� • rEpOrtEr • DE MORGENzaterdag 14 september 2013

Armoede’, zo staat opposters inkantoortjeswaarinhetOCMW-Gentmensenontvangt, ‘heeft

geengezicht’.Deposter toonthet achter-hoofdvaneenman.Debedoelingvanwatvolgt, is het tegenovergestelde: niet doorgezichten te tonen,maardoor situaties tebeschrijvenwaarinarmoedeheerst eenbeeld te gevenvandeveleomstandighe-denwaarinmensenarmzijn.Hoeword jearm?Wanneerben jehet?Hoeben jehet?Hoegeraak jeweguit dearmoede?Ofwaaromblijf je erin steken?

Als aanzet tot de serie volgenhierenkele impressies vandevoorbereidendewerkzaamheden.

Deafgelopenvierwekenkon ikmeelo-penopdiversedienstenvanOCMW-Gent,afdelingNoord.Onthoudde termen‘cliënt’ en ‘assistent’.De cliëntmaaktgebruik vanhetOCMW,enkrijgt, als eendossierwordt aangemaakt, eenassistent -meestal eenassistente - toegewezendiehaarofhemverderhelpt.Dathoeft nietper semet financiële steun te zijn.Sommigecliëntenwerkenvol- of deel-tijds, of zeontvangeneenwerkloosheids-uitkeringof eenpensioen.HetOCMWbiedt, naast een financieel vangnet voorsommigen, opleidingen, tewerkstelling,voeding, schuldbeheer.

Ik kon, opvrijwilligebasis vanzowelcliënt als assistent, enopvoorwaardevananonimiteit, gesprekken tussendie tweepartijenbijwonen.

Deneigingbestaatomeerste indruk-ken tevolgen. Iemand, eennieuwecliënt,komtoverdevloer, engaatvol vooruit enmeteenplandeproblementegemoet.Hijis zopas,naeen jarenlangeprocedure,erkendalsvluchtelingenwil snel zijnlevenoppakken.Eendeel vanzijn familieisdoodofvermist. “Ikwil geenoorlog”,zegthij, “geenmensendoden. Ikwilhaarknippen.”Hijheeft eenkamergevonden.Hijwil zijneigenzaak.Hij gaatalopzoeknaareenpand.Erzijnwelalkapsalons inGent, in sommigebuurtenzijnmeerkap-salonsdancafésofkoffiehuizen,maardatdeerthemniet. Zijnkennisvan taal enwetgeving laatnog tewensenover,hijheeft geenstartkapitaal, er liggenobsta-kelsopzijnwegwaarvanhijhetbestaannognietbeseft,maarhet zoumeniet ver-wonderenmochtdemanoverenkelejareneenketenvankapsalonsbezitten.Zo’nenergieke types, klaaromuitdestart-blokken te schieten, komenvakervoor.Zegevende indrukdateenkortstondigoftochniet te langdurigduwtje inderugzalvolstaanomeenpad in te slaanenopeigenbenenverder tewandelen.Datduw-tjekan taalles zijn, of anderonderricht, oftijdelijke financiëleondersteuning.

Het is armoede indezindatdemanbelabberdwoont, enniet veel geldheeft,maarhij bruist vanongeduldenplannen.

Ongeopende rekeningen

Daartegenover staat de capitulatie, deovergave. Iemandkomtonderofnaast depostermet ‘Armoedeheeft geengezicht’zittenen schuift eenniet geordendehoopbrieven, sommigeongeopend,naardeassistente toe. Schulden, aanmaningen,onbetaalde rekeningen.Decliënt inkwes-tieheeft een redelijk inkomen,maar zekanhetniet langerdebaas, ze verdrinktinhet onbetaalde, inhet, naar zemetenige redenvermoedt, onbetaalbare. Ze isnogkordaat indeovergave, zeduwtener-giekde chaotische stapel rekeningenvan

zichaf. Zeheeft rustnodig, assistentie omdedeurwaardersbuiten tehouden, inhetbeste geval tijdelijk. Zeduwtdeproble-menweg indehoopdat zenooit zullenterugkeren.

Eenman is zesmaandengeledendak-loosgeworden.Hij hadzijnhuurnietbetaald.Hij hadkunnenbetalen.Hijwasuit een schuldenput aanhet kruipen.Hijwasopdegoedewegmet interimwerk.Misschienhadhij verwachtdatmensendiehij inhuishadgenomendehuurofeendeel ervanvoorhunrekeningzoudennemen.Maardat gebeurdeniet, dehuis-baaswasonverbiddelijk en sindsdienslaapthij her ender, vaakonveilig, evenbekommerdomzijnhondals omzichzelf.Het interimwerk sneuvelde,wantdaar-voorhadhij eenadresnodig.Deeerstekeerdat ikhemzag, stakhij nogdedraakmet zijn eigen situatie.Hij zag er vooriemandzonderadresheel verzorgduit,niets aanhem,behalve iets te veel tassen,wees eropdathij daklooswas.De tweedekeer, na enkeledagenvanpletsende regenenbeginnendekou, ishij uitgeput.Hijkomtnietuit zijn zinnen,hijmoet zoekennaarwoorden, zoalshijmoet zoekennaarplaatsenomdedagendenachtdoor tekomen.Hij zal vanavondeenplek zoekenindenachtopvang, omeensgoeduit teslapenenzichwatop te smukkenvooreenbezoekaaneenappartementdat tehuur staat.Huisbazen staanniet te sprin-genomaaneendaklozemanmetOCMW-begeleiding te verhuren.

Armoede is tellen. Eenmandie eenafbetalingsplanvolgt,moet rondkomenmet50euro leefgeldperweek -de restgaatnaar vaste kostenenafbetalingen.Hijgeeft tipsover goedkoop leven.Hij vindter eenuitdaging inomaanhet eindevandeweekoverschot tehebben.Hij kaneenduurterangordevanmarktengeven.Opmaandagochtendkeurthij de itemsvanDelhaizedie tegenhunvervaldatumaan-zittenendaaromafgeprijsdworden,maardie, alshij zeonmiddellijk in zijn

diepvriezer steekt, nog langhoudbaarzijn.Opeenkeer liephet fout.Hijwerd inhet ziekenhuisopgenomen, zijn elektrici-teit, geregeldmet eenbudgetmeter, vieluit, en zijn fortuinaanbijnavervallenvoedselwasbij zijn terugkeerbedorven.Hij is intusseneennieuwevoorraadaanhet aanleggen.Dat eenaantal doorhemgegeerdeartikelen inCarrefour van95centnaar 1,07 eurozijngestegen,maaktde sommen ietsmoeilijker.Maarhetwilnogaltijd lukkenmet zijn50euro.Hetlijkt voorhemeensoorthobbygeworden,een sport: goedkoop leven.

Ik ziehemlaterop straat,waarhijme,naardegrondkijkend, voorbijloopt. Ikvindhetmoeilijkdemandie zoenthou-siast overde trukendoosvandearmoedeenover zijnkookkunst vertelde te associë-renmetdewat terneergeslagenwande-laar.Armoede is isolement.

Bio

Armoede is schaamte.Mensen stellendingenuit. Eenvrouwzegtdat zemethaarkindnaarde sociale kruidenierwilde,maar toenzevoordedeur stond, endedrukte zag, deinsde ze terug. “Datnogniet.Nunogniet.” Enniet voordeogenvanhaarkind. Lievermeerbetalen ineengewonewinkel danal toetreden tot degroepdie vande sociale kruideniergebruiktmaakt. “Nunogniet.”

Eenandere vrouw,die evenvechttegende tranen, redt zichuit haardipjemethumor. Zehadhetwerkaanbodbeke-ken, zei ze, het enigewaarvoor ze inaan-merking leek tekomen,was: ‘Niet preutsepoetsvrouwgevraagd’. Zehadde jongendieopdegangvanhaarbuildingdrugsdealdeophethart gedrukt zijn zaakjeseldersonder tebrengenen in ieder gevaluit debuurt vanhaar zoon teblijven.Hijhadhaarbezorgdheidweggewuifd. “Jemoet je geenzorgenmaken,madam,hetis bio.” Zeherhaalt hoofdschuddenddepointe. “Het is bio.Alsof datmijn zorg

Welwillendoor,maarsomsookschoponderdekont

ElyzEEsE vEldEndEEl 1:

RudiRotthier looptmeemetOCMW-medewerkers in deGentseRabotwijk

Journalist RudiRotthier verhuistvandaag. Voortaanwoont hij in eenwoning vanhetOCMWindearmstewijk vanGent. Alwekenloopt hijmeemetdemedewerkersvanhetOCMWenvolgt hij ergesprekken tussende ‘cliënten’ en desociaal assistenten.Zoals tijdens zijnvele reizenwereldwijddompelt hij zichonder in eenwereld die al tevaak verborgenblijft.Wantarmoede betekentschaamte, en al tevaak isolement.

Mensendoenvreemdedingen.Zekunnenhunrekeningnietbetalenmaarstortentocheendeeltje –alsofElectrabelmeteenkwartvanhetbedraggepaaidzal zijn

Het Seghersplein, een pleintje indeGentse Rabotwijk gekend omzijn drugsdealers. © Bas Bogaerts

RepoRteR • �DE MORGEN • zaterdag 14 september 2013

was.”Als ze lacht, verschijnt de zon.Cliënten spreken soms indeverwij-

tendewijs. Eenmanheeft eenapparte-ment gehuurdenzijn vorigehuurcon-tract in een ingewikkelde constructiemeteen schimmigeonderhuurder latendoor-lopen.Het is intussenonduidelijk gewor-denwiedewaarborgheeft betaald.Dieonderhuurderbetaalt niet langer, de eige-naar eist geld vandecliënt, enhijzelfwillieverdan tebetalendeeigenaar voorderechter slepen.Alsdeassistentenietwarmwordt vandie gedachte, verwijt hijhaar teheulenmetdehuisbaas.Cliëntenhebbenhetnogwel eens

moeilijkmetde regels.Soms zijn die regelsmoeilijk te begrij-

pen. Een vrouwmoet eenhalf jaarwach-ten alvorens ze begin volgend jaar haarstudies verpleging kan aanvatten. Pas opdatmoment voldoet ze aande vereistenvandewerkloosheidsdienst ommetbehoud van stempelgeld te kunnen stu-deren.EenmanvanAlbaneseoriginedie er

maarniet in slaagtbehoorlijkNederlandste leren, begrijptniet dathij zonderdietaalkennisniet aande slagkanalsmetse-laar.Omredenenvanveiligheid,wordthemuitgelegd,moetenwerknemerselkaars taal spreken. Jamaar, hij haaltzijn schoudersop,watdanmetPoolsebouwvakkers, sprekendiede taal? Is datdanniet onveilig?Je kunt, bedenk ik gauw,maar beter

armzijn inGent dan in vele andere plaat-sen. Jewordt er ordentelijk en vrij snel,in behoorlijke lokalen ontvangen, en ont-moet er een doorgaanswelwillend oor.Als je slimbent in je uitgaven, enniet ofmatig rookt en drinkt (en er zijn, ruweindruk,meer rokers bij OCMW-cliëntendandaarbuiten), en als je gelukhebtmeteen socialewoning, als je je sociale levengoed invult, als je geen schuldenmoetafbetalen, valt er rond te komenmet eenleefloon (817 euro voor een alleen-staande, 545 voor een samenwonende),ook al omdat er naast dat leefloonnogenkele tegemoetkomingen en extra’s zijnvoorzien.Maardemeestenvoldoenniet aandie

criteria.Dehuurbedraagt vaakmeerdandehelft vanhet leefloon. Sommigenkun-nengeenTrois Suisses-cataloogzienvoorbijkomenzonder tekopenenextraschulden toe te voegenaaneenschulden-bergje.Ook: vanarmoedeword je armer.Eens je achteropgeraaktmetbetalingen,ishet bedragaanboetes endeurwaar-derskostenverhoudingsgewijsmoor-dend.Mensendoenvreemdedingen.Zekunnenhunelektriciteitsrekeningnietbetalenmaar storten tocheendeeltje –alsofElectrabelmet eenkwart vanhetbedraggepaaid zal zijn.Of zehoudenopdehuur tebetalen, omdat ze veronder-stellendat eeneigenaar zijnhuurdernietop straat zal zetten.Cliëntenhebbeneenvriendof vriendin

diehunrekeningplundert, zemoetendokkenvoor stommiteitendiehunkinde-renbegaan.Armoededoet verlangennaar relatieve luxe.Mensenbestellenzicheendigitale tv, of een filmabonnement. Zewilleneenduurderegsm.Alsof datnodigis ommee te tellen, erbij tehoren.

Belletjes rinkelen

Er isnogalwatdrugs- of alcoholgebruik.Sommigecliëntendrinkenzichmoed inalvorens zenaarhetOCMWkomen, of zedrinkenzichgeenmoed in, zehebbengewoondranknodigomdedeuruit tekunnen, omte functioneren. Zekomen telaat opeenafspraakof komenhelemaalniet. Ze zijnniet thuis voor eenafgespro-kenbezoek. Zegeven redenendie er geenzijn, of ze liegeneen redenbijeen.Daarwordenzedanwelopgewezen, zewor-den streng toegesproken, erwordtgedreigdmet sancties,maar er is dannogaltijddatwelwillendeoor, de tweedeenderdeenvierdekans, voormensendiemisschienbeter in eenafkickcentrumofonderpsychologischebegeleidingzoudenzittendan ineenOCMW-overleg,maardiedaar, vindenzezelf, niet aan toe zijn.Ofdie al doordepsychiatrie zijn gepas-seerd,maardaarniet langer eenopvangvonden.Waaromzowelwillendblijven?Daar is

een speciaal soort geduldvoornodig, dat

blijkbaarniet eeuwigvoorradig is,wantdemeeste assistentes zijn jongenzullenhetwerkgeen loopbaan langvolhouden.“OmdathetOCMWhet laatste vangnet

is”, zegt eenvanhen, “alswedatwegne-men, liggenmensenopdegrond.”Dat istendelewaar.Vele cliëntenhebbengewerkt, hebbengestempeld enzijnophetOCMWbeland toenhunstempelgeldwerd stopgezet.Alshun leefloonookwordtweggenomen is ernietsmeer.Hetzijnmensendie echtweldebehoefteheb-bendat er iemandaanhunkant staat, dater iemandvertrouwenheeft.Maar er zijnandere vangnettenmogelijk: vrienden,familie, zwartwerk, criminaliteit.Dewelwillendheid isniet gestoeldop

naïviteit. Erwordt ookgecontroleerd.Vooraf enbij verdacht gedrag.Als eencliëntdagonderwijsmijdt omnaardegymtekunnen, of inwerkklerenopdeafspraakkomt, rinkelenweldegelijkbel-letjes.Het is debedoelingdat cliënten, of toch

cliënten jongerdan55 jaar, geactiveerdworden, op termijn, idealiter, zelfredzaamworden,werkenen terugwegkunnenuithet vangnet.Deeen staat te trappelenomzichbij te scholenof omineen tewerkstel-lingsproject te stappen, enalsdatnietonmiddellijk lukt omvrijwilligerswerk tedoen.Eenandermoet eenbeetje aange-pordwordenominactie te schieten.Vooreenderdekaneenafspraaknakomen, ofop tijd komenopdie afspraak, naeenlangeneerwaartse spiraal, al een stapjerichtingactivering zijn. In sommigegeval-lengaatdat activerenzo traagdathet opstilstandof achteruitgang lijkt.Ikdacht eerst: een schoponderdekont

kan indie gevallenheilzaamzijn,maarhoedie te geven ineen situatiewaarinmensenaanhetminimumzitten?Doorhet leefloon te schorsen, stop te zetten, hetvangnet al danniet tijdelijkweg tenemen?Eenvrouw, ergens tussenwild enver-

ward, verneemtdat zeniet langer leefloonzal ontvangen.Zehaddat eigenlijk alenkelemaandengeledenkunnenverne-men, als zehadgelogeerdophet adresdatzehadopgegeven.De stopzettingvolgt op

jarenvanpartiële onvindbaarheid, ver-keerde informatie over adres en samen-wonen,nietnakomenvanafspraken–allemaal inbreukenopeencontract datcliëntenondertekenen.“Ik voelhet aanmijnhart”, zegt ze

nadat zedeonheilstijdingheeft aange-hoord, enzebedoelt het letterlijk, zewrijftoverhaarhart. “Waarvanmoet iknuleven?’ Zij denktookaanhaarhonddie zenietmeenaarhet gesprekskamertjebracht, verbijt de tranen. “Waarvanmoetiknu leven?”Zeprobeertnog tepleitenmaarvindtniet veel argumenten. “Jeweetnu tochwaar ikben.”Zebedoelt: als dat zobelangrijk is, ikbenhier.Ofmisschienbedoelt zehet adresdat zenuopgeeft endat allicht even tijdelijk zal blijkenals allevorige.Haar verhuislust is opzichgeenprobleem, als zedeopeenvolgendeadres-senmaar zoudoorgeven.Ikneemmevoordevrouwtegaanzoe-

ken, en tekijkenhoezehet stelt,maarhoevind ikhaar terug?Waar? Isdeze stopzet-ting, deze schoponderdekont,wathaaruiteindelijkuit jarenlange lethargiehelptof geraakt zeaannog lagerwal?Vanaf vandaag zaterdagwoon ik

langs de Elyzeese Velden inGent, com-fortabel gehuisvest, in eenmooie straatdie tegelijk deel uitmaakt van dewijk hetRabot. Volgens een aantal criteria is hetRabot de armste buurt vanGent. Ik zalwekelijks verslag doen van ontmoetin-gen, levens en indrukken. Ik blijf nog eentijdje op het OCMWmeedraaien,maarga daarnaast ook op zoek naarmensendie omallerlei reden geen steun kunnenofwillen genieten.

Rudi RotthieR (56)begon zijn carrière als journalist bijDe Morgen in 1980. Later trok hij alszelfstandig journalist de wereld inen schreef hij reportages uit zowatelke uithoek van de planeet. Vooreen reeks over Pakistan uit Knackontving hij vorig jaar nogde prestigieuze noord-Zuid-prijs.

Jekunt,bedenk ikgauw,maarbeterarmzijninGentdan inveleandereplaatsen.Jewordter,ordentelijkenvrij snel, inbehoorlijkelokalenontvangen

Journalist Rudi Rotthier (r.) inde Rabotwijk, waar hij vanafvandaag driemaanden gaatwonen.©Diego Franssens