Top Banner
TLB QBULU – 2014 80 NGLS, ALMAN, FRANSIZ DLLR (I, II v III ixtisas qruplar üçün) Ümumthsil mktblri üçün xarici dillr (ingilis, fransz v alman dillri) üzr qüvvd olan proqramlarda bu dillrin tdrisinin balca vzifsi öyrniln dili ünsiyyt vasitsin çevirmk v ondan kommunikativ mqsd üçün istifad etmk kimi müyyn olunmudur. Buna uyun olaraq ümumthsil mktblrind xarici dillrin tdrisinin sas mzmunu agirdlrd dil v nitq sahsind bilik v bacarqlarn formaladrlmas, xarici dil tliminin hyatla laqsinin möhkmlndirilmsi, yni dil sahsind qazanlm bilik v bacarqlarn nizamlanb nitq vrdilrin çevrilmsi istiqamtin yönldilmidir. Xarici dillrdn test imtahannn mzmununda abituriyentlrin nitq sahsindki bacarqlarnn, öyrniln dild öz fikirlrini ifad ed bilm, oxuduqlar mlumatlar anlama, hmsöhbtlri il ünsiyyt yaratma bacarqlarnn, mntiqi tfkkür trzinin üz çxarlmasna daha geni yer verilir. Xüsusil, filolojiyönümlü 3-cü ixtisas qrupu abituriyentlrin imtahan zaman tklif olunan test taprqlarnda daha geni v drin linqvistik bacarq v vrdilrin yoxlanlmas nzrd tutulur. Odur ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha çox fikir vermli, qazandqlar biliklrdn praktik olaraq istifad etmyi öyrnmlidirlr. Tqdim olunan ingilis, alman, fransz dillri üzr qbul proqramlarnda hr bir dil üzr testl yoxlamann mzmunu, strukturu v mqsdlri müyyn edilir. Proqramlara daxil edilmi material orta mktb hcmind olub sistemli xarakter dayr. Bu, abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman öz biliklrini dil haqqnda elmin saslarna uyun kild nizama salmaa, mövzular laqli kild tkrarlamaa, fonetika, leksika, sözdüzltm, qrammatika sahsind qazandqlar bacarq v vrdilri daha da möhkmlndirmy kömk edckdir. Leksik minimuma gldikd, xatrlatmaq istrdik ki, nzrd tutulmu 2500 produktiv (aktiv) v 600-700 reseptiv (passiv) lüt fondu hazrda son hdd sayla bilmz. Odur ki, leksik minimum dedikd, TQDK-nn abituriyentlr kömk mqsdi il nr etdiyi müvafiq lütlr daxil edilmi söz ehtiyat nzrd tutulur. Proqramlar iki hissdn ibartdir. Birinci hissd (bu hiss bütün dillr üçün eynidir) abituriyentlrin yiylnmli olduqlar bilik, bacarq v vrdilr minimumu göstrilir. kinci hiss müvafiq dild nitq faliyytinin inkiaf, rabitli nitq vrdilrinin formaladrlmas üçün zruri olan fonetik, leksik v qrammatik minimumdan ibartdir. Danq sahsind bacarq v vrdilr dedikd aadaklar nzrd tutulur: - dil sahsind istifad olunan sas anlaylar frqlndirmk; - hrf v sslri bir-birindn frqlndir bilmk; - sözlrd (sad, düzltm v mürkkb sözlrd) vurunu müyyn etmk; - sad cümld (nqli, mr v sual cümllrind) intonasiya növlrini ayrmaq; - verilmi suffiks v prefikslrin kömyi il sözlr düzltmk; sad, düzltm v mürkkb sözlri frqlndirmk; - sözlrin bu v ya digr nitq hisssin aid olduunu müyyn etmk v hmin nitq hisssinin ilnm xüsusiyytlrini bilmk; - proqramda nzrd tutulmu leksik minimum dairsind sözlrin mnasn rh etmk, onlarn sinonim v antonimlrini seçmk, atalar sözlri v frazeoloji birlmlrdn istifad etmk; - fellrin müxtlif zaman formalarn düzltmk v onlar cümld iltmk; - ictimai-siyasi, sosial-mdni, elmi-populyar v mit xarakterli, orta çtinlikli mtnlri v ölkünasla dair materiallar oxuyub baa dümk; - mtni hisslr bölmk, onun hisslrinin sas mnasn müyyn etmk; - sözönlrindn yerind istifad etmk; - monoloq v ya dialoq klind verilmi kiçik mtnlri, cümllri mntiqi v ardcl ifad etmk v ya tamamlamaq; - sad v mürkkb cümllr, mtn v dialoqlar qura bilmk; - suallara cavab vermk v suallar qurmaq; - verilmi trcüm nümunlrindn (ana dilindn xarici dil) düzgün variant seçmk; - vasitli nitqi vasitsiz nitq (v ya ksin) çevir bilmk. - nzrd tutulmu leksik minimum sasnda müvafiq müddalarn düzgünlüyünü qiymtlndirmk, mntiqi ntic çxarmaq, ümumildirmk, sbb-ntic laqlrini müyyn etmk. tehsilim.info
18

1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

May 24, 2018

Download

Documents

lymien
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014

80

�NG�L�S, ALMAN, FRANSIZ D�LL�R�

(I, II v� III ixtisas qruplar� üçün)

Ümumt�hsil m�kt�bl�ri üçün xarici dill�r (ingilis, frans�z v� alman dill�ri) üzr� qüvv�d� olan proqramlarda bu dill�rin t�drisinin ba�l�ca v�zif�si öyr�nil�n dili ünsiyy�t vasit�sin� çevirm�k v� ondan kommunikativ m�qs�d üçün istifad� etm�k kimi mü�yy�n olunmu�dur. Buna uy�un olaraq ümumt�hsil m�kt�bl�rind� xarici dill�rin t�drisinin �sas m�zmunu �agirdl�rd� dil v� nitq sah�sind� bilik v� bacar�qlar�n formala�d�r�lmas�, xarici dil t�liminin h�yatla �laq�sinin möhk�ml�ndirilm�si, y�ni dil sah�sind� qazan�lm�� bilik v� bacar�qlar�n nizamlan�b nitq v�rdi�l�rin� çevrilm�si istiqam�tin� yön�ldilmi�dir.

Xarici dill�rd�n test imtahan�n�n m�zmununda abituriyentl�rin nitq sah�sind�ki bacar�qlar�n�n, öyr�nil�n dild� öz fikirl�rini ifad� ed� bilm�, oxuduqlar� m�lumatlar� anlama, h�msöhb�tl�ri il� ünsiyy�t yaratma bacar�qlar�n�n, m�ntiqi t�f�kkür t�rzinin üz� ç�xar�lmas�na daha geni� yer verilir. Xüsusil�, filolojiyönümlü 3-cü ixtisas qrupu abituriyentl�rin� imtahan zaman� t�klif olunan test tap��r�qlar�nda daha geni� v� d�rin linqvistik bacar�q v� v�rdi�l�rin yoxlan�lmas� n�z�rd� tutulur.

Odur ki, cari ild� d� abituriyentl�r imtahana haz�rla�an zaman dill� ba�l� bilikl�ri m�nims�m�kl� yana��, bu sah�d� v�rdi� v� bacar�qlar�n qazan�lmas�na daha çox fikir verm�li, qazand�qlar� bilikl�rd�n praktik olaraq istifad� etm�yi öyr�nm�lidirl�r.

T�qdim olunan ingilis, alman, frans�z dill�ri üzr� q�bul proqramlar�nda h�r bir dil üzr� testl� yoxlaman�n m�zmunu, strukturu v� m�qs�dl�ri mü�yy�n edilir.

Proqramlara daxil edilmi� material orta m�kt�b h�cmind� olub sistemli xarakter da��y�r. Bu, abituriyentl�r� imtahana haz�rla�an zaman öz bilikl�rini dil haqq�nda elmin �saslar�na uy�un ��kild� nizama salma�a, mövzular� �laq�li ��kild� t�krarlama�a, fonetika, leksika, sözdüz�ltm�, qrammatika sah�sind� qazand�qlar� bacar�q v� v�rdi�l�ri daha da möhk�ml�ndirm�y� köm�k ed�c�kdir.

Leksik minimuma g�ldikd�, xat�rlatmaq ist�rdik ki, n�z�rd� tutulmu� 2500 produktiv (aktiv) v� 600-700 reseptiv (passiv) lü��t fondu haz�rda son h�dd say�la bilm�z. Odur ki, leksik minimum dedikd�, TQDK-n�n abituriyentl�r� köm�k m�qs�di il� n��r etdiyi müvafiq lü��tl�r� daxil edilmi� söz ehtiyat� n�z�rd� tutulur.

Proqramlar iki hiss�d�n ibar�tdir. Birinci hiss�d� (bu hiss� bütün dill�r üçün eynidir) abituriyentl�rin yiy�l�nm�li olduqlar� bilik, bacar�q v� v�rdi�l�r minimumu göst�rilir. kinci hiss� müvafiq dild� nitq f�aliyy�tinin inki�af�, rabit�li nitq v�rdi�l�rinin formala�d�r�lmas� üçün z�ruri olan fonetik, leksik v� qrammatik minimumdan ibar�tdir.

Dan���q sah�sind� bacar�q v� v�rdi�l�r dedikd� a�a��dak�lar n�z�rd� tutulur: - dil sah�sind� istifad� olunan �sas anlay��lar� f�rql�ndirm�k; - h�rf v� s�sl�ri bir-birind�n f�rql�ndir� bilm�k; - sözl�rd� (sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b sözl�rd�) vur�unu mü�yy�n etm�k; - sad� cüml�d� (n�qli, �mr v� sual cüml�l�rind�) intonasiya növl�rini ay�rmaq; - verilmi� suffiks v� prefiksl�rin köm�yi il� sözl�r düz�ltm�k; sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b sözl�ri f�rql�ndirm�k; - sözl�rin bu v� ya dig�r nitq hiss�sin� aid oldu�unu mü�yy�n etm�k v� h�min nitq hiss�sinin i�l�nm�

xüsusiyy�tl�rini bilm�k; - proqramda n�z�rd� tutulmu� leksik minimum dair�sind� sözl�rin m�nas�n� ��rh etm�k, onlar�n sinonim v�

antoniml�rini seçm�k, atalar sözl�ri v� frazeoloji birl��m�l�rd�n istifad� etm�k; - fell�rin müxt�lif zaman formalar�n� düz�ltm�k v� onlar� cüml�d� i�l�tm�k; - ictimai-siyasi, sosial-m�d�ni, elmi-populyar v� m�i��t xarakterli, orta ç�tinlikli m�tnl�ri v� ölk��ünasl��a dair

materiallar� oxuyub ba�a dü�m�k; - m�tni hiss�l�r� bölm�k, onun hiss�l�rinin �sas m�nas�n� mü�yy�n etm�k; - sözönl�rind�n yerind� istifad� etm�k; - monoloq v� ya dialoq ��klind� verilmi� kiçik m�tnl�ri, cüml�l�ri m�ntiqi v� ard�c�l ifad� etm�k v� ya

tamamlamaq; - sad� v� mür�kk�b cüml�l�r, m�tn v� dialoqlar qura bilm�k; - suallara cavab verm�k v� suallar qurmaq; - verilmi� t�rcüm� nümun�l�rind�n (ana dilind�n xarici dil�) düzgün variant� seçm�k; - vasit�li nitqi vasit�siz nitq� (v� ya �ksin�) çevir� bilm�k. - n�z�rd� tutulmu� leksik minimum �sas�nda müvafiq müdd�alar�n düzgünlüyünü qiym�tl�ndirm�k, m�ntiqi

n�tic� ç�xarmaq, ümumil��dirm�k, s�b�b-n�tic� �laq�l�rini mü�yy�n etm�k.

tehsilim.info

Page 2: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

81

�NG�L�S D�L�

FONET�KA (PHONETICS)

ngilis dilinin h�rf v� s�s t�rkibi. S�s-h�rf münasib�ti. Sözl�rd� s�s t�rkibi il� h�rf t�rkibinin bir-birin� uy�un g�lm�m�si hallar�. H�rf v� h�rf birl��m�l�rinin oxunu� qaydalar�. Uzun v� q�sa sait s�sl�r. Monoftonqlar v� diftonqlar. Kar v� cingiltili samit s�sl�r.

Aç�q v� qapal� heca. Vur�u.

LEKS�KA (LEXICS)

Sözün leksik v� qrammatik m�nalar�. Sözl�rin qu-rulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm�, mür�kk�b sözl�r. T�k-m�nal� v� çoxm�nal� sözl�r. Sinoniml�r (Synonyms). Antoniml�r (Antonyms). Frazeoloji birl��m�l�r. Atalar sözl�ri. Nitq etiketi.

Sözdüz�ltm� (Word formation). sim düz�ld�n

suffiksl�r: -er, -ment, -tion (-sion), -ness, -ity , -ing, -th, -dom, -ship v� s.

Sif�t düz�ld�n suffiksl�r: -less, -ful, -able,-y, -ly (a weekly newspaper), -ous, -ish v� s.

Say düz�ld�n suffiksl�r: -teen, -ty, -th. Fel düz�ld�n suffiksl�r: -ify, -ize, -ate v� s. Z�rf düz�ld�n suffiksl�r: -ly (to publish weekly),

-ward v� s. Ön��kilçil�r (prefixes): re-, un-, mis-, dis-, il-, im-,

in-, ir-, pre-, post-, anti- v� s.

QRAMMAT�KA (GRAMMAR) MORFOLOG�YA (MORPHOLOGY) Nitq hiss�l�ri (The Parts of Speech). Ümumi

m�lumat. �sas v� köm�kçi nitq hiss�l�ri. �sim (The Noun). smin �sas qrammatik �lam�tl�ri.

Xüsusi v� ümumi isiml�r. Ümumi isiml�rin t�snifat�. Konkret v� müc�rr�d isiml�r. Toplu isiml�r. Maddi isiml�r. Say�lan v� say�lmayan isiml�r.

smin hallar�: ümumi hal (The Common Case) v� yiy�lik hal (The Genitive Case).

Canl� varl�qlar� bildir�n isiml�rin yiy�lik hal�n�n düz�ldilm�si. Mür�kk�b isiml�rin yiy�lik hal�n�n düz�ldilm�si. Canl� v� cans�z varl�qlar� bildir�n isiml�r-d� yiy�lik hal�n of sözönü il� ifad� edilm�si.

T�k v� c�m isiml�r. Yaln�z t�kd� i�l�n�n isiml�r. Yaln�z c�md� i�l�n�n isiml�r. C�m formas� xüsusi

qayda il� düz�l�n isiml�r (a child-children, a mouse-mice). T�k v� c�m formas� eyni olan isiml�r (a sheep – sheep, a deer – deer). Mür�kk�b ismin c�m formas�n�n düz�ldilm�si.

Artikl (The Article). Qeyri-mü�yy�nlik (a, an) v� mü�yy�nlik (the) artikllar� v� onlar�n i�l�dilm�si hallar�.

Sif�t (The Adjective). Sif�tin �sas qrammatik xüsusiyy�tl�ri.

Sif�tin d�r�c�l�ri (Degrees of Comparison): adi (Positive Degree), müqayis� (Comparative Degree) v� üstünlük (Superlative Degree) d�r�c�l�ri. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri kökünd�n d�yi�m�kl�

düz�l�n sif�tl�r: bad-worse-(the) worst. Sif�tin ba�lay�c� fell�rl� (to taste, to smell, to look

(görünm�k), to feel, to sound, to be, to get, to become, to seem) i�l�dilm�si: She feels bad. He looked sad.

(Not) as ... as, than, not so ... as ba�lay�c�lar� il� konstruksiyalar.

siml��mi� (substantivl��mi�) sif�tl�r. Sif�tin sintaktik funksiyalar�: 1) t�yin kimi: She is a diligent pupil. 2) predikativ kimi: The book is interesting. Say (The Numeral). Miqdar v� s�ra saylar�. S�ra

saylar�n�n düz�ldilm�si. Many, much, little, few, a little, a few, a lot (of)

sözl�rinin i�l�nm�si. �v�zlik (The Pronoun). �v�zlikl�rin növl�ri. �xs �v�zlikl�ri (Personal Pronouns). �xs

�v�zlikl�rinin hallar�: adl�q hal� (The Nominative Case) v� obyekt hal� (The Objective Case).

Yiy�lik �v�zlikl�ri (Possessive Pronouns): as�l� (isiml� i�l�n�n) v� müst�qil (isimsiz i�l�n�n) formalar�.

Some, any, no, every �v�zlikl�ri v� onlar�n tör�m�l�ri.

One sözünün müxt�lif m�nalarda i�l�dilm�si. T�yini �v�zlikl�r (Defining Pronouns): all, both,

either, other, another, each, every. Qay�d�� �v�zlikl�ri (Reflexive Pronouns): myself,

yourself v� s. Qar��l�q �v�zlikl�ri (Reciprocal Pronouns): each

other, one another. �ar� �v�zlikl�ri (Demonstrative Pronouns): this,

that, such, (the) same. Sual (Interrogative), nisbi (Relative) v� ba�lay�c�

(Conjunctive) �v�zlikl�r: who, which, what, whose, whom, that.

nkar �v�zlikl�ri (Negative Pronouns): no, neither. Z�rf (The Adverb). Z�rfin �sas qrammatik

xüsusiyy�tl�ri. Z�rfin müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin

düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Sual, ba�lay�c� v� nisbi z�rfl�r (when, where, why,

how v� s). Yer v� zaman z�rfl�ri (now, then, yesterday,

here, there, near, far v� s.). Ölçü v� d�r�c� z�rfl�ri: very (very cold), quite

(quite calm), too (too much), enough (well enough, clever enough), so (so pretty, so quietly) v� s.

Fel (The Verb). Felin �sas qrammatik xüsusiyy�tl�ri.

To be, to have v� to do fell�rinin �sas v� köm�kçi fel kimi i�l�nm�si. To be felinin ba�lay�c� fel kimi i�l�nm�si.

Modal fell�r (The Modal Verbs) v� onlar�n ekvivalentl�ri: can (could), may (might), must, to have to, to be able to, need, ought to, should.

To be going to ifad�si.

tehsilim.info

Page 3: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 �ngilis dili

82

Felin x�b�r ��kli (The Indicative Mood). ndiki qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The Present

Indefinite Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Keçmi� qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The

Past Indefinite Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dil-m�si. Qaydal� v� qaydas�z fell�r (The Regular and Irregular Verbs). Used + m�sd�r birl��m�si.

G�l�c�k qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The Future Indefinite Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Keçmi�� n�z�r�n g�l�c�k qeyri-mü�yy�n zaman formas�n�n (The Future Indefinite in the Past Tense Form) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

ndiki davamedici (The Present Continuous Tense Form), keçmi� davamedici (The Past Continuous Tense Form) v� g�l�c�k davamedici (The Future Continuous Tense Form) zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

ndiki bitmi� (The Present Perfect Tense Form), keçmi� bitmi� (The Past Perfect Tense Form), g�l�c�k bitmi� zaman (The Future Perfect Tense Form), indiki bitmi� davamedici (The Present Perfect Continuous Tense Form) v� keçmi� bitmi� davamedici (The Past Perfect Continuous Tense Form) zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Zamanlar�n uzla�mas� (The Sequence of Tenses). Felin m�chul növü (The Passive Voice). The Present Indefinite, The Past Indefinite, The

Future Indefinite, The Present Perfect v� The Past Perfect zaman formalar�n�n m�chul növd� i�l�dilm�si.

Felin �mr ��klinin (The Imperative Mood) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Felin vasit�li ��klinin (The Subjunctive Mood) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si (Past Subjunctive v� Past Perfect Subjunctive).

Felin ��xssiz (t�srifl�nm�y�n) formalar�. M�sd�r (The Infinitive). Tamaml�q–m�sd�r t�rkibi (The Objective-with-the-Infinitive Construction). Mübt�da–m�sd�r t�rkibi (The Subjective Infinitive Construction). Feli sif�t (Participle I, Participle II). Tamaml�q – feli sif�t t�rkibi (The Objective Participial Construction). Cerund (The Gerund), feli isim (Verbal Noun); onlar�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Sözönü (The Preposition). M�kan (in, on, under v� s.), istiqam�t (to, into, out of v� s.), zaman (on, at, in v� s.), müc�rr�d �laq� (with, without, about, for, in spite of v� s.) bildir�n sözönl�ri.

�dat (The Particle). Too, also, either �datlar�n�n i�l�nm�si.

Ba�lay�c� (The Conjunction). Tabesiz v� tabeli ba�lay�c�lar (that, because, if, for, so, and, whether … or, not only … but (also), both … and, though, although v� s.)

S�NTAKS�S (SYNTAX) Sad� cüml� (The Simple Sentence). Ünsiyy�t

m�qs�din� gör� cüml� növl�ri: n�qli cüml� (t�sdiq v� inkar formalar�), sual cüml�si (ümumi, xüsusi, seçm� v� ay�r�c� suallar), �mr cüml�si, nida cüml�si. Cüml� üzvl�ri. Ba� v� ikinci d�r�c�li üzvl�r. X�b�rin mübt�da il� uzla�mas�.

There formal sözü il� ba�lanan cüml�l�r. Mür�kk�b tamaml�q (The Complex Object). ”I

want you to help him. The story made us laugh. I saw her crossing (cross) the street“. tipli cüml�l�r.

Mür�kk�b mübt�da (The Complex Subject): The boy was seen to work. He was made to go home.

Cüml�nin qurulu�una gör� növl�ri. Sad� müxt�s�r v� sad� geni� cüml�l�rin qurulu�u v� i�l�dilm�si.

Sad� cüml�d� söz s�ras�. So do I; Neither do I ; Do I? Don’t I? tipli cüml�l�r. �xssiz cüml�l�r: It is cold. It is early. It is

morning. It is snowing v� s. Mür�kk�b cüml� (The Composite Sentence).

Tabesiz v� tabeli mür�kk�b cüml�l�r (The Compound and The Complex Sentences).

Budaq cüml�l�rin növl�ri: mübt�da (the subject clause), x�b�r (the predicative clause), tamaml�q (the object clause) v� t�yin (the attributive clause) budaq cüml�l�ri; z�rflik budaq cüml�l�ri (the adverbial clauses): zaman (of time), yer (of place), ��rt (of condition), s�b�b (of cause), güz��t (of concession), n�tic� (of result), m�qs�d (of purpose), müqayis� (of comparison) budaq cüml�l�ri.

Vasit�siz v� vasit�li nitq (Direct and Indirect Speech). Vasit�siz nitqin vasit�li nitq�, vasit�li nitqin vasit�siz nitq� çevrilm�si qaydalar�.

Qeyd: bacar�q v� v�rdi�l�r haqq�nda bax: s�h. 80.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. G.Hüseynzad� v� ba�qalar�. English. 5-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

2. F.Seyidov v� ba�qalar�. English. 6-c� sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

3. A.R�sulova v� ba�qalar�. English. 7-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

4. N.Yusifov v� ba�qalar�. English. 8-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2011.

5. Z.A�ayev v� ba�qalar�. English. 9-cu sinif. Bak�, 2010. 6. Z.A�ayev v� ba�qalar�. English. 10-cu sinif. Bak�, 2010. 7. Z.A�ayev v� ba�qalar�. English. 11-ci sinif. Bak�, 2010. 8. O.Musayev. �ngilis dilinin qrammatikas�. Bak�, 2007. 9. �ngilisc�-Az�rbaycanca lü��t. “Abituriyent”in xüsusi

burax�l���. Bak�, 2013. 10. English. Q�bul imtahanlar�na haz�rla�anlar, yuxar�

sinif �agirdl�ri v� mü�lliml�r üçün v�sait. Bak�, 2013. 11. �ngilis dili. 5–11-ci sinifl�r üçün test tap��r�qlar�

toplular�. “Abituriyent” jurnal�n�n xüsusi bura-x�l��lar�. Bak�, 2013.

�ngilis dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n ingilis dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur.

Seminar�n r�hb�ri dos. R.B.�hm�dova.

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��di-rilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

tehsilim.info

Page 4: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

83

ALMAN D�L�

FONET�KA (DIE PHONETIK) Alman dilinin h�rf v� s�s t�rkibi. S�s-h�rf

münasib�ti. Uzun v� q�sa sait s�sl�r. S�s v� h�rf birl��m�l�ri. Diftonqlar, affrikatlar.

Söz vur�usu. Mür�kk�b sözl�rd� vur�u. Ayr�lan v� ayr�lmayan ön��kilçili fell�rd� vur�u.

N�qli, sual v� �mr cüml�l�rinin intonasiyas�.

LEKS�KA (DIE LEXIK) Sözün leksik m�nas�. T�km�nal� v� çoxm�nal�

sözl�r. Sinoniml�r (Synonyme). Antoniml�r (Antonyme). Sabit söz birl��m�l�ri v� nitq etiketl�ri.

Sözdüz�ltm� (Die Wortbildung). -er, -ler, -ner, -ling, -ist, -ent, -ant (ki�i cinsli); -ung, -heit, -keit, -in, -schaft, -igkeit, -ei, -tion , -tät (qad�n cinsli); -um, -chen, -lein (orta cinsli) v� s. suffiksl�rl� düz�l�n isiml�r; ge- prefiksi v� -e suffiksi il� düz�l�n orta cinsli isiml�r (das Gebäude, das Gebirge v� s.)

-ig, -lich, -los, -bar, -sam, -isch suffiksl�ri v� un- ön��kilçisi (prefiksi) il� düz�l�n sif�tl�r.

Ayr�lan v� ayr�lmayan ön��kilçil�rl� düz�l�n fell�r. Mür�kk�b fell�rin (kennen lernen, zurück kehren,

fort gehen, stehen bleiben, zurück fahren, spazieren gehen v� s.) düz�ldilm�si.

QRAMMAT�KA (DIE GRAMMATIK) MORFOLOG�YA (DIE MORPHOLOGIE) Nitq hiss�l�ri (Die Wortarten). Ümumi m�lumat.

�sas v� köm�kçi nitq hiss�l�ri. �sim (Das Substantiv). smin �sas qrammatik

�lam�tl�ri; cinsi, hal� v� k�miyy�ti. Cinsin m�na v� suffiksl�r� gör� t�yin olunmas�. siml�rin qurulu�ca növl�ri.

siml�rin c�ml�nm�si (Pluralbildung der Substantive): I tip � �e; – e; II tip –(e)n, -n; III tip � �er, -er; IV tip –; � � , V tip –s.

siml�rin hallanmas� (Deklination der Substantive); qüvv�tli, qad�n cinsli, z�if hallanma. Xüsusi hallanma:

Nom. – der Name; das Herz Gen. – des Namens; des Herzens Dat. – dem Namen; dem Herzen Akk. – den Namen; das Herz

siml�rin c�md� hallanmas� (Deklination der Substantive im Plural):

Nom. – die Kinder Gen. – der Kinder Dat. – den Kindern Akk. – die Kinder Artikl (Der Artikel). Artiklin növl�ri: mü�yy�n

(der bestimmte Artikel) v� qeyri-mü�yy�n (der unbestimmte Artikel) artikll�r. Artiklin cins, hal, k�miyy�t bildirm�si. Artiklin i�l�nm�si v� dü�m�si hallar�.

Sif�t (Das Adjektiv). Sif�tin �sas qrammatik xüsusiyy�tl�ri.

Sif�tin d�r�c�l�ri (Steigerungsstufen der Adjektive): adi, müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri (Positiv, Komparativ, Superlativ).

Müst�sna hallar (Ausnahmen) (gut – besser – am besten, der (die, das) beste v� s.

Sif�tin hallanmas� (Deklination der Adjektive). Sif�tin z�if, qüvv�tli v� qar���q hallanmas�. Sif�tin cüml�d� funksiyalar�: a) sif�tin ismi x�b�r kimi i�l�nm�si: (Das Gras ist

grün. Der Tag ist lang, Die Straße ist breit); b) sif�tin t�yin kimi i�l�nm�si: (das grüne Gras,

der lange Tag, die breite Straße). �v�zlik (Das Pronomen). �v�zlikl�rin növl�ri:

��xs, yiy�lik, qay�d��, sual, i�ar�, qeyri-mü�yy�n, ��xssiz, inkar v� nisbi �v�zlikl�r. �v�zlikl�rin hallan-mas� (Deklination der Pronomen). �v�zlikl�rin i�l�n-m� xüsusiyy�tl�ri.

Kein inkar �v�zliyinin hallanmas� v� i�l�dilm�si. Man (qeyri-mü�yy�n ��xs) v� es (��xssiz)

�v�zlikl�ri. Alle, niemand, jemand �v�zlikl�rinin i�l�nm�si. Nisbi �v�zlikl�rin (der, das, die, welcher,

welches, welche) hallanmas� v� i�l�dilm�si. Es �v�zliyinin çoxm�nal�l���. Say (Das Zahlwort). Miqdar v� s�ra saylar�

(Kardinal -und- Ordinalzahlen). Miqdar v� s�ra saylar�n�n düz�ldilm�si. S�ra

saylar�n�n hallanmas� v� i�l�dilm�si. Tarixl�rin i�l�dilm�si (1999-cu il� q�d�r v� 2000-ci ild�n

sonrak� tarixl�r). Z�rf (Das Adverb). Z�rfl�rin m�naca növl�ri: yer,

zaman, t�rzi-h�r�k�t, k�miyy�t z�rfl�ri. D�r�c�l�n�n z�rfl�r. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri xüsusi yolla

düz�l�n z�rfl�r: viel mehr am meisten gern lieber am liebsten wenig minder am mindesten bald eher am ehesten v� s.

Fel (Das Verb). Felin üç �sas formas� (Die Grundformen der Verbs). �sas – köm�kçi, z�if – qüvv�tli, qaydal�-qaydas�z, qay�d�� v� modal fell�r.

Alman felinin üç �sas formas� (der Infinitiv, der Imperfekt, das Partizip II). Köm�kçi v� qaydas�z fell�rin (sein, haben, werden, gehen, stehen, tun, bringen, denken, wissen) 3 �sas formas�.

tehsilim.info

Page 5: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 Alman dili

84

Felin zamanlar� (Zeitformen des Verbs) (Präsens, Präteritum, Perfekt, Plusquamperfekt, Futurum-I). Zaman uzla�mas�.

Felin �mr formas� (Der Imperativ). �mr formas�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si (Sprich laut! Sprecht laut! Sprechen Sie laut!).

Fell�rin idar�si (Rektion des Verbs); sözönüsüz v� sözönülü idar�.

Felin t�srifl�nm�y�n formalar�. M�sd�r (Der Infinitiv). M�sd�rin zu il�

(beginnen, bitten, vergessen v� s.) v� zu-suz (gehen, fahren v� s.) i�l�dilm�si: Der Lehrer beginnt zu diktieren. Wir beschlie�en den Jungen heute zu besuchen. Wir gehen Bücher holen.

M�sd�r qruplar� v� m�sd�r t�rkibl�rinin i�l�dilm�si: um...zu+Infinitiv, ohne...zu+Infinitiv, statt...zu +Infinitiv t�rkibl�ri. Feli sif�tin formalar� (Partizip I v� Partizip II), onlar�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Felin m�chul növü (Das Passiv). Präsens, Präteritum v� Perfekt Passiv-in düz�ldilm�si, i�l�dilm�si.

Sözönül�r (Die Präpositionen). Akkusativ hal�n� t�l�b ed�n sözönül�ri: ohne,

durch, gegen, für, um, entlang, bis v� s. Dativ hal�n� t�l�b ed�n sözönül�ri: mit, aus, zu,

bei, nach, von, außer, seit, gegenüber, entgegen. Dativ v� Akkusativ hallar�n� t�l�b ed�n sözönül�ri:

in, an, auf, vor, neben, über, hinter, unter zwischen.

Genitiv hal�n� t�l�b ed�n sözönül�ri: wegen, während, trotz, statt (anstatt) v� s.

In, an, um sözönül�rinin zaman m�nas�nda i�l�nm�si (in diesem Jahr, in diesem Monat, im Monat Mai, im Januar; am 24. Mai, am Montag, am Sonnabend; um 2 Uhr, um 9 Uhr).

Ba�lay�c�lar (Die Konjunktionen). Tabe etm�y�n (und, denn, aber, darum, deshalb, entweder...oder, weder...noch, sondern auch, sowohl ...als auch, nicht nur… sondern auch) v� tabe ed�n (dass, ob, als, wenn, nachdem, weil, damit v� s.) ba�lay�c�lar.

S�NTAKS�S (DIE SYNTAX) Sad� cüml� (Der einfache Satz). Cüml�nin

qrammatik �sas�. Mübt�da v� x�b�rin ��xs� v� k�miyy�t� gör� uzla�mas�. Cüml�nin m�naca növl�ri: n�qli, sual v� �mr cüml�l�ri. Sad� cüml�d� söz s�ras�. nkarl�q bildir�n nicht v� kein sözl�rinin cüml�d� yeri.

Mür�kk�b cüml� (Der zusammengesetzte Satz). Tabeli v� tabesiz mür�kk�b cüml�. T�srifl�n�n felin ba� v� budaq cüml�d� yeri. Budaq cüml�d� söz s�ras� (Die Wortfolge im Nebensatz).

Budaq cüml�nin növl�ri: tamaml�q (der Objektsatz), t�yin (der Attributsatz), z�rflik budaq cüml�l�ri (der Adverbialsätze): der Temporalsatz – zaman, der Kausalsatz – s�b�b, der Finalsatz –m�qs�d, der Bedingungssatz – ��rt budaq cüml�l�ri.

Vasit�siz v� vasit�li nitq (die direkte und indirekte Rede).

Qeyd: bacar�q v� v�rdi�l�r haqq�nda bax: s�h. 80.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. Ç.Qurbanl�, V.Bax��ova, T.Abdullayeva. Deutsch. 5-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 2006.

2. F.Veys�lli, Z.Quliyev. Deutsch. 6-c� sinif üçün d�rslik. “Kövs�r” n��riyyat�. Bak�, 2006.

3. F.Veys�lli, Z.Quliyev. Deutsch. 7-ci sinif üçün d�rslik. “Maarif” n��riyyat�. Bak�, 2007.

4. S.�.Abdullayev, M.M.Tükanov. Deutsch. 8-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 1996.

5. Y.Q.X�lilov, Z.�.�liyev. Deutsch. 9-cu sinif üçün d�rslik. Bak�, 1996.

6. T.R.�hm�dova, Y.Q.X�lilov. Deutsch. 10-cu sinif üçün d�rslik. Bak�, 1994.

7. �.�liyeva, � Piriyeva. Deutsch. 11-ci sinif üçün d�rslik. Bak�, 1997.

8. Deutsch. Q�bul imtahanlar�na haz�rla�anlar, yuxar� sinif �agirdl�ri v� mü�lliml�r üçün v�sait. Bak�, 2008.

9. M�kt�blinin almanca-az�rbaycanca lü��ti, “Abitu-riyent” jurnal�n�n xüsusi burax�l���. Bak�, 2010.

Alman dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n alman dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur.

Seminar�n r�hb�ri dos. �.H.�abanov.

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��dirilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

tehsilim.info

Page 6: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

85

FRANSIZ D�L�

FONET�KA (PHONETIQUE) Frans�z dilinin s�s v� h�rf t�rkibi. S�s-h�rf müna-

sib�tl�ri. “�laq�” (liaison) v� “ba�lanma” (Enchaînement)

hadis�l�ri. Aç�q v� qapal� heca. Heca bölgüsü.

LEKS�KA (LEXIQUE) Sözün leksik v� qrammatik m�nalar�. T�km�nal� v�

çoxm�nal� sözl�r. Sinoniml�r (les synonymes). Antoniml�r (les antonymes). Sabit söz birl��m�l�ri.

Sözdüz�ltm� (Dérivation). Suffiksl�rl� (-ment, -ième, -té, -ier, -ière v� s.) v� ön ��kilçil�rl� (prefiksl�rl�) (re-(ré-), in-, anti-, contre- v� s.) düz�l�n sözl�r.

QRAMMAT�KA (GRAMMAIRE) MORFOLOG�YA (MORPHOLOGIE) Nitq hiss�l�ri (les parties du discours). Ümumi

m�lumat. �sas v� köm�kçi nitq hiss�l�ri. �sim (le nom yaxud le substantif). smin �sas

qrammatik �lam�tl�ri. Ümumi v� xüsusi isiml�r. Say�lan v� say�lmayan isiml�r. Canl� v� cans�z isiml�r. Ki�i v� qad�n cinsli isiml�r; qad�n cinsli isiml�rin düz�ldilm�si.

siml�rin t�k v� c�m hal�. siml�rin c�m hal�n�n düz�ldilm�si. C�m ��kilçisi q�bul etm�y�n isiml�r.

Artikl (l�article). Artiklin növl�ri: qeyri-mü�yy�n (l�article indéfini) v� mü�yy�n (l�article défini) artikll�r. Mü�yy�n artiklin q�sa formas� l’(l’article élidé).

Artiklin birl��mi� formalar� (les articles contractés): au, aux, du, des.

Hiss� bildir�n artikll�r (les articles partitifs): du, de la, de l’. nkar formada, habel� k�miyy�t, ç�ki, h�cm, ölçü v� s. bildir�n sözl�rd�n sonra hiss� bildir�n artiklin de il� �v�zl�nm�si. Say�lmayan isim qar��s�nda hiss� bildir�n artiklin �v�zin� mü�yy�n artikl�n i�l�nm�si hallar�.

Mü�yy�n artiklinin le, la, l’, les formalar�n�n ��xs �v�zlikl�rinin eyni formalar�ndan f�rql�ndirilm�si; bir-l��mi� artiklin du formas�n�n hiss� bildir�n du artiklind�n f�rql�ndirilm�si; qeyri-mü�yy�n artiklin des formas�n�n birl��mi� artiklin des formas�ndan f�rql�ndirilm�si.

Artiklin de il� �v�zl�nm�si. Artiklin i�l�dilm�m�si hallar�. Sif�t (l� adjectif). Sif�tin �sas qrammatik �lam�tl�-

ri. Sif�tin qad�n cinsinin düz�ldilm�si. Cins� gör� d�yi�m�y�n sif�tl�r. Sif�tin c�m hal�n�n düz�ldilm�si. Sif�tin aid oldu�u isiml� uzla�ma xüsusiyy�tl�ri. Sif�tin cüml�d� yeri. simd�n �vv�l i�l�n�n sif�tl�r.

Sif�tin d�r�c�l�ri: adi (degré positif), müqayis� (degré comparatif) v� üstünlük (degré superlatif) d�r�c�l�ri. Müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Bon, mauvais, petit sif�tl�rinin müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�ri.

Qeyri-mü�yy�n sif�tl�r. Tout sif�tinin i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri.

�ar� v� m�nsubiyy�t sif�tl�ri. Sif�tin sintaktik funksiyalar�. Say (le nom de nombre). Miqdar v� s�ra saylar�. S�ra saylar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. �v�zlik (le pronom). �v�zlikl�rin növl�ri. �xs �v�zlikl�ri (les pronoms personnels). �xs

�v�zlikl�rinin vur�usuz v� vur�ulu formalar�; onlar�n i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri. Vasit�siz v� vasit�li tamaml�q funksiyas�nda i�l�n�n ��xs �v�zlikl�rinin i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri v� onlar�n cüml�d� yeri.

Sual �v�zlikl�ri (les pronoms interrogatifs): qui?, qui est –ce qui?, qu' est –ce qui?, qui est –ce que?, qu' est –ce que?, à qui?, de qui?, à quoi?, de quoi?, v� s.

Qeyri-mü�yy�n �v�zlikl�r (les pronoms indéfinis): on, tout le monde, personne, tout, rien, chacun, quelqu'un, tous, autre v� s.

Nisbi �v�zlikl�r (les pronoms relatifs): qui, que, dont, où, lequel, laquelle, lesquels, lesquelles v� s. v� onlar�n sintaktik funksiyalar�.

En v� y z�rf �v�zlikl�ri. Onlar�n i�l�nm� xüsusiyy�tl�ri v� sintaktik funksiyalar�.

Z�rf (l� adverbe). Z�rfl�rin qurulu�ca növl�ri: sad� v� düz�ltm� z�rfl�r; -ment suffiksi il� t�rzi-h�r�k�t z�rfl�rinin düz�ldilm�si v� bel� z�rfl�rin eyni suffiksl� düz�l�n isiml�rd�n f�rql�ndirilm�si.

Z�rfl�rin m�naca növl�ri: yer, zaman, t�rzi-h�r�k�t, t�sdiq, inkar, miqdar v� s. bildir�n z�rfl�r.

Beaucoup, peu, assez, plus, trop v� s. miqdar bildir�n z�rfl�rin felin mür�kk�b zaman formalar�nda yeri.

Z�rfl�rin müqayis� v� üstünlük d�r�c�l�rinin düz�ldilm�si.

Fel (le verbe). Felin x�b�r ��kli zamanlar�. X�b�r ��klinin sad� zaman formalar�: présent de

l’ indicatif, futur simple, imparfait, passé simple, futur dans le passé zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

I, II v� III qrup fell�rinin bu zamanlarda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

X�b�r ��klinin mür�kk�b zaman formalar�. Mür�kk�b keçmi� zaman (passé composé) v� uzaq

keçmi� zaman (plus-que-parfait) formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si. Être köm�kçi felinin köm�yi il� t�srifl�n�n mür�kk�b zaman formalar�nda feli sif�tin (participe passé) mübt�da il� cins� v� k�miyy�t� gör� uzla�mas�.

I, II v� III qrup fell�rinin bu zamanlarda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

Futur immédiat (futur proche) v� passé immédiat (passé récent) zaman formalar�n�n düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

I, II v� III qrup fell�rinin bu zaman formalar�nda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

Pronominal fell�r (les verbes pronominaux) v�

tehsilim.info

Page 7: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 Frans�z dili

86

onlar�n felin sad� v� mür�kk�b zaman formalar�nda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

Modal fell�r (les verbes modaux): pouvoir, vouloir, devoir. Onlar�n sad� v� mür�kk�b zamanlarda t�srif xüsusiyy�tl�ri.

X�b�r ��kli zamanlar�n�n uzla�mas� (la concordance des temps de l� indicatif).

Felin �mr ��kli (l�impératif): t�sdiq v� inkar formalar�.

Felin arzu ��kli (le mode subjonctif). Arzu ��klinin indiki zaman�n�n (le subjonctif présent) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Felin ��rt ��kli (le mode �onditionnel). �rt ��k-linin indiki zaman�n�n (le conditionnel présent) düz�ldilm�si v� i�l�dilm�si.

Si ba�lay�c�s�ndan sonra zaman uzla�mas�. Feli ba�lama (le gérondif) v� onun sintaktik

funksiyalar�. Felin m�chul növü (la voix passive). M�chul növün

zaman formalar�n�n düz�ldilm�si. Sözönü (la préposition): à, avant, avec, après,

de, devant, chez, pendant, par, pour, près de, sous, sur, parmi, entre, sans, derrière, en, au milieu de, vers (zaman v� m�kan m�nalar�nda), autour de, au-dessus de, au-dessous de, jusqu’à (zaman v� m�kan m�nalar�nda, dans (zaman v� m�kan m�nalar�nda), depuis.

Ba�lay�c� (la conjonction). Tabesizlik (et, ou, mais, car) v� tabelilik (que, parce que, comme, dès que, lorsque, pendant que, quand, si) ba�lay�c�lar�.

nkar hiss�cikl�ri: ne...pas, ne...jamais, ne...rien, ne...plus, ne...personne v� s.

Que v� si qüvv�tl�ndirici sözl�r. Sual ifad�si est-ce que. Ne... que m�hdudla�d�r�c� hiss�ciyi. S�NTAKS�S (SYNTAXE) Sad� cüml� (la proposition simple). Sad� cüml�nin

m�naca növl�ri: n�qli, sual, �mr v� nida cüml�l�ri. N�qli cüml�d� söz s�ras�.

Sual cüml�l�rinin düz�ldilm�si qaydalar�. Ümumi suall� cüml�l�r: yaln�z sual intonasiyas�

vasit�si il� düz�l�n sual cüml�l�ri; est-ce que sual ifad�sinin köm�yi il� düz�l�n sual cüml�l�ri; inversiya üsulu il� düz�l�n sual cüml�l�ri: sad� inversiya, mür�kk�b inversiya. Müst�sna qaydalar.

Sual cüml�l�rind� söz s�ras�. Cüml� üzvl�rinin suallar�: – canl� v� cans�z isiml� ifad� olunan mübt�dan�n

suallar�; – canl� v� cans�z isiml� ifad� olunan vasit�siz v�

vasit�li tamaml�qlar�n suallar�; – t�rzi-h�r�k�t, zaman, yer v� s�b�b z�rflikl�rinin

suallar�; – feli x�b�rin suallar�; – ismi x�b�rin suallar�: canl� v� cans�z isiml�rl�

ifad� olunmu� ad hiss�nin suallar� (Qu’est-ce que c’est? Qui est-ce?); sif�tl� ifad� olunmu� ad hiss�nin sual� (comment?); r�ng bildir�n sif�tl�rl� ifad� olunmu� ad hiss�nin sual� (de quelle couleur); sayla ifad� olunmu� ad hiss�nin sual� (combien?);

- t�yin� veril�n sual sözünün (quel, quelle, quels, quelles) aid oldu�u sözl� cins� v� k�miyy�t� gör� uzla�mas�;

- sayla ifad� olunan t�yinin suallar�; combien de il�

ba�lanan sual cüml�l�rind� söz s�ras�. �mr cüml�l�ri (les propositions impératives). �mr

cüml�l�rinin t�sdiq v� inkar formalar�n�n düz�ldilm�si. �mr cüml�l�rind� söz s�ras�.

nkar cüml�l�ri (“ne… rien”, “ne… personne”, “ne… jamais”) vasit�si il� düz�ldil�n inkar cüml�l�ri.

Voici v� voilà il� i�l�n�n cüml�l�rd� söz s�ras�. �xssiz cüml�l�r (les propositions

impersonnelles) v� ��xssiz fell�r (les verbes impersonnels). “Il” ��xssiz �v�zliyinin cüml�d� rolu. T�bi�t hadis�l�ri bildir�n ��xssiz cüml�l�r. Yaln�z ��xssiz formada i�l�n�n fell�r. H�m ��xssiz v� h�m d� ��xsli formada i�l�n�n fell�r.

Nitq etiketl�ri. “Il y a” ifad�sinin t�sdiq, sual v� inkar formalar�. Mür�kk�b cüml� (la proposition complexe v� ya la

phrase). Tabesiz mür�kk�b cüml�l�r. Tabeli mür�kk�b cüml�l�r. Budaq cüml�l�rin

növl�ri. Tamal�q budaq cüml�si (proposition subordonnée

complétive). T�yin budaq cüml�si (proposition subordonnée relative). Z�rflik budaq cüml�l�ri (propositions subordonnées circonstencielles): zaman budaq cüml�si (proposition subordonnée de temps); S�b�b budaq cüml�si (proposition subordonnée de cause); ��rt budaq cüml�si (proposition subordonnée de condition).

Qeyd: bacar�q v� v�rdi�l�r haqq�nda bax: s�h. 80.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. A.H�s�nova v� b. 5-ci sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2007.

2. B.�smay�lov, Ç.Babaxanova, R.�sayeva (En bonne voie). 6-c� sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2010.

3. A.H�s�nova v� b. 7-ci sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2007.

4. B.�smay�lov, Ç.Babaxanova, R.�sayeva (Voyage, voyage ...). 8-ci sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2011.

5. B.�smay�lov, Ç.Babaxanova, R.�sayeva. 9-cu sinif üçün frans�z dili d�rsliyi. Bak�, 2011.

6. A.H�s�nova v� b. Le français. 10-cu sinif. Bak�, 2008.

7. “Frans�zca-Az�rbaycanca v� Az�rbaycanca-frans�zca lü��t”. “Abituriyent” jurnal�n�n xüsusi burax�l���. Bak�, 2010.

Frans�z dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�ri üçün frans�z dilind�n f�nn proqram� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n frans�z dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur.

Seminar�n r�hb�ri: prof. Ç.O.Babaxanova

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��dirilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

tehsilim.info

Page 8: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

87

��� ����

(� I, II � III � ��� ������������� ��� ������������ ����� �)

�������� ������ ���� ������ �������� ��-����#��#�# ��#$������# �&'��&� ��� ���*��> $�?@������ �� '����. W��&��?�#���* \^^�����-��> ��@ ��� `�� $��`��� �������� ������ ���� ������ �&�������� � ������# �����?������� � @��& �*��# ������, ������ `��� ��� `��> �&'���� � � �w������# �^��� �����#����> ��##���� `��. { ����� � �������^�� `��> $��-`����� @��& ��� `�� ������ }��� � ����@� `���-��� ���?��`�� � � ���, ���*���� � �&� ��� ���, ��� ��'�������� $���w �� ���* ������ ���� ������ � � $����?����� � \��� $��`��� �.

~� ��� ������ ���� ������ �&��@� �� ��-$��*��� ��� �������� �������� , ?����$ � \���-���*������?�����> � � ����-����������> ��^��-# `��, �$���&������ ��� �������} #��?�� ��?��� ���� ����, � �w����� ���#������� $��^�����-� �*��> �?����^�� `�� �&�� }'���� � ?����-����� �#� � ? �*��>w�# ������@� ������ $�?@�-����������� � �^��� ��&� ���> $��^�����.

�� ������� � �� ��#���* @��&���@� �� ��� ������ ���� ������, � ����� ������� ���?�� � ������> ����, ?������ � ��'��} ���&��?�#���* $���w���� ������ ���&�� ��>, $��?������#�� � �� ?���} \��#� ���� #�. ��\��#� ��?��� ��� ���� ������@� ���� � � ������ ���@� � �&'�-�&� ��� ���*��� w��� � ���$�&���� � ���& >-?� ����# �����# �&������ ����� ��##���� -�����-���������� ���> � � ����. �������#� `���#� �@� �������� �������� ��� ?���� �� '�-#��� �����# � � ���?����# #�����*�����@�, #�����������@� �&'���� � � ������� �^�� � �����?�����*�����, ^��#���� ��� � ��� ��#-$���� �#���> � � ����� � ���������> ��^��-# `�����-$�������> ������> ?�����*����� � ���� �#�# �����.

{ $��`���� ?��������� \��� ��� ��@������� �&� ��� ���*��� `���> �� ����}��� ����� }'�� �� ��� � ����� ��##���� ������, ��@��������, � ���� }'�� � ���$�� ���*��� � ? ��, ��w���� ������� $������� # ���# �*�� $��&�����* $��-�&�������� �� ���, �#���� � � ���� � �� �*��> $� ����� ������@� �&'���� � ������# �����.

����?� �� \��@�, `���, ��?��� ��� � �����-��� �������> $������� �$��?���}��� � �����# �� �*��> �&� ��� ���*��> ���� `��, ������w�>-�� � �^��� $��$�? � ��� ������@� ���� � � ���-��� ���@�: # ���� ��, ��$��*���#�� ?�� ����-����� �� ��>, �#���> � � ����� &���������� $� ������#� �����, ����� ��##���� �����-���������� ���> � � ����.

{ $��`���� $�?@������ � ����$����*��# \�-� #�� # � ����'�# @�?� ���&��?�#� �`����-

��� �* ���# ��� � ^��#���� ��� �$���&����� �� ����� �* $��������� �������� �� ��� � $� ��������> ������> ?�����*�����. �&�������-�� ?����� �#��* $���# �* ��?��� ��� $����-� ���@� ����� , ������ �* �� ��@� ���&��?�#�} ��^��# `�}, ���� ����* � ?�$�����* ?� ��@�, ��$��*��� �* �?���`� ������@� ������@� \��-��� , ?�$�����* � ���� ����* $��?�������, ���-�� � ���� �* � ��w����} ��@������} $����?�-� ���*����* � � �$�������� � ���> ����� � $��?������� � �. ?.

�&��������� � ��� ?����� �#��* $������?��* � ��� ��@������� �$�� `��, � � � ���, ������, �&�&'����, $����?���� � ��@�>, ��� �������� $�������-���?�������� �����>.

�������* �� ��>, �#���> � � �����, ������-#� ?����� �&� ? �* &���������, $����?���� � �����������}'�� � �?�� � $��@� ##�.

��?��� ��� ? ���> $��@� ##� �$��?����� � � #� � ���&�� ��> ?�>����}'�� $��@� ## � ���&����� $� ������#� ����� ?�� w��� � ���& >-?� ����# �����# �&������. {��}�����> � $��-@� ##� # ���� � $��?��� ��� &�������� # ���-#������* � $��`���� $�?@������ � ����$����*��# \�� #�� # $�������* � �����# ������� �* $���&-�������� �#� � w���*��> $����? �&������ �����-��� �� ��� � �&� ��� ^�������, ��^�\$��, ��^�-@� ^��, �������, @� ## ����, � ���$��* �^��#�-��� ���� � �� ������ ������� �#���� � � ����.

������ � $������ �� ��>, �#���> � � ����� $� ������#� ����� � � ������ ���#� &�?�� $��-��?��*�� $� ���?�}'�# �������# � $� ������#: 1. �$��?������ ������ �������� �� ��> � �&-

� ��� ^�������, ��^�\$��, ��^�@� ^��, ���-����, @� ## ���� ������@� ���� .

2. {�������� ������ � ������ ������� �#���> � � ����� � � #� � $��?��#�������@� w���*-��# �����# ������@� ���� ��# �������@�, ����������@� � @� ## �������@� #���#�#�� (��$��*��� ��� ���� � ��##���� ������ `�-���).

3. {�������� \������*������?�����> ��#$����-`�� &���������� (�� ��� ���?���> ��� ��-��?�����@� � � ���� ).

4. ������� �$���&�����> &���������� � ��@�-�����#� #�w����}.

� �� � $��@� ## ������� �� ���� � �?����: 1. ������� �#���� � � ����. 2. �������� �� ��� � �&� ��� ^�������, ��-

^�\$��, ��^�@� ^��, ������� � @� ## ����. 3. ����� ��� , ������> ���&��?�#� $��*��-

� �*�� � $��`���� $�?@������ � ����$����*��# \�� #�� #.

tehsilim.info

Page 9: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 ��� �� ���

88

I. �� ���� ������ � ������

�&��������� ?����� �� ?��* ���?�}'�#� �#����#� � � ��� #�:

– � ���� �* &���� � �����; – �&������* �� ����� ���� $���# �� ������ -

���, $�?&�� ������#�� � �����#��; – �&������* �� ����� ^� �����@��#��; – �$��?����* $��� ?�������* ���� � � ����-

��# � ���# ����; – �$����&���* ��&�������� � � ��` ���*���,

�?�w�������� � ���?�w�������� ��'��������*-��� #�����@�, ������@� � ���?��@� ��? � ^��#� �?���������@� � #�����������@� ���� , ��'���-�����*���, �#�}'�� ���*�� �?�� ^��#� ���� (�?���������� ��� #������������), � �-���������#�� ��'��������*��� � � ������� $ -?����� ^��# �;

– �$����&���* ���������#�� ��'��������*���; – ��@� ����� �* $��� @ ���*��� � $���?-

����� ��������*��� � ��'��������*��#�; – ����� �* �������������� ��������*��� � ��-

'��������*��#�; – �$����&���* $��?��#�������� $��@� ##�>

#�����#����; – �$����&���* $��?��#�������� $��@� ##�>

^��#� @� @����; – ��$��*��� �* $��?��#�������� $��@� ##�>

$��?��@� � ��}��; – ?�^^����`���� �* $��?������� $� `���

���� ��� ���; – ?�$�����* � ���� ����* $��?������� � �-

�����@� ��$ ; – ��$��*��� �* �?���`� ������@� ������@�

\����� ; – ?�$�����* � ���� ����* ?� ��@�; – $���# �* ��?��� ��� ������� �&'��������-

$����������@�, ��`� �*��-���*�����@�, � ����-$�-$������@� � �&���?��-&�����@� � � ���� ;

– $���# �* ��?��� ��� �������, ��?��� '�� ��� ����?�����} ��^��# `�};

– ������ �* �� ����� ���&��?�#�} ��^��# -`�};

– ���� ����* ������ � ��$��*��� ���# $��?�-�#�������@� $��@� ##�> �������-@� ## �������@� # ���� � ;

– �$����&���* \������*������?�����> �����-��> # ���� � (������� $������`�, $�@������, ^� �����@��#�);

– ��&�� �* $� ���*��> � �� �� $�����? (� ���& >?� ����@� ���� � ������>);

– $���# �* �� ����� �������� ���@����������� $�����>, �������� ������� $��?��#������ $��-@� ## #� � ���&��� #� $� ������#� �����, $����-?��* � ��@�� � ��?��# �����#;

– $������?��* � ������� ��@������� �$�� `�� ( � ���, ������, �&�&'����, $����?���� � ��@�>, ��� �������� $�������-���?�������� �����>), ?�-� �* ����?� � �#�� ��}�����, �`���� �* $� ���*-����* ������?���> � ������ $��?��#�������@� $��@� ##�> �������-^� �����@������@� � @� ## -�������@� # ���� � .

II. �������� ������

�� ����. �������. ���������. ~���� ���� � &����. �� ���� �����. �� ��-

$�� ��� &���? ���� @� ���� � � �. ��@� ���� ����� (����?�� � #�@���, ������� � @�����).

�@��w���� � ���������� ��@� ����. �����, �� �&��� � }'�� ������ ���� (�, �).

����`�� &���� �: �#�@� }' � (�������, ���-�����), � �?������*� � (�����, ������), @� ## -������ � (����, ��#�). � �?������*� � ^���`�� &���� � ($���%�, ����������).

�� ���� � ?��>��> ^���`��> (�, %, &, �). �� ��$�� ��� @� ���� $���� w�$�'�� #, �,

�, * (#����, �+���+, �+� +, ��*+, ����, *� +) � < (<�� , <�>�+, <�$�%�� ).

���������"�#. $%&'����"�#. ����������� �� ����� ���� . ���@��� ����

���� (�$���� , �����). ���#�� � $��������� �� ����� ���� (�������

���*`� – ������� ���?`�, ��#%�+� ��#� – ��-#%�+� ����*).

������#�. ������#�. �� �����@��#�. ������� � ������. ����� ����. ����� � ����� ���. �����*. �?����������

���� (���, �����+, �����@���� , ������). ���-�� �� (�-, ��-, ��-, �-, $�-, $��-, $��-, �+-, �+-, �+�-, @- (@�-), �- (��-), @�-, -, $��-, $��-, $���-). ��^^��� (-����-, -+��, -����/-����, -� , -�� , -� -, -�� -, -*� -, ��<-, -�@, -�@-, -+�-, -��-, -��-, - -,-� -).

#��$$�����. %������. ��$���� �&�� '���� � '�. *$� �+/ ����� �&� . C�&�������� (J����+��#+�, W+�$��, [+��,

\���+ � ��.) � � ��` ���*��� ($��*+��, ]����, ��#���@�), �?�w�������� (����, �&��, ���@���, ��%�) � ���?�w�������� (���+�+, �����, �+^�+-��, �+���, �����%#�) ��'��������*���.

��? �#�� ��'��������*���: #�����> ($���-���, &���+, ����, ]����, @������, ]����, +$����, �������, $�+*, $���, ���@+��); ������> ($+��+, �+�����, �@�#����, ����, ����+��, �����, +�-���); ���?��> (��+���, ��#�%, ����, ����; ��'�-�������*��� � -��: ���, @����, ��+��, $�+��, $���� � ��.).

����� �#�� ��'��������*��� (]+���+ – ]+��-��, ����� – �����, ������ – ������ �, ��� – ��-�+, �+�� – �+����, ���� – ������, ��+��� – ��+-���, ����� – ��%�+, ���� � – ���� �, ����@� – ��-��@��, ���� – ���, ��� – ����+, ����@� – �&��). ��'��������*���, �#�}'�� ^��#�: ) ���*�� �?���������@� ���� (��>��, ���#�+, $�+@+���); &) ���*�� #�����������@� ���� ( +�� ���, ��-� �, ��#��<�).

��������� �#�� ��'��������*���. � �������-���#�� (���, ��+��, $��� � ?�.) � ���&� �������-#�� ��'��������*��� (�������, �+�+���).

tehsilim.info

Page 10: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

89

W��������#�� ��'��������*��� (�+ ��, +>�). *$� �������� �&� . �&'�� $������ � � ���������� (�������, ��-

���, @��� ��, ��^��) � ���������*��� $��� @ -���*��� (����@�����, ��#���, ��������, ���-���, ������).

�� ������*� � ���$��* $��� @ ���*��� (����-������ – ����������, ����� ����������, ����� ����������; $��^�� – ^�#�, ^������ – �����, �+-���� �� – ������).

�� �� � ^��# $��� @ ���*��� ( �+��@, �+-��@+, �+��@�, �+��@�; ^������, ^�����+, ^����-��, ^������).

��������� $��� @ ���*���. ��@� ��� ��� $��� @ ���*��� � ��'��������*��#� � ��?�, ����� � $ ?��� (��������+� �+���+, ���������� �$� �+ ��, ���������� �+�����, ���������� ��]�).

*$� '����� �&� . �������������� (����, �����+�<+��, ���,

�@���� ����<+��) � $���?����� ($��@��, ����-�+�<+���, �����, �@���� ����<+���) �����-���*���.

��������� ��������*���. �$����&����� ��������*��� � ��'��������*-

��#� (���� ����, ���+ ����]+, ���� ���@�, ���� ��� �; �@+ ���]+, �@+ ���@+, �@� $����]�; ��+ �$�������+, ��+ � �+, ��� ������; ������ ��], ��� ����, �����+ ���]�+���@; $��@+� �������-��<+, $��@�� �@��� , $��@�� �����, $��@�� +��- ���; ���� ]��, �@+ – ��� – ������ ]��+; $��� – �@+�<+��, ��� ���� ���).

% ���$ �� . ������ (�, ��, ��, ��+, ���, ��, @�, ���), $��-

��� ���*��� (���, �@��, �@��, �+�, @+�, �]�, �%, �^), �� � ���*��� (_���, ���, ����� �, �+ ��), ����` ���*��� (�� ��, �����, �� �]�, ����]�, ��- + ��, �����), ��$�������*��� ( ��? ���? + ��? ������? ���? � ��� �?), ���������*��� ( ��, ���, + ��, ������, ���, � ��� �), �$��?���-���*��� (@���, @�� ��, ���]�� +#���, �+���) #�����#����. {���� ���� #�����#���� ����.

��������� #�����#���>. #����. W��$��?����� � ^��# @� @�� (]�@�����,

���+��, �+������, $��+��, $���, �$+��, ^�����, ��#+��, �+��, ����, �����, �+���, $���, �����, @����, �� ����).

{���� ���� @� @��� (�+��@+����, ��@�������, �+�������).

� ��@���� ��? @� @�� . W������w����> � ��-���w����> ��? (�+�� +��@+�� – �+�� +�+��, $��-������ – $�������, ��� +�� – ��� ����, ����-��� – $��������, ]�@����� – � +�+��).

� ��@���� ���#��� @� @�� . W ����'�� (�]�+-��, ��%�, ��#��, $�%�, ���, @��%�, ���%�, �$+-�+��, $��%�, ���@+����), $��w�?w�� (�]�+�, �%�, ��], $��, ��, $���%�, @%�, �$+�, $% , ���@+���), &�-?�'�� (����� �]�+��, ��]�+��; ����� ����, $��-

�%�; ����� $���, @�$���; ����� ����, �����; ����� @����, $��@��%�; ����� �����, $�����%�; ����� �$+�+��, �$+�%�; ����� ���@+����, ���-����) ���#� @� @�� .

�$������� @� @�� . W �������� @� @�� : ���������*��� (���+&,

���+�, ���� ���+��, $�����+&), �������� ($��-���+� ��, @��������� ��), $��������*��� (��-�+� – ���+���, ��� – �����, $���+ ��� – $���+- �����, $������@+��� – $������@+�����).

�� ��$�� ��� � ���`� � � @� @�� #� (�� $�-���+��, �� � +#��, �� ^���, �� �]�+�, �� ������; �������@����).

;�� '� . � ���?� � ����> $� �� ����}: ���#��� (�+@-

��+, �����, $�����), #��� (�����, �+�� �, �+$�+-@�, @@��^, ���&�+), �&� � ?�>����� (@���^, ���-�����), $������ (�]����+), `��� (�+�����, �+���), #��� � ���$��� (�����, ����@��+���).

��+< =�� '���� � '�. �� >�� (�+, �+, @ (@�), �, ��, ��, $����, ����,

@� ��], � ���, �+$����@, $�, , � (��), �+�, $��). �?@. ���������*��� ��}�� (�, �+ (=�), �+ #�,

��#�, +, ��, �+ (=��), �+��, ���+ �, ���). ��?�������*��� ��}�� ( �]�+, $� +, �+ + ,

$����� ���, �����, ����, �������� �+ �� ���, + , ��� � ��.).

W������. �$����&����� � ���` (�+#�, �+@+� (��), $����, @��, �� (�), ��, ��).

*�+/&����. ����' ���� (����� ����@� , ��� ���],

�]� ��]+, �% ��� +, �^ @�*�, _�+ ��]+, ��� ���-@+��, ���� ����, �@��+�<+��� ����<, �+$��+�� $�����, ]��� ���+��, ]�@����� ]��� �, ���+�� @���^, $��@����� ���).

���� �� >�< �� . ��$� $��?������> $� `��� ���� ��� ���: $�-

������� ���*���, ��$�������*���, $�&�?����*-���.

<�&=+>� ?��+> @%�W��[�+�#. �>� <�/ (`������� �+���+&��� @

_�� ������� �������� � ���@�������+; { ���-�+& ���� �� ��� ).

���@+ $ : $������ @� @��*��� (`$�������� �������&��� �+ ���$���� +�� �� ��+�����), ��-�� ���� @� @��*��� ({ ^��� $����$��� @ _ ���-����� �� ���@�������), ���� ���� �#����� (}��� ��� ���������).

�/�%��/�@�++>� ?��+> @%�W��[�+�#. [��� �� ({ �+$��+�+ $�����; ~���+ ��+�

$��@���� ���; �� @��������� � ���]��). ��� > � �� (�� #�@%� @ @������� ����;

`�]���� $���� $��@�]� ��� + � ����� � $����� �+ _ � ����&; ��� ���] ������ @ ��� @�; ���+��� ������� �� $� ��+�� ����; ��� ��+@��-�� @+����� �� ����� �).

�=���� �&��� (���#��� – { $�������� ��-

tehsilim.info

Page 11: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 ��� �� ���

90

���; #��� – ���+@� ��]� �+ �����; ��� @$��%�; �� $���^+� ���+�� +; �&� � ?�>����� – �� ]�@�-�� ]��� �; ����%� $�� ��; $������ – ��+ $��+ �� �+�����; �� ����+� _�� $���@���; `��� – �� @���� $�]�����; �� ����+� _�� ��� �+���; ����-��� – �� @���%��� @ ����+� �^������� $�]���: #��� � ���$��� – [� ��%�� ���� �� ������; ���� ]���� ����� �+��@��).

�W+�%�W+>� ?��+> @%�W��[�+�# (~ �+�� ����� ����, ]@���� � � �&��$+��; }�@�� + @��+�+ � $�����+ � ��; ���< �$�� >�� �� � �@�*�; ����& �+����, �@�#��, ��^�� ����; �+ ��<���� @����$+�� +������ �� J����+��#+�+ � �����; �� ]�@���� ]��� � � @�@����@+���).

�\%&]�+�� (���+@��@����, ����]�� ������! }����� ����, �+��! ����+ �@+��@�+, @� $���%�� �+ ��<���?).

�W+����/&=+�� @%�W��[�+�� (���+; ~�� � �-�+; ��$��� $� ����� ����+&�; �+@��+ ��� @ ��-+��; ����%�� �� ����?; �� � ��+�!; � ��� ����-�������&� �����; ���� �+� @+� @�����; ��� ��-�����@����).

*��[+�� @%�W��[�+��. *��[+���?�+^++�� @%�W��[�+�� (`���<�

� ������, � ���� $��������; { @������� �����, + ��+� $��%� �+ �������@ �; � ��]� ���� �+�� @������, �� �� ���] ^����� $��]���@����� _ -�+����; ~�% $��^����, �+ �� @�% �+��@+����).

���������*��� ��}�� (��������������, $����@��������, �+������������) � ��������-�������# $��?�������.

*��[+�@�W?�+^++�� @%�W��[�+��. ��$� $��? ������ $��?������>: $�?��� '-

��� ([��, �� ���%� �������^ ������, $������� ����� ), �� ���#��� (W+ �@ @�$���, �+ �@ ��@��), �$��?������*��� (}��, @ ������ � @����, �+^�-����� ���+�� � �� ����@+�+), ?�$�������*��� (J��> ���+�, ��� �]� ���] ��$���� ��+� _ �+���), �&�������*�������� (#��� – \���� � $���� ��-�+, ]�� $����� ��% �����@�; ���#��� – �� @��-����� $�����, �]�+ @�� �#� �$+��; #��� � ���$�-�� – ��+� ��� �+����� � �������, ��� @�+�+�� �� ��$�� ���+]���@+�� �+ ��]�; $������ – { $�-�%� @ �������� �, $����� ��� ��� ��#�� ���� �+$��+�� �� �+�; �&� � ?�>����� – �� $����-$�� �+ , + � ��� $���@���@+�; `��� – { ���+-����� ���]�, ����� �� $���] ��� ������ _�� $�������; ������� – ���� �� �$���+���, � $�-��#�� ����).

��?�������*��� ��}�� � ��}���� ���� � ������$�?�������# $��?�������.

`����w'+�� ���[+�� @%�W��[�+��. ({ �� ������: �� ���] $�+@����� ��@����� �+ @�$��-��; �+���$��+ �����, ��� ��+�� �����; \�� ��-��� – *�$ � �����).

��?�=�{ |/���/. �����������, $��' ���, $�-��� ���, $��?� ������, $���*& , &� @�? �����*.

��������� 1. �+�+�@ �., ~� ���@+ \. ��� �� ��� . ������

��� 5 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2006. 2. }#+>+��@ �., `�����+��@ `. ��� �� ��� .

������ ��� 6 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2006 – 2012.

3. ������@ `., ���+��@+ `. ��� �� ��� . ������ ��� 7 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2007.

4. `+>+��@+ �., J��+��@+ `. ��� �� ��� . ������ ��� 8 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2007.

5. `�����+��@ `., �+����@+ J. ��� �� ��� . ������ ��� 9 �+��+. – �+ �: «J�$���]�+>», 2007.

6. �+����@ �., }#+�+��@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 10 �+��+. – �+ �: «[_^���», 2008.

7. �+�+�@+ J., ���+��@+ �., W����@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 11 �+��+. – �+ �: «�+���]��», 2011.

8. ��� �� ��� (��� +����+��#+�� �]� �� ���+). [����@�� �+�+���. 7 �+��. `$�<�+����� @�-$�� #���+�+ «J���������» – 2011.

�������������� ��������� 1. ���+��@ �., ���+��@+ �. ��� �� ��� .

������ ��� 5 �+��+. – �+ �: «W%@���», 2012. 2. ���+��@ �., ���+��@+ �., �������@+ `. ��� ��

��� . ������ ��� 6 �+��+. – �+ �: «W%@���», 2013.

3. �+�+�@+ J., ���+��@+ �., W����@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 7 �+��+. – �+ �: «�+�+�», 2011.

4. �+�+�@+ J., J���@+ `., ����+��@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 8 �+��+. – �+ �: «�+���]��», 2011.

5. �+�+�@+ J., J���@+ `., ����+��@+ �. ��� �� ��� . ������ ��� 9 �+��+. – �+ �: «�+���]��», 2011.

� �� ���� ������������� !������� �� ��-����� �"�� � ��� ����������# $�� ��-������� �� ���� �%����� � �� ���" � ��&�-�� ���������"# $�� � ��� ����������� �"��� ���%���, ���� ������� '������ ����� �� ������� *�� ����������� +��������, � � ���� ���� $� ���# ���������� �� ���%��-������%����� ������ � �� ������� �"�� � � /0�1.

+���������� ������ � ����. ���. ��!� �.". #���$%&�

/0�1 �" ����� ������2 ������ ����� �%�������� ������ �, � ���$�� �%����� � ���������� � ���������� ������ � �� ���".

tehsilim.info

Page 12: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

91

�R�B D�L�

FONET�KA S�s-h�rf münasib�ti. Q�sa v� uzun saitl�r. Saitl�rin

yaz�da ifad�si. H�r�k�l�r .������� - Az�rbaycan dilind� ox�ar� olan v� olmayan �r�b dili samitl�ri. B�zi �r�b dili samitl�rind�n �vv�l v� ya sonra g�l�n [�], [ ß ], [i] v� [ i ] saitl�rinin qal�nla�mas�. ki��killi v� dörd��killi h�rfl�r. �msiyy� v� q�m�riyy� samitl�r ���� �� ¡ �¢£�¤�� ¥¡����- . [au] diftonqu v� [ey] s�s birl��m�si. �lif, vav v� y� h�rfl�rinin v�zif�l�ri �¦§�� ¥¡�¨:� ,¡, © .

H�mz� samiti ª¬�­�� - . Dayaqs�z v� dayaql� h�mz�. Heca. Vur�u.

LEKS�KA Sözün orfoqrafik xüsusiyy�ti. Sözün kök v� �lav� sa-

mitl�ri. �r�b dilind� sözl�rin �sas�n üç v� ya dörd, b�z�n is� iki samitd�n ibar�t olmas�, idiomlar, al�nma sözl�r, si-noniml�r ( �®�����¯°� ), antoniml�r (��±²��) v� omonim sözl�r. Sabit söz modell�ri. Xüsusi i�l�nm� qaydalar� olan leksik vahidl�r (m�s�l�n: ³´µ ¶·®¨¸ ¹ ¼¼ ½ sözünün i�l�dilm�si, "ya ... ya da", n� ... n� d�..., g�linc� is�... ifad�l�ri: ¾¡¼ ¼ ... ¡¼ ¾ ¿ �ÀÁ¼ ½ ... Á ¿ ¯ à ¼ �À½ ... �ÀĽ v� s.). Müasir Az�rbaycan dilind� i�l�dil�n �r�b söz v� ifad�l�ri. Å�Ƽ ¼ felinin i�tirak etdiyi ifad�l�r.

QRAMMAT�KA(���)

MORFOLOG�YA(¥�Ê��)

�sim(}~��). Ümumi isim (ËÉÌ�� ÍÎ�). Xüsusi isim ( ÍÎ�ͦ§��) Xüsusi isiml�rin uzla�an t�yini söz birl��m�sind� i�l�dilm�si. siml�rin qrammatik cinsi´¯ Ï¢Ð�®�� ¡�¢�Ñ®�� ³��ξ� T�-m�rbut�nin )ª( müxt�lif m�nalarda i�l�dilm�si. Qrammatik cinsin m�naya gör� f�rql�ndirilm�si. Müz�kk�r v� mü�nn�s isiml�r ( ���¡ ª��Ñ��� ³��ξ��ÒÐÓ ). smin mü�yy�nliyi v� qeyri-mü�yy�nliyi (ª�ÔÉ��¡ �¯�§���). Ad qruplu sözl�rin t�ki(°�Õ���), t�sniy�si ·ÉÒ���( ) v� c�mi (×�Ì��). Düzgün c�m (Í��£�� ×�Ì��) v� s�n�q c�m (�£Ô��� ×�Ì��) . smin hallanma növl�ri (³��ξ� Ø��Ù�): üçhall� hallanma, ikihall� hallanma (¥�ÊÉ��� �¢Ú), t�rkibi hallanma, hallanmayan ad qruplu sözl�r. kihall� sözl�rin üçhall�ya çevrilm�si. Sabit modelli isiml�r. M�kan v� ya zaman bildir�n isim modell�ri (Å�À¬��¡ Å�Ô��� ÍÎ�) Al�t bildir�n isim modell�ri (�¾¾� ³��Î�) Pe�� sahibini bildir�n isim modeli. Sahib m�nal� sözl�r. ��ÛÝ ¼ v� ¡ÛÝ sözl�rin i�l�dilm�si. Mür�kk�b isiml�r .

Sif�t )�ÕÊ��( . Nisbi sif�tl�r ) ØÈ£É��� Íξ�( R�ng v� ya fiziki nöqsan bildir�n sif�tl�r. Sif�tin qrammatik cinsi �ÕÊ�� ´¯ Ï¢Ð�®��¡ �¢�Ñ®��( ). Sif�tin hallanma növl�ri ( Ø��Ù�

�ÕÊ��) Üç hall� sif�tl�r. kihall� sif�tl�r. Sif�tin sonrak� isiml� izaf�ti. Mür�kk�b sif�t.

�¢ÚÝ ¹ ¼ sözü il� ba�lanan mür�kk�b sif�tl�r. Sif�tl�rin

d�r�c�l�ri (Þ¢²Õ®�� ÍÎ�). Üstünlük d�r�c�sinin morfoloji v� t�sviri yolla ifad�si. Fail v� m�fullar (�¾È§Õ���¡ ÞÙ�Õ��).

Say (°�±Ù¾�). S�ra saylar�(�¢ß¢à�®�� °�±Ù¾�) v� onlar�n i�l�dilm� qaydas�. Saatlar�n d�qiq�l�rl� birlikd� ifad�si (áâÈ�� �¯�§À) Ay�n, ilin tarixl�rinin göst�rilm�si. Miqdar saylar� )�¢¦ã¾� °�±Ù¾�( v� onlar�n isiml�rl� i�l�dilm�sin� gör� dörd qrupa bölünm�si (°¡±§���¡ °�±Ù¾�) K�sr saylar� (���£Ô�� °�±Ù¾�) Bölü�dürücü say. Faizl�rin ifad�si.

�v�zlik (�ä��²�� ). �xs �v�zlikl�ri (�¦ÊÕÉ����ä��²��), i�ar� �v�zlikl�ri (ªå�µ¾� ³��Î�) v� sual sözl�ri ( ��¡°�æ�­Õ®Î¾�). �ar� �v�zlikl�rinin mübt�da v� t�yin kimi i�l�dilm�si. Biti��n �v�zlikl�r (�¦Ê®����ä��²��). Biti��n �v�zlikl�rin ön qo�malarla, köm�kçi nitq hiss�l�ri, isiml�rl� v� fell�rl� i�l�dilm�si. Biti��n �v�zlikl�rin «öz» m�nas�n� bildirm�si. III ��xs �v�zlikl�rinin ismi cüml�d� x�b�r ��kilçisi kimi i�l�dilm�si. Nisbi �v�zlikl�r ( ³��ξ���ÈãÈ���).

Z�rf (¥�è��). Z�rfl�rin t�sirlik hal vasit�si il� �m�l� g�lm�si v� önqo�mal� z�rfl�r. Z�rflik kimi i�l�dil�n söz birl��m�l�ri.Hal z�rfliyi. Mütl�q tamaml�q ( éȧÕ���ê¦ë��� ).

Fel Þ§Õ��( .) �r�b dilind� fell�rin üçsamitli )�¢ìíÒ�� é�§¯¾�( v� ya dördsamitli ( �¢Ù�î��� é�§¯¾�) olmas�. Salim fell�r (����£�� é�§¯¾�) v� qeyri-salim fell�r (����£�� �¢Ú é�§¯¾�). Sad� fell�r (°�Ì��� Þ§Õ�� ) v� düz�ltm� fell�r ( ��� Þ§Õ�� ±�¬ ). I bab üçsamitli v� dördsamitli salim fel modell�ri. I bab salim fell�rin keçmi� zaman� (´ð���� Þ§Õ��) , indiki-g�l�c�k zaman� ( ñå�²��� Þ§Õ��)v� q�ti-g�l�c�k zaman� (Þß ®£���). Felin zamanlar�n�n inkar formalar�(Þ§Õ�� ´­Ð). I bab fell�rin m�sd�r (å±Ê���), fail(ÞÙ�Õ��) v� m�ful (éȧÕ���)formalar�. M�sd�rl�rin i�l�dilm�si (å°�Ê��� é��§®Î�). Üçsamitli salim fell�rin düz�ltm� bablar� ( ±�¬��� Þ§Õ��). Düz�ltm� bab fell�rinin keçmi� v� indiki-g�l�c�k zamanda t�srifi

)´ð���� ´¯  ±�¬��� Þ§Õ�� ò��Êàñå�²���¡ ( Düz�ltm� bablar�n m�sd�r, fail v� m�ful formalar�. Önqo�mal� fell�r. T�sirli fell�r ©±§®��� Þ§Õ��( ) v� t�sirsiz fell�r(æóí�� Þ§Õ��). Salim fell�rin arzu (ØÈÊÉ��� Þ§Õ��), ��rt (桬Ì��� Þ§Õ��) v� �mr )�À¾� Þ§¯( formalar�. Arzu v� ��rt formalar�ndan istifad� edilm�si ��raiti. �mr formas�n�n morfoloji v� t�sviri yolla �m�l� g�lm�si. nkarl� �mr (�À¾� ´ÕÐ). Salim fell�rin sad� v� düz�ltm� bablarda m�chul növü (éÈ­Ì��� Þ§Õ��). Köm�kçi fell�r (�­à�Èô�¡ Å��). Qeyri-salim fell�rin t�snifat� Ú é�§¯¾� �¢����£��- . H�mz�li fell�r (óÈ�­��� Þ§Õ��). Bo� (¥Èõ¾� Þ§Õ�� ) v�

misal fell�r (é�Ò��� Þ§Õ��) v� bu kökl�rd� ba� ver�n fonetik d�yi�iklikl�r. ±õ¡¼ ¼ ¼ felinin müxt�lif m�nada i�l�dilm�si.

Köm�kçi nitq hiss�l�ri (¥¡����) Ba�lay�c�lar, ön qo�malar ¥¡�¨ �Ì�� v� onlar�n cüml�d� rolu, birl���n v� ayr� yaz�lan ön qo�malar. �datlar ��¡°¾� ( ). nkar �datlar� (´­É�� ��¡°Ä) ��� �}�� � ��� � v� ��� inkar �datlar�n�n i�l�dilm�si.

tehsilim.info

Page 13: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 �r�b dili

92

S�NTAKS�S

Söz birl��m�si. Uzla�an t�yini söz birl��m�si �¢®§Ð ªå�ßÙ� î�ë®À. Biti��n �v�zlikli sözl�rin uzla�an t�yini söz birl��m�si t�rkibind� i�l�nm�si. zaf�t v� onun növl�ri

)�­Ù�ÈÐ�¡ �¯�ð¾�( . Çoxt�r�fli izaf�t. H�mcins üzvlü izaf�t. T�r�fl�rind�n biri isim olmayan izaf�t. Qar���q t�yini söz birl��m�l�ri.

Cüml�nin ba� üzvl�ri v� onlar�n ifad� vasit�l�ri. Köm�kçi fell�rin i�l�nm�si ).�­à�Èô�¡ Å��( T�rkibi x�b�r. Vasit�li tamaml���n ifad�si.

�smi cüml� �¢�ξ� �¦�Ì��- . X�b�rin ad qruplu sözl� (isim, sif�t, say, �v�zlik v� z�rf) ifad� edilm�si. Sad� müxt�s�r ismi cüml�d� söz s�ras )�뢣ß�� �¢�ξ� �¦�Ì�� ´¯ ���¦Ô�� ÷¢à�à( .

Sual cüml�si )�¢��Ó£�� �¦�Ì��( . Sual cüml�sinin ifad� vasit�l�ri.

Feli cüml� �¢¦§Õ�� �¦�Ì��( ). Feli cüml�l�rd� söz s�ras�

Mür�kk�b cüml� )�ß����� �¦�Ì��( . Tabesiz v� tabeli mür�kk�b cüml�l�r. Mübt�da, zaman, m�qs�d, tamaml�q )ïî ¾È§ÕÀ �§â�È�� �¦�Ì��( , t�yin )�®§Ð �§â�È�� �¦�Ì��( , ��rt )�¢ø�¤�� �¦�Ì��( , hal )¾�¨ �§â�È�� �¦�Ì��( budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�l�rin yaranma üsullar�. ¦Æ½ Ý��¼ ba�lay�c�l� tabeli mür�kk�b cüml�.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. �.M�mm�dov. �r�b dili. II sinif. Bak�. «Maarif», 1993. 2. �.M�mm�dov. �r�b dili. III sinif. Bak�. «Maarif», 1992. 3. �.M�mm�dov. �r�b dili. IV sinif. Bak�. «Maarif», 1992. 4. �.M�mm�dov. �r�b dili. V sinif. Bak�. «Maarif» 1993 5. �.M�mm�dov. �r�b dili. VI sinif. Bak�. «Maarif», 1994.

�r�b dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n �r�b dili f�nni üzr� elmi-metodiki seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur. Seminar�n r�hb�ri: filologiya elml�ri doktoru M.Q.Q�nb�rli.

T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��-dirilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

PROQRAMA �LAV�

(QRAMMAT�K TERM�NL�R L��T�)

1. Fonetika �½�Èù¦�� ��Èãú� ͦټ Ý ¹ 2. �r�b h�rfl�ri �½¢î�§�� ¥¡����à ¼ ¼ Ý Ý 3. Az�rbaycan dilind�

ox�ar� olan v� olmayan �r�b h�rfl�ri

�­î�¤®��� �½¢î�§�� ¥¡����Ý ¼ ¼ ¼Ã ü ¼ Ý Ý Ý ¥¡����î �­î�¤®����¢Ú ¡Ý Ý Ã Ã¼ ¼ ¼ ¼Ý ¹�½¢Ð�Ì��îåÛû�à ¼ ¹ ¹ ¼

4. S�s �Èã¹ ¼)��ÈãĹ( 5. H�r�k�l�r �������¼ ¼ ¼ 6. F�th� ��®¯¸ ¼ ¹ ¼ 7. K�sr� ª�£�¸ ¼ ¹ ¼ 8. Damma ��𸠽 ¼ 9. Sükun æ¬õ¸ ¹ ¼ 10. T��did ±�±¤à ¶ ª±µÃ ¹ ¼ ¸ ½ ¼ 11. Uzunluq bildir�n

h�rf(l�r) ±���ý ¼ ¥�¨)¥¡�¨(

12. Samit h�rf áÀ�ã ¥�¨Ã ¼ 13. Sait h�rf ´àÈã ¥�¨þ à ¹ ¼ 14. �msiyy� v�

q�m�riyy� samitl�r ¥¡���� ¡ �½¢£�¤�� ¥¡����Ý Ý Ý Ý¼ à ¹ ½�½��� ��à ¼ ¼

15. �lif, vav v� y� h�rfl�rinin v�zif�l�ri

© ¶¡ ¶� ¥¡�¨ òä�ÿ¡Ý à ¼ ¼

16. Diftonq �¦§�� ´¯�¨ æ�Ú°Áà ý à ¼ ¹ ¼ Ý ¼ ý 17. Birl��dirici h�mz� ÞãÈ�� ª¬��à ¹ ¼ ¼ ¹ ¼ 18. Ay�r�c� h�mz� ×ë �� ª¬��à ¹ ¼ ¼ ¹ ¼ 19. Dayaqs�z h�mz� �ë½£�� ·¦Ù ª¬��à ¹ ¼ ¼ ¼¸ ¼ ¹ 20. Dayaql� h�mz� ¥���� ·¦Ù ª¬��à ¹ ¼ ¹¼ ¼ ¼¸ ¼ 21. H�mz� daya�� ª¬�­¦� ó�ÔàåÁ¼ ¹ ¼ ¹ à ø ¼ ¹ 22. Heca ×ë ÀÝ ¼ ¹ ¼)×ø� ÀÝ Ã ¼ ¼ (��¦�� ¼ à ¼ 23. Vur�u ª�ßÉ�ļ ¹ ½ 24. Kök samiti ´¦ãÄ ¥�¨� à ¹ 25. Leksika �ù¦�� �®Àà ¼ Ý Ý ¹ ¼ 26. sim ÍÎ�� 27. Sözün kök v� �lav�

samitl�ri ���¦Ô¦� ª±�¬��� ¡ �½¢¦ãú� ¥¡����à ü ¼ à ¼ ¹

28. Üçsamitli Þãú� �½¢ìíì à ¹ Ã Ý 29. Dördsamitli �îåÝÙÞãú� �½¢Ã ¹ 30. Al�nma sözl�r �¦¢ô±�� ���¦Ô��à ¼ 31. Sinoniml�r )¥°�®���à ¼ ¼ Ý(�� 32. Antoniml�r ±ð� Ã)°�±ðĸ ¼ ¹ ¼(°�²À¶� ¼ Ý 33. Omoniml�r ��®¤À¼ ¼ ¹ Ý)�� (´èÕ�� à ¹ ¼ 34. diomlar �½¢¨íëã� ��å�ßÙà à ù 35. Model (l�r) Åó¡¸ ¹ ¼ )Å�ó¡Ä¸ ¼ ¹(÷¢¦â ¶ �ù¢ã¶)�¢ã( 36. Model� uy�un Å¡óÈÀÝ ¹ ¼ 37. Qrammatika È�É�� ͦÙà ¹ ½ 38. sim ÍÎ��¹ 39. Xüsusi isim ͦ§��à ¼ ¼ ÍÎÁ 40. Ümumi isim ËÉÌ��¹ à ÍÎÁ 41. T�-m�rbut� ³�ภ½�øÈî�À ¸ ¼ Ý ¹ ¼ 42. Mü�nn�s söz �¦���ÒÐÓÀ ¼ ½ ¼ Ý 43. Müz�kk�r söz �¦��ª��ÑÀ ¼ ½ ¼ Ý 44. Mü�t�r�k cinsli söz ËÉÌ�� ���®¤À ��¦�à ¹ à ¼ ¼ ¼ ¹ Ý 45. Mü�nn�slik �lam�ti ϢЮ�� �ÀíÙà à ¹ ½ ¼ 46. Mü�yy�nlik �¯�§���¼ à ¹ ¼ 47. Mü�yy�nlik artikl� "é� "�¯�§��� 48. Qeyri-mü�yy�nlik ª�ÔÉ�ļ à ½ 49. T�k °�Õ���¼ ¹ Ý 50. T�sniy� �¢ÉÒ®�� ¶ ·ÉÒ���¼ à ¹ ½ ½ ¼ Ý 51. C�m ×�Ì��¹ ¼ 52. Düzgün c�m Í�� ½£�� ×�Ì��à 53. S�n�q c�m �½£Ô��� ×�Ì��¼ Ý 54. Hallanma ¥� ½Ê�� ¶¹ Ø��Ù�Ä ¹ 55. Adl�q hal ñȯ�ÀÝ ¹ ¼ 56. Yiy�lik hal å¡�ÌÀÝ ¹ ¼ 57. T�sirlik hal ØÈÊÉÀÝ ¹ ¼ 58. �v�zedici t�nvin ȧ�� ��ÈÉàà ¼ Ã Ý Ã ¹ ¼ 59. Üçhall� ¶¥�ÊÉÀà ¼ ¹ ÝØ��Ù�� ��ÀíÙ �íÒî à ¼ à 60. kihall� ¥�ÊÉ��� �¢Ú¼ à ¼ ¹ Ý 61. Hal �lam�ti olmayan �� �ÀíÙ íî¼ Ã ¥� ½Êà ¹ 62. M�kan v� zaman

bildir�n isiml�r Å�À¬�� ¡ Å�Ô��� ³��ÎÄ�

63. Al�t bildir�n isiml�r �¾û� ³��ÎÄ 64. Pe�� sahibi bildir�n

sözl�r �� ³��ÎÄ�Ù�ÉÊý

65. Mür�kk�b isiml�r �ß����� ³��Îú�¼ ¼½ Ý 66. Sif�t á§É�Ä ¶¹ ½ �ÕÊ�Ä ¼ ý 67. Nisbi sif�tl�r ØÈ£É��� ÍÎ��Ý ¹ ¼ 68. Sif�tin isiml� izaf�ti ³��Îú�î �ÕÊ�� �¯�ðÁý ¼ ¼

tehsilim.info

Page 14: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

93

69. Mür�kk�b sif�t �ß����� �ÕÊ�� 70. Müqayis� d�r�c�si ´ß£É��þ à ¹ ý �õå°Ý ¼ ¼ ¼Þ¢²Õ®��à à ¹ ½ 71. Üstünlük d�r�c�si

(morfoloji) Þ¢²Õ®�� ÍÎÁà à ¹ ½)´õÈ�ȯåÈ���� Ã Ý Ý ¹ Ý (

72. Üstünlük d�r�c�si

(t�sviri) Þ¢²Õ®�� ÍÎÁà à ¹ ½)©��ÈÊ®��� à à ¹ ¼ (

73. R�ng bildir�n sif�tl�r ÅȦ�� ÍÎÁà ¹ ¼ 74. Fail ÍÎÁÝ ¹ÞÙ�Õ�ÄÞÙ�¯ ¶ 75. M�ful éȧÕ���éȧÕÀ ¶ ÍÎÁÝ ¹ 76. Say(lar) ( °±Ù¸ ¼ ¼)°�±Ùú�¹ 77. S�ra saylar� �½¢ß¢à�®�� °�±Ùú�à à ¹ ½ 78. Miqdar saylar� �¢¦ãú� °�±Ùú�¹ 79. K�sr saylar� ���£Ô�� °�±Ùú�¹ 80. Bölü�dürücü saylar ®�� °�±Ùú�½È¹§�óà Ã�½¢ 81. Faiz �½�È À �ߣÐà ¼ à ü ¹ 82. Sayilan (isim) °¡±§���Ý ¹ ¼ 83. �v�zlik(l�r) � ½²��à �¢)�ä�� ½²��Ý Ã( 84. �xs �v�zlikl�ri �¦ÊÕÉ��� �ä��²��¼ à ¼ ¹ Ý 85. Biti��n �v�zlikl�r �¦Ê®��� �ä��²��¼ à ½ Ý 86. I ��xs ͦԮÀý ¼ ¼ Ý)ª( 87. II��xs ��À¼ Ýø¼ ÷)ª( 88. III ��xs ÷ä�ÚÃ)ª( 89. �ar� �v�zlikl�ri ÍÎÁ ) ³��Î� (ªå�µ�� 90. Nisbi �v�zlikl�r ÍÎÁ)³��ÎÄ (éÈãÈ���Ã Ý ¹ ¼ 91. Aid �v�zlik ±ä�Ù �¢�ð¸ à à à ¼ 92. Sual �v�zliyi ÍÎÁÝ ¹)¥�¨Ý ¹ ¼ (æ�­Õ®Î¾�à ¼ ¹ à ¹ 93. Z�rf ¥�è��¹ ½)¥¡�è��Ý Ý( 94. Fel Þ§Õ��¹ Ã)é�§¯úÄ( 95. Üç kök samitli fel Ò�� Þ§Õ��þí¼ìÃþãú� ¹Þà 96. Dörd kök samitli fel �� Þ§Õ��þî�¼Ù�ÃþÞãú� 97. Felin birinci kök samiti ³�¯Ý ¼Þ§Õ�� 98. Felin ikinci kök samiti Þ§Õ�� �¢ÙÝ ¹ ¼ 99. Felin üçüncü kök samiti Þ§Õ�� æ¾Ý ¼ 100. Salim fel Í��Î Þ§¯ 101. Qeyri-salim fel Í��Î �¢Ú Þ§¯ 102. Sad� fel( I bab) À Þ§¯Ý̼��° 103. Düz�ltm� bab fell�r ±�¬��� Þ§¯¸ à ¼ 104. Bab Ø�î 105. Köm�kçi fel Þ§¯±Ù�£À ¸ à ¼ Ý 106. Ba�lan��c fell�ri ñ¡�¤�� é�§¯ÄÃ Ý þ 107. Davamiyy�t fell�ri å���®Î¾� é�§¯Äà ¹ à ¹ 108. ndiki zamanda olan fel ñå�²À Þ§¯Ã Ý 109. Keçmi� zamanda olan fel À Þ§¯¼�� 110. G�l�c�k zaman Þß ®£À¼ ¹ ¼ ¹ Ý Þ§¯ 111. Felin inkar� мչާÕ�� Ý 112. M�sd�r å±ÊÀ¼ ¹ ¼ 113. Mim m�sd�ri ´�¢À å±ÊÀ� à 114. Fel t�srifi Þ§Õ�� ò��ÊàÝ Ã ¹ ¼ 115. T�sirli fel ®��� Þ§Õ��¼ ݧ¼©±ý 116. T�sirsiz fel æóí�� Þ§Õ��à 117. �rt formas�nda olan fel 桬Ì��� Þ§Õ��Ý Ý ¹ ¼ 118. Arzu formas�nda olan fel ØÈÊÉ��� Þ§Õ��Ý Ý ¹ ¼ 119. �mr formas� �Àú�Ý ¹ 120. �mrin inkar� (qada�an) м­¹�Àú� ´Ã ¹ Ý 121. M�chul növ Ì��� Þ§Õ��¹ ¼éÈ­Ý 122. H�mz�li fel óÈ�­��� Þ§Õ��Ý Ý ¹ ¼ 123. I kök samiti h�mz�li óÈ�­À ���¯ Þ§¯ 124. II kök samiti h�mz�li óÈ�­À ïÉ¢Ù Þ§¯ 125. III kök samiti h�mz�li óÈ�­À ïÀ¾ Þ§¯ 126. Müdaaf fel òÙ�²��� Þ§Õ��¼ Ý 127. Misal fel é�Ò��� Þ§Õ�ļ à 128. Bo� fel ¥Èõú� Þ§Õ�ļ ¹ 129. Naqis fel Þ§Õ�Ä�â�É��à ½

130. kiqat qeyri-salim fel �¢à�À Í��£�� �¢Ú Þ§Õ�� 131. Köm�k�i nitq hiss�l�ri ¥¡����Ý Ý Ý 132. Ön qo�ma(lar) ¥�¨)¥¡�¨(�Ì�� ý ¼ 133. Ba�lay�c�(lar) ¥�¨)¥¡�¨ (§��¼ë¹òà 134. �dat(lar) ª�°Ä)��¡°Ä( 135. nkar �dat(lar)� �°Äª)��¡°Ä¼ ¼(É�� ¼Õ¹Ã 136. Mütl�q inkar ���®ß�� ¾ 137. �rt formas� il�

i�l�n�n �datlar Ì�� ��¡°Ä¼¬¹æ

138. Arzu formas� il� i�l�n�n �datlar

÷ÊÉ�� ��¡°Ä¹ ¼

139. Sual �datlar� æ�­Õ®Î�� ��¡°Ä¹ à ¹ 140. Uzla�an t�yini söz

birl��m�si � î�ë®���Ý ¼ à ¼ ¼ Ý �½¢®§É��à ¹ ½ ªå�ߧ�Ä

141. Uzla�ma � î�ëÀ¼ ¼ Ý 142. Sif�tin isiml� uzla�mas� ëÀ�ȧÉ��� ¡ á§É�� � î�Ý ¹ ¼ à ¹ ¼ 143. T�yinl�n�n (isim) �ȧÉ���¶Ý ¹ ¼ ��� ¼È¹ãÝ¥È 144. Söz birl��m�si �½¢èÕ� ªå�ßÙ¸ à ù ¼ ¸ ¼ ¼ 145. zaf�t �¯�ð�ļ ¼ 146. Sad� izaf�t �뢣ß�� �¯�ð�Ä 147. Çoxt�r�fli izaf�t �¯�ð�Ä���¢ÒÔª÷Ð�ÈÌ�� 148. H�mcins üzvlü izaf�t ®À ³�²Ùî �¯�ð��¼ Ý � ¼ ¼¹ ¼ Ã Ý ¼�£Ð�Ì� ¼ ¼Ã 149. Qar���q t�yini söz

birl��m�si á§É��î �¯�ð��à ¹ ½ Ã Ý ¼ ¼

150. Mübt�da ı®ßÀ¼ ¼ ¹ Ý 151. Köm�kçi mübt�da ��ı®ß�¼ ¼ ¹ ݱÙ�£��� 152. Fail, feli cüml�nin

mübt�das� ÞÙ�¯Ã ¼

153. X�b�r �ßô 154. Tamaml�q ïî éȧÕÀà à 155. Hal z�rfliyi é���� ¥�ÿ 156. Mütl�q tamaml�q ê¦ë��� éȧÕ���¼ 157. S�b�b v� m�qs�d z�rfi ¡ ÷ß½£�� ¥�ÿ ¶ï¦õú éȧÕÀà à ü Ý ¹ ¹¼ Ý ¹ ¼

±Ê ��¼ 158. smi cüml� �¦�õ��¢�Î 159. Feli cüml� �¢¦§¯ �¦�õ 160. Tabeli mür�kk�b cüml� �¦�õ�§î�à �ß��À ¼ ¼ ¼Ã ¼ ½ Ý 161. Tamaml�q budaq cüml�li

tabeli mür�kk�b cüml� ïî ¾È§ÕÀ �§âÄÈ�� �¦�Ì�Ä

162. T�yin budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�®§Ð �§â�È�� �¦�Ì�Ä

163. Z�rf budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�¢¯�è�� �¦�Ì�Ä

164. �rt budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�¢ø�¤�� �¦�Ì�Ä

165. Hal budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

¾�¨ �§â�È�� �¦�Ì��

166. Zaman budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

Å�À¬�� ¥�ÿ �§â�È�� �¦�Ì�Ä

167. S�b�b v� m�qs�d budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�

�§â�È�� �¦�Ì��¥�ÿ �� ±Ê �� ¡ ÷ߣ

168. �l�nm� é��§®ÎÁ¹ ¹Ã 169. fad� ªå �ßÙ ¶Ã �¢ß§àà ¹ ¼ )¢î�§àà ¼ ¼�(´èÕ� à ¹ ¼ 170. �l�nmi� Þ�§®£À¼ ¹ ¹¼ Ý 171. Tamamlamaq �ĹÞ�¼ ¼ 172. Halland�rmaq ¥½�ã¼ ¼ �ÙÄ ¼ ¹Ø¼¶ 173. Müxt�lif m�nalar �Õ¦®���� ´Ð�§���Ý ¼ à ü ¹ Ý ¼ ¼ 174. T�yin etm�k �½¢Ù¼ ¼ 175. Göst�rm�k, i�ar� etm�k å�µÄ¼ ¼ ¼ 176. Variant, b�nd ±Éî¹ ¼) °ÈÉî( ÞÔµ ¶)é�ÔµÄ( ñÈÐ ¶

)ñ�ÈÐÄ( 177. Uy�un, münasib ÷Î�ÉÀ ¶ ê¯�ÈÀà ÃÝ Ý

tehsilim.info

Page 15: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014

94

FARS D�L� Fars dilind�n q�bul imtahan� proqram� ümumt�hsil

m�kt�bl�rinin II-XI v� V-XI sinifl�rinin fars dili proqramlar� �sas�nda haz�rlanm��d�r. Abituriyentl�rin istifad�sin� veril�n bu proqram �vv�lki fars dili proqramlar�n�n t�kmill��dirilmi� variant�d�r.

Xat�rlad�r�q ki, abituriyentl�r q�bul imtahanlar�na haz�rla�an zaman proqramda verilmi� fonetik, leksik v� qrammatik materiallar� d�rind�n m�nims�m�k üçün ümumt�hsil m�kt�bl�rind� istifad� olunan fars dili d�rslikl�rin� müraci�t etm�lidirl�r.

D�L MATER�ALLARI

FONET�KA

S�s v� h�rf: sait s�sl�r (uzun v� q�sa saitl�r). Diftonq. Samit s�sl�r. � (kaf) v� � (qaf) h�rfl�ri a o u saitl�rind�n

v� h�mçinin !

ou diftonqundan �vv�l g�l�rk�n � h�rfinin «komissiya» sözünün ilk h�rfi ( k ) kimi, � h�rfinin is� «qaz» sözünd�ki ( q ) kimi t�l�ffüz olunmas�. Qalan bütün m�qamlarda (k ) v� ( g ) s�sl�rini bildirm�si.

S�s-h�rf münasib�tl�ri. Fars h�rfl�ri il� yaz�lan sözl�rin t�rkibind� h�rfi i�ar�si olan s�sl�r, y�ni yaz�lan h�rfl�r v� h�rfi i�ar�si olmayan �, e, o s�sl�ri. Sözd� h�rfl�rl� s�sl�rin k�miyy�ti.

B�zi h�rfl�rin bir neç� s�si bildirm�si (m�s: � - o, u, v, !

ou ) v� �ksin� bir neç� h�rfin yaln�z bir s�s bildirm�si: (m�s. z s�sinin h�rfi i�ar�l�ri: � (zal) - � (ze) - � (zad) - � (za). B�zi h�rfl�rin h�m sait, h�m d� samit s�sl�ri bildirm�si

(m�s. � (ha) h, e - � (vav) o, u, v, !

ou - � (ye) i, y h�rfl�ri).

Fars dilind� i�l�n�n "t��did", "t�nvin" v� "h�mz�" i�ar�l�ri. � (eyn) h�rfinin saitd�n �vv�l t�l�ffüz olun-mamas�. B�zi sözl�rd� �"(xe) il� "�" �lefin aras�nda yaz�lan "�" (vav) h�rfinin t�l�ffüz olunmamas�. (M�s:

����� - ���� – ������ –����� )Vur�u. Heca. Hecada transkripsiyan�n n�z�r� al�nmas�.

LEKS�KA

Sözl�rin ifad� etdiyi m�nalara gör� t�snifi: ��ya adlar�, ümumi v� xüsusi ad bildir�n sözl�r (isim); �lam�t, r�ng v� keyfiyy�t bildir�n sözl�r (sif�t); k�miyy�t, s�ra bildir�n sözl�r (say); i�, hal, h�r�k�t bildir�n sözl�r (fel); h�r�k�tin icras�n�n zaman�n�, m�kan�n�, t�rzini v� s. xüsusiyy�tl�rini bildir�n sözl�r (z�rf). Sad�, düz�ltm� (ön v� son ��kilçil�rl� düz�l�n sözl�r) v� mür�kk�b sözl�r. Sinonim, omonim, antonim sözl�r. Fars dilind� i�l�n�n �r�b m�n��li sözl�r. M�s�l�n:

��  – �¡��– �¢� – £¤�¥– ¦��¨ – ©ª¬� –­��® - ¯°±²³

QRAMMAT�KA

MORFOLOG�YA N�TQ H�SS�L�R�: �sim. sm� veril�n suallar. smin m�naca növl�ri.

Konkret, müc�rr�d, ümumi v� xüsusi, c�m v� toplu

isiml�r. Müc�rr�d isim düz�ld�n ´ (i) )´µ�±� ´�¶( ��kilçisini q�bul ed�n sözl�rd� vur�unun yeri. (M�s:

·¸¹��– ·¤�� – ·ºµ¼¤ – ·½¾�½ v� s.) Sonu “a”, “u” v� “e” saitl�ri il� bit�n sözl�rd� "�µ�±� ��¶" – nin yaz�l�� v� oxunu�u qaydalar�. smin qeyri-mü�yy�nlik kateqoriyas�. Vur�unun yeri. (M�s�l�n:

����À ���¾ – ·¤�Á½ – �µ�º���À –�� ��¡Â¶�� ) smin vahidlik kateqoriyas�. smin k�miyy�t kateqoriyas�: siml�rin fars dilin� m�nsub �� (ha), �� (an) v� �r�b m�n��li ­� (at), �¶ (in) v� �� (un) c�m ��kilçil�ri il� c�ml�nm� qaydalar�. �� (an) c�m ��kilçisi il� c�ml�n�n sözl�rin oxunu� v� yaz�l�� qaydalar�. S�n�q c�m. smin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b isiml�r. Mür�kk�b isiml�rin t�rkib hiss�l�ri. Az�rbaycan dilind�ki ismin hallar�n�n fars dilind� qar��l��� v� ifad� qaydalar�. Yiy�lik hal�n fars dilind� verilm�sind� �sas�n izaf�t t�rkibind�n (m�s. t�l�b�nin kitab� – �ÃÄ��¾ ��Á½), yönlük halda £¤ (be) ön qo�mas�ndan, t�sirlik halda �µ (ra) son qo�mas�ndan, yerlik halda µ¾ (d�r), ç�x��l�q halda �� (�z) ön qo�malar�ndan istifad� olunmas�. Fars dilind� qo�ma kimi i�l�n�n b�zi sözl�r.

(M�s: �¹Å– ¾¼� – �¹¢Æ – �°Æ – ÈÄÆ - �~ v� s.). smin m�nsubiyy�t kateqoriyas�. M�nsubiyy�t

��kilçil�ri. smin x�b�rlik kateqoriyas�. X�b�r ��kilçil�rinin oxunu� v� yaz�l�� qaydalar�.

Sif�t. Sif�t� veril�n suallar. Sif�tin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm� v� mür�kk�b sif�tl�r. �lam�t, keyfiyy�t, ox�arl�q v� r�ng bildir�n sif�tl�r. Sif�tin d�r�c�l�ri. Adi, müqayis� �³( - (t�r) ��kilçili) v� üstünlük �¶�³( - (t�rin) ��kilçili) d�r�c�sind� i�l�n�n sif�tl�rin t�yini söz birl��m�l�ri t�rkibind� i�l�nm� yeri. Nisbi sif�tl�r. smin sonuna vur�ulu ´ (i) )ÈɪÂ� ´�¶( ��kilçisini art�rmaqla nisbi sif�tl�rin �m�l� g�lm�si.

M�s: ·¤�Ê– ·¸ÄÆ – �¼¶�ª³ –��¢ 

Layiqlik bildir�n � (i) (ÈË�°� ��¶) ��kilçisi.

Say. Saya veril�n suallar. Say�n m�naca növl�ri. Miqdar saylar�, s�ra saylar�, k�sr saylar�, onluq k�sr v� faiz. T�klikl�r, 11-d�n 19-a q�d�r miqdar saylar�n�n qurulu�u, onluqlar, yüzlükl�r, minlikl�r, qar���q-mür�kk�b saylar. Onlar�n r�q�ml�rl� v� h�rfl�rl� yaz�l��, oxunu� qaydalar�. S�ra saylar�n�n Ì (om), �°� (omin), ·�Í (omi) ��kilçil�ri il� �m�l� g�lm�si. Miqdar v� s�ra saylar�n�n söz birl��m�l�rind� i�l�nm� yeri (yana�ma v� izaf�t �laq�sind�). Ay�n v� ilin tarixl�rinin fars dilind� ifad�si. Vaxt�n saat v� d�qiq�l�rl� ifad� qaydalar�.

�v�zlik. �v�zliyin m�naca növl�ri. �xs �v�zlikl�ri, i�ar� �v�zlikl�ri, sual �v�zlikl�ri, qeyri-mü�yy�n �v�zlikl�r, qay�d�� �v�zlikl�ri, t�yini �v�zlikl�r. Üçüncü ��xsin t�k v� c�mind� i�l�n�n sinonim ��xs �v�zlikl�ri.

Fel. M�sd�r v� onun ��kilçil�ri. Felin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm�, mür�kk�b fell�r. Düz�ltm� fell�ri �m�l� g�tirm�k üçün istifad� olunan ön ��kilçil�r: ��Ζ ��¤

tehsilim.info

Page 16: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

95

–�¤ µ¾ Düz�ltm� fell�rl� onlar�n �m�l� g�lm�sind� i�tirak ed�n sad� fell�r aras�ndak� m�na f�rql�ri. (m�s.: Èô Å°å - xord�n, Å°åÈô�î - b�rxord�n).

Fel �sas�n�n al�nma qaydas�. Felin keçmi� zaman formalar�: �ühudi keçmi� Ϲ¬� Ð¥�� (mazi-ye motl�q) v� bitm�mi� keçmi� ´µ��¸Á~� Ð¥�� (mazi-ye estemrari) zaman formalar�n�n t�sdiq v� inkar formas�, vur�unun yeri. Bitm�mi� keçmi� zaman�n davam formas� ����� ��� (mazi-ye m�lmus). Keçmi� zaman feli sif�tinin �m�l� g�lm� qaydas�. N�qli keçmi� ѹÒ� Ð¥�� (mazi-ye n�qli) v� uzaq keçmi� �°�¤ Ð¥�� (mazi-ye b�id) zamanlar�n�n t�sdiq v� inkar� v� onlarda vur�unun yeri. Feli ba�lama. Fell�rd�n kök alma qaydalar� bax�m�ndan onlar�n tam, qiyasi (qaydal�) v� s�mai (qaydas�z) qruplara bölünm�si. Felin indiki zaman� Ó�Ô ���� (z�man-e hal) v� onun t�sdiq v� inkar�, vur�usu. ndiki zaman�n i�l�nm� yerind�n as�l� olaraq, h�m d� onun Az�rbaycan dilind�ki qeyri-q�ti g�l�c�k zaman� bildirm�si. Felin indiki zaman�n�n davam formas� ����� ��� (mozare` m�lmus). Felin q�ti g�l�c�k zaman formas� ¯ªÒÁÂ� (most��b�l). Qeyri-q�ti v� q�ti g�l�c�k zaman formalar�n�n t�sdiq v� inkar�, vur�usu. Felin �mr ��kli. �mr ��klinin t�sdiq v� inkar�, vur�usu.

Felin iltizam formas� Ð��¼Á�� �µ�Õ� (mozare-ye eltezami), onun i�l�nm� yerl�ri. ltizam formas�n�n t�sdiq v� inkar ��kli, vur�unun yeri. Felin vacib, bacar�q, ��rt ��kill�ri. Vacib ��klini �m�l� g�tirm�k üçün �¶�¤ (bay�d) v� ya ÐÁ¶�¤ (bayesti), ȶ�¤ ·� (mibayest)… sözl�rind�n, bacar�q ��klini �m�l� g�tirm�k üçün �ÁÂ���³ (t�vanest�n) felind�n, arzu v� ist�k ��klini �m�l� g�tirm�k üçün �Á~��� (xast�n) köm�kçi felind�n v� ×�Ø (ka�), ×�Ø ´� (ey ka�) �datlar�ndan istifad� edilm�si v� onlar�n müxt�lif zamanlarda i�l�dilm�si. Felin ��rt ��klind� �º� (�g�r), ��º�� (h�rgah) v� £Ù°³µ�Ú µ¾ (d�r sur�tike) ba�lay�c�lar�n�n i�l�dilm�si. Felin t�sirlik kateqoriyas�. T�sirli v� t�sirsiz fell�r. Felin m�lum v� m�chul növl�ri.

Z�rf. Z�rfin m�naca növl�ri: zaman, m�kan, miqdar v� t�rzi - h�r�k�t z�rfl�ri. nkar v� ox�arl�q bildir�n z�rfl�r. Z�rfin qurulu�ca növl�ri: sad�, düz�ltm�, mür�kk�b z�rfl�r.

Qo�ma. £¤ (be), �¤ (ba), µ¾ (d�r), �� (�z), ´��¤ (b�ra-ye…) �¡��� (man�nd-e…), ¯Û� (mesl-e..) �°Ý� (n�zir-e) önqo�malar� v� �µ (ra) sonqo�mas�. Önqo�malar�n i�l�nm� m�qamlar�. Önqo�ma kimi i�l�n�n sözl�r – söz-qo�malar: ¾¼� (n�zd), �°Æ (pi�), �µ (ru), �¹¢Æ (p�hlu), ÈÄÆ (po�t), �~ (s�r) v� s. B�zi qo�malar�n v� söz- qo�malar�n izaf�tl� i�l�nm�si. M�s.: ��~ �´��¤ ��¡��� ��µ �ÈÄÆ ��°Ý� ��¹¢Æ ��°Æ ¯Û� �¾¼�

Ba�lay�c�. Ba�lay�c�lar�n qurulu�ca növl�ri. Sad� v� mür�kk�b ba�lay�c�lar. Tabesizlik �laq�si bildir�n ba�lay�c�lar. � (v�), }� (h�m), ¼°� (niz), ��� (�mma), �Ø� (laken), �¶ (ya) v� ��º (qah). Qo�a v� daha çox t�krar�n i�l�n�n ba�lay�c�lar (M�s�l�n: ��º ... �¶ Þ��º ...�¶ ...�¶ � v� s.) Tabelilik �laq�si bildir�n ba�lay�c�lar £Ø (ke), £ß°ÁË� (v�qtike), £ß°��à¡� (henqamike), �º� (�g�r), ��º�� (h�rqah) v� s. Ba�lay�c�larda vur�unun yeri.

S�NTAKS�S

Söz birl��m�l�ri. T�yini söz birl��m�l�ri: izaf�t vasit�sil� �m�l� g�l�n söz birl��m�l�ri, yana�ma �laq�si il� �m�l� g�l�n söz birl��m�l�ri. zaf�t t�rkibi v� izaf�t z�nciri. zaf�t t�rkibinin yaln�z iki t�r�fd�n ibar�t olmas�.

M�s: ¦��Šȶ�ßÔ – �µ¼¤ á�³� –��Á¸� �����À ���¾

zaf�t z�ncirinin is� üç v� daha çox t�r�fd�n ibar�t olmas�.

M�s.: ����� �� �� �� ���� �� ��� �� ���� �� ���� ���� �� �� �� ���� ��. zaf�tin ifad� etdiyi m�na �laq�l�ri. Yiy�lik, malikiyy�t �laq�sinin Ó�� (mal) sözü il� ifad�

olunmas�. Cüml�. Cüml� üzvl�ri: ba� üzvl�r – mübt�da, x�b�r;

ikinci d�r�c�li üzvl�r – t�yin, tamaml�q (vasit�li, vasit�siz), z�rflik.

Nitq hiss�l�ri il� ifad� olunmas�na gör� x�b�rin növl�ri: feli x�b�r – yaln�z fel il� ifad� olunur. smi x�b�r – feld�n ba�qa dig�r nitq hiss�l�ri il� ifad� olunur. smi x�b�r ��kilçil�rinin tam v� q�sa formalar�.

nkarl�q bildir�n È°� (nist) sözünün ��xsl�r üzr� d�yi�m�si.

Sad� cüml�. Sad� müxt�s�r v� sad� geni� cüml�. Sual cüml�l�ri. Sual cüml�l�rinin qurulu�u. ntonasiya �sas�nda qurulan sual cüml�si. Nümun�:

âÈ~� }¹Ë �¶� âÈÂ� Ð~µ�Î ��¤� ��ÁØ µ¾ ȶ�ßÔ �¶�

Sual �v�zlikl�ri v� sual �datlar� il� qurulan sual cüml�l�ri.Sual �datlar�nda vur�unun yeri. Nümun�:

�� �âÈ~� �¡Ê Èã�~äÆ �à� â�¶¾�¤ £ÁÂÄ� Ì�¡Ê 嶾µ µ¾ �¸  �¸ "£Â¸� " ·� ×¾�º £¤ ÈÔ��Á~� ��µ ��¶À â�¶� ������ �µ ·��Ý�

â��µ Sual cüml�l�rin� veril�n t�sdiq v� ya inkar cavab

cüml�l�rinin qurulu�u. H�mcins üzvlü sad� cüml�l�r. H�mcins mübt�dal�,

h�mcins x�b�rli, h�mcins tamaml�ql�, h�mcins t�yinli, h�mcins z�rflikli cüml�l�r. Mür�kk�b cüml�. Tabeli v� tabesiz mür�kk�b cüml�l�r. Tabeli mür�kk�b cüml�nin t�rkib hiss�l�ri olan ba� v� budaq cüml�l�r. T�yin budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�, onun �m�l� g�lm� qaydas�, t�yin olunan sözün sonunda µ� � ´�¶� (ya-ye e�are) adlanan � (i) ��kilçisinin v� £Ø (ke) ba�lay�c�s�n�n i�l�nm�si. T�yin budaq cüml�sinin, ba� cüml�nin t�yinind�n ba�qa bütün üzvl�rini (ismi x�b�rin ad hiss�sini) t�yin ed� bilm�si. Tamaml�q, zaman, ��rt, s�b�b, m�qs�d v� güz��t budaq cüml�li tabeli mür�kk�b cüml�l�r. Tabeli mür�kk�b cüml�l�rin �m�l� g�lm�sind� i�l�n�n ba�lay�c�lar.

�D�B�YYAT S�YAHISI

1. M. Sultanov,R.Axundova, Fars dili, II sinif. "Maarif", 1993.

2. N.Hat�mi, M. R�himov Fars dili, III sinif "Maarif", 1993.

3. T.Rüst�mova. Fars dili. IV sinif (t�mayül m�kt�bl�r üçün). "Maarif", 1992.

4. T.Seyidov, Fars dili, V sinif. «Maarif», 1993. 5. H.Mahmudov, T.Seyidov, R.Axundov. Fars dili. VI sinif.

Maarif", 1991. 6. A.�l�kb�rova, M.M�mm�dova. Fars dili. VII sinif.

"Maarif", 1991.

tehsilim.info

Page 17: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

T�L�B� Q�BULU – 2014 Fars dili

96

7. A.�l�kb�rova, S.Hüseynli. Fars dili. V III sinif. "Maarif", 1993.

8. N.Hat�mi, �.�ir�liyev. Fars dili. IX sinif. "Maarif", 1993.

9. N.Hat�mi, �.�ir�liyev. Fars dili. X sinif. "Maarif", 1994.

10. N.Hat�mi, �.�ir�liyev. Fars dili. XI sinif. "Maarif", 1996.

Fars dili f�nnind�n q�bul imtahan� proqram� Az�rbaycan Respublikas� T�hsil Nazirliyinin t�sdiq etdiyi ümumt�hsil m�kt�bl�rinin f�nn proqramlar� v� d�rslikl�r �sas�nda t�rtib edilmi� v� T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n fars dili f�nni üzr� elmi-metodik seminar�nda geni� müzakir�l�rd�n sonra q�bul olunmu�dur. Seminar�n r�hb�ri F.B.Firidova T�l�b� Q�bulu üzr� Dövl�t Komissiyas�n�n r�hb�rliyi proqram�n t�rtibind� v� t�kmill��di-rilm�sind� z�hm�ti olan seminar i�tirakç�lar�na d�rin minn�tdarl���n� bildirir.

PROQRAMA �LAV�

(QRAMMAT�K TERM�NL�R L��T�)

1. Fonetika �Î�ɵ�¡� 2. Transkripsiya �£�ÈÐ�¡� 3. Leksika áù� 4. Leksikologiya �Î�ɵ ���¡ 5. Qrammatika åȮΰ 6. Morfologiya ¥�ã 7. Sintaksis È�Ð 8. Diftonq �É®Õ�° 9. S�s v� h�rf ¥�¨ ¡ �±ã 10. Sait �ÈÊÀ½ 11. Samit áÀ�ã 12. Uzun saitl�r ±É¦î ��� �ÈÊÀ� 13. Q�sa saitl�r ��àÈÆ ��� �ÈÊÀ� 14. T��did i�ar�si �å�µ� ±�±¤à 15. T�nvin i�ar�si �å�µ� ��ÈÉà 16. H�mz� i�ar�si �å�µ� �¬�� 17. Vur�u ï¢�à)ïî�ð ( 18. Heca �Ì� 19. �kilçi ±Ð¡ 20. Ön ��kilçi ±ÐȤ¢� 21. ç ��kilçi ±ÐÈÐ�¢À 22. Son ��kilçi ±ÐÈ£� 23. Sözdüz�ldici ��kilçi ó�Î ���¡ ±Ð¡ 24. �r�b m�n��li sözl�r �î�Ù ���¦Æ 25. Qohum sözl�r �°�ÈÐ�ô Í� ��ÀíÆ 26. Sinonim sözl�r ¥°��®À ���¦Æ 27. Antonim sözl�r °�²®À ���¦Æ 28. Omonim sözl�r ïî�¤®À ���¦Æ 29. Nitq hiss�l�ri æíÆ ��¬õ� 30. Nitq hiss�si æíÆ ³¬õ 31. T�rkib hiss�l�r ÷¢Æ�à ��¬õ� 32. sim ÍÎ� 33. Sad� isiml�r �°�Î �À�Î�

34. Düz�ltm� isiml�r ꮤÀ �À�Î� 35. Mür�kk�b isiml�r ÷Æ�À �À�Î� 36. C�m ��kilçil�ri ×�õ ���±Ð¡ 37. Düzgün c�m formas� ��ÊÀ ×�õ 38. S�n�q c�m formas� �£�À ×�õ 39. Müc�rr�d isiml�r �ɧÀ �À�Î� 40. Konkret isiml�r ��Û �À�Î� 41. siml�rin c�ml�nm�si �À�Î� ×�õ 42. Toplu isiml�r ��¡�� �À�Î� 43. Ümumi isiml�r æ�Ù �À�Î� 44. Xüsusi isiml�r ��ô �À�Î� 45. Qeyri-mü�yy�nlik

bildir�n "�" (i) ��kilçisi ���Ð ���

46. Vahidlik bildir�n "�" (i) ��kilçisi

�±¨¡ ���

47. �ar� bildir�n "�" (i) ��kilçisi

��� ���

48. Nisbi sif�t �m�l� g�tir�n "�" (i) ��kilçisi

Ð ��� áߣ

49. Müc�rr�dlik bildir�n "�" (i) ��kilçisi

�å±ÊÀ ���

50. Layiqlik bildir�n "�" (i) ��kilçisi

áâ�¢� ���

51. M�nsubiyy�t ��kilçil�ri

ï¦Ê®À ����ð

52. M�nsubiyy�t ��kilçisi �¢�ð ï¦Ê®À 53. X�b�rlik kateqoriyas� ��ßô ïëî�å 54. Sif�t áÕã 55. Sif�tin qurulu�ca

növl�ri áÕã Å��®ô�Î ñ�ÈÐ�

56. Sad� sif�tl�r °�Î ��Õã � 57. Düz�ltm� sif�tl�r ꮤÀ ��Õã 58. Mür�kk�b sif�tl�r ÷Æ�À ��Õã 59. Sif�tin d�r�c�l�ri áÕã ��õå° 60. Sif�tin adi d�r�c�si ê¦ëÀ áÕã 61. Sif�tin müqayis�

d�r�c�si �¦¢²Õà áÕã

62. Sif�tin üstünlük d�r�c�si

���Ù áÕã

63. Say °±Ù 64. Miqdar saylar� �¦ã� °�±Ù� 65. S�ra saylar� Ù� �ߢà�à °�± 66. K�sr saylar� ��£Æ °�±Ù� 67. Onluq k�srl�r �å�¤Ù� °�±Ù� 68. Faiz ±ãå° 69. �v�zlik �¢�ð)�¢¤Ð�õ ( 70. �ar� �v�zlikl�ri �å�µ�����ð 71. �xs �v�zlikl�ri �Ê�µ����ð 72. Sual �v�zlikl�ri ����ð��¤Î� 73. Qeyri-mü�yy�n

�v�zlikl�r ���­ßÀ ����ð)�¢§À �¢Ú� (

74. Qeyri-mü�yy�n �v�zlik

Í­ßÀ�¢�ð

75. T�yini �v�zlikl�r �É¢¢§à ����ð 76. Qay�d�� �v�zlikl�ri ®¤À ����ð�� 77. Felin ��kill�ri é�§¯� �Èõ¡ 78. Felin bacar�q ��kli �å�±®â� é�§¯� 79. Felin vacib ��kli ÷õ�¡ ïõ¡ 80. Felin ��rt ��kli �ø�µ ïõ¡ 81. Felin arzu ��kli ¡óå� ïõ¡ 82. Felin �mr ��kli ��À� ïõ¡

tehsilim.info

Page 18: 1-N1 on soz 2014 az - coqrafiya.blogspot.com | The … ki, cari ild d abituriyentlr imtahana hazrlaan zaman dill bal biliklri mnimsmkl yana, bu sahd vrdi v bacarqlarn qazanlmasna daha

Q�bul proqram� T�L�B� Q�BULU – 2014

97

83. Felin �mr ��klinin inkar�

��À� ïõ¡ å��Ð�

84. Felin iltizam ��kli �À�¬®�� ïõ¡ 85. ndiki zaman�n

iltizam formas� À �À�¬®�� ñå�²

86. Keçmi� zaman�n iltizam formas�

�À�¬®�� �ð�À

87. Felin �ühudi keçmi� zaman formas�

ê¦ëÀ �ð�À

88. Felin bitm�mi� keçmi� zaman formas�

�å���®Î� �ð�À

89. Felin n�qli keçmi� zaman formas�

�¦ Ð �ð�À

90. Felin uzaq keçmi� zaman formas�

±¢§î �ð�À

91. Felin indiki zaman formas�

é�¨ Å�Àó

92. ndiki zaman�n davam formas�

�È�¦À ñå�²À

93. Keçmi� zaman�n davam formas�

�È�¦À �ð�À

94. Felin g�l�c�k zaman formas�

Þß ®£À )�±É�� Å�Àó (

95. Qeyri-q�ti g�l�c�k zaman formas�

�±É��³ �§ëâ �¢Ú Å�Àó

96. Feli ba�lama �Õã¡ ïõ¡ 97. Keçmi� zaman feli

sif�ti ��ȧÕÀ áÕã

98. ndiki zaman feli sif�ti

�¦Ù�¯ áÕã

99. M�sd�r å±ÊÀ 100. Fel kökü Þ§¯ ï¤�å 101. Fel �sas� Þ§¯ ��Î� 102. �xs sonluqlar� ïÎ�ɵ 103. Söz birl��m�l�ri ï�¦Æ ��­ß¢Æ�à 104. T�yin olunan söz

(izaf�t birl��m�sinin birinci t�r�fi)

¥�²À

105. T�yin (izaf�t birl��m�sinin ikinci t�r�fi)

ï¢�� ¥�²À

106. zaf�t t�rkibi (birl��m�si)

ï¯�ð� ÷¢Æ�à

107. Yana�ma yolu il� �m�l� g�l�n birl��m�l�r

÷Ð�Ì�� ÷¢Æ�à

108. zaf�t z�nciri ï¯�ð� ¬¢ÌÐó 109. M�nsubiyy�t bildir�n

izaf�t birl��m�l�ri �ߣРï¯�ð�

110. Yiy�lik m�nas� bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� ��¦À

111. M�xsusluq bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� �Ê¢Ê�à

112. Cins m�nas� bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� �Ð�¢î

113. Ox�ay�� m�nas� bildir�n izaf�t birl��m�l�ri

ï¯�ð� �­¢ß¤à

114. Zaman m�nas� bildir�n söz birl��m�l�ri

¢Æ�à �Ð�Àó ÷

115. M�kan m�nas� bildir�n söz birl��m�l�ri

�Ð��À ÷¢Æ�à

116. Z�rf ¥�ÿ 117. Sad� z�rfl�r �°�Î ¥¡�ÿ 118. Düz�ltm� z�rfl�r ꮤÀ ¥¡�ÿ 119. Mür�kk�b z�rfl�r ÷Æ�À ¥¡�ÿ 120. Zaman z�rfi Å�Àó ¥�ÿ 121. M�kan z�rfi Å��À ¥�ÿ 122. K�miyy�t z�rfi ��Æ ¥�ÿ 123. T�rzi-h�r�k�t z�rfi ��ÐÈ�� ¥�ÿ 124. Ox�arl�q bildir�n z�rf ï¢ß¤à ¥�ÿ 125. nkar z�rfi å��Ð� ¥�ÿ 126. Qo�ma ï¯�ð� ¥�¨ 127. Ba�lay�c� îå ¥�¨ 128. Tabesizlik

ba�lay�c�lar� �§î�à �¢Ú îå ¥¡�¨

129. Sad� ba�lay�c�lar �°�Î îå ¥¡�¨ 130. Mür�kk�b

ba�lay�c�lar ÷Æ�À îå ¥¡�¨

131. Tam fell�r æ�à é�§¯� 132. Qaydal� fell�r �Î�¢â é�§¯� 133. Qaydas�z fell�r �Ù��Î é�§¯� 134. T�sirli fell�r �±§®À é�§¯�� 135. T�sirsiz fell�r æó¾ é�§¯� 136. M�lum fell�r æȦ§À é�§¯� 137. M�chul fell�r À é�§¯� éÈ­Ì 138. radi fell�r �°�å� é�§¯� 139. smi x�b�r ��Î� �ßô 140. Feli x�b�r �¦§¯ �ßô 141. Sad� müxt�s�r cüml� �Ê®�À �°�Î ï¦�õ 142. Sad� geni� cüml� øÈ£ßÀ �°�Î ï¦�õ 143. Bütöv cüml� ÞÀ�Æ ï¦�õ 144. Yar�mç�q cüml� �â�Ð ï¦�õ 145. �xssiz cüml� ��µ �î ï¦�õ 146. Müst�qil cüml� Í¢ ®£À ï¦�õ 147. Qeyri-müst�qil cüml� Í¢ ®£À �¢Ú ï¦�õ 148. H�mcins üzvlü

cüml�l�r ËÉÌ�� Ȳ٠�î �í�õ

149. Cüml�nin ba� üzvl�ri ï¦�õ Í�� ïõå° ��²Ù� 150. Cüml�nin ikinci

d�r�c�li üzvl�ri ï¦�õ æ¡° ïõå° ��²Ù�

151. Vasit�li tamaml�q Í�®ÀïëÎ�Èî 152. Vasit�siz tamaml�q ïëÎ�¡ �î Í�®À 153. Tabesiz mür�kk�b

cüml� ÷Æ�À ï¦�õÎÈ¢� ï®

154. Tabeli mür�kk�b cüml�

�§î�à ÷Æ�À ï¦�õ

155. Ba� cüml� �¦ã� ï¦�õ 156. Budaq cüml� ï¦�õ¡�¢�) �Ù�¯ ï¦�õ ( 157. T�yin budaq cüml�si ï¦�õ�É¢¢§à ¡�¢� 158. Tamaml�q budaq

cüml�si ï¦�õ ¡�¢� ���®À

159. M�qs�d budaq cüml�si

ï¦�õ¡�¢� �±Ê À

160. �rt budaq cüml�si ï¦�õ¡�¢� �ø�µ 161. S�b�b budaq cüml�si ï¦�õ¡�¢� �ßßÎ 162. Zaman budaq cüml�si ï¦�õ ¡�¢� �Ð�Àó 163. Güz��t budaq cüml�si ï¦�õ ¡�¢� áµÑ� 164. Möt�riz� ¬®Ð���)Ð�å��¬® (

tehsilim.info