_1 DEM_2 DEM_3 DEM_4
Biztanleriaren mugimendu naturala eta migrazioak 40 Jaiotza‐tasa gordina (biztanleen ‰) 41 Hazkunde begetatiboko tasa (biztanleen ‰) 42 Kanpoko migrazio‐saldoa (biztanleen ‰)
BIZ_1 BIZ_3 BIZ_2
Etxebizitza 43 Etxebizitza‐dentsitatea egoitza‐lurzoruan (Etxebizitza/ Ha.) 44 Hutsik dauden familia‐etxebizitzak (%) 45 50 urtetik gorako antzinatasuna daukaten familia‐etxebizitzak (%) 46 Familia‐etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea 47 Azken bost urteetan amaitu diren etxebizitza babestuak (‰ biztanle)
ETX_5 ETX_1 ETX_2 ETX_3 ETX_4
Urbanizazioa 48 Udal hiri‐lurzorua (%) 49 Bizitegietarako lurzoru urbanizagarria (%) 50 Biztanle‐dentsitatea (bizt./km2)
HIR_1 HIR_2 HIR_3
Gizartearen ongizatea
51 Udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta biztanle bakoitzeko (€) GIZ_1
Erabilpen orokorreko ekipamenduak 52 Haur Hezkuntzaren unitateak (0 eta 2 urte arteko 100 biztanleko) 53 Farmaziak 10.000 biztanleko 54 3. adinekoentzako eguneko zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 55 3. adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 56 Banku bulegoak 10.000 biztanleko 57 Gasolindegiak 10.000 biztanleko 58 Ospitaletara distantziak
BKEZ_5 BKEZ_3 GIZ_2 GIZ_3 BKEZ_1 BKEZ_2 BKEZ_4
Gizarte segurtasuna 59 Udaltzain kopurua (‰ biztanle) 60 Delitu indizea (‰ biztanle) 61 Udalerrian izan diren trafiko istripuak, Ertzaintzak erregistratutakoak (‰;biztanle) 62 Udalerrian Ertzaintzak erregistratutako ibilgailuek harrapatutako oinezkoak (‰; biztanle)
HER_3 HER_4 HER_2 HER_1
Iturria: Egieak egina, UDALMAPeko datuekin
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
329
7‐18 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleak ingurumena arloaren arabera
INGURUMENA
Hondakinak
63 Hondakin arriskutsuen sorkuntza (kg/biztanleko) 64 Kutsatuta bide dauden udal lurrak (%)
HON_1 HON_2
Ura
65 Ur eskaera osoa, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun) 66 Industriaren ur eskaera, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun)
UR_1 UR_2
Energia
67 Instalatutako potentzia fotoboltaikoa (kwp / 10.000 biztanle) EN_1
Garraio eta mugikortasuna 68 Bizi den herritik kanpo lan egiten duen 16 urte edo gehiagoko biztanleria okupatua (%) 69 Bizi den herritik kanpo ikasten duen 16 urte edo gehiagoko ikasle biztanleria (%) 70 Ibilgailu parkea (ibilgailu /biztanle) 71 Udalerrien arteko irisgarritasuna 72 EAEko gainerako udalerrietara joateko batez besteko denbora (min)
GAR_1 GAR_2 GAR_6 GAR_5 GAR_4
Berdeguneak eta eremu babestuak
73 babes bereziko udal azalera (%) BER_1
Iturria: Egieak egina, UDALMAPeko datuekin
.
7‐19 Taula: Ingurumen adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko.
Osagaien kargak
Osagai Nagusia
1 2 3
GAR_3 ,817 -,054 -,079 HON_1 -,763 ,121 ,026 GAR_1 ,675 ,276 ,321 GAR_5 -,529 -,491 -,177 GAR_6 -,072 ,806 -,169 GAR_2 ,128 ,691 ,253 UR_1 -,011 ,613 -,166 BER_1 ,000 ,084 ,756 ENE_1 -,087 ,395 -,635
Método de extracción: Análisis de componentes
principales.
a. 3 componentes extraídos
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
330
7‐20 Taula: Kohesio‐soziala adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko
Osagaien kargak
Osagai Nagusia
1 2 3 4 5 6 DEM_3 -,876 -,212 -,030 -,098 ,021 ,108
DEM_2 -,861 -,122 -,063 -,049 ,077 -,101
DEM_4 ,844 -,149 -,097 ,071 -,079 -,074
ETX_2 ,232 -,707 ,142 ,018 -,263 ,058
GIZ_3 ,144 ,639 ,011 ,113 -,156 ,394 ETX_4 ,195 ,601 ,135 -,158 ,071 -,045 ETX_1 -,220 -,595 -,386 -,264 ,059 ,334 ETX_3 -,011 ,537 ,178 ,222 -,272 -,236
BKEZ_5 ,182 -,082 -,691 -,194 ,366 ,074
BIZ_4 ,327 ,051 ,632 ,211 ,002 ,020
GIZ_1 ,229 -,035 -,622 ,110 -,182 ,057
BKEZ_1 ,380 ,413 ,488 ,005 ,013 ,103
HER_1 ,168 -,030 ,174 ,756 -,033 ,180
HIR_1 ,062 ,312 ,133 ,685 -,117 -,107
HER_4 -,030 -,201 -,183 ,680 ,315 -,249
BIZ_1 -,247 ,014 -,059 ,050 ,745 ,078
BKEZ_3 ,372 ,070 ,448 ,007 ,560 -,028
BKEZ_4 -,188 ,109 ,066 -,025 ,282 ,717
HIR_2 -,127 ,348 ,162 ,052 ,185 -,671
Método de extracción: Análisis de componentes principales.
a. 6 componentes extraídos
Iturria: Egileak egina.
7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa
331
7‐21 Taula: Ekonomia‐Lehiakortasuna adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko
Osagaien kargak
Osagai Nagusia
1 2 3 4 5 6 EE_7 -,896 ,000 ,102 -,245 ,000 ,070
EE_3 ,830 ,161 -,272 ,328 -,083 -,062
EnEhu_3 ,764 ,399 ,073 ,018 ,061 -,052
EnEhu_5 -,682 -,197 -,019 ,088 -,332 ,273
EnEhu_1 -,518 -,392 ,470 -,335 ,249 -,026
DE_1 ,205 ,869 ,045 -,059 ,068 ,110
UDAL_2 ,234 ,724 -,062 ,362 ,128 ,241
LN_6 ,348 ,670 ,238 ,440 ,032 ,058
UDAL_1 ,008 ,078 ,823 ,091 ,016 -,011
BTK_1 -,211 ,238 ,751 -,137 ,012 -,073
EE_1 -,115 -,410 ,624 -,323 ,195 -,024
DE_6 ,255 ,001 -,239 ,852 -,103 ,148
DE_4 ,374 ,416 ,238 ,746 -,038 ,011
BTK_2 -,300 ,425 -,261 ,464 -,352 ,236
BBE_4 ,348 -,291 ,361 -,368 -,062 ,284
LN_1 ,088 ,142 ,137 -,139 ,851 ,140
BBE_3 -,011 ,103 -,210 ,025 ,823 -,059
LN_2 ,016 -,245 ,456 -,029 ,685 -,018
PRES_2 -,249 ,152 -,099 ,002 ,010 ,851
PRES_1 -,191 ,268 -,336 ,131 ,127 ,761
BBE_1 ,135 -,043 ,466 ,096 -,070 ,756
Método de extracción: Análisis de componentes principales.
a. 6 componentes extraídos
Iturria: Egileak egina.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
332
7‐22 Taula: Iraunkortasuna adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko.
Osagaien kargak
Osagai Nagusia
1 2 3 4 5
EE_7 -,885 -,116 -,025 -,234 -,019
EE_3 ,857 ,230 -,039 ,268 -,120 EnEhu_3 ,737 ,349 ,067 ,042 ,161
EnEhu_5 -,698 -,147 -,229 ,212 -,074
GAR_2 ,583 -,023 ,030 -,372 ,126 EnEhu_1 -,538 -,434 ,224 -,272 ,407 GAR_6 ,508 ,378 -,223 -,064 ,388
DE_1 ,133 ,839 ,036 -,103 -,062
UDAL_2 ,207 ,833 ,149 ,119 -,180
LN_6 ,292 ,826 ,046 ,080 ,124
DEM_2 -,067 ,036 ,912 -,018 ,226
DEM_3 ,019 ,007 ,826 -,255 ,151
DEM_4 -,106 -,120 -,792 ,353 ,170
UR_1 ,276 ,437 ,498 ,190 ,349
GAR_3 -,273 ,141 ,159 -,746 ,040
GAR_1 ,170 -,178 ,216 -,678 ,248 HON_1 ,233 ,126 -,029 ,563 -,259
GAR_5 -,233 ,029 -,265 ,547 -,276
ETX_1 ,169 -,283 ,190 -,189 ,727
GIZ_3 ,069 -,145 -,110 ,044 -,672
ETX_3 ,007 -,086 ,118 ,358 -,608
Método de extracción: Análisis de componentes principales
a. 5 componentes extraídos
Iturria: Egileak egina.
IV. ATALA: ONDORIO NAGUSIAK, IKERKETAREN MUGAK
ETA ETORKIZUNEKO IKERKETA LERROAK
8. KAPITULUA: ONDORIO NAGUSIAK
Ondorioak
337
Lan honetako kapituluetan zehar sarreran planteatutako hipotesiak frogatu dira.
Lehenengo eta behin esan behar da, hipotesi nagusia baieztatuz, Gipuzkoako tokiko
administrazioetan Erosketa eta Kontratazio Publikoko prozesuetan azken erabakia
hartzerakoan produktuen erosketa prezioari garrantzi handia ematen jarraitzen zaion arren
ingurumen irizpideen erabilera pixkanaka hedatzen ari dela.
Gipuzkoako tokiko administrazioen ezaugarriak direla eta, ondasun eta zerbitzuen erosketa
eta kontratazioa burutzerakoan eskuratze prezioa bakarrik kontuan izan beharrean
produktuen bizi ziklo osoan sortzen diren kostuak ere aintzat hartzea pixkanaka indartzen
ari bada ere erosketa arduradunen aldetik mota honetako erosketak garestiagoak
direnaren aurreiritziari aurre egitea oso zaila da. Egoera honetan, aurrera eraman diren
jardunbide egokiak jaso eta lortutako emaitzak monitorizatzearen beharra azpimarragarria
da. Europar Batasunetik EKPBari loturiko ekintza planak definitzeko eskaria luzatu da, ELGE
berak emaitzen monitorizazioa eskatzen du eta IHOBEk oso jarrera aktiboa erakutsi du,
ezen osatu duen eskuliburua eredugarri moduan aitortu izan da EB zein ELGEko hainbat
txostenetan.
Azpi hipotesiei loturik, lehenik aipatu behar da, Erosketa eta Kontratazio Publikoa,
nazioarte zein nazio mailan, zorrotz arautua dagoela. Dena dela, ingurumen xehetasunak
barneratzeko aukerak eskaintzen ditu. Halaxe adierazi zen, lehenengo, 2001. urtean
argitaratuko Europako Batzordearen COM(2001)274 final komunikatuan eta ondoren,
2004. urtean, ingurumen klausulak erosketa eta kontratu publikoetan integratzeko aukerak
zehaztasunez bildu ziren Europako bi Zuzentarauetan. Beraz, Erosketa eta Kontratazio
Publikoaren araudian jasotako zenbait bitartekoen bidez ingurumen eragin kaltegarriak
murrizteko aukerak badaude.
Erosketa eta Kontratazio Publikoari loturiko araudiaz haratago, eta bigarren azpi‐
hipotesiarekin loturik, Europako Batzordeak hainbat ekimen aurrera eraman ditu
produktuek bizitza ziklo osoan etengabeko ingurumen portaera hobea izan dezaten
sustatzeko. Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari dagokion atalean, Europako
Batzordeak estatu kideei, erosketa eta kontratazio publikoetan ingurumen irizpideak
txertatzen lagunduko duten ekintza plan publikoak garatzeko eskaria luzatu die.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
338
Gipuzkoako hainbat tokiko administrazio eredugarriak dira zentzu honetan, izan ere,
lehentasun estrategikoa ematen diote erosketa eta kontratazioari eta ingurumen irizpidea
barneratzeko protokoloak garatuak dituzte.
Haatik, orokorrean, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak tokiko administrazioen
garapen instituzionalaren mugarekin topo egiten du eta, batez ere, langileei eragiten dien
zalantzak haren garapena oztopatzen du.
Oztopo hauei aurre egiteko funtsezko neurriak dira, esaterako, Tokiko Administrazioek
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea landuko dituzten prestakuntza eta epe luzeko
estrategiei garrantzi handiagoa eskaintzea.
Jarraian esandakoaren haritik, ikerlan honetan zehar aztertutako gai hauen inguruan
egindako hausnarketa garrantzitsuenak biltzen saiatuko gara. Logikoki, ez dira kapitulu
ezberdinetan landu diren puntu eta emaitza guztien erreferentziak jasoko baizik eta
azpimarragarrienak deritzogunak eta ahal den neurrian burutu den analisiaren orden bera
jarraituz. Atal hau amaitzeko, eta gomendio gisa, Gipuzkoako tokiko administrazioetan
erosketa eta kontratazio deialdietan ingurumen irizpideak barneratzeko dinamikak
indartzeko zenbait gomendio luzatzen dira.
Garapen Iraunkorra. Baliabide naturalen urritasunak eragiten dituen arazoak eta hauen
banaketa.
Pentsamendu Ekonomikoaren Historian zehar egin dugun ibilbidean, hazkunde
ekonomikoari buruzko hainbat alderdi eta teoria esanguratsu jaso dira. Politika
ekonomikoaren baitan hazkundeari garrantzi handia eman izan zaio eta berau azaltzeko
eredu asko sortu dira baita hazkundea eragiten duten faktoreak aztertzeaz arduratzen
diren azterketa enpirikoak ere. Zentzu honetan, autore klasikoen arabera baliabideak
mugatuak dira eta ezinezkoa da ekonomia baten hazkunde jarraitu bat bermatzea. Are
gehiago, inbertsio aukerak desagertzeko joera (Smith), errendimendu beherakorren legea
(Ricardo), biztanleriaren dinamika (Malthus), kapitalaren produktibitate marjinalaren joera
beherakorra (Keynes) edo enpresarien espirituaren okertzea (Schumpeter) direla eta
Ondorioak
339
egoera geldikor bateranzko joera aurreikusten dute. Hau da, Malthus‐ek jaso zuen
moduan, bizi‐iraupen mailako egoera geldikor bat.
XX. mendean hazkunde ekonomikoa modu jarrai batean lortzeko aukera aurreikusi zuten
Harrod (1939) eta Domar‐ek (1946) baina jarrera zikliko eta ezegonkorrarekin, hots, ez zen
orekatua eta enplegu beteko egoera eragingo zuen hazkunde ekonomikoa izango. Jarrera
zikliko eta ezegonkor hori gainditu asmoz, bi multzo handitan sailkatu daitezken,
hazkundeari buruzko ereduak garatu ziren: Hazkundearen eredu exogenoak eta
hazkundearen eredu endogenoak. Solow (1956) eta Swan‐en (1956) lanetan jatorria duten
hazkundearen eredu exogenoen arabera ekonomiak Egoera Geldikorrerako joera izango
du, alegia, ekonomiaren hazkundea nulua izango da eta neurri politikoek hazkundea
eragiteko duten eraginkortasuna oso murritza izango da. Teknologia‐aurrerapenak, hots,
aldagai exogenoak bakarrik eskainiko du eragin hazkunde ekonomikoa modu iraunkorrean
bermatzeko aukera. Haatik, hazkundearen eredu endogenoen arabera, politika neurriek
modu batean edo bestean herrialde baten hazkundean eragiteko aukera izango dute.
Bestalde, Bigarren Mundu Gerraren ondoren, herrialdeen artean sortu ziren
desberdintasunez jabetuta, hazkunde ekonomikoaz haratago arduratzen diren teoria
ezberdinak azaleratu ziren. XX. mendearen erdi aldetik hasi eta gaur egun arte egin den
garapenari buruzko paradigmen bildumak erakutsi digunez, momentu jakin bakoitzean
paradigma bakar batek ez du hegemoniarik izan, hau da, pentsamendu ezberdinak koexistu
izan dira. Dena dela, guztiek, ipar eta hegoko herrialdeen garapen maila ezberdina aztertu
dute eta azpigaraturik dauden herrialdeen pobreziari aurre egiteko irtenbideak planteatzen
saiatu dira.
Horrenbestez, Modernizazioaren eskolak garapen prozesuan industrializazioaren garrantzia
azpimarratzen zuen, izan ere, teoria honen aldeko jarrera zuten autoreen arabera
biztanleko errenta nazionalaren hazkundeak lotura estua zuen garapen ekonomikoarekin.
Zentzu honetan, garapenak eragindako mozkin batzuk populazio guztira zabalduko zela
uste zuten.
Eskola estrukturalistaren arabera, atzerriko lehiak eta barne‐merkatuaren tamaina txikiak
eragozten zuten barne‐garapena. Beraz, sektore industrialaren garapenari esker nazio‐
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
340
barneko egitura birmoldatu eta ekonomia sendoago bat lortu nahi zuten. Horretarako,
kanpo‐lehia kontrolatu eta merkatuen tamaina txikia handitzeko neurri zehatzak indarrean
jarri behar izan zituzten. Estatuaren papera funtsezkoa izango zen eskola honentzat.
Eskola neoliberalarentzat, berriz, merkatuan gobernuek egiten dituzten esku‐hartze guztiak
ez dira baliagarriak izango garapena sustatzeko. Are gehiago, azpigarapena Estatuaren
parte‐hartzeak eragiten duen merkatuaren funtzionamendu ezegoki batek eragindako
egoera bezala ulertzen du. Beraz, azpigarapena gainditzeko baliabideen
eraginkortasunaren aldeko apustua egiten du. Ideia honi jarraituz, 1990eko hamarkadan
Nazioarteko Finantza Instituzioen eta Iparraldeko herri garrantzitsuenetako (G‐7)
agintariek garapena bermatzeko eman beharreko pausuak Washingtongo Kontsentsuan
jaso ziren.
Hautabidezko edo garapenaren teoria alternatiboak bezala jaso direnek, orokorrean,
garapena aberastasunaren areagotzearekin baino pobreziaren murrizketarekin gehiago
uztartzen dute eta banakakoen oinarrizko beharrak asetzeak duen garrantzia
nabarmentzen dute. Esaterako, Erakunde Ekonomia Berriak (EEB), giza portaerari loturiko
teoria sozialak eta ekonomiaren osagai soziala kontuan izaten ditu. Tokiko Giza Garapenak
(TGG), tokiko esparruaren aldeko apustua egiten du, sistema ekonomiko eta sozial
bidezkoago bat eraikitzeko lekurik egokiena bezala ulertzen duelarik. Generoa eta
Garapena (GEG) ikuspegiaren arabera generoen berdintasuna eta emakumeen botere‐
hartzea sustatu nahi da. Amaitzeko, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña‐ak guztientzako bizi
on bat bilatu behar dela proposatzen du eta ez hobea, besteena baino hobea edo ahalegin
guztiak bizitza hobetzeko xahutzen dituen bizi bat.
Beraz, garapenaren teoria alternatiboak agertu arte, herrialde garatuen hazkunde
ekonomiko mugagabea zalantzan jarri gabe, garapen bideko herrialdeen pobrezia maila
gainditzeko irtenbide moduan hauen ekonomiaren hazkundea proposatzen da. Baina, XX.
mendeko 70eko hamarkadan aldaketak jasaten hasi ziren: baliabide naturalen agorpena,
kutsadura‐arazoak eta hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako arazo nagusienetariko
moduan agertzearekin ekonomialariak beraien analisietan, berriro ere, natura kontuan
hartzen hasi ziren eta mugarik gabeko hazkundearen aurkako lehen aldarrikapenak sortu
ziren, edo beste modu batera esanda, lurraren muga biologikoak kontuan izan behar direla
ohartarazten zituzten eskaerak plazaratzen hasi ziren. Horren adibide da Erromako Clubak
Ondorioak
341
argitaratutako I. Txostenak zeinak garatutako herrialdeen muga gabeko hazkundea
zalantzan jarri zuen.
Dena dela, aldaketarik handiena 80ko hamarkadan eman zen, batik bat, Brundtland
Txostena argitaratu ostean Garapen Iraunkorraren kontzeptua modu orokorrean hedatzen
hasi zenean. Garapen Iraunkorraren helburua ingurumenaren babesa, garapen
ekonomikoa eta soziala bateragarri egitea da. Horrenbestez, iraunkortasunak hurrengo
belaunaldien gaitasuna bermatuko duen egungo beharren asetzea eskatzen du, hots,
etorkizuneko belaunaldiekiko dugun ardura eta betebeharra azpimarratzen ditu alde
batetik, eta bestetik, egungo desberdintasunei aurre egitea eskatzen du.
Beraz, ingurumenaren narriaduraz eta baliabide naturalen urritasunaz oharturik, hazkunde
ereduetan ingurumen baliabidea aldagai gisa barneratzen hasi ziren baina ikusmolde
ezberdinetan oinarrituta. Ondorioz, bi korronte nagusi sortu ziren: alde batetik, Ingurumen
Ekonomia bezala ezagutzen dena, ekonomia neoklasikoaren paradigman oinarrituz
baliabide naturalak ordezkatzeko gai izango den teknologiaren garapen egoki bat aurkitzea
helburu duena. Ingurumen Ekonomiaren adarrak, “Kuznets‐en Ingurumeneko Kurba”
ereduan oinarriturik baliabide naturalen babesa bermatuko duen mugagabeko hazkundea
justifikatzen dute. Beste aldetik, paradigma berri eta irekiago bat proposatzen duen eta
Ekonomia Ekologikoa bezala ezagutzen den adarra garatu da. Bigarren eskola honen
arabera, epe luzean hazkunde esponentziala mantentzea ezinezko da planeta finitu honen
baitan. Beraz, ingurumena kudeatzeko jakintza arlo ezberdinak kontuan izango dituen
metodoak proposatzen ditu. Horrez gain, garapen kualitatibo baten aldeko apustua
gomendatzen du eta hazkunde kuantitatiboa aldeko helburua alde batera utziaz.
Bi korronte nagusi hauek, Ingurumen Ekonomia zein Ekonomia Ekologikoak,
iraunkortasunaren aldeko apustua egiten duten arren bakoitzak modu ezberdin batean
interpretatu du iraunkortasuna kontzeptu eta, ondorioz, bi bertsio zabaldu dira:
Iraunkortasun Ahula eta Iraunkortasun Sendoa. Bertsio bakoitza kapital naturala, hots,
ingurumen ondasun eta zerbitzuek eskaintzen duten ingurumen stocka (Harte, 1995) modu
ezberdin batean kontuan izateagatik bereizten da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
342
Egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial, baliabideena eta azkenik finantza krisi
testuinguruari loturik, Garapen Iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik
merkatu mekanismoan eta teknologia eko‐eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri
berriekin Ekonomia Berde bateranzko joera iragarri da.
Baina testuinguru berean, desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu da.
Desazkundearen azken asmoa sistema ekonomikoaren tamaina norberaren borondatez
murriztea da, eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina selektiboki
murriztea eskatzen du. Aitzitik, politiken helburu nagusia ez da BPG murriztea, baizik eta
ekoizpen eta kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru
baterantz mugi araztea. Gainera natura ondarea babestu nahi bada, mendebaldeko
herrialdeen garapen eredua gainontzeko herrialdeetara ezin zela orokortu argi geratu da.
Hazkunde nahitik desazkunde nahira igarotzea baina gizarte justizia, ongizatea eta
iraunkortasun ekologikoa alde batera utzi gabe eskatzen dute desazkundearen aldeko
apustua egin dutenek, maila indibidualean zein kolektiboan ekintza desberdinak aurrera
eramatea eskatuz. Ekintza hauekin baloreen aldaketa eta ekoizpenaren azken helburu
bakarra etekinak ez izatea bultzatu nahi da baita egungo gizarteen benetako
demokratizazio bat ere. Desazkundea beraz hiritarrean zentratua dago eta ez gizartearen
eboluzioaren norabidea zehaztuko duen teknologian.
Ikusmolde ortodoxoak, ekoizpenari dagokionez, sistema ekonomikoak lorpen handiak
erdiesteko gai dela erakutsi badu ere, aberastasunaren banaketari eta ingurumenaren
kudeaketa egokiari loturik hutsuneak ditu. Mundu mailako desberdintasunak eta
narriadura ekologikoa dira horren lekuko.
Herri administrazioaren egitekoa kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorraren
aplikazioan
1992. urtean Rio de Janeiron ospatu zen Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen
Konferentzian, kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorra, garapen iraunkorra lortzeko
ezinbesteko baldintza moduan onartu zen. Horren adibide da, goi bilera horretan adostu
Ondorioak
343
zen Agenda 21 dokumentuaren kontsumo ereduaren bilakaerari buruzkoa den 4.
Kapitulua.
Hamar urte beranduago, mundu mailako agintariek Johannesburgoko Plana sinatu zuten
eta kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko 10 urteko esparru programak
sustatzeko konpromisoa hartu eta gero 2003. urtean Marrakech prozesuari hasiera eman
zitzaion. Prozesu honen baitan eratu den lan taldeetako bat Erosketa eta Kontratazio
Publiko Iraunkorrari buruzkoa da.
Horrez gain, tokiko iraunkortasunari loturik Europaren sostengu eta lidergoa nabarmena
da: Garapen Iraunkorrerako Europako Estrategiak 2001. urtean Garapen Iraunkorra
sektore guztien eta politika guztien ardatz nagusia bihurtu beharko lukeela jaso zuen eta
bereziki azpimarragarria da Europar Batasunak eta Europako Udalerri eta Eskualdeko
Kontseiluak sustatutako, Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Kanpainaren baitan 2004.
urtean onartutako “Aalborg+10” dokumentua. Dokumentu honen onespenak kontsumo
eta bizimodu arduratsuen aldeko konpromisoa adierazten du eta berau erdiesteko helburu
moduan erosketa iraunkorrak burutzea proposatzen da.
Aipatu behar da, Erosketa eta Kontratazio Publikoa oso zorrotz arautua dagoela nazioarte
zein nazio mailan eta urte luzez, nagusiki errentagarria izatea eskatu izan zaio. Hau da, arlo
ekonomikoari bakarrik erreparatuz ondasun edo zerbitzu baten aldeko azken erabakia
hartzerakoan preziorik baxuenaren irizpideari jarraitu izan zaio. Horrez gain, erosketa eta
kontratazio publikoen bidez ondorengo printzipioak babestu behar dira: Salgaien
mugimendu askatasunaren printzipioa, zerbitzuak emateko askatasunaren printzipioa,
diskriminazio ezaren printzipioa, bidezko tratuaren printzipioa, gardentasunaren
printzipioa eta proportzionaltasunaren printzipioa. Hemen diskriminazio eza,
lehiakortasuna bermatzea eta gardentasun printzipioak aipatu. Baina garapen iraunkorra
modu orokor batean jarraitu beharreko ardatz nagusia dela onartzen hasi zenetik,
ingurumenari eta gizarte kohesioari buruzko kezkak erakunde publikoen portaeran
kontuan hartzen hasi dira eta, ondorioz, erosketa eta kontratazio arduradunek
hornitzaileei ingurumen‐ edo gizarte‐ardurei buruzko egiaztagiriak eskatzeko beharrean
suertatzen ari dira.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
344
Beraz, iraunkortasun printzipioak kontratazio pleguetan non eta nola sartzeko araudia
moldatu behar izan da. Honela, 1994. urtean onartu zen eta Munduko Merkataritza
Erakundearen (MME) alde anitzekoa den Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari
buruzko Akordiak (GPA) nazioarte mailako eragiketak arautzen ditu, baina ez du espresuki
jasotzen EKP prozeduran iraunkortasun printzipioak nola barneratu daitezken (kontrakorik
ere ez du jasotzen).
Aldiz, Europar Batasuna aitzindaria izan da eta aurrerapauso bat eman da zentzu honetan.
Horrela, 2001. urtean Europako Batzordeak kontratu publikoei buruzko Erkidegoko legeria
interpretatzen duen komunikazio bat argitaratu zuen eta bertan erosketa eta kontratazio
publikoetan ingurumen xehetasunak sartzeko aukerak jasotzen zituen. Hortik aurrera,
erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrerako ekimenak lantzen hasi ziren eta batzuk
auzitegietara iritsi ziren, Helsinkiko kasua bezala ezagutzen dena adibidez. Kasu honen
ebazpenari esker Europako legeria errespetatuz herri administrazioek ingurumen irizpideak
erosketa eta kontratazio publikoetan nola barneratu daitezkeen argitzea lortu zuen. Urte
batzuk geroago, kontratazio publikoari buruzko Europako Zuzentarauak garatu eta onartu
ziren: 2004/17/CE zuzentaraua, 2004ko martxoaren 31koa, uraren, energiaren, garraioaren
eta posta‐zerbitzuen sektoreetako kontratuak esleitzeko prozedurak koordinatzeari
buruzkoa eta 2004/18/CE zuzentaraua, 2004ko martxoaren 31koa, obren, horniduren eta
zerbitzuen kontratu publikoak esleitzeko prozedurak koordinatzeari buruzkoa. Bi
zuzentarau hauek, zehaztasun osoz jasotzen dute ingurumen klausulak kontratu
publikoetan nola integra daitezkeen eta ordu arteko araudian zegoen hutsunea gainditzea
lortu zuten.
Ondorengo urteetan, Europar Batasuneko Estatu‐kide bakoitzak bere lege esparru egokituz
joan da. Espainiar estatuan 3/2011 Legegintzako errege‐dekretua, 2011ko azaroaren 4koa,
Sektore Publikoaren Kontratuen Legearen Testu bateratuan jasotzen dira iraunkortasun
irizpideak barneratzeko aukera ezberdinak eta Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan,
berriz, 6/2008 Ebazpenean.
Azpimarratu behar da, bai zuzentarauek, bai legegintzako errege‐dekretuak zein ebazpenak
iraunkortasun eskakizunak nola barneratu daitezken argitzen dutela EKP prozeduraren fase
ezberdinetan, hots: kontratuaren objektuan, derrigorrezkoak eta baloragarriak diren
Ondorioak
345
zehaztapen teknikoetan, lizitatzaileak aukeratzeko irizpideetan, kontratua esleitzeko
irizpideetan eta kontratua gauzatzeko klausuletan. Baino ez dituzte erakunde publikoak
irizpide edo eskakizun hauek erabiltzea derrigortzen. Ondorioz, erakunde publikoaren
borondatearen araberakoa izango da eskakizun sozial, etiko edo ingurumen eskakizunak
EKP prozeduretan barneratzea.
Nahiz eta iraunkortasun irizpideak barneratzea borondatezkoa izan, Erosketa eta
Kontratazio Publiko Berde edo Iraunkorra, Europa mailan, oso aurreratua dagoen
kontzeptu eta praktika bat da. Herrialde asko urte luzez lanean aritu dira arlo honetan
aurrera egin ahal izateko. EB27tik ia Estatu‐kide gehienek EKPrako Nazio Ekintza Planak
onartu dituzte, batzuek antzeko eskemak garatu dituzte eta gehienek ingurumenari
eragindako kalteak murriztea dute helburu nagusitzat, klima aldaketa ahalik eta gehien
ekidingo dituzten erabakiak hartuz edo jardunbide egokiak erosketa eta kontratazio
publikoaz arduratzen direnen artean zabalduz. Hori horrela da, besteak beste, hasiera
batean Europa mailan EKPB aldeko jarrera gailendu zelako. Ikuspegi soziala beranduago
lantzen hasi bazen ere, Buying social gidaliburua argitaratzearekin argi geratu da dimentsio
soziala ere kontuan hartuko dela EKP prozeduran EB mailan eta hainbat Estatu‐kidek
eskakizun sozialak barneratu dituzte beraien Nazio Ekintza Planetan.
Nazioarte mailan, EKPIri buruz lanean diharduten programen artean, EB EKPBrako
programaz gain, Marrakech prozesua, Jasangarritasunerako Tokiko Gobernuen Erakundea
(ICLEI), Ipar Ameriketako EKPB iniziatiba eta Nazioarteko EKPB sarea esanguratsuak dira.
Guztiek, elkarkidetza, elkartrukea eta sareratze aktiboa eskaintzen dituzte baina
Marrakech prozesuak eta ICLEIk ikuspegi holistikoagoa dute eta iraunkortasunaren hiru
dimentsioak barneratzea dute helburu, EKPI praktikak ahalbidetuz. Ameriketako EKPB
iniziatiba eta Nazioarteko EKPB sarea erosketa eta kontratazio publiko berdea sustatzeaz
arduratzen dira.
Azpimarratu behar da, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturik termino eta
definizio ugari aurki daitezkeela baina guztiek ingurumenari kalterik egiten ez dion edo
ingurumena eta giza osasunari kalterik gutxien egiten dion ondasun eta zerbitzuen
aukeraketa bat dela aipatzen dute. Hau da, lehen urrats batean, produktuaren edo
zerbitzuaren beharra aztertuko da eta behar hori benetakoa bada, erosketa arduradunek
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
346
behar hori aseko duten produktu ezberdinen artean aukeratzerakoan bizi ziklo osoan
ingurumen eragin txikiena duenaren alde egingo dute. IHOBEk, EKPBa, ingurumenari ahalik
eta kalte gutxien egingo dion praktika bezala euskaratu du.
EKPB ekimenei dagokionez, 1990eko hamarkadaren hasieran Europan eman ziren lehen
urratsak haiek asko hedatu dira egun mundu mailan. Nabarmendu behar da, Asiako
hainbat herrialdetan hamarkada bat beranduago zehaztu badira ere EKPB programak,
programa hauetan jasotzen diren derrigorrezkotasunak eraginda erregio honetan gaur
egun EKPB ekimenen aplikazio maila oso esanguratsua dela.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea praktikan jartzeak onurak eragiten baditu ere
hainbat erronkei aurre egin behar die. Nagusiena, ekimen hauek garestiagoak direnaren
uste orokortua da. Oztopo honi aurre egiteko zenbait azterketa burutu dira eta bizi‐ziklo
osoko kostuaren metodologian oinarriturik EKPB bidez kostuak murriztea posible dela
ondorioztatu da. Bestetik, erosketa eta kontratazio arduradunek produktu berdeei eta
hauen erosketa eta kontratazio prozedurei buruz duten informazio gabezia gainditzeko,
hots, bigarren erronka nagusiari aurre egiteko, Europar Batasuneko estatu‐kideen Nazio
Ekintza Planak zehaztek gomendioa jaso dute. Gaur egun, Europar Batasuneko 28 estatu‐
kideetatik 21ek onartu dute bere Nazio Ekintza Plana zeinetan lehentasunezko produktuak
zeintzuk diren zehazteaz gain produktu talde bakoitzarentzako helburu kuantitatibo zehatz
eta neurgarriak finkatzen diren. Informazio tresna gehigarriak ere erabili dira, horien
artean daude, gidak, produktuen ezaugarriak jasotzen dituzten web orriak, trebakuntza
saioak etab. Dena dela, baliabideei buruzko informazio eta datu base eguneratua
oinarrizkoa litzateke EKPBren erabilpena ugaltzeko.
Zailtasunak zailtasun, EKPB enplegu berdeak eta eko‐berrikuntza bultzatzeko tresna egoki
moduan identifikatu duten hainbat lanek. Enplegu berdeen sorrerari dagokionean,
oraindik, zenbaterainoko eragina izango duen zehazteke badago ere “Links between the
environment, economy and jobs” lanak ekonomiaren hamazazpi sektore ezberdinetan
eragin dezakeela zehaztu du: nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza sektorea; elikagaiak,
edariak eta tabakoa; ehungintza, jantzigintza eta larrugintza; oinarrizko kimika; kimika
industria; plastikozko artikuluak; material elektronikoa; ingeniaritza elektronikoa eta
Ondorioak
347
tresnak; ibilgailu motordunak, automobilak eta piezak; material elektrikoa; ur hornikuntza;
eraikuntza; ostalaritza; garraioa; finantzak eta beste batzuk.
Beste alde batetik, nazioarteko hainbat herrialdek eko‐berrikuntza sustatzeko EKPB eta
eko‐berrikuntza uztartzen dituzten programa zehatzak garatu dituzte. Horien artean
aurkitzen dira, esate baterako, SMART‐SPP, EU Energy+ eta PRO EE proiektuak.
Gipuzkoako tokiko administrazioak, erosketa prezio eta ingurumen irizpideen artean
Europako Batzordeak, 2010. urtean, Europa 2020 estrategia onartu zuen. Estrategia honen
helburua Europar Batasuna enplegu, produktibitate eta gizarte kohesio maila altuak izango
dituen ekonomia adimentsu, iraunkor eta integratzaile batean bihurtzea da.
Herrialde bakoitzaren bilakaera aztertzeko zortzi erreferentziazko adierazle proposatzen
ditu Europa 2020 estrategiak. Horrez gain, adierazle bakoitzarentzat helburu kuantitatibo
zehatz bat definitzen du. Gipuzkoa Herrialdea, Euskal Autonomia Erkidegoa eta 27‐Europar
Batasuneko datuekin alderatzean, aipatu behar da, pareko mailetan edo hobeagoetan
dagoela erreferentziazko zortzi adierazleetatik seitan: Okupazio‐tasa, I+Gko barne‐gastua,
Energia eraginkortasuna, garai aurreko eskola‐uzte tasa, goi‐mailako hezkuntza maila,
pobrezia edo bazterketa arriskuan dauden biztanleak. Horrez gain, hezkuntzarekin lotutako
adierazle batean, 2020. urterako helburua lortu da dagoeneko. Aldiz, negutegi‐efektuko
gasen igorpena eta energia berriztagarrien kuotari dagokionean europar bataz bestekoaren
mailaren azpitik aurkitzen dira Gipuzkoa herrialdearen datuak.
Dena dela, aipatu behar da ezarritako helburuetarako bidean gorabeherak izan daitezkeela
aztertutako urteetan, are gehiago gaur egun krisi egoeran, izan ere, zenbait adierazle
atzeraka doaz abiapuntuko balioekiko.
Bestalde, herrialde baten ingurumen testuinguru juridikoa aztertzea ezinbestekoa da
iraunkortasun politikek zehazten dituzten lehentasunak ezagutzeko. Horrela, Euskal
Herriko ingurumena babesteko 3/1998 Lege Orokorra onartu zenetik EAErako ingurumen
politika lau urtetik behin berrituko den Ingurumen Esparru Programa (IEP) batean jasoko
da.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
348
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari (EKPB) dagokionez, lehenengo Ingurumen
Esparru Programan (IEP 2002‐2006) helburu operatibo moduan 2006. urterako Erosketa
eta Kontratazio Publikoan Ingurumen irizpideak txertatzeko programa egitea jaso zen.
Bigarrengoan, IEP 2007‐2010, euskal administrazioen esparruan erosketa publiko berdea
sustatzea eta hirugarrengoan IEP 2011‐2014, egun indarrean dagoena, Eusko Jaurlaritzako
sailetan erosketa eta kontratazio publiko berdearen irizpideak gehitzeko helburua
proposatzen da. Ikusten denez, erosketa eta kontratazio publiko berdeari buruzko
konpromisoak hasiera batean, modu orokor batean bederen, euskal administrazioaren
esparru osora zabaldu baziren ere azkenengoan Eusko Jaurlaritzara bakarrik mugatzen da.
Bestalde, azpimarratu behar da, administrazioei borondate onarekin jokatzeko
proposamena luzatzen zaiela, hots, erosketa eta kontratazio publikoan ingurumen
irizpideak barneratzeko derrigortasunik ez da eskatzen.
Nahiz eta EKPB ekimenak aplikatzea borondatezkoa izan, 2005. urtetik, Eusko Jaurlaritza
eta gainerako euskal administrazioek ere erosketa eta kontratazio publiko berdea
sustatzeko estrategia baten alde lanean dihardute. Zentzu honetan, ingurumen irizpideak
barneratuz kontratazioak burutu nahi dituzten euskal administrazioei baliabideak, tresnak
eta babesa eskaini die Eusko Jaurlaritzak. Aurrera eraman dituen ekintzen artean daude,
besteak beste: baldintza‐agirietan ingurumen‐baldintzak txertatu edo eskaria eta eskaintza
koordinatzeko prestakuntzak. Baina, mugarri garrantzitsuenetako bat 2008. urtean
Jaurlaritzaren Kontseiluak Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore
publikoaren kontratazioan gizarte irizpideak, ingurumenekoak eta beste politika publikoak
barneratzea onartzean zehaztu zen.
Bestalde, azpimarratu behar da, Tokiko Agenda 21ak dinamizatzeko eta Udalsarea 21eko
helburuak lortzeko Ekitaldeak ezinbesteko erreminta direla. Zentzu honetan, 2007‐2008
aldirako eratu zen Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan deituriko
ekitaldea nabarmendu behar da. Ekitalde honetan, hogei administrazio publikok partu
hartu zuten eta horietatik bost gipuzkoarrak ziren. Ekitalde honi esker, erosketa eta
kontratazio publikoaz arduratzen diren eragile guztiei dago zuzendutako EKPBari buruzko
eskuliburu bat garatzea posible izan da. IHOBEk argitaratu zuen, Ecoinstitut Barcelona
enpresaren laguntzarekin, 2008. urtean lehenengo aldiz eta, bi urte beranduago, 2010.
Ondorioak
349
urtean 3. argitalpen gehitua kaleratu zuen. Bertan, alde batetik, ondorengo gaiei buruzko
informazio teorikoa jasotzen da: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen (EKPB)
kontzeptua; Kontratazio publikoari buruzko Europako zuzentarauak; Sektore Publikoaren
Kontratuen Legean jasotako berritasunak; edo lehentasuna duten produktuen eta
zerbitzuen taldeekin lotutako ingurumen eraginei buruzkoa eta, bestetik, merkatuaren
egoera; ingurumen irizpideak txertatzeko estrategia, eta EAEko administrazio publikoetako
jardunbide egokiei buruzko informazio praktikoa aipatzen da.
Testuinguru horretan, oso garrantzitsua da aurreko neurriek erregio baten egitura
produktiboan zein enpleguan duen eragina kalkulatzea. Izan ere, beste arrazoi batzuen
artean, ekonomia erregional bat ingurumen eskakizun berrietara egokitu ahal izateko
beharrezkoak izango diren neurriak indarrean jartzeko lagungarria izango baita.
Input‐output tauletan oinarritutako eskariaren ereduaz baliatuta, Euskal Autonomia
Erkidegoan, Herri Administrazioen jarduerek gainontzeko ekoizpen adarretan duen eragina
ezagutu eta hedatze eraginik handiena ondorengo jarduera adarretan duela identifikatzea
posible izan zaigu: enpresen bestelako jarduerak, komunikazioak, eraikuntza, energia
elektrikoa, informatika‐jarduerak, argitalpena eta arte grafikoak, handizkako merkataritza,
onibar jarduerak eta bankuak. Horrez gain, Leontief‐en alderantzizko matrizeaz baliaturik,
lotura totalen azterketa edo ekoizpen sektoreen elkarren mendekotasunari buruzko
informazioa lortu da. Alegia, Herri Administrazioaren azken eskariaren unitate bateko
aldaketak gainontzeko sektore edo jarduera adarretan duen eraginaren intentsitatea
neurtu da. Bere balioa ????? ? 1,454 da, hau da, Herrri Administrazioaren azken eskari
agregatua moneta unitate batean handitzen bada, EAEko ekoizpenaren balioa 1,454
moneta unitatetan handituko da. Emaitza hau, Gipuzkoako Herrialdera estrapolatu
daitekeela irizten dugu.
Azterketa horren ostean, EKPBra bideratzen den gastu publikoaren ehunekoa ezagutzea
ezinbestekoa da, horretarako Administrazio Publikoaren datuak irizpide horren arabera
desagregatu behar dira. Baina, EKPB prozesuaren berritasuna dela eta informazio hori
oraindik ez dago modu orokor eta ordenatu batean eskuragarri nahiz eta instituzio maila
ezberdinei zuzenduriko inkesten bidez datu espezifikoen bilketa egitea posible izango den.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
350
Bestalde, garrantzitsua da, erosketa eta kontratazio publikoaren testuinguru juridiko
berriaren aurrean ingurumen eskakizunei erantzuteko herrialdeek duten gaitasuna
ezagutzea eta beste herrialdeekin alderatzea. EAEren kasuan, ingurumen sektorean
diharduten establezimenduen kopuruak eta parte hartzeak gora egin du 2000 eta 2009
urteen artean, hau da: DIRCE‐ko datuez baliaturik, Euskal Autonomia Erkidegoan 2000.
urtean 2.468 establezimendu, establezimendu guztien %1,53a, ingurumen sektorean
ziharduen eta 2.988 establezimendu, hau da, guztien %1,59a 2009. urtean. Baina,
gainontzeko autonomia erkidegoekin eta Espainiako bataz bestekoarekin alderatzen bada,
ingurumen jarduerak burutzen dituzten EAEko establezimenduen bilakaera nahiko
mugatua izan duela aipatu behar da. Izan ere, estatuko bataz bestekoarekin alderatzen
badugu pisu erlatibo handiagoa izatetik txikiagoa izatera igaro da aipatu epealdian. Hau da,
2009. urtean estatuko ingurumen sektoreko establezimenduen batez bestekoa
guztiarekiko %1,81koa zen eta EAEn %1,59koa. Egoera oso ezberdina zen 2000. urtean,
estatuaren batez bestekoa %1,21koa izanik, EAEkoa %1,53koa baitzen.
Aurreko azterketa EUSTAT‐eko datuekin burutzen bada, bai EAEan zein Gipuzkoako
herrialdean argi ikusten da funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten
establezimenduen kopuru erlatiboak joera gorakorra izan duela 2000‐2009 epean:
%0,24tik %0,40ra EAEren kasuan eta %0,20tik %0,35ra Gipuzkoaren kasuan. Ikusten denez,
Gipuzkoako herrialdea EAE‐ko batez bestekoaren azpian aurkitzen da alderatu diren bi
urteetan. Ezaugarri hau, Gipuzkoak, bai establezimenduei zein enpleguari dagokionean
egitura produktiboak nagusiki duen izaera industrialak azaltzen du.
Ingurumen‐jarduera ezberdinen kontzentrazio indizeari dagokionez, baliorik altuenak
ondorengoak dituzte: i) Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea, ii) txatarra
eta metalen hondakinak birziklatzea, eta iii) itsasontziak eraiki eta konpontzea. Bestalde,
kontzentrazio maila baxuena dutenak dira guztiontzako saneamendu jarduerak eta
txatarraren handizkako merkataritza. Testuinguru honetan, EAE ingurumen‐jarduerak
burutzen dituzten establezimendu gehienak Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzean
kontzentratzen dira.
Beraz, funtsezko ingurumen‐jardueren datuen azterketak erosketa eta kontratazio publiko
berdeak Gipuzkoa Herrialdeko sektore produktiboan izan dezakeen hedatze eraginari
Ondorioak
351
buruzko lehen argazki bat eskaintzen digu. Dena dela, jarduera publikoen ezaugarriak
direla eta beharrezkoa izango litzateke funtsezko ingurumen jarduera moduan definituta
ez dauden baino nolabait ingurumenarekin erlazionaturik dauden hainbat jarduera
adarretara ere azterketa zabaltzea.
Bestalde, Gipuzkoako udalerrien iraunkortasun maila Osagai Nagusien Analisia (ONA)
teknikaz aztertu ostean, Gipuzkoako udalerriak iraunkortasun mailaren arabera sailkatu
dira. Horrenbestez, iraunkortasunaren hiru arloak kontuan izaten badira Irura eta Aduna,
Tolosaldeako bi udalerriak dira iraunkorrenak. Udalerri handienen artean, 10.000 biztanle
baino gehiago dituztenak, Oiartzun nabarmentzen da eraiki den adierazle konposatuaren
arabera eta, beste muturrean aurkitzen dira Eibar, Lasarte‐Oria, Andoain eta Zumarraga.
Udalerri bakoitzaren iraunkortasun maila kuantifikatzeaz gain, Osagai Nagusien Analisiaren
bidez lortu diren datuei esker udalerri bakoitzaren indarguneak zein ahuleziak ere
identifikatu daitezke. Are gehiago, udalerri bakoitzaren adierazleak xehetasun gehiagorekin
aztertzen badira, udalerri bakoitzak hobekuntzarako aurrerapausoen nondik norakoak
ezagutzea posible izango da. Beraz, ONAren bidez eraiki den sailkapena, EAEko
Iraunkortasuneko udal adierazleei buruzko txostenak egiten duen azterketa
deskriptiboaren osagarria izan daiteke Gipuzkoako udalerrientzako. Izan ere EAEko
Iraunkortasuneko udal adierazleei buruzko txostenak (2009) udalerri bakoitzaren
ezaugarrietan sakondu, udalerri bakoitzak duen egoera alderatu, edota alderatzeko erabili
den adierazleak udalerriarentzat duen garrantziari buruzko informazioa eskaintzen du. Hau
da, adierazle‐adierazle egiten den Benchmarking motako azterketa bat egiten du ONAk.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea iraunkortasuna sustatzeko tresna egoki moduan
onartua den heinean, Gipuzkoa herrialdeko udal administrazioek Erosketa eta Kontratazio
Publiko Berdeari loturiko ekimenak aurrera eramateko duten gaitasuna eta borondatea
aztertu da, besteak beste, ELGEko hainbat herrialde kidek EKPB garapen iraunkorra
sustatzeko tresna moduan gero eta maizago erabiltzen hasi baitira. Zentzu honetan, esan
behar da, Gipuzkoako tokiko administrazio denek TA21 garatuta dutela. Baina, horrek ez
du esan nahi, EKPB‐ari guztiek garrantzi berbera ematen diotenik: Udalerri batzuk
aktiboagoak dira, Udalsarea 21en baitan antolatu zen Erosketa Publiko Berdea tokiko
euskal administrazioa eKitaldeko kide izan dira eta zenbait ekimen martxan jarri dituzte,
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
352
beste batzuek aldeko jarrera erakutsi dute eta gehienek ez dute ezer aipatzen horren
inguruan. Azpimarratu behar da EAEko hiru hiriburuak izan direla Erosketa Publiko Berdea
tokiko euskal administrazioa ekitaldeko kide hasiera hasieratik eta horiekin batera hainbat
udalerrik ere parte hartu du, Arrasateko udalak esate baterako. Beraz, pixkanaka gero eta
udalerri gehiagok erakutsi dute aldeko jarrera hori.
Bestalde, aurreko azterketa datu bilketaren zailtasunak eraginda Gipuzkoako udalerri
guztietara zabaldu ez den arren, lortutako ondorioak udalerri txikienetara ere estrapolatu
daitezkeela deritzogu.
Dena dela, eta laburbilduz, EKPB‐ren inplementazioa Gipuzkoako udalerrietan hasierako
fasean aurkitzen dela antzeman dugu eta aplikazio maila neurri handiago batean ez garatu
izatearen arazorik esanguratsuenak, nagusiki, bi izan daitezke: batetik, EKPB‐aren aldeko
apustu argirik ez izatea, izan ere Alkatearen aldetik EKPBaren aldeko apustu politiko argirik
egiten ez bada ekintza planak bertan behera geratzen dira. Praktika hau sarritan gertatzen
da, batik bat, EKPB praktikak aurrera eramatea garestiagoa dela irizten delako eta ohiko
bideak moldatzeko behar besteko laguntza teknikorik ez dutela pentsatzen dutelako.
Bestetik, giza baliabide eta baliabide ekonomikoen urritasunak EKPBaren aldeko prozesuari
lehen bultzada ematea zaildu egiten du.
Beraz, askotan, EKPB‐ren aldeko proposamena luzatzen da baino ondoren
egunerokotasunean ez dira horrelako praktikak aurrera eramaten. Gainera udaletxe
bakoitzak bere ezaugarri fisiko zein antolakuntzari lorturikoak direla eta EKPB
baldintzatuko du, hots; udalerriaren tamainak, administrazio antolakuntzak, konpromiso
politikoak edo aurre egin behar dion ingurumen arazoak.
Beste modu batera esanda, udalerriaren testuingurua oinarrizkoa da eta bakoitzaren
ezaugarriak lortu beharreko helburuak eta hartu beharreko neurriak zehazterakoan
erabakigarriak. Hala ere, antzeko ezaugarriak baina ez berberak dituzten udalerriak aurki
ditzakegu; adibidez, antzeko tamaina, geografikoki hurbil eta antzeko jardueretan
oinarritzen diren egitura ekonomikoarekin, ziurrenik ingurumen arazo berdintsuak izango
dituzte. Beraz, argi ikusten da udalerrien arteko harremanak sustatzea oso erabilgarria izan
daitekeela udalerrien arteko komunikazioa eta jakintza partekatzeko. Egun aukera hau
Ondorioak
353
eskaintzen dute Ihobe zein Udalsarea 21‐ek baina EKPB‐ri loturiko foroei indar berezia
eskaini beharko zaie beronen erabilpena orokortu nahi bada. Udal teknikarien aldetik
informazio gehiago jasotzeko aukera sarritan aipatu da.
Erosketak modu bateratuan egitea, eraginkortasuna, aurrezpena eta ingurumen‐onura
bultzatzeko aukera egokia da. Horretarako, maila edo eredu ezberdinak daude eta hiru
kasu antzeman dira Gipuzkoako tokiko administrazioei egin zaien galdetegian:
Aukeretako bat, administrazio bereko barneko erosketa sailaren bidez erabilera
orokorreko produktu eta zerbitzuen hornikuntzaz arduratzea da. Galdetegia
erantzun duten tokiko administrazioaren erdiak, bederen, aukera hau erabiltzen
du.
Beste posibilitate bat, administrazio baterako edo gehiagorako produktu eta
zerbitzu konkretu batzuetan espezializatutako agentziei erosketa eta kontratazioak
burutzea litzateke. Honen adibidea da udalerri multzo bateko zaborrak jaso eta
garbiketak egiteko zerbitzuak kontratatzeaz eta betearazteaz arduratzen diren
mankomunitateen kasua. Gutxienez erantzun duten 17 udaletatik 4 udalek mota
honetako erosketa bateratuko ekimenak dituzte.
Hirugarren kasua, erosketa eta kontratazio zentralena da. Kontratazio zentralak,
estatukoak, herrialdekoak, eskualdekoak edo tokian tokikoak izan daitezke.
Kontratazio zentralek, kontratu legeak zehazten duenez, beste kontratazio organo
batzuentzako hornidurak eta zerbitzuak eskuratu ahal izango dituzte, edo
kontratuak esleitu edo esparru akordioak egin ahal izango dituzte kontratazio
organoei obrak, hornidurak edo zerbitzuak eskaintzeko. 2011. Urteko otsailean,
Gipuzkoako Foru Aldundiak, Gipuzkoa osorako kontratazio zentrala ezartzea
onartu zuen foru dekretuz. Borondatezko sistema den heinean, Gipuzkoako
erakundeek bertan parte hartzea erabaki arren, berariaz adierazi beharko dute
espediente bakoitzean parte hartu nahi dutenean. Gutxienez, galdetegia erantzun
duten 17 tokiko administrazioetatik 10ek kontratazio zentralean parte hartzen
dutela adierazi duten.
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
354
Beraz, erosketa bateratuari esker, erosketa bolumena handituz lortzen den aurrezpen
ekonomikoa eta erosketa berdea biak bat eginda, emaitza hobeak lortzea posible da, hots,
erosketa bateratuko prozesu horretan parte hartzen duten erakunde guztientzat
ingurumen kalitate hobeak dituzten irtenbideak baldintza ekonomiko hobeetan lor
daitezke, batez ere, tamaina txikiko tokiko administrazioek, bestela nekez lor baitezakete
horrelako eskaintzak prezio lehiakorretan.
Nabarmendu dezakegun beste ondorio nagusietako bat udalerri mailako adierazleen
definizio eta kuantifikazio beharra da, udalerri bakoitzarentzat EKPBri loturiko datu
homogeneorik lortzeko modurik ez baitago. Zentzu honetan, ECOEUSKADI‐n Eusko
Jaurlaritzarako eskatzen EKPB‐ren monitorizazioa tokiko erakunde guztietara zabaltzea oso
gomendagarria litzatekeela.
Amaitzeko, inkesten bidez jasotako erantzunetan sarritan aipatu da EKPB ekimenak aurrera
eramaterakoan hornitzaile egokiak aurkitzea askotan zaila izaten dela. Traba hau
gainditzeko Legazpiko tokiko administrazioak udalerriko merkatariekin izan duten
harreman estua azpimarragarria da. Izan ere, Legazpiko udaleko EKPBaz arduratzen
direnak administrazio eredugarri baten itxura emateaz gain, EKPB ekimena udalerri osoan
zabaltzeko asmo irmoa erakusten ari baitira. Beraz, Gipuzkoako tokiko administrazioak
EKPBari dagokionez hasiberriak izan arren, eskariaren eta eskaintzaren arteko estrategia
koordinatua bultzatzeko lanak ere egin dituzte.
Ondorioak
355
Gipuzkoako tokiko administrazioetan ingurumen irizpideak kontuan izanik erosketa eta
kontratazioak burutzeko zenbait gomendio
Garrantzitsua da indarrean jarri diren ekimen ezberdinekin lortu diren emaitzak neurtu eta
publikatzea. Alegia, EKPBren onura publikoak ezagutarazi behar dira. Horrek, erosketa
arduradunek ere produktu berdeak garestiagoak direnaren aurreiritzia gainditzen lagun
baitezake.
Beste alde batetik, egun herri administrazioaren aurrekontuak oso estuak dira. Ondorioz,
kapital inbertsio handiak eta erosketa eta kontratazio publiko berdearen baitan
planteatutako ekintzek aurrera ateratzea oso zaila suertatzen da. Aukera berri bat, arlo
publiko eta pribatuaren arteko lankidetzan oinarritutako kontratuak dira. Kontratu mota
hauek Sektore Publikoen Kontratuen Legeak proposatzen ditu.
Azkenik, aipatu, ikerlan honen haritik etorkizunean ikerketa aukera berriak sor daitezkeela.
Horietako bat, Gipuzkoako Herrialdeko udalerrietarako egin den iraunkortasun analisia
EAEko gainontzeko udalerrietara zabaltzea litzateke. Bigarren bat, udalerriek denboran
zehar iraunkortasunari loturik izan duten bilakaera aztertzea litzateke. Etorkizuneko beste
ikerketa aukera, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen ekimenak EAEko udalerrietan
duten garrantzia aztertzea eta ingurumen irizpideez harago irizpide sozial eta etikoen
barneratzeak zein neurritan ematen diren ikertzea leudeke.
ERANSKINAK
Eranskinak
359
1. ERANSKINA: 6.2. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN TESTUINGURU
SOZIOEKONOMIKOA
Jarraian jaso diren grafikoetan, emakumezko eta gizonezkoen kasuak bereizturik, okupazio‐
tasa, garai aurreko eskola uzte tasa eta goi mailako hezkuntza tasari dagozkion datuak biltzen
dira bai EB‐27, Espainia, Euskal AE zein Gipuzkorako, 2000 eta 2011 epealdian.
E‐1 Grafikoa: Emakumezkoen okupazio‐tasa (20‐64 urte tartean) EB‐27, Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoan, (%).
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin
0
10
20
30
40
50
60
70
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB‐27
España
C.A. de Euskadi
Gipuzkoa
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
360
E‐2 Grafikoa: Gizonezkoen okupazio‐tasa (20‐64 urte tartean) EB‐27, Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoan, (%).
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin E‐3 Grafikoa: 18‐24 urte bitarteko emakumezkoen garai aurreko eskola uzte tasa 2000‐2011.
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB‐27
España
C.A. de Euskadi
Gipuzkoa
10,3
8,7
9,9
9,9
9,1
9 8,5 9,3
11,1
8,5 9 9,310
,1
8
8,6
10,3
7,8
6,1 6,9
6,9
9,9
8,5
8,3
8
0
5
10
15
20
25
30
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EU 27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
Eranskinak
361
E‐4 Grafikoa: 18‐24 urte bitarteko gizonezkoen garai aurreko eskola uzte tasa 2000‐2011.
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin .
E‐5 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea). Emakumezkoak
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin
18,1
15,9 16
,7
19,3
18,9
13,8 15 15
,2 16,8
16,6
12,7
8,7
18,8
15,1
15,6
19
21,6
12
13,9
16,7
15,5
12,6
10,6
7,4
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EB‐27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
22,7
23,2 24,5 26
28,5 30
31,5 32,9 34,3 35,6 37,2 38,5
30,4
33,3 35
,8
36,3
39,2
43 43
44,6
44,7
44,9 45,9
0
36,5
35,8
34,2 35,6 37
,8
42,5
45,6
48,7
47,1
50,8 52,3
49,7
33,8
31,6
28,9
34,5
31,2
37,9
44,7 47
41,7
47,3
54,6
54,4
0
10
20
30
40
50
60
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EU 27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
362
E‐6 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea). Gizonezkoak.
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin
22,2
22,4
22,6 24
25,3 26 26,3 27,2 28
28,9 30
30,8
27,9 29
,4 31
31,8 32,7 34
,5
33,5 34,8
35,3
34,3 35
,7
0
24,5
23,5 25
,3
28,7 29,4
28,7 30
,6
29 29,5
31,8
34,7 35,6
15,3
20,6
19,6 21
,4
25,1
25,4
29,7
27,4
30,3
35,3
34
38
0
5
10
15
20
25
30
35
40
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
EU 27
Espainia
Euskal AE
Gipuzkoa
Eranskinak
363
2. ERANSKINA: LEONTIEF‐EN ALDERANTZIZKO MATRIZEAREN
GARAPEN MATEMATIKOA.
??z?? z?? z??z?? z?? z??z?? z?? z???
?
Oinarrizko taulako edozein i errenkadatan ondorengoa betetzen da: i sektoreak beste sektore
batzuei egindako salmentak + azken eskarira joaten diren i sektorearen salmentak = i
sektorearen barne ekoizpena.
z11 ? z12 ??? z1n ? D1 ? Z1z21 ? z22 ??? z2n ? D2 ? Z2
?zn1 ? zn2 ??? znn ? Dn ? Zn
?
Bitarteko kontsumoak (???), koefiziente tekniko (???) eta barne ekoizpenarekin (Z?) ordezkatu
daitezke, hau da:
??? ?????? ? ??? ? ??? ? ??
Beraz,
z11 ? z12 ??? z1n ? D1 ? Z1z21 ? z22 ??? z2n ? D2 ? Z2
?zn1 ? zn2 ??? znn ? Dn ? Zn
? ?a11?? ? a12?? ??? a1n?? ? D1 ? Z1a21?? ? a22?? ??? a2n?? ? D2 ? Z2
?an1?? ? an2?? ??? ann?? ? Dn ? Zn
?
Matrizialki idatzita:
??a?? a?? a??a?? a?? a??a?? a?? a???
? · ?Z?Z??Z?? ? ?
D?D??D?? ? ?
Z?Z??Z??
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
364
?D?D??D?? ? ?
Z?Z??Z?? ?
??a?? a?? a??a?? a?? a??a?? a?? a???
? · ?Z?Z??Z??
?D?D??D?? ? ?
1 0 00 1 00 0 1
??Z?Z??Z?? ?
??a?? a?? a??a?? a?? a??a?? a?? a???
? · ?Z?Z??Z??
Idazkera matrizial sinplikatua erabiliz:
D ? I · Z ? A · Z ? ?I ? A? · Z
D: Azken eskariaren zutabe matrizea
I: Identitate matrizea
A: Koefiziente teknikoen matrizea
Z: Barne ekoizpenaren zutabe matrizea
?I ? A??? · D ? Z
Leontieff‐en alderantzizko matrizea: ?I ? A???
Eranskinak
365
3. ERANSKINA:
E‐1 Taula: Herri‐administrazioa jarduera‐adarraren koefiziente teknikoak eta produkzio biderkatzailea.
A matrizea (I‐A)‐1 matrizea 75. zutabea 75. zutabea
(Erk) 1. Nekazaritza 0,000268419 0,000537801
(Erk) 2. Abeltzaintza 7,90803E‐05 0,000183746
(Erk) 3. Basogintza 4,25163E‐06 5,42745E‐05
(Erk) 4. Arrantza eta akuikultura 2,72104E‐05 5,58246E‐05
(Erk) 9. Ez‐metalezko meak 5,66884E‐07 0,000354496
(Erk) 10. Okela‐industriak 0,000889157 0,00144
(Erk) 11. Esne‐industriak 0,000134068 0,000205082
(Erk) 12. Arrain‐kontserbak 2,49429E‐05 0,000137362
(Erk) 13. Ogia eta errotaritza 0,000563766 0,00080192
(Erk) 14. Bestelako elikagai‐industriak 0,001992313 0,00237
(Erk) 15. Edariak 0,000246594 0,00162
(Erk) 17. Ehunaren industria 2,74939E‐05 3,60129E‐05
(Erk) 18. Jantzigintza eta larrugintza 0,00038293 0,000423585
(Erk) 19. Larruaren eta oinetakoen industria 1,84237E‐05 2,1433E‐05
(Erk) 20. Zurgintza 8,90008E‐05 0,000851139
(Erk) 21. Papergintza 0,004527984 0,00609
(Erk) 22. Argitalpena eta arte grafikoak 0,010464108 0,01507
(Erk) 23. Petrolioa fintzea 0,007967835 0,01538
(Erk) 24. Oinarrizko kimika 1,41721E‐05 0,000474006
(Erk) 25. Industri kimika 0,000282875 0,000869472
(Erk) 26. Azken kimika 0,000106007 0,00034797
(Erk) 27. Kautxua eta pneumatikoak 5,61215E‐05 0,000322125
(Erk) 28. Plaztikozko artikuluak 0,000536556 0,00130486
(Erk) 29. Beiragintza 4,05322E‐05 0,000208758
(Erk) 30. Zementua, karea eta igeltsua 4,81851E‐06 0,000328027
(Erk) 31. Bestelako ez‐metalezkoak 5,72553E‐05 0,00245
(Erk) 32. Altzairugintza 2,29588E‐05 0,00153
(Erk) 33. Ez‐burdinazko metalgintza 8,50326E‐06 0,000233671
(Erk) 34. Galdategiak 8,50326E‐05 0,000322456
(Erk) 35. Metalezko eraikuntza 0,000206913 0,00186
(Erk) 36. Forja eta estanpazioa 0,000177151 0,000348334
(Erk) 37. Ingeniaritza mekanikoa 0,000269837 0,000925907
(Erk) 38. Metalezko artikuluak 0,000124148 0,000812282
(Erk) 39. Makina erreminta 0 1,99812E‐05
(Erk) 40. Etxeko aparatuak 9,38193E‐05 0,000150396
(Erk) 41. Bestelako makineria 0,00094953 0,00373
(Erk) 42. Bulego‐mak. eta informatika‐tres. 0,001353152 0,00166
(Erk) 43. Material elektrikoa 0,000132934 0,00206
(Erk) 44. Material elektronikoa 6,3491E‐05 0,00075524
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
366
aurreko orriaren Jarraipena A matrizea (I‐A)‐1 matrizea 75. zutabea 75. zutabea
(Erk) 45. Doitasun handiko materiala 0,000120746 0,000384908
(Erk) 46. Automobilak eta horien piezak 0,001091535 0,00220
(Erk) 47. Ontzigintza 0 4,90906E‐05
(Erk) 48. Bestelako garraio‐materiala 0 3,18146E‐05
(Erk) 49. Altzarigintza 0,000460877 0,0006571
(Erk) 50. Bestelako manufaktura‐ind. 0,002252513 0,00238
(Erk) 51. Birziklatzea 0 1,55292E‐05
(Erk) 52. Energia elektrikoa 0,017671468 0,02975
(Erk) 53. Gasa eta ur‐lurruna 0,004902978 0,00950
(Erk) 54. Ura 0,006057153 0,00706
(Erk) 55. Eraikuntza 0,02287291 0,04362
(Erk) 56. Automobilak saldu eta konpontzea 0,002431081 0,00331
(Erk) 57. Handizkako merkataritza 0,003505042 0,00962
(Erk) 58. Txikizkako merkataritza 0 9,09128E‐06
(Erk) 59. Ostalaritza 0,009821262 0,01306
(Erk) 60. Burdinbide‐garraioa 0,00015731 0,000206246
(Erk) 61. Errepidezko zama‐garraioa 0,000996015 0,00322
(Erk) 62. Lehorreko bestelako garraioa 0,004306049 0,00540
(Erk) 63. Itsasoko garraioa 0,000519266 0,000693078
(Erk) 64. Aireko garraioa 0,002006769 0,00251
(Erk) 65. Garraiori erantsiak 0,005818779 0,01632
(Erk) 66. Komunikazioak 0,032878409 0,04228
(Erk) 67. Bankuak 0,012699047 0,01920
(Erk) 68. Aseguruak 0,000677426 0,00214
(Erk) 69. Finantza‐laguntzaileak 0,000540524 0,00132
(Erk) 70. Onibar‐jarduerak 0,012060736 0,01935
(Erk) 71. Makineria alokatzea 0,000988645 0,00232
(Erk) 72. Informatika‐jarduerak 0,019336122 0,02430
(Erk) 73. Ikerketa eta garapena 0,005690946 0,00933
(Erk) 74. Enpresen bestelako jarduerak 0,074759783 0,10195
(Erk) 75. Herri‐administrazioa 0 1
(Erk) 76. Merkatuko hezkuntza 0,001394534 0,00162
(Erk) 77. Merkatuaz besteko hezkuntza 0 0
(Erk) 78. Merkatuko osasuna 0,001458592 0,00219
(Erk) 79. Merkatuaz besteko osasuna 0 0
(Erk) 80. Merkatuko gizarte‐zerbitzuak 0 1,21651E‐05
(Erk) 81. Merkatuaz besteko gizarte‐zerbitzuak 0 0
(Erk) 82. Guztiontzako saneamendua 0,004918567 0,00640
(Erk) 83. Elkarte‐jarduerak 0,001131783 0,00148
(Erk) 84. Jolas‐ eta kultur‐jarduerak 0,002910098 0,00367
(Erk) 85. Gizabanakoentzako zerbitzuak 0,00022732 0,000264349 (Erk) 86. Etxeko zerbitzua 0 0
Guztira 0,289 1,454
Iturria: Egileak egina, Eustat‐en I‐O taula simetrikoan oinarriturik. 2005.
Eranskinak
367
4. ERANSKINA:
Establezimenduak eta enplegua jarduera-adarraren (A10 eta A64) eta herrialde historikoaren arabera. 2011-I-1
Zenb. % Zenb. %
02. Erauzteko industriak; manufaktura industria; energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura; ur hornidura, saneamendu jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa
5.422 8,5 75.203 25,7
04. Erauzteko industriak 14 0,0 153 0,105. Elikagaien, edarien eta tabakoaren industria 514 0,8 4.941 1,706. Ehunen industria, janzkiak egitea, larruaren eta oinetakoen industria 246 0,4 826 0,307. Egurraren eta artelazkiaren industria, altzariak izan ezik; otargintza eta espartzugintza 279 0,4 1.157 0,408. Paperaren industria 80 0,1 2.201 0,809. Arte grafikoak eta grabatutako euskarrien erreprodukzioa 360 0,6 1.458 0,510. Kokea lortzeko eta petrolioa fintzeko fabrikak - - - - 11. Industria kimikoa 57 0,1 1.125 0,412. Botiken fabrikazioa 3 0,0 x x13. Kautxu produktuen eta plastikoen fabrikazioa 176 0,3 3.525 1,214. Metalikoak ez diren beste produktu mineral batzuen fabrikazioa 137 0,2 1.689 0,615. Metalurgia; burdinazko, altzairuzko eta burdin aleaziozko produktuen fabrikazioa 79 0,1 6.563 2,216. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak salbu 1.776 2,8 17.909 6,117. Informatikako, elektronikako eta optikako produktuen fabrikazioa 82 0,1 3.311 1,118. Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioa 112 0,2 4.622 1,619. Beste inon sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa 412 0,6 12.885 4,420. Ibilgailu motordunen, atoien eta erdiatoien fabrikazioa 46 0,1 2.326 0,821. Beste garraio material baten fabrikazioa 37 0,1 x x22. Altzarien fabrikazioa; manufakturako beste industria batzuk 475 0,7 3.216 1,123. Makineria eta ekipoen konponketa eta instalazioa 326 0,5 1.474 0,524. Energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura 76 0,1 383 0,125. Ura hartu, araztu eta banatzea 32 0,1 304 0,126. Hondakin urak hartu eta tratatzea; hondakinak bildu, tratatu eta deuseztatu; balorizazioa; deskontaminazioko jarduerak eta hondakinak kudeatzeko beste zerbitzu batzuk 103 0,2 1.719 0,6
03. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,427. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,404. Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza 23.987 37,6 76.635 26,2
28. Ibilgailu motordunen eta motozikleten salmenta eta konponketa 1.220 1,9 4.570 1,629. Handizkako merkataritza eta merkataritzako bitartekariak, ibilgailu motordunen eta motozikletena salbu 4.092 6,4 14.743 5,030. Txikizkako merkataritza, ibilgailu motordunak eta motozikletak salbu 10.023 15,7 25.585 8,731. Lurreko eta hodi-sare bidezko garraioa 3.496 5,5 9.225 3,232. Itsas garraioa eta barruko bide nabigagarrietatik eginikoa 10 0,0 23 0,033. Aireko garraioa 1 0,0 x x34. Biltegiratzea eta garraioarekin uztartutako jarduerak 428 0,7 3.235 1,135. Posta zerbitzuak 197 0,3 x x36. Ostalaritza 4.520 7,1 17.850 6,105. Informazioa eta komunikazioak 1.096 1,7 5.633 1,937. Argitalpena 154 0,2 858 0,338. Zinemako, bideoko eta telebista saioetako jarduerak, soinu grabazioak eta musika edizioak; irrati eta telebistako saioak programatu eta eskaintzeko jarduerak 350 0,5 1.365 0,5
39. Telekomunikazioak 95 0,1 673 0,240. Programazioa, aholkularitza eta informatikarekin uztarturiko beste jarduera batzuk; informazio zerbitzuak 497 0,8 2.737 0,906. Finantza jarduerak eta aseguruetakoak 1.646 2,6 6.661 2,341. Finantza zerbitzuak, aseguruak eta pentsio fondoak salbu 689 1,1 4.624 1,642. Aseguruak, berraseguruak eta pentsio fondoak, derrigorrezko Gizarte Segurantza salbu 178 0,3 734 0,343. Finantza zerbitzuen eta aseguruen jarduera lagungarriak 779 1,2 1.303 0,407. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,844. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,8
08. Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak; administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak 9.401 14,7 32.820 11,2
45. Jarduera juridikoak eta kontabilitateari lotutakoak 3.064 4,8 6.756 2,346. Arkitektura eta ingeniaritzako zerbitzu teknikoak; saiakerak eta azterketa teknikoak 2.138 3,4 4.597 1,647. Ikerketa eta garapena 122 0,2 2.934 1,048. Publizitatea eta merkatu azterlanak 436 0,7 1.486 0,549. Beste jarduera profesional, zientifiko eta tekniko batzuk; albaitaritzako jarduerak 1.137 1,8 1.914 0,750. Alokairu jarduerak 360 0,6 993 0,351. Enpleguarekin uztartutako jarduerak 56 0,1 1.903 0,752. Bidaia-agentzien, bidaia-agentzia handizkarien eta erreserba zerbitzuen jarduerak eta horiekin guztiekin uztartutako jarduerak 262 0,4 603 0,2
53. Segurtasun eta ikerketa jarduerak; zerbitzuak eraikinetako eta lorezaintzako jarduerak; bulegoko administrazio jarduerak eta enpresentzako lagungarri diren beste jarduera batzuk 1.826 2,9 11.634 4,0
09. Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak 5.264 8,3 56.117 19,2
54. Herri Administrazioa eta defentsa; Derrigorrezko Gizarte Segurantza 401 0,6 13.268 4,555. Hezkuntza 1.945 3,1 20.917 7,256. Osasun jarduera 2.471 3,9 13.844 4,757. Gizarte zerbitzuen jarduerak 447 0,7 8.088 2,810. Arte, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak eta beste zerbitzu batzuk 5.170 8,1 12.547 4,358. Sormen, arte eta ikuskizun jarduerak; liburutegi, agiritegi eta museoko jarduerak eta beste kultur jarduera batzuk; zori jokoen eta apustuen jarduerak 787 1,2 2.381 0,8
59. Kirol, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak 607 1,0 2.516 0,960. Elkartegintzako jarduerak 1.333 2,1 2.771 0,961. Ordenagailuen, norberaren beste gauza batzuen eta etxean erabiltzeko artikuluen konponketa 401 0,6 746 0,362. Beste zerbitzu pertsonal batzuk 2.042 3,2 4.133 1,4Guztira 63.768 100,0 292.430 100,0(x)Isilpekotasun arrazoiak direla-eta babestutako laukia
Iturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Gidazerrenda
KOP. Enplegua
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
368
5. ERANSKINA: ONA ANALISIARI DAGOKIONA
E‐2 Taula: Korrelazio matrizea. Ingurumena.
Korrelazio matrizea
HON_1 ENE_1 GAR_1 GAR_2 GAR_3 GAR_5 GAR_6 UR_1 BER_1
HON_1
ENE_1
GAR_1
GAR_2
GAR_3
GAR_5
GAR_6
UR_1
BER_1
1,000 ,048 -,416 -,042 -,409 ,187 ,088 ,036 -,075
,048 1,000 -,135 ,054 -,072 -,051 ,344 ,181 -,136
-,416 -,135 1,000 ,356 ,374 -,382 ,129 ,051 ,139
-,042 ,054 ,356 1,000 ,018 -,318 ,399 ,195 ,028
-,409 -,072 ,374 ,018 1,000 -,396 -,060 ,016 ,021
,187 -,051 -,382 -,318 -,396 1,000 -,236 -,216 -,163
,088 ,344 ,129 ,399 -,060 -,236 1,000 ,363 -,040
,036 ,181 ,051 ,195 ,016 -,216 ,363 1,000 -,015
-,075 -,136 ,139 ,028 ,021 -,163 -,040 -,015 1,000
Iturria: Egileak egina.
Eranskinak
369
E‐3 Taula: Autobalioak. Ingurumena.
ONA
Autobalioak
Guztira Bariantzaren %Bariantza %
metatua
1 2,343 26,028 26,028
2 1,825 20,273 46,301
3 1,084 12,043 58,344
4 ,900 10,005 68,349
5 ,789 8,765 77,114
6 ,702 7,806 84,920
7 ,489 5,432 90,351
8 ,438 4,869 95,220
9 ,430 4,780 100,000
Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin
Eros
keta e
ta K
ontr
ataz
io P
ublik
o Be
rder
ako
Ekim
enak
. Gip
uzko
a H
erri
alde
ko k
asur
ako
aplik
azio
a
370
E‐4 Taula: Korrelazio matrizea. Gizarte‐Koh
esioa.
Eranskinak
371
E‐5 Taula: Autobalioak. Gizarte‐kohesioa.
ONA Autobalioak
Guztira Bariantzaren % Bariantza %
metatua
1 3,993 21,015 21,015
2 2,462 12,958 33,974
3 1,668 8,781 42,754
4 1,438 7,567 50,321
5 1,383 7,278 57,599
6 1,244 6,546 64,144
7 ,979 5,153 69,297
8 ,863 4,540 73,837
9 ,809 4,257 78,094
10 ,710 3,737 81,831
11 ,598 3,149 84,980
12 ,536 2,822 87,802
13 ,508 2,673 90,476
14 ,449 2,364 92,840
15 ,406 2,137 94,977
16 ,363 1,912 96,889
17 ,265 1,393 98,281
18 ,195 1,026 99,307
19 ,132 ,693 100,000
Eros
keta e
ta K
ontr
ataz
io P
ublik
o Be
rder
ako
Ekim
enak
. Gip
uzko
a H
erri
alde
ko k
asur
ako
aplik
azio
a
372
E‐6 Taula: Korrelazio‐matrizea. Eko
nomia.
Eranskinak
373
E‐7 Taula: Autobalioak. Ekonomia.
ONA Autobalioak
Guztira Bariantzaren % Bariantza %
metatua
1 5,795 27,595 27,595
2 3,399 16,185 43,779
3 2,786 13,267 57,046
4 1,955 9,311 66,357
5 1,443 6,872 73,229
6 1,062 5,056 78,285
7 ,858 4,087 82,372
8 ,616 2,933 85,305
9 ,519 2,472 87,776
10 ,440 2,097 89,873
11 ,401 1,910 91,783
12 ,319 1,518 93,301
13 ,289 1,376 94,677
14 ,228 1,087 95,763
15 ,220 1,049 96,812
16 ,185 ,879 97,691
17 ,169 ,803 98,494
18 ,136 ,649 99,143
19 ,104 ,496 99,639
20 ,050 ,240 99,879
21 ,025 ,121 100,000
Eros
keta e
ta K
ontr
ataz
io P
ublik
o Be
rder
ako
Ekim
enak
. Gip
uzko
a H
erri
alde
ko k
asur
ako
aplik
azio
a
374
E‐8 Taula: Korrelazio matrizea. Irau
nkortasuna
.
Eranskinak
375
E‐9 Taula: Autobalioak. Iraunkortasuna.
ONA Autobalioak
Guztira Bariantzaren % Bariantza
% metatua
1 5,281 24,003 24,003
2 4,480 20,364 44,367
3 2,164 9,836 54,203
4 1,559 7,085 61,288
5 1,229 5,587 66,875
6 ,954 4,335 71,209
7 ,890 4,044 75,253
8 ,800 3,636 78,889
9 ,712 3,236 82,125
10 ,678 3,081 85,206
11 ,548 2,492 87,698
12 ,492 2,235 89,933
13 ,450 2,045 91,978
14 ,372 1,691 93,668
15 ,316 1,435 95,104
16 ,241 1,094 96,198
17 ,215 ,975 97,173
18 ,202 ,920 98,094
19 ,156 ,711 98,804
20 ,132 ,599 99,403
21 ,102 ,463 99,866
22 ,029 ,134 100,000
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
376
6. ERANSKINA: UDALMAP‐EK JASOTZEN DITUEN ADIERAZLEAK
E‐10 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleen Panela ardatz eta arloen arabera.
EKONOMIA / LEHIAKORTASUNA Ekonomi egitura 1 Nekazaritza eta arrantza sektorearen balio erantsi gordina (%) 2 Nekazaritza eta arrantza sektorean okupatutako biztanleria (%) 3 Industri sektorearen balio erantsi gordina (%) 4 Industri sektorean okupatutako biztanleria (%) 5 Eraikuntza sektorearen balio erantsi gordina (%) 6 Eraikuntza sektorean okupatutako biztanleria (%) 7 Zerbitzuen sektorearen Balio erantsi Gordina (%) 8 Zerbitzuen sektorean okupatutako biztanleria (%)
Lan merkatua 9 Jarduera tasa (%) 10 Emakumezkoen jarduera tasa (%) 11 Gizonezkoen jarduera tasa (%) 12 Okupatuen tasa (%) 13 55 eta 64 urte arteko okupazio tasa (%) 14 Emakumezko okupatuen tasa (%) 15 Gizonezko okupatuen tasa (%) 16 Gazte landunen tasa (%) 17 Gizarte Segurantzako afiliatuak (biztanleen ‰) 18 Okupatuen tasa: genero‐arraila (p.p.) 19 Erregistratutako langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 20 Erregistratutako luzaroko langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 21 45 urte edo gehiagoko langabetu erregistratuak (45 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 22 Kontratu errotazioaren indizea (kontratuak/pertsona) 23 Emakumezkoen kontratu txandakaketako indizea. (kontratuak/emakumezkoa) 24 Gizonezkoen kontratu txandakaketako indizea. (kontratuak/gizonezkoa)
Enpresa egituraketa 25 Mikroenpresek sortutako lanpostuak (%) 26 Industri establezimenduen batez besteko tamaina 27 Industri sektoreko establezimenduak (%) 28 Eraikuntza sektoreko establezimenduak (%) 29 Zerbitzuen sektoreko establezimenduak (%)
Ekonomia dinamismoa 30 Udalerriaren binztanleko BPG 31 Udal BPGaren urteko hazkunde‐tasa metatua azken bost urteetan (%) 32 Urtean erregistratutako kontratuak (biztanleen ‰) 33 Urtean erregistratutako kontratu mugagabeak (%) 34 Urtean kontratatutako pertsonak (biztanleen ‰) 35 Emakueei egindako kontratu mugagabeak (%) 36 30 urtez azpikoei egindako kontratu mugagabeak(%) 37 45 urtez gorakoei egindako kontratu mugagabeak (%) 38 Enpleguaren zifrako urte arteko aldakuntza (%) 39 Establezimenduen saldo garbia (biztanleen ‰) 40 Establezimenduen altak (biztanleen ‰)
Biztanleriaren ekonomia baliabideak 41 Errenta gordina per capita (€) 42 Errenta pertsonal erabilgarria (€) 43 Errenta pertsonalaren urteko hazkunde‐tasa metatua 1997 eta 2001. urteen artean (%) 44 Lanetik sortutako errenta pertsonala (%) 45 Errenta pertsonalaren urteko hazkunde‐tasa metatua 2001 eta 2003. urteen artean (%) 46 Oinarrizko errenta jasotzen duten bizikidetza‐unitateen kopurua (biztanleen ‰)
Eranskinak
377
47 Gizarte Larrialdiko Laguntzak jasotzen dituzten bizikidetza‐unitateen kopurua (biztanleen ‰) 48 Kotizazio gabeko pentsioen jasotzaileak (biztanleen ‰)
Biztanleriaren turismo gaitasuna 49 Turismoko ostatuko plazak (biztanleen ‰) 50 Ostalaritza establezimenduak eta jatetxeak (biztanleen ‰) 51 Txikizkako merkataritzaren dentsitatea (biztanleen ‰) 52 Txikizkako merkataritzako azalera biztanle bakoitzeko. (m² / biztanleen ‰) 53 Noizean behingo ondasunen merkataritzaren dentsitatea (biztanleen ‰)
Hezkuntza 54 Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 25 eta 64 urte arteko biztanleak (%) 55 Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 20 eta 24 urte arteko biztanleak (%) 56 Unibertsitateko ikasketak bukatu dituzten 18 eta 64 urte arteko biztanleak (%).
Udaleko ekonomia‐finantza kudeaketa 57 Udalaren gastu likidatua biztanle bakoitzeko (€) 58 Udalaren zerga‐bilketa biztanle bakoitzeko (€) 59 Udalaren zor bizia biztanle bakoitzeko (€) 60 Udalaren inbertsio garbia biztanle bakoitzeko (€)SIZIALA / BIZI KALITATEA
KOHESIO SOZIALA / BIZI KALITATEA Demografia 61 Biztanleriaren urte arteko aldaketa (%) 62 Biztanleriaren aldaketa azken hamarkadan (%) 63 Haur indizea (%) 64 Zahartze‐indizea (%) 65 Gainzahartze‐indizea (%) 66 Mendekotasun demografikoko indizea
Biztanleriaren mugimendu naturala eta migrazioak67 Jaiotza‐tasa gordina (biztanleen ‰) 68 Hazkunde begetatiboko tasa (biztanleen ‰) 69 Kanpoko migrazio‐saldoa (biztanleen ‰) 70 Biztanleria atzerritarra (%) 71 EB‐15etik kanpoko biztanleria atzerritarra (%) 72 EB‐25etik kanpoko biztanleria atzerritarra (%)
Etxebizitza 73 Etxebizitza‐dentsitatea egoitza‐lurzoruan (Etxebizitza/ Ha.) 74 Hutsik dauden familia‐etxebizitzak (%) 75 50 urtetik gorako antzinatasuna daukaten familia‐etxebizitzak (%) 76 Familia‐etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea 77 Aurri‐egoeran, egoera txarrean edo eskasean dauden eraikinetako familia‐etxebizitza nagusiak (%) 78 Etxebiden dauden etxebizitza‐eskabideen kopurua (‰ biztanle) 79 Etxebizitza babestuen (BOE) beharraren estaldura azken bost urteetan (% eskabide) 80 Etxebidek azken bost urteetan adjudikatu dituen etxebizitza babestuak (BOE) (‰ biztanle) 81 Azken bost urteetan etxebizitza berriak egiteko emandako baimenak (‰ biztanle) 82 Azken bost urteetan amaitu diren etxebizitza babestuak (‰ biztanle)
Urbanizazioa 83 Udal hiri‐lurzorua (%) 84 Bizitegietarako lurzoru urbanizagarria (%) 85 Biztanle‐dentsitatea (bizt./km2) 86 Edonor sartzeko udal eraikin irgarriak (%) 87 Etxebizitzen eraikinak, bi solairu edo gehiagokoak eta igogailurik gabekoak (%)Gizartearen ongizatea88 Udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta biztanle bakoitzeko (€) 89 Udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu osoa biztanle bakoitzeko (€)
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
378
90 Eguneko zentroen (3. adinekoak eta urrituak) betetze‐maila (%) 91 Egoitza‐zentroen (3. adinekoak eta urrituak) betetze‐maila (%) Oinarrizko azpiegiturak 92 Ur hornidurarako sistemaren errendimendu‐tasa (%) 93 Argiteria publikoa (biztanleen ‰) 94 Gas kanalizatutako familia etxebizitza nagusiak (%) Erabilpen orokorreko ekipamenduak 95 Haur Hezkuntzaren unitateak (0 eta 2 urte arteko 100 biztanleko) 96 Liburutegi publikoetako liburukiak biztanle bakoitzeko 97 Zinema‐aretoak (guztira) 98 Zinema‐aretoen edukiera (1.000 biztanleko guztira dagoen besaulki kopurua) 99 Farmaziak 10.000 biztanleko 100 3. adinekoentzako eguneko zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 101 3. adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 102 Urrituentzako eguneko zentroetako plaza kopurua (biztanleen ‰) 103 Urrituentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua (biztanleen ‰) 104 Umeen jolaseko gune publikoak (2‐12 urte arteko 1.000 biztanle bakoitzeko) 105 Banku bulegoak 10.000 biztanleko 106 Posta bulegoak 10.000 biztanleko 107 Gasolindegiak 10.000 biztanleko 108 Komun publikoak 10.000 biztanleko 109 Telefono‐kabinak (telefono kabina kopurua, 1.500 biztanleko) 110 Ospitaletara distantziak Gizarte segurtasuna 111 Udaltzain kopurua (‰ biztanle) 112 Delitu indizea (‰ biztanle) 113 Udalerrian izan diren trafiko istripuak, Ertzaintzak erregistratutakoak (‰;biztanle) 114 Udalerrian Ertzaintzak erregistratutako ibilgailuek harrapatutako oinezkoak (‰; biztanle)
INGURUMENA Hondakinak 115 Etxean guztira sortutako hondakinak, biztanle eta eguneko (kg./ biz./egun) 116 Hondakin arriskutsuen sorkuntza (kg/biztanleko) 117 Etxeko hondakinak biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 118 Beira biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 119 Papera biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 120 Ontziak eta plastikoak biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 121 Pilak biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 122 arropa/ehunakbiltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 123 Kutsatuta bide dauden udal lurrak (%)Ura 124 Ur eskaera osoa, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun) 125 Industriaren ur eskaera, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun) 126 Kontsumorako uraren osasun kalifikazioaEnergia 127 Instalatutako potentzia fotoboltaikoa (kwp / 10.000 biztanle) 128 Instalatutako potentzia eolikoa (kw / 10.000 biztanle) 129 Instalatutako potentzia hidraulikoa (kw / 10.000 biztanle) 130 Instalatutako eguzki‐azalera termikoa (m2 / 10.000 biztanle)
Ingurumen Kontzientziazioa 131 Ingurumen ziurtagiria duten udaleko establezimenduak (%) 132 Energia eraginkortasunaren ziurtagiria duten etxebizitzak (CADEM) (%)
Garraio eta mugikortasuna 133 Udalerrian garraio eta komunikazio azpiegituretarako dagoen azalera (%) 134 Udalerrian errepideetarako dagoen azalera (%)
Eranskinak
379
135 Udalerriko bidegorri sarea (km / 10.000 biztanle) 136 Bizi den herritik kanpo lan egiten duen 16 urte edo gehiagoko biztanleria okupatua (%) 137 Bizi den herritik kanpo ikasten duen 16 urte edo gehiagoko ikasle biztanleria (%) 138 Ibilgailu parkea (ibilgailu /biztanle) 139 Taxia gidatzeko lizentziak (10.000 biztanle) 140 Udalerrien arteko irisgarritasuna 141 EAEko gainerako udalerrietara joateko batez besteko denbora (min)
Berdeguneak eta eremu babestuak 142 Udalerrian parke, lorategi eta berdeguneek hartzen duten azalera (% hiri lurzoruaren aldean) 143 Udalerrian parke, lorategi eta berdeguneek hartzen duten azalera (m2/biztanle) 144 babes bereziko udal azalera (%)
Iturria: http://eu.eustat.es/about/datos/acerca_udalmap_e.pdf
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
380
7. ERANSKINA: GIPUZKOAKO TOKIKO ADMINISTRAZIOEI IGORRITAKO
GALDETEGIA.
Eranskinak
381
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
382
Eranskinak
383
Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa
384
BIBLIOGRAFIA
Bibliografia
387
ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK
ADGER, N. (2001). Social Capital and climate change. Tyndall Centre for Climate Change
Research, Working Paper nº 8. School of Environmental Sciencies, University of East
Anglia.
AGUADO, I. (2005). La Agenda 21 como instrumento de Desarrollo Sostenible. Bilbo: EHU.
AGUILAR, S. (1999). Supranacionalización y descentralización: nuevos escenarios de la política
ambiental. S. Aguilar, N. Font, & J. Subirats en, Política Ambiental en España.
Subsidariedad y desarrollo sostenible (or. 13‐49). Valencia: Tirant lo blanch.
AGUILERA, F., & ALCÁNTARA, V. (1994). De la economía ambiental a la economía ecológica.
Barcelona: Icaria.
AHO ET AL. (2006). Creating an Innovative Europe. Report of the Independent Expert Group on
R&D and Innovation following the Hampton Cout Summit and chaired by Mr. Esko
Aho. Luxembourg: European Commmission.
ALLENDE, J. (2000). Medio Ambiente, ordenación de territorio y sostenibilidada. Bilbo: Euskal
Herriko Unibertsitateko argitalpen zerbitzua.
ASAMBLEA NACIONAL CONSTITUYENTE DE ECUADOR. (2008). Constitución de la Replública de
Ecuador.
http://www.asambleanacional.gov.ec/documentos/constitucion_de_bolsillo.pdf
helbidetik eskuratua
ATKINSON, A. (1995). La sostenibilidad como resiliencia en sistemas agroecológicos. A.
Cadenas en, Agricultura y Desarrollo Sostenible (or. 281‐300). Madrid: Ministerio de
Agricultura, Pesca y Alimentación.
AYRES, R. U. (2008). Sustainability economics: Where do we stand? Ecological Economics,
281‐310.
AZQUETA, D. (1994). Valoración económica de la calidad ambiental. Madrid: McGraw Hill.
BALDWIN, R. (1995). Does sustainability require growth? I. Goldin, & L. A. Winters en, The
Economics of Sustainable Development (or. 51‐78). Cambridge: Cambridge
University Press.
BARTON, J. R. (2006). Sustentabilidad urbana como planificación estratégica. EURE, 32(96),
27‐45.
BERGH, J. V. (1996). Ecological Economics and the theory of the state. Aldershot: Edward
Eldgar.
Tesiaren izenburua
388
BERMEJO, R. (2001a). Desarrollo sostenible y humano. P. Ibarra, & K. Unceta en, Ensayos
sobre el desarrollo humano. Barcelona: Icaria.
BERMEJO, R. (2001b). Economía sostenible: Principios, conceptos e instrumentos. Bilbo:
Bakeaz.
BERMEJO, R., ARTO, I., HOYOS, D., & GARMENDIA, E. (2010). Menos es más: del desarrollo
sostenible al decrecimiento sostenible. Lan Koadernoak 52 ‐ Hegoa(52). Hegoa.
helbidetik eskuratua
BIFANI, P. (1999). Medio Ambiente y Desarrollo Sostenible. Madrid: IEPALA.
BIGG, T., & DODDS, F. (1997). The UN Commission on Sustainable Development. F. Dodds en,
The way forward. Beyond Agenda 21 (or. 15‐36). United Kingdom: Earthscan.
BOLTON, P. (2008). Protecting the Environment through Public Procurement: The Case of
South Africa. Natural Resources Forum, 32, 1‐10.
BOOTH, D. (1998). The environmental consequences of growth. Steady‐state economics as an
alternative to ecological decline. London: Routledge.
BOSERUP, E. (1970). Women's role in Economic Development. New York: St. Martin's Press.
BOSWORTH, T. (1993). Local authorities and sustainable development. European Environment,
3, 13‐17.
BOUWER, M., DE JONG, K., JONK, M., BERMAN, T., BESANI, R., LUSSER, H., . . . SZUPPINGER, P. (2005).
“Green Public Procurement in Europe 2005 ‐ Status Overview. AJ Haarlem, the
Netherlands: Virage Milieu & Management.
BOWEN, F., COUSINS, P. D., LAMMING, R. C., & FARUK, A. C. (2001). The role of supply
management capabilities in green supply. Production and Operations Management,
10(2), 174‐189.
BOWER, M. E. (2006). Green Public Procurement in Europe 2006: Conclusions and
Recomendations. Virage Milieu & Management .
BRAMMER, S., & WALKER, H. (2011). Sustainable procurement in the public sector: an
international comparative study. International Journal of Operations & Production
Management, 31(4), 452‐476.
BRANDER, L., OLSTHOORN, X., OOSTERHUIS, F., & FÜHR, V. (2003). Triggering innovation. C.
Erdmenger en, Buying into the Environment: Experiences, Opportunities and
Potential for Eco‐Procurement (or. 94‐113). Sheffield: Greenleaf.
Bibliografia
389
BULL, G., NILSSON, S., WILLIAMS, J., RAMETSTEINER, E., HAMMETT, T., & MABEE, W. (2001). Wood
procurement policy: an analysis of critical issues and stakeholders. Forestry
Chronicle, 77(2), 325‐340.
BURGUILLO, M. (2002). Comercio internacional y desarrollo sostenible. Boletín Económico de
Información Comercial.
BUSTELO, P. (1992). Economía del desarrollo. Un análisis histórico. Madrid: Editorial
Complutense.
CABALLERO, G. (2011). Economía de las instituciones: de Coase y North a Williamson y
Ostrom. Ekonomiaz(77), 15‐51.
CALABUIG, C. (2008). Agenda 21 Local y gobernanza democrática. Bases para una gestión
orientada al proceso. Tesis Doctoral. Valencia: Universidad Politécnica de Valencia.
CARLSSON, L., & WAARA, F. (2006). Environmental concerns in Swedish Local Government
Procurement. K. V. Thai, & G. Piga en, Advancing Public Procurement (or. 257‐279).
Boca Raton: PrAcademics Press.
CARPINTERO, Ó. (2003). Los costes ambientales del sector servicios y la nueva economía: Entre
la desmaterialización y el "efecto rebote". Economía Industrial, IV(352), 59‐76.
CARROLL, M., & STANFIELD, J. (2003). Social Capital, Karl Polanyi and American Social and
Institutional Economics. Journal of Economics Issues, 37(2), 397‐404.
CENTRE FOR EUROPEAN POLICY STUDIES; COLLEGE OF EUROPE. (2012). The uptake of green public
procurement in the EU27. Brussels: European Commission, DG Environment.
CEPS. (2012). The uptake of green public procurement in the EU27. Brussels: European
Union.
CHENERY, H. B., & WATANABE, T. (1958). International comparisons of the structure of
production. Econometrica, 26(4), 487‐521.
CHERCHYE, L., & KUOSMANEN, T. (2013.eko 01k 10). BENCHMARKING SUSTAINABLE
DEVELOPMENT:A SYNTHETIC META‐INDEX APPROACH.
http://128.118.178.162/eps/othr/papers/0210/0210001.pdf helbidetik eskuratua
CLEMENT, S., PLAS, G., & ERDMENGER, C. (2003). Local Experiences: green purchasing practices
in six European cities. C. Erdmenger en, Buying into the Environment: Experiences,
Opportunities and Potential for Eco‐Procurement (or. 69‐93). Sheffield: Greenleaf.
CLÉMENTIN, B., & CHEYNET, V. (2006). Introducción: El Decrecimiento sostenible. Hacia una
economía saludable. V. Cheynet, B. Clémentin, S. Latouche, M. Bonaïuti, F. Scheider,
Tesiaren izenburua
390
J. Grivernald, . . . D. Cheynet en, Objetivo decrecimiento (J. Fernández de Castro,
Itzul., or. 11‐22). Barcelona: El lector universal.
CLERICI, N., BODINI, A., & FERRARINI, A. (2004). Sustainability at the Local Scale: Defining Highly
Aggregated Indices for Assessing Environmental Performance. The Province of
Reggio Emilia (Italy) as a Case Study. Environmental Management, 34(4), 590‐608.
COASE, R. (1960). The problem of social cost. Journal of Law and Economics, 3(1), 1‐44.
COLEMAN, J. (1988). Social Capital in the creation of human capital. American Journal of
Sociology, 94, S95‐S120.
COM (2003) 585 final. (2003). Communication from the Commission. Structural Indicators.
Brussels: Commission of the European Communities.
COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (1998). Colaboración para la integración ‐ Una
estrategia para la integración del medioambiente en las políticas de la Unión
Europea (COM(1998) 333 final). Bruselas: Oficina de Publicaciones Oficiales de las
Comunidades Europeas.
COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (2001). Desarrollo sostenible en Europa para un
mejor mundo: Estrategia de la Unión Europea para un desarrollo sostenible.
Propuesta de la Comisión ante el Consejo Europeo de Gotemburgo.
COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (2009). Más alla del PIB. Evaluación del progreso en
un mundo cambiante. COM (2009) 433 final. Brusealas.
COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (COM (2001)274). Community law applicable to
public procurement and possibilities for integrating environmental considerations
into public poricurement. Bruselas: Comisión de las Comunidades Europeas.
COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS COM(2001) 274 final. (COM(2001) 274 final).
Comunicación interpretativa de la comisión sobre la legislación comunitaria de
contratos públicos y las posibilidades de integrar los aspectos medioambientales en
la contratación pública. Bruselas: Comisión de las Comunidades Europeas.
COMISIÓN EUROPEA, COM(2011) 896 final. (2011). Propuesta de directiva del parlamento
europeo y del consejo relativa a la contratación pública. Bruselas.
COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES. (COM (2008) 397 final). Sustainable Consumption
and Production and Sustainable Industrial Policy Action Plan. Brussels, 16.7.2008:
Commission of the European Communities.
COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES. (COM (2008) 400 final). Public Procurement for a
Better Environment. Bruselas 16.7.2008: Commission of the European Communities.
Bibliografia
391
CONSTANZA, R. (1991). Assuring sustainability of Ecological Economic Systems. R. Constanza
en, Ecological Economics: The Science and Management of Sustainability (or. 331‐
343). New York: Columbia University Press.
CRUZ, I. (2006). Human Development assessnent through the Human‐Scale Development
approach: integrating different perspective in the contribution to a sustainable
Human Development Theory.
DALES, J. (2002). Pollution, property & prices. Ab essay in policy‐making and economics.
Cheltelnham: Edward Elgar.
DALY, H. (1987). The economic growth debate. What some economists have learned but
many have not. Journal of Environmental Economics and Mangement, 14, 323‐336.
Daly, H. A. (1989). Introducción a la Economía en estado estacionario. H. Daly en, Economía,
Ecología, Etica (or. 11‐43). México: Fondo de Cultura Económica.
Dar, H. A. (2004). On making human development more humane. International Journal od
Social Economics, 31(11/12), 1071‐1088.
DE LOS RÍOS, R. (2012.eko 02k 25). Género, salud y desarrollo: un enfoque en construcción.
http://www.ops‐oms.org/Spanish/DD/PUB/PC541‐3‐18.pdf helbidetik eskuratua
DE WEERDT, H., VAN ASSCHE, J., & DEVUYST, D. (1996). The role of local authorities in achieving
sustainable development. B. Nath, L. Hens, & D. Devuyst en, Sustainable
Development (or. 291‐312). London: European Center for Pollution Research.
DEFRA. (2006). Procuring the Future ‐ The Sustainable Procurement Task Force National
Action Plan. London: DEFRA.
DEFRA. (2006). Procuring the Future ‐ The Sustainable Procurement Task Force National
Action Plan. London: DEFRA.
DEL RÍO GONZÁLEZ, P., CARRILLO‐HERMOSILLA, J., & KÖNNOLLÄ, T. (2010). Enfoques y políticas de
eco‐innovación. Una visión critica. Ekonomiaz(75).
DIETZ, S., & NEUMAYER, E. (2007). Weak and strong sustainability in the SEEA: Concepts and
measurement. Ecological Economics, 61, 617‐626.
DOLFSMA, W., & DANNREUTHER, C. (2003). Subjects and boundaries: contesting social capital‐
based policy. Journal of Economic Issues, 37(2), 405‐413.
DOMAR, E. D. (1946). Capital Expansion, Rate of Growth, and Employment. Econometrica,
14(2), 137‐147.
DUBOIS, A., GURIDI, L., & LÓPEZ, M. (2011). Desarrollo Humano Local: de la teoría a la práctica.
Bilbo: Hegoa.
Tesiaren izenburua
392
DUBOIS, J., & MAHIEU, F.‐R. (2002). La dimension sociale du déveleppement durable:
reduction de la pauvreté ou durabilité sociale? J.‐Y. Martin, & L. Guillaume en,
Développement Durable: Doctrines, Pratiques, Evaluations (or. 73‐94). Paris: IRD
Editions.
EASTERLIN, R. A. (1974). Does Economic Growth Imporve Human Lot? Some Empirical
Evidences.
http://graphics8.nytimes.com/images/2008/04/16/business/Easterlin1974.pdf
helbidetik eskuratua
ECLAC. (2011.eko 3k 3). Time for equality – Closing Gaps, Opening trails .
http://www.eclac.cl/publicaciones/xml/1/39711/100604_2010‐115‐SES‐33‐3‐
Time_for_equality_doc_completo.pdf helbidetik eskuratua
ECORYS. (2012). The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency
improvements. Rotterdam: ECORYS.
ECOTEC. (2002). Analysis of the EU Eco‐Industries, their Employment and Export Potential.
Birminghan: ECOTEC.
EDLER, J., & GEORGHIOU, L. (2007). Public Procurement and innovation ‐ Resurrecting the
demand side. Researdh Policy, 36, 949‐963.
EKINS, P., & NEVWBY, L. (1998). Sustainable wealth creation at the local level in an age of
globalization. Regional Studies, 32(9), 863‐877.
EKONOMIA ETA PLANGINTZA ZUZENDARITZA. EUSKO JAURLARITZA; EUSTAT; IKEI RESEACH & CONSULTANCY.
(2009). Udalmap, Euskal Autonomia Erkidegoko Iraunkortasuneko udal adierazleak.
Urteko txostena. Eusko Jaurlaitza, Eustat.
ENERGIAREN EUSKAL ERAKUNDEA ‐EEE. (2012). Euskadi Energia 2011. Bilbo: Energiaren Euskal
Erakundea.
ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY. (1999). Final Guidance on Environmental Preferable
Purchasing for Executive Agencies. Federal Register, 64(161), 45810‐45858.
EOI. (2011). Green jobs. Empleos verdes en España 2010. Madrid: Fundación EOI.
ERDEMENGER, C. (2003a). Public purchasing: a new, old policy tool. C. Erdemenger en, Buying
into the Environment: Experiences, Opportunities and Potential for Eco‐Procurement
(or. 1‐9). Sheffield: Greenleaf.
ERDMENGER, C. (Ed.). (2003b). Buying into the Environment. Experiences, opportunities and
potential for eco‐procurement. Sheffield, UK: ICLEI.
Bibliografia
393
ERDMENGER, C. (2003c). Introduction. ICLEI en, Buing into the Environment. Experiences,
opportunities and potential for eco‐procurement (or. 9‐17). Sheffield, UK: Greenleaf
Publishing.
ERNST&YOUNG. (2006). Eco‐industries, its size, employment, perspectives and barriers to
growth in an enlarged EU. European Commission ‐ DG Environment.
ERRIDGE, A., & HENNIGAN, S. (2007). Public Procurement and Social Policy in Northern Ireland:
The Unemployment Pilot Project. G. Piga, & K. V. Thai en, Advancing Public
Procurement: Practices, Innovation and Knowledge‐Sharing (or. 280‐303).
PrAcademics Press.
ESCOBAR, A. (2011). Una minga para el posdesarrollo. Signo y Pensamiento, XXX(58), 306‐312.
EUROPE AID. (2010). The Cotonou Agreement. Eskuratze‐eguna: 2012.eko 06k 08. Iturria:
Consolidated version of the APC‐EU Partnership Agreement:
http://ec.europa.eu/europeaid/where/acp/overview/documents/cotonou‐
consolidated‐fin‐ap‐2012_en.pdf
EUROPEAN COMMISSION ‐ DG FOR EMPLOYMENT, SOCIAL AFFAIRS AND INCLUSION. (2012). Employment
and Social Development in Europe 2011. Brussels: European Union.
EUROPEAN COMMISSION. (1992). The Fifth Environmental Action Programme: Towards
Sustainability. Brussels.
EUROPEAN COMMISSION. (2003). Reserach Investment Action Plan. Brussels: European
Commission.
EUROPEAN COMMISSION. (2004). Buying green! A Handbook on Environmental Public
Procurement. Brussels: European Commission SEC(2004).
EUROPEAN COMMISSION. (2010). Buying Social. A Guide to Taking Account of Social
Considerations in Public Procurement. Luxembourg: Publications Office of the
European Union.
EUROPEAN COMMISSION. (2011.eko 3k 3). Europe 2020 a strategy for smart, sustainable and
inclusive growth. COM(2010) 2020 final: http://eur‐
lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:2020:FIN:EN:PDF helbidetik
eskuratua
EUROPEAN COMMISSION COM (2003) 302 final. (2003). Communication on Integrated Product
Policy. Building on Environmental Lif‐Cycle thinking. Brussels.
EUROPEAN COMMISSION. (SEC (2011) 853 final). Impact and Efectivenessof EU Public
Procurement Legislation . Brussels 27.6.2011: European Commission.
Tesiaren izenburua
394
EUROSTAT. (2012.eko 09k 12). Europe 2020 Strategy ‐ towards a smarter, greener and more
inclusive EU economy? Eskuratze‐eguna: 2012.eko 10k 16. Iturria:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS‐SF‐12‐039/EN/KS‐SF‐12‐
039‐EN.PDF
EUROSTAT. (2012.eko 10k 11). Regional Yearbook 2012. Eskuratze‐eguna: 2012.eko 10k 16.
Iturria:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p
_product_code=KS‐HA‐12‐001
EUSKO JAURLARITZA ‐ INDUSTRIA, BERRIKUNTZA, MERKATARITZA ETA TURISMO SAILA. (2011.eko 12k 13).
Euskadiko Enegia Estrategia 2020 (3E2020). Eskuratze‐eguna: 2012.eko 10k 15.
Iturria: http://www.eve.es/web/Eve/files/2d/2d93a28e‐9a55‐4097‐b746‐
e05bea573e3e.pdf
EUSKO JAURLARITZA. (2002). Garapen Jasangarriaren Euskal Ingurumen‐Estrategia. IHOBE.
http://www.ingurumena.net helbidetik eskuratua
EUSKO JAURLARITZA. (2006). Ingurumenaren aldetik Iraunkorra den Euskal Kontsumo Plana
(2006‐2010). Eusko Jaurlaritza.
EUSKO JAURLARITZA. (2011.eko 5k 18). Agenda 21.
http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49‐
5832/eu/contenidos/informacion/agenda21/eu_943/ag21_indice_e.html helbidetik
eskuratua
EUSKO JAURLARITZAKO INGURUMEN SAILA. (2012.eko Apirilak 3). Eusko Jaurlaritzaren erosketa eta
kontratazio publiko berdearen porgrama 2011‐2014. Laburpen exekutiboa.
http://www.irekia.euskadi.net/assets/a_documents/1749/Documento_ejecutivo_P
CCPV_EU.pdf?1324375604 helbidetik eskuratua
EUSTAT. (2012). Euska AEko txosten sozioekonomikoa. 2012. Vitoria‐Gasteiz: EUSTAT.
EVANS, L., NUTTAL, C., MOUAT, A., & EWING, D. (2010). Assessment and Comparison of National
Green and Sustainable Public Procurement Criteria and Underlying Schemes.
European Commission.
FAITH‐ELL, C., BALFORS, B., & FOLKENSON, L. (2006). The application of environmental
requirements in Swedish road maintenance contracts. Journal of Cleaner
Production, 14(2), 163‐171.
FERGUSON, J. M. (1948). Hisotria de la Economía. México: Fondo de Cultura Económica.
FERNÁNDEZ, A., PAREJO, J. A., & RODRÍGUEZ, L. (2002). Política Económica. Madrid: McGraw Hill.
Bibliografia
395
FERRERO, G. (2004). De los proyectos de cooperación a los procesos de desarrollo. Hacia una
gestión orientada al Proceso. PhD. Dissertation. Valencia: Universidad Politécnica de
Valencia.
FIELD, B. (1995). Economía ambiental: un introducción. Santafé de Bogotá: McGrawHill.
FIELD, B., & FIELD, M. K. (2003). Economía Ambiental (3ª ed). Madrid: McGraw‐Hill.
FINLAND'S EU PRESIDENCY. (2006). Demand as a Driver of Innovation – towards a More Efficient
European Innovation Policy. Jyväskylä, Finland: eu2006.fi.
FLIPO, F., & SCHNEIDER, F. (2008). Proceedings of the First Conference for Ecological
Sustainability and Social Equity. Paris.
FONTELA, E. (2000). Medio Ambiente, recursos naturales y desarrollo económico. Ekonomia
Gerizan, 7.
FOURNIER, V. (2008). Escaping from the economy: the politics of degrowth. International
Journal of Sociology and Social Policy, 28(11/12), 528‐545.
FRENCH/GERMAN/UK GOVERNMENTS. (2004). Towards An Innovative Europe. A Paper by the
French, German and UK Governments. http://www.hm‐
treasury.gov.uk/media/C0B/BF/towards_innov_europe_200204.pdf helbidetik
eskuratua
FRIEDMAN, J. (1973). La estrategia de los polos de crecimiento como instrumento de la
política de desarrollo. F. Perroux, J. Friedman, & J. Tinbergen en, Los polos de
desarrollo y la planificación nacional, urbana y regional (or. 27‐56). Buenos Aires:
Ediciones NUeva Visión.
FURTADO, C. (1987 {1980}). Breve introducción al desarrollo. Un enfoque multidisciplinar.
México: Fondo de Cultura Económica.
GAINDEGIA,UEU. (2007). Bizkaiaren egoera Euskal Herriaren eta Europar Batasunaren aldean.
Andoian, Gipuzkoa: Gaingedia.
GALINDO MARTÍN, M. Á., & MALGESINI, G. (1993). Crecimiento Económico: principales teorias
desde Keynes. Madrid: McGraw‐Hill.
GALINDO, M. Á. (2011). Crecimiento Económico. Información Comercial Española, 39‐55.
GEC. (2011.eko 3k 3). Green Economic Coalition.
http://www.greeneconomycoalition.org/sites/greeneconomycoalition.org/files/GEC
%20Rio%202012.pdf helbidetik eskuratua
GEORGESCU‐ROEGEN, N. (1971). The Entropy Law and the Economic Process. Cambridge;
Massachusetts: Harvar University Press.
Tesiaren izenburua
396
GEORGESCU‐ROEGEN, N. (1996). La ley de la entropía y el proceso económico. Madrid:
Fundación Argentaria.
GHK. (2007). Links between the environment, economy and jobs. London: GHK in association
wiht CE and IEEP.
GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA. (2012.eko 11k 04). Gipuzkoa Energia Foru Plana.
http://www.energiagipuzkoa.com/energiagipuzkoa/de/sarrera.asp?cod=3138&nom
bre=3138&prt=1&sesion=14 helbidetik eskuratua
GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA. (2012). Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketa. Donostia:
Gipuzkoa Berria.
GOLDIN, I., & WINTERS, L. A. (1995). Economics policies for sustainable development. I. Goldin,
& L. A. Winters en, The Economics of Sustainable Development (or. 1‐15).
Cambridge: Cambridge Unib¡versity Press.
GÓMEZ, C. (2000). Población, Medio Ambiente y Crecimiento Económico: ¿Tres piezas
incompatibles del desarrollo sostenible? Ekonomia Gerizan, 7.
GOODLAND, R. (1995). The Concept of Environmental Sustainability. Annual Review of Ecology
and Systematics, 26, 1‐24.
GOODLAND, R., DALY, H., EL SERAFY, S., & VON DROSTE, B. (1997). Medio ambiente y desarrollo
sosteninble: Más allá del Informe Brundtland. Madrid: Trotta.
Grootaert, C. (1998). Social capital: the missing link? The World Bank Social Initiative,
Working Paper nº 3.
HALL, J. (2000). Environmental supply chain dynamics. Journal of Cleaner Production, 8, 455‐
471.
HALL, M., & PURCHASE, D. (2006). Building or bodging? Attitudes to sustainability in UK public
sector housing construction development. Sustainable Development, 14(3), 205‐
218.
HARDIN, G. (1989). La tragedia de los espacios colectivos. H. E. Daly en, Economía, ecología,
ética (or. 111‐124). México: Fondo de Cultura Económica.
HARROD, R. F. (1939). An Essay in Dynamic Theory. The Economic Journal, 49(193), 14‐33.
HARTE, M. (1995). Ecology, sustainability, and environment as capital. Ecological Economics,
15, 157‐164.
HARTWICK, J. M. (1977). Intergenerational Equity and the Investing of Rents from Exhaustible
Resources. The American Economic Review, 972‐974.
Bibliografia
397
HEDIGER, W. (2006). Weak and Strond Sustainability, Environmental Conservation and
Economic Growth. Natural Resource Modeling, 19(3), 359‐394.
HENS, L. (1996). The Rio Conference and Thereafter. B. Nath, L. Hens, & D. Devuys en,
Sustainable Development (or. 81‐107). London: European Center for Pollution
Research.
HIDALGO, A. (1998). El pensamiento económico sobre el desarrollo. De los mercantilistas al
PNUD. Eskuratze‐eguna: 2011.eko 07k. Iturria: Universidad de Huelva:
www.uhu.es/antonio.hidalgo
HIDALGO‐CAPITÁN, A. L. (2011). Economía Política del Desarrollo. La construcción retrospectiva
de una especialidad académica. Revista de Economía Mundial, 28, 279‐320.
HIRCSHMAN, A. O. (1961). La estrategia del desarrollo económico. México: Fondo de Cultura
Económica.
HO, L. W., DICKINSON, N. M., & CHAN, G. Y. (2010). Green procurement in the Asian public
sector and the Hong Kong private sector. Natural Resources Forum, 34, 24‐38.
HOLLING, C. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecological
Systems (4), 1‐24.
HOLLING, C. (1986). The resilience of terrestrial ecosystems: local surprise and global change.
Sustainable development of the biosphere. en Cambridge: Cambridge University
Press.
HOLLING, C., & SCHINDLER, D. (1994). Biodiversity in the functioning of ecosystems. Biodiversity
loss: Ecological and Economic isssues. en Cambridge: Cambridge University Press.
HOTELLING, H. (1931). The Economic of Exhaustible Resources. The Journal of Political
Economy, 39(2), 137‐175.
HOTELLING, H. (1985). La economía de los recursos agotables. Madrid: Centro de Estudios de
Ramón Araces.
HOTELLING, H. (1994). The Economic of Exhaustible Resources. G. Heal en, The Economic of
Exhaustible Resources. The International library of critical writings in economics. (or.
17‐55). Aldershot: Edward Elgar.
HUTCHINSON, T. W. (1980). Keynes versus los "keynesianos". Madrid: Espasa‐Calpe.
ICLEI. (2007). The Procura+ Manual. A Guide to Cost‐Effective Sustainable Public
Procurement. (2nd Edition. ed.). (I. E. Simon Clement, Ed.) Freiburg, Germany.
Tesiaren izenburua
398
IGPN. (2010). Green purchasing: the new growth frontier. Policies and programmes to
enhace green business growth in Asia, Europe and the United States. Tokyo:
International Green Purchasing Network ‐ IGPN.
IHOBE. (2010). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Eskuliburua (3. ed.). Bilbo:
IHOBE.
IHOBE. (2011). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Eskuliburua. Euskadiko
Administrazio Publikotik bere ezarpenerako eredu eta adibideak (4. ed.). Bilbo.
IHOBE. (2011). Merkatu eta enplegu berdeak 2020. Euskal industriraren egitekoa ekonomia
jasangarria lortzeko. Bilbo: Ihobe.
IHOBE. (2012). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea, baliabide naturalak eta
ekonomikoak eraginkortasunez erabiltzeko bidea. Bilbo: Ihobe.
IHOBE, UDALSAREA 21. (2012.eko 02k 14). Aalborg + 10 ‐ Etorkizuneko Inspirazioa.
http://www.aalborgplus10.dk/media/pdf2004/aalborg_commitments_basc__final.p
df helbidetik eskuratua
IISD. (2012). Procurement, Innovation and Green Growth: The story so far... Canada: The
Interntional Institute for Sustainable Development.
ILLICH, I. (1978 {1973}). La convivencialidad. Barcelona: Barral.
IMF, OECD, UN, & WB. (2000). A better world for all: Progress towards the International
Development Goals. Wahsington DC, London: Communications Development and
Grundy&Nothedge.
INADA, K.‐I. (1963). On a Two‐Sector of Economic Growth: Comments and a Generalization.
The Review if Economic Studies, 30(2), 119‐127.
IUCN; UNEP; WWF;. (1980). World Conservation Strategy: Living Resource Conservation for
Sustainable Development. Eskuratze‐eguna: 2011.eko azaroak 24. Iturria:
http://data.iucn.org/dbtw‐wpd/edocs/WCS‐004.pdf
JACKSON, D. A. (1993). Stopping rules in principal components analysis: a comparison of
heuristical and statistical approaches. Ecology, 74(8), 2204‐2214.
JACOBS, M. (1996). Economía Verde. Medio Ambiente, desarrollo sostenible y la política del
futuro. Barcelona: Icaria.
JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (1992). Medio Ambiente y desarrollo alternativo: gestión racional de
los recursos para una sociedad perdurable. Madrid: IEPALA.
JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (1997a). Consumo racional para un desarrrollo sostenible global.
Estudios sobre consumo, 15‐38.
Bibliografia
399
JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (1997b). Desarrollo sostenible y economía ecológica: integración
medio ambiente‐desarrollo y economía‐ecológica. Madrid: Síntesis.
JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (2000). Desarrollo sostenible. Transición hacia la coevolución global.
Madrid: Pirámide.
JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (2001). Desarrollo sostenible y economía ecológica: integración de los
recursos para una sociedad perdurable. Madrid: Síntesis.
JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (2002). La sostenibilidad como proceso de equilibrio dinámico y
adaptación al cambio. Información Comercial Española, ICE: Revista de
economía(800), 65‐84.
JIMÉNEZ LATORRE, F., & RAMS RAMOS, C. (2002). Crecimiento Económico en un contexto de
Desarrollo Sostenible. ICE Desarrollo Sostenible(800), 47‐64.
JOLLIFE, I. T. (2002). Principal Component Analysis (2nd ed.). New York: Springer, Verlag.
JUBETO RUIZ, Y., & ARESKURRINAGA MIRANDONA, E. (2010). Garapen‐bideko ekonomiak. M.
Zurbano Irizar, E. Areskurrinaga, E. Bidaurratzaga Aurre, A. Dubois Migoya, H. Franco
Ibarzabal, Y. Jubeto Ruiz, . . . A. Mendizabal Etxabe en, Ekonomia Globala. Gizarte
globalerako oinarri berriak (or. 197‐228). Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.
KELLY, R., & MOLES, R. (2000). Towards sustainable development in the mid‐west region of
Ireland. Environmental Management and Health, 11(5), 422‐432.
KELLY, R., SIRR, L., & RATCLIFFE, J. (2004). Futures thinking to achieve sustainable development
at local level in Ireland. Foresight, 6(2), 80‐90.
KEYNES, J. M. (1930). A treatesy on Money: Pure Theory on Money vol. I. London: McMillan.
http://scholar.google.es/scholar?hl=es&q=keynes%2C+j.+m.+1930&btnG=Buscar&lr
=&as_ylo=&as_vis=0 helbidetik eskuratua
KEYNES, J. M. (1937). Some economic consequences of a declining population. Eugenics
Review, 29(1), 13‐17.
KEYNES, J. M. (1998 {1936}). Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko teoria orokorra. (C.
Busturia, Itzul.) Bilbo: Klasikoak. www.ehu.es/ehg/klasikoak/jaitsi?id=25&f=pdf
helbidetik eskuratua
KIPPO‐EDLUND, K., HATUA‐HEIKKILA, H., MIETTINEN, H., & NISSINEN, A. (2005). Measuring the
Environmental Soundness of Public Procurement in Nordic Countries. Copenhagen:
Nordic Council of Ministers. www.norden.org/pub/miljo/miljo/sk/TN2005505
helbidetik eskuratua
KOLSTAD, C. D. (2001). Economía ambiental. México: Osford University Press.
Tesiaren izenburua
400
LAKE, R. W. (1996). the city in 2050: how sustainable? World Transport Policy & Practice,
2/1(2), 39‐45.
LAMMING, R., & HAMPSON, J. (1996). The environment as a supply chain management issue.
Brittish Journal of Management, 7, S45‐S62.
LARRAÑAGA, M., & JUBETO, Y. (2011). Tokiko giza garapena eta genero berdintasuna. Bibo:
Hegoaren Lan Koadernoak 56. zenbakia.
LARRAZABAL ASTIGARRAGA, E. (2011). Contratatción pública con empresas de inserción:
claúsulas sociales y mercados tutelados. Revista de Derecho Social, 54, 217‐242.
LATOUCHE, S. (2008). La apuesta por el decreciminto. ¿Cómo salir del imaginario dominante?
(P. Astorga, Itzul.) Barcelona: Icaria.
LAVEZZI, A. H. (2003). Smith, Marshall and Young on division of labour and economic growth.
European Journal of the History of Economic Thought, 10(1), 81‐108.
LÉLÉ, S. M. (1991). Sustainable Development: A Critical Review. World Development, 19(6),
607‐621.
LEONTIEF, W. W. (1941). Structure of the American Economy 1919‐1929: An Empirical
Application of Equilibrium Analyis. The American Economic Review, 31(3), 608‐610.
LEWIS, W. A. (1968 {1955}). Teoría de desarrollo económico (3. ed.). (R. Stavenhagen, & Ó.
Soberón, Itzul) México: Fondo de Cultura Económica.
Ley 30/2007. (2007). de Contratos del Sector Público.
LI, L., & GEISER, K. (2005). Environmentally Responsibe Public Procurement (ERPP) and its
Implications for Integrated Product Policy (IIP). Journal of Cleaner Production, 13,
705‐715.
LI, T., ZHANG, H., YUAN, C., & LIU, Z. (2012). A PAC‐based method for construction of composite
sustainability indicators. International Journal of Life Cycle Assess, 17, 593‐603.
LINDNER, C. (1997). Agenda 21. F. Dodds en, The way forward. Beyond Agenda 21 (or. 3‐14).
United Kingdom: Earthscan.
MALTHUS, T. R. (1970 {1798}). Primer Ensayo sobre la población (3. ed.). (P. de Azcárate,
Itzul.) Madrid: Alianza.
MANKIW, G., ROMER, D., & WEIL, D. N. (1992). A Contribution to the Empirics of Economic
Growth. The Quarterly Journal of Economics, 107(2), 407‐437.
MARCELLESI, F. (2007). Desarrollo, decrecimiento y economía verde. The Ecologist para
España y Latinoamérica, 31.
Bibliografia
401
MARCELLESI, F., & PALACIOS, I. (2008). Iraunkortasunari buruzko gogoetak garapenerako
lankidetzan sartzea. Cuadernos Bakeaz(88).
MARTÍNEZ, J., & MARTÍN, M. A. (2002). Agenda 21 Local como instrumento de ordenación
territorial: La Mancha Alta Conquense. Estudio Geográficos, 248/249, 711‐731.
MARTÍNEZ‐ALIER, J. (1992). De la Economía Ecológica al Ecologismo Popular. Barcelona: Icaria.
MARTÍNEZ‐ALIER, J. (1999). Introducción a la Economía Ecológica. Barcelona: Rubes.
MARTÍNEZ‐ALIER, J. (2008). Decrecimiento sostenible ‐ Sustainable degrowth. Proceedings of
the First International Conference on Economic De‐Growth for Ecological
Sustainability and Social Equity. Paris.
MATTHEWS, D., & AXELROD, S. (2004). Whole life consideratioins in IT procurement.
International Journal of Life Cycle Assessment, 9(6), 344‐348.
MAX‐NEEF, M. (1994). Desarrollo a escala humana. Barcelona: Icaria.
MCCRUDDEN, C. (2007). Buying Social Justice: Equality, Goverment Procurement, and Legal
Change. New York: Oxford University Press.
MEADOWCROFT, J. (1999). The Politics of Sustainable Development:Emergent Arenas and
Challenges for Political Science. International Political Science Review, 20(2), 219‐
237.
MEADOWS, D. H., MEADOWS, D. L., & RANDERS, J. (1992). Más allá de los límites del crecimientp.
Madrid: El País / Aguilar.
MEADOWS, D. H., MEADOWS, D. L., RANDERS, J., & BEHRENS, W. (1972). Los límites del
crecimiento: un informe del Club de Roma sobre el predicamiento de la humanidad
(1º ed. cast). México: Fondo de Cultura Económica.
MEADOWS, D., RANDERS, J., & MEADOWS, D. (2006). Los límites del crecimiento 30 años después.
Barcelona: Círculo de lectores.
MEBRATU, D. (1998). Sustainability and sustainable development: historical and conceptual
review. Environment Impact Assessment Review, 18(6), 493‐520.
MEHTA, P. (1996). Local Agenda 21: Practical Experiences and Emerging Issues from the
South. Environmental Impact Assessment Review, 309‐320.
MEISTER, M., & JAPP, P. M. (1998). Sustainable Development and the Global
Economy:Rhetorical Implications for Improving the Quality of life. Communication
Research, 25(4), 399‐421.
MERASOVIC, M., & PESTEL, E. (1975). La humanidad en la encrucijada: segundo informe al Club
de Roma. México: Fondo de Cultura Económica.
Tesiaren izenburua
402
MICHELSEN, O., & DE BOER, L. (2009). Green procurement in Norway; a survey of practices at
the municipal and county level. Journal of Environmental Management, 91, 160‐167.
MINISTERIO DE MEDIO AMBIENTE. (2002). Estrategia de Desarrollo Sostenible Española.
Documento de consulta. www.esp‐sostenible.net helbidetik eskuratua
MORGAN, K. (2008). Greening the Realm: Sustainable Food Chains and the Public Plate.
Regional Studies, 42(9), 1237‐1250.
MORRIS, J. (1997). CEMR Local Agenda 21 Basic Guide. Brussels: CEMR.
NACIONES UNIDAS. (1993). Programa 21. Programa de acción de las Naciones Unidas de Rio.
New York: Naciones Unidas.
NACIONES UNIDAS. (1995). Informe de la Cuarta Conferencia Mundial sobre la Mujer.
A/CONF.177/20/Rev.1. Nueva York: Naciones Unidas.
http://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/pdf/Beijing%20full%20report%20S.p
df helbidetik eskuratua
NACIONES UNIDAS. (2000.eko 09k 08). Declaración del Milenio.
NACIONES UNIDAS. (2007). Plan de Acción de Bali ‐ Decisión 1/CP.13.
http://unfccc.int/resource/docs/2007/cop13/spa/06a01s.pdf#page=3 helbidetik
eskuratua
NACIONES UNIDAS. (2011). Objetico de Desarrollo del Milenio 8. La alianza mundial para el
desarrollo: es hora de cumplir. Informe de 2011 del Grupo de Tareas sobre el desfase
en el logro de los Objetivos de Desarrollo del Milenio. New York: Naciones Unidas.
Naredo, J. M. (1996). La economía en evolución. Historia y perspectivas de las categorías
básicas del pensamiento económico. Madrid: Siglo XXI.
NAREDO, J. M. (2000). La contribución de la Ciencia Económica al tratamiento de los recursos
naturales y del medio ambiente. Ekonomia Gerizan, 7.
NATURVARDSVERKEt. (2010). Miljöanpassad offentlig upphandling. En fraga om att kunna, vilja
och första. Rapport 6325.
NEUMAYER, E. (2010). Weak versus Strong Sustainability. Exploring the limits of two opposing
paradigms. Cheltenham, UK: Edward Elgar.
NOORGARD, R. (1994). Development betrayed. The end of progress and coevolutionary
revisioning of the future. London & New York: Routledge.
NORDIC INNOVATION. (2012.eko 10k 27). Towards a new innovation policy for green growth
and welfare in the Nordic Region. www.nordicinnovation.org/publications helbidetik
eskuratua
Bibliografia
403
NURKSE, R. (1955). Problemas de formación de capital en los países insuficientemente
desarrollados. México: Fondo de Cultura Económica.
OCHOA, A., & ERDMENGER, C. (2003). Study contract to survey the state of play of green public
procurement in the European Union. Freiburg: ICLEI.
OECD. (1999). The Environmental Goods and Services Industry. Manual for Data Collection
and Analysis. Paris, France: OECD Publications Service.
OECD. (2002). Recommendation of the council on improving the environmental performance
of public procurement.
http://acts.oecd.org/Instruments/ShowInstrumentView.aspx?InstrumentID=46&Inst
rumentPID=43&Lang=en&Book=False helbidetik eskuratua
OECD. (2009). OECD in figures. Paris: OECD.
OECD. (2011). Demand‐side innovation policies. Executive summary. Paris: OECD.
OECD. (2013). Mapping out good practices for promoting green public procurement
GOV/PGC/ETH(2013)3. Paris: OECD.
OIT; CEDEFOP. (2011). Competencias profesionales para empleos verdes: Una mirada a la
situación mundial. Informe en sintésis basado en estudios realizados en 21 paises.
Ginebra: Interntional Labour Organization.
OLAIZOLA, I., & ALVAREZ DE EULATE, N. (2003). Participación en materia ambiental. C. e. San Juan
en, Medio Ambiente y Participación. Una perspectiva desde la psicología ambiental y
el derecho. Bilbao: UPV/EHU.
O'RIORDAN, T., & VOISEY, H. (1997). The political economy of sustainable development.
Environmental Politics, 6(1), 1‐23.
OSE. (2010). Empleo verde en una economía sostenible. Madrid: Observatorio de la
Sostenibilidad en España; Fundación Biodiversidad.
PARLAMENTO EUROPEO . (2011/0438 (COD)). Propuesta de Directiva del Parlamento Europeo y
del Consejo relativa a la contratación pública.
PATTERSON, A., & THEOBALD, K. S. (1996). Local Agenda 21, coompulsory competitive tendering
and local environmental practices. Local Environment, 1, 7‐19.
PEARCE, D. W., & TURNER, R. K. (1995). Economía de los recursos naturales y del medio
ambiente. (C. Abad Balboa, & P. Campos Palacín, Itzul) Madrid: Celeste.
PEARCE, D., & ATKINSON, G. (1998). The concept of sustainable development: an evaluation of
its usefulness ten years after Brundtland. CSERGE Working Paper PA 98‐02.
Tesiaren izenburua
404
PEARCE, D., & MARKANDYA, A. (1989). Blueprint for a green economy. London: Earthscan
Publications Ltd.
PEARCE, D., & TURNER, R. (1995). Economía de los Recursos Naturales y del Medio Ambiente.
Madrid: Celeste Ediciones.
PELLIZONI, L. (2001). The myth of the best argument: power, deliberation and reason. British
Journal of SOciology, 52(1), 59‐86.
PERERA, O. (2010.eko 09k). Procuring Green in the Public Sector: A checklist for getting
started. www.iisd.org helbidetik eskuratua
PERERA, O., CHOWDHURY, N., & GOSWAMI, A. (2007). State of Play in Sustainable Procurement.
Canada; New Delhi: IISD; TERI.
PERES‐NETO, P. R., JACKSON, D. A., & SOMERS, K. M. (2005). How many principal components?
stopping rules for determining the number of non‐trivial axes revisited.
Computational Statistics & Data Analysis, 49, 974‐997.
PERRINGS, C. (1987). Economy and environment. A theoretical essay on the interdependence
of economic and environmental systems. Cambridge: Cambridge University Press.
PERROUX, F. (1964). La economía del siglo XX. Barcelona: Ariel.
PERROUX, F. (1973). Nota sobre el concepto de "polo de crecimiento". F. Perroux, J.
Friedman, & J. Tinbergen en, Los polos de desarrollo y la planificación nacional,
urbana y regional (or. 9‐26). Buenos Aires: Ediciones Nueva Visión.
PIGOU, A. C. (1946 {1920}). La economía del bienestar. Madrid: M. Aguilar.
PIMENTEL, D., HURD, L., BELLOTTI, A., FOSTER, M., OKA, I., SHOLES, O., & WHITMAN, R. (1973). Food
Poduction and the World Energy Crisis. Science, 182(4111), 443‐449.
PLANMILJØ. (2010). Innovative Green Public Procurement of Construction, IT and Transport
Services in Nordic countries. Copenhagen: Nordic Council of Ministers.
PNUD. (1990). Informe sobre el Desarrollo Humano 1990. www.undp.org.
PNUD. (1998). Informe sobre el Desarrollo Humano. Madrid: Mundi Prensa.
POGUTZ, S., & MICALE, V. (2011). Sustainable Consumption and Production. An effort to
Reconcile the Determinants of Environmental Impact. Society and Economy, 29‐50.
PREBISCH, R. (1950). El desarrollo económico y sus principales problemas. New York: Naciones
Unidas, CEPAL.
PREUSS, L. (2007). Buying into our Future: Sustainable Initiatiives in Local Government
Procurement. Business Strategy and the Environment, 16, 354‐365.
Bibliografia
405
PREUSS, L. (2009). Addressing sustainable development through public procurement: the
case of local government. Supply Chain Management, 14(3), 213.
PRICEWATERHOUSECOOPERS; SIGNIFICANT; ECOFYS. (2009). Collection of statistical information on
Green Public Procurement in the EU.
PUTMAN, R. (1993). Making Democracy Work. Princeton: Princeton University Press.
QIAO, Y., & WANG, C. (2011). Issues and Challanges in Implementing China’s Green Public
Procurement Program. Journal of Environmental Protection, 1034‐1045.
RASMUSSEN, P. N. (1956). Studies in Inter‐sectoral Relations. Kobenhavn, Amsterdam: North‐
Holland.
REBELO, S. (1991). Long‐Run Policy Analysis and Long‐Run Growth. Journal of Political
Economy, 99(3), 500‐521.
REDCLIFT, M. (2000). El desarrollo sostenible: necesidades, valores, derechos. I. Barcena, & M.
Zubiaga en, Desarrollo sostenible: Un concepto polémico (or. 17‐38). Bilbo: Euskal
Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua.
Report on the functioning of public procurement markets in the EU:benefits from the
application of EU direcitves and challenges for the future. (30/02/2004).
http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/public‐procurement‐
market‐final‐report_en.pdf helbidetik eskuratua
REPÚBLICA DE BOLIVIA ASAMBLEA CONSTITUYENTE HONORABLE CONGRESO NACIONAL. (2009).
Constitución Política del Estado.
http://www.planificacion.gob.bo/files/nueva_constitucion_politica_del_estado.pdf
helbidetik eskuratua
RICARDO, D. (1973 {1817}). Principios de Economía Política y Tributación. Madrid: Seminarios
y Ediciones S.A.
RICARDO, D. (1995 {1817}). Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak. (B.
Bakaikoa, Itzul.) Bilbo: Klasikoak S.A.
RIMMINGTON, M., SMITH, J. C., & HAWKINS, R. (2006). Corporate Social Responsability and
sustainable public porcurement. Brittish Food Journal, 108(10/11), 824‐837.
ROBBINS, L. (1974). Teoría del Desarrollo Económico en la historia del Pensamiento
Económico. Barcelona: Ariel.
RODRIK, D. (2006). Goodbye Wshington Consensus, Hello Washington Confunsion? A review
of the World Bank's EconomicGrowth in the 1990s: Learning from a Decade of
Reform. Journal of Economic Literature, XLIV, 973‐987.
Tesiaren izenburua
406
ROSENSTEIN‐RODAN, P. N. (1960). Notas sobre la teoría del "gran impulso". H. S. Ellis, & H. C.
Wallich en, El desarrollo económico y America Latina (or. 67‐93). México ‐ Buenos
Aires: Fondo de Cultura Económica.
ROSTOW, W. (1959). The Stages of Economic Growth. The Economic History Review, 12(1), 1‐
16. Eskuratze‐eguna: 2012.eko 01k 09. Iturria: url:
http://www.jstor.org/stable/2591077
RUGINA, A. N. (2000). A critique of pure reason and of practical reason in economics: on the
threshold of a third revolution in economic thinking. International Journal of Social
Economics, 27(5), 521‐562.
SACHS, J. D., & WARNER, A. M. (1999). The big push, natural resource booms and growth.
Journal of development economics, 59, 43‐76.
SACHS, W. (1999). Planet dialectics. Explorations in environment and develpoment. London:
Zed Books Ltd.
SACHS, W., & SANTARIUS, T. (2007). Un futuro justo. Recursos limitados y justicia global.
Barcelona: Icaria.
SALA‐I‐MARTIN, X. (2000). Apuntes de crecimiento económico. Barcelona: Antoni Bosch.
SCHEINEDER, F., KALLIS, G., & MARTÍNEZ‐ALIER, J. (2010). Crisis or opportunity? Economic
degrowth for social equity and ecological sustainability. Introduction to this special
issue. Journal of Cleaner Production, 18, 511‐18.
SCHIEDERIG, T., TIETZE, F., & HERSTATT, C. (2012). Green innovation in technology and innovation
management‐ an exploratory literature review. R&D Management, 42(2), 180‐192.
SCHNEIDER, F. (2010). Degrowth of Production and Consumption Capacities for social justice,
well‐being and ecological sustainability. 2nd Conference on Economic Degrowth for
Ecological Sustainability and Social Equity (or. 1‐20). Barcelona:
Research&Degrowth, ICTA, UAB.
SCHUMACHER, E. F. (2011 {1973}). Lo pequeño es hermoso. (O. Margenet, Itzul.) Madrid: Akal.
SCHUMPETER, J. A. (1967 {1912}). Teoría del desarrollo económico.
SCHUMPETER, J. A. (1994 {1954}). Historia del análisis económico (1. ed.). Barcelona: Ariel
Economía.
SCHUMPETER, J. A. (2002 {1939}). Ciclos Económicos. Análisis teórico, histórico y estadístico del
proceso capitalista. (F. Estapé, Itzul.) Zaragoza: Prensas Universitarias de Zaragoza.
SELMAN, P. (1998). Local Agenda 21: subtance or spin? Journal of Environmental Planning and
Management, 41(5), 533‐554.
Bibliografia
407
SMITH, A. (1994 {1776}). Investigación sobre la naturaleza y causas de la riqueza de las
naciones (8. ed.). México: Fondo de Cultura Económica.
SO, A. Y. (1990). Social change and development: modernization, dependency, and world‐
system theories. Newbury Park, California: SAGE.
SOBEL, J. (2002). Can we trust social capital? Journal of Economic Literature, 40(1), 139‐154.
SOLER‐ROVIRA, J., & SOLER‐ROVIRA, P. (2008). Assesment of aggregated indicators of
sustainability usig PCA: the case of apple trade in Spain. 6th International
Conference on LCA in the Agri‐Food Sector, (or. 133‐143). Zurich.
SOLOW, R. M. (1956). A contribution to hte Theory of Economic Growth. Quarterly Journal of
Economics, 70(1), 65‐94.
SOLOW, R. M. (1974). Intergenerational equity and exhaustible resources. Review of
Economic Studies Symposium, 29‐46.
SOLOW, R. M. (1976). La teoría del crecimiento. Una exposición (Conferencias "Radcliffe"
Pronunciadas en la Universidad de Warwick en 1969). México: Fondo de Cultura
Económica.
SOLOW, R. M. (2009). The Economics of Resources or the Resources of Economics. Journal of
natural resources policy research, 1(1), 69‐82.
SPANGENBERG, J. H., & HINTERBERGER, F. (2002). Post Barcelona ‐ Beyond Barcelona:
Recommendation for the integration of sustainability indicators.
http://web205.vbox‐01.inode.at/Data/seri/publications/documents/02‐
04_Post%2BBeyond‐Barcelona‐eng.pdf helbidetik eskuratua
STEURER, R., BERGER, G., KONRAD, A., & MARTINUZZI, A. (2007). Sustainable Public Porcurement in
EU Member States: Overview of goverment initiatives and selected cases.
Sustainable Public Porcurement in EU Member States: Overview of goverment
initiatives and selected cases, Vienna University of Economics and Business
Administration, RIMAS ‐ Research Institute for Managing Sustainability, Viena.
STIGLITZ, J. E. (1998). Más instrumentos y metas más amplias para el desarrollo. Hacia el
Consenso Post‐Washington. Instituciones y Desarrollo, 13‐57.
STIGLITZ, J. E., SEN, A., & FITOUSSI, J.‐P. (2009). Informe de la Comisión sobre la Medición del
Desarrollo Económico y del Progreso Social. Commission on the Measurement of
Economic Performance and Social Progress. http://www.stiglitz‐sen‐
fitoussi.fr/en/index.htm helbidetik eskuratua
Tesiaren izenburua
408
SUBIRATS, J. (2000a). El factor meridional: ¿Hay una vía propia de la Europa del Sur hacia la
sostenibilida? N. Font, & J. Subirats en, Local y sostenible. La Agenda 21 Local en
España (or. 259‐279). Barcelona: Icaria.
SUBIRATS, J. (2000b). Presentación. N. Font, & J. Subirats en, Local y sostenible. La Agenda 21
Local en España (or. 7‐8). Barcelona : Icaria.
SUSTAINABLE DEVELOPMENT COMMISSION. (2009). Prosperity without Growth? ‐ The transition to
a sustainable economy. http://www.sd‐commission.org.uk/publications.php?id=914
helbidetik eskuratua
SWAN, T. W. (1956). Economic Growth and Capital Accumulation. Economic Review, 32(2),
334‐361.
TARASCIO, V. J. (1971). Keynes on the sources of Economic Growth. The Journal of Economic
History, 31, 429‐444.
TOBIN, J. (1996). Full employment and growth: theory and policy. Cambridge: MIT press.
TODARO, M. P. (1997). Economic Development. London: Longman.
TORTOSA, J. M. (2009). Sumak Kawsay, Suma Qamaña, Buen Vivir.
http://www.fundacioncarolina.es/es‐
ES/nombrespropios/Documents/NPTortosa0908.pdf helbidetik eskuratua
TREPTE, P. (2004). Regulating Procurement. Oxford: Oxford University Press.
TWYMAN, C. (1998). Rethinking community resource management: managing resources or
managing people in westerm Botswana? Third World Quarterly, 19(4), 745‐770.
UL HAQ, M. (1995). El paradigma del desarrollo humano. Síntesis de Mahbub ul Haq.
Reflexiones sobre Desarrollo Humano. en Oxford University Press, accesible en
http://www.desarrollohumano.cl/pdf/1995/paradigma95_2.pdf.
UNDESA/DSD. (2001). Indicators of sustainable development: framework and
methodologies. New York: UN Division for Sustainable Development.
UNEP. (1978). REPORT OF THE GOVERNING COUNCIL on the work of its sixth session. New
York: United Nations.
UNEP. (2009). Mainstreaming Sustainable Consumption and Production and Resource
Efficiency into Development Planning. United Nations Environment Programme.
UNEP. (2011). Marrakech Task Force on Suntainable Public Procurement led by Switzerland.
Paris: Swiss Federal Office for the Environment (FOEN).
UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO. (2011). Buying for a Better World. A guide on Sustainable
Procurement for the UN System. UNEP.
Bibliografia
409
UNESCAP. (2011.eko 3k 3). Greening Growth in Asia and the Pacific.
http://www.unescap.org/esd/environment/publications/gg_asia_pacific/GreeningG
rowth.pdf helbidetik eskuratua
VALCÁRCEL. (2006). Génesis y evolución del concepto y enfoques sobre el desrrollo.
Documentos de investigación. Pontificia Universidad de Perú.
VILLALBA, U., LARRAÑAGA, M., & JUBETO, Y. (2011). Tokiko Giza Garapena, genero‐ekitatea eta
partaidetza Euskal Lankidetzaren hamar urteko epean. Ekuador, Guatemala, Peru
eta SEAD: 1998‐2008. Bilbo: Hegoaren Lan Koadernoak 55. zenbakia.
WALKER, H., & BRAMMER, S. (2009). Sustainable procurement in the UK public sector. Supply
Chain Management: An International Journal, 14(2), 127‐38.
WBCSD. (2000). Eco‐efficiency. Creating more value with less impact. Geneva (Switzerland):
WBSCD.
WBCSD. (2008). Sustainable Consumption Fact and Trends from a Bussiness Perspective.
Geneva: Worl Business Council for Sustainable Development.
WCED. (1987). Our Common Future, Chapter 2: Towards Sustainable Development.
Eskuratze‐eguna: 2011.eko azaroak 24. Iturria: http://www.un‐
documents.net/wced‐ocf.htm
WOOLCOCK, M. (2001). The place of social capital in understanding social and economic
outocomes. The contribution of Human and Social Capital to Sustained Economic
Growth and Well‐Being. Human Resources Development Canada (HRDC) and OECD.
WORLD BANK. (2005). Economic Growth in the 1990s: Learning from a Decade of Reform.
Washington D.C.: World Bank.