YOU ARE DOWNLOADING DOCUMENT

Please tick the box to continue:

Transcript
Page 1: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014

80

�NG�L�S, ALMAN, FRANSIZ D�LL�R�

(I, II v� III ixtisas qruplar� üçün)

Ümumt�hsil m�kt�bl�ri üçün xarici dill�r (ingilis, frans�z v� alman dill�ri) üzr� qüvv�d� olan proqramlarda bu dill�rin t�drisinin ba�l�ca v�zif�si öyr�nil�n dili ünsiyy�t vasit�sin� çevirm�k v� ondan kommunikativ m�qs�d üçün istifad� etm�k kimi mü�yy�n olunmu�dur. Buna uy�un olaraq ümumt�hsil m�kt�bl�rind� xarici dill�rin t�drisinin �sas m�zmunu �agirdl�rd� dil v� nitq sah�sind� bilik v� bacar�qlar�n formala�d�r�lmas�, xarici dil t�liminin h�yatla �laq�sinin möhk�ml�ndirilm�si, y�ni dil sah�sind� qazan�lm�� bilik v� bacar�qlar�n nizamlan�b nitq v�rdi�l�rin� çevrilm�si istiqam�tin� yön�ldilmi�dir.

Xarici dill�rd�n test imtahan�n�n m�zmununda abituriyentl�rin nitq sah�sind�ki bacar�qlar�n�n, öyr�nil�n dild� öz fikirl�rini ifad� ed� bilm�, oxuduqlar� m�lumatlar� anlama, h�msöhb�tl�ri il� ünsiyy�t yaratma bacar�qlar�n�n, m�ntiqi t�f�kkür t�rzinin üz� ç�xar�lmas�na daha geni� yer verilir. Xüsusil�, filolojiyönümlü 3-cü ixtisas qrupu abituriyentl�rin� imtahan zaman� t�klif olunan test tap��r�qlar�nda daha geni� v� d�rin linqvistik bacar�q v� v�rdi�l�rin yoxlan�lmas� n�z�rd� tutulur.

Odur ki, cari ild� d� abituriyentl�r imtahana haz�rla�an zaman dill� ba�l� bilikl�ri m�nims�m�kl� yana��, bu sah�d� v�rdi� v� bacar�qlar�n qazan�lmas�na daha çox fikir verm�li, qazand�qlar� bilikl�rd�n praktik olaraq istifad� etm�yi öyr�nm�lidirl�r.

T�qdim olunan ingilis, alman, frans�z dill�ri üzr� q�bul proqramlar�nda h�r bir dil üzr� testl� yoxlaman�n m�zmunu, strukturu v� m�qs�dl�ri mü�yy�n edilir.

Proqramlara daxil edilmi� material orta m�kt�b h�cmind� olub sistemli xarakter da��y�r. Bu, abituriyentl�r� imtahana haz�rla�an zaman öz bilikl�rini dil haqq�nda elmin �saslar�na uy�un ��kild� nizama salma�a, mövzular� �laq�li ��kild� t�krarlama�a, fonetika, leksika, sözdüz�ltm�, qrammatika sah�sind� qazand�qlar� bacar�q v� v�rdi�l�ri daha da möhk�ml�ndirm�y� köm�k ed�c�kdir.

Leksik minimuma g�ldikd�, xat�rlatmaq ist�rdik ki, n�z�rd� tutulmu� 2500 produktiv (aktiv) v� 600-700 reseptiv (passiv) lü��t fondu haz�rda son h�dd say�la bilm�z. Odur ki, leksik minimum dedikd�, TQDK-n�n abituriyentl�r� köm�k m�qs�di il� n��r etdiyi müvafiq lü��tl�r� daxil edilmi� söz ehtiyat� n�z�rd� tutulur.

Proqramlar iki hiss�d�n ibar�tdir. Birinci hiss�d� (bu hiss� bütün dill�r üçün eynidir) abituriyentl�rin yiy�l�nm�li olduqlar� bilik, bacar�q v� v�rdi�l�r minimumu göst�rilir. kinci hiss� müvafiq dild� nitq f�aliyy�tinin inki�af�, rabit�li nitq v�rdi�l�rinin formala�d�r�lmas� üçün z�ruri olan fonetik, leksik v� qrammatik minimumdan ibar�tdir.

Dan���q sah�sind� bacar�q v� v�rdi�l�r dedikd� a�a��dak�lar n�z�rd� tutulur: - dil sah�sind� istifad� olunan �sas anlay��lar� f�rql�ndirm�k; - h�rf v� s�sl�ri bir-birind�n f�rql�ndir� bilm�k; - sözl�rd� (sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b sözl�rd�) vur�unu mü�yy�n etm�k; - sad� cüml�d� (n�qli, �mr v� sual cüml�l�rind�) intonasiya növl�rini ay�rmaq; - verilmi� suffiks v� prefiksl�rin köm�yi il� sözl�r düz�ltm�k; sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b sözl�ri f�rql�ndirm�k; - sözl�rin bu v� ya dig�r nitq hiss�sin� aid oldu�unu mü�yy�n etm�k v� h�min nitq hiss�sinin i�l�nm�

xüsusiyy�tl�rini bilm�k; - proqramda n�z�rd� tutulmu� leksik minimum dair�sind� sözl�rin m�nas�n� ��rh etm�k, onlar�n sinonim v�

antoniml�rini seçm�k, atalar sözl�ri v� frazeoloji birl��m�l�rd�n istifad� etm�k; - fell�rin müxt�lif zaman formalar�n� düz�ltm�k v� onlar� cüml�d� i�l�tm�k; - ictimai-siyasi, sosial-m�d�ni, elmi-populyar v� m�i��t xarakterli, orta ç�tinlikli m�tnl�ri v� ölk��ünasl��a dair

materiallar� oxuyub ba�a dü�m�k; - m�tni hiss�l�r� bölm�k, onun hiss�l�rinin �sas m�nas�n� mü�yy�n etm�k; - sözönl�rind�n yerind� istifad� etm�k; - monoloq v� ya dialoq ��klind� verilmi� kiçik m�tnl�ri, cüml�l�ri m�ntiqi v� ard�c�l ifad� etm�k v� ya

tamamlamaq; - sad� v� mür�kk�b cüml�l�r, m�tn v� dialoqlar qura bilm�k; - suallara cavab verm�k v� suallar qurmaq; - verilmi� t�rcüm� nümun�l�rind�n (ana dilind�n xarici dil�) düzgün variant� seçm�k; - vasit�li nitqi vasit�siz nitq� (v� ya �ksin�) çevir� bilm�k. - n�z�rd� tutulmu� leksik minimum �sas�nda müvafiq müdd�alar�n düzgünlüyünü qiym�tl�ndirm�k, m�ntiqi

n�tic� ç�xarmaq, ümumil��dirm�k, s�b�b-n�tic� �laq�l�rini mü�yy�n etm�k.

tehsilim.info

Page 2: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

81

�NG�L�S D�L�

FONET�KA (PHONETICS)

ngilis dilinin h�rf v� s�s t�rkibi. S�s-h�rf münasib�ti. Sözl�rd� s�s t�rkibi il� h�rf t�rkibinin bir-birin� uy�un g�lm�m�si hallar�. H�rf v� h�rf birl��m�l�rinin oxunu� qaydalar�. Uzun v� q�sa sait s�sl�r. Monoftonqlar v� diftonqlar. Kar v� cingiltili samit s�sl�r.

Aç�q v� qapal� heca. Vur�u.

LEKS�KA (LEXICS)

Sözün leksik v� qrammatik m�nalar�. Sözl�rin qu-rulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm�, mür�kk�b sözl�r. T�k-m�nal� v� çoxm�nal� sözl�r. Sinoniml�r (Synonyms). Antoniml�r (Antonyms). Frazeoloji birl��m�l�r. Atalar sözl�ri. Nitq etiketi.

Sözdüz�ltm� (Word formation). sim düz�ld�n

suffiksl�r: -er, -ment, -tion (-sion), -ness, -ity , -ing, -th, -dom, -ship v� s.

Sif�t düz�ld�n suffiksl�r: -less, -ful, -able,-y, -ly (a weekly newspaper), -ous, -ish v� s.

Say düz�ld�n suffiksl�r: -teen, -ty, -th. Fel düz�ld�n suffiksl�r: -ify, -ize, -ate v� s. Z�rf düz�ld�n suffiksl�r: -ly (to publish weekly),

-ward v� s. Ön��kilçil�r (prefixes): re-, un-, mis-, dis-, il-, im-,

in-, ir-, pre-, post-, anti- v� s.

QRAMMAT�KA (GRAMMAR) MORFOLOG�YA (MORPHOLOGY) Nitq hiss�l�ri (The Parts of Speech). Ümumi

m�lumat. �sas v� köm�kçi nitq hiss�l�ri. �sim (The Noun). smin �sas qrammatik �lam�tl�ri.

Xüsusi v� ümumi isiml�r. Ümumi isiml�rin t�snifat�. Konkret v� müc�rr�d isiml�r. Toplu isiml�r. Maddi isiml�r. Say�lan v� say�lmayan isiml�r.

smin hallar�: ümumi hal (The Common Case) v� yiy�lik hal (The Genitive Case).

Canl� varl�qlar� bildir�n isiml�rin yiy�lik hal�n�n düz�ldilm�si. Mür�kk�b isiml�rin yiy�lik hal�n�n düz�ldilm�si. Canl� v� cans�z varl�qlar� bildir�n isiml�r-d� yiy�lik hal�n of sözönü il� ifad� edilm�si.

T�k v� c�m isiml�r. Yaln�z t�kd� i�l�n�n isiml�r. Yaln�z c�md� i�l�n�n isiml�r. C�m formas� xüsusi

qayda il� düz�l�n isiml�r (a child-children, a mouse-mice). T�k v� c�m formas� eyni olan isiml�r (a sheep – sheep, a deer – deer). Mür�kk�b ismin c�m formas�n�n düz�ldilm�si.

Artikl (The Article). Qeyri-mü�yy�nlik (a, an) v� mü�yy�nlik (the) artikllar� v� onlar�n i�l�dilm�si hallar�.

Sif�t (The Adjective). Sif�tin �sas qrammatik xüsusiyy�tl�ri.

Sif�tin d�r�c�l�ri (Degrees of Comparison): adi (Positive Degree), müqayis� (Comparative Degree) v� üstünlük (Superlative Degree) d�r�c�l�ri. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri kökünd�n d�yi�m�kl�

düz�l�n sif�tl�r: bad-worse-(the) worst. Sif�tin ba�lay�c� fell�rl� (to taste, to smell, to look

(görünm�k), to feel, to sound, to be, to get, to become, to seem) i�l�dilm�si: She feels bad. He looked sad.

(Not) as ... as, than, not so ... as ba�lay�c�lar� il� konstruksiyalar.

siml��mi� (substantivl��mi�) sif�tl�r. Sif�tin sintaktik funksiyalar�: 1) t�yin kimi: She is a diligent pupil. 2) predikativ kimi: The book is interesting. Say (The Numeral). Miqdar v� s�ra saylar�. S�ra

saylar�n�n düz�ldilm�si. Many, much, little, few, a little, a few, a lot (of)

sözl�rinin i�l�nm�si. �v�zlik (The Pronoun). �v�zlikl�rin növl�ri. �xs �v�zlikl�ri (Personal Pronouns). �xs

�v�zlikl�rinin hallar�: adl�q hal� (The Nominative Case) v� obyekt hal� (The Objective Case).

Yiy�lik �v�zlikl�ri (Possessive Pronouns): as�l� (isiml� i�l�n�n) v� müst�qil (isimsiz i�l�n�n) formalar�.

Some, any, no, every �v�zlikl�ri v� onlar�n tör�m�l�ri.

One sözünün müxt�lif m�nalarda i�l�dilm�si. T�yini �v�zlikl�r (Defining Pronouns): all, both,

either, other, another, each, every. Qay�d�� �v�zlikl�ri (Reflexive Pronouns): myself,

yourself v� s. Qar��l�q �v�zlikl�ri (Reciprocal Pronouns): each

other, one another. �ar� �v�zlikl�ri (Demonstrative Pronouns): this,

that, such, (the) same. Sual (Interrogative), nisbi (Relative) v� ba�lay�c�

(Conjunctive) �v�zlikl�r: who, which, what, whose, whom, that.

nkar �v�zlikl�ri (Negative Pronouns): no, neither. Z�rf (The Adverb). Z�rfin �sas qrammatik

xüsusiyy�tl�ri. Z�rfin müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin

düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Sual, ba�lay�c� v� nisbi z�rfl�r (when, where, why,

how v� s). Yer v� zaman z�rfl�ri (now, then, yesterday,

here, there, near, far v� s.). Ölçü v� d�r�c� z�rfl�ri: very (very cold), quite

(quite calm), too (too much), enough (well enough, clever enough), so (so pretty, so quietly) v� s.

Fel (The Verb). Felin �sas qrammatik xüsusiyy�tl�ri.

To be, to have v� to do fell�rinin �sas v� köm�kçi fel kimi i�l�nm�si. To be felinin ba�lay�c� fel kimi i�l�nm�si.

Modal fell�r (The Modal Verbs) v� onlar�n ekvivalentl�ri: can (could), may (might), must, to have to, to be able to, need, ought to, should.

To be going to ifad�si.

tehsilim.info

Page 3: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 �ngilis dili

82

Felin x�b�r ��kli (The Indicative Mood). ndiki qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The Present

Indefinite Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Keçmi� qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The

Past Indefinite Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dil-m�si. Qaydal� v� qaydas�z fell�r (The Regular and Irregular Verbs). Used + m�sd�r birl��m�si.

G�l�c�k qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The Future Indefinite Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Keçmi�� n�z�r�n g�l�c�k qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The Future Indefinite in the Past Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

ndiki davamedici (The Present Continuous Tense Form), keçmi� davamedici (The Past Continuous Tense Form) v� g�l�c�k davamedici (The Future Continuous Tense Form) zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

ndiki bitmi� (The Present Perfect Tense Form), keçmi� bitmi� (The Past Perfect Tense Form), g�l�c�k bitmi� zaman (The Future Perfect Tense Form), indiki bitmi� davamedici (The Present Perfect Continuous Tense Form) v� keçmi� bitmi� davamedici (The Past Perfect Continuous Tense Form) zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Zamanlar�n uzla�mas� (The Sequence of Tenses). Felin m�chul növü (The Passive Voice). The Present Indefinite, The Past Indefinite, The

Future Indefinite, The Present Perfect v� The Past Perfect zaman formalar�n�n m�chul növd� i�l�dilm�si.

Felin �mr ��klinin (The Imperative Mood) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Felin vasit�li ��klinin (The Subjunctive Mood) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si (Past Subjunctive v� Past Perfect Subjunctive).

Felin ��xssiz (t�srifl�nm�y�n) formalar�. M�sd�r (The Infinitive). Tamaml�q–m�sd�r t�rkibi (The Objective-with-the-Infinitive Construction). Mübt�da–m�sd�r t�rkibi (The Subjective Infinitive Construction). Feli sif�t (Participle I, Participle II). Tamaml�q – feli sif�t t�rkibi (The Objective Participial Construction). Cerund (The Gerund), feli isim (Verbal Noun); onlar�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Sözönü (The Preposition). M�kan (in, on, under v� s.), istiqam�t (to, into, out of v� s.), zaman (on, at, in v� s.), müc�rr�d �laq� (with, without, about, for, in spite of v� s.) bildir�n sözönl�ri.

�dat (The Particle). Too, also, either �datlar�n�n i�l�nm�si.

Ba�lay�c� (The Conjunction). Tabesiz v� tabeli ba�lay�c�lar (that, because, if, for, so, and, whether … or, not only … but (also), both … and, though, although v� s.)

S�NTAKS�S (SYNTAX) Sad� cüml� (The Simple Sentence). Ünsiyy�t

m�qs�din� gör� cüml� növl�ri: n�qli cüml� (t�sdiq v� inkar formalar�), sual cüml�si (ümumi, xüsusi, seçm� v� ay�r�c� suallar), �mr cüml�si, nida cüml�si. Cüml� üzvl�ri. Ba� v� ikinci d�r�c�li üzvl�r. X�b�rin mübt�da il� uzla�mas�.

There formal sözü il� ba�lanan cüml�l�r. Mür�kk�b tamaml�q (The Complex Object). ”I

want you to help him. The story made us laugh. I saw her crossing (cross) the street“. tipli cüml�l�r.

Mür�kk�b mübt�da (The Complex Subject): The boy was seen to work. He was made to go home.

Cüml�nin qurulu�una gör� növl�ri. Sad� müxt�s�r v� sad� geni� cüml�l�rin qurulu�u v� i�l�dilm�si.

Sad� cüml�d� söz s�ras�. So do I; Neither do I ; Do I? Don’t I? tipli cüml�l�r. �xssiz cüml�l�r: It is cold. It is early. It is

morning. It is snowing v� s. Mür�kk�b cüml� (The Composite Sentence).

Tabesiz v� tabeli mür�kk�b cüml�l�r (The Compound and The Complex Sentences).

Budaq cüml�l�rin növl�ri: mübt�da (the subject clause), x�b�r (the predicative clause), tamaml�q (the object clause) v� t�yin (the attributive clause) budaq cüml�l�ri; z�rflik budaq cüml�l�ri (the adverbial clauses): zaman (of time), yer (of place), ��rt (of condition), s�b�b (of cause), güz��t (of concession), n�tic� (of result), m�qs�d (of purpose), müqayis� (of comparison) budaq cüml�l�ri.

Vasit�siz v� vasit�li nitq (Direct and Indirect Speech). Vasit�siz nitqin vasit�li nitq�, vasit�li nitqin vasit�siz nitq� çevrilm�si qaydalar�.

Qeyd: bacar�q v� v�rdi�l�r haqq�nda bax: s�h. 80.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. G.Hüseynzad� v� ba�qalar�. English. 5-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

2. F.Seyidov v� ba�qalar�. English. 6-c� sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

3. A.R�sulova v� ba�qalar�. English. 7-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

4. N.Yusifov v� ba�qalar�. English. 8-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

5. Z.A�ayev v� ba�qalar�. English. 9-cu sinif. Bak�, 2010. 6. Z.A�ayev v� ba�qalar�. English. 10-cu sinif. Bak�, 2010. 7. Z.A�ayev v� ba�qalar�. English. 11-ci sinif. Bak�, 2010. 8. O.Musayev. �ngilis dilinin qrammatikas�. Bak�, 2007. 9. �ngilisc�-Az�rbaycanca lü��t. “Abituriyent”in xüsusi

burax�l���. Bak�, 2013. 10. English. Q�bul imtahanlar�na haz�rla�anlar, yuxar�

sinif �agirdl�ri v� mü�lliml�r üçün v�sait. Bak�, 2013. 11. �ngilis dili. 5–11-ci sinifl�r üçün test tap��r�qlar�

toplular�. “Abituriyent” jurnal�n�n xüsusi bura-x�l��lar�. Bak�, 2013.

�ngilis dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n ingilis dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur.

Seminar�n r�hb�ri dos. R.B.�hm�dova.

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��di-rilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

tehsilim.info

Page 4: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

83

ALMAN D�L�

FONET�KA (DIE PHONETIK) Alman dilinin h�rf v� s�s t�rkibi. S�s-h�rf

münasib�ti. Uzun v� q�sa sait s�sl�r. S�s v� h�rf birl��m�l�ri. Diftonqlar, affrikatlar.

Söz vur�usu. Mür�kk�b sözl�rd� vur�u. Ayr�lan v� ayr�lmayan ön��kilçili fell�rd� vur�u.

N�qli, sual v� �mr cüml�l�rinin intonasiyas�.

LEKS�KA (DIE LEXIK) Sözün leksik m�nas�. T�km�nal� v� çoxm�nal�

sözl�r. Sinoniml�r (Synonyme). Antoniml�r (Antonyme). Sabit söz birl��m�l�ri v� nitq etiketl�ri.

Sözdüz�ltm� (Die Wortbildung). -er, -ler, -ner, -ling, -ist, -ent, -ant (ki�i cinsli); -ung, -heit, -keit, -in, -schaft, -igkeit, -ei, -tion , -tät (qad�n cinsli); -um, -chen, -lein (orta cinsli) v� s. suffiksl�rl� düz�l�n isiml�r; ge- prefiksi v� -e suffiksi il� düz�l�n orta cinsli isiml�r (das Gebäude, das Gebirge v� s.)

-ig, -lich, -los, -bar, -sam, -isch suffiksl�ri v� un- ön��kilçisi (prefiksi) il� düz�l�n sif�tl�r.

Ayr�lan v� ayr�lmayan ön��kilçil�rl� düz�l�n fell�r. Mür�kk�b fell�rin (kennen lernen, zurück kehren,

fort gehen, stehen bleiben, zurück fahren, spazieren gehen v� s.) düz�ldilm�si.

QRAMMAT�KA (DIE GRAMMATIK) MORFOLOG�YA (DIE MORPHOLOGIE) Nitq hiss�l�ri (Die Wortarten). Ümumi m�lumat.

�sas v� köm�kçi nitq hiss�l�ri. �sim (Das Substantiv). smin �sas qrammatik

�lam�tl�ri; cinsi, hal� v� k�miyy�ti. Cinsin m�na v� suffiksl�r� gör� t�yin olunmas�. siml�rin qurulu�ca növl�ri.

siml�rin c�ml�nm�si (Pluralbildung der Substantive): I tip � �e; – e; II tip –(e)n, -n; III tip � �er, -er; IV tip –; � � , V tip –s.

siml�rin hallanmas� (Deklination der Substantive); qüvv�tli, qad�n cinsli, z�if hallanma. Xüsusi hallanma:

Nom. – der Name; das Herz Gen. – des Namens; des Herzens Dat. – dem Namen; dem Herzen Akk. – den Namen; das Herz

siml�rin c�md� hallanmas� (Deklination der Substantive im Plural):

Nom. – die Kinder Gen. – der Kinder Dat. – den Kindern Akk. – die Kinder Artikl (Der Artikel). Artiklin növl�ri: mü�yy�n

(der bestimmte Artikel) v� qeyri-mü�yy�n (der unbestimmte Artikel) artikll�r. Artiklin cins, hal, k�miyy�t bildirm�si. Artiklin i�l�nm�si v� dü�m�si hallar�.

Sif�t (Das Adjektiv). Sif�tin �sas qrammatik xüsusiyy�tl�ri.

Sif�tin d�r�c�l�ri (Steigerungsstufen der Adjektive): adi, müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri (Positiv, Komparativ, Superlativ).

Müst�sna hallar (Ausnahmen) (gut – besser – am besten, der (die, das) beste v� s.

Sif�tin hallanmas� (Deklination der Adjektive). Sif�tin z�if, qüvv�tli v� qar���q hallanmas�. Sif�tin cüml�d� funksiyalar�: a) sif�tin ismi x�b�r kimi i�l�nm�si: (Das Gras ist

grün. Der Tag ist lang, Die Straße ist breit); b) sif�tin t�yin kimi i�l�nm�si: (das grüne Gras,

der lange Tag, die breite Straße). �v�zlik (Das Pronomen). �v�zlikl�rin növl�ri:

��xs, yiy�lik, qay�d��, sual, i�ar�, qeyri-mü�yy�n, ��xssiz, inkar v� nisbi �v�zlikl�r. �v�zlikl�rin hallan-mas� (Deklination der Pronomen). �v�zlikl�rin i�l�n-m� xüsusiyy�tl�ri.

Kein inkar �v�zliyinin hallanmas� v� i�l�dilm�si. Man (qeyri-mü�yy�n ��xs) v� es (��xssiz)

�v�zlikl�ri. Alle, niemand, jemand �v�zlikl�rinin i�l�nm�si. Nisbi �v�zlikl�rin (der, das, die, welcher,

welches, welche) hallanmas� v� i�l�dilm�si. Es �v�zliyinin çoxm�nal�l���. Say (Das Zahlwort). Miqdar v� s�ra saylar�

(Kardinal -und- Ordinalzahlen). Miqdar v� s�ra saylar�n�n düz�ldilm�si. S�ra

saylar�n�n hallanmas� v� i�l�dilm�si. Tarixl�rin i�l�dilm�si (1999-cu il� q�d�r v� 2000-ci ild�n

sonrak� tarixl�r). Z�rf (Das Adverb). Z�rfl�rin m�naca növl�ri: yer,

zaman, t�rzi-h�r�k�t, k�miyy�t z�rfl�ri. D�r�c�l�n�n z�rfl�r. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri xüsusi yolla

düz�l�n z�rfl�r: viel mehr am meisten gern lieber am liebsten wenig minder am mindesten bald eher am ehesten v� s.

Fel (Das Verb). Felin üç �sas formas� (Die Grundformen der Verbs). �sas – köm�kçi, z�if – qüvv�tli, qaydal�-qaydas�z, qay�d�� v� modal fell�r.

Alman felinin üç �sas formas� (der Infinitiv, der Imperfekt, das Partizip II). Köm�kçi v� qaydas�z fell�rin (sein, haben, werden, gehen, stehen, tun, bringen, denken, wissen) 3 �sas formas�.

tehsilim.info

Page 5: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 Alman dili

84

Felin zamanlar� (Zeitformen des Verbs) (Präsens, Präteritum, Perfekt, Plusquamperfekt, Futurum-I). Zaman uzla�mas�.

Felin �mr formas� (Der Imperativ). �mr formas�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si (Sprich laut! Sprecht laut! Sprechen Sie laut!).

Fell�rin idar�si (Rektion des Verbs); sözönüsüz v� sözönülü idar�.

Felin t�srifl�nm�y�n formalar�. M�sd�r (Der Infinitiv). M�sd�rin zu il�

(beginnen, bitten, vergessen v� s.) v� zu-suz (gehen, fahren v� s.) i�l�dilm�si: Der Lehrer beginnt zu diktieren. Wir beschlie�en den Jungen heute zu besuchen. Wir gehen Bücher holen.

M�sd�r qruplar� v� m�sd�r t�rkibl�rinin i�l�dilm�si: um...zu+Infinitiv, ohne...zu+Infinitiv, statt...zu +Infinitiv t�rkibl�ri. Feli sif�tin formalar� (Partizip I v� Partizip II), onlar�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Felin m�chul növü (Das Passiv). Präsens, Präteritum v� Perfekt Passiv-in düz�ldilm�si, i�l�dilm�si.

Sözönül�r (Die Präpositionen). Akkusativ hal�n� t�l�b ed�n sözönül�ri: ohne,

durch, gegen, für, um, entlang, bis v� s. Dativ hal�n� t�l�b ed�n sözönül�ri: mit, aus, zu,

bei, nach, von, außer, seit, gegenüber, entgegen. Dativ v� Akkusativ hallar�n� t�l�b ed�n sözönül�ri:

in, an, auf, vor, neben, über, hinter, unter zwischen.

Genitiv hal�n� t�l�b ed�n sözönül�ri: wegen, während, trotz, statt (anstatt) v� s.

In, an, um sözönül�rinin zaman m�nas�nda i�l�nm�si (in diesem Jahr, in diesem Monat, im Monat Mai, im Januar; am 24. Mai, am Montag, am Sonnabend; um 2 Uhr, um 9 Uhr).

Ba�lay�c�lar (Die Konjunktionen). Tabe etm�y�n (und, denn, aber, darum, deshalb, entweder...oder, weder...noch, sondern auch, sowohl ...als auch, nicht nur… sondern auch) v� tabe ed�n (dass, ob, als, wenn, nachdem, weil, damit v� s.) ba�lay�c�lar.

S�NTAKS�S (DIE SYNTAX) Sad� cüml� (Der einfache Satz). Cüml�nin

qrammatik �sas�. Mübt�da v� x�b�rin ��xs� v� k�miyy�t� gör� uzla�mas�. Cüml�nin m�naca növl�ri: n�qli, sual v� �mr cüml�l�ri. Sad� cüml�d� söz s�ras�. nkarl�q bildir�n nicht v� kein sözl�rinin cüml�d� yeri.

Mür�kk�b cüml� (Der zusammengesetzte Satz). Tabeli v� tabesiz mür�kk�b cüml�. T�srifl�n�n felin ba� v� budaq cüml�d� yeri. Budaq cüml�d� söz s�ras� (Die Wortfolge im Nebensatz).

Budaq cüml�nin növl�ri: tamaml�q (der Objektsatz), t�yin (der Attributsatz), z�rflik budaq cüml�l�ri (der Adverbialsätze): der Temporalsatz – zaman, der Kausalsatz – s�b�b, der Finalsatz –m�qs�d, der Bedingungssatz – ��rt budaq cüml�l�ri.

Vasit�siz v� vasit�li nitq (die direkte und indirekte Rede).

Qeyd: bacar�q v� v�rdi�l�r haqq�nda bax: s�h. 80.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. Ç.Qurbanl�, V.Bax��ova, T.Abdullayeva. Deutsch. 5-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2006.

2. F.Veys�lli, Z.Quliyev. Deutsch. 6-c� sinif üçün d�rslik. “Kövs�r” n��riyyat�. Bak�, 2006.

3. F.Veys�lli, Z.Quliyev. Deutsch. 7-ci sinif üçün d�rslik. “Maarif” n��riyyat�. Bak�, 2007.

4. S.�.Abdullayev, M.M.Tükanov. Deutsch. 8-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 1996.

5. Y.Q.X�lilov, Z.�.�liyev. Deutsch. 9-cu sinif üçün d�rslik. Bak�, 1996.

6. T.R.�hm�dova, Y.Q.X�lilov. Deutsch. 10-cu sinif üçün d�rslik. Bak�, 1994.

7. �.�liyeva, � Piriyeva. Deutsch. 11-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 1997.

8. Deutsch. Q�bul imtahanlar�na haz�rla�anlar, yuxar� sinif �agirdl�ri v� mü�lliml�r üçün v�sait. Bak�, 2008.

9. M�kt�blinin almanca-az�rbaycanca lü��ti, “Abitu-riyent” jurnal�n�n xüsusi burax�l���. Bak�, 2010.

Alman dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n alman dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur.

Seminar�n r�hb�ri dos. �.H.�abanov.

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��dirilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

tehsilim.info

Page 6: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

85

FRANSIZ D�L�

FONET�KA (PHONETIQUE) Frans�z dilinin s�s v� h�rf t�rkibi. S�s-h�rf müna-

sib�tl�ri. “�laq�” (liaison) v� “ba�lanma” (Enchaînement)

hadis�l�ri. Aç�q v� qapal� heca. Heca bölgüsü.

LEKS�KA (LEXIQUE) Sözün leksik v� qrammatik m�nalar�. T�km�nal� v�

çoxm�nal� sözl�r. Sinoniml�r (les synonymes). Antoniml�r (les antonymes). Sabit söz birl��m�l�ri.

Sözdüz�ltm� (Dérivation). Suffiksl�rl� (-ment, -ième, -té, -ier, -ière v� s.) v� ön ��kilçil�rl� (prefiksl�rl�) (re-(ré-), in-, anti-, contre- v� s.) düz�l�n sözl�r.

QRAMMAT�KA (GRAMMAIRE) MORFOLOG�YA (MORPHOLOGIE) Nitq hiss�l�ri (les parties du discours). Ümumi

m�lumat. �sas v� köm�kçi nitq hiss�l�ri. �sim (le nom yaxud le substantif). smin �sas

qrammatik �lam�tl�ri. Ümumi v� xüsusi isiml�r. Say�lan v� say�lmayan isiml�r. Canl� v� cans�z isiml�r. Ki�i v� qad�n cinsli isiml�r; qad�n cinsli isiml�rin düz�ldilm�si.

siml�rin t�k v� c�m hal�. siml�rin c�m hal�n�n düz�ldilm�si. C�m ��kilçisi q�bul etm�y�n isiml�r.

Artikl (l�article). Artiklin növl�ri: qeyri-mü�yy�n (l�article indéfini) v� mü�yy�n (l�article défini) artikll�r. Mü�yy�n artiklin q�sa formas� l’(l’article élidé).

Artiklin birl��mi� formalar� (les articles contractés): au, aux, du, des.

Hiss� bildir�n artikll�r (les articles partitifs): du, de la, de l’. nkar formada, habel� k�miyy�t, ç�ki, h�cm, ölçü v� s. bildir�n sözl�rd�n sonra hiss� bildir�n artiklin de il� �v�zl�nm�si. Say�lmayan isim qar��s�nda hiss� bildir�n artiklin �v�zin� mü�yy�n artikl�n i�l�nm�si hallar�.

Mü�yy�n artiklinin le, la, l’, les formalar�n�n ��xs �v�zlikl�rinin eyni formalar�ndan f�rql�ndirilm�si; bir-l��mi� artiklin du formas�n�n hiss� bildir�n du artiklind�n f�rql�ndirilm�si; qeyri-mü�yy�n artiklin des formas�n�n birl��mi� artiklin des formas�ndan f�rql�ndirilm�si.

Artiklin de il� �v�zl�nm�si. Artiklin i�l�dilm�m�si hallar�. Sif�t (l� adjectif). Sif�tin �sas qrammatik �lam�tl�-

ri. Sif�tin qad�n cinsinin düz�ldilm�si. Cins� gör� d�yi�m�y�n sif�tl�r. Sif�tin c�m hal�n�n düz�ldilm�si. Sif�tin aid oldu�u isiml� uzla�ma xüsusiyy�tl�ri. Sif�tin cüml�d� yeri. simd�n �vv�l i�l�n�n sif�tl�r.

Sif�tin d�r�c�l�ri: adi (degré positif), müqayis� (degré comparatif) v� üstünlük (degré superlatif) d�r�c�l�ri. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Bon, mauvais, petit sif�tl�rinin müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri.

Qeyri-mü�yy�n sif�tl�r. Tout sif�tinin i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri.

�ar� v� m�nsubiyy�t sif�tl�ri. Sif�tin sintaktik funksiyalar�. Say (le nom de nombre). Miqdar v� s�ra saylar�. S�ra saylar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. �v�zlik (le pronom). �v�zlikl�rin növl�ri. �xs �v�zlikl�ri (les pronoms personnels). �xs

�v�zlikl�rinin vur�usuz v� vur�ulu formalar�; onlar�n i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri. Vasit�siz v� vasit�li tamaml�q funksiyas�nda i�l�n�n ��xs �v�zlikl�rinin i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri v� onlar�n cüml�d� yeri.

Sual �v�zlikl�ri (les pronoms interrogatifs): qui?, qui est –ce qui?, qu' est –ce qui?, qui est –ce que?, qu' est –ce que?, à qui?, de qui?, à quoi?, de quoi?, v� s.

Qeyri-mü�yy�n �v�zlikl�r (les pronoms indéfinis): on, tout le monde, personne, tout, rien, chacun, quelqu'un, tous, autre v� s.

Nisbi �v�zlikl�r (les pronoms relatifs): qui, que, dont, où, lequel, laquelle, lesquels, lesquelles v� s. v� onlar�n sintaktik funksiyalar�.

En v� y z�rf �v�zlikl�ri. Onlar�n i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri v� sintaktik funksiyalar�.

Z�rf (l� adverbe). Z�rfl�rin qurulu�ca növl�ri: sad� v� düz�ltm� z�rfl�r; -ment suffiksi il� t�rzi-h�r�k�t z�rfl�rinin düz�ldilm�si v� bel� z�rfl�rin eyni suffiksl� düz�l�n isiml�rd�n f�rql�ndirilm�si.

Z�rfl�rin m�naca növl�ri: yer, zaman, t�rzi-h�r�k�t, t�sdiq, inkar, miqdar v� s. bildir�n z�rfl�r.

Beaucoup, peu, assez, plus, trop v� s. miqdar bildir�n z�rfl�rin felin mür�kk�b zaman formalar�nda yeri.

Z�rfl�rin müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin düz�ldilm�si.

Fel (le verbe). Felin x�b�r ��kli zamanlar�. X�b�r ��klinin sad� zaman formalar�: présent de

l’ indicatif, futur simple, imparfait, passé simple, futur dans le passé zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

I, II v� III qrup fell�rinin bu zamanlarda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

X�b�r ��klinin mür�kk�b zaman formalar�. Mür�kk�b keçmi� zaman (passé composé) v� uzaq

keçmi� zaman (plus-que-parfait) formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Être köm�kçi felinin köm�yi il� t�srifl�n�n mür�kk�b zaman formalar�nda feli sif�tin (participe passé) mübt�da il� cins� v� k�miyy�t� gör� uzla�mas�.

I, II v� III qrup fell�rinin bu zamanlarda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

Futur immédiat (futur proche) v� passé immédiat (passé récent) zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

I, II v� III qrup fell�rinin bu zaman formalar�nda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

Pronominal fell�r (les verbes pronominaux) v�

tehsilim.info

Page 7: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 Frans�z dili

86

onlar�n felin sad� v� mür�kk�b zaman formalar�nda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

Modal fell�r (les verbes modaux): pouvoir, vouloir, devoir. Onlar�n sad� v� mür�kk�b zamanlarda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

X�b�r ��kli zamanlar�n�n uzla�mas� (la concordance des temps de l� indicatif).

Felin �mr ��kli (l�impératif): t�sdiq v� inkar formalar�.

Felin arzu ��kli (le mode subjonctif). Arzu ��klinin indiki zaman�n�n (le subjonctif présent) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Felin ��rt ��kli (le mode �onditionnel). �rt ��k-linin indiki zaman�n�n (le conditionnel présent) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Si ba�lay�c�s�ndan sonra zaman uzla�mas�. Feli ba�lama (le gérondif) v� onun sintaktik

funksiyalar�. Felin m�chul növü (la voix passive). M�chul növün

zaman formalar�n�n düz�ldilm�si. Sözönü (la préposition): à, avant, avec, après,

de, devant, chez, pendant, par, pour, près de, sous, sur, parmi, entre, sans, derrière, en, au milieu de, vers (zaman v� m�kan m�nalar�nda), autour de, au-dessus de, au-dessous de, jusqu’à (zaman v� m�kan m�nalar�nda, dans (zaman v� m�kan m�nalar�nda), depuis.

Ba�lay�c� (la conjonction). Tabesizlik (et, ou, mais, car) v� tabelilik (que, parce que, comme, dès que, lorsque, pendant que, quand, si) ba�lay�c�lar�.

nkar hiss�cikl�ri: ne...pas, ne...jamais, ne...rien, ne...plus, ne...personne v� s.

Que v� si qüvv�tl�ndirici sözl�r. Sual ifad�si est-ce que. Ne... que m�hdudla�d�r�c� hiss�ciyi. S�NTAKS�S (SYNTAXE) Sad� cüml� (la proposition simple). Sad� cüml�nin

m�naca növl�ri: n�qli, sual, �mr v� nida cüml�l�ri. N�qli cüml�d� söz s�ras�.

Sual cüml�l�rinin düz�ldilm�si qaydalar�. Ümumi suall� cüml�l�r: yaln�z sual intonasiyas�

vasit�si il� düz�l�n sual cüml�l�ri; est-ce que sual ifad�sinin köm�yi il� düz�l�n sual cüml�l�ri; inversiya üsulu il� düz�l�n sual cüml�l�ri: sad� inversiya, mür�kk�b inversiya. Müst�sna qaydalar.

Sual cüml�l�rind� söz s�ras�. Cüml� üzvl�rinin suallar�: – canl� v� cans�z isiml� ifad� olunan mübt�dan�n

suallar�; – canl� v� cans�z isiml� ifad� olunan vasit�siz v�

vasit�li tamaml�qlar�n suallar�; – t�rzi-h�r�k�t, zaman, yer v� s�b�b z�rflikl�rinin

suallar�; – feli x�b�rin suallar�; – ismi x�b�rin suallar�: canl� v� cans�z isiml�rl�

ifad� olunmu� ad hiss�nin suallar� (Qu’est-ce que c’est? Qui est-ce?); sif�tl� ifad� olunmu� ad hiss�nin sual� (comment?); r�ng bildir�n sif�tl�rl� ifad� olunmu� ad hiss�nin sual� (de quelle couleur); sayla ifad� olunmu� ad hiss�nin sual� (combien?);

- t�yin� veril�n sual sözünün (quel, quelle, quels, quelles) aid oldu�u sözl� cins� v� k�miyy�t� gör� uzla�mas�;

- sayla ifad� olunan t�yinin suallar�; combien de il�

ba�lanan sual cüml�l�rind� söz s�ras�. �mr cüml�l�ri (les propositions impératives). �mr

cüml�l�rinin t�sdiq v� inkar formalar�n�n düz�ldilm�si. �mr cüml�l�rind� söz s�ras�.

nkar cüml�l�ri (“ne… rien”, “ne… personne”, “ne… jamais”) vasit�si il� düz�ldil�n inkar cüml�l�ri.

Voici v� voilà il� i�l�n�n cüml�l�rd� söz s�ras�. �xssiz cüml�l�r (les propositions

impersonnelles) v� ��xssiz fell�r (les verbes impersonnels). “Il” ��xssiz �v�zliyinin cüml�d� rolu. T�bi�t hadis�l�ri bildir�n ��xssiz cüml�l�r. Yaln�z ��xssiz formada i�l�n�n fell�r. H�m ��xssiz v� h�m d� ��xsli formada i�l�n�n fell�r.

Nitq etiketl�ri. “Il y a” ifad�sinin t�sdiq, sual v� inkar formalar�. Mür�kk�b cüml� (la proposition complexe v� ya la

phrase). Tabesiz mür�kk�b cüml�l�r. Tabeli mür�kk�b cüml�l�r. Budaq cüml�l�rin

növl�ri. Tamal�q budaq cüml�si (proposition subordonnée

complétive). T�yin budaq cüml�si (proposition subordonnée relative). Z�rflik budaq cüml�l�ri (propositions subordonnées circonstencielles): zaman budaq cüml�si (proposition subordonnée de temps); S�b�b budaq cüml�si (proposition subordonnée de cause); ��rt budaq cüml�si (proposition subordonnée de condition).

Qeyd: bacar�q v� v�rdi�l�r haqq�nda bax: s�h. 80.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. A.H�s�nova v� b. 5-ci sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2007.

2. B.�smay�lov, Ç.Babaxanova, R.�sayeva (En bonne voie). 6-c� sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2010.

3. A.H�s�nova v� b. 7-ci sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2007.

4. B.�smay�lov, Ç.Babaxanova, R.�sayeva (Voyage, voyage ...). 8-ci sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2011.

5. B.�smay�lov, Ç.Babaxanova, R.�sayeva. 9-cu sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2011.

6. A.H�s�nova v� b. Le français. 10-cu sinif. Bak�, 2008.

7. “Frans�zca-Az�rbaycanca v� Az�rbaycanca-frans�zca lü��t”. “Abituriyent” jurnal�n�n xüsusi burax�l���. Bak�, 2010.

Frans�z dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�ri üçün frans�z dilind�n f�nn proqram� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n frans�z dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur.

Seminar�n r�hb�ri: prof. Ç.O.Babaxanova

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��dirilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

tehsilim.info

Page 8: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

87

��� ����

(� I, II � III � ��� ������������� ��� ������������ ����� �)

�������� ������ ���� ������ �������� ��-����#��#�# ��#$������# �&'��&� ��� ���*��> $�?@������ �� '����. W��&��?�#���* \^^�����-��> ��@ ��� `�� $��`��� �������� ������ ���� ������ �&�������� � ������# �����?������� � @��& �*��# ������, ������ `��� ��� `��> �&'���� � � �w������# �^��� �����#����> ��##���� `��. { ����� � �������^�� `��> $��-`����� @��& ��� `�� ������ }��� � ����@� `���-��� ���?��`�� � � ���, ���*���� � �&� ��� ���, ��� ��'�������� $���w �� ���* ������ ���� ������ � � $����?����� � \��� $��`��� �.

~� ��� ������ ���� ������ �&��@� �� ��-$��*��� ��� �������� �������� , ?����$ � \���-���*������?�����> � � ����-����������> ��^��-# `��, �$���&������ ��� �������} #��?�� ��?��� ���� ����, � �w����� ���#������� $��^�����-� �*��> �?����^�� `�� �&�� }'���� � ?����-����� �#� � ? �*��>w�# ������@� ������ $�?@�-����������� � �^��� ��&� ���> $��^�����.

�� ������� � �� ��#���* @��&���@� �� ��� ������ ���� ������, � ����� ������� ���?�� � ������> ����, ?������ � ��'��} ���&��?�#���* $���w���� ������ ���&�� ��>, $��?������#�� � �� ?���} \��#� ���� #�. ��\��#� ��?��� ��� ���� ������@� ���� � � ������ ���@� � �&'�-�&� ��� ���*��� w��� � ���$�&���� � ���& >-?� ����# �����# �&������ ����� ��##���� -�����-���������� ���> � � ����. �������#� `���#� �@� �������� �������� ��� ?���� �� '�-#��� �����# � � ���?����# #�����*�����@�, #�����������@� �&'���� � � ������� �^�� � �����?�����*�����, ^��#���� ��� � ��� ��#-$���� �#���> � � ����� � ���������> ��^��-# `�����-$�������> ������> ?�����*����� � ���� �#�# �����.

{ $��`���� ?��������� \��� ��� ��@������� �&� ��� ���*��� `���> �� ����}��� ����� }'�� �� ��� � ����� ��##���� ������, ��@��������, � ���� }'�� � ���$�� ���*��� � ? ��, ��w���� ������� $������� # ���# �*�� $��&�����* $��-�&�������� �� ���, �#���� � � ���� � �� �*��> $� ����� ������@� �&'���� � ������# �����.

����?� �� \��@�, `���, ��?��� ��� � �����-��� �������> $������� �$��?���}��� � �����# �� �*��> �&� ��� ���*��> ���� `��, ������w�>-�� � �^��� $��$�? � ��� ������@� ���� � � ���-��� ���@�: # ���� ��, ��$��*���#�� ?�� ����-����� �� ��>, �#���> � � ����� &���������� $� ������#� �����, ����� ��##���� �����-���������� ���> � � ����.

{ $��`���� $�?@������ � ����$����*��# \�-� #�� # � ����'�# @�?� ���&��?�#� �`����-

��� �* ���# ��� � ^��#���� ��� �$���&����� �� ����� �* $��������� �������� �� ��� � $� ��������> ������> ?�����*�����. �&�������-�� ?����� �#��* $���# �* ��?��� ��� $����-� ���@� ����� , ������ �* �� ��@� ���&��?�#�} ��^��# `�}, ���� ����* � ?�$�����* ?� ��@�, ��$��*��� �* �?���`� ������@� ������@� \��-��� , ?�$�����* � ���� ����* $��?�������, ���-�� � ���� �* � ��w����} ��@������} $����?�-� ���*����* � � �$�������� � ���> ����� � $��?������� � �. ?.

�&��������� � ��� ?����� �#��* $������?��* � ��� ��@������� �$�� `��, � � � ���, ������, �&�&'����, $����?���� � ��@�>, ��� �������� $�������-���?�������� �����>.

�������* �� ��>, �#���> � � �����, ������-#� ?����� �&� ? �* &���������, $����?���� � �����������}'�� � �?�� � $��@� ##�.

��?��� ��� ? ���> $��@� ##� �$��?����� � � #� � ���&�� ��> ?�>����}'�� $��@� ## � ���&����� $� ������#� ����� ?�� w��� � ���& >-?� ����# �����# �&������. {��}�����> � $��-@� ##� # ���� � $��?��� ��� &�������� # ���-#������* � $��`���� $�?@������ � ����$����*��# \�� #�� # $�������* � �����# ������� �* $���&-�������� �#� � w���*��> $����? �&������ �����-��� �� ��� � �&� ��� ^�������, ��^�\$��, ��^�-@� ^��, �������, @� ## ����, � ���$��* �^��#�-��� ���� � �� ������ ������� �#���� � � ����.

������ � $������ �� ��>, �#���> � � ����� $� ������#� ����� � � ������ ���#� &�?�� $��-��?��*�� $� ���?�}'�# �������# � $� ������#: 1. �$��?������ ������ �������� �� ��> � �&-

� ��� ^�������, ��^�\$��, ��^�@� ^��, ���-����, @� ## ���� ������@� ���� .

2. {�������� ������ � ������ ������� �#���> � � ����� � � #� � $��?��#�������@� w���*-��# �����# ������@� ���� ��# �������@�, ����������@� � @� ## �������@� #���#�#�� (��$��*��� ��� ���� � ��##���� ������ `�-���).

3. {�������� \������*������?�����> ��#$����-`�� &���������� (�� ��� ���?���> ��� ��-��?�����@� � � ���� ).

4. ������� �$���&�����> &���������� � ��@�-�����#� #�w����}.

� �� � $��@� ## ������� �� ���� � �?����: 1. ������� �#���� � � ����. 2. �������� �� ��� � �&� ��� ^�������, ��-

^�\$��, ��^�@� ^��, ������� � @� ## ����. 3. ����� ��� , ������> ���&��?�#� $��*��-

� �*�� � $��`���� $�?@������ � ����$����*��# \�� #�� #.

tehsilim.info

Page 9: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 ��� �� ���

88

I. �� ���� ������ � ������

�&��������� ?����� �� ?��* ���?�}'�#� �#����#� � � ��� #�:

– � ���� �* &���� � �����; – �&������* �� ����� ���� $���# �� ������ -

���, $�?&�� ������#�� � �����#��; – �&������* �� ����� ^� �����@��#��; – �$��?����* $��� ?�������* ���� � � ����-

��# � ���# ����; – �$����&���* ��&�������� � � ��` ���*���,

�?�w�������� � ���?�w�������� ��'��������*-��� #�����@�, ������@� � ���?��@� ��? � ^��#� �?���������@� � #�����������@� ���� , ��'���-�����*���, �#�}'�� ���*�� �?�� ^��#� ���� (�?���������� ��� #������������), � �-���������#�� ��'��������*��� � � ������� $ -?����� ^��# �;

– �$����&���* ���������#�� ��'��������*���; – ��@� ����� �* $��� @ ���*��� � $���?-

����� ��������*��� � ��'��������*��#�; – ����� �* �������������� ��������*��� � ��-

'��������*��#�; – �$����&���* $��?��#�������� $��@� ##�>

#�����#����; – �$����&���* $��?��#�������� $��@� ##�>

^��#� @� @����; – ��$��*��� �* $��?��#�������� $��@� ##�>

$��?��@� � ��}��; – ?�^^����`���� �* $��?������� $� `���

���� ��� ���; – ?�$�����* � ���� ����* $��?������� � �-

�����@� ��$ ; – ��$��*��� �* �?���`� ������@� ������@�

\����� ; – ?�$�����* � ���� ����* ?� ��@�; – $���# �* ��?��� ��� ������� �&'��������-

$����������@�, ��`� �*��-���*�����@�, � ����-$�-$������@� � �&���?��-&�����@� � � ���� ;

– $���# �* ��?��� ��� �������, ��?��� '�� ��� ����?�����} ��^��# `�};

– ������ �* �� ����� ���&��?�#�} ��^��# -`�};

– ���� ����* ������ � ��$��*��� ���# $��?�-�#�������@� $��@� ##�> �������-@� ## �������@� # ���� � ;

– �$����&���* \������*������?�����> �����-��> # ���� � (������� $������`�, $�@������, ^� �����@��#�);

– ��&�� �* $� ���*��> � �� �� $�����? (� ���& >?� ����@� ���� � ������>);

– $���# �* �� ����� �������� ���@����������� $�����>, �������� ������� $��?��#������ $��-@� ## #� � ���&��� #� $� ������#� �����, $����-?��* � ��@�� � ��?��# �����#;

– $������?��* � ������� ��@������� �$�� `�� ( � ���, ������, �&�&'����, $����?���� � ��@�>, ��� �������� $�������-���?�������� �����>), ?�-� �* ����?� � �#�� ��}�����, �`���� �* $� ���*-����* ������?���> � ������ $��?��#�������@� $��@� ##�> �������-^� �����@������@� � @� ## -�������@� # ���� � .

II. �������� ������

�� ����. �������. ���������. ~���� ���� � &����. �� ���� �����. �� ��-

$�� ��� &���? ���� @� ���� � � �. ��@� ���� ����� (����?�� � #�@���, ������� � @�����).

�@��w���� � ���������� ��@� ����. �����, �� �&��� � }'�� ������ ���� (�, �).

����`�� &���� �: �#�@� }' � (�������, ���-�����), � �?������*� � (�����, ������), @� ## -������ � (����, ��#�). � �?������*� � ^���`�� &���� � ($���%�, ����������).

�� ���� � ?��>��> ^���`��> (�, %, &, �). �� ��$�� ��� @� ���� $���� w�$�'�� #, �,

�, * (#����, �+���+, �+� +, ��*+, ����, *� +) � < (<�� , <�>�+, <�$�%�� ).

���������"�#. $%&'����"�#. ����������� �� ����� ���� . ���@��� ����

���� (�$���� , �����). ���#�� � $��������� �� ����� ���� (�������

���*`� – ������� ���?`�, ��#%�+� ��#� – ��-#%�+� ����*).

������#�. ������#�. �� �����@��#�. ������� � ������. ����� ����. ����� � ����� ���. �����*. �?����������

���� (���, �����+, �����@���� , ������). ���-�� �� (�-, ��-, ��-, �-, $�-, $��-, $��-, �+-, �+-, �+�-, @- (@�-), �- (��-), @�-, -, $��-, $��-, $���-). ��^^��� (-����-, -+��, -����/-����, -� , -�� , -� -, -�� -, -*� -, ��<-, -�@, -�@-, -+�-, -��-, -��-, - -,-� -).

#��$$�����. %������. ��$���� �&�� '���� � '�. *$� �+/ ����� �&� . C�&�������� (J����+��#+�, W+�$��, [+��,

\���+ � ��.) � � ��` ���*��� ($��*+��, ]����, ��#���@�), �?�w�������� (����, �&��, ���@���, ��%�) � ���?�w�������� (���+�+, �����, �+^�+-��, �+���, �����%#�) ��'��������*���.

��? �#�� ��'��������*���: #�����> ($���-���, &���+, ����, ]����, @������, ]����, +$����, �������, $�+*, $���, ���@+��); ������> ($+��+, �+�����, �@�#����, ����, ����+��, �����, +�-���); ���?��> (��+���, ��#�%, ����, ����; ��'�-�������*��� � -��: ���, @����, ��+��, $�+��, $���� � ��.).

����� �#�� ��'��������*��� (]+���+ – ]+��-��, ����� – �����, ������ – ������ �, ��� – ��-�+, �+�� – �+����, ���� – ������, ��+��� – ��+-���, ����� – ��%�+, ���� � – ���� �, ����@� – ��-��@��, ���� – ���, ��� – ����+, ����@� – �&��). ��'��������*���, �#�}'�� ^��#�: ) ���*�� �?���������@� ���� (��>��, ���#�+, $�+@+���); &) ���*�� #�����������@� ���� ( +�� ���, ��-� �, ��#��<�).

��������� �#�� ��'��������*���. � �������-���#�� (���, ��+��, $��� � ?�.) � ���&� �������-#�� ��'��������*��� (�������, �+�+���).

tehsilim.info

Page 10: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

89

W��������#�� ��'��������*��� (�+ ��, +>�). *$� �������� �&� . �&'�� $������ � � ���������� (�������, ��-

���, @��� ��, ��^��) � ���������*��� $��� @ -���*��� (����@�����, ��#���, ��������, ���-���, ������).

�� ������*� � ���$��* $��� @ ���*��� (����-������ – ����������, ����� ����������, ����� ����������; $��^�� – ^�#�, ^������ – �����, �+-���� �� – ������).

�� �� � ^��# $��� @ ���*��� ( �+��@, �+-��@+, �+��@�, �+��@�; ^������, ^�����+, ^����-��, ^������).

��������� $��� @ ���*���. ��@� ��� ��� $��� @ ���*��� � ��'��������*��#� � ��?�, ����� � $ ?��� (��������+� �+���+, ���������� �$� �+ ��, ���������� �+�����, ���������� ��]�).

*$� '����� �&� . �������������� (����, �����+�<+��, ���,

�@���� ����<+��) � $���?����� ($��@��, ����-�+�<+���, �����, �@���� ����<+���) �����-���*���.

��������� ��������*���. �$����&����� ��������*��� � ��'��������*-

��#� (���� ����, ���+ ����]+, ���� ���@�, ���� ��� �; �@+ ���]+, �@+ ���@+, �@� $����]�; ��+ �$�������+, ��+ � �+, ��� ������; ������ ��], ��� ����, �����+ ���]�+���@; $��@+� �������-��<+, $��@�� �@��� , $��@�� �����, $��@�� +��- ���; ���� ]��, �@+ – ��� – ������ ]��+; $��� – �@+�<+��, ��� ���� ���).

% ���$ �� . ������ (�, ��, ��, ��+, ���, ��, @�, ���), $��-

��� ���*��� (���, �@��, �@��, �+�, @+�, �]�, �%, �^), �� � ���*��� (_���, ���, ����� �, �+ ��), ����` ���*��� (�� ��, �����, �� �]�, ����]�, ��- + ��, �����), ��$�������*��� ( ��? ���? + ��? ������? ���? � ��� �?), ���������*��� ( ��, ���, + ��, ������, ���, � ��� �), �$��?���-���*��� (@���, @�� ��, ���]�� +#���, �+���) #�����#����. {���� ���� #�����#���� ����.

��������� #�����#���>. #����. W��$��?����� � ^��# @� @�� (]�@�����,

���+��, �+������, $��+��, $���, �$+��, ^�����, ��#+��, �+��, ����, �����, �+���, $���, �����, @����, �� ����).

{���� ���� @� @��� (�+��@+����, ��@�������, �+�������).

� ��@���� ��? @� @�� . W������w����> � ��-���w����> ��? (�+�� +��@+�� – �+�� +�+��, $��-������ – $�������, ��� +�� – ��� ����, ����-��� – $��������, ]�@����� – � +�+��).

� ��@���� ���#��� @� @�� . W ����'�� (�]�+-��, ��%�, ��#��, $�%�, ���, @��%�, ���%�, �$+-�+��, $��%�, ���@+����), $��w�?w�� (�]�+�, �%�, ��], $��, ��, $���%�, @%�, �$+�, $% , ���@+���), &�-?�'�� (����� �]�+��, ��]�+��; ����� ����, $��-

�%�; ����� $���, @�$���; ����� ����, �����; ����� @����, $��@��%�; ����� �����, $�����%�; ����� �$+�+��, �$+�%�; ����� ���@+����, ���-����) ���#� @� @�� .

�$������� @� @�� . W �������� @� @�� : ���������*��� (���+&,

���+�, ���� ���+��, $�����+&), �������� ($��-���+� ��, @��������� ��), $��������*��� (��-�+� – ���+���, ��� – �����, $���+ ��� – $���+- �����, $������@+��� – $������@+�����).

�� ��$�� ��� � ���`� � � @� @�� #� (�� $�-���+��, �� � +#��, �� ^���, �� �]�+�, �� ������; �������@����).

;�� '� . � ���?� � ����> $� �� ����}: ���#��� (�+@-

��+, �����, $�����), #��� (�����, �+�� �, �+$�+-@�, @@��^, ���&�+), �&� � ?�>����� (@���^, ���-�����), $������ (�]����+), `��� (�+�����, �+���), #��� � ���$��� (�����, ����@��+���).

��+< =�� '���� � '�. �� >�� (�+, �+, @ (@�), �, ��, ��, $����, ����,

@� ��], � ���, �+$����@, $�, , � (��), �+�, $��). �?@. ���������*��� ��}�� (�, �+ (=�), �+ #�,

��#�, +, ��, �+ (=��), �+��, ���+ �, ���). ��?�������*��� ��}�� ( �]�+, $� +, �+ + ,

$����� ���, �����, ����, �������� �+ �� ���, + , ��� � ��.).

W������. �$����&����� � ���` (�+#�, �+@+� (��), $����, @��, �� (�), ��, ��).

*�+/&����. ����' ���� (����� ����@� , ��� ���],

�]� ��]+, �% ��� +, �^ @�*�, _�+ ��]+, ��� ���-@+��, ���� ����, �@��+�<+��� ����<, �+$��+�� $�����, ]��� ���+��, ]�@����� ]��� �, ���+�� @���^, $��@����� ���).

���� �� >�< �� . ��$� $��?������> $� `��� ���� ��� ���: $�-

������� ���*���, ��$�������*���, $�&�?����*-���.

<�&=+>� ?��+> @%�W��[�+�#. �>� <�/ (`������� �+���+&��� @

_�� ������� �������� � ���@�������+; { ���-�+& ���� �� ��� ).

���@+ $ : $������ @� @��*��� (`$�������� �������&��� �+ ���$���� +�� �� ��+�����), ��-�� ���� @� @��*��� ({ ^��� $����$��� @ _ ���-����� �� ���@�������), ���� ���� �#����� (}��� ��� ���������).

�/�%��/�@�++>� ?��+> @%�W��[�+�#. [��� �� ({ �+$��+�+ $�����; ~���+ ��+�

$��@���� ���; �� @��������� � ���]��). ��� > � �� (�� #�@%� @ @������� ����;

`�]���� $���� $��@�]� ��� + � ����� � $����� �+ _ � ����&; ��� ���] ������ @ ��� @�; ���+��� ������� �� $� ��+�� ����; ��� ��+@��-�� @+����� �� ����� �).

�=���� �&��� (���#��� – { $�������� ��-

tehsilim.info

Page 11: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 ��� �� ���

90

���; #��� – ���+@� ��]� �+ �����; ��� @$��%�; �� $���^+� ���+�� +; �&� � ?�>����� – �� ]�@�-�� ]��� �; ����%� $�� ��; $������ – ��+ $��+ �� �+�����; �� ����+� _�� $���@���; `��� – �� @���� $�]�����; �� ����+� _�� ��� �+���; ����-��� – �� @���%��� @ ����+� �^������� $�]���: #��� � ���$��� – [� ��%�� ���� �� ������; ���� ]���� ����� �+��@��).

�W+�%�W+>� ?��+> @%�W��[�+�# (~ �+�� ����� ����, ]@���� � � �&��$+��; }�@�� + @��+�+ � $�����+ � ��; ���< �$�� >�� �� � �@�*�; ����& �+����, �@�#��, ��^�� ����; �+ ��<���� @����$+�� +������ �� J����+��#+�+ � �����; �� ]�@���� ]��� � � @�@����@+���).

�\%&]�+�� (���+@��@����, ����]�� ������! }����� ����, �+��! ����+ �@+��@�+, @� $���%�� �+ ��<���?).

�W+����/&=+�� @%�W��[�+�� (���+; ~�� � �-�+; ��$��� $� ����� ����+&�; �+@��+ ��� @ ��-+��; ����%�� �� ����?; �� � ��+�!; � ��� ����-�������&� �����; ���� �+� @+� @�����; ��� ��-�����@����).

*��[+�� @%�W��[�+��. *��[+���?�+^++�� @%�W��[�+�� (`���<�

� ������, � ���� $��������; { @������� �����, + ��+� $��%� �+ �������@ �; � ��]� ���� �+�� @������, �� �� ���] ^����� $��]���@����� _ -�+����; ~�% $��^����, �+ �� @�% �+��@+����).

���������*��� ��}�� (��������������, $����@��������, �+������������) � ��������-�������# $��?�������.

*��[+�@�W?�+^++�� @%�W��[�+��. ��$� $��? ������ $��?������>: $�?��� '-

��� ([��, �� ���%� �������^ ������, $������� ����� ), �� ���#��� (W+ �@ @�$���, �+ �@ ��@��), �$��?������*��� (}��, @ ������ � @����, �+^�-����� ���+�� � �� ����@+�+), ?�$�������*��� (J��> ���+�, ��� �]� ���] ��$���� ��+� _ �+���), �&�������*�������� (#��� – \���� � $���� ��-�+, ]�� $����� ��% �����@�; ���#��� – �� @��-����� $�����, �]�+ @�� �#� �$+��; #��� � ���$�-�� – ��+� ��� �+����� � �������, ��� @�+�+�� �� ��$�� ���+]���@+�� �+ ��]�; $������ – { $�-�%� @ �������� �, $����� ��� ��� ��#�� ���� �+$��+�� �� �+�; �&� � ?�>����� – �� $����-$�� �+ , + � ��� $���@���@+�; `��� – { ���+-����� ���]�, ����� �� $���] ��� ������ _�� $�������; ������� – ���� �� �$���+���, � $�-��#�� ����).

��?�������*��� ��}�� � ��}���� ���� � ������$�?�������# $��?�������.

`����w'+�� ���[+�� @%�W��[�+��. ({ �� ������: �� ���] $�+@����� ��@����� �+ @�$��-��; �+���$��+ �����, ��� ��+�� �����; \�� ��-��� – *�$ � �����).

��?�=�{ |/���/. �����������, $��' ���, $�-��� ���, $��?� ������, $���*& , &� @�? �����*.

��������� 1. �+�+�@ �., ~� ���@+ \. ��� �� ��� . ������

��� 5 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2006. 2. }#+>+��@ �., `�����+��@ `. ��� �� ��� .

������ ��� 6 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2006 – 2012.

3. ������@ `., ���+��@+ `. ��� �� ��� . ������ ��� 7 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2007.

4. `+>+��@+ �., J��+��@+ `. ��� �� ��� . ������ ��� 8 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2007.

5. `�����+��@ `., �+����@+ J. ��� �� ��� . ������ ��� 9 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2007.

6. �+����@ �., }#+�+��@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 10 �+��+. – �+ �: «[_^���», 2008.

7. �+�+�@+ J., ���+��@+ �., W����@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 11 �+��+. – �+ �: «�+���]��», 2011.

8. ��� �� ��� (��� +����+��#+�� �]� �� ���+). [����@�� �+�+���. 7 �+��. `$�<�+����� @�-$�� #���+�+ «J���������» – 2011.

�������������� ��������� 1. ���+��@ �., ���+��@+ �. ��� �� ��� .

������ ��� 5 �+��+. – �+ �: «W%@���», 2012. 2. ���+��@ �., ���+��@+ �., �������@+ `. ��� ��

��� . ������ ��� 6 �+��+. – �+ �: «W%@���», 2013.

3. �+�+�@+ J., ���+��@+ �., W����@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 7 �+��+. – �+ �: «�+�+�», 2011.

4. �+�+�@+ J., J���@+ `., ����+��@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 8 �+��+. – �+ �: «�+���]��», 2011.

5. �+�+�@+ J., J���@+ `., ����+��@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 9 �+��+. – �+ �: «�+���]��», 2011.

� �� ���� ������������� !������� �� ��-����� �"�� � ��� ����������# $�� ��-������� �� ���� �%����� � �� ���" � ��&�-�� ���������"# $�� � ��� ����������� �"��� ���%���, ���� ������� '������ ����� �� ������� *�� ����������� +��������, � � ���� ���� $� ���# ���������� �� ���%��-������%����� ������ � �� ������� �"�� � � /0�1.

+���������� ������ � ����. ���. ��!� �.". #���$%&�

/0�1 �" ����� ������2 ������ ����� �%�������� ������ �, � ���$�� �%����� � ���������� � ���������� ������ � �� ���".

tehsilim.info

Page 12: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

91

�R�B D�L�

FONET�KA S�s-h�rf münasib�ti. Q�sa v� uzun saitl�r. Saitl�rin

yaz�da ifad�si. H�r�k�l�r .������� - Az�rbaycan dilind� ox�ar� olan v� olmayan �r�b dili samitl�ri. B�zi �r�b dili samitl�rind�n �vv�l v� ya sonra g�l�n [�], [ ß ], [i] v� [ i ] saitl�rinin qal�nla�mas�. ki��killi v� dörd��killi h�rfl�r. �msiyy� v� q�m�riyy� samitl�r ���� �� ¡ �¢£�¤�� ¥¡����- . [au] diftonqu v� [ey] s�s birl��m�si. �lif, vav v� y� h�rfl�rinin v�zif�l�ri �¦§�� ¥¡�¨:� ,¡, © .

H�mz� samiti ª¬�­�� - . Dayaqs�z v� dayaql� h�mz�. Heca. Vur�u.

LEKS�KA Sözün orfoqrafik xüsusiyy�ti. Sözün kök v� �lav� sa-

mitl�ri. �r�b dilind� sözl�rin �sas�n üç v� ya dörd, b�z�n is� iki samitd�n ibar�t olmas�, idiomlar, al�nma sözl�r, si-noniml�r ( �®�����¯°� ), antoniml�r (��±²��) v� omonim sözl�r. Sabit söz modell�ri. Xüsusi i�l�nm� qaydalar� olan leksik vahidl�r (m�s�l�n: ³´µ ¶·®¨¸ ¹ ¼¼ ½ sözünün i�l�dilm�si, "ya ... ya da", n� ... n� d�..., g�linc� is�... ifad�l�ri: ¾¡¼ ¼ ... ¡¼ ¾ ¿ �ÀÁ¼ ½ ... Á ¿ ¯ à ¼ �À½ ... �ÀĽ v� s.). Müasir Az�rbaycan dilind� i�l�dil�n �r�b söz v� ifad�l�ri. Å�Ƽ ¼ felinin i�tirak etdiyi ifad�l�r.

QRAMMAT�KA(���)

MORFOLOG�YA(¥�Ê��)

�sim(}~��). Ümumi isim (ËÉÌ�� ÍÎ�). Xüsusi isim ( ÍÎ�ͦ§��) Xüsusi isiml�rin uzla�an t�yini söz birl��m�sind� i�l�dilm�si. siml�rin qrammatik cinsi´¯ Ï¢Ð�®�� ¡�¢�Ñ®�� ³��ξ� T�-m�rbut�nin )ª( müxt�lif m�nalarda i�l�dilm�si. Qrammatik cinsin m�naya gör� f�rql�ndirilm�si. Müz�kk�r v� mü�nn�s isiml�r ( ���¡ ª��Ñ��� ³��ξ��ÒÐÓ ). smin mü�yy�nliyi v� qeyri-mü�yy�nliyi (ª�ÔÉ��¡ �¯�§���). Ad qruplu sözl�rin t�ki(°�Õ���), t�sniy�si ·ÉÒ���( ) v� c�mi (×�Ì��). Düzgün c�m (Í��£�� ×�Ì��) v� s�n�q c�m (�£Ô��� ×�Ì��) . smin hallanma növl�ri (³��ξ� Ø��Ù�): üçhall� hallanma, ikihall� hallanma (¥�ÊÉ��� �¢Ú), t�rkibi hallanma, hallanmayan ad qruplu sözl�r. kihall� sözl�rin üçhall�ya çevrilm�si. Sabit modelli isiml�r. M�kan v� ya zaman bildir�n isim modell�ri (Å�À¬��¡ Å�Ô��� ÍÎ�) Al�t bildir�n isim modell�ri (�¾¾� ³��Î�) Pe�� sahibini bildir�n isim modeli. Sahib m�nal� sözl�r. ��ÛÝ ¼ v� ¡ÛÝ sözl�rin i�l�dilm�si. Mür�kk�b isiml�r .

Sif�t )�ÕÊ��( . Nisbi sif�tl�r ) ØÈ£É��� Íξ�( R�ng v� ya fiziki nöqsan bildir�n sif�tl�r. Sif�tin qrammatik cinsi �ÕÊ�� ´¯ Ï¢Ð�®��¡ �¢�Ñ®��( ). Sif�tin hallanma növl�ri ( Ø��Ù�

�ÕÊ��) Üç hall� sif�tl�r. kihall� sif�tl�r. Sif�tin sonrak� isiml� izaf�ti. Mür�kk�b sif�t.

�¢ÚÝ ¹ ¼ sözü il� ba�lanan mür�kk�b sif�tl�r. Sif�tl�rin

d�r�c�l�ri (Þ¢²Õ®�� ÍÎ�). Üstünlük d�r�c�sinin morfoloji v� t�sviri yolla ifad�si. Fail v� m�fullar (�¾È§Õ���¡ ÞÙ�Õ��).

Say (°�±Ù¾�). S�ra saylar�(�¢ß¢à�®�� °�±Ù¾�) v� onlar�n i�l�dilm� qaydas�. Saatlar�n d�qiq�l�rl� birlikd� ifad�si (áâÈ�� �¯�§À) Ay�n, ilin tarixl�rinin göst�rilm�si. Miqdar saylar� )�¢¦ã¾� °�±Ù¾�( v� onlar�n isiml�rl� i�l�dilm�sin� gör� dörd qrupa bölünm�si (°¡±§���¡ °�±Ù¾�) K�sr saylar� (���£Ô�� °�±Ù¾�) Bölü�dürücü say. Faizl�rin ifad�si.

�v�zlik (�ä��²�� ). �xs �v�zlikl�ri (�¦ÊÕÉ����ä��²��), i�ar� �v�zlikl�ri (ªå�µ¾� ³��Î�) v� sual sözl�ri ( ��¡°�æ�­Õ®Î¾�). �ar� �v�zlikl�rinin mübt�da v� t�yin kimi i�l�dilm�si. Biti��n �v�zlikl�r (�¦Ê®����ä��²��). Biti��n �v�zlikl�rin ön qo�malarla, köm�kçi nitq hiss�l�ri, isiml�rl� v� fell�rl� i�l�dilm�si. Biti��n �v�zlikl�rin «öz» m�nas�n� bildirm�si. III ��xs �v�zlikl�rinin ismi cüml�d� x�b�r ��kilçisi kimi i�l�dilm�si. Nisbi �v�zlikl�r ( ³��ξ���ÈãÈ���).

Z�rf (¥�è��). Z�rfl�rin t�sirlik hal vasit�si il� �m�l� g�lm�si v� önqo�mal� z�rfl�r. Z�rflik kimi i�l�dil�n söz birl��m�l�ri.Hal z�rfliyi. Mütl�q tamaml�q ( éȧÕ���ê¦ë��� ).

Fel Þ§Õ��( .) �r�b dilind� fell�rin üçsamitli )�¢ìíÒ�� é�§¯¾�( v� ya dördsamitli ( �¢Ù�î��� é�§¯¾�) olmas�. Salim fell�r (����£�� é�§¯¾�) v� qeyri-salim fell�r (����£�� �¢Ú é�§¯¾�). Sad� fell�r (°�Ì��� Þ§Õ�� ) v� düz�ltm� fell�r ( ��� Þ§Õ�� ±�¬ ). I bab üçsamitli v� dördsamitli salim fel modell�ri. I bab salim fell�rin keçmi� zaman� (´ð���� Þ§Õ��) , indiki-g�l�c�k zaman� ( ñå�²��� Þ§Õ��)v� q�ti-g�l�c�k zaman� (Þß ®£���). Felin zamanlar�n�n inkar formalar�(Þ§Õ�� ´­Ð). I bab fell�rin m�sd�r (å±Ê���), fail(ÞÙ�Õ��) v� m�ful (éȧÕ���)formalar�. M�sd�rl�rin i�l�dilm�si (å°�Ê��� é��§®Î�). Üçsamitli salim fell�rin düz�ltm� bablar� ( ±�¬��� Þ§Õ��). Düz�ltm� bab fell�rinin keçmi� v� indiki-g�l�c�k zamanda t�srifi

)´ð���� ´¯  ±�¬��� Þ§Õ�� ò��Êàñå�²���¡ ( Düz�ltm� bablar�n m�sd�r, fail v� m�ful formalar�. Önqo�mal� fell�r. T�sirli fell�r ©±§®��� Þ§Õ��( ) v� t�sirsiz fell�r(æóí�� Þ§Õ��). Salim fell�rin arzu (ØÈÊÉ��� Þ§Õ��), ��rt (桬Ì��� Þ§Õ��) v� �mr )�À¾� Þ§¯( formalar�. Arzu v� ��rt formalar�ndan istifad� edilm�si ��raiti. �mr formas�n�n morfoloji v� t�sviri yolla �m�l� g�lm�si. nkarl� �mr (�À¾� ´ÕÐ). Salim fell�rin sad� v� düz�ltm� bablarda m�chul növü (éÈ­Ì��� Þ§Õ��). Köm�kçi fell�r (�­à�Èô�¡ Å��). Qeyri-salim fell�rin t�snifat� Ú é�§¯¾� �¢����£��- . H�mz�li fell�r (óÈ�­��� Þ§Õ��). Bo� (¥Èõ¾� Þ§Õ�� ) v�

misal fell�r (é�Ò��� Þ§Õ��) v� bu kökl�rd� ba� ver�n fonetik d�yi�iklikl�r. ±õ¡¼ ¼ ¼ felinin müxt�lif m�nada i�l�dilm�si.

Köm�kçi nitq hiss�l�ri (¥¡����) Ba�lay�c�lar, ön qo�malar ¥¡�¨ �Ì�� v� onlar�n cüml�d� rolu, birl���n v� ayr� yaz�lan ön qo�malar. �datlar ��¡°¾� ( ). nkar �datlar� (´­É�� ��¡°Ä) ��� �}�� � ��� � v� ��� inkar �datlar�n�n i�l�dilm�si.

tehsilim.info

Page 13: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 �r�b dili

92

S�NTAKS�S

Söz birl��m�si. Uzla�an t�yini söz birl��m�si �¢®§Ð ªå�ßÙ� î�ë®À. Biti��n �v�zlikli sözl�rin uzla�an t�yini söz birl��m�si t�rkibind� i�l�nm�si. zaf�t v� onun növl�ri

)�­Ù�ÈÐ�¡ �¯�ð¾�( . Çoxt�r�fli izaf�t. H�mcins üzvlü izaf�t. T�r�fl�rind�n biri isim olmayan izaf�t. Qar���q t�yini söz birl��m�l�ri.

Cüml�nin ba� üzvl�ri v� onlar�n ifad� vasit�l�ri. Köm�kçi fell�rin i�l�nm�si ).�­à�Èô�¡ Å��( T�rkibi x�b�r. Vasit�li tamaml���n ifad�si.

�smi cüml� �¢�ξ� �¦�Ì��- . X�b�rin ad qruplu sözl� (isim, sif�t, say, �v�zlik v� z�rf) ifad� edilm�si. Sad� müxt�s�r ismi cüml�d� söz s�ras )�뢣ß�� �¢�ξ� �¦�Ì�� ´¯ ���¦Ô�� ÷¢à�à( .

Sual cüml�si )�¢��Ó£�� �¦�Ì��( . Sual cüml�sinin ifad� vasit�l�ri.

Feli cüml� �¢¦§Õ�� �¦�Ì��( ). Feli cüml�l�rd� söz s�ras�

Mür�kk�b cüml� )�ß����� �¦�Ì��( . Tabesiz v� tabeli mür�kk�b cüml�l�r. Mübt�da, zaman, m�qs�d, tamaml�q )ïî ¾È§ÕÀ �§â�È�� �¦�Ì��( , t�yin )�®§Ð �§â�È�� �¦�Ì��( , ��rt )�¢ø�¤�� �¦�Ì��( , hal )¾�¨ �§â�È�� �¦�Ì��( budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�l�rin yaranma üsullar�. ¦Æ½ Ý��¼ ba�lay�c�l� tabeli mür�kk�b cüml�.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. �.M�mm�dov. �r�b dili. II sinif. Bak�. «Maarif», 1993. 2. �.M�mm�dov. �r�b dili. III sinif. Bak�. «Maarif», 1992. 3. �.M�mm�dov. �r�b dili. IV sinif. Bak�. «Maarif», 1992. 4. �.M�mm�dov. �r�b dili. V sinif. Bak�. «Maarif» 1993 5. �.M�mm�dov. �r�b dili. VI sinif. Bak�. «Maarif», 1994.

�r�b dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n �r�b dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur. Seminar�n r�hb�ri: filologiya elml�ri doktoru M.Q.Q�nb�rli.

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��-dirilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

PROQRAMA �LAV�

(QRAMMAT�K TERM�NL�R L��T�)

1. Fonetika �½�Èù¦�� ��Èãú� ͦټ Ý ¹ 2. �r�b h�rfl�ri �½¢î�§�� ¥¡����à ¼ ¼ Ý Ý 3. Az�rbaycan dilind�

ox�ar� olan v� olmayan �r�b h�rfl�ri

�­î�¤®��� �½¢î�§�� ¥¡����Ý ¼ ¼ ¼Ã ü ¼ Ý Ý Ý ¥¡����î �­î�¤®����¢Ú ¡Ý Ý Ã Ã¼ ¼ ¼ ¼Ý ¹�½¢Ð�Ì��îåÛû�à ¼ ¹ ¹ ¼

4. S�s �Èã¹ ¼)��ÈãĹ( 5. H�r�k�l�r �������¼ ¼ ¼ 6. F�th� ��®¯¸ ¼ ¹ ¼ 7. K�sr� ª�£�¸ ¼ ¹ ¼ 8. Damma ��𸠽 ¼ 9. Sükun æ¬õ¸ ¹ ¼ 10. T��did ±�±¤à ¶ ª±µÃ ¹ ¼ ¸ ½ ¼ 11. Uzunluq bildir�n

h�rf(l�r) ±���ý ¼ ¥�¨)¥¡�¨(

12. Samit h�rf áÀ�ã ¥�¨Ã ¼ 13. Sait h�rf ´àÈã ¥�¨þ à ¹ ¼ 14. �msiyy� v�

q�m�riyy� samitl�r ¥¡���� ¡ �½¢£�¤�� ¥¡����Ý Ý Ý Ý¼ à ¹ ½�½��� ��à ¼ ¼

15. �lif, vav v� y� h�rfl�rinin v�zif�l�ri

© ¶¡ ¶� ¥¡�¨ òä�ÿ¡Ý à ¼ ¼

16. Diftonq �¦§�� ´¯�¨ æ�Ú°Áà ý à ¼ ¹ ¼ Ý ¼ ý 17. Birl��dirici h�mz� ÞãÈ�� ª¬��à ¹ ¼ ¼ ¹ ¼ 18. Ay�r�c� h�mz� ×ë �� ª¬��à ¹ ¼ ¼ ¹ ¼ 19. Dayaqs�z h�mz� �ë½£�� ·¦Ù ª¬��à ¹ ¼ ¼ ¼¸ ¼ ¹ 20. Dayaql� h�mz� ¥���� ·¦Ù ª¬��à ¹ ¼ ¹¼ ¼ ¼¸ ¼ 21. H�mz� daya�� ª¬�­¦� ó�ÔàåÁ¼ ¹ ¼ ¹ à ø ¼ ¹ 22. Heca ×ë ÀÝ ¼ ¹ ¼)×ø� ÀÝ Ã ¼ ¼ (��¦�� ¼ à ¼ 23. Vur�u ª�ßÉ�ļ ¹ ½ 24. Kök samiti ´¦ãÄ ¥�¨� à ¹ 25. Leksika �ù¦�� �®Àà ¼ Ý Ý ¹ ¼ 26. sim ÍÎ�� 27. Sözün kök v� �lav�

samitl�ri ���¦Ô¦� ª±�¬��� ¡ �½¢¦ãú� ¥¡����à ü ¼ à ¼ ¹

28. Üçsamitli Þãú� �½¢ìíì à ¹ Ã Ý 29. Dördsamitli �îåÝÙÞãú� �½¢Ã ¹ 30. Al�nma sözl�r �¦¢ô±�� ���¦Ô��à ¼ 31. Sinoniml�r )¥°�®���à ¼ ¼ Ý(�� 32. Antoniml�r ±ð� Ã)°�±ðĸ ¼ ¹ ¼(°�²À¶� ¼ Ý 33. Omoniml�r ��®¤À¼ ¼ ¹ Ý)�� (´èÕ�� à ¹ ¼ 34. diomlar �½¢¨íëã� ��å�ßÙà à ù 35. Model (l�r) Åó¡¸ ¹ ¼ )Å�ó¡Ä¸ ¼ ¹(÷¢¦â ¶ �ù¢ã¶)�¢ã( 36. Model� uy�un Å¡óÈÀÝ ¹ ¼ 37. Qrammatika È�É�� ͦÙà ¹ ½ 38. sim ÍÎ��¹ 39. Xüsusi isim ͦ§��à ¼ ¼ ÍÎÁ 40. Ümumi isim ËÉÌ��¹ à ÍÎÁ 41. T�-m�rbut� ³�ภ½�øÈî�À ¸ ¼ Ý ¹ ¼ 42. Mü�nn�s söz �¦���ÒÐÓÀ ¼ ½ ¼ Ý 43. Müz�kk�r söz �¦��ª��ÑÀ ¼ ½ ¼ Ý 44. Mü�t�r�k cinsli söz ËÉÌ�� ���®¤À ��¦�à ¹ à ¼ ¼ ¼ ¹ Ý 45. Mü�nn�slik �lam�ti ϢЮ�� �ÀíÙà à ¹ ½ ¼ 46. Mü�yy�nlik �¯�§���¼ à ¹ ¼ 47. Mü�yy�nlik artikl� "é� "�¯�§��� 48. Qeyri-mü�yy�nlik ª�ÔÉ�ļ à ½ 49. T�k °�Õ���¼ ¹ Ý 50. T�sniy� �¢ÉÒ®�� ¶ ·ÉÒ���¼ à ¹ ½ ½ ¼ Ý 51. C�m ×�Ì��¹ ¼ 52. Düzgün c�m Í�� ½£�� ×�Ì��à 53. S�n�q c�m �½£Ô��� ×�Ì��¼ Ý 54. Hallanma ¥� ½Ê�� ¶¹ Ø��Ù�Ä ¹ 55. Adl�q hal ñȯ�ÀÝ ¹ ¼ 56. Yiy�lik hal å¡�ÌÀÝ ¹ ¼ 57. T�sirlik hal ØÈÊÉÀÝ ¹ ¼ 58. �v�zedici t�nvin ȧ�� ��ÈÉàà ¼ Ã Ý Ã ¹ ¼ 59. Üçhall� ¶¥�ÊÉÀà ¼ ¹ ÝØ��Ù�� ��ÀíÙ �íÒî à ¼ à 60. kihall� ¥�ÊÉ��� �¢Ú¼ à ¼ ¹ Ý 61. Hal �lam�ti olmayan �� �ÀíÙ íî¼ Ã ¥� ½Êà ¹ 62. M�kan v� zaman

bildir�n isiml�r Å�À¬�� ¡ Å�Ô��� ³��ÎÄ�

63. Al�t bildir�n isiml�r �¾û� ³��ÎÄ 64. Pe�� sahibi bildir�n

sözl�r �� ³��ÎÄ�Ù�ÉÊý

65. Mür�kk�b isiml�r �ß����� ³��Îú�¼ ¼½ Ý 66. Sif�t á§É�Ä ¶¹ ½ �ÕÊ�Ä ¼ ý 67. Nisbi sif�tl�r ØÈ£É��� ÍÎ��Ý ¹ ¼ 68. Sif�tin isiml� izaf�ti ³��Îú�î �ÕÊ�� �¯�ðÁý ¼ ¼

tehsilim.info

Page 14: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

93

69. Mür�kk�b sif�t �ß����� �ÕÊ�� 70. Müqayis� d�r�c�si ´ß£É��þ à ¹ ý �õå°Ý ¼ ¼ ¼Þ¢²Õ®��à à ¹ ½ 71. Üstünlük d�r�c�si

(morfoloji) Þ¢²Õ®�� ÍÎÁà à ¹ ½)´õÈ�ȯåÈ���� Ã Ý Ý ¹ Ý (

72. Üstünlük d�r�c�si

(t�sviri) Þ¢²Õ®�� ÍÎÁà à ¹ ½)©��ÈÊ®��� à à ¹ ¼ (

73. R�ng bildir�n sif�tl�r ÅȦ�� ÍÎÁà ¹ ¼ 74. Fail ÍÎÁÝ ¹ÞÙ�Õ�ÄÞÙ�¯ ¶ 75. M�ful éȧÕ���éȧÕÀ ¶ ÍÎÁÝ ¹ 76. Say(lar) ( °±Ù¸ ¼ ¼)°�±Ùú�¹ 77. S�ra saylar� �½¢ß¢à�®�� °�±Ùú�à à ¹ ½ 78. Miqdar saylar� �¢¦ãú� °�±Ùú�¹ 79. K�sr saylar� ���£Ô�� °�±Ùú�¹ 80. Bölü�dürücü saylar ®�� °�±Ùú�½È¹§�óà Ã�½¢ 81. Faiz �½�È À �ߣÐà ¼ à ü ¹ 82. Sayilan (isim) °¡±§���Ý ¹ ¼ 83. �v�zlik(l�r) � ½²��à �¢)�ä�� ½²��Ý Ã( 84. �xs �v�zlikl�ri �¦ÊÕÉ��� �ä��²��¼ à ¼ ¹ Ý 85. Biti��n �v�zlikl�r �¦Ê®��� �ä��²��¼ à ½ Ý 86. I ��xs ͦԮÀý ¼ ¼ Ý)ª( 87. II��xs ��À¼ Ýø¼ ÷)ª( 88. III ��xs ÷ä�ÚÃ)ª( 89. �ar� �v�zlikl�ri ÍÎÁ ) ³��Î� (ªå�µ�� 90. Nisbi �v�zlikl�r ÍÎÁ)³��ÎÄ (éÈãÈ���Ã Ý ¹ ¼ 91. Aid �v�zlik ±ä�Ù �¢�ð¸ à à à ¼ 92. Sual �v�zliyi ÍÎÁÝ ¹)¥�¨Ý ¹ ¼ (æ�­Õ®Î¾�à ¼ ¹ à ¹ 93. Z�rf ¥�è��¹ ½)¥¡�è��Ý Ý( 94. Fel Þ§Õ��¹ Ã)é�§¯úÄ( 95. Üç kök samitli fel Ò�� Þ§Õ��þí¼ìÃþãú� ¹Þà 96. Dörd kök samitli fel �� Þ§Õ��þî�¼Ù�ÃþÞãú� 97. Felin birinci kök samiti ³�¯Ý ¼Þ§Õ�� 98. Felin ikinci kök samiti Þ§Õ�� �¢ÙÝ ¹ ¼ 99. Felin üçüncü kök samiti Þ§Õ�� æ¾Ý ¼ 100. Salim fel Í��Î Þ§¯ 101. Qeyri-salim fel Í��Î �¢Ú Þ§¯ 102. Sad� fel( I bab) À Þ§¯Ý̼��° 103. Düz�ltm� bab fell�r ±�¬��� Þ§¯¸ à ¼ 104. Bab Ø�î 105. Köm�kçi fel Þ§¯±Ù�£À ¸ à ¼ Ý 106. Ba�lan��c fell�ri ñ¡�¤�� é�§¯ÄÃ Ý þ 107. Davamiyy�t fell�ri å���®Î¾� é�§¯Äà ¹ à ¹ 108. ndiki zamanda olan fel ñå�²À Þ§¯Ã Ý 109. Keçmi� zamanda olan fel À Þ§¯¼�� 110. G�l�c�k zaman Þß ®£À¼ ¹ ¼ ¹ Ý Þ§¯ 111. Felin inkar� мչާÕ�� Ý 112. M�sd�r å±ÊÀ¼ ¹ ¼ 113. Mim m�sd�ri ´�¢À å±ÊÀ� à 114. Fel t�srifi Þ§Õ�� ò��ÊàÝ Ã ¹ ¼ 115. T�sirli fel ®��� Þ§Õ��¼ ݧ¼©±ý 116. T�sirsiz fel æóí�� Þ§Õ��à 117. �rt formas�nda olan fel 桬Ì��� Þ§Õ��Ý Ý ¹ ¼ 118. Arzu formas�nda olan fel ØÈÊÉ��� Þ§Õ��Ý Ý ¹ ¼ 119. �mr formas� �Àú�Ý ¹ 120. �mrin inkar� (qada�an) м­¹�Àú� ´Ã ¹ Ý 121. M�chul növ Ì��� Þ§Õ��¹ ¼éÈ­Ý 122. H�mz�li fel óÈ�­��� Þ§Õ��Ý Ý ¹ ¼ 123. I kök samiti h�mz�li óÈ�­À ���¯ Þ§¯ 124. II kök samiti h�mz�li óÈ�­À ïÉ¢Ù Þ§¯ 125. III kök samiti h�mz�li óÈ�­À ïÀ¾ Þ§¯ 126. Müdaaf fel òÙ�²��� Þ§Õ��¼ Ý 127. Misal fel é�Ò��� Þ§Õ�ļ à 128. Bo� fel ¥Èõú� Þ§Õ�ļ ¹ 129. Naqis fel Þ§Õ�Ä�â�É��à ½

130. kiqat qeyri-salim fel �¢à�À Í��£�� �¢Ú Þ§Õ�� 131. Köm�k�i nitq hiss�l�ri ¥¡����Ý Ý Ý 132. Ön qo�ma(lar) ¥�¨)¥¡�¨(�Ì�� ý ¼ 133. Ba�lay�c�(lar) ¥�¨)¥¡�¨ (§��¼ë¹òà 134. �dat(lar) ª�°Ä)��¡°Ä( 135. nkar �dat(lar)� �°Äª)��¡°Ä¼ ¼(É�� ¼Õ¹Ã 136. Mütl�q inkar ���®ß�� ¾ 137. �rt formas� il�

i�l�n�n �datlar Ì�� ��¡°Ä¼¬¹æ

138. Arzu formas� il� i�l�n�n �datlar

÷ÊÉ�� ��¡°Ä¹ ¼

139. Sual �datlar� æ�­Õ®Î�� ��¡°Ä¹ à ¹ 140. Uzla�an t�yini söz

birl��m�si � î�ë®���Ý ¼ à ¼ ¼ Ý �½¢®§É��à ¹ ½ ªå�ߧ�Ä

141. Uzla�ma � î�ëÀ¼ ¼ Ý 142. Sif�tin isiml� uzla�mas� ëÀ�ȧÉ��� ¡ á§É�� � î�Ý ¹ ¼ à ¹ ¼ 143. T�yinl�n�n (isim) �ȧÉ���¶Ý ¹ ¼ ��� ¼È¹ãÝ¥È 144. Söz birl��m�si �½¢èÕ� ªå�ßÙ¸ à ù ¼ ¸ ¼ ¼ 145. zaf�t �¯�ð�ļ ¼ 146. Sad� izaf�t �뢣ß�� �¯�ð�Ä 147. Çoxt�r�fli izaf�t �¯�ð�Ä���¢ÒÔª÷Ð�ÈÌ�� 148. H�mcins üzvlü izaf�t ®À ³�²Ùî �¯�ð��¼ Ý � ¼ ¼¹ ¼ Ã Ý ¼�£Ð�Ì� ¼ ¼Ã 149. Qar���q t�yini söz

birl��m�si á§É��î �¯�ð��à ¹ ½ Ã Ý ¼ ¼

150. Mübt�da ı®ßÀ¼ ¼ ¹ Ý 151. Köm�kçi mübt�da ��ı®ß�¼ ¼ ¹ ݱÙ�£��� 152. Fail, feli cüml�nin

mübt�das� ÞÙ�¯Ã ¼

153. X�b�r �ßô 154. Tamaml�q ïî éȧÕÀà à 155. Hal z�rfliyi é���� ¥�ÿ 156. Mütl�q tamaml�q ê¦ë��� éȧÕ���¼ 157. S�b�b v� m�qs�d z�rfi ¡ ÷ß½£�� ¥�ÿ ¶ï¦õú éȧÕÀà à ü Ý ¹ ¹¼ Ý ¹ ¼

±Ê ��¼ 158. smi cüml� �¦�õ��¢�Î 159. Feli cüml� �¢¦§¯ �¦�õ 160. Tabeli mür�kk�b cüml� �¦�õ�§î�à �ß��À ¼ ¼ ¼Ã ¼ ½ Ý 161. Tamaml�q budaq cüml�li

tabeli mür�kk�b cüml� ïî ¾È§ÕÀ �§âÄÈ�� �¦�Ì�Ä

162. T�yin budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�®§Ð �§â�È�� �¦�Ì�Ä

163. Z�rf budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�¢¯�è�� �¦�Ì�Ä

164. �rt budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�¢ø�¤�� �¦�Ì�Ä

165. Hal budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

¾�¨ �§â�È�� �¦�Ì��

166. Zaman budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

Å�À¬�� ¥�ÿ �§â�È�� �¦�Ì�Ä

167. S�b�b v� m�qs�d budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�§â�È�� �¦�Ì��¥�ÿ �� ±Ê �� ¡ ÷ߣ

168. �l�nm� é��§®ÎÁ¹ ¹Ã 169. fad� ªå �ßÙ ¶Ã �¢ß§àà ¹ ¼ )¢î�§àà ¼ ¼�(´èÕ� à ¹ ¼ 170. �l�nmi� Þ�§®£À¼ ¹ ¹¼ Ý 171. Tamamlamaq �ĹÞ�¼ ¼ 172. Halland�rmaq ¥½�ã¼ ¼ �ÙÄ ¼ ¹Ø¼¶ 173. Müxt�lif m�nalar �Õ¦®���� ´Ð�§���Ý ¼ à ü ¹ Ý ¼ ¼ 174. T�yin etm�k �½¢Ù¼ ¼ 175. Göst�rm�k, i�ar� etm�k å�µÄ¼ ¼ ¼ 176. Variant, b�nd ±Éî¹ ¼) °ÈÉî( ÞÔµ ¶)é�ÔµÄ( ñÈÐ ¶

)ñ�ÈÐÄ( 177. Uy�un, münasib ÷Î�ÉÀ ¶ ê¯�ÈÀà ÃÝ Ý

tehsilim.info

Page 15: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014

94

FARS D�L� Fars dilind�n q�bul imtahan� proqram� ümumt�hsil

m�kt�bl�rinin II-XI v� V-XI sinifl�rinin fars dili proqramlar� �sas�nda haz�rlanm��d�r. Abituriyentl�rin istifad�sin� veril�n bu proqram �vv�lki fars dili proqramlar�n�n t�kmill��dirilmi� variant�d�r.

Xat�rlad�r�q ki, abituriyentl�r q�bul imtahanlar�na haz�rla�an zaman proqramda verilmi� fonetik, leksik v� qrammatik materiallar� d�rind�n m�nims�m�k üçün ümumt�hsil m�kt�bl�rind� istifad� olunan fars dili d�rslikl�rin� müraci�t etm�lidirl�r.

D�L MATER�ALLARI

FONET�KA

S�s v� h�rf: sait s�sl�r (uzun v� q�sa saitl�r). Diftonq. Samit s�sl�r. � (kaf) v� � (qaf) h�rfl�ri a o u saitl�rind�n

v� h�mçinin !

ou diftonqundan �vv�l g�l�rk�n � h�rfinin «komissiya» sözünün ilk h�rfi ( k ) kimi, � h�rfinin is� «qaz» sözünd�ki ( q ) kimi t�l�ffüz olunmas�. Qalan bütün m�qamlarda (k ) v� ( g ) s�sl�rini bildirm�si.

S�s-h�rf münasib�tl�ri. Fars h�rfl�ri il� yaz�lan sözl�rin t�rkibind� h�rfi i�ar�si olan s�sl�r, y�ni yaz�lan h�rfl�r v� h�rfi i�ar�si olmayan �, e, o s�sl�ri. Sözd� h�rfl�rl� s�sl�rin k�miyy�ti.

B�zi h�rfl�rin bir neç� s�si bildirm�si (m�s: � - o, u, v, !

ou ) v� �ksin� bir neç� h�rfin yaln�z bir s�s bildirm�si: (m�s. z s�sinin h�rfi i�ar�l�ri: � (zal) - � (ze) - � (zad) - � (za). B�zi h�rfl�rin h�m sait, h�m d� samit s�sl�ri bildirm�si

(m�s. � (ha) h, e - � (vav) o, u, v, !

ou - � (ye) i, y h�rfl�ri).

Fars dilind� i�l�n�n "t��did", "t�nvin" v� "h�mz�" i�ar�l�ri. � (eyn) h�rfinin saitd�n �vv�l t�l�ffüz olun-mamas�. B�zi sözl�rd� �"(xe) il� "�" �lefin aras�nda yaz�lan "�" (vav) h�rfinin t�l�ffüz olunmamas�. (M�s:

����� - ���� – ������ –����� )Vur�u. Heca. Hecada transkripsiyan�n n�z�r� al�nmas�.

LEKS�KA

Sözl�rin ifad� etdiyi m�nalara gör� t�snifi: ��ya adlar�, ümumi v� xüsusi ad bildir�n sözl�r (isim); �lam�t, r�ng v� keyfiyy�t bildir�n sözl�r (sif�t); k�miyy�t, s�ra bildir�n sözl�r (say); i�, hal, h�r�k�t bildir�n sözl�r (fel); h�r�k�tin icras�n�n zaman�n�, m�kan�n�, t�rzini v� s. xüsusiyy�tl�rini bildir�n sözl�r (z�rf). Sad�, düz�ltm� (ön v� son ��kilçil�rl� düz�l�n sözl�r) v� mür�kk�b sözl�r. Sinonim, omonim, antonim sözl�r. Fars dilind� i�l�n�n �r�b m�n��li sözl�r. M�s�l�n:

��  – �¡��– �¢� – £¤�¥– ¦��¨ – ©ª¬� –­��® - ¯°±²³

QRAMMAT�KA

MORFOLOG�YA N�TQ H�SS�L�R�: �sim. sm� veril�n suallar. smin m�naca növl�ri.

Konkret, müc�rr�d, ümumi v� xüsusi, c�m v� toplu

isiml�r. Müc�rr�d isim düz�ld�n ´ (i) )´µ�±� ´�¶( ��kilçisini q�bul ed�n sözl�rd� vur�unun yeri. (M�s:

·¸¹��– ·¤�� – ·ºµ¼¤ – ·½¾�½ v� s.) Sonu “a”, “u” v� “e” saitl�ri il� bit�n sözl�rd� "�µ�±� ��¶" – nin yaz�l�� v� oxunu�u qaydalar�. smin qeyri-mü�yy�nlik kateqoriyas�. Vur�unun yeri. (M�s�l�n:

����À ���¾ – ·¤�Á½ – �µ�º���À –�� ��¡Â¶�� ) smin vahidlik kateqoriyas�. smin k�miyy�t kateqoriyas�: siml�rin fars dilin� m�nsub �� (ha), �� (an) v� �r�b m�n��li ­� (at), �¶ (in) v� �� (un) c�m ��kilçil�ri il� c�ml�nm� qaydalar�. �� (an) c�m ��kilçisi il� c�ml�n�n sözl�rin oxunu� v� yaz�l�� qaydalar�. S�n�q c�m. smin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b isiml�r. Mür�kk�b isiml�rin t�rkib hiss�l�ri. Az�rbaycan dilind�ki ismin hallar�n�n fars dilind� qar��l��� v� ifad� qaydalar�. Yiy�lik hal�n fars dilind� verilm�sind� �sas�n izaf�t t�rkibind�n (m�s. t�l�b�nin kitab� – �ÃÄ��¾ ��Á½), yönlük halda £¤ (be) ön qo�mas�ndan, t�sirlik halda �µ (ra) son qo�mas�ndan, yerlik halda µ¾ (d�r), ç�x��l�q halda �� (�z) ön qo�malar�ndan istifad� olunmas�. Fars dilind� qo�ma kimi i�l�n�n b�zi sözl�r.

(M�s: �¹Å– ¾¼� – �¹¢Æ – �°Æ – ÈÄÆ - �~ v� s.). smin m�nsubiyy�t kateqoriyas�. M�nsubiyy�t

��kilçil�ri. smin x�b�rlik kateqoriyas�. X�b�r ��kilçil�rinin oxunu� v� yaz�l�� qaydalar�.

Sif�t. Sif�t� veril�n suallar. Sif�tin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b sif�tl�r. �lam�t, keyfiyy�t, ox�arl�q v� r�ng bildir�n sif�tl�r. Sif�tin d�r�c�l�ri. Adi, müqayis� �³( - (t�r) ��kilçili) v� üstünlük �¶�³( - (t�rin) ��kilçili) d�r�c�sind� i�l�n�n sif�tl�rin t�yini söz birl��m�l�ri t�rkibind� i�l�nm� yeri. Nisbi sif�tl�r. smin sonuna vur�ulu ´ (i) )ÈɪÂ� ´�¶( ��kilçisini art�rmaqla nisbi sif�tl�rin �m�l� g�lm�si.

M�s: ·¤�Ê– ·¸ÄÆ – �¼¶�ª³ –��¢ 

Layiqlik bildir�n � (i) (ÈË�°� ��¶) ��kilçisi.

Say. Saya veril�n suallar. Say�n m�naca növl�ri. Miqdar saylar�, s�ra saylar�, k�sr saylar�, onluq k�sr v� faiz. T�klikl�r, 11-d�n 19-a q�d�r miqdar saylar�n�n qurulu�u, onluqlar, yüzlükl�r, minlikl�r, qar���q-mür�kk�b saylar. Onlar�n r�q�ml�rl� v� h�rfl�rl� yaz�l��, oxunu� qaydalar�. S�ra saylar�n�n Ì (om), �°� (omin), ·�Í (omi) ��kilçil�ri il� �m�l� g�lm�si. Miqdar v� s�ra saylar�n�n söz birl��m�l�rind� i�l�nm� yeri (yana�ma v� izaf�t �laq�sind�). Ay�n v� ilin tarixl�rinin fars dilind� ifad�si. Vaxt�n saat v� d�qiq�l�rl� ifad� qaydalar�.

�v�zlik. �v�zliyin m�naca növl�ri. �xs �v�zlikl�ri, i�ar� �v�zlikl�ri, sual �v�zlikl�ri, qeyri-mü�yy�n �v�zlikl�r, qay�d�� �v�zlikl�ri, t�yini �v�zlikl�r. Üçüncü ��xsin t�k v� c�mind� i�l�n�n sinonim ��xs �v�zlikl�ri.

Fel. M�sd�r v� onun ��kilçil�ri. Felin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm�, mür�kk�b fell�r. Düz�ltm� fell�ri �m�l� g�tirm�k üçün istifad� olunan ön ��kilçil�r: ��Ζ ��¤

tehsilim.info

Page 16: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

95

–�¤ µ¾ Düz�ltm� fell�rl� onlar�n �m�l� g�lm�sind� i�tirak ed�n sad� fell�r aras�ndak� m�na f�rql�ri. (m�s.: Èô Å°å - xord�n, Å°åÈô�î - b�rxord�n).

Fel �sas�n�n al�nma qaydas�. Felin keçmi� zaman formalar�: �ühudi keçmi� Ϲ¬� Ð¥�� (mazi-ye motl�q) v� bitm�mi� keçmi� ´µ��¸Á~� Ð¥�� (mazi-ye estemrari) zaman formalar�n�n t�sdiq v� inkar formas�, vur�unun yeri. Bitm�mi� keçmi� zaman�n davam formas� ����� ��� (mazi-ye m�lmus). Keçmi� zaman feli sif�tinin �m�l� g�lm� qaydas�. N�qli keçmi� ѹÒ� Ð¥�� (mazi-ye n�qli) v� uzaq keçmi� �°�¤ Ð¥�� (mazi-ye b�id) zamanlar�n�n t�sdiq v� inkar� v� onlarda vur�unun yeri. Feli ba�lama. Fell�rd�n kök alma qaydalar� bax�m�ndan onlar�n tam, qiyasi (qaydal�) v� s�mai (qaydas�z) qruplara bölünm�si. Felin indiki zaman� Ó�Ô ���� (z�man-e hal) v� onun t�sdiq v� inkar�, vur�usu. ndiki zaman�n i�l�nm� yerind�n as�l� olaraq, h�m d� onun Az�rbaycan dilind�ki qeyri-q�ti g�l�c�k zaman� bildirm�si. Felin indiki zaman�n�n davam formas� ����� ��� (mozare` m�lmus). Felin q�ti g�l�c�k zaman formas� ¯ªÒÁÂ� (most��b�l). Qeyri-q�ti v� q�ti g�l�c�k zaman formalar�n�n t�sdiq v� inkar�, vur�usu. Felin �mr ��kli. �mr ��klinin t�sdiq v� inkar�, vur�usu.

Felin iltizam formas� Ð��¼Á�� �µ�Õ� (mozare-ye eltezami), onun i�l�nm� yerl�ri. ltizam formas�n�n t�sdiq v� inkar ��kli, vur�unun yeri. Felin vacib, bacar�q, ��rt ��kill�ri. Vacib ��klini �m�l� g�tirm�k üçün �¶�¤ (bay�d) v� ya ÐÁ¶�¤ (bayesti), ȶ�¤ ·� (mibayest)… sözl�rind�n, bacar�q ��klini �m�l� g�tirm�k üçün �ÁÂ���³ (t�vanest�n) felind�n, arzu v� ist�k ��klini �m�l� g�tirm�k üçün �Á~��� (xast�n) köm�kçi felind�n v� ×�Ø (ka�), ×�Ø ´� (ey ka�) �datlar�ndan istifad� edilm�si v� onlar�n müxt�lif zamanlarda i�l�dilm�si. Felin ��rt ��klind� �º� (�g�r), ��º�� (h�rgah) v� £Ù°³µ�Ú µ¾ (d�r sur�tike) ba�lay�c�lar�n�n i�l�dilm�si. Felin t�sirlik kateqoriyas�. T�sirli v� t�sirsiz fell�r. Felin m�lum v� m�chul növl�ri.

Z�rf. Z�rfin m�naca növl�ri: zaman, m�kan, miqdar v� t�rzi - h�r�k�t z�rfl�ri. nkar v� ox�arl�q bildir�n z�rfl�r. Z�rfin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm�, mür�kk�b z�rfl�r.

Qo�ma. £¤ (be), �¤ (ba), µ¾ (d�r), �� (�z), ´��¤ (b�ra-ye…) �¡��� (man�nd-e…), ¯Û� (mesl-e..) �°Ý� (n�zir-e) önqo�malar� v� �µ (ra) sonqo�mas�. Önqo�malar�n i�l�nm� m�qamlar�. Önqo�ma kimi i�l�n�n sözl�r – söz-qo�malar: ¾¼� (n�zd), �°Æ (pi�), �µ (ru), �¹¢Æ (p�hlu), ÈÄÆ (po�t), �~ (s�r) v� s. B�zi qo�malar�n v� söz- qo�malar�n izaf�tl� i�l�nm�si. M�s.: ��~ �´��¤ ��¡��� ��µ �ÈÄÆ ��°Ý� ��¹¢Æ ��°Æ ¯Û� �¾¼�

Ba�lay�c�. Ba�lay�c�lar�n qurulu�ca növl�ri. Sad� v� mür�kk�b ba�lay�c�lar. Tabesizlik �laq�si bildir�n ba�lay�c�lar. � (v�), }� (h�m), ¼°� (niz), ��� (�mma), �Ø� (laken), �¶ (ya) v� ��º (qah). Qo�a v� daha çox t�krar�n i�l�n�n ba�lay�c�lar (M�s�l�n: ��º ... �¶ Þ��º ...�¶ ...�¶ � v� s.) Tabelilik �laq�si bildir�n ba�lay�c�lar £Ø (ke), £ß°ÁË� (v�qtike), £ß°��à¡� (henqamike), �º� (�g�r), ��º�� (h�rqah) v� s. Ba�lay�c�larda vur�unun yeri.

S�NTAKS�S

Söz birl��m�l�ri. T�yini söz birl��m�l�ri: izaf�t vasit�sil� �m�l� g�l�n söz birl��m�l�ri, yana�ma �laq�si il� �m�l� g�l�n söz birl��m�l�ri. zaf�t t�rkibi v� izaf�t z�nciri. zaf�t t�rkibinin yaln�z iki t�r�fd�n ibar�t olmas�.

M�s: ¦��Šȶ�ßÔ – �µ¼¤ á�³� –��Á¸� �����À ���¾

zaf�t z�ncirinin is� üç v� daha çox t�r�fd�n ibar�t olmas�.

M�s.: ����� �� �� �� ���� �� ��� �� ���� �� ���� ���� �� �� �� ���� ��. zaf�tin ifad� etdiyi m�na �laq�l�ri. Yiy�lik, malikiyy�t �laq�sinin Ó�� (mal) sözü il� ifad�

olunmas�. Cüml�. Cüml� üzvl�ri: ba� üzvl�r – mübt�da, x�b�r;

ikinci d�r�c�li üzvl�r – t�yin, tamaml�q (vasit�li, vasit�siz), z�rflik.

Nitq hiss�l�ri il� ifad� olunmas�na gör� x�b�rin növl�ri: feli x�b�r – yaln�z fel il� ifad� olunur. smi x�b�r – feld�n ba�qa dig�r nitq hiss�l�ri il� ifad� olunur. smi x�b�r ��kilçil�rinin tam v� q�sa formalar�.

nkarl�q bildir�n È°� (nist) sözünün ��xsl�r üzr� d�yi�m�si.

Sad� cüml�. Sad� müxt�s�r v� sad� geni� cüml�. Sual cüml�l�ri. Sual cüml�l�rinin qurulu�u. ntonasiya �sas�nda qurulan sual cüml�si. Nümun�:

âÈ~� }¹Ë �¶� âÈÂ� Ð~µ�Î ��¤� ��ÁØ µ¾ ȶ�ßÔ �¶�

Sual �v�zlikl�ri v� sual �datlar� il� qurulan sual cüml�l�ri.Sual �datlar�nda vur�unun yeri. Nümun�:

�� �âÈ~� �¡Ê Èã�~äÆ �à� â�¶¾�¤ £ÁÂÄ� Ì�¡Ê 嶾µ µ¾ �¸  �¸ "£Â¸� " ·� ×¾�º £¤ ÈÔ��Á~� ��µ ��¶À â�¶� ������ �µ ·��Ý�

â��µ Sual cüml�l�rin� veril�n t�sdiq v� ya inkar cavab

cüml�l�rinin qurulu�u. H�mcins üzvlü sad� cüml�l�r. H�mcins mübt�dal�,

h�mcins x�b�rli, h�mcins tamaml�ql�, h�mcins t�yinli, h�mcins z�rflikli cüml�l�r. Mür�kk�b cüml�. Tabeli v� tabesiz mür�kk�b cüml�l�r. Tabeli mür�kk�b cüml�nin t�rkib hiss�l�ri olan ba� v� budaq cüml�l�r. T�yin budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�, onun �m�l� g�lm� qaydas�, t�yin olunan sözün sonunda µ� � ´�¶� (ya-ye e�are) adlanan � (i) ��kilçisinin v� £Ø (ke) ba�lay�c�s�n�n i�l�nm�si. T�yin budaq cüml�sinin, ba� cüml�nin t�yinind�n ba�qa bütün üzvl�rini (ismi x�b�rin ad hiss�sini) t�yin ed� bilm�si. Tamaml�q, zaman, ��rt, s�b�b, m�qs�d v� güz��t budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�l�r. Tabeli mür�kk�b cüml�l�rin �m�l� g�lm�sind� i�l�n�n ba�lay�c�lar.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. M. Sultanov,R.Axundova, Fars dili, II sinif. "Maarif", 1993.

2. N.Hat�mi, M. R�himov Fars dili, III sinif "Maarif", 1993.

3. T.Rüst�mova. Fars dili. IV sinif (t�mayül m�kt�bl�r üçün). "Maarif", 1992.

4. T.Seyidov, Fars dili, V sinif. «Maarif», 1993. 5. H.Mahmudov, T.Seyidov, R.Axundov. Fars dili. VI sinif.

Maarif", 1991. 6. A.�l�kb�rova, M.M�mm�dova. Fars dili. VII sinif.

"Maarif", 1991.

tehsilim.info

Page 17: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 Fars dili

96

7. A.�l�kb�rova, S.Hüseynli. Fars dili. V III sinif. "Maarif", 1993.

8. N.Hat�mi, �.�ir�liyev. Fars dili. IX sinif. "Maarif", 1993.

9. N.Hat�mi, �.�ir�liyev. Fars dili. X sinif. "Maarif", 1994.

10. N.Hat�mi, �.�ir�liyev. Fars dili. XI sinif. "Maarif", 1996.

Fars dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n fars dili f�nni üzr� elmi-metodik seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur. Seminar�n r�hb�ri F.B.Firidova T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��di-rilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

PROQRAMA �LAV�

(QRAMMAT�K TERM�NL�R L��T�)

1. Fonetika �Î�ɵ�¡� 2. Transkripsiya �£�ÈÐ�¡� 3. Leksika áù� 4. Leksikologiya �Î�ɵ ���¡ 5. Qrammatika åȮΰ 6. Morfologiya ¥�ã 7. Sintaksis È�Ð 8. Diftonq �É®Õ�° 9. S�s v� h�rf ¥�¨ ¡ �±ã 10. Sait �ÈÊÀ½ 11. Samit áÀ�ã 12. Uzun saitl�r ±É¦î ��� �ÈÊÀ� 13. Q�sa saitl�r ��àÈÆ ��� �ÈÊÀ� 14. T��did i�ar�si �å�µ� ±�±¤à 15. T�nvin i�ar�si �å�µ� ��ÈÉà 16. H�mz� i�ar�si �å�µ� �¬�� 17. Vur�u ï¢�à)ïî�ð ( 18. Heca �Ì� 19. �kilçi ±Ð¡ 20. Ön ��kilçi ±ÐȤ¢� 21. ç ��kilçi ±ÐÈÐ�¢À 22. Son ��kilçi ±ÐÈ£� 23. Sözdüz�ldici ��kilçi ó�Î ���¡ ±Ð¡ 24. �r�b m�n��li sözl�r �î�Ù ���¦Æ 25. Qohum sözl�r �°�ÈÐ�ô Í� ��ÀíÆ 26. Sinonim sözl�r ¥°��®À ���¦Æ 27. Antonim sözl�r °�²®À ���¦Æ 28. Omonim sözl�r ïî�¤®À ���¦Æ 29. Nitq hiss�l�ri æíÆ ��¬õ� 30. Nitq hiss�si æíÆ ³¬õ 31. T�rkib hiss�l�r ÷¢Æ�à ��¬õ� 32. sim ÍÎ� 33. Sad� isiml�r �°�Î �À�Î�

34. Düz�ltm� isiml�r ꮤÀ �À�Î� 35. Mür�kk�b isiml�r ÷Æ�À �À�Î� 36. C�m ��kilçil�ri ×�õ ���±Ð¡ 37. Düzgün c�m formas� ��ÊÀ ×�õ 38. S�n�q c�m formas� �£�À ×�õ 39. Müc�rr�d isiml�r �ɧÀ �À�Î� 40. Konkret isiml�r ��Û �À�Î� 41. siml�rin c�ml�nm�si �À�Î� ×�õ 42. Toplu isiml�r ��¡�� �À�Î� 43. Ümumi isiml�r æ�Ù �À�Î� 44. Xüsusi isiml�r ��ô �À�Î� 45. Qeyri-mü�yy�nlik

bildir�n "�" (i) ��kilçisi ���Ð ���

46. Vahidlik bildir�n "�" (i) ��kilçisi

�±¨¡ ���

47. �ar� bildir�n "�" (i) ��kilçisi

��� ���

48. Nisbi sif�t �m�l� g�tir�n "�" (i) ��kilçisi

Ð ��� áߣ

49. Müc�rr�dlik bildir�n "�" (i) ��kilçisi

�å±ÊÀ ���

50. Layiqlik bildir�n "�" (i) ��kilçisi

áâ�¢� ���

51. M�nsubiyy�t ��kilçil�ri

ï¦Ê®À ����ð

52. M�nsubiyy�t ��kilçisi �¢�ð ï¦Ê®À 53. X�b�rlik kateqoriyas� ��ßô ïëî�å 54. Sif�t áÕã 55. Sif�tin qurulu�ca

növl�ri áÕã Å��®ô�Î ñ�ÈÐ�

56. Sad� sif�tl�r °�Î ��Õã � 57. Düz�ltm� sif�tl�r ꮤÀ ��Õã 58. Mür�kk�b sif�tl�r ÷Æ�À ��Õã 59. Sif�tin d�r�c�l�ri áÕã ��õå° 60. Sif�tin adi d�r�c�si ê¦ëÀ áÕã 61. Sif�tin müqayis�

d�r�c�si �¦¢²Õà áÕã

62. Sif�tin üstünlük d�r�c�si

���Ù áÕã

63. Say °±Ù 64. Miqdar saylar� �¦ã� °�±Ù� 65. S�ra saylar� Ù� �ߢà�à °�± 66. K�sr saylar� ��£Æ °�±Ù� 67. Onluq k�srl�r �å�¤Ù� °�±Ù� 68. Faiz ±ãå° 69. �v�zlik �¢�ð)�¢¤Ð�õ ( 70. �ar� �v�zlikl�ri �å�µ�����ð 71. �xs �v�zlikl�ri �Ê�µ����ð 72. Sual �v�zlikl�ri ����ð��¤Î� 73. Qeyri-mü�yy�n

�v�zlikl�r ���­ßÀ ����ð)�¢§À �¢Ú� (

74. Qeyri-mü�yy�n �v�zlik

Í­ßÀ�¢�ð

75. T�yini �v�zlikl�r �É¢¢§à ����ð 76. Qay�d�� �v�zlikl�ri ®¤À ����ð�� 77. Felin ��kill�ri é�§¯� �Èõ¡ 78. Felin bacar�q ��kli �å�±®â� é�§¯� 79. Felin vacib ��kli ÷õ�¡ ïõ¡ 80. Felin ��rt ��kli �ø�µ ïõ¡ 81. Felin arzu ��kli ¡óå� ïõ¡ 82. Felin �mr ��kli ��À� ïõ¡

tehsilim.info

Page 18: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

97

83. Felin �mr ��klinin inkar�

��À� ïõ¡ å��Ð�

84. Felin iltizam ��kli �À�¬®�� ïõ¡ 85. ndiki zaman�n

iltizam formas� À �À�¬®�� ñå�²

86. Keçmi� zaman�n iltizam formas�

�À�¬®�� �ð�À

87. Felin �ühudi keçmi� zaman formas�

ê¦ëÀ �ð�À

88. Felin bitm�mi� keçmi� zaman formas�

�å���®Î� �ð�À

89. Felin n�qli keçmi� zaman formas�

�¦ Ð �ð�À

90. Felin uzaq keçmi� zaman formas�

±¢§î �ð�À

91. Felin indiki zaman formas�

é�¨ Å�Àó

92. ndiki zaman�n davam formas�

�È�¦À ñå�²À

93. Keçmi� zaman�n davam formas�

�È�¦À �ð�À

94. Felin g�l�c�k zaman formas�

Þß ®£À )�±É�� Å�Àó (

95. Qeyri-q�ti g�l�c�k zaman formas�

�±É��³ �§ëâ �¢Ú Å�Àó

96. Feli ba�lama �Õã¡ ïõ¡ 97. Keçmi� zaman feli

sif�ti ��ȧÕÀ áÕã

98. ndiki zaman feli sif�ti

�¦Ù�¯ áÕã

99. M�sd�r å±ÊÀ 100. Fel kökü Þ§¯ ï¤�å 101. Fel �sas� Þ§¯ ��Î� 102. �xs sonluqlar� ïÎ�ɵ 103. Söz birl��m�l�ri ï�¦Æ ��­ß¢Æ�à 104. T�yin olunan söz

(izaf�t birl��m�sinin birinci t�r�fi)

¥�²À

105. T�yin (izaf�t birl��m�sinin ikinci t�r�fi)

ï¢�� ¥�²À

106. zaf�t t�rkibi (birl��m�si)

ï¯�ð� ÷¢Æ�à

107. Yana�ma yolu il� �m�l� g�l�n birl��m�l�r

÷Ð�Ì�� ÷¢Æ�à

108. zaf�t z�nciri ï¯�ð� ¬¢ÌÐó 109. M�nsubiyy�t bildir�n

izaf�t birl��m�l�ri �ߣРï¯�ð�

110. Yiy�lik m�nas� bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� ��¦À

111. M�xsusluq bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� �Ê¢Ê�à

112. Cins m�nas� bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� �Ð�¢î

113. Ox�ay�� m�nas� bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� �­¢ß¤à

114. Zaman m�nas� bildir�n söz birl��m�l�ri

¢Æ�à �Ð�Àó ÷

115. M�kan m�nas� bildir�n söz birl��m�l�ri

�Ð��À ÷¢Æ�à

116. Z�rf ¥�ÿ 117. Sad� z�rfl�r �°�Î ¥¡�ÿ 118. Düz�ltm� z�rfl�r ꮤÀ ¥¡�ÿ 119. Mür�kk�b z�rfl�r ÷Æ�À ¥¡�ÿ 120. Zaman z�rfi Å�Àó ¥�ÿ 121. M�kan z�rfi Å��À ¥�ÿ 122. K�miyy�t z�rfi ��Æ ¥�ÿ 123. T�rzi-h�r�k�t z�rfi ��ÐÈ�� ¥�ÿ 124. Ox�arl�q bildir�n z�rf ï¢ß¤à ¥�ÿ 125. nkar z�rfi å��Ð� ¥�ÿ 126. Qo�ma ï¯�ð� ¥�¨ 127. Ba�lay�c� îå ¥�¨ 128. Tabesizlik

ba�lay�c�lar� �§î�à �¢Ú îå ¥¡�¨

129. Sad� ba�lay�c�lar �°�Î îå ¥¡�¨ 130. Mür�kk�b

ba�lay�c�lar ÷Æ�À îå ¥¡�¨

131. Tam fell�r æ�à é�§¯� 132. Qaydal� fell�r �Î�¢â é�§¯� 133. Qaydas�z fell�r �Ù��Î é�§¯� 134. T�sirli fell�r �±§®À é�§¯�� 135. T�sirsiz fell�r æó¾ é�§¯� 136. M�lum fell�r æȦ§À é�§¯� 137. M�chul fell�r À é�§¯� éÈ­Ì 138. radi fell�r �°�å� é�§¯� 139. smi x�b�r ��Î� �ßô 140. Feli x�b�r �¦§¯ �ßô 141. Sad� müxt�s�r cüml� �Ê®�À �°�Î ï¦�õ 142. Sad� geni� cüml� øÈ£ßÀ �°�Î ï¦�õ 143. Bütöv cüml� ÞÀ�Æ ï¦�õ 144. Yar�mç�q cüml� �â�Ð ï¦�õ 145. �xssiz cüml� ��µ �î ï¦�õ 146. Müst�qil cüml� Í¢ ®£À ï¦�õ 147. Qeyri-müst�qil cüml� Í¢ ®£À �¢Ú ï¦�õ 148. H�mcins üzvlü

cüml�l�r ËÉÌ�� Ȳ٠�î �í�õ

149. Cüml�nin ba� üzvl�ri ï¦�õ Í�� ïõå° ��²Ù� 150. Cüml�nin ikinci

d�r�c�li üzvl�ri ï¦�õ æ¡° ïõå° ��²Ù�

151. Vasit�li tamaml�q Í�®ÀïëÎ�Èî 152. Vasit�siz tamaml�q ïëÎ�¡ �î Í�®À 153. Tabesiz mür�kk�b

cüml� ÷Æ�À ï¦�õÎÈ¢� ï®

154. Tabeli mür�kk�b cüml�

�§î�à ÷Æ�À ï¦�õ

155. Ba� cüml� �¦ã� ï¦�õ 156. Budaq cüml� ï¦�õ¡�¢�) �Ù�¯ ï¦�õ ( 157. T�yin budaq cüml�si ï¦�õ�É¢¢§à ¡�¢� 158. Tamaml�q budaq

cüml�si ï¦�õ ¡�¢� ���®À

159. M�qs�d budaq cüml�si

ï¦�õ¡�¢� �±Ê À

160. �rt budaq cüml�si ï¦�õ¡�¢� �ø�µ 161. S�b�b budaq cüml�si ï¦�õ¡�¢� �ßßÎ 162. Zaman budaq cüml�si ï¦�õ ¡�¢� �Ð�Àó 163. Güz��t budaq cüml�si ï¦�õ ¡�¢� áµÑ� 164. Möt�riz� ¬®Ð���)Ð�å��¬® (

tehsilim.info