T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

T.C.Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

HAVZA PLANLAMA VE PROJE EĞİTİMİ5-7 Kasım 2012, Antalya

1/23

DİĞER ÜLKELERDE YÜRÜTÜLEN HAVZA PROJELERİ,

BU PROJELERDEN KAZANILAN DERSLER

Muzaffer DoğruOrman Mühendisi

SUNUMUN AMACI

Diğer bölgeler ve ülkelerde yürütülen önemli havza projeleri ve bu projelerde kazanılan deneyimler ve dersler konularında bilgilendirme ve uygun olanlardan yararlanmaya katkı sağlamak.

2/23

YARARLANILAN KAYNAKLAR

Bu sunumun hazırlanmasında ağırlıklı olarak Dünya Bankasının

2008 tarihli aşağıdaki yayınından faydalanılmıştır:

”Havza yönetiminde politikalar, yaklaşımlar, uygulamalar: bunların

geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması (ölçek büyütme) için dersler”

(Watershed management approaches, policies, and operations: lessons for

scaling up).

Ayrıca Birleşmiş Milletler FAO teşkilatının 2006 tarihli aşağıdaki yayınından

kısa bir değerlendirme de ilave edilmiştir.

”Yeni nesil havza yönetim programları ve projeleri (The new,

generation of watershed, management programs and projects)” . 3/23

DEĞİŞİK BÖLGELER VE ÜLKELERDE YÜRÜTÜLEN ÖNEMLİ HAVZA PROJELERİ

Dünya Bankası tarafından yürütülen çalışmada değişik

bölgeler ve ülkelerde yürütülen toplam 69 büyük

ölçekli havza projesi incelenmiş olup bunlar aşağıdaki

şekilde sınıflandırılmışlardır:

Doğrudan havza yönetimi projeleri: 24 proje İçinde havza yönetimi bileşeni olan projeler: 29 proje Arazi ve su yönetimi projeleri: 7 proje Havza ile bir şekilde ilişkili diğer projeler: 9 proje

4/23

5/23

Tablo 1: Dünya Bankasınca havza projelerine sağlanan desteğin bölgeler itibariyle dağılımı (1994-2004)

Bölge %

1 Doğu Asya-Pasifik bölgesi 34

2 Güney Asya bölgesi 28

3 Latin Amerika-Karayipler bölgesi 20

4 Avrupa ve Orta Asya bölgesi 8

5 Afrika bölgesi 7

6 Ortadoğu-Kuzey Afrika bölgesi 3

TOPLAM 100

6/23

Tablo 2: Dünya Bankasınca desteklenen havza projelerin en yoğun olarak uygulandığı ülkeler (1994-2004)

Ülke

Havza projeleri Havza kalkınma bileşenli projeler

Proje sayısı

Toplam bütçe (milyon US$)

Proje sayısı

Toplam bütçe (milyon US$)

Projenin havza bileşeni oranı (%)

1 Çin 3 797.1 3 1,051.0 9-11

2 Hindistan 5 627.4 2 251.1 8-13

3 Brezilya 4 542.6 2 353.7 2

4 Endonezya 2 512.9

5 Türkiye 2 160.6

6 Peru 1 93.2

7 Tunus 1 50.7

8 Nijer 1 42.7

9 Gana 2 85.7 23

10 Cezayir 1 37.4 24

7

Tablo 3.1: Bölgeler ve ülkeler itibariyle Dünya Bankası tarafından desteklenen önemli havza projeleri (1994-2004)

Bölge/Ülke Proje Adı Proje Bütçesi (milyon $)

DB katkısı(%)

AFRİKA

1 Burkina Faso Çevre yönetimi projesi 25.5 65

2 Mali Doğal kaynaklar yönetimi projesi 32.1 64

3 Nijer Doğal kaynaklar yönetimi projesi 42.7 63

DOĞU ASYA- PASİFİK

4 Endonezya Yogyakarta üst havza kalkınma projesi 25.1 62

5 Endonezya Ulusal havza yönetimi ve muhafazası prj. 487.8 12

6 Çin Kızıl topraklar yöresi kalkınma projesi II 296.4 51

7 Çin Lös Platosu havza rehabilitasyon projesi 248.7 60

8 ÇinLös Platosu havza rehabilitasyon projesi II.

252.0 60

9 FilipinlerLaguna de Bay kurumsal güçlendirme ve toplum katılımı projesi

12.5 40

8

Tablo 3.1: devamı (2)

Bölge/Ülke Proje Adı Proje Bütçesi (milyon $)

DB katkısı(%)

AVRUPA – ORTA ASYA

10 Türkiye Doğu Anadolu havza rehabilitasyon projesi 115.5 71

11 Türkiye Anadolu havza rehabilitasyon projesi 45.1 60

12 Tacikistan Toplum tarımcılığı ve havza yönetimi projesi 15.3 100

LATİN AMERİKA – KARAYİPLER

13 BrezilyaDoğal kaynakların yönetimi ve kırsal yoksulluğun azaltılması projesi 208.0 48

14 Brezilya Arazi yönetimi projesi I - Parana 138.3 46

15 Brezilya Arazi yönetimi projesi II - Santa Catarina 71.6 46

16 Brezilya Arazi yönetimi projesi III 124.7 44

17 PeruSierra - Doğal kaynakların yönetimi ve yoksulluğun azaltılması projesi 93.2 55

9

Tablo 3.1: devamı (3)

Bölge/Ülke Proje Adı Proje Bütçesi (milyon $)

DB katkısı(%)

ORTA DOĞU - KUZEY AFRİKA

18 Tunus Kuzeybatı dağlık bölgeleri kalkınma projesi 50.7 54

19 Fas Lakhdar havza yönetimi pilot projesi 5.8 69

GÜNEY ASYA

20 Hindistan Entegre havza kalkınma projesi (ovalar) 91.8 68

21 Hindistan Entegre havza kalkınma (dağlar I) projesi 125.6 70

22 Hindistan Entegre havza kalkınma (dağlar II) projesi 193.0 70

23 Hindistan Karnataka havza kalkınma projesi 127.6 78

24 HindistanUttaranchal yerelleştirilmiş havza kalkınma projesi 89.4 78

10

Tablo 3.2: Dünya Bankası tarafından desteklenen ve içinde havza bileşeni olan önemli projeler (1994-2004)

Bölge/Ülke Proje Adı Proje Bütçesi (milyon $)

Havza bileşen oranı (%)

DB katkısı(%)

AFRİKA

1 Gana Doğal kaynaklar yönetimi projesi 25.7 23 44

2 Gana Gana köy altyapısı projesi 60.0 23 50

3 Madagaskar Second environment project 155.0 28 33

4 Uganda-Tanz-Kenya

Viktorya Gölü çevre yönetimi pr. 77.6 48 90

5 Malawi Ulusal su geliştirme projesi 94.1 2 84

DOĞU ASYA- PASİFİK

6 ÇinOrman kaynağı geliştirme ve koruma projesi 356.0 11 56

7 Çin Shanxi yoksulluğu azaltma proj. 182.8 9 55

8 Çin Shanghai kentsel çevre projesi 512.2 9 39

9 Filipin Su kaynakları geliştirme projesi 85.2 16 68

10 Vietnam Su kaynakları yardımı projesi 176.2 1 90

11

Tablo 3.2: devam (2)

Bölge/Ülke Proje Adı Proje Bütçesi (milyon $)

Havza bileşen oranı (%)

DB katkısı(%)

AVRUPA-ORTA ASYA

11 EstonyaHaapsalu ve Matsalu Körfezleri çevre projesi 8.4 6 24

12 Litvanya Siauliai çevre projesi 22.9 3 27

13 Polonya Kırsal çevre koruma projesi 15.8 0 35

14 ErmenistanDoğal kaynaklar yönetimi ve yoksulluğun azaltılması projesi 16.0 36 85

15 RomanyaTehlike riski önleme ve acil duruma hazırlık projesi 203.7 0 74

LATİN AMERİKA - KARAYİPLER

16 UruguayDoğal kaynaklar yönetimi ve su geliştirme projesi 74.0 4 55

17 St.Lucia Havza ve çevre yönetimi projesi 7.1 17 75

18 BrezilyaCeara entegre su kaynakları yönetimi projesi 247.2 2 55

19 BrezilyaDoğal kaynaklar yönetimi ve kırsal yoksulluğun azaltılması 107.5 2 58

12

Tablo 3.2: devam (3)

Bölge/Ülke Proje Adı Proje bütçesi (milyon $)

Havza bileşen oranı (%)

DB katkısı(%)

20 Kolombiya Doğal kaynaklar yönetimi 65.3 39 60

21 Dominik Cum Sulanan alanlar ve su yönetimi 43.2 5 65

22 Paraguay Doğal kaynaklar yönetimi 79.1 54 63

ORTA DOĞU – KUZEY AFRİKA

23 CezayirPilot ormancılık ve havza yönetimi projesi 37.4 24 67

24 Yemen Arazi ve su koruma projesi 47.6 19 69

GÜNEY ASYA

25 Pakistan Çevre ve kaynak koruma proj. 57.2 42 51

26 PakistanBülücistan doğal kaynak koruma projesi 17.8 3 83

27 Hindistan Tarımsal kalkınma -Tamil Nadu 133.3 13 85

28 HindistanKarnataka kırsal su temini ve çevre sanitasyon projesi 117.8 8 78

29 Siri Lanka Ulusal sulama projesi 49.8 1 59

13

PROJELERİN DEĞERLENDİRMESİ SONUÇLARI

Bulgular ve Öneriler

Projelerin büyük çoğunluğu (% 90’dan fazlası) yukarı (üst) havza projesi (toplam 53 projenin 44’ü ), geri kalanlar (9 proje ) alt havza projesi şeklindedir.

Yukarı ve aşağı havza geliştirme amaçlarını dengeli olarak ele alan proje sayısı çok azdır.

14

PROJELERİN YAKLAŞIMLARI VE STRATEJİLERİ

Yukarı havza projeleri doğal kaynakların rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi ile tarımsal verimliliğin ve halkın geçiminin iyileştirilmesi, yoksulluğun azaltılması konularına odaklanmıştır (% 80’inden fazlası).

Aşağı havza projeleri su kaynakları yönetimine ve bu suretle aşağı havza yörelerine kalite ve miktar olarak yeterli su sağlamaya odaklanmıştır.

15/23

Yukarı havza projelerinin çoğunda su yönetimi konusu ana amaçlar ve sonuçlar/çıktılar arasında doğrudan yer almamış, arazi ve doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi çerçevesinde dolaylı olarak ele alınmıştır.

(istisna olarak, su hasatı, küçük çaplı sulama tedbirlerinin uygulandığı Fas Lakhdar, Tunus Kuzeybatı Dağlar ve Türkiye Doğu Anadolu Havza Projeleri ile drenaj çalışmalarının gerçekleştirildiği Çin’in Kırmızı Topraklar II Projesi bahsedilebilir).

16

Projelerin yarısından fazlasında paydaşların katılımı ve katılımcı havza planlaması yer almıştır.

Biyolojik çeşitlilik, politika ve mevzuat geliştirme konuları projelerin sadece ¼’ünden azında yer almıştır.

Araştırma bileşeni projelerin % 40’ında yer almıştır.

Kurumsal güçlendirme projelerin % 90’ından fazlasında ana amaçlar ve stratejiler içinde yer almıştır.

17

1) Mikrohavza bazında planlama ve uygulama.

2) Doğal kaynak yönetimi ile yerel halkın geçiminin iyileştirilmesini beraberce ele alan strateji.

3) Katılımcılık

4) Projenin yerinden yönetimi.

18

BULGULAR

Projelerde başarıyı sağlayan

etkenler

4) Talebe dayalı, katılımcı, uygulamalı araştırma.

5) İlgili bakanlıklar ve kurumların beraberce/ eşgüdümlü ve çok disiplinli çalışmasını sağlayan düzenlemeler, kurumsal güçlendirme.

6) Entegre havza projelerini destekleyen politik taahhüt ve uygun yasal çerçeve (mevzuat).

7) Elastikiyet (planlarda ve uygulamalarda değişen koşullara göre uygun değişiklikleryapılabilmesi).

19

Projelerde yoksulluğun azaltılması ve halkın yaşamınıniyileştirilmesi amacına ulaşma ile ilgili yetersizlikler

1) Çoğu projenin sonunda bu amacın ne derece gerçekleştiği değerlendirilememiş, ortaya konamamıştır.

Aksine bazı projelerde yoksul kesimlerin projeden olumsuz etkilendiği görülmüştür.

2) Proje başında havza halkının hangi kesimlerinin, özellikle yoksulların hangi proje uygulamaları ile nasıl etkileşeceği ile ilgili tesbitlerin (sosyal değerlendirme) yapılmaması, somut performans göstergeleri ve değerlendirme yöntemlerinin ortaya konmaması bu durumun ana nedenleri arasındadır.

20

Projelerde başarısızlık ve yetersizliğe yol açan başlıca nedenler

Sağlanan önemli gelir artışının ölçüldüğü projelere örnek olarak Çin’deki Lös I Projesi (4 katı gelir artışı), aynı ülkedeki Kırmızı Topraklar II Projesi (2 katı artış), Tunus Lakhdar Havza projesi (%30’luk artış), Türkiye’deki Doğu Anadolu Havza Projesi (% 136’lık artış) gösterilebilir.

21

Yukarı ve aşağı havzalar arasındaki bağlantı ve etkileşimin dikkate alınması ve değerlendirilmesi ile ilgili yetersizlikler

3) Yukarı havza projelerinin çoğunda, aşağı havzalarda oluşan

etkiler ve dışsallıklar (olumlu ve olumsuz) ile ilgili bulgular ve değerlendirmeler yoktur veya yetersizdir.

4) Proje başarısı genelde, çalışılan mikrohavza sahaları bazında elde edilen sonuçların (ıslah edilen saha, artan üretim, gelir, vb.) miktarı/değeri ve bunların tüm havza bazında toplamı olarak ölçülmektedir.

Ancak bu toplam değerlerin havza bütünü bazında ne derece etkili ve anşamlı olduğu değerlendirilmemektedir.

22

5) Yukarı havza pojelerinde aşağı havzalardaki etkiler (havza hidrolojisi, su kalitesi, sedimentasyon miktarındaki değişimler, vb.) ile ilgili doğrudan ölçe ve değerlendirmeler yoktur veya yetersizdir.

6) Yukarı havzadaki bazı uygulamaların aşağı

havzalarda olumsuz etkileri olduğu bilinmekle, ancak değerlendirmelerde gerktiğince dikkate alınmamaktadır

(üst havzalarda artan sulama, artan bitki örtüsünün su tüketimi sonucu alt havzaya ulaşan su miktarında azalma, artan tarım uygulamalarının yol açtığı su kirlenmesi, vb.).

23

24

Projelerin izleme ve değerlendirme çalışmaları ve sistemleri ile ilgili yetersizlikler

7) Projelerin çoğunda izleme ve değerlendirme sistemleri ve uygulamaları yetersiz olup, son zamanlarda önemli gelişmeler gösteren ve GBS tabanlı, uzaktan algılamadan yararlanan havza düzeyinde dinamik modelleme yöntemlerinden yararlanma ihtiyacı bulunmaktadır.

(geniş sahalarda değerlendirme, güvenilirlik, düşük maliyet)

Başarılı izleme ve değerlendirme sistemine sahip projeler: Çin’deki Lös Platosu, Hindistan’daki Karnataka Havza Projesi ile Brezilya’daki Arazi Yönetimi Projeleri verilebilir.

25

Projelerin ekosistem hizmetlerinin değerlendirilmesi,maliyet ve faydalarının paylaşımı ile ilgili yetersizlikleri

8) Projelerin sağladığı ekosistem hizmetleri (biyolojik çeşitliliğin korunması, su kalitesinin iyileştirilmesi, karbon tutumu vb.) ile ilgili maliyet ve faydaların ölçme ve değerlendirilmesi genelde yetersizdir.

Bu alanda gerekli araştırma-geliştirme çalışmaları çoğu projelerde yer almamaktadır.

İncelenen 24 havza projesinden sadece 7’sinde çevresel faydaların ekonomik değerlendirmesi bir ölçüde yapılabilmiştir.

26

9) Havza çalışmalarının sağladığı ekosistem hizmetlerine dayalı ödeme (PES) sisteminin ve bu suretle havza çalışmalarına sürdürülebilir teşvik ve finans sağlamaya yönelik yapıların geliştirilmesine yönelik stratejiler ve gayretler projelerde yer almamaktadır (bu amaçla Çin Lös I projesinde sarfedilen gayretler sonuç vermemiştir. Kostarika, Meksika ve Endonezyadaki havza projelerinde küçük ölçekte de olsa ekosistem hizmetleri için ödeme konusunda bazı başarılar sağlanmıştır).

Bu durum, projelerin aşağı ve yukarı havzalarda yaratılan maliyetleri ve faydalarının bunları yüklenen veya yararlanan paydaşlar arasında adil olmayan paylaşımına neden olmaktadır (genelde ekosistem hizmetleri maliyetlerinin çoğu yukarı havzadaki düşük gelirli kırsal halk tarafından yüklenilirken, faydaların çoğu aiağı havzalarda yaşayan paydaşlarca yararlanılmaktadır).

Arazi mülkiyet sorunları ve ortak kullanım alanları yönetimi ile ilgili yetersizlikler

10) Arazi mülkiyet ve faydalanması ve özellikle ortak kullanım alanları (özellikle mera alanları) yönetimi ile ilgili sorunların projelerin başarı ve sürdürülebilirliğini yakından etkilediği bilinmesine karşın bu konunun bir çok projede yeterince dikkate alınmadığı görülmektedir.

Bu bağlamda başarısız projelere örnek olarak Doğu Anadolu Havza Projesi, başarılı projelere ise Çin’deki Lös I ve Kırmızı Topraklar II projeleri ile Tunus’taki havza projesi gösterilebilir.

27

28

KAZANILAN DERSLER IŞIĞINDA

YENİ NESİL HAVZA PROJELERİ İÇİN

ÖNERİLER

Havza projelerinin zaman içinde gelişimi:

Birinci nesil havza projeleri: 1970-1980’lerde hazırlanan ve uygulanan, üst havzalarda tahribatın önlenmesi ve alt havzalardaki altyapı yatırımlarının korunması amacıyla uygun teknik/mühendislik tedbirlerinin (erozyon kontrol ağaçlaması, sel kontrolu, vb.) gerçekleştirilmesine dayalı projelerdir.

İkinci nesil havza projeleri: 1990-2000’li yıllarda yürütülen havza projeleri ise doğal kaynakların rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi ile yerel halkınn yaşamının iyileştirilmesi/yoksulluğun azaltılması çalışmalarını beraberce ve katılımcı olarak planlayan ve uygulayan yaklaşıma

dayanmıştır.

Yeni nesil projeler: Daha önceki projelerde elde edinilen deneyimler ve kazanılan derslerden yararlanarak bundan sonra hazırlanacak ve uygulanacak projelerdir.

29

Yeni nesil projelerde daha önceki projelere nazaran güçlendirilecek hususlar

- Projelerin amaç ve hedeflerine ne derece ulaşıldığının uygun kriterler ve yöntemlerle izlenmesi ve değerlendirilmesi:

- Mikro-makro havza, aşağı-yukarı havza bağlantı ve etkileşimleri;

- Ekosistem hizmetlerine etki ve katkı;

- Yoksulluğun azaltılması, halkın yaşamının iyileştirilmesine etki,

maliyet ve faydaların adil paylaşımına özen.

- Projelerin izlenmesi ve değerlendirilmesinde GBS, uzaktan algılama, modern teknikleri ve imkanlardan etkin yararlanma.

- İhtiyaç duyulan konularda araştırma kuruluşları ile işbirliğinin güçlendirilmesi.

30

(a) Performans ve başarı ölçüm göstergeleri;

(b) Bu göstergelerle ilgili hangi verilerin, hangi kaynaklardan kimler tarafından ne zaman toplanacağı;

(c) Bu verilerin toplanması için gerekli kaynaklar ve bunların nasıl sağlanacağı (alet, ekipman, eleman, eğitim, bütçe, vb.)

(d) Toplanan verilerin hangi yöntemlerle kim tarafından ne zamanlarda değerlendirileceği;

(e) Değerlendirme sonuçlarının nasıl yararlanılacağı, kimlerle nasıl paylaşılacağı.

31

İzleme ve değerlendirme sisteminde belirlenecekler

(a) Proje başında durumun tesbiti (baseline survey);

(b) Projenin alınıp alınmaması için proje başı değerlendirme

(proje fizibilite/uygulanabilirlik analizi);

(c) Proje sonu değerlendirme (proje amaç ve hedeflerinin ne ölçüde gerçekleştiğinin belirlenmesi);

(d) Proje sonrası değerlendirme, (proje sonuçları sürdürülebilirliği

ve yaygınlaştırabilirliğinin değerlendirilmesi). 32

Değerlendirme ne zaman yapılmalı?

BAZI KİLİT TERİMLER ÜZERİNDE

GÖRÜŞ FARKLILIKLARI

• Kaynak – Varlık

• Kullanma – koruma, geliştirme, yararlanma

• Arazi kullanımı – Ekosistem yönetimi

44

34

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER FAO

TEŞKİLATININ HAVZA PROJELERİNİ

DEĞERLENDİRME SONUÇLARI VE

YENİ NESİL HAVZA PROJELERİ İÇİN

ÖNERİLERİ

2002 yılında ”Dağlar Yılı” vesilesiyle FAO tarafından dünyada uygulanan havza projeleri ve çalışmaları ile ilgili geniş çaplı bir değerlendirme çalışması gerçekleştirilmiştir.

Bu amaçla, 80 kuruluştan 300’den fazla uzmanın katılımıyla gerçekleştirilen 4 bölgesel çalıştayda (Kenya, Nepal, Peru, Fransa) ve bir uluslararası konferansta bilgi ve deneyimler değiştirilmiş ve yeni nesil havza projelerinde uygulanacak yaklaşım ve yöntemlerle ilgili öneriler belirlenmiştir.

35

Tebliğler ve havza değerlendirmeleri ile ilgili

bilgiler 5 ciltte toplanmıştır.

Havza konularında çalışan uygulamacılar ve karar

vericiler için temel kaynak oluşturması amacıyla

”Yeni nesil havza yönetim programları ve projeleri

(The new, generation of watershed, management programs

and projects)” bir kitap hazırlanmıştır.

Tesbit edilen önerilerin uygulanması ile ilgili bazı pilot proje uygulamaları başlatılmıştır.

36

37

38

Eski nesil projeler Yeni nesil projeler

1Sosyo-ekonomik hususların havza projeleri ve programlarına entegrasyonu.

Havza doğal kaynaklarının yönetiminin sosyo-ekonomik kalkınma süreçlerinin bir parçası olarak görülmesi.

2Yerel halkın katılımı, buna dayalı katılımcı planlama.

Sosyal, teknik ve politik ve ekolojik yönler arasında bağlantı ve bütünleşikliği çok paydaşlı katılım ve işbirliği ile sağlamak.

3Katı program/proje tasarımı, yerel düzeyde uygulayıcılarca karar almada kısıtlamalar.

Esnek program-proje tasarımı, karar ve uygulamada yetkinin yerelde artırılması.

4Proje sahası ve kısa dönem etkilere odaklanma. Havza bazında koordinasyonun çok az sağlandığı küçük ölşekli havza projeleri.

Mikro ve makro havza, yukarı ve aşağı havza bağlantılarına ve uzun dönem etkilere odaklanma, yerel süreçlerin ve etkilerin havza bütününde koordine edilmesi.

5Havzalarda kullanım ve tasarruf hakları ile ilgili sorunların ve sosyal ihtilafların teknik yönden sağlam tedbirlerle çözülebileceği inancı.

Havzalarda kullanım ve tasarruf hakları ile ilgili sorunlar ve sosyal ihtilafların çoğunlukla toplumsal ve politik kökleri ile ilgili olduğu ve bunların devamlı müzakerelerle çözülebileceği bilinci.

ESKİ VE YENİ NESİL HAVZA PROJELERİNİN MUKAYESESİ

Arazi ve onun doğal varlıkları ve kaynaklarının; farklı arazi kullanım (yararlanma) amaçları arasındaki sinerjilerin artırılması ve olumsuz etkileşimlerin azaltılması ve bunun yöre halkı dahil tüm paydaşların ihtiyaçları, ilgileri ve perspektifleri, dikkate alınmak ve yararlanmak suretiyle yönetimidir.

BAY/nin amacı; açlık, yoksulluk, su yetersizliği, biyolojik çeşitlilik kaybı, ormansızlaşma-çölleşme, iklim değişikliği gibi tehditlere daha etkin mücadeleye katkı sağlamaktır.

43

BÜTÜNLEŞİK ARAZİ YÖNETİMİ (BAY) (LANDSCAPE MANAGEMENT)

KATILIMCILIK

22

Havzada yaşayan insanlar havza kaynaklarına daha bütüncül bakarlar.

TEŞEKKÜR EDERİM...

Muzaffer Doğru

[email protected]