7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
1/187
T.C.
ANKARA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
SANAT TARH
ANABLM DALI
SRNME- VEHBDEK KAP TASVRLER
Yksek Lisans Tezi
Sunah CHO
Ankara-2008
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
2/187
T.C.
ANKARA NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTS
SANAT TARH
ANABLM DALI
SRNME- VEHBDEK KAP TASVRLER
Yksek Lisans Tezi
Sunah CHO
Tez Danman
Y.DO.DR.Z.KENAN BLC
Ankara-2008
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
3/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
4/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
5/187
NDEKLER
NSZ
I-GR
A-KONUNUN NTEL VE NEM----------------------------- i
B-YNTEM VE DZEN---------------------------------------------- ii
C-LGL YAYINLAR------------------------------------------------- iii
II-SRNAME- VEHB VE RESSAM LEVN-------------------------- 1
III-SAHNELERE GRE KAP TASVRLER------------------------------ 5
A-ZYAFET SAHNELER-------------------------------------------- 5
B-HNER SAHNELER---------------------------------------------- 12
C-ESNAF SAHNELER----------------------------------------------- 16
D-HEDYE SUNUM SAHNELER--------------------------------- 22E-ADIRDAK KANDLLER--------------------------------------- 23
F-ESK SARAYI ZYARET------------------------------------------ 24
IV-KAPLARLA LGL TARHSEL BLGLER-------------------------- 25
V-SONU----------------------------------------------------------------------------59
VI-BBLYOGRAFYA------------------------------------------------------------63
ZET----------------------------------------------------------------------------------66
ABSTRACT
EK-RESMLER VE EKLLER
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
6/187
NSZ
Dorudan doruya toplumun sosyal hayat ve kltr ile balantl bir insan
faaliyeti olarak sanat, bu zellikleriyle, hi phesiz ayn zamanda hayatmzn
vazgeilmez bir parasdr. Bu dnce, beni, adeta bir Osmanl klasii kabul
edilen Srnme-i Vehbi adl minyatrl yazmay ele alarak, bu olaanst renkli
tarihsel kayna grsel malzeme ve bilimsel bir altlk olarak kullanp, bir yandan
18.yzyln Osmanl kap kltrn yakndan tanmaya sevkederken, bir yandan da,
Osmanl ann en nemli resimli tarih belgelerinden biri olarak kabul edilen
yazmann, kltr tarihi aratrmalar iin ne lde kullanlabileceini aratrmaya
ynlendirmitir.
Trkiye'de bulunduum sre iinde, benim iin bilinmezliklerle dolu ve bana
yabanc bu lkeye alma ve uyum salayabilme konusunda benden yardmlarn
esirgemeyen; gerek ders aamasnda gerekse tez almalarmda engin bilgilerinden
faydalandm hocalarma teekkr ediyorum. zellikle almam sresince beni
ynlendiren ve bana her zaman yol gsteren ok deerli tez danmanm Yrd. Do.
Dr. Z. Kenan Bilici'ye, gsterdii ilgi ve destekten dolay teekkr etmeyi bir bor
bilirim. Son olarak yanmda bulunamayan fakat her zaman yanmda olduunu
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
7/187
bildiim aileme, bana her zaman destek olduklar iin ayrca teekkr etmek
istiyorum. Bu tez benden yardmlarn esirgemeyen sevdiklerimin sayesinde
hazrlanmtr.
Sunah Choi
Ankara 2008
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
8/187
I-GR
A-KONUNUN NTEL VE NEM
air Vehbinin yazd Srnme, dnemin nl nakka Levn tarafndan
yaplm 137 minyatr ieren byk bir albmdr. Levni, Sultan III.Ahmedi ve
dnemin sosyal tiplerini deta bir fotoraf gibi resmetmitir. Esasen,Srnme, bir
kltrel kavram olarak, dnemin edeb, tarih, sosyoloji vb. ok ynl olarak
incelenmesine yardmc olabilecek muhtelif bilgileri ieren 1 nemli bir grsel
kaynaktr. Bu balamda, Srnme-i Vehbiyi incelemek, ayn zamanda 18.yzyln
bir blmn de yakndan tanmaktr.
Osmanl anda 18.yzyl, Lale Devri olarak bilinir; Avrupa ile
ilikilerin younlat bu dnem, ayn zamanda kltrel ilikilerin de sanat
etkiledii, dolaysyla sanat vokablerini deitirdii bir yzyl olarak yaanmtr.
Ama bu etkinin 18.yzyl boyunca srdrdn ve btn toplumu etkilediini
sylemek kolay deildir; nk kltr, hemen deiecek bir ey deildir.
Bu almann hedeflerinden birincisi, bir somut ama olarak III.Ahmed
1
M.Arslan, Osmanl Saray Dnleri ve enlikleri ve Bu Konuda Yazlan Srnmeler,Osmanllar, IX.Cilt, 1999, s.169.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
9/187
ii
dneminde Osmanl kap kltrnn tanmlanabilmesidir. Geri, kullanma eyas
olarak kaplar, ounlukla tekil eserler olarak slp, dekor ya da kronoloji asndan
aratrlmtr. Fakat bu tezde, kaplara fonksiyonel adan yaklalarak, sosyal ve
kltrel tarihiyle balantlar kurulmaya allacaktr.
kincisi, bir soyut ama olarak yntem aratrlmasdr. Bir grsel kaynak
(visual material) olarak, dnemin nemli bir resimli tarih belgesinin bu tr
aratrmalar iin ne dereceye kadar kullanlabileceini sorgulamaktr.
Bu balamda, elinizdeki bu tez, iki sonuca ulaabilmeyi hedeflemektedir.
lki, 18 yzyl kap tipolojisi ve dekorlarnn estetik yorumu ile kap kltr
balamnda 18.yzyln sanat ortamn anlamak, ikincisi de, bir sanat eyas olarak
aratrlan kaplarn gnlk hayattaki roln belirlemektir. Bunun, 18.yzyl Osnmanl
gnlk hayatnn anlalabilmesinde, imdiye kadar zerinde yeterince durulmam
nemli bir katk getirecei dnlmektedir.
B-YNTEM VE DZEN
Srnme-i Vehbi, 1720 ylna aittir. Bu nedenle, almann tarihsel
zemini bu tarih eksenine oturtularak, 18.yzyln ilk eyreinde Osmanl sanat ve
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
10/187
iii
kltr verilerinin anlalmasna younlalacaktr. Dier taraftan, I-C blmnde
belirtilecek yaynlar kullanlarak, dnemin kap kltryle balantlar kurulmaya
allacaktr.
Bu almada 1999 ylnda yaynlanm olan Levni ve Surname, Bir
Osmanl enliinin yks adl kitaptaki minyatrler taranarak, buradaki tasvirler
iinde yer alan kaplar konu edilecektir. almamzda, minyatrlere verilen
numaralar bu kitapta belirtilen varak numaralar esas alnmtr. Kaplara verilen
numaralar, ise aratrmay kolaylatrmak iin ayrca konulmutur. Bu numaralar,
minyatr zerinde de yazmaktadr. rnein: 130a13, 130 varandaki tarafmzdan
verilen 13 numaral kap rneini ifade etmektedir.
C-LGL YAYINLAR
Esin Atln Levn ve Surname, Bir Osmanl enliinin yks(1999)
dal kitab, minyatrler dnda, ayrca resmedilen kiilerin durumlar, hakknda
detayl bilgiler vermektedir. Bununla birlikte Srnme-i Vehbinin Osmanlca metin
ksmlarnn dzenlenerek gnmz Trkesine evrildii R. Ekrem Kouun Seyid
Vehbi Srnme (nc Ahmedin oulllarnn snnet dn) (1939) adl
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
11/187
iv
kitaptan yararlanlanmtr.
Minyatrlere konu olan kaplarn trlerini anlayabilmek bakmndan,
Osmanl dneminde pazarda satlan kaplarn fiyatlar iin, 17.yzyla ait deerli
bilgiler ieren Mbahat.S.Ktkolunun Osmanlda Narh Messesesi ve 1640
tarihli Narh Defteri(1989) adl kitaba mracaat edilmitir. Ayrca eitli
aratrmaclarn yaynlar dnda, Osmanl dnemine ilikin bilgiler veren
seyahatnmelerden de yararlanlmtr. Evliya elebi Seyahatnamesibata olmak
zere, Lady Monteque, J.B.Tavernier, M de M DOhsson gibi kaynaklara
bavurulmutur.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
12/187
II- SRNME- VEHB VE RESSAM LEVN
Sr kelimesi, dn, velme2
, ziyafet, ehryin3
, enlik anlamna
gelmektedir. Nme ise mektup, risle, kitap anlamlar yansra, yazl
belge,kk kitap,konusunda yazlan kitap eklinde birleik kelimelerin
yapmnda kullanlmaktadr. Bylece Srnme, dn, ziyfet, enlik ve benzeri
konularda yazlan mensur ve manzum eserler eklinde tanmlanabilir.4
Srnme-i Vehbi, .Ahmedin ehzadeleri Sleyman, Mehmed, Mustafa
(snra .Mustafa) ve Byezidin n be gn sren snnet dn enliklerini
anlatmaktadr.5
Dnemin nde gelen airlerinden Seyyid Hseyin Vehbi (l.1736) tarafndan
kaleme alnan eser, 18 Eyll-2 Ekim 1720 tarihleri arasnda yaplan dn anlatr
ve Osmanl resimli tarihlerinin sn rneklerindendir. Yirmi gn sren dnn
elenceleri Okmeydan ile Halite gereklemi ve bir hafta snra ehzadelerin
Tpkap Saraynda snnet edilmesiyle sn bulmutur. Dn byunca
imparatrluktaki meslek lncalar, Okmeydannda, padiah, sadrazam, vezirler,
dier devlet erkn ve yabanc knuklar iin kurulan adrlar nnde hnerlerini ve
rnlerini sergilemilerdir. Halite, u gece yaplan gsterileri, padiah ve devlet
erkn Aynalkavak Kasrndan izlemitir.
6
Srnme-i Vehbideki 137 resim Levn tarafndan yaplmtr. ki
2 Velme: dn ziyafeti, len, evlenme ve dn anlamlarna gelmektedir. Bknz:F.Devellilu,Osmanlca- Trke Ansiklopedik Lgat, Ankara. 2007, s.1146.
3 ehryin: dnanma, enlik anlamna gelir. Bknz: F. Devellilu, a.g.e, s.986.4 M.Arslan, Osmanl Saray Dnleri ve enlikleri ve Bu Knuda Yazlan Srnmeler,
Osmanllar, 9.Cilt, Ankara,1999, s.169.5
M.And, Osmanl Tasvir Sanatlar;Minyatr. I, stanbul, 1991,s.94.
6 S.Bac-F.aman- G.Renda-Z.Tannd, Osmanl Resim Sanat, stanbul, 2006, s.264.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
13/187
2
minyatrde (20b ve 173a) sanatnn imzasna rastlanr. 7
Yaam ve kimlii hakknda k fazla bilgi lmayan sanatnn ad 1765
87 yllar arasnda tarih yazcl yapan Hafz Hseyin Ayvansaraynin Mecmua-
Tevrihinde air ve musavvir larak geer ve nceleri nakkahanede saz slbunda
alt, ndan snra resim sanatna yneldii belirtilir. Levnnin 17.yzyl
snlarnda nl musavvir Hseyinin rencisi lduu ve saray evrelerinde
ayrcalkl bir yeri lduu dnlmektedir. Kendisine verilen elebi nvan ve
Levn mahlas bunun kantdr.8 Levn szc renkli, ok nl, ve ok
renkli anlamna gelir ve bylesi baarl bir kitap ressam, prtreci ve air iin de en
yakan addr. Saz airlerinin ya da klarn geleneini srdren iirlerinden bazlar
gnmze ulamtr.9
Sultanlarn ecerelerinin verildii ve her sultann tam sayfa prtresini
ieren Silsilenmenin iki kpyasnda da Levnnin resimleri bulunmaktadr.10
Levnnin Srnme iin yapt minyatrler bu alanda byk yenilikler
getirmitir. Hereyden nce grsel larak 18.yzyl Osmanl tplumunun ayrntl bir
panramasn vermitir; nun resimlerinde, Osmanl tplumuna mensup her
meslekten insanlar, deta renkli bir biimde gzlerimizin nne serilmektedir.
Haliteki dillere destan gsterileri .Ahmed deniz stnde Aynalkavak Kasrndan,
dierleri ise Haliteki gemilerden izlemektedirler. ift sayfa zerine yaplm
minyatrlerde en baarl lanlar, esnaf geit alaylarn gsterenlerdir. Bunlarn geii
dz bir izgi zerinde deildir; deta ylan gibi dlanarak geen i tezghlar, gezer
dkknlar, dev kuklalar, sytarlar ve algclarla k hareketli ve zengin bir
7 S.Bac-F.aman- G.Renda-Z.Tannd, 2006, s.265.8 S.Bac-F.aman- G.Renda-Z.Tannd, 2006, s.262.9 E.Atl, Levni ve Surname, Bir Osmanl enliinin yks, stanbul,1999, s.31.10 E.Atl, a.g.e, s.31.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
14/187
3
grnm sunarlar. eitli hner sahiplerinin ve danslarn gsterileri, spr
etkinlikleri, kale savalar, uan rket gsterileri, grkemli nahllar, eker baheleri,
ekerden hayvan heykelleri, k sayda yemek leni, su stnde iki katl sallarla,
gemilerle gsteriler ve bunun gibi daha pek k sahnenin yan sra, bata Padiah
lmak zere devlet ileri gelenlerinin ve ehzadelerin resimleri yer alr.11
Yazmadaki resimlerde geleneksel Osmanl minyatrlerinden farkl bir
kmpzisyn dzeni dikkati eker. Padiah ve evresi sayfann sa tarafna
yerletirilmi; nlarn huzurunda yaplan gsteriler ise slda yer almtr. Bu
dzenleme sadan sla bir ak ile salanmtr. k figrl larak dzenlenmi
esnaf alay sahnelerinde de yine farkl bir yntem izlenmitir. Figr gruplar klasik
dnem minyatrlerindeki gibi paralel ya da karlkl sralar eklinde deil, yukardan
aaya dru kvrlarak ilerleyen diziler biiminde mekna yerletirilmitir. Levn,
bu mekn dzenlemeleriyle kmpzisynlarna derinlik ve hacim kazandrmtr.12
Srnme-i Vehbide, Levn, tasvir edecei etkinliklerin seiminde kiisel
davran ve kendi tercihleriyle, kimi zaman da yazarn metinde szn etmedii
kiileri de ierecek ekilde ressamca hareket eder. Belli kiileri ve prgramlar tasvir
etmekten kanr. Yazar Vehbi sk sk nun hokkas belinde, kalemi elinde enlikte
hazr bulunduundan ve sadrazamla yapt zel knumalardan sz eder; ama
tarihleri ve laylar birbirine kartryr gibidir. u kez enliin ayrntlarna
kaplarak ylunu kaybeder; nemsiz ayrntlara dalp knuyu datr ve baz laylar
daha ayrntl anlatabilmek iin geriye dner; ama ne zaman lduunu sylemeyi
unutur. Yine de Vehbi ileride sn derece ppler lacak kapsaml bir enlik tarihi
yazmtr. enlik 1720 ylnda yaplmakla birlikte, bunu anlatan metnin yaklak
11
M. And, 1991, s.95.12 S.Bac-F.aman- G.Renda-Z.Tannd, 2006, s.265.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
15/187
4
larak 1729-30 yllarnda tamamland dnlecek lursa, kimi eksikliklerin byk
laslkla aradan geen uzun zamandan kaynakland dnlebilir. 13
te yandan Levnnin resimsel anlatm kesin, ak ve akcdr. Tasvirler
metinden bamsz kunmak zere dnlmtr. 14
13 M.And, 1991, s.95de daha snra 140 minyatrden luan ikinci bir Srnme dahayapldn belirtir. M.And, bunun, Levnnin minyatrlerine gre izim ve kmpzisyn
bakmndan daha az baarl lduu kansndadr. Szknusu yazmann Sadrazam brahim
Paa iin hazrland sanlmaktadr.14 E. Atl, 1999, s.62.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
16/187
III-SAHNELERE GRE KAP TASVRLER
Srnme- Vehbide kaplarn tasvir edildii minyatrlerin says 52dir. Bu
tr eyalarn ilendii sahneleri, konularna gre ayrarak incelemek gerekir; nk
kaplarn ismi, tr, malzemesi ve ilevi ayn zamanda sahnelerin anlalmasn da
kolaylatrmaktadr. Dnde yaplan eitli trenler arasnda, ziyafet, hner
gsterileri, esnaf alay, padiaha ve sadrazama hediye sunum sahnelerinde kaplar
tasvir edilmitir.
A- ZYAFET SAHNELER
Gnmzde olduu gibi Osmanl dn ve enliklerinde de ziyafetler
dn ve enliklerin en nemli parasn oluturur. Gelinin veya snnet ocuunun
olmad bir dn dnlemeyecei gibi, ziyafetsiz bir dn de dnlmez.15
Padiahn verdii snnet ziyafetlerinin, devlet ileri gelenlerinin yan sra
halka ak olanlar da vardr. Buna yama denir. Trk snnet dnlerinde
yama denilen bir gelenek vardr. Halka ak nemli olaylarda, zellikle
ehzadelerin snnetlerinde, sradan insanlarn bazen yamaya davet edildii
grlr.16
Srnme-Vehbide Saray mutfaklarndaki kap kacak, Okmeydannda
15 M.Arslan, Trk Edbiyatnda Manzum Srnmeler(Osmanl Saray Dnleri veenlikleri), Ankara, 1999 , s.190.
16 H.Reindl-Kiel,Cennet Taamlar 17.yzyl Ortalarnda Osmanl Saraynda Resmi
Ziyafetler, Soframz Nur Hanemiz Mamur, Osmanl Maddi Kltrnde Yemek veBarnak, stanbul, 2006, s.61.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
17/187
6
toplanacak halk doyurmak iin piirilmesi lazm gelen yemee kifayet
etmeyecekti.17 diye belirtildii zere, bu dnde de halk iin hazrlanan yemekler
de mutlaka olmaldr. Ancak bu albmde halka deil, yenieriler (24a)18
dnda da
idari kadro, eyhler, ulemalar, imamlar, hatipler ve yksek rtbeli askerler gibi belli
seviyedekilere verilen ziyafetler tasvir edilmitir.
1720 ylndaki ayn snnet enliklerini anlatan bir dier yazma olan
Srnme- Hazindeki ayrntl anlatmlardan, yamann belirli bir usul olduu da
anlalmaktadr. Yenieriler, ancak sadrazam ve padiahtan izin aldktan sonra 200
halanm, 300 kzarm koyuna ve 4500 pilav ile zerde anana saldramlard.
Koyunlardan her birinin iinde bir canl gvercin saklyd, bu gvercinler serbest
kalr kalmaz uuuyor ve gsteriyi renklendiriyorlard.19
Sahneleri incelemeden nce Osmanl yemek alkanlna gz atmamz
gerekir. nk sofrada kullanlan eyalar, yemek kltryle balantldr. Osmanl
dneminde yemekler, bada kurarak oturma dzeni biiminde yerden hafif
ykseltilmi sinilerde yenir; yemekten nce ve sonra eller ibrik-leen takm ile
ykanr ve pekirle kurulanrd. Sofradaki herkes sinilerin ortasna konulan tek bir
kaptan yerdi. Yemekte su iilmedii iin su takm konulmaz; yemek sonrasnda
erbet veya hoaf iilirdi. Genellikle konuulmadan yenilen yemein ardndan bir
seremoni halinde buhur, glsuyu ve kahve verilmesi detti. Glsuyu ve buhur,
zellikle yemekten sonra kullanlan en nemli kokulard.20
17 R.E.Kou, Seyid Vehbi Srnme (nc Ahmedin oullarnn snnet dn),stanbul, 1939, s.12.
18 Bu varakta pilav sralanm olan 34 sar renkli sini stnde tasvir edilmitir. Bu sinilergsterite uzak ve sade bir biimde resmedilmiitir. (Resim 8.)
19 H.Reindl-Kiel, 2006, s.61.20
A.Erdodu, Osmanl Mutfanda Kullanlan Sofra Gereleri Hnkr Beendi.700 YllkMutfak kltr, Ankara, 2000, s.70.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
18/187
7
Srnme-i Vehbide 17 minyatr, ziyafet sahnelerine ayrlmtr. (21b, 22a,
24a, 28b, 30b, 31a, 48b, 50a,51b, 53b, 68b, 69a, 85b, 86a, 122b, 123a varaklar.)
21b varann konusu, enliin birinci gnnde yaplan idari kadroya
verilen ziyafettir. Saray mutfaklarnn abalar ve anigirler21, kapal gm
sahanlar iinde yemek servisi yapmakta; kahve, erbet, glsuyu ve buhur servisi
yapan zlfl baltaclar da anigirlere yardm etmektedir. 22 Sinilerin hepsinin
gm olduu bilinmektedir.23 Ele aldmz sahnede 30 kap resmedilmitir. (Resim
6.)
er kanunlara gre altn ve gm kaplarla yemek yeme yasaklandndan,
sultanlarn sar in porselenleri kullandklar anlalmaktadr.Divan- Hmyndan
kan H.1204 tarihli bir belge, altn ve gm kaplarn kullanlmasnn
yasaklanmasyla ilgilidir.24 Sultan II.Byezid zamannda uygulanan altn ve gm
kaplarda yemek detinin en ge III.Murad devrinde kaldrld ve porselen kaplara
geildii bilinmektedir.25 Bu durumda iki varsaymdan bahsedebiliriz. Birincisi,
Topkap Saray koleksiyonlarnda ok sayda altn ve gm mutfak eyas
bulunmas bu yasaa tmyle uyulmadn26 ve tasvir edilen kaplarn gerekten de
gm olduunu ortaya koyar; dier bir varsaym ise, tasvir edilen kaplarn gm
renkli bir madenden yaplm olmas ihtimalidir.
Buradaki sahanlarn boyutlar kk deildir. Nitekim, sahnelerden birinde,
anigirin iki eliyle glkle tayabildii grlr. Bu sahanlar kapakldr. Ancak
21 anigir:[evvelce saraylarda] enigir, yemeklerin lezzetine, tadna bakan kimse, ahba,sofracba anlamna gelir. Bknz: F. Develliolu, 2007, s.153.
22 E. Atl, 1999, s.228.23 R.E.Kou, 1939, s.16.24 A.Erdodu, a.g.m, s.70.25
A.Erdodu, a.g.m, s.70.26 A.Erdodu, a.g.m, s.70.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
19/187
8
sini stnde bulunan sahanlarn kapa yoktur.
Sahanlar dnda porselen, gm ve altn srahi, gm sini ve mavi
beyaz porselen kseler ve tabaklar da bulunmaktadr. Mavi-beyaz porselenlerin
(21b1, 21b7, 12b8, 12b9, 12b11, 12b14, 12b15, 12b16) in retimi olup olmadn,
sadece minyatrlere bakarak anlamak mmkn deildir. Yalnz, saray
koleksiyonlarnda znik seramiklerinin bulunmad, bunlarn yerine pahal ve
dayankl olan in porselenlerinin tercih edildii27 dikkate alnrsa, tasvirlerdeki
rneklerin in porseleni olma ihtimali fazladr.
Porselen olmayan kse (21b6) altn rengi ile tasvir edilmitir. Ayrca ekil
olarak buhurdana benzeyen, ama kapaksz olup iinde su ve benzeri sv eyler
konulan bir kupa ya da ayakl kse (21b4) de altn rengindendir. Bununla birlikte iki
glbdan (21b3, 21b12) da altndandr.
ecek koymaya uygun grnen kaplar (21b2, 21b5, 21b10, 21b17) da
ounlukla altndandr. Bunlarn Osmanl yemek geleneine gre, yemekte su
iilmedii iin erbet ya da hoaf servisi iin kullanldn syleyebiliriz.
22a vara 21b varann devamdr. (Resim7.) Burada da gm sahanlar
(22a, 22a1, 22a12, 22a14, 22a15, 22a16, 22a17, 22a19, 22a 20, 22a21, 22a22, 22a23),
altn glbdanlar (22a6), srahiler (22a1, 22a3, 22a18, 22a9), mavi-beyaz porselenler
(22a2, 22a3) ve altn kseler (22a5, 22a10), 22a varanda bulunan kaplara benzer
ekilde tasvir edilmitir. Ayrca glbdan eklinde mavi-beyaz porselen (22a8) de
bulunmaktadr.
Bu varakta da ekil olarak buhurdana benzeyen bir ayakl kse (22a7) tasvir
edilmitir. Ancak iine ne konulduu belli olmadndan buhurdan olabilme olasl
27 A.Erdodu, 2000, s.69. Ayrca Bknz: N.Atasoy, znik Seramikleri, stanbul, 1989, s.20.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
20/187
9
da vardr.
Srnme- Vehbide ziyafet srasnda altl stl bir dzen halinde ilenmi
yuvarlak masa emas sk tekrarlanan bir sahnedir ve byk farkllklar iermez.28
zellikle kap tasvirlerinde baz porselenlerin sadece detaylar deimektedir. Bunun
dnda sahanlar, kseler ve srahiler gibi dier kaplar gm ve altn renklerinde ve
biim olarak da benzer ekilde resimlenmitir.
30b ve 31a varann konusu eylere ve Seyyidelere verilen ziyafettir.29
(Resim 13, 14.) Burada da sahanlar (30b5, 30b4, 30b7, 30b8, 30b9, 30b12, 30b13,
30b14, 31b3, 31b5, 31b6, 31b3, 31b9, 31b7, 31b9, 31b10) bulunmaktadr. Altn
srahi (30b1, 30b3, 30b6, 31a11) madeni veya gm srahi (31a1 31a8), kk altn
kse (30b2, 30b11, 31a2), madeni veya gm kse (31a4, 31a12) gibi kaplar da
tasvir edilmitir. Bu iki varaktaki mavi-beyaz porselen kse (30b10, 31a13), daha
nce grdmz kk kseden (21b1, 21b7, 12b8, 12b9, 12b11, 12b14, 12b15,
12b16) daha byk ve net tasvir edilmesi nedeniyle, dekorlarnn izlenmesi daha
kolaydr. 30b varanda tasvir edilen mavi-beyaz porselen az yaprakl ieklerden
oluan sade bir ekille bezenmitir. 31a varandaki mavi-beyaz porselen ise 5
yaprakl ieklerle sade bir ekille sslenmitir.
49b ve 50a varann konusu, ulemalara verilen ziyafettir.30 Sahanlar
(49b6, 49b7, 49b8, 49b9, 49b10, 49b11, 49b12) yine gmten olmakla birlikte
srahiler (40b1, 40b3, 40b4) altndandr. Kk mavi-beyaz porselenlerden biri
(49b2) be yaprakl iek deseniyle sslenmitir. Dieri ise (49b5) kk iekli
desenlerden olumaktadr. (Resim 20.)
28 E.Atl, 1999, s.62.29
E.Atl, 1999, s.220.30 E.Atl, 1999, s.202.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
21/187
10
50a varanda, dier varaklara gre sahann (50a5, 50a56) says azalrken
sofralarn ortasnda mavi-beyaz porselen kseler (50a3, 50a8) birer tane
bulunmaktadr. (Resim 21.)Yazmann alt blmnde ilenmi sinideki kse (50a3),
st blmde yer alan sinideki kseye (50a8) gre, daha karnl ve derin olmasyla
birlikte rum ile bezenmitir. Dier (50a8) porselen ise etrafnda rumi ile evrelenen
kk ieklerin dzenli bir ekilde sralanmasyla sslenmitir.
68b ve 69a varann konusu, imamlara ve hatiplere verilen ziyafettir.31
(Resim 29.) Gm sahanlar (68b5, 68b3, 68b4, 68b7, 68b9, 68b11, 68b12, 68b15)
altn srahiler (68b1, 68b10, 68b13) ve kapakl kseler (68b2, 68b6, 68b14)
bulunmaktadr.
Aadaki sofra ortasnda yer alan ksenin (68b8) mavi-beyaz porselen
olup olmad belli deildir. Buraya kadar izlediimiz kselerle karlatrldnda,
ekil olarak benzerdir, fakat renk olarak gm ya da maden rengindedir. Ama bu
varan boyasnn lekelenmesi nedeniyle mavi-beyaz porselenin beyaz renginin
bozulmu olma ihtimali de unutulmamaldr. Tabii ki, gm ya da porselen deil,
madeni byk kse olma olasl da vardr. 69a varandaki kse (69a2) de benzer
durumdadr. kisi de sayfann aasnda yer almaktadr. Sofra ve etrafnda oturan
davetlilerin zerine de dklm grnen koyu mavi renkli bir leke bulunmaktadr.
Levnnin hatas ya da resmin koruma sorunundan kaynaklanm olabilir.
69a vara, 68b varann devamdr. (Resim 30.)Gm sahanlar (69a1,
69a3, 69a5, 69a6, 69a9, 69a10, 69a12, 69a13), altn srahiler (69a15, 69a8, 69a11)
ve kapakl kseler (69a4, 69a7, 69a14) tasvir edilmektedir.
31 E.Atl, 1999, s.184.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
22/187
11
85b varann konusu, yksek rtbeli askerlere ziyafettir.32 (Resim 39.)
Gm sahan (85b3, 85b4, 85b6, 86a7,85b8, 85b10, 85b11), altn srahi (85b2,
85b12) ve altn kapakl kseler (85b1, 85b5, 85b9) dier varaklara benzer ekilde
resimlenmitir. Yukar sofrann ortasnda bulunan mavi-beyaz kse (85b13) rumiyle
bezenmitir. Mavi rengi daha ak olduundan kseye daha sade hava vermektedir.
86a vara, 85b varann devamdr. (Resim 40.)Yine gm sahan (86a3,
86a5, 86a6, 86a7, 86a9) altn srahi (86a1, 86a8, 86a10) ve kapakl altn kse (86a4,
86a11) tasvir edilmitir. Bununla birlikte yukar sofrann ortasnda mavi-beyaz
porselen kse (86a12) bulunmaktadr. Koyu mavi rengi ile 5 yaprakl ieklerin
dzenli sralanmasyla oluturulan bir desene sahiptir.
122b varann konusu, saray erknna verilen ziyafettir.33 (Resim 47.)
Gm sahan (122b2, 122b3, 122b4, 122b6, 122b7, 122b9, 122b10 122b11, 122b13,
122b14), altn srahi (122b1, 122b12) ve altn kapakl kse (122b5, 122b8) tasvirleri
grlmektedir. Bu varakta grlmeyen mavi-beyaz porselen kse, bu varan devam
olan 123a varanda 2 tane olarak (123a1, 123a8) tasvir edilmitir. (Resim 48.)
123a varanda, yukar sofra ortasnda bulunan kse (123a1) kenarlar
frayla hafife dokuarak yaplan sade bir desenle bezenirken, aa sofra ortasndaki
kse (123a2) ise kk daire desnleri sralanarak sslenmitir. Bu varakta da gm
sahan (123a3, 123a4, 123a6, 123a7, 123a9, 123a10, 123a12, 123a13), altn srahi
(123a5 123a11 123a2) ve altn kapakl kse (123a14) tasvir edilmitir.
32
E.Atl, 1999, s.172.33 E.Atl, 1999, s.122.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
23/187
12
B-HNER SAHNELER
Gnmzde olduu gibi Osmanl dneminde de dn ve enliklerdeki
oyunlar ve gsteriler, enliklerin ve dnlerin ayrlmaz bir parasdr. 34 Bu
gsterilerden biri de hnerdir. Hner gsterisi yapanlarn her biri bir alanda
ustalamlardr ve sanatlarnn da cnbz 35, hokkabz, tsbz, kzebz36 gibi farkl
adlar vard.37
III.Ahmedin enliinde Msr eski valisi Ali Paa, neredeyse tm oyunlar
sergileyen Hac ahin, yardmcs Hac Mehmet ve arkadalarn gndermiti.38
29a, 39a, 54a, 58a ,60a, 64b, 67a, 80a, 83b, 84a, 139b varaklarnn konusu
bu elenceli sahnelerden olumaktadr. Hner sahnelerinde bulunan kaplarn hepsi
oyun aleti olarak kullanlmtr.
29a varanda, bir cnbz ayanda kllar bal olarak ip zerindeyrrken, onun yannda Hac ahin bir direin tepesinde bulunan sepetin iinde
ellerini bal olarak oturmakta ve gsteride kendi kendine elleri zerek bir
gmden (29a1) bir fincana (29a2) kahve doldurmaktadr. 39 (Resim 12.) Bu
gmn renginden, onun madenden yapld tahmin edilmektedir. Fincan ise mavi-
beyaz porselen gibi grnmektedir.
39a varanda, arkasndan Hac ahin ve ekibi balarnn stne koyduklar
34 M.Arslan, 1999, s.223.35 Cnbz: can ile oynayan, cann tehlikeye koyan cnbz anlamna gelmektedir. Bknz:
F.Develliolu, 2007, s.125.36 Kzebz: testileri bann stnde tutarak hner gsteren oyuncu anlamna gelir. Bknz:
F.Develliolu, 2007, s.532.37 M.And, Osmanl enliklerinde Trk Sanatlar, Ankara, 1982, s.135.38
M.And, a.g.e, s.136.39 E.Atl, 1999, s.222.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
24/187
13
ii su dolu kplerle (39a1-18) denge gsterileri yaparlar. Ayrca ayn sayfann sa alt
kesinde iinde su dolu bardaklarn(39a19-27)bulunduu emberler evrilir. 40
(Resim 17.) Osmanlcada bu biimde bann zerinde veya bann zerinde
koyduu bir srn ucunda byk boy testileri, kpleri dengede tutanlarn zel bir
ad vardr; bunlara kzebz denilmektedir. iebzlarn yaptklar kzebzlarn
yaptklarna da benzemektedir. Onlar balarndaki bir srn zerine sra sra dizilmi
ieleri dengede tutuyorlar; Tahtadan kollar olan bir han zerine ie
yerletirerek bununla dans ediyorlard.41 Bu varakta iebaz 18 ieyi (39a1-18)
dengede tutmaya alarak seyircileri elendirmektedir. Bu ieler, ekil bakmndan
ayn olan ve bir zellii olmayan sadekaplardr. Kzebzn banda tad kp
(39a19) ise topraktan yaplm gibi koyu turuncu renkle resimlenmitir.
54a varanda sazendeler42 , engilerin 43 ve cnbzlarn gsterisi 44
resimlenmitir. (Resim 24.) Ancak bu sahnede bulunan tek kap, resmin sol tarafnda
bulunan direin tepesine asl olan marapadr. Dnn birinci gnnde
Badefterdar ile Divan erknndan bazlar Okmeydanna gitmilerdi. Hnkr
otann nnde, dn esnasnda yaplan bir gm maraba msabakas45 iin
36 zira (27,5 metreye yakn.) ykseklikte bir direk dikilmiti.46 Bu gm marapa,
60a varanda da bulunmaktadr.
60a varanda, cnbzlarn gsterileri ve diree trmanan yarmaclar tasvir
edilmitir. (Resim 26.) Diree ilk trmanan, tepeye yerletirilen ii altn para dolu
40 E.Atl, 1999, s.212.41 M.And, 1982, s146.42 Szende: algc anlamna gelir. Bknz: F.Develliolu, 2007, s.923.43 eng: eng denilen saz alan kimse anlamna gelir. Bknz: F.Develliolu, 2007, s.155.44 E. Atl, 1999, s.198.45 Msbaka: birbirinden ileri olmaya, birbirini gemeye alma anlamna gelir. Bknz:
F.Develliolu, 2007, s.73646 R.E.Kou, 1939, s.14.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
25/187
14
gm marapay kazanacaktr. Solda baarsz bir yarmacy seyreden bir ka
kadn grlr.47 84a varanda bu marapay yerletirdii sahneyi grebiliriz. 60a
varanda bir kzebzn banda kp (60a2) tuttuunu, yannda ise bann zerindeki
zpknn ucunda byk bir siniyi (60a3) dengede tutarak evirdii grlr.
64b varanda bir sihirbaz gsteri yapmaktadr. (Resim 27.) O el
abukluu ile koni biiminde fantastik bir strktr, gerek bir fskiye ve meyve dolu
anak kartmaktadr.48 Byle sihirbazlara tsbz denir. Tsbz oyunlar da daha ok
gzbaclk, elabukluuna dayanr. Tsbzl daha ok dervi klkl kimselerin
yapt sylenebilir. Bunun nedeni ise bu oyunun tpk dervilerinki gibi uzun ve bol
bir giysiyi, bir cbbeyi gerektirmesidir.49 Tsbzlar herkesin gz nnde srtlarna
giydikleri hrkann altndan yirmi kadar bakr ve sahan karrlard. leri yemekle
dolu50 olan bu sahanlardan bir tanesi (64b2) altn rengi ve dier sahanlar ise (64b1,
64b3, 64b5, 64b6, 64b7) gm renginden olumaktadr. Bu sahanlar; daha nce
grdmz ziyafet sahnelerinde bulunan sahandan daha kktr; fakat renkleri
hemen hemen dier sahanlarla ayndr. Buna ramen, bu tr oyunlarda, pahal bir
kullanma eyas olan gm sahanlarn kullanldn dnmek zordur.
67a varanda tiryakilerin gsterisi sergilenmektedir.(Resim 28.) Tiryakiler
ubuklarn ve kahvelerini ierek, ark syleyerek ve iirler okuyarak sarho taklidi
yapmaktadrlar.
51
Tiryakilerin ellerinde beyaz fincan bulunmaktadr. Bunlar (67a2-3)
desensiz sade fincanlardr. Yine bu varakta da direin tepesinde gm marapann
(67a1) asl olduu grlmektedir.
47 E.Atl, 1999, s.192.48 E.Atl, 1999, s.188.49 M.And, 1982, s.161.50
R.E.Kou, 1939, s.24.51 E.Atl, 1999, s.186.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
26/187
15
80a varanda, cnbzlar ip zerinde dengede dururken hemen
yanlarndaki bir adamn yetkili bir ekmek satcs kimliine brnd ve eksik
arlk kulland gerekesiyle cezalandrlmas grnmektedir. (Resim 36.) Bu
adamn vcudu fiekler ve barutla kaplanmtr. Divan-i Hmyn avular adam
krbalarken fiekler atelenir. Zavallnn zerine bir yandan avular gaz dkerken,
bir yandan da tulumbaclar su pskrtr.52 Onlarn ellerinde madeni su testisi (80a4,
80a5) ve toprak testiler (80a1, 80a2, 80a3, 80a6) vardr. Bu tek kulplu testiyle hzl
hzl su dkerlerken, bir adamn sa elinde kk kavanoz (80a7) bulunduu
grlmektedir.
83b varanda bir kzebz capraz tahta ubuklar zerinde byk vazolar
dengede tutmaya almaktadr. 53 (Resim 37.)Bu vazolarn (83b1-7) rengi 39a
varanda grlen kaplardan(39a1-10) daha ak mavidir. Boaz ksm bir izgi ile
sslenmektedir.
84a varandaki kzebz, bandaki kk vazonun (84a2) zerinde byk
kp (84a4) ve onun zerinde de iki kulplu kp (84a3) ile dengede tutunmaya
almaktadr. (Resim 38.) Bu kap 39a varanda grdmz kzebzn bandaki
kapa benzer(39a12); topraktan yaplm gibi derin turuncu renktedir.
139b varanda sol alt blmde bir canbz, bann stnde byk
kp(139b7) ve onun zerindeki ieler(139b1-6) zerinde oturmu bir adam
tanmaktadr.54 (Resim 51) Bu kp(139b7), koyu turuncu renkte olup iki kulpludur
ve toprakta yaplm olduu izlenimini vermektedir. ielerin(139b1-6) rengi koyu
mavidir ve alt ksmlarnda zikzak eklinde sslenmitir.
52 E.Atl, 1999, s.176.53
E.Atl, 1999, s.174.54E.Atl, 1999, s.144.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
27/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
28/187
17
kurulular tarafndan da verilmitir.59 kincisi ise kendi mesleine uygun ekilde
hazrlanan araba ssleme amacyla kullanlan kaplardr. Loncalarn birou geit
alaynda, araba stnde ya da srtta tanan bir canl sahne hazrlayarak katlrd.
Araba stnde geirilen canl sahneler hazrlanrken ounlukla, o esnafn kulland
en belli bal ara ya da letlerden biri ortaya yerletirilirdi.60; bunlar arasnda kap
reticileri, a, berber. vb. bulunmaktadr.
72a,73b, 74a, 76a, 108a, 121a, 129b, 130a, 140a, 163a varaklarnda kap
tasvirler bulunmaktadr.
72a varanda ifiler, deirmenciler ve frnclar tasvir edilmitir.61 (Resim
32.) Burada tepsi stnde hediye olarak hazrlanan kaplar grnmektedir; gm
glbdanlar (72a1,72a2) ve gm buhurdanlar (72a3,72a4). Rengi koyu sar
olduundan daha altna benzemektedir. Fakat Vehbi, iftilerin ve deirmencilerin
sekiz ift Bursa ii altn ilemeli yastk, gm buhurdan, bir gm tepsi,
ekmekikler ise tanesi birer okka iki gm amdan, 1200 dirhem iki gm tepsi,
190 dirhem gm glbdan, buhurdan getirdiini62 yazmtr.
73b varanda kasaplar etle sslenen arabayla geerek yine tepsi stnde
srahi (73b1), glbdan (73b2), buhurdan (73b3) ve leen-ibrii (73b4-5) hediye
olarak hazrlamlardr. (Resim 33.) Leen ve tepsi (73b6) gm rengi, dierler ise
altn rengidir. Fakat Vehbi yine kasaplarn 280 dirhem gm glbdan ve buhurdan,
80 dirhem gm leen ibrik, 150 dirhem bir gm abdest ibrii ve 1037 dirhem
59 M.Kzltan, Mehmet Hazn ve Surnamesi, Trklk Aratrmalar Dergisi, Say.4,stunbul, 1989, s.84.
60 S.Faroqhi, 2005, s.189.61
E.Atl, 1999, s.182.62 R.E.Kou, 1939, s.26.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
29/187
18
gm tepsiyi hediye olarak sunduklarn63 yazmtr.
74a vara 73b varann devamdr. (Resim 34.) Kasaplar, ineklerle
sslenmi iki yzl byk kukula ile geerken arkasnda i kebap hazrlan alar,
deri ile sslemi debba64 arabas ile birlikte ellerinde hediyeler ile resmedilmitir.
Yine hediye olarak buhurdan (74a6), glbdan (74a8) ve amdan, bir tepsi (74a14)
stne sralanmtr. Ayrca leen-ibrikleri (74a1, 74a2, 74a3, 74a4, 74a7, 74a5,
74a10, 74a11, 74a 12, 74a13) iki elle tutanlar bu kalabalk sahnede yer almaktadr.
Leen ve tepsi gm, dierler ise altn rengiyle oluturulmutur. Vehbi Onlarn
hediyeleri hakknda bilgi verir; kebaplarn 150 dirhem gm kahve ibrii mecmu65
700 dirhem, iki gm leen ve iki gm ibrik, debbalarn 500 dirhem gm
leen ibrik, 1000 dirhem gm sini, 275 dirhem gm amdan ve 23 adet muhtelif
renkte sahtiyan66 getirdiini yazmtr.67
76a varanda mumcular ve berberler grnmektedir.68 (Resim 35.) Berberin
arabasnda bir misafirin salarnn ykanmas taklit edilirken, misafir kendi eliyle bir
leen (76a2) tutmaktadr. Vehbinin yazdklarna gre, berberler 500 dirhem bir
gm leen, 200 dirhem bir gm tepsi, bir srmal gvez boha69 ve altn ilemeli
bir berber pekiri70 hediye olarak hazrlamlardr. Tepsi (76a3), leen (76a2) ve
leen iindeki srahi (76a1) tutan iki adam geit arasnda hemen bulabiliriz. Bunlar
63 R.E.Kou, 1939, s.26.64 Debba: tabak, sepici, deri terbiye eden kimse anlamna gelmektedir. Bknz: F.Develliolu,2007, s.170.65 Mecm: cem olunmu, toplanm, bir araya getirilmi ey, top, tm anlamna gelmektedir.Bknz: F.Develliolu, 2007, s.596.66 Sahtiyn: sepilenerek boyanm ve cillanm deri anlamna gelmektedir. Bknz:F.Develliolu, 2007, s.913.67 R.E.Kou, 1939, s.26.68 E. Atl, 1999, s.178.69 Boha: iine amar, elbise vb. koyup sarlan drt ke kuma anlamna gelmektedir.
Bknz: Trk Dil Kurumu, Trke Szlk, 2005, Ankara, s.16670 R.E.Kou, 1939, s.26.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
30/187
19
gm rengindedir.
108a varanda adrclar, kavaflar71 bakkallar ve manavlarn alay tasvir
edilmitir.72
(Resim 43.) Kavaf tepsi (108a18, 108a19) stne kendi yapt
ayakkablarn koymutur. Bakkaln arabas nnde tepsi (108a14, 108a15) stnde
meyve ya da eker bulunan hasr kaplar (108a8-13) ve iinde iekleriyle vazo tutan
(108a4-7) iki adam gemektedir. Renkli yorganlarla sslenen yorgancnn
arabasnn arkasnda, tepsi (108a14) stnde glbdanlar (108a1-3) hazrlanmtr.
Vehbi, kavaflarn inci ve zmrt ile murassa bir iki ft izme73, inci ilemeli ve
srmal erkes filrlar74, 300 dirhem yaldzl gm tepsi getirdiini ve bakkallarn
bir okka arlnda iki gm amdan, iki okka arlnda kymetli bir gm sini,
kymetli kumalar, iekleri getirdiini yazmtr. Ayrca yorganclar 500 dirhem
gm leen ibrik, 215 dirhem gm tepsi, 150 dirhem kapakl bir gm tas, atlas
ve brmck zerine ilemli drt tane yorgan da hediye olarak hazrlandn da
yazmtr.75
121a varanda bakrclarn, mcevhercilerin, terzilerin ve ipek
dokumaclarn getii grlmektedir. 76 (Resim 46.) Bakrclarn arabasnn ats,
kk bakr srahiler (121a14-19) ve tabaklarla(121a12-13) sslenmitir. Bu arabada
bakrlar ilemekte olan ustann elinde bir testi (121a11) bulunmaktadr. Arabann n
ksmnda kk gm rengi sahan (121a10) ve altn rengi glbdan (121a9)
durmaktadr.
71 Kavaf: ucuz, zenmeden ve kalitesiz, basit ayakkab yapan veya satan esnaf anlamnagelmektedir. Bknz: Trk Dil Kurumu, a.g.e, s. 548.72 E.Atl, 1999, s.16273 izme: koncu diz kapaklarna kadar kan bir eit ayakkab anlamna gelmektedir. Bknz:Trk Dil Kurumu, 2005, s.239.74 Filr: pp terlik nevinden keli hafif ayakkab anlamna gelmektedir.(Bknz:C.E.Arseven, Sanat Ansiklopedisi, I.Cilt, stanbul, 1975,s.586.75
R.E.Kou, 1939, s.29.76 E.Atl, 1999, s.154.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
31/187
20
Onlarn getirdii hediyeler arasnda kap olarak tepsi (121a25), amdan,
buhurdan (121a4), glbdan (121a5), ibrik (121a8), leen-ibrii (121a20, 121a7) ve
kseler (121a5, 1216) bulunmaktadr. Bakrclarn hediyeleri olmasna ramen,
hediyeleri gm ve altndan yaplmtr. Kse ise porselendir; beyaz stne siyah
renkle kk be yaprakl iek ve noktalarla bezenmitir.
129b ve 130a varanda kuyumcular, balmumu satclar, baharatlarn alay
geidi tasvir edilmitir. 129b varanda atl koum takmlaryla ssl bir at zerinde
kuyumcular ustas grlr.77 (Resim 49.) Bu arabada altn fincan (129b1, 129b2,
129b4) ve gm fincan (129b2) durmaktadr.
130a varann sa alt kesinde, zerinde iki gm ibrik
(130a17,130a18) olan tepsiyi (130a28) tutan bir adamn geii tasvir edilmiitir.
(Resim 50.) Onun arkasnda buhurdan (130a14) ve glbdan (130a15) sralanan
tepsiyi (130a26) elleriyle tutarak yryen biri grlmektedir. amdan tutan adamn
hemen arkasnda gm leen (130a27) ve altn ibrii(130a16) tutan bir adamn
geii tasvir edilmitir. Onun arksnda iki gm kse (130a12,130a13) tutan bir
adam yrmektedir. Mum satclarnn arkasnda Bit Pazar esnaf vardr. Onlarn
hediyesi ift incili izme ve filr78 tepsiler (130a23-25) stndedir. Yanda, gm
tepsi (130a24) stnde gm buhurdan (130a11) ve gm glbdan (130a10)
hediye olarak hazrlayan adam durmaktadr. Vehbi, kalayclarn gm buhurdan,
gm glbdan79 getirdiini yazdna gre, bu adamn da kalayc esnafl olduu
sylenebilir.
Varan sol tarafnda Msrars esnafnn, arabada bir gemi ile geii
77 E.Atl, 1999, s.148.78
R.E.Kou, 1939, s.32.79 R.E.Kou, 1939, s.32.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
32/187
21
tasvir edilmitir. Onlar hediye olarak gm tepsiler, (130a21-22) marapalar (130a7-
8) ve ibrikle (130a6) birlikte baharat dolu mavi-beyaz tabaklar (130a1-
5,130a9,130a20) hazrlamlardr. Bu tabaklar ekil, byklk ve dekor olarak
birbirinden farkl deildir. Tek elle tutulabilecek kadar kk boyuta sahiptirler ve
kenarlar kk iek desenleriyle bezenmitir.
140a varanda ibriimciler80 , demirciler, gemiciler ve seraserclrr 81
gemektedir.82 (Resim 52.) Sa atl kede demircilerin gm tepsi (140a14) ve
kk altn sahanlar (140a6) hediye olarak hazrladklar grlr. Buradaki tepsinin
dekoru, dier sahnede bulunan tepsilere gre, daha net bir ekilde tasvir edilmitir;
kalp eklinde izgisel dekor dikkat ekicidir. Yanda kk gm kapakl sahan
(140a7) hazrlayan bir adam durmaktadr.
bal ejderha eklindeki arabann ardndan, stnde buhurdan(140a4) ve
glbdan(140a5) bulunan tepsiyi (140a14) tutan bir adam yrmektedir. Onun
yannda yine iki altn renkli marabay(140a2-3) tepsi (140a13) stne koyup geen
bir adam tasvir edilmitir. Bu hediyeler dier sahnelerdeki kaplarla benzerlik
gsterir; sadece bir porselen (140a8) deiiktir. Bu porselen biim olarak glbdana
benzer ve beyaz gvdesinin zerinde kk mavi desenler grlr. Bu tr bir rnek,
btn albmde sadece bu sahnede karmza kmaktadr. Vehbi, sandalclarn bir
fafurlu glbdan ve buhurdan, 2 gm maraba, gm srahi ve gm tepsi
getirdiklerini yazdna gre,83 bu porselen kabn sandalclarn hediyesi olduu
sylenebilir.
80 briim: kalnca bklm ipek iplik anlamna gelmektedir. Bknz: Trk Dil Kurumu, 2005,s. 47181 Serser: altn veya gm telle dokunmu bir eit kymetli kuma alamna gelmektedir.Bknz: F.Develliolu, 2007, s.93982
E.Atl, 1999, s.144.83 R.E.Kou, 1939, s.34.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
33/187
22
Bu varan ortasnda siyah renkli bir dev kukula bann stnde bir
sini(140a9) tutarak gemektedir. Onun ardndan, gm tepsilerin (140a10-12)
stnde altndan hayvanlar ve bir srahi(140a1) koyup geenler tasvir edilmitir.
163a varanda snnet dnde eker baheler yapanlar ayrca hayvanlar ve
baka yiyecekler de yapp getirenleri tasvir edilmitir.84 (Resim 53.) Krmz tavan
ve sar kenarl tepsiler(163a8-17) stnde ekerle yaplan eitli hayvanlarn yan sra
ii meyve, kuruyemi ve erezler dolu kseler85(163a1-7) grlr. Bunlar beyaz
renkli ve deseni olmayan alak ayakl kselerdir.
D-HEDYE SUNUM SAHNELER
Dn ve enliklerde hediyeler, bunlarn zellikleri, verili ekilleri ve
deerleri o devrin kltr hayatn, ihtiam ve zenginliini gstermesi asndan byk
nem tamaktadr.86 Bir bakma enlikleri dzenlemenin ana amalarndan biri,
yabanclardan gelecek armaanlarla byk varlklar edinmi yksek devlet
grevlilerinden alnan armaanlarla hazineyi zenginletirmek olmutur.87
Daha nce grdmz gibi, esnaf alay srasnda loncalar padiaha
armaanlar hazrlamtr. Bununla birlikte yerli, yabanc hkmdarlar veya bunlarn
elileri, yahut devletin ileri gelenleri88 de padiaha hediyeler verirdi.
26b ve 27a varann konusu, sadrazamn hediyelerini sunmasdr. Bu
84 E.Atl, 1999, s.132.85 E.Atl, 1999, s.132.86 M.Arslan, 1999, s.158.87
M.And, 1982, s.44.88 M.Arslan, 1999, s.159.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
34/187
23
varaklarda kumalar, saatler gibi hediyelerin yan sra mcevherli porselenler (26b1,
27a1, 27a2, 27a3) ve mcevherli srahi (26b2) de sunulduu grlr. (Resim 9, 10.)
Vehbi, adet ve ananeye gre, snnet dnnn bu ilk gn, ziyafetten
sonra bata sadrzam olmak zere devlet ricali ve erknn, III.Ahmed ile
ehzadelerine dn hediyelerini sunduunu, brahim Paann padiaha bir
mcevherli ini kse89 ve bir mcevherli billr srahi90 ve baka deerli eyalar
hediye ettiini yazmtr. Vehbinin anlattklarna gre, 26b varanda bulunan kse
ve srahinin brahim Paann verdii hediye olduunu tahmin edebiliriz. Acak 26b
varanda bulunan mcevherli srahi, atn rengindedir.
Vehbinin szn ettii mcevherli kse (26b1), beyaz stne sar, krmz,
mavi renkli mcevherle sslenmekle birlikte bir elle tutulabilecek kadar kktr.
27a varanda tasvir edilen kse (27a1) de buna benzer ekildedir.
zellikle dier kseler (27a2, 27a3) bu albmde hi grlmeyen deiik
formlara sahiptir Biimi srahiye benzer, fakat ziyafet sahnelerinde grdmz
sahan kadar byktr. Beyaz stne mavi ve sar renkli ieklerle sslenmitir ve
altn (yaldzl?) boynun ereveli alt kenarlarnda krmz renkli mcevherler grlr.
E-ADIRDAK KANDLLER
10b, 12b, 16b, 20b, 33b, 28b, 44b, 46b, 64b, 71b, 73b, , 97b, 107b, 115b,
120b varaklarnda gen-daire-gen ile oluturulan krmz ekilleri grebiliriz.
(Resim 2, 3, 4, 11, 15, 18, 19, 27, 31, 33, 41, 42, 44, 45.) Bunlarn adrlarn
89
R.E.Kou, 1939, s.17.90 R.E.Kou, 1939, s.17.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
35/187
24
etrafn sslenen kandiller olduu tahmin edilmektedir. Fakat adrlarn arka planda
braklmas ve sade izilmi nedeniyle bunlarn tam anlamyla ne olduunu anlamak
mmkn deildir. Sadece ekil olarak kandile benzemektedirler.
Aslnda 15 varak says verildii halde, bunlar tek sahne olarak saylabilir.
Hnkar otan evreleyen ve muhtemelen dokumadan yaplm elemanlar
zerindeki kandil tasvirlerinin dokumya ilenmi olduklar tahmin edilebilir.
F-ESK SARAYI ZYARET SAHNES
El yazmasndaki ilk sahne, enlikte barol oynayanlar tantmaktadr ve
enliin balamasndan 19 gn ncesini gsterir. 6b varann n plannda
bostanclardan Haseki Aa elinde bir buhurdanla (6b1) ilerlemektedir.91 (Resim 1.)
Buhurdan altndandr; dier sahnelerdeki buhurdanlarn elde tutulmasna
karlk, bu sahnede 3 iple tutulmaktadr. Ayrca buhurlar da tasvir edilmitir.
91 E.Atl, 1999, s.244.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
36/187
IV. KAPLARLA LGL TARHSEL BLGLER
Osmanl ariv belgelerinde (mutfak masraf, saym, muhallefat, hediye
defterleri gibi) sk sk isimleri geen kap trleri unlardr: Tabak, kse, skre, anak,
bardak, yatuk, badye92, kze (su testisi), ibrik, leen, buhurdan, glabdan, yekmrdi,
matara, kavanoz, srahi, fincan, fincan taba, ayakl anak, anberdan, memekdan
(tuzluk), iftar taba, ay ibrii, kumkuma, zemzemiye, tatl taba, meyvedan, orba
tas, tabe(tava), yayuk, yemek ka, hoab ksesi, erbet ksesi, hoab skresi,
erbet fincan. Bunlar; in porselenleri fafur/fafuri ya da merteban93 , znik
seramikleri, ini ya da Iznik, metal olanlar altun/sim, mcevherli olanlar murassa ve
Avrupa porselenleri de Saksonyakari/Bekari isimleriyle birbirlerinden ayrlmlardr.
Kumkuma, yayuk, yekmrdi gibi baz kap trlerinin biimleri tam olarak
bilinmemekle birlikte, genellikle bu kap trlerinin yemek kltrne uygun formlar
olduu dnlmektedir.94
Srnmelerin metinlerindeki kaplarn adlar, ariv belgelerinde geen
isimlerlerden daha azdr. Bu metinlerde enlikte verilen hediyeler arasnda baz
92 Badiye: Kaynakta baidye getii halde szlklerinde badiya olarak gemektedir. Badiya,aaz geni yayvan kap veya ine arap konulan byk kap anlamna gelmektedir.(Bknz:C.Dilin, Yeni Tarama Szl, Ankara,1983, s.22.)93 Merteban:Burmann Mertaban limanndan gemiye yklendikleri iin bu adla anlanseladon da denilen yeil renkli in porseleni anlamnda kullanlmaktadr.(Bknz: N.Erbahar,in Porselenleri, stnabul, 1984,s.8-9)94 A.Erdodu, 2000, s.63. Ayrca Bknz: N.Atasoy, 1989, s. 36-37.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
37/187
26
kaplarn zellikleri de belirtilerek, kap-kacak cinsinden malzemelere de yer
verilmektedir ki, bu kaplar unlardr: Kse (zeneb kse, fagfr kse, kse-i zer),
leen, leene, ibrik, srhi, matara, sahan, kupa, nukuldan, kadeh (devetaban
kadeh), kumkuma, sini, satl95, amdan.96
Srnme-i Vehbinin minyatrlerinde tasvir edilen kaplarn trleri ise
ariv belgeleri ve srnmelerin metinlerinde geen kaplardan daha snrldr. Daha
nce II.blmde belirtilen kap terimleri, malzemeleri, kullanmlaryla ilgili detler,
fiyat ve benzer bilgiler aktarlarak 18. yzyln kap kltr anlatlmaya allacaktr.
Bu kaplar arasnda sahan, tabak, kse, tas, buhurdan, glabdan, kandil, ibirik,
leen, bardak, fincan, kadeh, marapa, srahi, ie, testi, sini ve tepsi bulunmaktadr.
Sahan, iine yemek konarak sofraya getirilen tekerlek ve ukurca
mden tabak ve benzeri kapakl kaplar anlamna gelmektedir. Sahanlar bakr, gm
ya da porselenden retilirdi.97 Sahan terimi belgelerde ilk kez 16.yzyln balarnda
grlm ve 18.yzyln balarna kadar kesintisiz kullanlmtr.98
1640 tarihli Narh defterinde bakrcda satlan sahanlarn fiyatlar genel
olarak 17.yzyla ait bir fikir verebilir. (Bknz:TABLO.1)
95 Satl: 1.Tas, kova, 2. kk leen, 3.at sulama kovas anlamna gelmektedir. Bknz:F.Develliolu, 2007, s.921.
96 M.Arslan, 1999, s.1117.97
C.E.Arseven, 1975, IV.Cilt, s.1743.98 N.Atasoy, 1989, s.44
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
38/187
27
TABLO.1
Esr- Bakrcyn
Fiyat(Ake)
Maln Cinsi Birim Getirici MukimMertebani ve lengeri99 sahan vakyye100 110
Ayaklu sahan ve seferi sahan vakyye 100
Kurzadan 101 dme, fukara harc dibli
sahan
- bir vakyye gelr
vakyye 90
Bei bir yerde yenden dme kk sahan
bu cmle kastamonu ii olup ince ve hemvr
olursa
vakyye 120
-stanbul ii kaba yollu 100
102
Bakr sahanlar eski yemek sofralarnn vazgeilmez paralar idiler.103
Bunun yansra tun, pirin ve gm sahan da yaplrd. Evliya elebi
Seyahatnamesinde stanbul dkmeciba esnafnda tu sahanlar ve tu taslar
yapld yazldr. 104 Ayrca, 17.yzyl sonu ve 18.yzyl balarnda amdaki
resmi tereke kaytlarnda ini sahanlar da gemektedir.105 znik atleyelerinde de dz
99 Lengeri: bakrdan yayvan ve kenralar enli sahan veya tepsi anlamna gelmektedir.(Bknz: M.S.Ktkolu, 1983, s.354.)
100
Vakyye: okka, drt yz dirhemlik tart anlamna gelmektedir. 1 okka, 1284grlktr.(Bknz: F. Develliolu, 2007, s.1135.) Narh Defterlerinde bazen kabn aldyiyecek miktar okka, kyye ya da vakiyye(1.2828kg) olarak verilerek, hacmidolaysyla da boyutlar belirtilmitir.(Bknz: N.Atasoy, 1989, s.40-41)
101 Kurza: altn ve gm krntlar anlamna gelmektedir.(Bknz: F.Develliolu,2007,s.527.)
102 M.S.Ktkolu, Osmanlda Narh Messesesi ve 1640 tarihli Narh Defteri, stanbul,1983 , s.196.
103 .G.Kayaolu- E.Pekin, Eski stanbulda Gndelik hayat, 1992, stanbul, s.62.104 E.elebi, Evliya elebi Seyahatnamesi, 1996-2005, stanbul,I. Cilt, s.276.105 C.Establett-J.P.Pascual, amda 17.yzyl Balarnda Bardak, Tabak, ve kap kacak,
Soframz Nur Hanemiz Mamur Osmanl Maddi Kltrnde Yemek ve Barnak(ed.S.Faroqhi-C.Neumann), stanbul, 2006, s.219.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
39/187
28
dipli ve kenarl ya da kenarsz sahanlar retildii bilinir.106
1720deki snnet dnnde sefirlere karlan yemekler gm ve altn
sahanlarda sunulmutu. 107 Srnme- Vehbinin minyatrlerinde bulunan yemek
sahnelerinde bu sahanlara rastlanr. (Resim 54,55,56,57,58,59,60,61,62,63,64, izim
1.) 1539 ylnda yaplan snnet dnn de, bir ziyafet iin 800e yakn sahan
kullanlmtr.108
Tabak-Daire eklinde, kenarlar kalkka toprak, ini veya porselenden
yaplm olan yass yemek kabdr. Cinsine gre bakr tabak, gm tabak, ini tabak
ve porselen tabak olarak snflandrlmaktadr.109
1640 tarihli Narh defterine dayanarak ini veya porselenden yaplan
tabaklarn yaygn olduu tahmin edilebilir. (Bknz:TABLO.2)
(TABLO.2)
Esr- Fafurcuyn
Fiyat (Ake)
Maln Cinsi Birim Getirici Mukim
dane111 130
dane 100
Portakal110 tabak orta boy
-.daha aa boy
-.daha aas dane 70
kk emrdi Portakal tabak dane 130112
106 N.Atasoy, 1989, s. 43107 R.E.Kou, 1939, s.39.108 S.Tezcan, Bir Ziyafet Defteri, stanbul,1998, s.7-29109 C.E.Arseven, 1975, IV.Cilt, s.1886.110 Portakal (Portekiz) kayd varsa da aslnda in mal olup Portekizliler tarafndangetirildiinden bu isimle anlmaktadr.(Bknz: M.S.Ktkolu, 1983, s.75.)111
Dne: Tane anlamna gelmektedir.(Bknz:F. Develliolu, 2007, s.164)112 M.S.Ktkolu, 1989, s.203.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
40/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
41/187
30
Evliya elebi Seyahatnamesinde de fafuri tabak ve mertebani tabak
lar117 gemektedir. Sarayda altun ve gm sofra takmlarnn bulunmasna ramen
padiah da porselen tabakta et yerdi. 118 Srnme-i Vehbide de tabaklar
vardr.(Resim 65, izim 2.)
Kse-(Bo kap mnasna kavsa kelimesinden) Sulu eyler koymaya mahsus
iniden, porselenden, lmekten veya camdan yaplm ukur kaptr. orba ksesi,
hoaf ksesi gibi.119
Osmanl sofrasnda yemekten sonra gelen iecek olan hoaf, bardak ya da
fincanla deil ksede kakla iilirdi. DOhssonun eserinde hoaf geldii zaman,
srf hoaf iin kullanlan fildii kaklarn geldii ve herkesin ayn kseden bir ka
kak hoaf itii 120 anlatlmaktadr.
1640 tarihli Narh defterinde de anlatld gibi kseler bakrdan,billurdan ve
iniden yaplmaktadr. (Bknz:TABLO.3)
TABLO.3
Esr- Bakrcyn
Fiyat(Ake)
Maln Cinsi Birim Getirici Mukim
kapaksz kse vakyye 120
117 E.elebi, 1996, I.Cilt, s.231.118 J.B.Tavernier, 17.yzylda Topkap Saray (Ed.N.Sakaolu, ev.T.Tundoan), 2007,stanbul, s.143.119 C.E.Arseven, 1975, II.Cilt, s.971.120
M de M. DOhsson,18.yzyln Trkiyesinde rf ve Adetler.(ev.Z. Yksel), stanbul,tarihsiz, s.32.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
42/187
31
bu cmle kastamonu ii olup ince ve hemvr
olursa
-.stanbul ii kaba yollu vakyye 100121
Bah-i ki an cnib-i znik der esbb- efruht
kse,iki boy
-tl 7, umk 4 parmak-
dane 24
kse, bir buuk boy
-tl 7, arz 3,5-
dane 18
kse, bir boy
-tl 6,5 umk 3
dane 13122
Esr- ileciyan
Billur mzehheb nakl kapakl sultni
erbet ksesi
dane 25123
Evliya elebi Seyahatnamesinden mertebani, mcevher, fafuri ini
kselerin ziyafette ve dkkan sslenmekte kullanld anlalmaktadr. Srnme-i
Vehbide kseler vardr. (Resim 66,67, izim 3.)
Tas: ine her nevi sulu eyin konulduu ayaksz ve yuvarlak mden kaptr.
Su tas, hamam tas, orba tas, el tas gibi. Bunlarn topraktan olanlarna anak;
iniden, porselenden, zcacdan ve billrdan olanlarna ise kse denmektedir.124 Tas,
ekil olarak kseye benzer; Ayn ekilde cm ve tihtb- tasynda cm tas ve
121 M.S.Ktkolu, 1983, s.196.122 M.S.Ktkolu, 1983, s.311.123
M.S.Ktkolu, 1983, s.204.124 C.E.Arseven, 1975, IV.Cilt, s.1941.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
43/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
44/187
33
gmten bir sanat eseri saylacak kadar gzel ve tezyin ekillerde yaplm olanlar
vardr. Savatl olanlar ve renkli talarla tarsi edilmi bulunanlar da mevcuttur.
Buhurdanlarn altlarna bir de tabla konur ki buna buhurdan tablas denir. 129
Srnme-i Vehbide de buhurdanlar vardr.(Resim 68, izim 4.)
Glbdan: ine gl suyu konularak istenildii zaman damlatmaya veya
serpmeye mahsus az dar maden veya ini ie biiminde kap ki sallanarak ba
tarafndaki kk deliklerden gl suyu serpilir. 130 Srnme-i Vehbide de
glbdanlar vardr. (Resim 69, izim 5.)
Buhurdan ve glbdan koku vermeye yarayan kaplar olarak yemein
ardndan kullanlmtr. Glsuyu ve buhur, zellikle yemekten sonra kullanlan en
nemli kokulardr. Bu kokular iin hazrlanm porselen, tombak, gm veya cam
glbdan ve buhurdanlar, saray koleksiyonunda oka bulunmaktadr.131
17.yzylda Osmanl mparatorluunu ziyaret eden Tavernier, buhurdan ve
glbdan ile kokularn nasl ikram edildiine ilikin detayl bilgiler vermitir.
Sandklar akamber, misk, sarsabr kk ve sandal aac tahtasyla doludur. Yal ise
(en iyisi her zaman en yal olandr.) yarm kilosu bin eky bulan sarsabr kkleri
var. Trkler bu kklere ok para harcyorlar. Onlar ziyarete gittiinizde daha oturur
129 C.E.Arseven, 1975, I.Cilt,s.298-299.130 C.E.Arseven, 1975, II.Cilt,s.665.131 A.Erdodu, 2000, s.70.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
45/187
34
oturmaz ttn ubuu ve sarsabr kk ikram etmek detten. Bu ikram yle
yaplyor: Yal olup olmamasna ve dolaysyla da daha ok duman karp
karmamasna bal olarak, bu kkten bezelye ya da kk bir bakla tanesi iriliinde
bir para alnyor, slatldktan sonra bir eit buhurdanlk iindeki bir kzn stne
yerletirilerek herkese sunuluyor. kan gzel kokulu dumanla herkes sakaln,
kafasn ve hatta sarnn iini ttslyor; daha sonra herkes ellerini havaya
kaldrarak yksek sesle Elnendela(Elhamdlillah) yani Allaha kr diyor. Ama
buhurdanlktan nce, gelen konuklarn nemine gre altn ya da gm bir kap iinde
glsuyu getiriliyor. Glsuyu kab (glbdan) yaklak bir ayak (30cm.) boyunda; alt
blm yumuruk iriliinde ve yukarya doru kldka incelerek az kesiminde
kk parmak kalnlna iniyor. Ucunda, glsuyunun akt kk bir delik
bulunuyor; eller ve yz glsuyuyla slatldktan sonra, suyu kurutan ve salara, sakala
daha iyi sinen sarsabr dumanyla tts yaplyor.132
Saray dnda da varlkl evlerde de benzer merasim yaplmaktadr.
Ziyaretin sonuna doru hizmetinin bir elinde, iinde sarsabr yanan bir buhurdan,
dierinde glbdn ile ieri girip glbdndan misafirin mendiline biraz gl suyu
damlatrd. Eer sakal varsa bir eliyle kaldrarak sakalna da gl suyu srerdi. 133
132
J.B.Tavernier, 2007, s.90.133 M de M.DOhsson, tarihsiz, s.67.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
46/187
35
Glbdan ve buhurdann misafire ikram iin kullanlmas, Evliya elebi
Seyahatnamesinde de gemektedir. Bursaya gittii srada yaadklar u ekilde
anlatlmaktadr: Badet-tam Dilver Paaya mahss ksesiyle vir kse kaynar
kahve gelp bir demde yeklemeden n ederdi. Badeh buhr ve glb geldkde
glb n edp ryiha-i tayyibeden sonra buhrdnn kapan aup cmle teleri
tenvl etdne eli hayrn kalup eydr. 134
Bu merasim sadece erkekler iin deildi. Lady Monteque, davet edildiinde
kadn ev sahibi tarafndan ona da glsuyu ve buhur ikram edildiini yazmtr. 135
Glbdan ve buhurdan sadece misafirler iin kullanlmakla kalmayp cami ve
trbelerde koku vermek veya buralar sslenmek amacyla da kullanlmtr. Evliya
elebinin Hz.Eb Eyyb- Ensrnin trbesine ilikin gzlemler arasnda glbdan
ve buhurdanlar gemektedir. Ser-i sadeti tarafnda alem-i erfi ve cnib-i
erbaasnda olan sm zer erg ve emada- -nlar kanadiller ve dem kadd mukall
emadnlar zre em-i kfrler ve buhrdn- gna-gnlar ve klbdan-
mcevherler ile ml-ml bir kabr-i erfdir ve bunda olan hsn-i hat (ve) kelm-
izzetler meer stne-i Dldl-svr Esedullh- Ali keremullhi vechehunun
kabr-i erfinde ola.136
134 E.elebi, 1999, II.Cilt, s.189.135
Lady Monteg, ark mektuplar(ev. A.Refik), stanbul, 1933, s.71, 76.136 E.elebi, 1996, I.Cilt, s.171.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
47/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
48/187
37
15,000 kandil ve 10,000 kandil kutusu hazrland. 140 Srnme- Vehbinin
minyatrlerinde adr zerine ilenmi kandil deseni bulunmaktadr. (Resim
70,71,72,73,74. izim 6.)
(TABLO.5)
Esr- ileciyan
Fiyat(Ake)
Maln Cinsi Birim Getirici Mukim
Billr iki kuakl kandil-i kebir dane 8
kandil, orta boy dane 2stanbul ii sra kk kandil dane 1.5141
Bah-i lt- Huniciyn an Teneke-i hen
kandil-i iki kat dane 3
kandil-i srhi dane 8142
brik: El ykamak iin azar azar su dkmeye yarayan uzunca bir emzii
ve sap olan karnl ve ince boyunlu su kabdr. Trklerde ibrikler bilhassa el ykamak
ve abdest almak iin kullanlr. Bunlarn pimi topraktan, iniden, bakrdan,
gmten ve altndan, hatt camdan, yaplm olanlar vardr. brikler umumiyetle
leenleriyle beraber yaplrd.143 Srnme-i Vehbide de ibrikler vardr. (Resim 75,
izim 7.)
briin tanmnda el ykamaya mahsus kullanm n plana kmasna ramen,
140 R.E.Kou, 1939, s.8.141 M.S.Ktkolu, 1983, s.204-205.142
M.S.Ktkolu, 1983, s.322.143 C.E.Arseven, 1975, II.Cilt, s.766.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
49/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
50/187
39
Ayaklu leenin kibra mahss srahi ibrii
-bir vakyye gedikde-
-500 dirhem geldikde-
-1,5 vakyye geldikde-
vakkye
160
130105 145
Esr- ileciyan
Billr kk ibrik dane 3 146
1640 Narh defterinde geen ibriklerin fiyat listesine dayanarak abdest
ibriinin dnda kahve ibriinin de satn alnd tahmin edilmektedir. Ama yine de
ibriin tanmnda belirtildii gibi ibrik leenle birlikte satldna gre, el ykamada
daha ok kullanld da sylenilebilir. (Bknz.TABLO.6)
Leen: Madenden veya seramikten yaplm az ok geni, byk,
derinlii az su kabdr ki, ibrikten dklen su ile el ykand vakit bu kap elin altna
konularak kirli sular buna akard. Berber leeni, berberlerin tratan sonra ene ve
yz ykamak iin mterinin enesi altna tuttuklar genie kenarl leen bunun bir
kenarnda boyun ksmna intbak etmek iin ay eklinde kesik bir taraf vardr.147
Srnme-i Vehbide de leenler vardr. (Resim 76, izim 8.) Berber leeni kullanma
duruunun nasl olduu Srnme-i Vehbinin minyatrlerinde daha nce belirtilmitir.
(Bknz. Resim 35.) Ayrca, Srnme-i Vehbinin minyatrlerinde daha nce
145 M.S.Ktkolu, 1983, s.195-197.146
M.S.Ktkolu, 1983, s.204.147 C.E. Arseven, 1975, III.Cilt, s.1225.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
51/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
52/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
53/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
54/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
55/187
44
Evliya elebinin eserinde de bardaklarn hep inici ve mlekide retildii
belirtilmitir: .....bir tark-i min dah iki canibi serp iki yz elli aded krhne-i
sigl ve anak ve bardak ve mleki dkknlardr. Tn- mahtmdan ve tyn-
Kdhneden ve tn- Saryardan merebe ve kzeler ve srahler icd iderler kim
misli meer fagfur nide v znik nisinde ola...162 Esnf- eyvnc yani iniciyn:
Dkkn 100, nefert 300, prleri Hazert-i Abdlgaffr- Medendir kim Selmn
belin balamdr. Bu mlekilere pr olmdr. Bu eyvnclar dah anak ve kse ve
bardak sarmala bunlara dah pr olmdr. 163
Fincan: Kahve, ay veya st gibi iecekleri imeye mahsus topraktan,
iniden, porselenden, camdan, boynuzdan, d aacndan veya tahtadan yaplm
muhtelif ekillerde kulplu veya kulpsuz kk kselerdir. Bu kaselerin altlarna
konmak iin birer de tabaklar bulunmaktadr. Bu tabaklara fincan taba denir.
Kahve imeye mahsus olanlarna kahve fincan ve ay imek iin kullanlanlara ay
fincan denir.164 Srnme-i Vehbide de fincanlar vardr. (Resim 78, izim 10.)
Kahve 16.yzyln ikinci yarsndan itibaren hem evlerde hem de
162 E.elebi, 1996, I.Cilt, s.167.163
E.elebi, 1996, I.Cilt, s .287.164 C.E.Arseven, 1975, I.Cilt, s.591.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
56/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
57/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
58/187
47
(TABLO.9)
Esr- Fafurcuyn
Fiyat(Ake)
Maln Cinsi Birim Getirici Mukimdane 22
dane 14
rgl Portakal fincan
-.atla bir direkli olursa
-.atla iki direkli olursa dane 10
dane 42
dane 25
Bekdai Portakal fincan
-.atla bir direkli olursa
-.atla iki direkli olursa dane 15
dane 38
dane 20
Devrik azl ehne Portakal fincan
-.atla bir direkli olursa-.atla iki direkli olursa dane 10171
Bah-i ki an cnib-i znik der esbb- efruht
Fincan- alaca dane 2
Fincan- yeil dane 1,5 172
Narh Defterinde hep porselen fincanlarn fiyatlar belirtilmitir. Fiyat
tablosundan da anlalaca gibi ithal fincann fiyat znik malndan yaklak olarak
10 kat daha pahaldr.
Kadeh: Camdan veya billrdan kk bardaklara verilen isimdir.
Umumiyetle iki imeye mahsus olan ayakl veya ayaksz kk bardaklara da
denir.173
Marapa: Genellikle bakr veya benzeri metalden yaplan su imeye
171 M.S.Ktkolu, 1983, s.203.172
M.S.Ktkolu, 1983, s.311.173 C.E. Arseven, 1975, II.Cilt, s.891.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
59/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
60/187
49
(TABLO.10)
Esr- Bakrcyn
Fiyat(Ake)Maln Cinsi Birim Getirici Mukim
maraba , bu cmle kastamonu ii olup ince
ve hemvr olursa vakkye 120
-.stanbul ii kaba yollu vakkye 100
kastamonu ii srhi, boyu 6 rubu. boaz
ve dibi yalduzlu maraba dane 110
Saraya mahss ekme ayaklu maraba
-boyu 4 rubu 1 girih, devri 6 rubu, 225dirhem gelen- vakkye 100 178
Esr- ileciyan
Billur mzehheb nakl kapakl erbet
marabas
dane 25179
Evni-i Kalay
kalay ve kurundan maraba ve sir evniyapan yahudilerin stadiyyesi, kalay ve
kurun sahibinin olursa vakkye 7 180
Evliya elebi Seyahatnamesinde anak, bardak ve mlekilerin
dkkanlarnda amurdan ve iniden de marapalarn yapld anlatlmtr: Tn-
mahtmdan ve tyn- Kdhneden ve tn- Saryardan merebe ve kzeler ve
srahler icd iderler. 181 Esnf- eyvnc yani iniciyn... Bunlar dah taht-
178 M.S.Ktkolu, 1983, s.196-197.179 M.S.Ktkolu, 1983, s.204.180
M.S.Ktkolu, 1983, s.201.181 E.elebi, 1996, I.Cilt,s.167.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
61/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
62/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
63/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
64/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
65/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
66/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
67/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
68/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
69/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
70/187
V-SONU
Osmanl dneminde yaplan dn, snnet ve enliklerin amac, bir ynyle,
i ve d dnyaya kar devletin ve onun sembol olan padiahn stnlnn ve
ihtiamnn da sergilenmesidir. 210 Dn, ziyafet, enlik ve benzeri konularda
yazlan Srnmeler lkenin madd ve kltrel zenginliini ieren nemli grsel
kaynaklardr.
Srnme-i Vehbi, 1720 yllarnda yaplan bir snnet dnn btn
ihtiamyla ortaya koyarken, bir yandan da Osmanl ann mutfak kltrne ilikin
deerli gzlemlerde bulunma imkn salamaktadr. Minyatrl yazmalarda,
dnemin eitli kaplarn form ve renkleriyle birlikte ele alp incelemek mmkndr.
Dier yandan, Osmanl ana ait kimi tarihsel kaynaklarn incelenmesiyle,
Srnme-i Vehbinin minyatrlerine konu olan pek ok kabn isim, ilev ve
fiyatlarnn anlalabilmesi de mmkn hale gelebilmektedir.
Ziyafet sahnelerinde tasvir edilen kaplar, hi phe yok ki, Osmanl mutfak
ve sofra kltryle ilikilidir; bada kurup oturularak, sofradaki herkesin yerden
hafife ykseltilmi bir sininin ortasna konulan byk bir sahan ya da kseden
210M.Arslan, 1999, s. 175.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
71/187
60
yemek yemesi ve yemein ardndan buhurdan ve glbdanlarla buhur ve glsuyu
ikram edilmesi bu kltrn temel zelliklerinden biri olarak dikkati eker.
Sahnelere konu olan kaplarn renkleri, Osmanl anda, yasak olduu dnlen
gm ve altn kaplarla yemek yemenin geree pek de uygun dmediini
dndrmektedir.
Dier taraftan, yine minyatrlere konu olan kaplar arasnda, mavi-beyaz
porselenlerin de zellikle tercih edildii dikkati ekmektedir.
Srnmedeki hner sahneleri, sadece sergilenen eitli hner ve yetenek
oyunlarn deil, fakat hner gsterilerinde kullanlan eitli kaplar hakknda da bilgi
edinmemizi salamaktadr; gm maraba msabakas, kzebzn oyunu, ember
evrilmesi, direin tepesinde kahve dklmesi gibi. Hner sahnelerinde, ayrca,
ziyafet sahnelerinde grlmeyen fincanlar, marapalar, ieler ve kpler de tasvir
edilmitir. zellikle gnlk hayatta yiyecekleri korumak iin kullanlan ama zamanla
unutularak toplum hayatndan km kplerin ekil ve renkleri de bu sahnelerde
izlenebilmektedir.
Esnaf alay sahnelerinde grlen kaplar ise iki eittir; bunlardan ilki
esnaflar tarafndan retilen ya da kullanlan kaplardr; berberlerin leeni nasl
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
72/187
61
kullandn, bakrclarn kaplar nasl ilediklerini minyatrlere bakarak anlayabilme
imkn vardr. Bir dier kap ise, esnaflarn hediye olarak sunduklar rneklerdir;
bunlar arasnda gm veya altn leen, ibrik, buhurdan ve glbdanlar
bulunmaktadr. Esnaflarn kendi rnleri dnda bu tr lks ve pahal hediyeler de
sunmas, Osmanl andaki lks eyaya olan dknlk ve eilimler kadar,
18.yzylda bakent stanbulda belki de yaygn olan sanat modalar hakknda da
ipular vermektedir.
Buna karlk, Sadrazamn Padiaha hediye olarak sunduu mcevherli
porselen, esnaflarn hediyelerinden doal olarak ok farkldr.
Bu kap tasvirleriyle tarihsel kaynaklarn karlatrmas, 18.yzyln ilk
yarsndaki kap kltrnn baz zelliklerinin anlalabilmesini salamaktadr. Lle
Devri olarak da tannan bu yzylda, mparatorluun Avrupa kltrnn youn etkisi
altnda olduu bilinmektedir. Buna karlk, kulpsuz fincan, sini, buhurdan, glbdan
ve mavi-beyaz in porselenleri gibi kullanma eyalarna baklarak, 18.yzyln ilk
yarsnda hl eski geleneklerin srdrld de sylenebilir.
Bu tez, sadece Srnme-i Vehbideki kaplara ilikin gzlemlerle snrl
tutulmutur. Buna karlk, bu zengin ve renkli grsel kaynaa konu olan ayakkab,
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
73/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
74/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
75/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
76/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
77/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
78/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
79/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
80/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
81/187
RESM 2. 10b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
82/187
RESM 3. 12b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
83/187
RESM 4. 16b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
84/187
RESM 5. 20b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
85/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
86/187
RESM 7. 22a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
87/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
88/187
RESM 9. 26b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
89/187
RESM 10. 27a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
90/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
91/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
92/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
93/187
RESM 14. 31a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
94/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
95/187
RESM 16. 38b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
96/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
97/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
98/187
RESM 19. 46b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
99/187
RESM 20. 49b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
100/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
101/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
102/187
RESM 23. 53b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
103/187
RESM 24. 54a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
104/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
105/187
RESM 26. 60a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
106/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
107/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
108/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
109/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
110/187
RESM 31. 71b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
111/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
112/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
113/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
114/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
115/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
116/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
117/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
118/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
119/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
120/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
121/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
122/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
123/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
124/187
RESM 45. 120b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
125/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
126/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
127/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
128/187
RESM 49. 129b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
129/187
RESM 50. 130a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
130/187
RESM 51. 139b vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
131/187
RESM 52. 140a vara
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
132/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
133/187
21b18 21b19 21b20
21b21 21b22 21b23
21b24 21b25 21b26
21b27 21b28 21b29
21b30 22a1 22a14
RESM 54.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
134/187
22a15 22a16 22a17
22a19 22a20 22a21
22a22 22a23 30b4
30b5 30b7 30b8
30b9 30b12 30b13
RESM 55.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
135/187
31a3 31a4 31a5
31a7 31a9 31a10
49b7 49b8 49b9
49b10 49b11 50a5
50a6 68b3 68b3
RESM 56.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
136/187
68b4 68b7 68b9
68b11 68b12 69a3
69a5 69a6 69a9
69a10 69a12 69a13
85b3 85b4 85b6
RESM 57.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
137/187
85b8 85b10 85b11
86a3 86a5 86a7
86a9 121a10 122b2
122b3 122b6 122b7
122b9 122b10 122b13
RESM 58.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
138/187
122b14 123a3 123a4
123a6 123a7 123a9
123a10 123a12 123a13
RESM 59.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
139/187
21b7 21b13
22a12 30b14
31a6 49b6
49b12 68b15
69a1 85b7
RESM 60.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
140/187
86a6 122b14
122b11
RESM 61.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
141/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
142/187
64b3 64b4 64b5 140a6
140a7
64b1 64b2 64b6 64b7
RESM 63.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
143/187
108a8 108a9 108a10 108a11
108a12 108a13 163a1 163a2
163a3 163a4 163a5 163a6
163a7 163a8
RESM 64.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
144/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
145/187
30b10 31a13
50a8 68b8
69a2 85b13
86a12 123a1
123a8
RESM 66.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
146/187
21b1 21b11 26b1 27a1
30b2 31a12 49b2 49b5
50a3 121a5 121a6 130a12
130a13
RESM 67.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
147/187
22a7
21b4 72a3 72a4 73b3
121a2 121a4 130a11 140a4
130a14 74a6
6b1
RESM 68.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
148/187
22a6 22a8 130a10 130a15
21b3 21b12 72a1 72a2
74a8 108a1 108a2 108a3
120b11 121a1 121a3 140a5
RESM 69.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
149/187
10b1 10b2 10b3 10b4
10b5 10b6 10b7 10b8
10b9 10b10 10b11 10b12
10b13 10b14 10b15 12b1
12b2 12b3 12b4 12b5
RESM 70.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
150/187
16b1 16b2 16b3 16b4
16b5 16b6 16b7 20b1
20b2 20b3 20b4 20b5
20b6 20b7 20b8 20b9
20b10 20b11 26b3 26b4
26b5 28b1 28b2 28b3
28b4 28b5 33b1 33b2
RESM 71.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
151/187
33b3 33b4 33b5 38b1
38b2 38b3 38b4 44b1
44b2 44b3 44b4 44b5
44b6 46b1 46b2 46b3
46b4 46b5 51b1 51b2
51b3 51b4 51b5 53b1
53b2 64b8 64b9 64b10
64b11 64b12 64b13 71b1
RESM 72.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
152/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
153/187
115b2 115b3 115b4 115b5
115b6 120b1 120b2 120b3
120b4 120b5 120b6 120b7
RESM 74.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
154/187
73b4 74a1 74a2 74a3
74a7 121a7 121a9 130a16
74a5 130a6
RESM 75.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
155/187
73b5 74a10 74a11
74a12 74a13 76a2
76a3 121a20 130a27
RESM 76.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
156/187
121a14 121a15 121a16 121a17
121a18 121a19 121a21
RESM 77.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
157/187
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
158/187
54a1 50a7 73b1 84a1
121a8 130a7 130a8 130a17
130a18
60a1 67a1 69a11
RESM 79.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
159/187
22a4 30b1 30b3 30b16
85b12 68b1
21b2 21b5 21b10 22a9
22a11 22a13 22a18 26b2
30b6 30b15 31a1 31a8
31a11 49b1 49b3 69a15
RESM 80.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
160/187
86a1 86a8 140a1 140a3
49b4 50a2 50a4 123a2
21b17 68b5 68b10 68b13
69a8 74a4 85b2 86a10
123a5 123a11 140a2
RESM 81.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
161/187
39a1 39a2 39a3 39a4
39a5 39a6 39a7 39a8
39a9 39a10 39a11 39a12
39a13 39a14 39a15 39a16
39a17 83b1 83b2 83b3
RESM 82.
7/31/2019 Surname i Vehbi Deki Kap Tasvirleri the Descriptions of Vessels in the Surname i Vehbi
162/187
83b4 83b5 8