VII VII . BÖLÜM . BÖLÜM DERS NOTLARI: DERS NOTLARI: YENİ ULUSLARARASI TİCARET YENİ ULUSLARARASI TİCARET TEORİLERİ TEORİLERİ Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi Ders: Uluslararası Ders: Uluslararası İktisat ve Dış İktisat ve Dış Ticaret Politikası Ticaret Politikası Sunumlarda Sunumlarda Paul R. Paul R. Krugman Krugman ve ve Maurice Maurice Obstfeld Obstfeld tarafından tarafından yazılmış “ yazılmış “International International Economics: Theory and Economics: Theory and Policy Policy” ve Halil ve Halil Seyidoğlu tarafından Seyidoğlu tarafından yazılmış “ yazılmış “Uluslararası Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve İktisat: Teori, Politika ve Uygulama Uygulama ” isimli ders ” isimli ders kitabları temel kitabları temel alınmıştır. alınmıştır.
36
Embed
VII . BÖLÜM DERS NOTLARI: YENİ ULUSLARARASI TİCARET TEORİLERİ
VII . BÖLÜM DERS NOTLARI: YENİ ULUSLARARASI TİCARET TEORİLERİ. Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi Bakü - 20 11. - PowerPoint PPT Presentation
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
VIIVII. BÖLÜM. BÖLÜM DERS NOTLARI:DERS NOTLARI: YENİ ULUSLARARASI TİCARET YENİ ULUSLARARASI TİCARET
Giriş ................................................................................................ 3 Varlık teoremi ................................................................................ 4 Nitelikli işgücü teoremi................................................................... 5 Teknoloji açığı teoremi .................................................................. 6 Ürün dönemleri teoremi ................................................................. 7 Tercihlerde benzerlik teoremi ...................................................... 14 Ölçek ekonomileri teoremi ........................................................... 15 Monopollü rekabet teoremi .......................................................... 17 Taşıma giderleri ve dış ticaret teorisi ........................................... 23 Çevre standartları ve uluslararası ticaret teorisi ........................... 25 Porterin uluslararası rekabet üstünlüğü teorisi ............................. 26 Modern bakış ................................................................................ 34 Kaynaklar ..................................................................................... 36
Önceki bölümlerde, çeşitli ekonomistlerin ülkeler arasındaki dış ticaretin neden yapıldığını açıklamaya yönelik fikirlerini gördük. Klasik ekonomist Adam Smith’ten, E. Heckscher ve B. Ohlin’e kadar uzanan zincir içinde yapılan açıklamalara, özellikle faktör oranları teorisinin W. Leontief tarafından test edilmesi sonucu ortaya çıkan çelişkili durumdan sonra, 1960’lı yıllardan sonra yeni görüşler eklenmiştir.
Irving Kravis tarafından ortaya atılan varlık (availability) modeline göre dış ticaretin sebebi, bir malın bir ekonomide bulunmamasıdır.
Ülkeler, kendilerinin üretemedikleri veya çok pahalıya ürettikleri malları dış ticaret yoluyla elde edeceklerdir.
Ekonomiler arasında üretimin çeşitli olmasının sebepleri ise, ülkeler arasında doğal kaynak zenginliğinin farklı olması, teknolojide meydana gelen yenilikler ile geçici olarak tekel yaratan ürün farklılaştırmalarıdır.
Bir ülkenin ithalatı, o ülkede arzın esnek olmadığını ve yetersiz olduğunu gösterir. Buna karşılık ihracat , ülke üretiminin fazla olduğuna işarettir.
Dolayısıyla, ülke ihracat sanayileri, ekonominin diğer sektörlerine göre daha üstün teknoloji kullanır ve bu sektörde teknolojik gelişme daha fazla olur.
Belirli türdeki mesleki veya nitelikli işgücü bakımından zengin ülkeler, üretimi büyük ölçüde bu faktörlere bağlı olan mallarda uzmanlaşırlar. Öte yandan niteliksiz emeğe bol olarak sahip bulunan ülkeler ise, yoğun biçimde niteliksiz emeği içeren malların üretiminde üstünlüğe sahiptir.
Teknoloji açığı teoremi M. V. Posner tarafından 1961 yılında ileri sürülmüştür. Sanayileşmiş ülkeler arasındaki ticaretin büyük bir bölümü yeni mal
ve üretim süreçlerine dayalıdır. Bunlar çoğunluğu ileri sanayileşmiş ülkelerde kurulu bulunan yenilikçi firmalar tarafından geliştirilir. Yenilikler, patent ve fikri mülkiyet hakları yasaları ile korunur. Yeniliği ilk kez bulan firma onun monopolcüsü olur.
Bu hipoteze göre, yeni bir mal veya üretim süreci bulan sanayileşmiş ülkeler, bu malların ilk ihracatçıları olurlar.
Ancak zamanla teknoloji taklit yoluyla, ya da zamanla serbest bir mal durumuna gelerek öteki ülkelerin ellerine geçtikten sonra, o ülkeler emeğin ucuzluğu veya doğal kaynak üstünlükleri nedeniyle söz konusu malı ilk icat eden ülkelerden daha ucuza üretirler.
Böylece adı geçen mal, daha az gelişmiş durumdaki bu ülkeler tarafından ihraç olunmaya başlar. Malı ilk icat edenler bu ülkelerle rekabet edemedikleri için onu şimdi dışarıdan ithal ederler.
R. Vernon tarafından 1966 yılında geliştirilmiştir. Bu hipotez, teknoloji açığı hipotezinin
genelleştirilmiş ve geliştirilmiş şeklidir. Buna göre, teknolojik yenilikler ve yeni malların geliştirilmesi ileri sanayileşmiş ülkelerde oluşur. Bu durum yüksek derecede eğitilmiş işgücünün ve AR GE ye yapılan yüksek yatırımın bir sonucudur.
3. aşamada üretim teknolojisi standartlaşır. Yenilikçi firma içte ve dışta teknoloji lisansı vermeyi karlı bulmaya başlar. Standart üretimin maliyetini düşürmek için üretim öteki ülkelere kaydırılır. Bu aşamada yenilikçi ülke hala bir miktar mal üretir.
Yenilikçi ülkenin iç piyasası yerli üretim yerine ithalatla karşılanmaya başlanınca 5. aşamaya geçilmiş olur. Artık teknoloji dünya ülkelerinde tümüyle yayılmış ve üretimi sınırlandıran lisanslar sona ermiştir. Yerli endüstri iç ve dış piyasaları kaybettikçe yurtiçi üretim hızla düşer.
İsveçlıi ekonomist Staffan Linder tarafından öne sürülmüştür. Staffan Burenstam Linder (1961), “Ticaret ve transformasyon
üzerine esse” ( “An essay on trade and transformation”)• Talep ticaretin önemli sebebidir.• İç talep ülke üretiminde mal çeşitliklerini belirliyor. • Bu çeşitlikler benzer taleble çeşitli ülkelerde satıla bilir.• Talep gelir düzeyine bağlıdır.• Benzer ülkeler arasında daha fazla ticaret olmaktadır.
Bu teorem homojen olmayan sanayi ürünleri ticaretini konu alır. Bu malların ticareti üretim maliyetlerinden çok, ülkeler arasındaki zevk ve tercihlerin benzerliğine yani talep koşullarına bağlıdır. Zevk ve tercihleri belirleyen temel etken de göreceli gelir düzeyleridir.
Ölçek ekonomileri için içsel ve dışsal tasarrufların olması ülkelerin bu tür endüstrilerde uzmanlaşmaları için daha güçlü bir teşvik sağlar.
Ülke, iç piyasada tüketicilerin satın alacakları çok sayıdaki maldan az miktarda üretmek yerine, ölçek ekonomilerine sahip birkaç endüstri üzerinde uzmanlaşmaya gider ve ihtiyacı olan diğer malları dışarıdan ithal eder.
Böylece ölçek ekonomileri maliyetleri düşürerek, üretim ve zevkler yönünden birbirine benzer ülkeler arasında bile karlı dış ticaret yapma imkanı sağlar.
Günümüzde ticaret homojen değil farklılaştırılmış malların alım satımını kapsar.
Oysa faktör donatımı teorisi malların homojen olduğunu kabul eder. Homojenlik varsayımı tam rekabet varsayımının bir sonucudur. Bu durumda ülkenin aynı malı hem ihraç hem de ithal etmesi mümkün değildir.
Ancak gerçek hayatta özellikle sanayi mallarının büyük çoğunluğu homojen değildir.
Dünya ticareti geleneksel anlamda endüstriler arası ticaret biçiminde düşünülmesine rağmen, günümüzde asıl endüstri içi ticaret ağırlık taşımaktadır. Endüstri içi ticaret iki yönlü ticaret olarak da bilinir.
Monopollü rekabet teoremi, sanayi malları üzerindeki iki yönlü ticaret olayını ölçek ekonomileri ile açıklar.
Buna göre sanayi kesiminde firmalar çoğunlukla ölçeğe göre artan verim koşullarına çalışırlar. Bunun doğal sonucu monopollü rekabet piyasalarının ortaya çıkmasıdır. Sanayi kesiminde az çok birbirinden farklılaştırılmış mallar üreten çok sayıda firma bulunması bunun göstergesidir.
Ölçek ekonomilerinden yararlanma düşüncesi her firma veya üretim tesisini çok sayıda farklı tür veya tipte mal üretmek yerine yalnız bir ya da birkaç tür üzerinde üretim yapmaya zorlar.
H-O teoremi uluslar arası ticareti karşılaştırmalı üstünlüklere, ya da faktör donatımındaki farklılıklara dayandırır.
Oysa Monopolcü Rekabet hipotezinde, endüstri içi ticaret mal faklılaştırması ve ölçek ekonomileri ile açıklanmaktadır.
Buna göre, ülkeler arasındaki faktör donatımları ne derece farklı ise, karşılaştırmalı üstünlüklere bağlı endüstriler arası ticaret de o derece büyük olur.
Bu ise faktör donatımı teorisi ya da karşılaştırmalı üstünlüklerin daha çok sanayileşmiş ülkelerle az gelişmiş ülkeler arasındaki ticareti açıklamakta başarılı olacağı anlamına gelir.
Tersine, monopolcü rekabet hipotezi de aynı faktör donatımına sahip sanayileşmiş ülkelerin kendi aralarında yoğun olarak gerçekleştirdikleri iki yönlü ticareti açıklamada kullanılabilecek bir teoridir.
Taşıma giderlerinin analize katılması durumunda dış ticaretin yapılabilmesi ticaret öncesi iki ülke arasındaki fiyat farkının taşıma masraflarından büyük olmasına bağlıdır. Bu koşula uyan mallara ticari mallar, uymayanlara da ticaret dışı mallar denir.
(10 ülkede 100 sektörün araştırılması)(10 ülkede 100 sektörün araştırılması)Portere göre ülkenin her hangi bir sektörünün uluslararası rekabet Portere göre ülkenin her hangi bir sektörünün uluslararası rekabet
üstünlüğü o sektörün innovasyon ve yenilenme potensiyeline bağlıdır. üstünlüğü o sektörün innovasyon ve yenilenme potensiyeline bağlıdır. Bu isə aşağıdaki faktörlere dayanır: Bu isə aşağıdaki faktörlere dayanır:
(buraya hükümet ve şans da eklenmektedir)
Portere göre ülkenin her hangi bir sektörünün uluslararası rekabet Portere göre ülkenin her hangi bir sektörünün uluslararası rekabet üstünlüğü o sektörün innovasyon ve yenilenme potensiyeline bağlıdır. üstünlüğü o sektörün innovasyon ve yenilenme potensiyeline bağlıdır.
Bu isə aşağıdaki faktörlere dayanır: Bu isə aşağıdaki faktörlere dayanır: (buraya hükümet ve şans da eklenmektedir)
İLGİLİ VE YARDIMCI SEKTÖRLERİLGİLİ VE YARDIMCI SEKTÖRLER
Firmalar uluslararası rekabet üstünlüklü Firmalar uluslararası rekabet üstünlüklü sektörlerde izolasyonda olmamaktadırlar.sektörlerde izolasyonda olmamaktadırlar.
Yardımcı sektörler coğrafi alanda ekonomik Yardımcı sektörler coğrafi alanda ekonomik faaliyetin “küme”lerini oluşturmaktadır.faaliyetin “küme”lerini oluşturmaktadır.
Her sektör kümedeki diğer her bir sektörün rekabet Her sektör kümedeki diğer her bir sektörün rekabet üstünlüğünü güçlendirir.üstünlüğünü güçlendirir.
FFİRMA STRATEJİSİİRMA STRATEJİSİ, , YAPI VE YAPI VE REKABETREKABET
Yüksək vasıflı menejerler Yüksək vasıflı menejerler önemli şarttır. Çünkü firma önemli şarttır. Çünkü firma stratejileri firmanın rekabet stratejileri firmanın rekabet üstünlüğünde baçlıca üstünlüğünde baçlıca faktörlerdendir.faktörlerdendir.
Yerel sektörün yapısı ve Yerel sektörün yapısı ve rekabet özelliği onun rekabet özelliği onun uluslararası rekabet uluslararası rekabet üstünlüğünün güçlenmesine üstünlüğünün güçlenmesine etki yapmaktadır.etki yapmaktadır.
Krugman modern Krugman modern dış ticaret teorisinin dış ticaret teorisinin liderlerindendir. Aynı liderlerindendir. Aynı zamanda o bu zamanda o bu alanın liberal alanın liberal kanadında liderdir.kanadında liderdir.