3ANKEBUT SURES
3Surenin Ad:
3Konusu:
3nceki Sure ile likisi:
3Surenin Muhtevas:
4nsanlarn mtihana Tabi Tutulmalar Ve Amellerinin Karlnn
Verilmesi
4Belagat:
4Kelime ve bareler:
5Nzul Sebebi
5Aklamas
8Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
9Mkelleflerin etin Bir mtihana Tabi Tutulmalar, Mminlerin mtihan
ekilleri, Kfirlerin Ve Mnafklarn Tehdit Edilmesi
10Belagat:
10Kelime ve bareler:
10Nzul Sebebi
11Ayetler Aras liki
11Aklamas
14Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
14Hz. Nuh (A.S.) le Kavminin Kssas
14Belagat:
15Ayetler Aras liki
15Aklamas
15Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
16 Temel Esasn Yani Allah'n Birliinin, Peygamberliin Ve ldkten
Sonra Dirilmenin Delilleri
16Belagat:
16Kelime ve bareler:
17Ayetler Aras liki
17Aklamas
19Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
20Kavminin Hz. brahim'e Verdikleri Cevap, Hz. Lt'un Hz. brahim'e
man Etmesi, Hz. brahim'e Verilen Nimetlerin Beyan Edilmesi
20Belagat:
20Kelime ve bareler:
21Aklamas
22Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler
23Hz. Lt (A.S.) le Kavmi Kssas
23Belagat:
23Kelime ve bareler:
24Ayetler Aras liki
24Aklamas
26Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
26uayb, Hud, Salih Ve Musa'nn (A.S.) Kavimleriyle Olan
Kssalar
26Belagat:
27Kelime ve bareler:
27Ayetler Aras liki
27Aklamas
27Hz. uayb Kssas:
28Hz. Musa'nn Kssas:
28Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler
29Putperestlerin rmcein Durumuna Benzetilmeleri
29Belagat:
29Kelime ve bareler:
29Ayetler Aras liki
30Aklamas
30Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler
31Gklerin Ve Yerin Yaratlmasnn Faydas, Kur'an Okuma Ve Namazn
Dosdoru Klnmas
31Kelime ve bareler:
31Ayetler Aras liki
31Aklamas
32Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler
33Ehl-i Kitab Davet Etme Metodu:
33Kelime ve bareler:
34Ayetler Aras liki:
34Aklamas:
35Tartma slbu:
36Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:
37Mriklerin Olmasn mkansz Sandklar Baz stekleri, Azabn
ndirilmesinde Acele Etmeleri Ve Hissedilir Mucizelerin
Getirilmesi:
37Kelime ve bareler:
38Nzul Sebebi:
38Ayetler Aras liki:
38Aklamas:
40Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler:
41Din Vazifelerin Yerine Getirilememesi Durumunda "Hicret"
Etmenin Emredilmesi:
41Belagat:
41Kelime ve bareler:
41Nzul Sebebi:
41Ayetler Aras liki:
42Aklamas:
43Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:
44Mriklerin, Yaratan, Rzk Veren Ve Dirilten Bir lhn Varln Kabul
Etmeleri:
44Belagat:
44Kelime ve bareler:
44Ayetler Aras liki:
44Aklamas:
45Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:
46Dnyann Durumunun Aklanmas Ve Dnyada Kfirlerin elikili
Durumu:
46Belagat:
46Kelime ve bareler:
47Nzul Sebebi:
47Ayetler Aras liki:
47Aklamas:
48Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:
Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla
ANKEBUT SURES
nsanlarn mtihana Tabi Tutulmalar Ve Amellerinin Karlnn
Verilmesi2- nsanlar sadece "iman ettik" demekle braklp imtihan
edilmeyeceklerini mi sanyorlar?
3- Gerekten biz onlardan ncekileri de imtihan ettik. Allah
elbette szne sadk olanlar da ok iyi bilir, yalanclar da ok iyi
bilir.
4- Yoksa ktlk ileyenler bizden kaacaklarn m sanyorlar? Ne de kt
hkm veriyorlar?
5- Kim Allah'a kavumay arzuluyorsa muhakkak ki Allah'n tayin
ettii vakit mutlaka gelecektir. O her eyi gayet iyi iiten ve her
eyi ok iyi bilendir.
6- Kim cihad ederse ancak kendisi iin cihad etmi olur. phesiz ki
Allah kinatn hi bir eyine muhta deildir.
7- man edip salih ameller ileyenlerin yaptklar ktlkleri elbette
affedeceiz ve onlar iledikleri amellerden daha gzeliyle
mkfatlandracaz.
Aklamas"Elif... lm... mim." Bu mukattaa harfleri dinleyicinin
dikkatini ekmek, kulak vermesini temin etmek ve Kur'ann sonsuz
hikmet sahibi ve her eyden haberdar olan Allah'n kelm olduuna
dellet eden Kur'an'n mucize olduunu hissettiren harflerdir.
Raz u noktaya dikkat ekmektedir: Banda mukattaa harfleri bulunan
Meryem, Ankebut ve Rum sureleri hari bu harflerle balayan her sure
mutlaka "kitab", "tenzil" ve "Kur'an" la balamaktadr:
Bakara suresi: Elif, lm, mim. Zlike'l-kitab...
l-i mran suresi: Elif, lm, mim... Nezzele aleyke'l-kitbu...
A'raf suresi: Elif, lm, mim, sd. Kitbn nzile ileyke...
Yasin suresi: Y, sn. Vel-Kur'ni'1-hakm...
Sad suresi: Sad. Ve'1-Kur'ni...
Kaf suresi: Kf. Ve'1-Kur'nil-mecid...
Gafir (Mmin) suresi: H, mim...
Fusslet (Secde) suresi: H, mim...
ra suresi: H, mim...
Kuranda dikkat ekmek iin manas anlalmayan bu harfler dnda ayn
maksatla baka kelimer de kullanlmtr. Hac suresinin banda: "Ey
insanlar! Rabbinizden korkun. Kyametin sarsnts byk bir eydir."
eklinde. Ahzab suresinin banda: "Ey Peygamber! Allah'tan kork!"
eklinde, Tah-rim suresinin banda: "Ey Peygamber! Allah'n sana hell
kldn niin haram klyorsun?!" eklinde yaplan tenbihler gibi.
Kur'an veya Kitap konusuyla balanlmad halde bu surenin bu
harflerle balamasnn sebebi mkellefiyetin balangcna iaret etmektir.
Btn mkellefiyetlerde nefse arlk vardr. Bu harflerden sonra gelen
hususun nemine dikkat ekmek iin sureye bu tenbih harfleriyle
balanlmtr.
"nsanlar sadece "iman ettik" demekle braklp imtihan
edilmeyeceklerini mi sanyorlar1?" Yani insanlar yaratldktan sonra
sadece Allah'a ve Rasu-lne iman ettim deyip imtihansz olarak
braklacaklarn; hicret, Allah yolunda cihad, ehvetlere kar koymak,
taat vazifelerini ifa etmek, namaz ve oru gibi beden, hac ve zekt
gibi mal farizalar eda etmek gibi ykmllkler olmayacan, halis mminle
mnafn, dininde kkl bir inanca sahip olanla lubal olann birbirinden
ayrdedilmesi iin can, mal ve rnlerde musibetlere maruz
kalmayacaklarn, imtihan edilmeyeceklerini, herkese ameline gre
ceza-mkfat veremeyeceimizi mi zannediyorlar?
Bu inkr bir istirhamdr. Manas udur: Allah Teal mutlaka mmin
kullarn tadklar imana gre imtihan edecektir. Nitekim sahih hadiste
yle buyurulmutur: nsanlar arasnda en iddetli belya urayanlar
Peygamberler, sonra salih kullar, sonra da Allah'n dier iyi
kullardr. Kii dinine gre belya urar. Dininde salam ve etin ise bels
artrlr.
Bu ayetin benzeri u ayetler vardr: "Yoksa siz Allah iinizden
cihad edenlerle sebat edenleri belli etmeden cennete
girivereceinizi mi sandnz1?" (l-i mran, 3/142); "Yoksa siz, sizden
ncekilerin bana gelenler sizin banza gelmeden cennete
girivereceinizi mi sandnz?";" Onlara yle yoksulluk ve sknt gelip
att ve yle sarsldlar ki, peygamberleri ve beraberindeki iman
edenler Allah'n yardm ne zaman? diyorlard. Gznz an! Allah'n yardm
muhakkak yakndr." (Bakara, 2/214). Bu ayet Ammar b. Yasir'in annesi
Smeyye, babas Yasir, Ayya b. Eb Rabia, Velid b. Velid ve Seleme b.
Hi-am gibi sadece mslman olduklar iin Kurey kfirleri tarafndan
ikenceye tabi tutulan ve eit eit eziyet ve cefalara urayan
Mekke'deki cefakr mminler iin nazil olmutur.
Bundan anlalmaktadr ki Hakkn cevherini temsil eden slm var olduu
mddete, dinsizlik, kfr, liklik akmlarna ve yeryznn her kesindeki
putperestlik pisliine, belsna kar meydan okuyan sahih bir inan var
olduu mddete, Mslmanlarn varln koruyan her yerde tilvet olunan
erefli Kur'an var olduu mddete, eziyet ve ikenceye maruz olmak Hz.
Muhammed (s.a.) mmeti iin devam eden hususi bir zelliktir. Ancak
beer gleri slmm sesini susturmaya, din kalesini ykmaya ve Allah'a
iman ordusunu tasfiye etmeye asla muvaffak olamazlar.
bni Atyye diyor ki: Bu ayet her nekadar bu sebeple ya da bu mana
iin indirilmi olsa da mmet-i Muhammed (s.a.) hakknda baki olan,
kyamete kadar hkm devam edecek bir ayettir. Zira Allah Teal'nm slam
devletinin snr boylarnda arpma, esir olma ve ikence gibi imtihanlar
devam edecektir.
mtihana tabi olmak ve eziyete uramak mslmanlar iin yeni bir ey
deildir. Bu gemite, u anda ve gelecekte Allah'n mahlkat hakkndaki
daim bir snnetidir. Bunun iin Cenab- Hak onlara teselli vermek zere
yle buyurdu:
"Dorusu biz onlardan ncekileri de imtihan ettik. Allah elbette
szne sdk olanlar da bilir, yalanclar da bilir." Yani yemin olsun ki
biz gemi mminleri hatta gemi peygamberleri ok eitli zorluk, meakkat
ve skntlarla imtihan ettik. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle
buyurmaktadr: "Nice peygamberlerle birlikte birok alimler savat.
Allah yolunda kendilerine gelen bellardan dolay geveklik ve zaaf
gstermediler, (dmana) boyun da emediler. Allah sabredenleri sever."
(l-i mran, 3/146).
mtihann amac Allah'n kulunun imann ve sebatn ortaya karmak
suretiyle onlarn durumunu belli etmektir. Yani Allah iman davasnda
sadk olanlarla sznde ve davasnda yalanc olanlar ortaya karacak ve
herkesi takdim ettii amelle cezalandrcaktr. Ehl-i snnetin
ittifakyle; Allah, gemite olan u anda meydana gelen ve gelmeyen,
olacaksa nasl olacan ezelde gayet iyi bilir. Bunun iin bni Abbas
"illa lina'leme" gibi ayetleri "bilmemiz" yerine "grmemiz iin"
ifadesiyle tefsir etmiti. Zira grmek var olan bir eyle ilgilidir.
lim ise grmekten daha genel bir ifadedir. Zira hem var olan hem de
var olmayan eylerle ilgilidir.
Dikkat edilirse Cenab- Hak mminler hakknda fiil sifasyla
"ellezne sadak (sdk olanlar)" ifadesini kulland. nk onlardan
sadakat gzlemlendi. Kafirler hakknda ise "el-Kazibn" ism'1-fail
sigasn kulland. Zira onlar yalanclkta srar ve devam ettiler. Ayrca
lafzn farkl oluu fesahate daha ok dellet etmektedir.
Sahih snnette slmdan nceki mminlerin ikenceye uramalar hakknda
haberler ve rnekler yer almaktadr.
Buhar, Ebu Davud ve Nesa, Habbab b. Eret'ten rivayet ediyorlar:
Hab-bab yle anlatyor: Rasulullah (s.a.) Kabe'nin glgesinde brdesine
dayanm olduu bir anda ona ikyette bulunduk.
- Bizim iin Allah'tan yardm dilemez misin? Bizim iin dua etmez
misin? dedik. Efendimiz (s.a.) yle buyurdu:
- Sizden nce -gemi mmetlerde mslman- bir adam alnr, onun iin
hendek kazlr, hendee atlr, bir testere getirilir, testere bana
konulur ve onu iki paraya ayrrd. Kii demir taraklarla taranr, eti
bir yana kemii bir yana atlrd. Yine bu onu dininden evirmezdi.
Allah'a yemin olsun ki Allah bu dini tamamlayacaktr. Hatta San'adan
kalkan bir yolcu Hadramut'a gidecek, Allah'tan baka kimseden
korkmayacaktr. Kurt koyunlarn banda olacaktr. Fakat siz acele
davranyorsunuz."
bni Mace, Ebu Said el-Hudri'den naklediyor: Peygamberimiz'in
(s.a.) ar hastal zamannda yanna girdim. Elimi zerine koydum. Onun
hararetini rtnn zerindeki ellerimde hissettim. Dedim ki:
-Ya Rasulallah! Bu hastaln ne kadar da iddetli! Buyurdu ki:
- Biz byleyiz. Bize, bel katlanarak verilir. Ecir de katlanarak
verilir. Dedim ki:
-Ya Rasulallah! insanlar iinde en iddetli belya urayan
kimlerdir? Buyurdu ki:
- Peygamberlerdir. Dedim ki:
- Sonra kimdir?
- Sonra salihlerdir. Onlardan biri yle fakirlie yakalanr ki
zerini rtecek bir aba bile bulamaz. Sizden biriniz nasl refah iinde
olmakla sevinirse onlardan biri de bel iinde olmakla sevinir."
zetle: Hayat mcadele, cihad meakkat ve yorgunluk meydandr.
Sorumluluk artnca sorumlu kimsenin deeri de artmaktadr. Sorumluluk
ihmal edilirse sorumlu kimse de ihmal edilir.
Mkellef klmak, ykmllk vermek deer vermenin delilidir. Bu
ahsiyetin ve kiilii ispat etmenin iaretidir. siz ve grevsiz geen
hayatn tad yoktur. nk hayatn lezzeti ve tad insann belirli bir
hedef ve gaye iin almasdr. Aksi takdirde bu hayat insan usan ve
hayrete dren lzumsuz, manasz bir hayat olur. Bu grevlendirme zerine
Allah'a hamdolsun. alanla almayan, iine sarlan ve salam yapanla
hibir eye aldr etmeyen ve bunu terk eden kimseyi ayrd etmek iin bel
ve imtihan zerine Allah'a krolsun.
"Yoksa ktlklerde bulunanlar bizden kap kurtulacaklarn m
sanyorlar? Ne de kt hkm veriyorlar?" Yani masyet ileyenler
kendilerine dokunmayacamz ve cezalandrmayacamz m sanyorlar? Bizim
azabmzdan, asla kurtulamazlar. Ne kt bir zan iinde bulunuyorlar!
Hem isyan edip Allah'n emrine muhalefet edecekler, hem de cezaya
uramayacaklar. Byle bir hkm ne ktdr! Bu hatal, kt, irkin bir hkm
olup akl, eriat ve adaletin gereiyle eliki tekil etmektedir.
bni Abbas diyor ki: Ayet bu ifadeyle Velid b. Mure, Ebu Cehil,
Esveb, s b. Hiam, Utbe, Velid b. Utbe, Ukbe b. Eb Muayt, Hanzala b.
Eb Sfyan ve s b. Va'i kastetmektedir.
Verilen grevi terk eden kimsenin azaba urayacan beyan ettikten
sonra Cenab- Hak ahirete iman edip bunun iin gayret eden kimsenin
yapt amelin sevabn bulacan beyan ederek yle buyurdu:
"Kim Allah'a kavumay arzuluyorsa muhakkak ki Allah'n tayin ettii
vakit mutlaka gelecektir. O her eyi gayet iyi iiten ve her eyi
gayet iyi bilendir. " Yani kim hayr bekliyor, arzuluyor ve ahiret
yurdunda Allah'n bol sevabn mid ediyor ve salih amel iliyorsa, hi
phesiz Allah, onun umudunu gerekletirecek ve ona amelinin karln tam
ve eksiksiz olarak verecektir. Zira dirili vakti ve hairle ikinci
hayat hi phesiz olacaktr. Allah dualar ve kullarnn btn szlerini
gayet iyi iitmekte olup ona bunlardan hibir ey gizli kalmamaktadr.
O her eyi gayet iyi bilen ve btn varlklar grendir. O kullarn
inanlarn ve amellerini gayet iyi bilir ve herkese amelinin karln
verir. Bu vaad ve vadin kesinlikle meydana geleceinin delilidir.
Ayrca midi dorulayan ve emeli kazandran salih amel ileme gayretini
tevik etmektedir.
"Allah'n vadesi"nden murad lm olabilir, ya da hairden sonraki
hayat olmas da mmkndr.
"Kim Allah'a kavumay arzuluyorsa muhakkak ki Allah'n tayin ettii
vakit mutlaka gelecektir." ifadesi art ve cezadr. Bundan murad
itaatkr kimseye sevap vaad edilmektedir. Kim Allah'a kavumay mid
ediyorsa hi phesiz Allah'n tayin ettii vade sevabyla gelecektir.
Kendisine taate kar sevap verilecektir. Hi phe yok ki bunu mid
etmeyen kimseye de Allah'n vadesi, kendisine sevap verilecek ekilde
mutlaka meydana gelecektir.
Fakat mkellefiyetin yarar Allah Teal'ya deil mkellefe
aittir:
"Kim cihad ederse ancak kendisi iin cihad etmi olur. phesiz ki
Allah kinatn hibir eyine muhta deildir." Yani kim nefsiyle ve nefs
arzularyla cihad eder, Allah'n emrettii eyi yerine getirir ve
Allah'n nehyettii eylerden vazgeerse cihadnn yarar kendisine ait
olur, amelinin faydasda bakasna deil sadece kendisine aittir.
Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kim salih amel ilerse bu
sadece kendi nefsine aittir." (Fusslet, 41/46); "Siz iyi amel
ilerseniz sadece kendi nefsiniz iin iyi amel ilemi olursunuz."
(sra, 17/7). Zira Allah kullarnn ve insan-cin btn mahlkatn
fiillerinden, amellerinden mstanidir, bu amellere muhta
deildir.
taat edenin mkfatnn cinsi ise yledir:
"Biz iman edip salih ameller ileyenlerin yaptklar ktlkleri
elbette affedeceiz ve onlar iledikleri amellerden daha gzeliyle
mkfatlandracaz." Yani Allah Teal btn mahlkattan mstani olmasna
ramen Allah'a, Rasulne iman edip, yoksullara destek olmak ve
mazlumlara yardmc olmak, mmetlerini canlar ve en kymetli
varlklaryla desteklemek eklinde hayrlar yapmak, farzlara uymak
suretiyle salih ameller ileyenleri elbette affedeceiz.
"En gzel mkfat" iledikleri kt amellerin, affedilmesi ve
yaptklarnn en gzeliyle mkfatlarnn verilmesidir. Dolaysyla az bir
haseneye kabul edecek her hasene (gzel amel) karlnda on misliyle ve
yediyz misline kadar sevap verecektir. Gnaha kar da misliyle karlk
verecek ya da affedip msamaha gsterecektir.
Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "phesiz ki Allah
zerre kadar hakszlk etmez. Bir iyilik olursa onu kat kat artrr.
Kendi tarafndan pek byk bir mkfat verir." (Nisa, 4/40).
Mkelleflerin etin Bir mtihana Tabi Tutulmalar, Mminlerin mtihan
ekilleri, Kfirlerin Ve Mnafklarn Tehdit Edilmesi8- Biz insana anne
ve babasna iyi davranmasn emrettik. Eer annen ve baban senin
hakknda bilgi sahibi olmadn bir eyi bana ortak koman iin seni
zorlarlarsa o takdirde onlara itaat etme. Sizin dnnz yalnz banadr.
Ben size yapm olduunuz eyleri haber vereceim.
9- man edip salih amel ileyenleri biz mutlaka salihler arasna
katacaz.
10- nsanlarn bir ksm: "Biz Allah'a iman ettik." derler. Fakat
Allah yolunda eziyete uraynca insanlarn yapt eziyeti Allah'n azab
gibi kabul eder. Rabbinden mminlere bir zafer gelse yemin olsun ki,
mnafklar: "phesiz biz de sizinle beraberdik." derler. Btn lemlerin
sinelerinde yatan her eyi en iyi bilen, Allah deil midir?
11- Elbette Allah iman edenleri de gayet iyi bilir, mnafklar da
gayet iyi bilir.
12- nkr edenler iman edenlere: "Bizim yolumuza tabi olun da
sizin gnahlarnz biz yklenelim." derler. Oysa onlarn gnahlarndan
hibir ey yklenecek deillerdir. phesiz onlar yalancdrlar.
13- Onlar kendi ar gnahlarn ve kendi ar gnahlanyla birlikte daha
nice ar gnahlar yklenecekler ve kyamet gn iftira ettikleri eylerden
de mutlaka hesaba ekileceklerdir.
Aklamas
Bu ayetler konuyu ihtiva etmektedir:
1- Ana-babaya iyilik emredilmesine ramen onlarn emrine kar
gelmek eklinde bile olsa tevhid inancna smsk sarlmak,
2- Mkelleflerin ksma ayrlmalar,
3- Dinden yz evirmenin baz ekilleri.
1- "Biz insana anne ve babasna iyi davranmasn emrettik. Eer
annen ve baban senin hakknda bilgi sahibi olmadn bir eyi bana ortak
koman iin seni zorlarsa o takdirde onlara itaat etme. Sizin dnnz
yalnz banadr. Ben size yapm olduunuz eyleri haber vereceim."
Biz kullara sz ve davranlaryla itaat etmek suretiyle anne ve
babaya iyilik etmelerini emrettik. Zira anne ve baba insann varlk
sebebidir.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Rabbin
yalnz kendisine kullukta bulunmanz ve ana-babaya iyilik etmeyi
emretmitir. Eer ikisinden biri veya her ikisi senin yannda iken
ihtiyarlayacak olursa onlara kar "of bile deme, onlar azarlama,
ikisine de hep tatl sz syle. Onlara acyarak alakgnlllk kanatlarn
ger ve: 'Ey Rabbim! Kkken beni terbiye ettikleri ekilde sen de
onlara rahmetle muamele eyle.' de." (sra, 17/22-24). Ayette
"ihsnen" kelimesi mkemmelie iaret etmek iin nekre olarak
getirilmitir.
Babann geim temini, annenin efkatle muamele etmesi suretiyle
ana-babann evldna gzellikle muamele etmesine kar ana-babaya
gzellikle davranmak, efkat gstermek ve merhametli olmak eklindeki
bu tavsiyeye ramen; anne ve baba eer mrik iseler ve kendi dinlerine
uyman iin sana srarda bulunuyorlarsa bu konuda, senin bilgin
olmayan bir inanca davet etmeleri hususunda onlara itaat etme.
Zira Ahmed b. Hanbel ve Hakim'in mran ve Hakem b. Amr
el-Gfa-r'nin rivayet ettikleri sahih hadiste rivayet edildii gibi:
"Yaratcya isyan olan hususta mahlka itaat yoktur."
Sabit olduu bilinmeyen bir eye uymak sahih olmad gibi batl olduu
kesin olarak bilinen bir eye uymak hi caiz olmaz. Bu, kfrde
ana-ba-baya uymann caiz olmadna delildir.
Sebep; mmin ya da kfir, ana-babasna itaatkr ya da isyankr olsun
hepinizin kyamet gnne dnecek olmanzdr. Ben sizin amellerinize gre
iyi amel ileyene iyilikle, dininde sebatkr olmayan ve kt amel
ileyene de ktlyle karlk veririm.
Bunun iin iman ve salih amel ilemeye tevik ederek yle
buyurmaktadr:
"man edip salih amel ileyenleri biz mutlaka salihler arasna
katacaz. "
Allah ve Rasuln tasdik eden, Rablerinin kendilerine emrettii
hususlar yaayan, nefislerini slah eden ve farzlarn yerine getiren
kimseleri biz her ne kadar anne ve babalar dnyada ona en yakn
kimseler olsalar da mrik anne ve babalarnn zmresinde deil de
salihler, peygamberler ve veliler zmresinde hasredeceiz. Zira kii,
kyamet gn din muhabbet ile sevdii kimseyle beraber harolunur.
"man eden ve salih amel ileyenler" ifadesinin tekrar edilmesine
sebep bundan nce hidayete eren kimsenin durumunu beyan ettikten
sonra burada hidayet rehberinin durumunu beyan etmektir. Bunun
delili udur: nce "Onlarn gnahlarn rteceiz, affedeceiz." buyurdu.
kinci olarak da burada "Biz onlar salihler ierisine katacaz."
buyurdu. Buradaki "salihler" hidayet rehberleridir. nk bu mertebe
peygamberlerin mertebesidir. Bunun iin pek ok peygamber: "Beni
salihlere kat" diye dua etmilerdir.
Ayrca Cenab- Hak nce "yalanclar bilecektir." ayetiyle sapk
kimsenin durumunu anlatt. Sonra da "Sizin dnnz banadr. Ben size ...
haber vereceim. " ayetiyle de bakalarn sapkla dren kimseye tehditte
bulundu. Bylece ilk ifadeler hidayete eren ve saptan olmak zere iki
ksm mkellefe ait oldu. Son ifadeler de dier iki ksma yani hidayet
rehberi ve bakalarn sapkla dren kimselere ait oldu.
2- Mnafklarn durumu:
"nsanlarn bir ksm: "Biz Allah'a iman ettik" derler. Fakat Allah
yolunda eziyete uraynca insanlarn yapt eziyeti Allah'n azab gibi
kabul eder."
nsanlardan bir gurup vardr ki bunlar dilleriyle: "Biz Allah'n
varln ve birliini tasdik ettik." diyen ancak imann kalplerine tam
yerlemedii, hakk yalanlayan mnafk kimselerdir. Bunun delili
kendilerine dnyada bir bel ve fitne indii zaman ve Allah'a imanlar
sebebiyle mrikler kendilerine eziyet ettii zaman bunun kendilerine
Allah tarafndan verilen bir azap olduuna inanr ve slm'dan dnerler.
Nasl Allah'n azabndan korkmalar mminleri kfrden eviriyorsa bu da
mnafklar imandan alkoyar.
Bu ayet aynen u ayet gibidir: "nsanlar iinde Allah'a bir uurum
ke-narndaym gibi kulluk eden vardr. Byle birinin bana bir iyilik
gelirse yatr, bana bir bel gelirse yzst dner. Dnyay da ahireti de
kaybeder. te apak kayp budur." (Hacc, 22/11).
Bu ifade imandan ayrlmann mnafa kolay geldiine delildir. nk iman
mnafn kalbinin iine girmemi, sadece dnyevi menfaatler sebebiyle
iman etmi grnen ancak szlerin mcerret dille tekrarndan ibaret
olmutur. Dolaysyla bunlar en basit bir eziyetle karlanca Allah'
terk etmitir.
mannda sadk mmin ise eitli skntlarla karlasa bile kalbi imanndan
syrlmayacaktr. Dinden dnmeye zorlanrsa kalbi imanla dolu olduu
halde diliyle bu sz syleyerek geitirmesi mmkndr. Dolaysyla Allah'
hibir zaman terk etmez.
Zeccac diyor ki: Mmin yolunda eziyete sabretmelidir. mam Ahmed,
Tirmizi ve bni Mace'nin Enes'ten (r.a.) rivayet ettikleri bir
hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "Hi kimse
eziyete uramazken ben Allah yolunda eziyete uradm. Hibir kimse
korkutulmazken ben Allah yolunda korku ektim. Bana nc bir musibet
geldi. O srada benimle Bi-ll'e ait olarak, Bill'in koltuk altn
rtecek kadar az bir yiyeceimiz vard."
Cenab- Hak daha sonra mnafklarn frsatlklarn ve
menfaatilik-lerini anlatarak yle buyurdu:
"Rabbinden mminlere bir zafer gelse yemin olsun ki mnafklar
"phesiz biz de sizinle beraberdik." derler. Btn lemlerin
sinelerinde yatan her eyi en iyi bilen Allah deil midir?"
Ey Muhammed! Rabbinden mminlere fetih ve ganimet eklinde yakn
bir zafer gereklese o mnafklar:
- Biz de sizin din kardeleriniz ve desteiniz olarak sizinle
beraberdik. Dmanlara kar size yardmc oluyorduk derler.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette onlarn durumunu yle
bildirmektedir: "Sizi gzetleyenler Allah'tan size bir zafer gelirse
"Biz sizinle beraber deil miydik?" derler. Eer kfirlere bir pay
karsa onlara: "Size stnlk salayarak sizi mminlerden korumadk m?"
derler." (Nisa, 4/141).
Allah daha sonra onlara tehditte bulunarak ve onlarn durumlarnn
kendilerine gizli kalmadn beyan edip durumlarn ortaya koyarak ve
yle cevap verdi: Btn lemlerin sinelerinde yatan her eyi en iyi
bilen, Allah deil midir?" Onlar iman hususunda size muvafakat
etseler de Allah onlarn kalplerinde olan ve vicdanlarnda gizli
bulunan iman ve mnafkl bilmiyor mu? Elbette Allah her eyi bilir.
Ona hibir ey gizli kalmaz. O gizli olan da en kapal olan da gayet
iyi bilir. Gerek mmini de yalanc mnaf da gayet iyi bilir.
Allah Teal daha sonra onlann imtihana tabi tutulacaklarn
bildirerek yle buyurdu:
"Elbette Allah iman edenleri de gayet iyi bilir, mnafklar da
gayet iyi bilir."
Yani O, mminleri mnafklardan ayrd etmek iin insanlar hem
iyiliklerle hem de skntlarla imtihan edecek ve her durumda Allah'a
itaat edenle, sknt annda kendisine isyan edeni ayrd edecektir.
Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Biz iinizden mcahidlerle
sabredenleri ayrd edinceye kadar sizi imtihana tabi tutacaz."
(Muhammed, 47/31).
mtihan ve deneme ls olan Uhud Sava'ndan sonra Cenab- Hak yle
buyurdu: "Allah mminleri sizin zerinizde bulunduunuz (u halde)
brakacak deildir. Nihayet murdar temizden ayracaktr." (l-i mran,
3/79).
Anlald gibi Allah Teal burada kalpdeki durum hakknda hkm
vermektedir. Bylece mminin iman yani tasdiki ortaya kacak, mnafn
nifak yani "Allah birdir" eklinde diliyle sylediinde sdk olduu ama
kalben tasdik etmedii ortaya kacaktr.
Daha nce ise Cenab- Hak, Allah'n bir olduunu syleyen mminle
Allah birden fazladr diyen yalanc kfiri ayrd etmek iin "O sdk -doru
szl- olanlar mutlaka ayracak, ortaya karacaktr." (Ankebut, 29/3)
buyurdu. Dolaysyla 3. ayette sadk ve yalanc olarak iki ksm insan
olduu ifade edilmitir. Burada (11. ayette) sadece sadklar doru
szller olarak vasflandrlmtr. Haliyle burada bir ksm vardr.
3- Mslmanlar dinlerinden vazgeirme teebbsleri.
"nkr edenler iman edenlere: Bizim yolumuza tabi olun da sizin
gnahlarnz biz yklenelim, derler."
Yani Kurey kfirleri insanlarn mmin kfir ve mnafk olarak durumda
olduu ortaya ktktan sonra iman eden ve hidayete tabi olan kimselere
yle demilerdi:
- Dininizi brakp bizim dinimize dnn ve bizim yolumuza tabi olun.
Eer sizin gnahlarmz varsa ve hesap grlecekse bu bize ve bizim
boynumuza aittir.
Bu cahil bir kimsenin: "Bunu yapann gnah benim boynuma olsun."
demesi gibidir. Bu, yumuaklk ve nezaketle mslmanlar dinlerini terk
etmeye tevik etmek ve fitneye drmektir.
Ayetteki "velnahmil (tayalm)" ifadesi ahsn kendisine verdii emir
si-gasdr, ama bununla haber murad edilir. Ayetin manas ise art ve
cevaptr. Yani siz bize tabi olursanz sizin gnahlarnz biz ykleniriz
demektir.
Bu ifade aynen bir kimsenin: "Ba senden olsun dua da benden
olsun." demesi gibidir. Bu gerekte talep manasnda bir emir
deildir.
Bunun zerine Cenab- Hak onlar yalanlamak zere yle cevap verdi:
"Oysa onlarn gnahlarndan hibir ey yklenecek deillerdir. phesiz
onlar yalancdrlar." Yani kfirler mslmanlann gnahlarndan ve
hatalarndan hibir eyi yklenmeyeceklerdir. Onlar mslmanlann hatalarn
yklenecekleri eklinde syledikleri eylerde yalancdrlar. nk hibir
kimse kimsenin gnahn yklenemez.
Bu ayet aynen u ayetler gibidir: "Gnah ileyen hibir nefis
bakasnn gnahn ekmez. Eer yk (gnah) ar bir kii (baka birini) onu
tamaya arrsa akrabas da olsa kendisine ondan hibir ey yklenmez."
(Fatr, 35/18); "Hibir hsm baka bir hsmdan mesul olmayacak." (Meric,
70/10); "Gnah ileyen hibir nefis bakasnn gnahn ekmez." (En'am,
6/164).
Allah Teal daha sonra bu szn akbetini yle bildirdi: "Onlar kendi
ar gnahlarn ve kendi ar gnahlaryla birlikte daha nice gnahlar
yklenecekler ve kyamet gn iftira ettikleri eylerden de mutlaka
hesaba e-k'eceklerdir."
Yani kfr ve dellet davetileri kyamet gn kendi gnahlarn ve
saptrdklar insanlarn gnahlarn yklenecekler ama kendilerine tabi
olanlarn gnahlarndan hibir ey eksiltilmeyecektir.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Kyamet gn
kendi gnahlarn tam olarak ykleneceklerdir. Bilgisizce saptrdklar
kimselerin gnahlarndan bir ksmn da ykleneceklerdir." (Nahl,
16/25).
Sahih bir hadiste yle buyurulmutur: "Kim hidayete davet ederse
onun ecir ve mkfat kyamete kadar bu yola tabi olanlarn ecirleri
gibi olur. Bu kimselerin ecirlerinden hibir ey eksik olmayacaktr.
Kim de dallete davet ederse onun gnah kendisine tabi olanlarn gnah
gibi olur. Bu kimselerin gnahlarndan hibir gnah eksik
olmayacaktr."
Yine sahih hadiste yle buyuruluyor: "Haksz olarak bir cana
kylrsa Hz. Adem'in ilk oluna bu cann kanndan bir pay ayrlr. nk o
ilk defa adam ldrme rn aan kimsedir."
Yine hadis-i erifte sabit olmutur ki: "Kim kt bir det balatrsa
onun gnahn ve kendi gnahndan bir ey eksilmeden o deti ileyenlerin
gnahn alr."
Onlar hakk yalanlamalarna ve dnyada uydurduklar bhtana karlk
kyamet gn azarlama ve tehdit sorgusuyla sorgulanacaklardr.
Nitekim sahih hadiste yle buyurulmaktadr: "Adam kyamet gn dalar
gibi gzel amellerle gelir. Ama una zulmetmi, bunun maln alm, unun
rzna dil uzatmtr. Bu adam onun u gzel amelini, u adam onun bu gzel
amelini alp gtrmtr. Hi bir hayrl ameli kalmaynca da mazlumlarn
gnahlarndan alnr ve onun zerine atlr."
Hz. Nuh (A.S.) le Kavminin Kssas14- phesiz ki Nuh'u kavmine
peygamber olarak gnderdik. Aralarnda elli yl hari bin yl kald.
Sonunda da onlar zulmlerinde devam ederken Tufan onlar
yakalayverdi.
15- Fakat biz Nuh'u ve gemide bulunanlar kurtardk ve bu hadiseyi
btn lemlere ibret kldk.
Aklamas"phesiz ki biz Nuh'u kavmine peygamber olarak gnderdik.
Nuh onlarn iinde elli yl hari bin yl kald."
Biz Nuh aleyhisselam' kfir olan, Allah'a iman etmeyen ve putlara
tapan kavmine peygamber olarak gnderdik. O gnderilen ilk
peygamberdir.
Hz. Nuh kavmiyle birlikte elli yl hari bin yl kalarak Allah'n
birliine ve Ona ibadette bulunmaya ve kyamet gnne iman etmeye davet
etmeye devam etti. Kavmi de Nuh'un davetine iman etmediler ve onu
yalanladlar. Kavminden ona pek az kii iman etti:
"Nuh dedi ki: Ey Rabbim! Dorusu ben kavmime gece-gndz davette
bulundum. Fakat benim davetim sadece benden uzaklklarn artrd."
(Nuh, 71/5-6). "Nuh dedi ki: Dorusu bunlar bana ba kaldrdlar ve
mal, ocuu kendisine sadece zarar getiren kimseye uydular." (Nuh,
71121).
"Sonunda da onlar zulmlerinde devam ederken "Tufan" onlar
yakala-yverdi." Yani bu uzun mddet sonunda bu bildiri ve uyan
onlara fayda vermedi. Bunun zerine onlar inkarclkla nefislerine
zulmettikleri srada "Tufan" onlar bodu.
O halde Ya Muhammedi Sen kavminden seni inkr eden kimselerden
dolay zlme. Zira i Allah Teal'nn elindedir. Btn iler sonunda yalnz
O'na racidir.
Nuh kavmini Allah'a imana davet etme yolunda yaklak bin sene mr
srd. Kavminden O'na sadece az bir gurup iman etti. O buna daralmayp
sabretti. Sen ise sabretmeye daha evlsn. Kfirler daha ok
kendilerine gelecek azabn ertelenmesi sebebiyle gurura kaplyorlard.
Bununla birlikte kurtulamadlar. Onlar gurura kaplmasnlar. Azap
muhakkak onlara eriecektir.
"Biz Nuh'u ve gemide bulunanlar kurtardk. Ve bu hadiseyi btn
lemlere ibret kldk." Yani biz Nuh'u ve onunla birlikte iman eden
kimseleri kendisine imal etme eklini vahyettiimiz gemiye binmeleri
sonucu kurtardk. Gemi daha sonra denizde seyretti. Nihayet Cudi
dann zerine yerleti.
Btn kfirler de tufanda bouldular. Rabbin Nuh'un gemisini, Allah
kullarn tufandan nasl kurtarmtr diye dnp bu nimeti iin bir
hatrlatma vesilesi olarak; kendilerinden sonra gelen insanlarn
Allah rasullerine kar isyan eden ve peygamberlerini yalanlayan
kimseleri nasl cezalandryor diye dnecekleri bir ibret ve t vesilesi
klmtr.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Su tat
vakit size bir ibret olmak zere ve anlayl kulaklar anlasn diye
szlen gemide sizi biz tamzdr." (Hakka, 69/11-12).
Temel Esasn Yani Allah'n Birliinin, Peygamberliin Ve ldkten
Sonra Dirilmenin Delilleri16- brahim'i de kavmine peygamber olarak
gnderdik. O kavmine yle demiti: "Allah'a ibadet edin ve O'ndan
korkun. Eer bilirseniz bu sizin iin daha hayrldr.
17- Siz Allah' brakp ancak putlara tapyorsunuz ve yalan
uyduruyorsunuz. Dorusu Allah' brakp taptnz putlar size rzk
vermezler. Siz rzk ancak Allah'n nezdinde arayn. Yalnz O'na kulluk
edin. O'na kredin. Sonunda da ancak O'na dndrleceksiniz.
18- Eer yalanlarsanz, bilin ki sizden nceki mmetler de
yalanlamlard. Peygamberin zerine den sadece apak tebliden
ibarettir."
19- Onlar Allah'n, yaratklar nce nasl yoktan var ettiini
grmyorlar m? Sonra da onlar Allah, tekrar diriltecek-tir. phesiz ki
bu Allah'a ok kolaydr.
20- De ki: "Yeryznde gezip dolan. Allah'n varlklar nce nasl
yarattna bir bakn. Sonra Allah varlklar son defa var edecektir.
phesiz ki Allah her eye kadirdir.
21- O dilediine azap eder, dilediine merhamet eder. Hepiniz
ancak O'na dndrleceksiniz.
22- Siz yerde de gkte de Allah' aciz brakamazsnz. Sizin
Allah'tan baka hibir dostunuz ve yardmcnz yoktur."
23- Allah'n ayetlerini ve O'nun huzuruna kacaklarn inkr edenler
ite by-leleri benim rahmetimden mitlerini kesmilerdir. Onlar iin
can yakc bir azap vardr.
Aklamas"brahim'i de kavmine peygamber olarak gnderdik. O kavmine
yle demiti: Allah'a ibadet edin ve O'ndan korkun. Eer bilirseniz bu
sizin iin daha hayrldr."
Yani Ey Rasulm kavmine unu hatrlat: brahim aleyhisselm kavmini
bir olan ve hibir orta olmayan Allah'a ibadet etmeye, gizli ve ak
her yerde O'na ihlsla kulluk etmeye, farzlarn eda etmek ve O'na kar
gelmekten kanmak suretiyle O'nun azabndan saknmaya davet etmiti.
Zira bunu yaparsanz dnya ve ahirette sizin iin hayr meydana gelir.
er sizden uzaklatrlr. Eer siz idrak ve ilim sahipleri iseniz
bununla hayr ve erri birbirinden ayrd edersiniz ve size faydal olan
eyi yaparsnz.
"Allah'a ibadet edin ve O'ndan korkun." ayetinin manas udur:
badet ve korkuyu yalnz O'na tahsis edin.
Daha sonra Hz. brahim (a.s.) kavmine Allah'n birliine ve onlarn
iinde bulunduu durumun bozukluuna ve zerinde yrdkleri yolun ktlne
dellet eden iki delil ortaya koydu. Hz. brahim yle diyordu:
1- "Siz Allah' brakp ancak putlara tapyorsunuz ve yalan
uyduruyorsunuz. "
Yani sizin Allah'tan baka tapndnz putlar sadece kire veya tatan
yaplm eyadan ibarettir. Bunlar siz kendi ellerinizle yaptnz. Bunlar
fayda veya zarar veremezler. Sizler sadece bunlar iin birtakm
isimler uydurdunuz ve bunlar "ilh" diye adlandrdnz, bunlarn
Rabbiniz nezdinde size efaati olacaklarn iddia ettiniz. Oysa bunlar
sadece sizin gibi yaratlm varlklardr. Siz bunlar "ilh" diye
nitelemekle yalan sylyorsunuz.
"Yalan uyduruyorsunuz." ifadesinin manas putlara "ilh, Allah'n
ortaklar, ya da Allah nezdinde efaatiler" adn vermek suretiyle
yalan ve aslsz ifadeler uyduruyorsunuz, demektir.
2- "Allah' brakp kendilerine taptnz eyler size rzk
veremezler."
Yani u, Allah'tan baka kendilerine taptnz putlar size az ya da
ok hibir rzk vermeye muktedir deillerdir. O halde nasl bunlara
tapyorsunuz.
"Siz rzk sadece Allah'n nezdinde arayn. Yalnz O'na kulluk edin.
O'na kredin. Sonunda yalnz O'nadndrleceksiniz."
Yani rzk Allah'tan isteyin. Yoksa O'nun dnda put ve benzeri
mahl-kattan deil... Zira Allah'tan bakalar hibir eye sahip
deildirler. Rzk Allah'tan isteyin ki istediklerinize eriesiniz.
Allah'n rzkndan yiyin. Yalnz O'na kulluk edin. O'nun size
ziyadesiyle ltuf ihsan etmesinden dolay O'na kredin. Onunla
bulumaya hazrlann. Kyamet gnnde yalnz O'na dneceksiniz. u anda
zerinde bulunduunuz Ondan baka varlklara tapnmaktan sorguya
ekileceksiniz. Her amel sahibi amelinin karln bulacaktr.
Daha sonra Hz. brahim (a.s.) risaletine dair bir delil ortaya
koyarak yle buyurdu:
"Eer (hakk) yalanlarsanz, bilin ki sizden nceki mmetler de
yalanlamlard. Rasuln zerine den (grev) sadece apak tebli etmekten
ibarettir. "
Yani siz eer benim risaletimde beni yalanlarsanz bu bana asla
zarar vermez. Zira gemi mmetler de peygamberlerini yalanlamlard.
Fakat peygamberlerine muhalefet etmeleri dolaysyla o mmetlerin bana
gelen azap ve felaketlerin haberi size ulat. Onlar bu halleriyle
kendilerine zarar verdiler. Rasule vacip olan ve ondan istenen ey
sadece Allah Teal'nn emrettii risaleti size tebli etmesidir. Sizler
de mes'ut kimselerden olmak iin gayret gsterin. Hesab grmek ise
sadece Allah'a aittir.
"Rasuln zerine den sadece apak tebli etmekten ibarettir."
ifadesinin manas udur: Onun tebliden baka hibir grevi yoktur, tebli
ise Allah tarafndan indirilen emirleri ve meseleleri hatrlatmaktr.
Beyan etmek ise getirdii kitaba burhan ortaya koymaktr.
Cenab- Hak, ilk temel esas olan "tevhid" esasnn ve buna ait
delillerin zikredilmesinden ve ikinci temel esas olan "risalef'e
iaret edilmesinden sonra nc temel esas olan maher yerinde toplanma
ya da dirili esasn beyan etmeye balad. Bu esas ilh beyanda biri
zikredilirse dierinden neredeyse ayrlamyacak derecede birbirinden
ayrlamaz temel esastr.
"Onlar Allah'n varlklar nce nasl yoktan var ettiini grmyorlar m?
Sonra da Allah varlklar tekrar diriltecektir. phesiz ki bu Allah 'a
ok kolaydr. " Onlar mahlkatm balangcn grmyorlar m? Zira Allah
onlarzjk-sz? Jts&r Jtsfrsr ey cfe'&en on/arin nefislerini
yaratmtr. Onlar beden gle ve kulak, gz ve kalp gibi bilgi
kaynaklaryla donatt. Bunu yoktan var eden zat tekrar yaratmaya da
kadirdir. Zira bu O'na gayet kolaydr, O'nun nezdinde basittir.
Hatta bu O'nun iin daha basittir. Nitekim Cenab- Hak yle
buyurmaktadr: "O mahlkat yoktan var edip sonra onu yeniden
diriltecek olandr. Bu O'na gre pek kolaydr." (Rum, 30/27).
Nefislerde mahede edilen delille dirilii ispat ettikten sonra
Allah Te-al ufuktaki delillere dikkat ekti ve yle buyurdu:
"De ki: yeryznde gezip dolan. Allah'n varlklar nce nasl yarattna
bir bakn. Sonra Allah varlklar son defa var edecektir. phesiz ki
Allah her eye kadirdir."
Ya Muhammed de ki: Ey yeryznde dirilii inkr edenler! Allah'n
gkleri ve gklerde olan sabit ve hareketli nurlu yldzlar, yerleri ve
yerde bulunan dalan, vadileri, lleri, aalan, meyveleri, nehirleri
ve denizleri nasl yarattna bir bakn. Btn bunlar bu olaylann meydana
geldiine ve bun-lan meydana getiren, var eden bir zatn varlna
dellet etmektedir.
Bu aynen u ayetler gibidir: "Gerek ufuklarda gerekse kendi
nefislerinizde delillerimizi yaknda onlara gstereceiz. Nihayet onun
hak olduu phesiz kendileri iin de apak meydana kacaktr." (Fusslet,
41/53).
'Yoksa onlar gayesiz olarak m yaratldlar1? Yahut kendilerinin
yaratclar kendileri midir? Yoksa gkleri ve yeri onlar m yarattlar?
Hayr onlar (hakk) yakinen bilmiyorlar." (Tur, 52/35-36).
te yegne yaratc O'dur. Bu O'nun varlna delildir. Yaratmaya
muktedir olan tekrar diriltmeye ve kyamet gnnde son defa var etmeye
de kadirdir. Zira Allah her eye kadirdir. Balangta yaratmak ve
sonra diriltmek de buna dahildir.
Cenab- Hak devaml kudrete dellet etmek zere nce "keyfe ybdi"
eklinde gelecek zaman lafzyla ifade buyurdu. Sonra da balangta
olanlar bilindii iin "keyfe bede'e" eklinde gemi zaman lafzyla
ifade buyurdu.
Dikkat edilirse Allah Teal nce soru sigasyla "Onlar Allah'n
yaratklar nce nasl yoktan var ettiini grmyorlar m?" buyurdu. Sonra
da emir sigasyla "Yeryznde gezip dolan." buyurdu. nk birinci ayet
hads ilme -yani istemeden elde edilen bilgiye- iaret etmektedir.
kinci ayet ise tefekkr ve taleple elde edilen fikr ilme iaret
etmektedir. Yani yeryznde fikrinizi gezdirin. Yaradln balangcn
bilmeniz iin zihninizi nefsinizin dnda olan olaylarda dolatnn.
Allah Teal daha sonra diriliten sonra olacak eyleri anlatarak
yle buyurdu:
"O dilediine azap eder, dilediine merhamet eder. Hepiniz ancak
O'na dndrleceksiniz." Yani Allah tasarrufta bulunan yegne hkm
sahibidir. O iinizden kfir ve isyankr olanlardan dilediine azap
eder. Kullanndan dilediine nezdinde bir ltuf ve rahmet olarak
merhamette bulunur. O dilediini yapar. rade buyurduuna hkmeder.
O'nun hkmnn takipisi yoktur. O yaptndan sorumlu deildir. Yaratma ve
emretme O'na mahsustur. lmden sonra kyamet gnnde mddet ne kadar
uzun olursa olsun yalnz O'na dndrleceksiniz. O mahlkat takdim
ettikleri amelleriyle hesaba ekecektir. O'nun hesab haktr ve
adalettir. nk O zerre kadar zulmetmeyen, mlkn gerek sahibidir.
Nitekim Snen melliflerinin rivayet ettii bir hadis-i erifte
buyuruluyor ki: "Allah gklerinde bulunanlarla yeryznde bulunanlara
azap edecek olsa onlara zulmetmeksizin azap ederdi."
Mslim'in Ebu Hureyre'den rivayet ettii "Rahmetim gazabm gemitir.
" hadis-i erifinde olduu gibi rahmet daima ne getii halde ayette
rahmet beyan edilmeden nce azap etme zikredilmitir. Bunun sebebi
Cenab- Hakk'm nce kfirleri zikretmesi ve bunun "Eeryalanlarsanz..."
ifadesinde geen tehditle gl bir irtibatnn bulunmasdr.
"O'na dndrleceksiniz." ifadesinden sonra "O'na evrileceksiniz."
ifadesinin tekrar edilmesi azap ve rahmetin gecikse de mutlaka
meydana geleceine iaret etmek iindir. Zira dn yalnz Onadr ve hesab
grmek Ona aittir. Sevap ve ceza sadece O'nun nezdinde bulunur.
"Siz yerde de gkte de (hibir zaman) Allah' ciz brakamazsnz.
Sizin Allah 'tan baka hibir dostunuz ve yardmcnz yoktur." Yani siz
ey insanlar! Allah' yerde ve gkte sizi idrak etmekten ciz
brakamazsnz. Yeryz ve gklerde bulunanlardan hibiri Onu ciz brakamaz
ve Onun kaderinden kaamaz. Bilakis O kullan zerinde ezici bir gce
sahiptir. Sizin ilerinizi grecek, sizi koruyup gzetecek Allah'tan
baka hibir dostunuz yoktur. Eer O size azap ederse sizi O'nun
azabndan kurtaracak ve size yardm edecek hibir yardmc ve destek
verici yoktur.
Dirilie, tasavvuru aan sonsuz ilh kudrete ve Allah'n birliine
ait bu delilleri btn teferruatyle bayen ettikten sonra Cenab- Hak
btn muhalifleri tehdit ederek ve btn kfirleri korkutarak yle
buyurdu:
"Allah'n ayetlerini ve O'nun huzuruna kacaklarn inkr edenler ite
byleleri benim rahmetimden mitlerini kesmilerdir. Onlar iin can
yakc bir azap vardr."
Allah'n ayetlerini yani O'nun birliinin delillerini ve O'nun
peygamberlerine indirdii bu konuya irad eden burhanlarn kabul
etmeyenler, dirilii ve ahirette Allah'n huzuruna kmay inkr edenler
ite byleleri iin inkarclklar sebebiyle Allah'n rahmetinden hibir
nasip yoktur. Onlar iin dnya ve ahirette can yakc iddetli bir azap
vardr. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "phesiz ki Allah 'in
rahmetinden kfir topluluundan baka hibir kimse mit kesmez." (Yusuf,
12/87).
Ayette "like" kelimesinin iki defa zikredilmesi mitsizlik ve
azaba uramaktan her birinin sadece kfirlerde var olduuna iaret
etmek iindir.
Cenab- Hak "Onlar mitsizlie kapldlar." ifadesiyle mitsizlii
kfirlere nispet etmektedir. Onlar rahmeti arzu etselerdi Cenab- Hak
onlara rahmet indirirdi. Allah Teal daha sonra "rahmeti" (benim
rahmetim) kelimesiyle rahmetin onlarn tamamn kapladn ve onlardan
ayrlmadn beyan etmek iin rahmeti kendi nefsine nispet etti. Azap
kfirlere tahsis edildii iin Allah Teal azab kendi nefsine nispet
etmedi.
Kavminin Hz. brahim'e Verdikleri Cevap, Hz. Lt'un Hz. brahim'e
man Etmesi, Hz. brahim'e Verilen Nimetlerin Beyan Edilmesi24-
(brahim'in) kavmine cevab ancak: "Onu ldrn veya yaknf' demek oldu.
Fakat Allah onu ateten kurtard. phesiz ki bunda iman eden bir kavim
iin nice ibretler vardr.
25- ibrahim kavmine yle dedi: "Siz ancak dnya hayatnda aranzdaki
dostluu devam ettirmek iin Allah' brakp putlara taptnz." Sonra
kyamet gn kiminiz kiminize kfredecek, birbirinize lanet
okuyacaksnz. Snacanz yer atetir. Sizin hibir yardmcnz yoktur.
26- Bunun zerine Lt, brahim'e iman etti ve brahim yle dedi: Ben
Rabbimin emrettii yere hicret ediyorum. phe yok ki O azizdir (her
eye galiptir), hakimdir (sonsuz hikmet sahibidir).
27- Biz brahim'e shak' ve Yakub'u bahettik. Peygamberlii ve
kitab O'nun soyundan gelenlere verdik. Dnyada O'nun mkfatn verdik.
phesiz o ahirette de salihlerdendir.
AklamasHz. brahim (a.s.) kavmine Allah'n birlii, peygamberlik,
dirili ve hair hususundaki delil ve burhanlar ortaya koyduktan,
onlara Allah Teal'ya kulluu emrettikten ve putlara tapmay iddetle
reddettikten sonra, kavmi kfrleri, inatlar ve gururlar zerine Hz.
ibrahim'e kar kuvvet kullanmaya teebbs etmekten baka cevap
bulamadlar. Makamna ve hakimiyet kuvvetine dayanan hccet bulamayp
yenilgiye urayann tavr daima byledir. te Cenab- Hakk'n onlarn
durumunu anlatan ayetleri:
"(brahim'in szlerine kar) kavminin cevab ancak: O'nu ldrn veya
yakn, demek oldu. Fakat Allah O'nu ateten kurtard. phesiz ki bunda
iman eden bir kavim iin nice ibretler vardr." Yani Hz. brahim'in
kavminden Allah'a ibadet etmeleri ve O'nun azabndan snmalar
talebine karlk Hz. brahim'in kavminin byklerinin ve reislerinin
cevab ancak u oldu:
Onu ldrn, ya da atete iddetli bir ekilde yakn. Ate yakn ve Onu
atein iine atn.
Ancak Allah O'nu kurtard ve ateten selmete erdirdi. Hz. brahim'i
korumak ve himaye etmek zere atei Ona serinlik ve selmet kld. Bu
brahim'in ateten kurtulmas olaynda delil ve hccetler ortaya
konulduunda Allah' tasdik eden kavim iin Allah'n varlna ve
kudretine dellet eden pekok deliller vardr.
Bu gerekten de kt bir rnek, hayret verici bir olaydr. Hz. brahim
(a.s.) kavmini hayra davet ediyor ve onlar hakka ve hidayete irat
ediyor. Bunun zerine kendisinden kurtulmak iin atee atlyor. Fakat
Allah beerin tuzandan ve glerinden daha byk ve daha muktedirdir.
Zira O yakc atei brahim iin etkisiz klm, atei Ona serinlik ve
selmet klmtr.
Allah Teal baka ayetlerde bu iki davran arasndaki elikiyi tavsif
ederek yle buyurmaktadr: "Onlar: Onun iin bir bina (mancnk) kurun.
Onu alevli atein iine atn, dediler. Bylece onlar O'na tuzak kurmak
istediler. Biz de onlar en dk kimseler kldk."(Saff&t,
37/97-98).
"Onlar: O'nu yakn, eer yaparsanz ilhlarnza bylece yardm edin,
dediler. Biz de: Ey ate brahim'in zerine serinlik ve selmet ol,
dedik. Onlar O'na tuzak kurmak istediler. Biz de onlar en ok kayp
iinde olan kimseler kldk." (Enbiya, 21/68-70).
Allah Teal daha sonra Hz. brahim'in ateten kurtulduktan sonra
kavmine verdii cevab zikretti:
"brahim kavmine yle dedi: Siz ancak dnya hayatnda aranzdaki
dostluu devam ettirmek iin Allah' brakp putlara taptnz."
Hz. brahim kavmini uyarmak ve putlara tapma eklindeki kt
davranlarna kar onlar azarlamak iin yle dedi: Baz gr ve fikir
mensuplarnn toplanmalarna ve birbirlerine scak ilgi duymalarna
sebep olacak aralarndaki irtibat noktas zerinde toplanmalar gibi
siz de dnya hayatnzda birbiriniz arasndaki dostluk ve lfeti
glendirmek, aranzda sevgi oluturmak ve tapnma gayesiyle bir araya
gelmek iin bu putlar edindiniz. Fakat bu putlar dnemez, fayda veya
zarar veremezler. Sizin bunlara tapnmanz sadece dnyadaki sevgiyi
elde etmeniz iindir.
Ahirette ise onlarn hali bunun zdd olarak karlkl nefret ve kin
duyma olacaktr. Cenab- Hak buyuruyor ki:
"Sonra kyamet gn kiminiz kiminize kfredecek, birbirinize lanet
okuyacaksnz. Snacanz yer atetir. Sizin hibir yardmcnz yoktur."
Yani kyamet gn bu durum ters evrilecek, bu dostluk ve sevgi buz,
kin ve dmanla dnecek, taplanlar, tapanlardan beri olduklarn ifade
edecek, tapanlar taptklarna lanet okuyacaklar. Cenab- Hakk'm buyruu
gibi: "Her mmet atee girdiinde karde mmete lanet edecektir."
(A'raf, 7/38);"Dnyadaki samimi dostlar o gn birbirlerinin
dmandrlar, takva sahipleri hari..." (Zuhruf, 43/67). Sonra varacanz
yer ate olacak, o zaman asla size yardm edecek bir yardmc, sizi
Allah Teal'mn azabndan kurtaracak bir kurtarc bulamaycaksmz.
Kfirlerin hali budur. Mminlere gelince bunun tam zdddr. Onlar
saf saf olacak, birbirlerine msamaha ile davranacak, baz hadislerde
varit olduu gibi birbirlerini affedeceklerdir.
Cenab- Hak Hz. brahim'e Hz. Lt'tan baka hi bir kimsenin iman
etmediini, grdn Ondan baka hibir kimsenin tasdik etmediini beyan
ederek yle buyurdu:
"O'na Lt iman etti. brahim: Ben Rabbime hicret ediyorum. phesiz
O azizdir, hakimdir." Hz. brahim ateten salimen kurtulduu zaman
O'na Lt iman etti ve O'nun peygamberliini tasdik etti. Lt brahim'in
kardeinin oludur. Nesebi Lt b. Haran b. zer'dir. Hz. brahim'e
kavminden sadece hanm Sre ile Hz. Lt iman etmitir.
Hz. brahim: "Ben sizin diyarnzdan hicret ediyorum. Rabbimin bana
hicreti emrettii yere yneliyorum." dedi. Hz. brahim Irak'n
Sevad'mdan Harran'a, sonradan da Filistin'e g etti. Hz. Lt ise
Sodom beldesine yerleti.
Hicretin asl sebebi ayette ifade ettii gibi udur: Rabbim mlknde
izzet sahibi olan, emrinde yenilmez stnle sahip olandr, dmanlarma
kar beni koruyan ve onlara kar bana yardm edendir. Mahlkatmn
ilerini grmede sonsuz hikmet sahibidir. O ancak faydal olan eyleri
emreder.
"Ben hicret ediyorum." ifadesindeki zamir Hz. brahim'e racidir.
Zira "Lt O'na iman etti." ifadesiyle kinaye olunan Hz. brahim'dir.
Yani Lt Onun kavminden saylmtr. Zamirin Lt'a raci olmas ihtimali de
vardr. Zira Lt zikredilen iki kiiden en yakndr.
Cenab- Hak daha sonra Hz. brahim'in Rabbine olan ball sebebiyle
kendisine dnya ve ahirette verdii nimetleri birer birer sayd:
1- "Biz O'na shak' ve Yakub'u verdik." Yani biz brahim'e
smail'den sonra yallk halinde shak' baladk. Ayn ekilde shak'n
neslinden Yakub'u O'na torun olarak verdik. Nitekim bir baka ayette
Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "O onlardan ayrlnca biz O'na shak ve
Yakub'u baladk. Her birini peygamber kldk." (Meryem, 19/49); "Biz
O'na shak' ve ayrca bir ltuf olarak Yakub'u hibe ettik." (Enbiya,
21/72).
Buhar ve Mslim'in Sa/i/'lerinde rivayet olunduuna gre:
"Deerlinin olu deerlinin olu deerlinin olu deerli: brahim olu shak
olu Ya-kup olu Yusuf tur." (Aleyhim's-selm)
2- "Biz Kitab' ve peygamberlii O'nun zrriyetinde kldk." Yani biz
peygamberlii Hz. brahim'in neslinde kldk. Dolaysyla Hz. brahim'den
sonraki btn peygamberler Onun zrriyetinden olmutur. Ondan sonra
Onun zrriyetinden gelmeyen peygamber yoktur.
Dolaysyla btn srailoullan peygamberleri brahim olu shak olu
Yakub sllesindendir. Bu peygamberlerin sonunucusu ise btn
peygamberlerin mutlak olarak sonuncusu olan Arap kavminden ve Haim
neslinden gelen Peygamberimiz'i (s.a.) mjdeleyici olarak gelen
Meryemolu sa (a.s.)'dr.
Biz O'na kitab verdik. Dolaysyla Tevrat Hz. Musa'ya, Zebur Hz.
Davud'a, ncil Hz. sa'ya, Kur'an ise Hz. Muhammed'e indirildi. Hepsi
de O'nun neslinden gelmilerdir.
3- "Biz O'na dnyada..." zrriyetinin, mallarnn okluu, saliha hanm
ve gzel vg ile "ecir verdik." Dolaysyla btn -semav- dinlerin
mensuplar Onu severler ve Onu kabul ederler. krime diyor ki: Btn
dinler O'nun hakknda iddial olup "O bizdendir." derler.
4- "O ahirette de gerekten salihlerdendir." Yani O ahirette
yksek derecelere nail olan salh konusunda kmil insanlar zmresinde
haredilecektir. Bylece Allah O'na hem dnya saadetini hem de ahiret
saadetini verdi.
Hz. Lt (A.S.) le Kavmi Kssas28- Lt'u da hatrla! O kavmine yle
demiti: Dorusu siz, sizden nceki lemlerden hibirinin yapmad bir
hayaszl yapyorsunuz.
29- Sizler hl erkek erkee cins mnasebette bulunacak, yol kesecek
ve toplant yerinde edepsizce davranlarda bulunacak msnz? Kavminin
cevab sadece: "Eer sen szne sadk kimselerden isen bize Allah'n
azabn getir bakalmT' demek oldu.
30- Lt: "Ey Rabbim! u bozgunculuk karan kavme kar bana yardm
et." dedi.
31- Elilerimiz brahim'e mjde ile geldikleri zaman: "Biz u
kasabann halkn helak edeceiz. nk orann halk zalimdirler."
dediler.
32- brahim: "O kasabada Lt da var." deyince melekler yle
dediler: "Biz orada kimin bulunduunu ok iyi biliyoruz. Lt'u da
ailesini de mutlaka kurtaracaz. Yalnz kars hari. O helak edilecek
kimselerdendir."
33- Elilerimiz Lt'a gelince o bunlar sebebiyle tasaland, onlar
sebebiyle gs darald. Eliler: "Korkma, zlme. nk biz seni de senin
aileni de kurtaracaz. Yalnz geride (azapta) kalacaklardan olan karn
mstesna, (dediler.)"
34- ledikleri hayaszlklar yznden biz bu kasaba halknn stne
mutlaka gkten bir azap indireceiz.
35- phesiz ki biz akln kullanan bir topluluk iin (bu kasabadan
geriye) apak bir ibret braktk.
Aklamas"Lt'u da kavmine peygamber olarak gnderdik. O kavmine yle
demiti: Dorusu siz sizden nceki lemlerden hibirinin yapmad bir
hayszl yapyorsunuz.
Yani ey Rasulm!. Kavmine ibret ve t olmas iin Allah'n Peygamberi
Hz. Lt'un kssasn anlat. Allah O'nu Sodom kasabas halkna gnderdii
zaman O onlarn yaptklarn ve icat ettikleri irkin fiillerini
yadrgad. Onlar yadrgamak, sakndrmak, azarlamak ve uyarmak iin:
"eriata ve bozulmam tabiata gre son derece irkin bir fuhu
fiilini mi iliyorsunuz?" dedi. Sonra da bu yadrgamay tekrar etti ve
bu fuhu aklad
"Siz hl erkek erkee cins mnasebette mi bulunacaksnz:" Yani siz
kadnlara yaklar gibi erkeklere ehvetle yaklaacak msnz. Sizden nce
Adem oullarndan hibir kimse bu fiili ilemedi.
2- "Yol kesiyorsunuz." Yani insanlarn yoluna kyorsunuz, yoldan
geenleri ldrmek, mallarn almak ve onlarla fuhu yapmak suretiyle
yoldan geenlere iliirsiniz.
3- "Toplant yerinizde edepsizce davranrsnz." Yani zel
meclislerinizde birbirinizi yadrgamakszn uygun olmayan sz ve
davranlarda bulunursunuz. Onlar gerekten kt ahlk sahipleridir.
mam Ahmed, Tirmiz, Taberan, Beyhak, bni Cerir ve bni Eb Hatim mm
Hni bt. Eb Talib'den naklediyorlar:
"Toplant yerinizde edepsizce davranrsnz" ayetini Rasulullah'a
(s.a.) sordum. Buyurdular ki:
"Yoldan geenlere akl ta atyorlar ve onlarla alay ediyorlard. te
onlarn iledikleri mnker (edepsizce davran) bu idi."
bni Abbas'tan (r.a.) rivayet edildiine gre Lt kavmi iinde
bilinen fuhutan baka gnahlar da vard. Bunlardan bazlar unlard: Lt
kavmi birbirlerine zulmediyorlar, birbirlerine kfrediyorlard.
Meclislerinde birbirlerine irkin davranlarda bulunuyorlar, yoldan
geenlere akl ta atyorlar, tavla ve satran oynuyorlar, kolarn boynuz
d yaptryorlar, parmaklarnn ularn kna ile boyuyorlar, erkekler kadn
elbiseleri giyerek onlara zeniyorlar, kadnlar erkek elbiseleriyle
onlara zeniyorlar, yoldan her geen kimseye zalimce yol vergisi
yklyorlard. Btn bunlarla birlikte onlar Allah'a irk kouyorlard.
Onlar ellerinde ilk defa Ltlik ve stimna grlen kavim idiler.
Mcahid "mnker" kelimesini "Islk alma, gvercinle oynama, mecliste
dilenme" olarak tefsir etmitir.
Bunun zerine onlarn cevab yle oldu:
"Lt'a kavminin cevab sadece: Eer sen szne sadk kimselerden isen
bize Allah'n azabn getir bakalm! demek oldu."
Yani Lt kavminin hayaszlk ve dier irkin fiillerinden
nehyedilmeleri zerine cevab, kfrleri, alay etmeleri ve inatlk
yapmalar sebebiyle u ekilde olmutur:
- Eer sen bizi tehdit ettiin konuda doru szl isen bizi tehditte
bulunduun azab derhal getir.
Bu ifade Hz. Lt'un kavmine yapt dn balangcnda idi. Hz. Lt
kavminin durumunu yadrgamaya devam edince kavmi bir baka ayette
geldii gibi: "Bunlar kasabanzdan karn. Onlar tertemiz olan
kimselerdir!" (Araf, 7/82) demilerdi.
Hz. Lt (a.s.) kavminin davetini kabul etmelerinden midini
kesince Allah'tan kavmine kar kendisine yardm etmesini istedi ve
yle dua etti:
"Ey Rabbim! u bozgunculuk karan kavme kar bana yardm et." Ya
Rabbi yeryznde fuhu icad ederek fesat karan bu kavme kar bana
destek ol, dedi.
Bilindii gibi peygamberlerden hibir peygamber bir kavmin
yokluunun varlndan daha hayrl olduu kanaatine varmadka o kavmin
helakini istememitir.
Nitekim Hz. Nh (a.s.) yle dua etmiti: "Eer sen onlar brakrsan
kullarn yoldan karrlar, ktden, nankr kimseden baka da evlt
dourmazlar. " Yani onlar hakknda ne u anda ne de gelecekteki
akbetleri asndan hibir hayr ve hibir fayda mit edilmemektedir.
Allah Onun duasn kabul etti ve Ona yardm etmek zere azap
meleklerini gnderdi. "Elilerimiz brahim'e mjde ile geldikleri zaman
"Biz u kasabann halkn helak edeceiz. nk orann halk zalimdirler."
dediler."
Yani Allah melekleri gnderdi: Onlar da misafir suretinde brahim
aley-hisselm'a uradlar. O da onlara misafirlere yaplmas gereken
muameleyi yapt. Onlarn yemek arzulan olmadn grnce korktu. Melekler
de Ona scak muamele etmeye ve kendisine Sre isimli hanmndan "shak"
isimli salih bir evlt ve ardndan "Yakup" isimli bir torun olaca
mjdesini verdiler.
Daha sonra da kendilerinin Lt kavmini helak etmek iin
gnderildiklerini, zira bu kavmin inkr etmeleri, peygamberlerini
yalanlamalar, fesatlk ve hayaszlkta devam etmeleri sebebiyle kendi
kendilerine zulmeden bir kavim olduklarn haber verdiler.
Hz. brahim (a.s.) belki melekler mhlet verirler, belki Allah
onlara hidayet nasip eder diye o kavmi mdafaa etmeye balad.
Kardeinin olu Lt'a acd. Hz. brahim (a.s.):
"Orada Lt da var, deyince melekler yle dediler: Biz orada kimin
bulunduunu ok iyi biliyoruz. Lt'u da ailesini de mutlaka
kurtaracaz. Yalnz kars hari. O helak edilecek kimselerdendir."
Yani Hz. brahim Hz. Lt'a acjtarak:
- O kasabada Lt da var. O zalim deildir. O bir rasuldr, dedi.
Eli melekler:
- Biz orada bulunan mminleri ve kfirleri senden daha iyi
biliriz. Biz Lt'u, ailesini ve O'na iman eden ashabn helak olmaktan
kurtaracaz. Ancak hanm hari. O helak olacak kimselerdendir. Zira O
kavminin kfrn, hakk tecavz ve pisliklerini onaylyordu, dediler.
Eli melekler daha sonra Lt'a geldiler ve yakkl genler suretinde
O'nun huzuruna girdiler. Hz. Lt onlar grnce darald. Bu olay yle
nakletmektedir:
"Elilerimiz Lt'a gelince o bunlar sebebiyle tasaland, onlar
sebebiyle gs darald. Eliler: Korkma, zlme. nk biz seni de aile
halkn da kurtaracaz. Yalnz hanmn mstesna. O geride (azap iinde)
kalacaklardan oldu, dediler."
Eli olan melekler gzel yzl beer suretinde Lt'a gelince Hz. Lt
bunlarn durumu sebebiyle kaygland. Onlara kavminin ilimesinden
korktu. Melekler de kendi durumlarn ifade etmek zere Hz. Lt'a yle
dediler: Sen bizim iin korkma. Senin sefil kavmine yapacamz
eylerden dolay da zlme. Biz onlara azap etmek zere geldik. Biz seni
de ve senin mmin mensuplarn da kurtaracaz. Ancak hanmn hari. Zira O
onlarla fesat zerinde anlama yapt iin helak olacaklardandr. Hz.
Lt'un hanm kavmine O'nun misafirlerini gstermiti. Ayrca kavmini
savunan ve onlarn fiillerinden raz olan bir kadn idi.
Sonra da azab u szleriyle tavsif ettiler: "Onlarn iledikleri
hayszlk yznden biz bu kasaba halknn stne mutlaka gkten bir azap
indireceiz." Yari biz Sodom kasabas halkna fasklklar sebebiyle
gnllerini tir tir titretecek iddetli, muazzam bir azap
indireceiz.
Bu azap onlar yerin dibine geirecek bir sarsnt idi. Onlarn
kasabalarnn yeri Lt Gl (l deniz) oldu. Cebrail aleyhisselm onlarn
kasabalarn yerden skp ald. Sonra da onlar ge kaldrd. Daha sonra da
ters yz etti. Allah kular ve Rabbin tarafndan iaretlenmi talar
gnderdi. Bu olay zalimlerden uzak deildir. Onlar kyamet gn insanlar
arasnda en iddetli azaba urayacaktr.
Bunun iin Allah Teal yle buyurmutur:
"phesiz ki biz akln kullanan bir topluluk iin (bu kasabadan
geriye) apak bir ibret braktk." Yani biz bu kasabadan baz harap
olmu evleri ya da onlarn haberlerini dnen ve akllanyla olaylarn
farknda olan bir toplum iin t ve ibret vesilesi, apak gzle grlen
bir almet olarak geriye braktk. Nitekim Cenab- Hak buyuruyor ki:
"Siz sabahladnzda ve geceleyin onlarn yanndan geiyorsunuz. Siz hi
aklnz kullanmaz msnz?"
uayb, Hud, Salih Ve Musa'nn (A.S.) Kavimleriyle Olan Kssalar36-
Medyen halkna da kardeleri u-ayb' gnderdik de: "Ey kavmim! Allah'a
ibadet edin, ahiret gnn arzu edin. Yeryznde bozgunculuk yaparak
karklk karmayn." dedi.
37- Fakat onlar uayb' yalanladlar. Bunun zerine iddetli bir
deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda diz st kp kaldlar.
38- Ad ve Semud kavimlerini de helak ettik. Bu yerlerinden de
sizin iin belli olmaktadr. eytan yaptklar ktlkleri kendilerine
ssleyip gzel gstererek onlar doru yoldan uzak-latrmt. Halbuki
kendileri bunu anlayacak durumdaydlar.
39- Karun'u, Firavun'u ve Haman' da yok ettik. Andolsun ki Musa
kendilerine ak delillerle gelmiti de onlar yeryznde byklk
taslamlard. Oysa azabmzdan kurtulamazlard.
40- Herbirini gnah sebebiyle yakaladk. Kimine talar savuran
rzgrlar gnderdik. Kimini bir lk yok etti. Kimini yerin dibine
geirdik. Kimini de suda boduk. Onlara Allah zulmetmiyordu. Asl
onlar kendilerine yazk ediyorlard.
AklamasHz. uayb Kssas:
"Medyen halkna da kardeleri uayb' peygamber olarak gnderdik.
uayb onlara: Ey kavmim! Allah'a ibadet edin, ahiret gnn arzu edin.
Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn, dedi."
Yani Medyen'e Medyen halkndan olan Allah'n peygamberi uayb'
gnderdik. uayb da onlara sadece Allah'a kulluk etmelerini, sadece
Ona ibadet etmelerini, ahiret gnnn sevabn umacaklar eyleri
ilemelerini, kyamet gn Allah'n azabndan ve cezasndan korkmalarn
emretti. Onlar yeryznde bozgunculuk karmaktan, yeryznde l ve tarty
eksik kullanarak hakka tecavz etmekten, insanlarn yollarn kesmekten
ve benzeri tevbeyi gerektiren en bykleri Allah' ve rasuln inkr
etmek olan mas-yetlerden nehyetti.
"Fakat onlar uayb' yalanladlar. Bunun zerine iddetli bir deprem
onlar yakalayverdi de yurtlarnda dizst kp kaldlar." Yani O'na
yalanlama ve inatlkla, kfr ve isyan zerinde srar etmek suretiyle
karlk verdiler. Allah da onlar, lkelerinin temelini kemiren byk bir
deprem (yer sarsnts) ve gnllerinin damarlarn titreten bir lk ve
ruhlar yerinden skp karan bulutlu gn azabyla helak etti. Bu azap
gerekten de muazzam bir gnn azab olup onlarn lmne sebep oldu.
Bylece onlar kendi yurtlarnda hareketine bir ekilde birbirinin
zerine atlan ller oldular.
Bu kavmin kssas A'raf, Hud ve uara surelerinde anlatlmt.
"Biz Ad ve Semud kavimlerini de helak ettik. Bu (geride kalan)
yerlerinden de sizin iin belli olmaktadr. eytan yaptklar ktlkleri
kendilerine ssleyip gzel gstererek onlar doru yoldan uzaklatrmt.
Halbuki kendileri bunu anlayacak durumdaydlar." Yani biz Hz. Hud
aleyhisselmn kavmi olan, Yemen diyarnda Hadramt'a yakn Ahkaf
beldesinde oturan d kavmini helak ettik. Yine Hicaz ve am blgesi
arasndaki Kura Vadisi'ne yakn Hcr beldesinde oturan Hz. Salih
aleyhisselmn kavmi olan Semud kabilesini helak ettik. "Medin Salih"
denilen (ve u anda Suud Arabistan snrlar iinde bulunan) bu belde
gnmze kadar apak grlmekte, gezilmektedir. Araplar onlarn yerlerini
gayet iyi biliyorlar ve bu blgeyi ok ziyaret etmektedirler.
Siz ey Mekke halk! Ey Arap Mrikleri! Onlarn evlerinin
kalntlarndan onlarn helak olduklar apak ortaya kt. Onlara indirilen
azabn almetlerine muttali oldunuz. Zira eytan onlarn Allah'tan
bakalarna tapma eklindeki amellerini, Rablerini inkr etmelerini,
masyet ilemelirini ve insanlar hak dinden ve salam yoldan
alkoymalarn onlara gzel gsterdi. Halbuki onlar akl sahibi olup
inceleme ve aratrma imknna sahip idiler. Onlarn Rablerine iman terk
etmeleri hususunda hibir zrleri yoktur. Ancak onlar ilerin neticesi
konusunda fikir ve inceleme glerinden yararlanmadlar.
Sizin bu kimselerden t almanz sizin iin gzel olmaz m? Akll
bakasndan ibret alan deil midir? Hz. Musa'nn Kssas:
"Karun'u, Firavunu ve Haman' da yok ettik. Andolsun ki Musa
kendilerine ak delillerle gelmiti de onlar yeryznde byklk taslamlar
di. Oysa azabmzdan kurtulamayacaklard."
Yani biz bol mallarn ve muazzam hazinelerin sahibi olan Karun'u,
Hz. Musa (a.s.) zamanndaki Msr kral Firavun'u ve veziri Haman' da
helak ettik.
Hz. Musa (a.s.) onlara Rabbinden risaletinin doruluuna dellet
eden apak hccetler getirdi. Ama onlar yeryznde byklk tasladlar ve
O'nu tasdik etmeyi ve Ona iman etmeyi reddettiler. O'nu
yalanladlar. Allah Teal'y ve O'nun peygamberini inkr ettiler. Onlar
sulu, gnahkr, kibirli ve bozguncu kimselerdi. Fakat onlar Allah'
aamazlar ve O'nun azabndan kaamazlard. Bilakis Allah'n emri ve
cezas onlara eriecektir. nk O sonsuz g sahibidir, ezici kudret
sahibidir, hakimiyet sahibidir, her eyden stndr.
Hakk Yalanlayan Kavimlere Verilen Ceza eitleri
"Herbirini gnah sebebiyle yakaladk. Kimine talar savuran rzgrlar
gnderdik. Kimini bir lk yok etti. Kimini yerin dibine geirdik.
Kimini de suda boduk. Onlara Allah zulmetmiyordu. Asl onlar
kendilerine yazk ediyorlard."
Yani her kavim kendine lyk cezay buldu. Allah onlar
peygamberleri yalanlamalar sebebiyle helak etti. Onlarn cezalar drt
eittir:
1- Frtna: Allah Ad kavmi gibi baz kavimlere azap kasrgas (son
derece iddetli esen, ok azgn, souk ve helak edici rzgr) gnderdi. Bu
kasrga kk talar topluyor onlarn zerine atyordu. Ya da insanlar
yerden kaldryor ta gkyzne kadar ykseltiyor, sonra da yere dryor,
insanlar cansz csseler halinde yklyorlard. Bu ceza kfre dmeleri ve
"Bizden daha gl kim vardr?" (Fusslet 41/15) eklindeki szleri
sebebiyle idi.
2- lk: Allah Semud kavminin kfr zerinde srar edip de iman
etmemeleri, tuyan ve azgnlkta devam etmeleri, Allah'n peygamberi
Salih aleyhisselm ile birlikte iman edenleri tehdit etmeleri,
yurtlarndan karmak ve talamakla korkutmalar zerine Semud kavmine lk
(ya da deprem) gnderdi. Onlarn zerine seslerini ve hareketlerini
yok edecek korkun bir lk geldi. Onlarn durumu Medyen halknnki
gibiydi.
3- Yerin dibine geirme: Allah azgnlaan ve haddini aan, ayak
direten ve yce Rabbine isyan eden, bbrlenen, diktatrlk yapan ve
yrrken gururlanan Karun'u cezalandrd. Btn serke diktatrlere ibret
olmas iin onu ve sarayn yerin dibine geirdi.
4- Suda boma: Allah Nuh kavmini inanszlklar ve putlara tapmalar
sebebiyle tufanda bodu. Ayrca Firavun, Haman ve ordularn da bir
sabah
suda domu, onlardan hibir kimse kurtulamamt.
Yukarda belirtilen her ceza onlarn zulm ve gnahlarna uygun bir
ceza idi. Yoksa onlara yaplan bir zulm ve hakszlk deildir.
Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah onlara zulmetmemi,
asl onlar kendilerine yazk etmilerdi." Yani Allah onlara verdii bu
ceza ile asla onlara zulmetmi deildir. Allah onlar sadece gnahlar
ve kendi nefislerine zulmetmeleri ve rableri olan Allah' inkr
etmeleri sebebiyle helak etmitir. Putperestlerin rmcein Durumuna
Benzetilmeleri41- Allah'tan baka dostlar edinenlerin durumu kendine
yuva yapan rmcein durumu gibidir. Evlerin en dayanksz ise phesiz
rmcein yuvasdr. Keke bilseler!
42- Elbette Allah kendisini brakp da yalvardklar eyi gayet iyi
bilir. O azizdir (son derece gldr), hakimdir (sonsuz hikmet
sahibidir).
43- Biz insanlara bu misalleri veriyoruz. Bunlar ancak ilim
sahipleri anlayabilirler.
Aklamas"Allah'tan baka dostlar edinenlerin durumu kendine yuva
yapan rmcein durumu gibidir."
Putlarn kendilerine yardm edeceklerini, rzk ve fayda
vereceklerini umarak putlar ilh edinmeleri ve sknt annda onlara
sarlmalar konusundaki mriklerin durumu kendisini eziyetten souk ve
scaktan koruyacak bir yuva kuran rmcein durumu gibidir. Bu yuvann
kendisine hibir yaran olmayacaktr. Hafif bir rzgr esse darmadan
olup gidecektir.
Ayn ekilde o mriklere de putlar fayda vermeyecek, kendilerinden
hibir ktl engelleyemeyecek, onlara hibir yarar salamayacaktr.
Onlarn putlar iin yaptklar amelleri datlacak, tesiri kaybolacaktr.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Biz onlarn
yaptklar herhangi bir amelin nne getik ve bunlar (hibir deeri
olmayan) salm zerreler yaptk." (Furkan, 25/23).
Allah Teal daha sonra bu yuvann zayfln beyan ederek yle buyurdu:
"Evlerin en dayanksz ise rmcein yuvasdr. Keke bilseler!"
Yani evlerin en dayanksz olan rmcek yuvasdr. Zira en basit bir
eyle yklr. Kendisinden hibir eser kalmaz. Onlarn amellerinin de
hibir eseri yoktur. Onlar doru bir bilgi ile putlarnn ve onlara
tapnmann kendilerine hibir fayda temin etmiyeceini bilselerdi bunu
yapmazlard. Ancak gerekte onlar son derece bilgisizlik iindedirler.
lerin neticesinden hibir ey bilemezler. Dolaysyla onlarn byle bir
fayda beklediklerini grrsnz.
Allah Teal daha sonra bu mabudlarm hibir ey olmadklarn te'kit
etti. Bunlara tapanlar tehdit etmek zere yle buyurdu:
"Elbette Allah kendisini brakp da yalvardklar eyi gayet iyi
bilir. O azizdir, hakimdir." Allah onlarn kendisi dnda tapndklar
putlarn, cinlerin ve insanlarn hibir ey olmadklarn gayet iyi bilir.
O gldr, daima stndr, kendisini inkr edenlerden ve bakalarn Ona irk
koanlardan intikam almaya muktedirdir. Yaptklarnda ve mahlkatn
idaresinde sonsuz hikmet sahibidir. O, iinde bulunduklar davranlar
gayet iyi bilir. Onlarn Allah'a e kotuklarm da gayet iyi bilir.
Onlarn amellerinin karln verecektir. Zira O sonsuz hikmet
sahibidir.
Sonra Cenab- Hak misal vermenin faydasn beyan ederek yle
buyurdu:
"Biz insanlara bu misalleri veriyoruz. Bunlar ancak ilim
sahipleri anlayabilirler." Fani Kur'an- Kerim'deki bu misal ve
benzerlerini insanlarn zihinlerine bir yaklatrma olmas iin ve
kendilerine kapal olan eyleri aklamak iin anlatyoruz. Bunu ancak
ilme iyice dalan, meseleleri ve problemleri ince ince dnen,
gvenilir alimler anlayabilir, idrak edebilir ve gereini
dnebilirler. Yukarda da zikredildii gibi Cabir (r.a.) rivayet
ediyor ki: Peygamberimiz (s.a.) bu ayeti okudu ve yle buyurdu:
"Gerek alim Allah Teal hakknda akln kullanan, O'na itaat edip amel
ileyen ve O'nun gazabndan saknan kimsedir."
Gklerin Ve Yerin Yaratlmasnn Faydas, Kur'an Okuma Ve Namazn
Dosdoru Klnmas44- Allah gkleri ve yeri hak olarak yaratmtr. Dorusu
bunda inananlar iin ibret vardr.
45- (Ey Muhammedi) Kitaptan sana vahyolunan oku. Namaz kl.
Muhakkak ki namaz hayaszlktan ve fenalktan alkoyar. Allah'n zikri
en byk eydir! Allah yaptklarnz gayet iyi bilir.
Aklamas"Allah gkleri ve yeri gerektii gibi hak olarak yaratmtr.
Dorusu bunda inanalar iin ibret vardr." Yani Allah Teal gkleri ve
yeri muazzam kudretine dellet etmek, hayrlar ihsan etmek iin ve pek
ok din de dnyevi faydalar ve hikmetlerle yaratt.
Allah yer ve gkleri batl kastetmeden hak olarak yaratt. Yer ve
gkleri bo yere, elence ve oyun olarak yaratmad. Bu ayet Allah
Teal'nn yegne yaratc, idare ve ulhiyette tek olduuna ak bir
delildir.
Nitekim bir hadis-i kudside yle rivayet edilmitir: "Ben gizli
bir hazineydim. Bilinmeyi istedim de mahlkat yarattm. Bylece beni
tandlar. "Ancak bu rivayet hadis olarak sahih deildir. Manas ise
doru olup "Ben insanlar ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye
yarattm." (Zariyat, 51/56) ayetinden alnmtr.
Bu delletlerden ancak Allah' ve Rasuln tasdik eden mminler
yararlanabilir. Bu srlar ancak bunlar anlayabilir. nk onlar
mahlkatn eserini buna tesir eden gcn varlna delil kabul
ederler.
Allah Teal daha sonra Rasulne Kur'an tilvetinin Allah'n varlna,
birliine, kudretine ve hikmetine dellet eden daha fazla bilgi elde
etmeleri iin insanlara Kur'an tebli etmesini ve Kur'an okumasn
emretti ve yle buyurdu:
"Kitaptan sana vahyolunan oku!" Ya Muhammedi Ayn ekilde ey
ms-lman! Bu Kur'an' oku, okumaya ve insanlara tebli etmeye devam
et. nk O rehber ve nurdur, hidayet ve rahmettir. Hayr ve kurtulu
rehberidir. Zorlu geen kriz ve mihnetlerin ifasdr, mitsizlik ve
karamsarlk merhalelerini ama vesilesidir.
Ayn ekilde Cenab- Hak mminin gz nuru olan namaz emrederek yle
buyurdu: "Namaz dosdoru kl! Zira namaz hayaszlktan ve haramlardan
alkoyar." Yani ey Peygamber! Ey mmin! Namaz farzn ve nafilelerini
huu ve Allah'a kar rperme ierisinde, btn merhalelerinde Allah
korkusunu dnerek rknleri ve artlar tam olarak eda et.
Zira namaza devam etmekle iki ey elde edilir: Bunlar hayaszln
terk edilmesi ve haramlarn terk edilmesidir. Namaz dinin direidir.
Kul ile Rab-bi arasnda bir irtibattr. mann ve yaknin delilidir.
Kederli ve zntl eylere kar saadet vesilesidir. Kullar iin, gnahlarn
ve masyetlerin eserlerinden temizlenme sebebidir.
Taberan ve bakalarnn mran ve bni Abbas'tan rivayet ettikleri
hadis-i erifte u ifade yer almaktadr: "Kimi namaz hayaszlktan ve
haramlardan alkoymazsa bu durum O'nu Allah'tan daha fazla
uzaklatrr. "
Ahmed b. Hanbel, Nesa, Hakim ve Beyhak'nin Enes'ten (r.a.)
rivayet ettiklerine gre Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr:
"Bana dnyanzdan kadnlar ve gzel koku sevdirildi. Namaz gzmn nuru
klnd."
Btn bunlar namazn mana ve ruh dolu, Allah'n azameti ve Allah
korkusunu gz nne getirerek gnln aydnlkla dolu olmas iin daha nce
zikredildii gibi huu, alakgnlllk ve ihlsla eda edilmesi artna
baldr. Aksi takdirde beklenen tesiri olmayan sadece bir takm
hareketler ve maddi fiillerden ibaret olmu olur.
Allah Teal daha sonra namazn yce ann te'kit ederek yle buyurdu:
"Allah'n zikri en byk eydir. Allah yaptklarnz gayet iyi bilir."
Yani namaz dier taatlerden daha byktr. Allah'n zikri ve ibadet eden
insanlar rahmetiyle yoklamas, onlarn Allah'a taat ederek
zikretmelerinden daha byktr. Allah sizin hayr ya da er olarak
yaptklarnz gayet iyi bilir. Gnllerde olan ok iyi bilir. O sizin
szlerinizi, amellerinizi ve niyetlerinizi bilir. "O gizli olan da
kapal olanlar da gayet iyi bilir." (T-h, 20/7).
Burada hem vaad hem de vad vardr. Btn durumlarda insanlarn
Allah'n murakabesi altnda bulunduklarn dnmeye tevik edilmektedir.
Dolaysyla kim Allah'n kendisini duyduunu ve grdn bilirse hayaya
sarlr, azaptan korkar ve ibadeti gzelce yerine getirir.
Kim faydal zikri yani bilerek dnerek, uurlu bir kalple ve gnln
Allah'n dndaki her eyden uzak olmas haliyle yaplan zikri yerine
getirirse murada nail olur, arzusunu gerekletirir.
Ama sadece dille yaplan, tekrardan ibaret olan, Allah'n azameti
dnlmeden ve O'na kar manev bir rperme duyulmadan yaplan zikirde ise
ne hayr vardr, ne de fayda vardr. Ehl-i Kitab Davet Etme
Metodu:
46- lerinde zulmedenler hari, Ehl-i Kitap'la en gzel ekilde
mcadele edin ve "Biz, bize indirilene de, size indirilene de iman
ettik. Bizim ilhmz da, sizin ilhnz da birdir. Biz yalnz O'na boyun
eeriz." deyin.
47- (Ey Muhammedi) Biz ayn ekilde sana da bu kitab indirdik.
Kendilerine kitap verdiklerimiz bu kitaba iman ederler. Bunlardan
da (Mekkeliler'den) bu kitaba -Kur'an'a- iman edecek olanlar vardr.
Bizim ayetlerimizi ancak kfirler inkar eder.
48- Sen Kur'an'dan nce ne bir kitap okuyor, ne de elinle yaz
yazyordun. yle olsayd batla uyanlar pheye derdi.
49- Dorusu bu, kendilerine ilim verilenlerin kalplerinde
-korunan-apak ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi ancak zalimler inkr
eder.
Aklamas:
"lerinde zulmedenler hari, Ehl-i Kitapla en gzel ekilde mcadele
edin." Yani Yahudi ve Hristiyanlarla gzel bir metodla, yumuak ve
lml bir slpla tartn. Ancak kendi nefislerine zulmeden, kendi
kendilerine yazk eden, hak yoldan sapan, apak hccetleri grmezden
gelen, inatlk yapan ve byklk taslayan kimseler mstesna. Onlara kar
mantk ve akl ikna slbu kullanmak fayda vermez. Onlara misliyle
muamele edilmelidir. Onlarn tecavz ve bbrlenmelerine yine onlarn
metotlaryla karlk verilmelidir. Onlarla savamal, onlar savala
korkutulmaldr. Byleleri -Mcahid ve Said b. Cbeyr'in ifade ettii
gibi- mminlerle savamay arzu edenlerdir. Onlarla mcadele, iman
etmeleri ya da cizye vermeleri ile sonulanacak olan klla mukalebede
bulunmaktr.
Ayetin birinci ksm hakknda Katade ve dierleri yle demilerdir:
"Bu ayet "seyf' (kl kullanlmas emri) yeti ile neshedilmitir.
Onlarla birlikte mcadeleye gerek kalmamtr. Yani ya mslman
olacaklar, ya cizye verecekler, ya da kltan geirilmeye raz
olacaklardr." Bu yetin Mekk olmasn da bu grlerinin delili olarak
kabul etmilerdir.
Daha doru olan gr Mcahid ve baka zatlarn dedii gibi- bu yetin
hkmnn baki olduu ve onlardan (Ehl-i Kitaptan) dinde basirete
kavumak isteyenler hakknda muhkem olduu grdr. Byleleriyle en gzel
ekilde mcadele edilecek, bunlar tek olan, orta olmayan Allah'a
davet edilecek, Onun hccetlerine ve ayetlerine dikkatleri
ekilecektir. mana icabet edecekleri mit edilerek sert ve kat
davranmadan davet edileceklerdir.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette: "Rabbinin yoluna hikmetle,
gzel tle davet et. Onlarla en gzel ekilde mcadele et." (Nahl,
16/125) buyurmaktadr. Yine Allah Teal Hz. Musa ile Hz. Harun'u
Firavun'a gnderirken onlara hitaben "Belki ibret alr ve saknr
midiyle Firavun'a yumuak sz syleyin." (Taha, 20/44) buyurmutur.
bni Cerir et-Taber bu gr tercih etmitir.
Ayetin ikinci ksmna gelince hakka dmanl sebebiyle Ehl-i
Kitap'-tan zulmeden kimselerle savamaktan ekinilmez. Onlar
engelleyecek ve korkutacak ekilde arpma (ktal) yaplr.
Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Muhakkak ki biz peygamberlerimizi
apak mucizelerle gnderdik. nsanlar aralarnda adaleti hakim klsnlar
diye o peygamberlere kitap ve l indirdik. Ayrca kendisinde byk bir
kuvvet ve insanlar iin birok menfaatler bulunan demiri verdik. Bu,
grmedii halde, Allah'n dinine ve peygamberine yardm eden kimseyi
Allah'n ortaya karmas iindir. phesiz Allah her eyden kuvvetlidir ve
her eye galiptir." (Hadid, 57/25).
Tartma slbu:
1- "Biz, bize indirilene de size indirilene de iman ettik. Bizim
ilhmz da sizin ilhnz da birdir. Biz yalnz O'na boyun eeriz."
deyin."
Yani: Ey Peygamber! Ey Peygamber mmeti! Ehl-i Kitab slm
ris-letine iman etmeye davet ettiinizde onlar doru olduu veya yalan
olduu bilinmeyen bir eyi size haber verdikleri zaman onlar
dorulamaym. nk bu yalan ve batl olabilir. Onlar yalanlamayn da. nk
bu haber gerek ve doru olabilir. Onlara sadece yle deyin: Biz,
bize, size ve btn insanla indirilen Kur'an'a iman ettik. Size
indirilen Tevrat ve ncil'e de iman ettik. Yani bize, Hz. Musa ve
Hz. sa'ya indirilen deitirilmemi ve bozulmam olan kitaplara iman
ettik. Bizim de, sizin de mabudunuz olan Hak Teal birdir. O'nun
hibir orta yoktur. Biz yalnz O'na boyun eeriz. O'nun emir ve
nehyine itaat ederiz.
Buhari ve Nese, Ebu Hreyre (r.a.)'den yle rivayet ediyorlar:
Ehl-i Kitap, branice olan Tevrat' okuyorlar ve ehl-i slm'a Arapa
olarak aklyorlard. Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "Ehl-i Kitab'
dorulamaym ve yalanlamayn. Sadece yle deyin: Biz, bize indirilene
de size indirilene de iman ettik. Bizim ilhmz da sizin ilhnz da
birdir. Biz yalnz O'na boyun eeriz."
mam Ahmed, Eb Nemle el-Ensar'den yle rivayet ediyor: Ebu Nemle
Peygamberimiz (s.a.)'in yannda otururken Yahudilerden biri geldi.
Peygamberimiz (s.a.)'e
- Ya Muhammedi Bu cenaze konuur mu? diye sordu.
Peygamberimiz
(s.a.):
- Allah bilir, diye cevap verdi. Yahudi:
- Ben ehadet ederim ki bu cenaze konuur, dedi. Bunun zerine
Peygamberimiz (s.a.):
- Ehl-i Kitap size bir ey sylerse onlar ne dorulayn ne de
yalanlayn. Sadece yle deyin: Biz, Allah'a, O'nun kitaplarna ve
peygamberlerine iman ettik. Eer syledikleri gerek ise onlar
yalanlamam, batl ise dorulamam olursunuz."
bni Cerir de Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'den yle rivayet etmitir:
Peygamberimiz (s.a.): "Ehl-i Kitab'a hibir ey sormayn. Zira
kendileri sapttklar halde sizleri hidayete davet etmektedirler.
Onlara sorarsanz ya hak olan yalanlam, ya da batl olan dorulam
olursunuz." demitir.
Buhari, Humeyd b. Abdurrahman'dan yle rivayet ediyor : Humeyd,
Medine'de Muaviye Kureylilerden bir grupla konutuunda yanlarndayd.
Muaviye, Ka'b'l-Ahbar'dan bahsetti ve yle dedi: O her ne kadar
Ehl-i Kitap'tan haber nakledenlerin en doru szls olsa ve biz de ayn
kanaatte olsak da, biz onun yalan syleyip sylemediini deneriz,
tecrbe ederiz.'
2- "Biz ayn ekilde sana da bu kitab indirdik. Kendilerine kitap
verdiklerimiz bu kitaba iman ederler. Bunlardan (Mekkelilerden) bu
kitaba -Kur'an a- iman edecek olanlar vardr. Bizim ayetlerimizi
ancak kfirler inkr eder."
Yani Ey Rasulm! Biz senden nceki peygamberlere kitaplar
indirdiimiz gibi sana da bu kitab (Kuran) indirdik. Kendilerine
nceki kitaplar verdiimiz Yahudi ve Hristiyanlar bu kitab alp da
hakkyla okuduklar zaman Abdullah b. Selm, Selman el-Faris ve
benzerleri gibi iman ederler ve bu kitabn Allah nezdinden indiini
tasdik ederler. Baz Kurey kfirleri ve kfir Arap kabileleri de bu
kitaba iman ederler. nk bu kitap -slbundan gayet iyi farkettikleri
gibi- insan kelm deildir. Allah'n Peygam-ber'ine vahyedilmi Allah
kelmdr.
Bizim ayetlerimizi yalanlayan ve bunlarn hakkn inkr eden sadece
hakk batlla rten, hidayet ve nurun almetlerini silen, kfrnde inatlk
yapp bbrlenen kimsedir. Bylesi tek olan Allah'a iman etmez. Allah'n
kendi zerindeki nimetine kretmez. Bu ifade onlar iinde bulunduklar
irk ve batldan uzaklatrmak iindir.
3- "Sen Kur'an'dan nce ne bir kitap okuyor, ne de elinle yaz
yazyordun. yle olsayd batla uyanlar pheye derdi."
Yani ey Peygamber! Sen kavminle birlikte yaadn tarihlerde
Kur'an'n inmesinden nce baka bir kitap okuyan bir kimse deildin.
Yaz yazmay da biliniyordun.
Sen okuma yazmay bilen biri olsaydn cahil mrikler sana inen
kitap hakknda pheye decekler ve "Belki de bu nceki
kitaplardandmmtr." diyeceklerdi. Sen kitap okuyan ve yaz yazan biri
olmadna gre onlarn pheye dmeleri iin hibir sebep yoktur.
Mcahid, "Ehl-i Kitap kendi kitaplarnda Hz. Muhammed (s.a.)'in
okuma yazma bilmedii hususundaki ayeti okuyorlard. Bu sebeple bu
ayet nazil oldu." demitir.
Nahhas diyor ki: Kureyliler iin Hz. Muhammed (s.a.)'in
peygamberliine delil; onun okuma yazma bilmemesi, Ehl-i Kitapla
grmemesi ve Mekke'de Ehl-i Kitab'm bulunmamasdr. Buna ramen o,
Mekkelilere nceki peygamberlerin ve mmetlerin haberlerini
getirmektedir. Bu ekilde kuku ve pheler ortadan kalkmaktadr.
"Ondan nce herhangi bir kitap" ifadesi olumsuzluu tekid
etmektedir. "Ne de sa elinle yaz yazyordun." cmlesi de ayn zamanda
tekiddir. "Sa el" tabiri genelleme manasnda kullanlmtr. Tpk "iki
kanadyla uan ku..." (En'am, 38) ifadesi gibi.
Ksaca; Hz. Muhammed (s.a.)'in gemi kitaplardaki ve kavmi
arasndaki bilinen sfat onun okuma yazma bilmeyen mm biri
olmasdr.
Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Onlar yanlarndaki Tevrat
ve ncil'de yazl bulduklar, Allah'n okuyup yazmas olmayan elisi
peygambere tabi olurlar. Peygamber onlara iyilii emreder, ktl
nehyeder. "(A'raf, 7/157).
O halde bu Kur'an'm Allah tarafndan indirildii ve herhangi bir
beer, melek veya cinin ilhamyla olmad hususunda phe etmeye hibir
sebep yoktur.
Bu gerein aklna ve Kureylilerin Hz. Muhammed (s.a.)'in
oku-ma-yazma bilmeyen mm bir kimse olduunu bilmelerine ramen, onlar
yine de onu nceki kitaplardan istifade etmekle itham ettiler.
Cenab- Hakkn beyan ettii gibi: "Mrikler: "Kur'an ncekilerin
efsaneleridir. Muhammed onu bakalarna yazdrm da, sabah-akam
kendisine tekrarlanp duruyor." dediler." (Furkan, 25/5).
Daha nce de getii gibi Kur'an'm Allah tarafndan indirilmi
olduunu tekid etmek zere Cenab- Hak yle buyurdu: "Dorusu Kur'an
kendilerine ilim verilenlerin kalplerinde -korunan- apak
ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi ancak zalimler inkr eder."
Yani bilakis bu Kur'an hakka, geree dellet ettii ak olan
ayetlerdir. Bu Ehl-i Kitap'tan olan ve olmayan limlerin gnllerinde
yerlemi bir husustur. Fakat Allah'n nurlu ayetlerini inkr eden,
yalanlayan, bu ayetleri hafife alan ve bunlar reddeden ancak
zalimlerdir: yani hakk bilip de ondan yzeviren kibirli, haddi aan
kimselerdir.
Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette de yle buyurmaktadr: "phesiz
ki zerlerine Rabbinin hkm gereklemi olanlar iman etmezler. Onlara
her trl delil gelse de, onlar can yakc azab grmedike iman
etmezler." (Yunus, 10/96-97).
zetle; bu yce Kur'an insan eseri deildir. Bilakis bu kitap
limlerin anladklar, ezberledikleri; emir, nehiy ve haber olarak aka
hakka dellet eden apak ayetlerdir. Allah, Kurann ezberlenmesini,
okunmasn ve tefsirini kolaylatrmtr: "Andolsun ki biz Kur'an dnp
ibret alnsn diye kolaylatrdk. Hi dnen var m?" (Kamer, 54/17).
Buhari Sahih'inde Peygamberimiz (s.a.)'in yle buyurduunu rivayet
etmektedir: "Hibir peygamber yoktur ki kendisine insanlarn iman
ettii bir kitap verilmesin. Bana verilen, ancak Allah'n bana
vahyettii bir vahiydir. Ben ilerinde mmeti en ok olan peygamber
olacam mid ediyorum."
Mriklerin Olmasn mkansz Sandklar Baz stekleri, Azabn
ndirilmesinde Acele Etmeleri Ve Hissedilir Mucizelerin
Getirilmesi:
50- "Ona da Rabbinden mucizeler indirilse ya!" dediler. Sen
onlara yle de: "Btn mucizeler ancak Allah katndandr. Ben sadece
apak bir uyarcym."
51- Kendilerine okunan kitab sana indirmemiz onlara yetmiyor mu?
phesiz ki bunda iman eden bir topluluk iin mutlaka rahmet ve t
vardr.
52- Sen onlara yle de: "Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah
yeter. O gklerde ve yerde olan her eyi gayet iyi bilir. Batla inanp
Allah' inkr edenler, ite asl hsrana urayacak olanlar onlardr.
53- Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Eer
belirli bir vade olmasayd, o azap onlara gelmiti bile. Hi phesiz o
azap, onlara hi haberleri olmadan anszn geliverecektir.
54- Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar.
Halbuki cehennem, kfirleri epeevre kua-tacaktr.
55- Azap kendilerini tepelerinden ve ayaklarnn altndan sard gn
Allah onlara: 'Taptklarnz tadn bakalm!" diyecektir.
Aklamas:
"Mrikler: "Ona da Rabbinden mucizeler indirilse ya!" dediler."
Yani mrikler serkelik, ste kma ve inatlkla yle dediler: Salih'in
devesi, Musa'nn ss ve sa'nn sofras gibi nceki peygamberlere
indirilen mucizeler gibi Muhammed'e de, onun doruluuna delil olacak
ve kendisinin Allah tarafndan gnderilen bir Rasul olduunu isbat
edecek madd bir mucize indirilse ya!
Allah da onlara yle cevap verdi: "Sen onlara yle de: Btn
mucizeler ancak Allah katndandr. Ben sadece apak bir uyarcym." Yani
ey Muhammedi Onlara de ki: Ayetlerin indirilmesi ve mucizelerin
gnderilmesi Allah Teal'ya aittir. Eer O, sizin hidayete ereceinizi
bilseydi, sizin bu isteinizi yerine getirirdi. Zira bu Onun iin
kolaydr, gayet basittir. Fakat O sizin bu talebinizle sadece
serkelik ve deneme amac tadnz gayet iyi bilmektedir. Dolaysyla
sizin bu arzunuza icabet etmeyecektir. Nitekim Cenab- Hak yle
buyurmaktadr:
"Onlara mucizeler gndermeyiimizin sebebi; sadece nceki
kavimlerin kendilerine gnderilen mucizeleri yalanlamalardr. Biz
Semud kavmine apak bir mucize olarak dii bir deve verdik. Ne var ki
onlar ona hakszlk ettiler..." (sra, 17/59).
Ben ancak size, kfrnzde devam ederseniz gelecek iddetli bir
azaba kar sizi aka uyarmakla grevli bir uyarc olarak gnderildim.
Benim zerime den size Allah Teal'nn risletini tebli etmektir. Sizi
hidayete erdirmek bana ait deildir. "Allah kimi hidayete eritirirse
o hidayete erien kimsedir. Kimi de saptrrsa sen Allah'tan baka
hibir irad edici, hibir dost bulamazsn." (sra, 11 di) "Onlar
hidayete erdirmek sana ait deildir. Fakat Allah dilediini hidayete
erdirir." (Bakara 2/272).
Allah Teal daha sonra onlarn son derece bilgisiz ve geri kafal
olduklarn beyan etti. Zira onlar kendisine Kur'an indii halde Hz.
Muhammed (s.a.)'in getirdii bu dinde doru szl olduuna dellet edecek
mucizeler talep ettiler. Cenab- Hak yle buyurdu:
"Kendilerine okunan Kitab' sana indirmemiz onlara yetmiyor mu?"
Yani iinde senden ncekilerin haberleri, senden sonrakilerin
durumlar, aralarndaki meselelerin hkmleri anlatlan bu yce kitab
sana indirmi olmamz, senin doru szl olduuna delil olarak onlara
yetmiyor mu? Zira sen okuma-yazma bilmeyen, Ehl-i Kitap'tan hibir
kimse ile de irtibat, grmesi olmayan mm bir kiisin. Bununla
birlikte nceki sahifelerde olan haberleri getirdin ve ihtilafa
dtkleri konularda doruyu akladn. Nitekim Cenab- Hak yle
buyurmaktadr: "Onlara nceki kitaplarda bulunan hususlarn aklamas
gelmedi mi?" (Taha, 20/133).
mam Ahmed, Buhari ve Mslim'in Ebu Hreyre (r.a.)'den rivayet
ettikleri bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmulardr:
"Peygamberlerden hibir peygamber yoktur ki kendisine beerin
benzerlerine iman ettii mucizeler verilmi olmasn. Bana verilen
mucize ise Allah'n bana vahyi (olan Kur'an- Kerim)dir. Ben kyamet
gnnde peygamberler arasnda mmeti en ok olan peygamber olacam mid
ediyorum."
"Sen onlara yle de: Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah
yeter." Yani ey Muhammed! Onlara de ki: Benimle sizin aranzda her
eyi bilen dil hakem olarak Allah yeter. O, sizden sadr olan
yalanlamay, benim size sylediim eyleri ve size tebli ettiim emir ve
uyarlar ve benimle size gnderdii kitab gayet iyi bilir. Eer Onun
adna yalan sylesem benden intikam alr.
Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr:
"Eer Muhammed, kendinden baz szler uydurup da bunlar bizim
sylediimizi iddia etseydi, elbette onu kuvvetle yakalar, sonra da
can damarn keserdik. Hibiriniz de buna mani olamazd." (Hakka,
69/44-47).
Ben, size haber verdiim hususlarda doruyu syledim. Bu sebeple
-Rabbim- beni apak mucizelerle ve kesin delillerle teyid
eyledi.
"O, gklerde ve yerde olan her eyi gayet iyi bilir." Yani Allah
Teal'ya hibir ey gizli kalmaz. O, gklerde ve yeryznde meydana gelen
ve meydana gelecek olan her eyi bilir. Bu itibarla O benim durumumu
da, sizin durumunuzu da, benim doru sylediimi de, sizin yalanlamanz
ve inkr etmenizi de gayet iyi bilir.
"Batla inanp Allah' inkr edenler ite asl hsrana urayacak olanlar
onlardr." Yani Allah'tan baka kendisine tapnlan putlar, heykeller
ve benzeri fani varlklar tasdik edip Allah'a imana dellet eden
delillerin okluuna ramen Allah'n varln ya da birliini inkr edenler,
ite onlar iman karlnda kfr satn aldklar iin ticaretlerinde hsrana
urayan kimselerdir. Allah, kyamet gnnde, onlarn yaptklarnn karln
verecek ve Allah'n peygamberlerinin doru sylediklerine dair
delillere ramen Allah'n peygamberlerini yalanlama, hakk inkr etme
ve hibir delil olmakszn tautlara ve putlara inanma gibi batla tabi
olma eklinde iledikleri fiillere karlk onlar cezalandracaktr.
"te asl hsrana urayacak olanlar onlardr." ayeti hasr (yani
zellikle belirtme) ifade eder. Yani kim btla inanp Allah' inkr
ederse, o kimse ziyandadr. Batla inanan herkes Allah' inkr etmi
olur.
Allah Teal daha sonra Allah'n azabnn derhal meydana gelmesini
isteyen mriklerin bilgisizliklerini ve ahmaklklarna iaret ederek
yle buyurdu:
"Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Eer
belirli bir vade olmasayd o azap onlara gelmiti bile. Hi phesiz o
azap, onlara hi haberleri olmadan anszn geliverecektir."
Yani Kurey kfirleri Cenab- Hakk'n u ayette anlatt gibi bu azabn
kendilerine derhal gelmesini istemektedirler: "Hani onlar: "Ey
Allah'm! Eer bu Kur'an senin nezdinden indirilmi hak bir kitap ise,
gkten zerimize talar yadr veya bize can yakc bir azap ver."
demilerdi" (En-fal, 8/32).
Eer bu azap belirli bir vakitle tayin edilmi olmasayd ve Allah
bu azabn kyamet gnne kadar geciktirilmesini kesin olarak takdir
etmi olmasayd, bu azap onlarn istedikleri gibi pek yaknda sratle
kendilerine derhal inerdi. Bununla birlikte bu azap onlarn
geleceini hissetmedikleri, gaflette olduklar bir anda
geliverecektir.
Cenab- Hak daha sonra onlarn azabn inmesi eklindeki taleplerini
bir defa daha u ayetle zikretti:
"Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Halbuki
cehennem kfirleri epeevre kuatacaktr." Yani onlar senden azabn
meydana gelmesini istiyorlar. Bu azab hi phesiz meydana gelecektir.
Cehennem de onlar her taraftan kuatacaktr.
Cenab- Hak daha sonra bu azabn kendilerini kuatma eklini u
ayetle aklamtr: "Azap onlar tepelerinden ve ayaklarnn altndan sard
gn Allah onlara: 'Yaptklarnzn cezasn tadn bakalm." diyecektir."
Yani o gn azap onlar her taraftan kaplayacak, azarlama ve tehdit
olarak onlara dnyada ilediiniz kfr ve masiyetlerin cezasn tadn
bakalm denilecektir. Cenab- Hakk'n buyurduu gibi: "Onlara
cehennemde, ateten altlarna yatak stlerine rtler vardr." (Araf,
7/41).
"Onlara, kendilerini stlerinden glgeleyen ateler, altlarnda
glgeleyen ateler vardr" (Zmer, 39/16).
Yine Cenab- Hak yle buyurmaktadr:
"Kfirler atei yzlerinden ve arkalarndan savamayacaklar ve
kimseden de yardm gremeyecekleri zaman bir bilseler!" (Enbiya,
21/39).
"O gn onlar cehennemin ateine yzst srklenirler ve onlara tadn
cehennem ateinin dokunuunu, denir" (Kamer, 54/48).
Din Vazifelerin Yerine Getirilemem