หลักสูตรสารสนเทศทางชีวมณฑล สาขาวิชาสารสนเทศทางสงัคม คณะเทคโนโลยีสารสนเทศ บัณฑิตวิทยาลัยมหาวิทยาลัยเกยีวโตhttp://bre.soc.i.kyoto-u.ac.jp/
โทรมาตรทางชีวภาพ (Biotelemetry) * การบันทึกขอมูลทางชีวภาพ (Bio-logging)การตรวจวัดขอมูลทางชีวภาพระยะไกลโดยใชเครื่องสงสัญญาณและเครื่องบันทึกขอมูล
การวิเคราะหและรวบรวมขอมูลทางนเิวศนวทิยาเพื่อการอยูรวมกันระหวางมนุษยและสิ่งมีชีวิตที่เสี่ยงตอการสูญพันธุ
มนษุยนัน้มคีวามจําเปนอยางยิ่งในการนําทรัพยากรสิ่งมีชีวิตมาใชเปนแหลงอาหารอยางยั่งยนืโดยไมทาํลายระบบนเิวศน แตความรูเกี่ยวกับระบบนิเวศนทางน้าํ โดยเฉพาะอยางยิง่ ทะเล แมน้าํ ทะเลสาบ นั้นยังมีสวนที่ยงัมไิดทาํการศึกษาอยางกระจางชดัอยูมาก ในขณะเดียวกนัก็ยังคงมคีวามสามารถที่จะเปนแหลงอาหารที่จาํเปนแกมนษุยเราอยางยั้งยนืและหมนุเวยีน ขณะเดยีวกันในปจจุบันสิ่งมีชีวติในระบบนเิวศนน้าํจาํนวนมากกลับมีแนวโนมจะสูญพันธุดวยสาเหตตุางๆมากมาย นอกจากนั้นสิ่งมีชีวิตที่มไิดถูกนํามาใชในฐานะเปนทรัพยากรโดยตรงก็ยังคงมคีวามเสี่ยงตอการสูญพันธุอีกดวย ซึง่สามารถกลาวไดวาการแกไขปญหาดังกลาวเพื่อการดํารงอยูรวมกันระหวางการอนุรักษสิ่งมชีวีิตตางๆเหลานัน้กับสังคมโลกนั้นเปนปญหาที่สาํคัญในระดบัโลก
แหลงทรัพยากรของสิ่งมีชีวิตและนิเวศนวิทยาทางน้าํซึง่ยังไมไดทําการศึกษา
ฮิโรมิชิ มิตามูระ (PD. Ph.D Kyoto)นักวิจัย JSPSหัวขอวิจัยงานวิจัยเก่ียวกับพฤติกรรมทางนิเวศนวิทยาของปลา ( Rockfish และ ปลาบึก) ( ศึกษาตอท่ีประเทศนอรเวย)
โทยะ ยาสุดะ (PD, Ph.D. Kyoto)นักวิจัย JSPSหัวขอวิจัยวงจรและรูปแบบการสืบพันธุของเตาทะเลตัวเต็มวัย
จุนนิชิ โอกุยามา (นักวิจัย. Ph.D. Kyoto)
หัวขอวิจัยการอนุรักษเชิงชีววิทยาและพฤติกรรมทางนิเวศนวิทยาของเตาทะเล
โคทาโร อิชิกาวา (D3)นักวิจัย JSPSหัวขอวิจัยการวิจัยเก่ียวกับเสียงทางระบบนิเวศนของพะยูนโดยใชเคร่ืองมือบันทึกเสียงอัตโนมัติ
ยูกิ คาวาบาตะ (M2)หัวขอวิจัยการศึกษานิเวศนวิทยาของBlackspot tuskfishและการสรางเทคโนโลยีการปลอยคืนสูธรรมชาติ
โนบุอากิ อาไร (รองศาสตราจารย Ph.D. Kyoto)หัวขอวิจัยการวิเคราะหขอมูลเก่ียวกับทรัพยากรสิ่งมีชีวิตทางน้ําโดยใชโทรมาตรชีวภาพและการบันทึกขอมูลทางชีวภาพ
ทากาชิ โยโกตะ (D2)นักวิจัย JSPSหัวขอวิจัยการศึกษานิเวศนวิทยาของ tilefish และการสรางเทคโนโลยีการปลอยคืนสูธรรมชาติ
นักวิจัย：
พะยูน เตากระ
ปลาบึก
เคนโกะ คาตาโกะ (M2)หัวขอวิจัยการศึกษาพฤติกรรมการดํารงชีวิตและวงจรการดําเนินชีวิตของเตากระ
โคกิ นากามูระ (M2)หัวขอวิจัยการติดตามพฤติกรรมของปลากะรังดอกแดงในอาวปาชายเลน
นานาโกะ อะมาโมโต(M1)หัวขอวิจัยการศึกษาพฤติกรรมการหาอาหารของพะยูนโดยใชเสียงรอง
ซาโตโกะ คิมูระ (M1)หัวขอวิจัยการวิเคราะหพฤติกรรมการเคลื่อนท่ีของโลมาหัวบาตรดวยวิธีการสํารวจโดยเสียง
โคซุเอะ ชิโอมิ (M1)หัวขอวิจัยการวิเคราะหพฤติกรรมแบบ 3 มิติของเพนกวิน
ฮิเดอากิ นิชิซาวา (M1)หัวขอวิจัยการศึกษาเกี่ยวกับพฤติกรรมการวายน้ําของตัวออนเตาทะเล
(ณ ปจจุบัน เดือนพฤษภาคม ป 2007 )
ริกะ ชิรากิ (M1)หัวขอวิจัยการวิเคราะหเสียงรองของพะยูน
โชอิจิ มาชิโนะ(B4)หัวขอวิจัยพฤติกรรมและมลพิษที่เกิดกับสัตวเลี้ยงลกูดวยนมในทะเล
ทะกูจิ โนดะ(B4)หัวขอวิจัยการพัฒนาเคร่ืองบันทึกเพื่อทําการศึกษาพฤติกรรมการดํารงชีวิตของปลาทะเลลกึ
นกเพนกวินพันธุ Adélie
หลักสูตรสารสนเทศทางชีวมณฑลนั้นคือวธิีการสงัเกตการณแบบใหมโดยใชเทคโนโลยีสารสนเทศ ไดแก โทรมาตรทางชีวภาพและการบันทึกขอมูลทางชีวภาพในการศึกษาขอมูลทางนิเวศนวิทยาของสิง่มีชีวติในน้าํซึ่งไมสามารถติดตามศึกษาไดดวยตา โทรมาตรทางชีวภาพและการบันทึกขอมูลนั้นจะทาํการฝงเครื่องสงสัญญาณและเครื่องบันทึกสัญญาณขนาดเล็กลงบนตัวสตัวเพื่อที่จะเกบ็ขอมลูทางดานพฤติกรรมและสิ่งแวดลอมที่เปนอยูในน้าํ ถือวาเปนวิธีการที่สามารถสังเกตการณสิง่ทีไ่มสามารถมองเห็นได ผลการวิจัยที่ไดรับมากหมายหลายชิ้นเปนประโยชนอยางยิ่งเกี่ยวกับสิง่แวดลอมและทรัพยากรสิ่งมีชีวิตทางน้ําซึ่งเปนเขตแดนสุดทายทีย่ังคงเหลืออยูบนพื้นโลก
0
システムメンテナンス
0 18：00 – 6:00
0
システムメンテナンス
0 18：00 – 6:00 18：00 – 6:00 18：00-06：00
機器調整
18：00 – 06：00
2/2500：00
2/2600：00
3/100：00
3/200：00
0
60
120
5分間
の鳴
音数
0
システムメンテナンス
0 18：00 – 6:00
0
システムメンテナンス
0 18：00 – 6:00 18：00 – 6:00 18：00-06：00
0
システムメンテナンス
0 18：00 – 6:00
0
システムメンテナンス
0 18：00 – 6:00 18：00 – 6:00 18：00-06：00
機器調整
18：00 – 06：0018：00 – 06：00
2/2500：00
2/2600：00
3/100：00
3/200：00
0
60
120
5分間
の鳴
音数
พะยูน (รูปที่ 1) นั้นเปนสัตวในอันดับ (Order) Cetacea ครอบครัว(family) Dugongidae และสกุล (Genus) Dugongซ่ึงเปนสัตวทะเลเลี้ยงลูกดวยนมชนดิกินพชืและสามารถสงเสยีง ดํารงชวิีตอยูในบรเิวณชายฝงตัง้แตในเขตรอนชื้นจนถึงเขตกึ่งรอนชื้น และมีปริมาณลดลงตามแหลงที่อยูอาศัย จนตัง้แตป 2000 เปนตนมา สหภาพสากลวาดวยการอนุรักษ (IUCN) ไดจัดใหพะยูนอยูในบัญชีแดง (Red list)ประเภทที่มีแนวโนมใกลสูญพันธ (VU)
การวางแผนเพื่อการใชทรัพยากรสิ่งมีชีวิตทางทะเลอยางยั่งยืนโดยที่ยังสามารถอนุรักษสัตวเล้ียงลูกดวยนมในทะเลที่หายากไปพรอมกันกับการดําเนนิกิจกรรมตางๆบริเวณริมฝงทะเลของมนุษยยังคงเปนประเด็นปญหาที่ตองการการแกไขอยางยิ่ง และเพ่ือเปนการลดผลกระทบตอทั้งประชาชนในพืน้ที่และสัตวเล้ียงลูกดวยนมจึงจาํเปนตองศึกษาขอมูลทางพฤติกรรมในวงจรชีวิตของสัตวเหลานั้น ซึ่งทางหลักสูตรสารสนเทศทางชีวมณฑล กําลังดําเนินการศึกษาขอมูลดังกลาวของพะยูนและโลมาหัวบาตร
โลมาหัวบากNeophocaena phocaenoides(รูปท่ี 2)เปนสัตวในอันดับ (Order) Cetacea , อันดับยอย (Suborder)
Odontoceti ครอบครัว (Family) Phocoenidae และสกุล Neophocaena จัดเปนประเภทวาฬขนาดเล็กท่ีมีความยาวไมถึง 2 เมตร ซึ่งจากการที่โลมาหัวบากกําลังมีปริมาณลดลงจึงไดถูกระบุในเอกสารแนบที่ 1 ของการประชุม Washington Convention และไดถูกจัดใหอยูในบัญชีแดง (Red list)ของ IUCN ในรูปท่ี 2 นั้นเปนภาพของโลมาหัวบาตรแมลูกชนิดChinese River Dolphin ท่ีพบในแมน้ําแยงซีเกียง ประเทศจีน
ในปจจุบัน เกิดการปนเปอนมลพิษในทะเลอยางตอเนื่อง ซ่ึงทําใหเกิดการสะสมในรางกายของสัตวทะเลอยางตอเนื่อง ซ่ึงสําหรับสัตวทะเลเลี้ยงลูกดวยนมที่อยูในระดับสูงของหวงโซอาหารนั้นเปนการสะสมของสารเคมีอันตรายจํานวนมาก จากการศึกษานักวจัิยสามารถทราบขอมูลทั้งทางดานการสะสมของสารเคมีอันตรายและพฤติกรรมการดํารงชวิีตของสัตวทะเลเลี้ยงลูกดวยนมไดในขณะเดียวกัน ซ่ึงเปนประโยชนอยางยิง่ในการดําเนินการอนุรักษไดอยางครอบคลุมตอไป (นักวิจัย : มาชโิน)
ในงานวจัิยนี้สามารถใชขอมูลที่ไดรับเพื่อการสรางมาตรการที่ดใีนการแกปญหาความขัดแยงและรบกวนกันที่เกิดข้ึนระหวางมนุษยและสัตวบรเิวณริมชายฝงโดยประยุกตใชขอมูลสารสนเทศทางดานพฤติกรรมของสัตวทีเ่ปนเปาหมาย สําหรับในหลักสูตรสารสนเทศทางชวีภาพนั้นมีความสัมพันธเกี่ยวเนื่องอยางใกลชดิกับปญหาระหวางการทําประมงและสังคมมนุษยซ่ึงตองการองคความรูแบบบรูณการทั้งทางดาน การประมง เทคโนโลยีสารสนเทศ และทางชีววิทยาในการแกปญหาเหลานั้น
รูปที ่2 : โลมาหัวบาตรแมลูกในสถานเพาะเลี้ยงรูปที ่1 พะยูนกําลังหาอาหาร ณ บรเิวณทะเลน้าํตื้น
เสียงที่พะยูนและโลมาหัวบาตรสงออกมาใตน้าํสามารถที่จะทาํการบันทึกและใชวิเคราะหโดยหลักการทางเสียงเพื่อที่จะคนหาตาํแหนงเฉพาะตัวของตนกาํเนดิเสียงได (รูปที่ 3 , 4 ) กลาวคือสามารถทาํการหาตาํแหนงของตนกาํเนดิเสียงไดจากจดุตดัของเสียงทีเ่ดนิทางมาถึง โดยใชเครื่องบันทึกเสียงสเตอริโอหลายๆเครื่อง และเนื่องจากการศึกษาทางเสียงแบบรับสัญญาณนั้นเปนการบันทึกเสยีงใตน้าํเทานัน้ จึงมีผลกระทบตอพฤติกรรม และการดํารงชีวติของพะยูนและโลมาหัวบาตรนอยมาก
การศึกษาทางเสียงแบบรับสัญญาคือ
AUSOMS-D
รูปที่ 3. การศึกษาทางเสียงแบบรบัสัญญาณของพะยูน
รูปที่ 4. ประตตูรวจจบัสัญญาณเสียงแบบรบัสัญญาณของโลมาหัวบาตร
W20-ASII
รูปท่ี 5 : แผนภาพโซนาแกรมของเสียงพะยูน เสียงรองมีลักษณะแหลมเล็กวา “ปโย ปโย”
รูปท่ี 6 : กิจกรรมของพะยูนซึ่งพบวาพะยูนทํากิจกรรมตางๆในเวลากลางคืน โดยเฉพาะในชวงเชา 3:00 –6:00 จะสามารถบันทึกเสียงรองไดมาก (ผูวิจัย : อิชกิาวา)
ตนน้ํา
ทายน้ํา
4/2815:58:45 15:58:50 15:58:55 15:59:00
60
0รูปท่ี 7 : ความดันคลื่นเสียง (Pa) ของเสียงโซนาของโลมาหัวบาตร(สวนบน) และการเปลี่ยนแปลงทางเวลาของทิศทางการมาของเสียง (สวนลาง)จากภาพสามารถแสดงไดวาโลมาหัวบาตร 1 ตัววายน้ําจากตนน้ําไปยังทายน้ํา(ผูวิจัย : คิมุระ)
รูปท่ี 8 : เสียงการกินอาหาร (ในรูป F)สามารถบันทึกเสียงการกินหญาทะเลของพะยูนซึ่งพบวามีจังหวะเวลาในการกัดคงที่
พบวาพะยูนรวมตัวกันเพือ่หาอาหารที่บริเวณน้ําขึ้นทวมถึง ซึ่งอยูระหวางการศึกษาหาเหตุผลในการหาอาหารในบริเวณน้าํขึ้นทวมถึงท่ีเต็มไปดวยอันตรายของพะยูน (ผูวิจัย : อามาโมโตะ) รูปท่ี 9 : เคร่ืองบันทึกเสียงสําหรับพะยูน
耐圧容器 ICレコーダー
130mm
φ=
30 m
m
吸盤
ハイドロホン
耐圧容器 ICレコーダー
130mm
φ=
30 m
m
吸盤
ハイドロホンการพัฒนาอุปกรณบันทึกเสียงเสยีงรองทีต่ิดเขากับพะยูนโดยตรง (รูปที่ 9 )
ซ่ึงเปนประโยชนอยางยิง่โดยเฉพาะในการศึกษาเกี่ยวกับการสื่อสารระหวางแมลูก (ผูวิจัย : ชริากิ)
บริเวณทะเลที่ทําการศึกษา
２s 経過時間
20
10
0
kHz
周波
数
จํานวน
เสียงรอ
งในชว
งเวลา
5 นาที
ปรับเคร่ืองมือ
ความถี่ค
ลื่น
ไฮโดรไฟน
ภาชนะทนความดัน
ตัวดูด
เคร่ืองบันทึก IC
เวลาที่ผานไป
การศึกษาทางเสียงแบบรับสัญญาณของสัตวเล้ียงลูกดวยนมที่หายาก
รูปแบบการวายน้ําและการกระจายตัวในมหาสมุทรของลูกเตาทะเล
ลักษณะเฉพาะของการใชแหลงท่ีอยูอาศัยของลูกเตาทะเลการสืบพันธุของตัวเต็มวัย
รูปซาย : เตาตนุท่ีข้ึนฝงมาวางไขรูปลาง : (a) อาวไทย และ (b) ผลการติดตามเสนทางการเคลื่อนท่ีของเตาตนุในทะเลอันดามัน
เตาทะเลเมื่อโตเต็มวัยจะวายน้ําไปมาระหวางแหลงหาอาหารกับชายหาดที่เปนสถานที่วางไขซึ่งใชชวงระยะเวลาตอวงจรประมาณ 3 ป ระยะทางอาจมีไดนับพันกิโลเมตรเมื่อตัวเมียเขาสูฤดูวางไข จะทําการวางไขซ้ําๆกันเปนระยะเวลาถึง 2 สัปดาห ซึ่งอาจมากถึง 10 คร้ัง ซึ่งการวางไขโดยท่ัวไปจะเกิดขึ้นในฤดุท่ีมอุีณหภูมิสูงสุด
สําหรับการปลอยเตาทะเลออกสูธรรมชาตินั้นปญหาที่สําคัญอยางมากไดแก เตาทะเลทีถู่กเพาะเลี้ยงขึ้นจะสามารถวายน้ําในมหาสมุทรไดหรือไม และจะสามารถปรับตัวเขากับสภาพแวดลอมของมหาสมุทรไดหรือไม ดังนั้นจึงจําเปนตองศึกษาขอมูลขอมลูของเตาทะเลในแตละระดับขั้นตอนการเจริญเติบโต เชน ความเร็วและวงจรการเคลื่อนท่ี รวมถึงความถี่ในการกระพือครีบ เพือ่ใชในการประเมินประสิทธิภาพในการวายน้ํา ซึ่งจากขอมลูดังกลาว สามารถทําการศึกษาวิธีท่ีเหมาะสมที่สุดในการปลอยเตาทะเลออกสูธรรมชาติอยางปลอดภัย (ผูวิจัย : นิชิซาวา)
วันที่ 1 หลักจากฟกออกจากไข
วันท่ี 28-56 หลักจากฟกออกจากไข
体重(g)10 100 1000
10
1
羽ば
たき
頻度
(Hz)
0.1
ทดลองในธรรมชาติ
ทดลองในบอเลี้ยง
前後
軸方
向の
加速
度(m
/s2 )
1回の羽ばたき
3
-3
0
13:39:18 13:39:202006/10/25
รูปซายบน : ขอมูลรูปคลื่นอัตราเรงของการกระพือครีบท่ีไดจากเครื่องบันทึกขอมูลความเรงรูปกลางบน : การเปลี่ยนแปลงความถี่ในการกระพือครีบตามการเติบโตรูปขวา : วงจรการเคลื่อนท่ีของลูกเตาทะเลหลังจากถกูปลอยออกสูธรรมชาติในแตละขัน้การเติบโต
วันท่ี 28วันท่ี 7
วันที่ 1 หลังจากฟกตัว
วันท่ี 99
เกาะยะเอยามะโชโท จังหวัดโอกินาวาเปนแหลงท่ีอยูอาศัยของลูกเตากระซึ่งชาวญี่ปุนคุนเคยเปนอยางดีโดยเฉพาะกระดอง คณะผูวิจัยมีวัตถุประสงคท่ีจะทําการศึกษาวงจรชีวิตของเตากระโดยการติดเครื่องบันทึกขอมูลเก่ียวกับอุณหภูมิและความลึกของน้ําท่ีบริเวณดานหลังของลูกเตา ซึ่งอุปกรณเหลานี้จะสามารถตั้งเวลาใหสามารถหลุดออกไดอยางอัตโนมัติ และลอยขึ้นสูผิวน้ําได ซึ่งในอดตีการนําอุปกรณบันทึกขอมูลกลับคืนมาจากสัตวน้ําท่ีวายน้ําไดอยางอิสระยังคงเปนปญหาใหญ แตในปจจุบันนั้นสามารถทําการแกไขปญหาดังกลาวไดสําเร็จ ( ผูวิจัย : คาตาโอกะ)
รูปซาย : เตากระท่ีถูกติดเคร่ืองบันทึกขอมูลท่ีสามารถหลุดออกได
รูปลาง : ขอมูลการดําน้าํของเตากระท่ีวัดไดจากเคร่ืองบันทึกขอความ
深度(ｍ)
15:00 16:00 17:00
15
30
เตาทะเลวงจรชวิีตของสัตวจําพวกเตาทะเลนั้นตั้งแตเกิดจนถึงระยะสืบพันธุนัน้มีการดํารงชวิีตอยูในทุกสถานที่ไมวาจะเปน ชายหาด มหาสมุทร บรเิวณริมฝง โดยในหลักสูตรสารสนเทศทางชวีมณฑลไดทําการสํารวจเพื่อที่จะทําความเขาใจในวงจรชวิีตภาพรวมของเตาทะเลตัง้แตเริ่มออกจากไขไปจนถึงตัวเต็มวัยซ่ึงเริ่มสืบพันธุ โดยเฉพาะอยางยิ่งรูปแบบพฤติกรรมตามการเติบโต และการเปลีย่นแปลงตามลําดับข้ันการดําเนินชวิีต รวมถึงการเปลี่ยนแปลงแหลงที่อยูอาศัย จากขอมูลเชงิอเิล็กโทรนิกทางดานสภาวะแวดลอมรอบขางและพฤติกรรม ซ่ึงไดดําเนินการศึกษา ณ เกาะยะเอยามะโชโท จังหวัดโอกินาวาซึง่เปนบรเิวณเขตกึ่งเขตรอน และที่บริเวณเขตรอนทางทะเลภาคใตของประเทศไทย ซ่ึงทําการศึกษาเตากระ Eretmochelys imbricata และเตาตนุ เปนหลัก
ชายหาด
ใชชวิีตลองลอย
แหลงหาอาหาร
บรเิวณชายฝงมหาสมุทร
ในหลักสูตรสารสนเทศชีวมณฑล ไดทําการบันทึกขอมูลการเคลื่อนท่ีและวายน้ําของเตาทะเลโดยการใชแผนปายอิเล็กโทนิก ซึ่งอยูในระหวางการดําเนินการตรวจสอบความสัมพันธระหวางระยะทางของวงจรการเคลื่อนท่ีและพฤติกรรมการวายน้ํากับชวงฤดูการวางไขและจํานวนการวางไข (ผูวิจัย : ยาสุดะ, โอกุยามา)
สถานที่สืบพันธุ
กระพือครีบ 1 คร้ัง
อัตราเ
รงอยูใน
แนวแกน
(m/s2 )
ความถี่ในก
ารกระพือ
ครีบ (
Hz)
น้ําหนัก (g)
ความลึก
Japanese tilefish นั้นเปนวัตถุดิบราคาแพงของอาหารญี่ปุนชั้นสูงทีเ่รยีกวา “งจิุ” แตในปจจุบัน ปริมาณตามธรรมชาติกําลังลดลงอยางตอเนื่อง จึงทําให Japanese tilefish ไดกลายเปนปลาเปาหมายทีจํ่าเปนตองทําการเพาะเลี้ยง แตอยางไรก็ตามการดํารงชวิีตตามดินโคลนชายฝงของปลาประเภทนี้ยังไมเปนที่เขาใจกระจางชดั ตั้งแตป 2002 เปนตนมา ไดทําการศึกษาตดิตาม ทั้ง Japanese tilefish ตามธรรมชาติและแบบเพาะเลี้ยงโดยใชโทรมาตรชวีภาพอัลตาโซนิก ในชวงเวลากลางวันนั้นสามารถบันทึกสัญญาณเฉพาะตวจํานวนมากไดอยางเปนกลุม แตในเวลากลางคืนแทบจะไมสามารถบันทึกไดเลย (รูปซาย a) จึงสามารถสันนิษฐานไดวาปลาชนิดนี้จะทําการขุดสรางรงัทีพ่ื้นโคลนใตน้ํา และมีวงจรชวิีตโดยทีใ่นเวลากลางวันจะใชชวิีตนอกรงัและจะกลับเขารงัในเวลากลางคืน แตสําหรับปลาที่ถูกเพาะเลีย้งจะมีลักษณะวงจรชวิีตระหวางวันทีต่รงกันขามกัน (รูปขวา b) (ผูวิจัย : โยโกตะ)
100
80
60
40
20
04 5 6 7 8 9 10
21 22 23 24 25 26 27
100
80
60
40
20
0
2003年3月
2003年10月
(a)
(b)
一時
間あ
たり
の受
信回
数
11
28
รูปบน : Japanese tilefish หลังจากปลอยรูปลาง : ผลการคํานวณความถี่ที่รับสัญญาณตอ 1
ชั่วโมง (a)ตามธรรมชาติ(b)เพาะเลี้ยง
ซ่ือ Blackspot Rockfish อาจไมเปนที่คุนเคยมากนัก (ชื่อทองถิ่น : มะกุบู) แตปลาชนดินี้เปนหนึง่ในปลาราคาแพงทั้ง 3 ชนดิของจังหวัดโอกินาวาซึง่มีราคาสูงมากตามทองตลาด แตในปจจุบนัเนื่องจากปริมาณที่จับไดมีปริมาณลดลง ทําใหจําเปนตองมีการเพิ่มปริมาณในธรรมชาตโิดยการปลอยพันธุปลาที่ทําการเพาะพันธุข้ึน ซ่ึงในหลักสูตรสารสนเทศทางชวีมณฑลนั้น ไดดําเนินการศึกษาหาขอมูลหลงัจากที่ปลอยพันธุปลาลงสูทองทะเลตามธรรมชาตวิา “ทําอะไร” “ที่ไหน” และ “เมื่อไร” โดยใชวิธีโทรมาตรอัลตาโซนกิ จากการศึกษาพบวาปลา Blackspot tuskfish ที่ปลอยลงสูธรรมชาตินั้น จํานวนครึง่หนึ่งจะดํารงชวิีตอยูในบรเิวณที่ทําการปลอยนานกวาครึ่งปข้ึนไป และตอจากนั้นจึงคอยๆขยายขอบเขตการดํารงชวิีตกวางขึ้น นอกจากนั้นยังสามารถแสดงรูปแบบการดํารงชวิีตระหวางวนัไดชัดเจนโดยพบวาในชวงเวลากลางคืนปลา Blackspot Rockfish จะดํารงชวิีตอยูบรเิวณกนทะเล และในเวลากลางวันจะเคลื่อนที่ข้ึนลงไปมาระหวางความลึก 20 เมตรถงึ 10 เมตร (ผูวิจัย : คาวาบาตะ)
2006/10/17 2006/10/15
鉛直移動
水平移動
受信
機ID
滞在
水深
（ｍ
）
1
3
5
20
10
0
รูปบน : ปลา Blackspot Rockfish เพศเมียตัวเต็มวัยรูปซาย : ปลา Blackspot Rockfish ท่ีปลอยลงสูธรรมชาติเมื่อ เดือนกันยายน ป 2006 ซึ่งมีการเคลื่อนท่ีระหวางวันท้ังขึ้นลงและแนวระดับอยางเปนอุดมคติ บริเวณสีเทาแสดงถึงเวลากลางคืน
船による追跡
設置（待ち受け）型受信機双曲線位置決定用の
設置型受信
データロガー回収システム
船による追跡
設置（待ち受け）型受信機双曲線位置決定用の
設置型受信
データロガー回収システム
ปลาบึก (Pangasianodon gigas) เปนปลาน้ําจดืขนาดใหญที่สุดในโลกมีถิ่นอาศัยอยูในพืน้ที่ลุมแมน้ําโขง ซ่ึงขนาดใหญอาจมีความยาวถึง 3 เมตร และมีน้ําหนักถึง 300 กก. ภายใตคําขอจากรัฐบาลไทยเมื่อป พ.ศ. 2544 คณะผูวิจัยไดริเริ่มโครงการเฝาตดิตามปลาบึกเพื่อทําการศึกษาพฤติกรรมในการดํารงชวิีตโดยการใช เทคโนโลยีโทรมาตรทางชวีภาพ (Biotelemetry) ซ่ึงไดถูกพัฒนาขึ้นมาเพื่อใชทัง้ในแมน้ําโขงและอางเก็บน้ํา (แมปม) ในประเทศไทย ซ่ึงพบวาในชวงเวลากลางวันปลาบกึมีการเคลื่อนที่ข้ึนลงซ้ําๆ แตในเวลากลางคืนไมพบการเคลื่อนที่ข้ึนลง (นักวิจัย :มิตะมูระ)
การศึกษาพฤติกรรมของปลาที่มีความสําคัญทางการประมงโดยใชโทรมาตรชวีภาพอัลตาโซนิก ซ่ึงสามารถทําการเก็บขอมูลเกี่ยวกับพฤตกิรรมโดยวธีิการตางๆ เชนติดตามการเคลื่อนที่ของปลาโดยใชเรือหรือใชวิธีการติดตัง้เครื่องรับสัญญาณใตน้าํเพื่อรับสัญญาณจากตัวปลา เปนตน ซ่ึงในปจจุบันไดมีการพัฒนาวิธีการนําเครื่องบันทึกขอมูลกลับมา ทําใหเปนประโยชนตอการพัฒนาตอไปในอนาคต
สัตวน้ําที่ไดทําการติดเครื่องสงสัญญาณ：ปลาบึก、Japanese tilefish、Blackspot tuskfish、Blackspot rockfish 、ปลาสิงโต、Japaneseseaperch 、ปลากะพงแดง 、Black seabream、Moon jelly 、ปลาเยลโลเทล 、Bluefin tuna 、ปลาไหลทะเล 、Atlantic cod 、Lumpsucker 、Coalfish、ปลาไหลยูโรเปยน เปนตน
เคร่ืองสงสัญญาณอัลตาโซนิก(V16、V8、บริษัทVemco)
เคร่ืองสงสัญญาณชนิดติดตั้ง(VR2、บริษัทVemco)
การติดตามพฤติกรรมของสตัวจําพวกปลา- เพื่อการใชทรัพยากรทางการประมงทีส่ําคญัอยางยั้งยืน-
ปลาบึก
รูปขวา：ปลาบึกรูปบน：การเคลื่อนท่ีขึ้นลงระหวางวันของปลาบึก
Japanese tilefish
Blackspot tuskfish
0
6 June 8 June 2003
369
12
Dep
th (m
) 0
6 June 8 June 2003
369
12
Dep
th (m
)
ติดตามโดยเรือ
ระบบนําเคร่ืองบันทึกขอมูลกลับ
เคร่ืองรับสัญญาณประเภทติดต้ัง (รอรับสัญญาณ)
เคร่ืองรับสัญญาณแบบติดต้ังสําหรับกําหนดตําแหนงพาราโบลิก
ความลึก
(เมตร
)
6 มิถุนายน 8 มิถุนายน 2003
จํานวน
ครั้งที่
รับสัญ
ญาณต
อ 1 ชัว่
โมง
มีนาคม ป 2003
ตุลาคม ป 2003
เคลื่อนท่ีขึ้นลง
ความลึก
ที่พบ (
เมตร)
เคลื่อนท่ีในแนวระดับ
เครื่องรับ
สัญญา
ณID
