This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
> >< vwihgurU jI kI &qh]
mwisk p`qr
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr dw
P`gx nwnkSwhI sMmq 547AMk 2 ijld 93PrvrI 2016
lyK sUcI
kyNdrI lwiebRyrI kmytI Aqy sMcwlk lok sMprk ivBwg cMfIgVHdI ic`TI nM: l. s. v. (lwieb)-68/10258 imqI 20-6-67rwhIN srkwrI lwiebRyrIAW leI pRvwn hY[
zrUrI bynqIsMgqW dI shUlq ƒ mu`K-rKidAW SRomxI gurduAwrw pRbMDk
kmytI ny swihb sRI gurU gRMQ swihb jI dy pwvn ibrD srUpW dIsWB-sMBwl 'sRI gurU gRMQ swihb Bvn', gurduAwrw sRI rwmsr swihb(nzdIk gurduAwrw ShId gMj bwbw dIp isMG jI 'ShId') ivKykrn dw &Yslw kIqw hY[ pwvn ibrD srUp lY ky AweIAW sMgqWieQoN hI pwvn srUp vI pRwpq kr skdIAW hn[ so smUh sMgqW dIsyvw ivc ibnY hY ik auh sRI gurU gRMQ swihb jI dy pwvn ibrD srUpgurduAwrw sRI rwmsr swihb ivKy ilAwaux dI ikRpwlqw krn[
gurU-pMQ dw dws,sk`qr, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[
shwieqw
golfn AwPsY~t pRY~s, gurduAwrw rwmsr swihb, sRI AMimRqsr qoNSRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI leI idljIq isMG idljIq isMG idljIq isMG idljIq isMG idljIq isMG ipRMtr qypbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRIAMimRqsr qoN jwrI kIqw[
s`cKMf sRI hirmMdr swihb, sRI AMimRqsr dIpiv`qr mrXwdw
(mhInw P`gx)* ikvwV KulHx dw smW 2-45 vjy AMimRq vyly* kIrqn AwrMB 2-45 vjy AMimRq vyly* Awsw dI vwr dw kIrqn AwrMB 3-45 vjy svyry* pwlkI swihb sRI Akwl q^q swihb qoN c`lx dw smW 4-45 vjy svyry* pihlw hukmnwmw 5-15 vjy svyry* pihlI Ardws 5-45 vjy svyry* Awsw dI vwr dI smwpqI 6-45 vjy svyry* dUsrI Ardws qy hukmnwmw 6-45 qoN 7-00 vjy svyry* Swm ƒ sodru, rhrwis swihb dw pwT sUrj iCpx auprMq SurU huMdw hY[* hukmnwmw rwq ƒ smwpqI smyN 9-45 vjy rwq* s`cKMf sRI hirmMdr swihb qoN pwlkI swihb c`lx dw smW 10-00 vjy rwq* sRI Akwl q^q swihb ivKy phuMcx dw smW 10-15 vjy rwq* s`cKMf sRI hirmMdr swihb jI dy ikvwV K`ulHx qoN lY ky smwpqI qk AKMf kIrqn huMdw
rihMdw hY[* rwq sRI gurU gMRQ swihb jI dI svwrI jwx auprMq iek GMtw syvw qy sPweI Awid auprMq
ieSnwn krwaux dI syvw SrDwlU, syvwdwrW dy sihXog nwl krdy hn[* ieSnwn smyN iml ky pRymI ieSnwn krwauNdy hn Aqy nwl bVy hI pRym sihq rs-iBMnI sur ivc
gurbwxI dy Sbd gwien krdy hn[ ieSnwn Awid dI syvw krwaux auprMq ivCweIAW 'qysRI gurU gMRQ swihb jI dw isMGwsn sjw ky Ardws huMdI hY qy kVwh pRSwid dI dyg vrqdI hY[
* iPr iqMn-pihry dI cONkI dw kIrqn AwrMB huMdw hY[* s`cKMf sRI hirmMdr swihb jI dI ivckwrlI C`q Aqy guMbd ivc hr vkq AKMf pwT swihb
isAwlI ru`q dI krVI srdI ip`CoN bhwr iPrn 'qy P`gx dy mhIny ivc lok holIAW dy rMg-qmwiSAW rwhIN ^uSIAW mnwauNdy hn, pr P`gx ivc (aunHW jIv-iesqrIAW dy AMdr) AwqimkAwnMd pYdw huMdw hY, ijnHW dy ihrdy ivc s`jx-hrI prq`K Aw v`sdw hY, prmwqmw nwl imlx ivcshwieqw krn vwly sMq-jn imhr krky aunHW nUµ pRBU nwl joV idMdy hn, aunHW dw ihrdw (syj)suMdr bx jWdw hY, aunHW nUµ swry hI suK pRwpq ho jWdy hn, iPr du`KW leI (aunHW dy ihrdy ivc) ikqyrqw QW nhIN rih jWdI [ aunHW jIv-iesqrIAW dI mno-kwmnw pUrI ho jWdI hY, jdoN aunHW ƒ hrI-pRBU Ksm iml pYNdw hY, auh sqsMgI shylIAW nwl rL ky goivMd dI is&iq-swlwh dy gIq Alwp kyAwqimk AwnMd pYdw krn vwlI gurbwxI gWdIAW hn[ prmwqmw vrgw koeI hor, aus dI brwbrIkr skx vwlw koeI dUjw aunHW ƒ ikqy id`sdw hI nhIN[
aus prmwqmw ny (aunHW sq-sMgIAW dw) lok-prlok svwr id`qw hY, aunHW nUµ (AwpxycrnW ivc ilv-lInqw vwlI) AYsI QW b^SI hY, jo kdy foldI hI nhIN[ prmwqmw ny sMswr-smuMdr qoN aunHW nUµ (h`Q dy ky) r`K ilAw hY, jnmW dy gyV ivc muV aunHW dI dOV-B`j nhIN huMdI[
hy nwnk! (AwK-) swfI iek jIB hY, pRBU dy AnykW hI gux hn (AsIN aunHW nUµ ibAwnkrn jogy nhIN hW, pr) ijhVy jIv aus dI crnIN pYNdy hn, (aus dw Awsrw q`kdy hn) auh(sMswr-smuMdr qoN) qr jWdy hn[
P`gx dy mhIny ivc (holIAW Awid iv`coN AnMd l`Bx dy QW) sdw aus prmwqmw dIis&iq-swlwh krnI cwhIdI hY, ijs nUµ (AwpxI vifAweI krvwaux dw) rqw-Br BI lwlc nhINhY (ies ivc swfw hI Blw hY) ]13]
Plguix AnMd aupwrjnw...Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie]Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie]Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie]Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie]Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie]
sMq shweI rwm ky kir ikrpw dIAw imlwie]sMq shweI rwm ky kir ikrpw dIAw imlwie]sMq shweI rwm ky kir ikrpw dIAw imlwie]sMq shweI rwm ky kir ikrpw dIAw imlwie]sMq shweI rwm ky kir ikrpw dIAw imlwie]
s yj s uhwvI srb s uK h u ix d uKw nwhI jwie]s yj s uhwvI srb s uK h u ix d uKw nwhI jwie]s yj s uhwvI srb s uK h u ix d uKw nwhI jwie]s yj s uhwvI srb s uK h u ix d uKw nwhI jwie]s yj s uhwvI srb s uK h u ix d uKw nwhI jwie]
ieC p unI vfBwgxI vr u pwieAw hir rwie]ieC p unI vfBwgxI vr u pwieAw hir rwie]ieC p unI vfBwgxI vr u pwieAw hir rwie]ieC p unI vfBwgxI vr u pwieAw hir rwie]ieC p unI vfBwgxI vr u pwieAw hir rwie]
hir jyhw Avru n idseI koeI dUjw lvY n lwie]hir jyhw Avru n idseI koeI dUjw lvY n lwie]hir jyhw Avru n idseI koeI dUjw lvY n lwie]hir jyhw Avru n idseI koeI dUjw lvY n lwie]hir jyhw Avru n idseI koeI dUjw lvY n lwie]
sMswr swgr qy riKAnu bhuiV n jnmY Dwie]sMswr swgr qy riKAnu bhuiV n jnmY Dwie]sMswr swgr qy riKAnu bhuiV n jnmY Dwie]sMswr swgr qy riKAnu bhuiV n jnmY Dwie]sMswr swgr qy riKAnu bhuiV n jnmY Dwie]
ijhvw eyk Anyk gux qry nwnk crxI pwie]ijhvw eyk Anyk gux qry nwnk crxI pwie]ijhvw eyk Anyk gux qry nwnk crxI pwie]ijhvw eyk Anyk gux qry nwnk crxI pwie]ijhvw eyk Anyk gux qry nwnk crxI pwie]
Plguix inq slwhIAY ijs no iqlu n qmwie]13]Plguix inq slwhIAY ijs no iqlu n qmwie]13]Plguix inq slwhIAY ijs no iqlu n qmwie]13]Plguix inq slwhIAY ijs no iqlu n qmwie]13]Plguix inq slwhIAY ijs no iqlu n qmwie]13]
isKW dIAW BwvnwvW nUM Tys!is`K kOm dw ieiqhws kurbwnIAW BirAw hY[ smyN-smyN is`KW v`loN id`qIAW ShwdqW dI
&ihirsq lMmI hY[ kurbwnI dw jzbw is`KW nUM AwpxI ivrwsq iv`coN imilAw hY[ is`K Drm dysMsQwpk sRI gurU nwnk dyv jI ny ies pMQ dy pWDIAW nUM sucyq kIqw sI ik ies mwrg 'qy c`lxleI kurbwnI hI pihlI Srq hY Aqy is`KW ny vI sdw gurU hukmW 'qy c`lidAW Awpxy Awp nUMkurbwnI leI iqAwr r`iKAw[ ieiqhws swKI hY ik is`K hmySW hI dyS dI ^wqr Awpxw-Awpwvwrn leI mohrI rhy hn[ dyS dI r`iKAw Aqy AwzwdI leI bhwdr is`K kOm ny AnykW kurbwnIAWdy ky ieiqhws isrijAw hY[
s`cKMf sRI hirmMdr swihb rUhwnIAq dy AsQwn hn[ smu`cI mnu`Kqw nUM rUhwnI SkqIdyx vwly ies pwvn piv`qr AsQwn auqy mnu`Kqw dy duSmxW v`loN AwpxI mMd qy bOxI soc qihqsmyN-smyN 'qy hmly kIqy gey[ ienHW hmilAW qoN bwAd vI is`K kOm hmySW cVHdI klw ivc rhI Aqysrb`q dy Bly dI locw r`KdI rhI hY[ ieiqhws gvwh hY ik AnykW sMktW iv`coN jyqU bx ky lMGI is`KkOm ny kdI vI mnu`Kqw nwl AinAW nhIN kIqw, sgoN mn ivc mnu`KI hmdrdI dI Bwvnw r`KdIieh kOm mnu`Kqw dI shwieqw leI sdw mohrI ho ky in`qrI hY[ ies dI imswl vjoN kudrqI AwPqWsmyN is`K kOm v`loN inBweIAW syvwvW nUM vyiKAw jw skdw hY[ auqrwKMf, jMmU-kSmIr qy nypwl ivKykudrqI kropI dI mwr J`ldy lokW dI ibnHW iksy Byd-Bwv dy m`dd krn nwl is`KW dw Aks ivSvBr ivc auBirAw hY[ ieh mnu`KI m`dd is`K kOm ny Awpxy gurU swihbwn dIAW is`iKAwvW dI rOSnIivc kIqI, ijs ny is`D kr id`qw ik is`K kOm mnu`Kqw dI inrsvwrQ syvw krn ivc sB qoN A`gyhY[
pr mnuKqw leI syvw-Bwv r`Kx vwlI is`K kOm A`j keI vMgwrW dy rUbrU hY[ is`KW nUM dyS-dunIAW AMdr AwpxI hoNd leI sMGrS krnw pY irhw hY[ is`K BwvnwvW nUM Tys phuMcwaux vwlIAWGtnwvW Aksr vwpr rhIAW hn[ qwzw Gtnw dI g`l krIey qW lMGI 26 jnvrI nUM gxqMqrqwidvs smyN pryf ivc is~K rYjImYNt nUM Swiml nhIN kIqw igAw, jdoN ik 2015 dy gxqMqrqwidvs smyN AmrIkw dy rwStrpqI imstr brwk Ebwmw dy pryf ivc Swiml hox smyN brgyf Aw&gwrf rYjImYNt dy nwl is~K rYjImYNt nUM sWJy qOr 'qy 'bYst mwricMg koNtIjYNts AYvwrf' id~qw igAwsI[ hmySW is`K rYjImYNt dsqwrW nwl pryf dI Swn bxdI rhI hY[ h`d qW audoN hoeI jdoN pryfivc Swiml POj dy iqMn AMgW (jl sYnw, Ql sYnw qy hvweI sYnw) dIAW v~K-v~K tukVIAW dIAgvweI vI iksy is~K APsr nUM nhIN sONpI geI, jdik BwrqI POj dy iqMnW AMgW ivc is`KA&srW dI igxqI 30 PIsdI qoN vDyry hY[ is`KW nwl ieh ivqkrw gLy qoN nhIN auqr irhw,ikauNik is`KW v`loN AwzwdI dI lVweI ivc 80 PIsdI qoN v`D kurbwnIAW dyx dw lwswnI ieiqhws
hY[ ieh aus smyN kIqw igAw jdoN PrWs dy rwStrpqI auQy mOjUd sn[ PrWs dy skUlW ivcdsqwr dy mu~dy nUM lY ky is`K lMby smyN qoN sMGrS krdy Aw rhy hn[ iesy qihq is~KW dI isrmOrsMsQw SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN 21 jnvrI 2016 nUM Bwrq dy pRDwn mMqrI sRI nirMdrmodI nUM p~qr ilK ky is~KW nUM PrWs ivc drpyS sm`isAwvW dw h`l k~Fx leI PrWs dyrwStrpqI &rWsovw ElWd nUM imlx dI ie`Cw jwihr kIqI geI sI[ jdoN is`K dsqwr dI mhwnqwnUM iksy ivdySI mulk dy muKI A~gy pyS krn leI Xqn kr rhy sn qW kyNdr srkwr ny dyS dI kOmIpryf iv`coN dsqwr nUM Alop kr id`qw[ ieh ivqkry BirAw vrqwrw hY[
isrlyK ivc AsIN is`KW dIAW BwvnwvW nUM Tys dI g`l kIqI hY[ ipCly smyN ivc sRI gurUgRMQ swihb dI byAdbI dIAW GtnwvW nUM vI iesy lVI ivc r`iKAw jw skdw hY[ ies ivc koeI S`knhIN hY ik sRI gurU gRMQ swihb is`K kOm dy ieSt hn pr ieh vI s`c hY ik gurbwxI dI ivcwrDwrwsmu`cI mnu`Kqw nUM sWJw aupdyS idMdI hY[ gurbwxI AMdr sWJIvwlqw dw aupdyS idRVH krvwieAwigAw hY[ ivSv-BweIcwry dy srbp`KI kilAwx leI gurbwxI dw pwvn sMdyS srb`q dy Bly dIBwvnw pRgt krdw hY[ kihx dw Bwv hY ik gurbwxI smu`cI mwnvqw nUM hI Awpxy klwvy ivc lYNdIhY Aqy mnuK dy jIvn nUM burweIAW qoN vrj ky jIvn dy shI rsqy dI soJI krvwauNdI hY[ prMqU duKdpihlU ieh hY ik mnu`Kqw nUM ijMdgI bKSx vwly ies pwvn piv`qr gRMQ dI hI byAdbI dIAWGtnwvW vwpr geIAW[ Aijhw kwrw koeI DrmIN mnu`K nhIN kr skdw, sgoN koeI mnu`Kqw ivroDIsoc r`Kx vwlw hI AijhI iGnwauxI hrkq kr skdw hY[ ienHW duKdweI GtnwvW kwrn is`K kOmdw pIV-pIV hoxw kudrqI sI[
hor g`l krIey qW Ajy ienHW GtnwvW dIAW KbrW dI isAwhI vI nhIN su`kI sI ik s`cKMfsRI hirmMdr swihb ivKy ifaUtI inBwA rhy syvwdr nUM bwhroN AweI golI l`gx dw mwmlw swhmxyAw igAw[ ieQy hI bs nhIN, iesy qrHW dI Gtnw sRI mukqsr swihb dy gurduAwrw swihb ivKy vIvwpr geI[ ies dy nwl hI v`K-v`K QwvW 'qy is`K isDWqW Aqy rihq mrXwdw nwl CyV-CwV brWvI swhmxy AweIAW[ dubeI dy ie`k gurduAwrw swihb ivc Ardws dy pRMpirk srUp nUM ivgwVn dImnm`qI kwrvweI nUM AMjwm dyxw, ies qoN kuJ idn bwAd dubeI ivKy hI AMimRq iqAwr krn dImrXwdw nUM qbdIl krnw, soSl mIfIAw 'qy is`KW dy sMjIdw msilAW sbMDI Awp-muhwrw it`pxIAW,is`KW nwl joV ky bxwey jWdy B`dy cutkly Awid AnykW imswlW hn, jo icMqwjnk hn[
svwl pYdw huMdw hY ik kI is`KW dIAW BwvnwvW nUM qwr-qwr krn vwlIAW AijhIAWGtnwvW iksy socI smJI cwl dw ih`sw qW nhIN hn[ ikDry Aijhw qW nhIN hY ik is`K ivroDISkqIAW is`KW AMdr qlKI Bry hwlwq pYdw krky Awpxy muPwd is`D krnw cwhuMdIAW hox[ iessbMD ivc kOm nUM suihrdqw, sMjIdgI Aqy hlymI qoN kMm lYx dI v`fI zrUrq hY[ ies leI is`K kOmnUM sucyq rihxw pvygw qW jo kOmI ie`kjutqw nUM qwr-qwr krn vwlIAW SkqIAW dIAW cwlW kdy vIkwmXwb nw ho skx[
*pRDwn, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[
-jQydwr Avqwr isMG*
is`K Drm dI Biv`K-muKI phuMc leI v`K-v`K sMsQwvW ijvyN sMgq, pMgq qy Drmswl AwidsQwpq hoeIAW[ Drmswl dI sMsQw ny sRI gurU nwnk dyv dy smyN qoN AwrMB ho ky gurduAwrw swihbqk dw s&r qYA kIqw[ gurduAwrw swihbwn dy pRbMD Aqy syvw-sMBwl pRqI is`K hmySW cyqMn rihMdyhn Aqy jd kdy vI gurduAwrw pRbMD 'c KwmIAW AweIAW qW aunHW qoN inzwq idvwaux leIj is`KWny hmySW iekjut ho ky Xqn kIqy hn[ gurU-GrW nUM Aijhy hI inGwr qoN mukq krvw ky gurmiqAnuswrI pRbMD clwaux dy XqnW nMU is`K ieiqhws ivc "gurduAwrw suDwr lihr" dy nW nwl jwixAWjWdw hY[
mhwrwjw rxjIq isMG ny Awpxy rwj dOrwn gurduAwrw swihbwn dy nwm zmInW qy jgIrWAwid lgvweIAW Aqy gurduAwrw swihbwn dIAW nvIAW iemwrqW vI iqAwr krvweIAW prgurduAwrw swihbwn dy pRbMD nMU pMQk pRbMD hyT lYx leI koeI aucycw Xqn nw kIqw[ AMgryzI rwj'c gurduAwrw pRbMD ivc ivgwV Awauxy SurU ho gey Aqy pRbMD ivc is`DI d^l-AMdwzI hox l`gI[gurduAwirAW dy pRbMDk mnmwnIAW Aqy gurmiq ivroDI kwrvweIAW krn l`g pey[ ies nwl is`KW'c ros qy roh pYdw ho igAw Aqy iesy ros ny 'gurduAwrw suDwr lihr' nMU jnm id`qw, ijs ivc isMGWnUM BwrI kurbwnIAW dyxIAW peIAW[ ies lihr dy dOrwn is`KW v`loN gurduAwrw sRI nnkwxw swihbdy pRbMD 'c suDwr ihq gurduAwrw swihb nUM mhMqSwhI qoN Awzwd krvwaux leI SWqmeI ros pRgtkrn leI PrvrI 1921 nMU iek`qr hoey is`KW dy kqlyAwm dI Gtnw nMU 'ShIdI swkw sRI nnkwxwswihb' vjoN jwixAw jWdw hY[
sRI nnkwxw swihb 'qy kwbj mhMq nrwiex dws gurmiq ivroDI kwrvweIAW kwrn bhuqbdnwm ho cu`kw sI[ Agsq 1917 eI: ivc ies mhMq ny gurmiq dy ault gurduAwrw jnmAsQwn kol kMjrIAW dw nwc krwieAw, ijs dw sMgqW ny bhuq burw mnwieAw[ A^bwrW ivc vI^brW CpIAW, isMG sBwvW ny ros mqy pws kIqy qy srkwr qoN mhMq nMU htwaux dI mMg kIqI geI[1918 eI: ivc isMD dw rihx vwlw ie`k irtwier A&sr sRI nnkwxw swihb dy drSnW leIAwpxy pirvwr nwl AwieAw qW mhMq ny aus dy pirvwr nwl dur-ivvhwr kIqw[ AijhIAWhrkqW qoN lok qMg Aw cu`ky sn Aqy aunHW dy sbr dw AMq ho cu`kw sI[ AkqUbr 1920 eI. ivcizlHw SyKUpurw dy ipMf DwrovwlI ivKy iek sjy dIvwn ivc sMgqW dy iek`T 'c sRI nnkwxw swihb dypRbMD dy suDwr leI mqw pws kIqw, ijs dI jwxkwrI mhMq nMU vI phuMc geI sI[ ies leI aus ny
AMgryz p`KI A^bwrW ny is`KW ivru`D pRcwr kIqw qy sRI nnkwxw swihb ivKy vwpry ies ShIdI swkynMU iPrkU dMgy qy bdAmnI dI kwrvweI d`sx dw koJw Xqn kIqw[
EDr srkwr ny is`KW dy A`QrU pMUJx leI sRI nnkwxw swihb dy swky dy doSI mhMq nrwiexdws qy aus dy kuJ guMifAW ivru`D muk`dmw clwieAw[ 12 AkqUbr nMU Adwlq ny mhMq qy aus dy 7swQIAW nMU PWsI dI szw id`qI, 8 kwqlW nMU kwly pwxI dI qy 16 nMU 7-7 swl dI kYd hoeI 16AwdmIAW nMU sYSn j`j ny brI kr id`qw[ hweIkort ivc ApIl kIqy jwx kwrn AMq aus dI szwGtw ky kwlypwxI dI kr id`qI[ kyvl iqMn doSIAW nMU PWsI dI szw kwiem rhI, bwkI dy swry brIkr id`qy gey[
sRI nnkwxw swihb dy swky ny is`K jgq 'c roh qy joS pYdw kr id`qw[ is`K sMgqW ny smUhgurduAwrw swihbwn nMU pMQk pRbMD hyT ilAwaux leI kmrk`sy kr ley[ ies lihr ny gurduAwrwpRbMDW ivc gurmiq mrXwdw dI ieksurqw dw muF bMinHAW jo ies swky qoN pihly kdy soicAw vI nhINigAw sI[ Kwlsw pMQ dI ies ij`q ny is`K jgq dI iek AijhI kyNdrI sMsQw nMU jnm dyx ivcAihm BUimkw inBweI, ijs nwl Biv`K ivc gurduAwrw swihbwnW dw smucw pRbMD is`K sMgqW dy cuxyhoey muKIAW dy h`QW ivc sur`iKAq hoieAw[ is`K sMgqW dy Aijhy suihrd XqnW sdkw A`j jmhUrIFMg nwl is`K sMgqW dy cuxy hoey numwieMidAW v`loN gurDwmW dy pRbMD nUM gurmiq AnuswrI clwieAw jwirhw hY[
ibjlI dy srkt Swrt hox kwrn A`g l`gx nwl sRI gurU gRµQ swihb jI dy pwvnsrUp Agn-Byt ho jwx dIAW ^brW bhuq hI duKdweI, icµqwjnk qy ihrdyvyDk hn[mrXwdw Anuswr sRI gurU gRµQ swihb jI dI syvw-sµBwl qyy Adb-siqkwr bhwl r`Kx leIsmu`cy is`K BweIcwry ƒ sucyq rihxw cwhIdw hY[ AijhI koeI mµdBwgI Gtnw nw vwpry, iesleI gurduAwrw swihb dy Aµdr Aqy suK-Awsn AsQwn iv`c DU&, lweItW, p`Ky Aqy ibjlIdIAW sjwvtI lVIAW audoN q`k hI jgweIAW jwx, jd qIk koeI ingrwn hwzr hovy[gurduAwrw swihb dy ikvwV bµd krn smyN DU&/Agrb`qI Aqy ibjlI dw myn-siv`c Awidbµd kr dyxy cwhIdy hn[ gurduAwrw swihb dy Aµdr Aqy suK-Awsn AsQwn dI ibjlI dIsmu`cI iPitµg qs`lIbKS kIqI jwvyy[ izAwdw grmI Aqy qyz hvwvW Awid c`lx smyNAksr hI qwrW Swrt ho jWdIAW hn, ies leI gurU-GrW dy pRbµDk, gRµQI isµG Aqy syvwdwrsRI gurU gRµQ swihb jI dy Adb-siqkwr ƒ XkInI bnwaux leI hmySw suucyq ho ky pihrydwrIlwzmI bxwaux[ hr gurU-Gr iv`c A`g buJwaU jMqr lgwaux dw ivSyS pRbMD kIqw jwvy[ingrwnI leI gurU-GrW ivc sI.sI.tI.vI. kYmry vI lgwey jwx[
gurduAwrw pRbMDkW dy iDAwn ihqgurU-GrW ivc Ag buJwaU jMqr qy sI.sI.tI.vI. kYmry
lgwey jwx Aqy pihrydwrI lwzmI kIqI jwvy
sk`qr,sk`qr,sk`qr,sk`qr,sk`qr,
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[
ivc ShId Aqy zKmI ho cukI sI[ jQy dy bcy hoey isMG gurduAwrw it`bI swihb qoN gurduAwrw gMgsrswihb v`l ƒ vDx lgy, pr GoV-svwr PojI dsiqAW ny aunHW dw rwh rok ilAw[ bcI hoeI sMgqAqy isMGW ƒ igR&qwr kr ilAw igAw[ jYqo ivc vwpry ies duKdweI kWf dI br cwry pwsy jMgldI A`g vWg PYl geI[ jYqo dy morcy dOrwn vwprI ies iBAwnk Gtnw ny is`KW dy mnW ivc joS ƒhor pRcMf kIqw[
ies qoN bwAd vI sRI Akwl q^q swihb qoN 500-500 isMGW dy jQy jWdy rhy[ jQy Byjxdw islslw audoN q`k c`ldw irhw, jdoN qk AMgryz srkwr ny isMGW ƒ sRI AKMf pwT swihb SurUkrn dI iejwzq nw dy id`qI[ AMq 21 julweI 1925 eI: nUM sRI AKMf pwTW dI lVI AwrMB kIqIgeI[ ies qrHW srkwr ƒ isMGW dy jzby Agy Jukxw ipAw Aqy ^wlsy dI ij`q hoeI[
pusqk 'jYqo morcy dy A`KIN if`Ty hwl' (pRkwSk: is`K ieiqhws rIsrc borf, SRomxIgurduAwrw pRbMDk kmytI) Anuswr ies ShIdI jQy ivc ih`sw lYx vwly isMGW nUM jQy dy muKI jQydwraUDm isMG vrpwl ny qurn qoN pihlW jo sMboDnI Sbd khy, aus dw ie`k-ie`k Sbd hlUxw sI,
jIvn-jwc dI g`l Xwd AwauNidAW iDAwn keI pRkwr dIAW jIvn-jwcW v`l jWdw hY[mnoivigAwnI iek hor qrHW dI jIvn-jwc dI g`l kr irhw hY Aqy srIr-ivigAwnI iksy hor qrHWdI[ smwj-SwsqrI iksy hor qrHW dI jIvn-jwc d`s irhw hY Aqy ArQ-SwsqrI iksy hor BWqdI[ ieQy sihj-suBwA hI mn ivc ieh suAwl au~Tdw hY ik sRI gurU gRMQ swihb jI ivc drsweIjIvn-jwc dw bwkIAW nwloN kI vKryvW Aqy kI ivSySqw hY? auprokq jIvn-jwcW nwl aus dw kIirSqw hY? kI ienHW jIvn-jwcW ivc iksy pRkwr dI vrg-vMf dI sMBwvnw hY? vrg-vMf dy suAwlƒ AsIN 'hW' ivc svIkwr krdy hoey iek kMm-clwaU vrg-vMf kr skdy hW[ ieQy Sbd 'kMm-clwaU' v`l iDAwn dI loV hY ikauNik ieh vMf AMiqm rUp ivc qs`lIb^S nhIN AwKI jw skdI[AsIN hyTW kIqI vMf ivc iek vrg dy dUjy vrg ivc AMiSk q`qW dI hoNd qoN cyqMn hW[
sRI gurU gRMQ swihb jI dI jIvn-jwc ƒ AsIN Dwrimk jIvn-jwc AwK skdy hW qy bwkIau~pr vrixq jIvn-jwcW ƒ AsIN Drm-inrp`K jIvn-jwcW dy vrg ivc r`K skdy hW[ dohWpRkwr dIAW jIvn-jwcW dy AwpsI vKryvyN qy irSqy ƒ vI smiJAw jw skdw hY[ Dwrimk jIvn-jwc ƒ AsIN pUrn ibrqI vwlI jIvn-jwc AwK skdy hW Aqy Drm inrp`K ƒ KMifq ibrqIvwlI[ Drm, jIvn dw AMiqm vwsqw (Ultimate Concern) hox krky jIvn dI smucqw (Totality)nwl juiVAw hoieAw hY, prMqU au~pr vrixq ivigAwn, jIvn dy iksy iek p`K nwl juVy huMdy hn[ies dw Asr ieh huMdw hY ik Aijhy ivigAwnW 'qy AwDwrq jIvn-jwc mn`uKw jIvn dy iksy iekp`K dI AgvweI krn dy hI smr`Q huMdI hY jdoN ik Dwrimk jIvn-jwc smucy jIvn ƒ hI syD idMdIhY[ ieQy ienHW jIvn-jwcW dw prspr irSqw vI sp`St huMdw hY[ Dwrimk jIvn-jwc smu`cqwnwl sMbMiDq hox krky swrIAW dUjIAW jIvn-jwcW ƒ vI AwpxI pUrn ibrqI vwlI idRStI dyAwDwr 'qy Awpxy klwvy ivc lYNdI hY[ Drm-inrp`K ivigAwn vI AMiSk jIvn-jwc inrDwrqkridAW smu`cqw ƒ AMiSk rUp ivc svIkwr krdy hn[ ienHW dy AwpsI guMJldwr irSqy krky hIAsIN AwpxI auprokq vrg-vMf ƒ kMm-clwaU ikhw sI[ Yr auprokq ivsQwr ieQy swfI kyNdrIsm`isAw nwl is`Dy qOr 'qy sMbMiDq nhIN[ ies ƒ Swml krn dw swfw AwSw AwDuink SMikAWBrpUr mn ƒ AwpxI kyNdrI sm`isAw v`l Awpxy nwl lY jwx qoN v`D kuJ nhIN[
ies leI hux AsIN AslI sm`isAw v`l prqdy hW[ sRI gurU gRMQ swihb jI AnuswrjIvn-jwc bwxI ivc inSicq AwdrS-isDI leI pRvwinq jIvn-Aml hY[ Dwrimk jIvn-jwcbwry AsIN au~pr sMkyq kr Awey hW ik ieh KMfwrQ (view) idRStI ƒ nhIN, sgoN srbwrQ (vision)idRStI ƒ Awpxw AwDwr bxwauNdI hY ijs dw vwsqw jIvn dy iksy iek p`K nwl nhIN sgoN smUihkjIvn nwl hY[ iesy kwrn sRI gurU gRMQ swihb ivc mn`uK dI iksy iek p`K dI AgvweI nhIN bliksmu`cy jIvn dI AgvweI hY[ ieQy sm`isAw mn`uK dy AwriQk pihlU jW mnoivigAwnk pihlU dI
iesu pauVI qy jo nru cUkY so Awie jwie duKu pwiedw] iesu pauVI qy jo nru cUkY so Awie jwie duKu pwiedw] iesu pauVI qy jo nru cUkY so Awie jwie duKu pwiedw] iesu pauVI qy jo nru cUkY so Awie jwie duKu pwiedw] iesu pauVI qy jo nru cUkY so Awie jwie duKu pwiedw] (pMnw 1075)(pMnw 1075)(pMnw 1075)(pMnw 1075)(pMnw 1075)
ies AwdrS qoN Coty iksy jIvn-AwdrS ƒ gurU swihb pRvwn nhIN krdy[ aunHW leI jIvnAslI 'Dn' mwieAw dy jIvn dy rs-BogW leI sm`grI iek`TI krnw nhIN[ AijhI sm`grI Ku`tjwx vwlI Aqy nwSvwn huMdI hY Aqy ienHW BogW qoN aupjy suKW dI ku`K ivc du`K pldy hn[ ienHWkwrnW krky hI gurU swihbwn ny mn`uK ƒ Aijhy AOguxW qoN sucyq kridAW jIvn AMdr AwdrS guxDwrn krn dI pRyrnw id`qI hY:
- jyqy rs srIr ky qyqy lgih duK]- jyqy rs srIr ky qyqy lgih duK]- jyqy rs srIr ky qyqy lgih duK]- jyqy rs srIr ky qyqy lgih duK]- jyqy rs srIr ky qyqy lgih duK] (pMnw 1287) (pMnw 1287) (pMnw 1287) (pMnw 1287) (pMnw 1287)
- mMdr imtI sMdVy pQr kIqy rwis jIau]- mMdr imtI sMdVy pQr kIqy rwis jIau]- mMdr imtI sMdVy pQr kIqy rwis jIau]- mMdr imtI sMdVy pQr kIqy rwis jIau]- mMdr imtI sMdVy pQr kIqy rwis jIau] hau eynI tolI BulIAsu iqsu kMq n bYTI pwis jIau] hau eynI tolI BulIAsu iqsu kMq n bYTI pwis jIau] hau eynI tolI BulIAsu iqsu kMq n bYTI pwis jIau] hau eynI tolI BulIAsu iqsu kMq n bYTI pwis jIau] hau eynI tolI BulIAsu iqsu kMq n bYTI pwis jIau] (pMnw 762)(pMnw 762)(pMnw 762)(pMnw 762)(pMnw 762)
Aijhy inhcl nwm-Dn dI pRwpqI leI pihlw Awhr ieh hY ik mnu`K AwpxI AslIAqƒ pihcwxy, mYN kI hW? myrI AslIAq kI hY? aus nwl myrw kI irSqw hY? mYN aus nwl ikvyNieksurqw pRwpq kr skdw hW? ienHW suAwlW dy h`l ivc hI mn`uKI jIvn-jwc dy bIj Cupy rihMdyhn[ mYN Akwl purK dI AMS hW[ mYN haumY kwrn Awpxy Awpy ƒ jIvn-kyNdr mMn ilAw, nhIN qWaus dy twkry 'qy ijs dI mYN AMS hW, myrI koeI hor AslIAq nhIN[ myrI AslIAq auhI hY[ mYN ausqoN iv`CiVAw hoieAw hW[ ieh ivCoVw myry swry du`KW dw kwrn hY[ mYN aus nwl iml skdw hW[ ausnwl ieksurqw pRwpq kr skdw hW[ aus ƒ AwpxI jIvn-syD Aqy kwrj-pRyrnw bxw skdw hW[gurU swihb ny mYƒ Awpxy kyNdr nwl imlx dI jwc vI d`sI hY[ auh jwc hY pRymw-BgqI jW Bwau-BgqI: - Bau Bgiq kir nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey] - Bau Bgiq kir nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey] - Bau Bgiq kir nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey] - Bau Bgiq kir nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey] - Bau Bgiq kir nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey] (pMnw 470)(pMnw 470)(pMnw 470)(pMnw 470)(pMnw 470)
- khu kbIr jn Bey Kwlsy pRym Bgiq ijh jwnI] - khu kbIr jn Bey Kwlsy pRym Bgiq ijh jwnI] - khu kbIr jn Bey Kwlsy pRym Bgiq ijh jwnI] - khu kbIr jn Bey Kwlsy pRym Bgiq ijh jwnI] - khu kbIr jn Bey Kwlsy pRym Bgiq ijh jwnI] (pMnw 655)(pMnw 655)(pMnw 655)(pMnw 655)(pMnw 655)
rqy syeI ij muKu n moVMin@ ijn@I is\wqw sweI]rqy syeI ij muKu n moVMin@ ijn@I is\wqw sweI]rqy syeI ij muKu n moVMin@ ijn@I is\wqw sweI]rqy syeI ij muKu n moVMin@ ijn@I is\wqw sweI]rqy syeI ij muKu n moVMin@ ijn@I is\wqw sweI] JiV JiV pvdy kcy ibrhI ijn@w kwir n AweI] JiV JiV pvdy kcy ibrhI ijn@w kwir n AweI] JiV JiV pvdy kcy ibrhI ijn@w kwir n AweI] JiV JiV pvdy kcy ibrhI ijn@w kwir n AweI] JiV JiV pvdy kcy ibrhI ijn@w kwir n AweI] (pMnw 1425)(pMnw 1425)(pMnw 1425)(pMnw 1425)(pMnw 1425)
prMqU kuJ ku ivrly ies pauVI 'qy jw cVHdy hn[ aunHW dUjy Bwau ƒ dUr r`iKAw huMdw hY[ 'shudI pRIq' dI r`iKAw leI aunHW ny jobn jWdy dI vI prvwh nhIN kIqI huMdI[ Aijhy ivAkqI AwpxIjIvn-jwc ƒ pUrnqw 'qy phuMcw idMdy hn[ aunHW dI pRIq p`kI ho jWdI hY[ auh Awpxy ies AwdrSleI v`fI qoN v`fI kurbwnI vI iKVy-m`Qy kr jWdy hn:
- mU lwln isau pRIiq bnI] rhwau]- mU lwln isau pRIiq bnI] rhwau]- mU lwln isau pRIiq bnI] rhwau]- mU lwln isau pRIiq bnI] rhwau]- mU lwln isau pRIiq bnI] rhwau] qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI] qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI] qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI] qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI] qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI] (pMnw 827)(pMnw 827)(pMnw 827)(pMnw 827)(pMnw 827)
- jau qnu cIrih AMgu n morau] ipMfu prY qau pRIiq n qorau] - jau qnu cIrih AMgu n morau] ipMfu prY qau pRIiq n qorau] - jau qnu cIrih AMgu n morau] ipMfu prY qau pRIiq n qorau] - jau qnu cIrih AMgu n morau] ipMfu prY qau pRIiq n qorau] - jau qnu cIrih AMgu n morau] ipMfu prY qau pRIiq n qorau] (pMnw 484) (pMnw 484) (pMnw 484) (pMnw 484) (pMnw 484)
pRBU-pRIq ƒ ies AvsQw 'qy lY jwxw hI AwdrS dy qwly ƒ KolHx dI jwc hY[ sRI gurU gRMQswihb ivc ies Bwau-BgqI dI pUrnqw leI bhuq swry shwiek swDnW dw izkr AwieAw hY[Awpxy AwdrS dI mMzl 'qy pu`jx leI swDn ienHW shwiek swDnW dI m`dd lYNdw hY[ ieh aunHWswry shwiek swDnW qy ivsqwr ivc jw ky swfIAW smyN-sQwn dIAW pwbMdIAW dy pwbMd nhIN rih
bwbw dIp isMG jI ShId dy jnm idhwVy nUM smripq sRI Akwl q^q swihb qoN sRI gurU gRMQ swihb jIdI Cqr-CwieAw Aqy pMj ipAwirAW dI AgvweI ivc sjwey gey ngr kIrqn dw AlOikk idRS[
bwbw dIp isMG jI ShId dy jnm idhwVy nUM smripq sRI Akwl q q swihb qoN sjwey gey ngr kIrqn ivc SrDw nwl Swml sMgqW dw idRS[
Drm pRcwr kmytI vloN pRkwiSq fw. hrdyv isMG dI pusqk 'gurmiq igAwn' lok Arpx krdy hoey jQydwr Avqwr isMG pRDwn SRomxI kmytI, s. rijMdr isMG mihqw AMiqRMg kmytI mYNbr,
s. mnjIq isMG skqr, AYfI. skqr s. mihMdr isMG AwhlI qy s. suKdyv isMG BUrw kohnw Aqy hor[(8 jnvrI 2016)
jQy. Avqwr isMG pRDwn SRomxI kmytI nUM sRI lCmx cylw rwm sRI suKmnI swihb stIk dI pihlI kwpI Byt kr dy hoey[aunHW nwl s. hrcrn isMG muK skqr, s. Avqwr isMG skqr Aqy hor[
skdy[ aunHW swDnW dy nwm igxw dyxy hI kw&I hoxgy[ ienHW shwiek swDnW ƒ inscY Awqimk(Positive) Aqy inKyDwqimk (Negative) do vrgW ADIn igxwieAw jw skdw hY[
inscY Awqimk swDnW iv`coN sB qoN zrUrI hY nwm jpxw jW ismrnw[ ismrn, nwmjpxw, swDn p`KoN vwihgurU dy guxW dw jwp Aqy iDAwn hY, aus dI lgwqwr Xwd hY[ ismrn dy nwlhI ies ibKVy pYNfy 'qy gurU dI AgvweI dI loV huMdI hY[ swD-sMgq krnw, kIrqn duAwrw aus ƒirJwauxw, aus A`gy Ardws krnI Awid kuJ hor zrUrI swDn hn[ ies dy nwl hI sdwcwrk guxWdy Dwrn 'qy vI bhuq bl imldw hY[ inKyDwqimk swDnW iv`coN haumY dw iqAwg, rs-BogW dw sMjm,sMswr dI nwSmwnqw, QoVH icrqw ƒ jwxnw Awid AwauNdy hn[ auprokq swDnW dI m`dd nwl kIqwAml, mn`uK ƒ suhwgx jW sicAwr pd 'qy phuMcwaux dy smr`Q hY[ mn`uK Awpxy haumY pUrn CotyAwpy ƒ pCwx ky jIvn-kyNdr prmwqmw nwl juV skdw hY[
auprokq jIvn-jwc mn`uKI hoNd dy Awpw smwj qy prmwqmw dy qRY-muKI pwswr iv`coN Aqyprmwqmw dy sMbMDW nwl juVI hY[ ieQy sm`isAw mn`uKI hoNd dy smwijk pwswr dI AwauNdI hY, kI sRIgurU gRMQ swihb ivc mn`uKI hoNd dy smwijk pwswr ƒ A`KoN-auhly kIqw igAw hY? kI sRI gurU gRMQswihb jI dI jIvn-jwc mn`uKI jIvn dy smwijk pwswr pRqI cu`p Dwrn krdI hY[ ienHW suAwlWdw au~qr nWh ivc id`qw jw skdw hY[
AsIN AwK Awey hW ik Dwrimk jIvn-jugiq dy iksy iek p`K ƒ nhIN, smu`cy jIvn ƒAwpxy klwvy ivc lYNdI hY Aqy jIvn dI smu`cqw iv`coN ies dy Aiq mh`qvpUrn smwijk pwswr ƒA`KoN-proKy nhIN kIqw jWdw[ Dwrimk AwdrS Awpxy suBwA Anuswr AmlI smwijk jIvn ƒpRBwvq krdw hY Aqy aus ƒ ieh ivSyS syD idMdw hY[ sRI gurU gRMQ swihb ivc vrixq jIvn-jwcvI ies pwswr dy mh`qv qoN ienkwrI nhIN, sgoN pUrn BWq-cyqMn hY[ jykr ieh kih ilAw jwvy iksRI gurU gRMQ swihb dI jIvn-jwc dw kRWqIkwrI p`K hI smwijk Aml dI p`Dr 'qy pRgt hoieAw hYqW ZlqI nhIN hovygI[ ieh is`KI isDWq nhIN, is`KI Aml hI sI, ijs ny is`K Drm ƒ ivSv-ivAwpI p`Dr 'qy jwxU krvwieAw[ bwhrly sMswr ƒ ienHW bwry jwxn dI iK`c ienHW dy smwijkAml dI p`Dr 'qy ivSyS rUp-ryKw dyx leI hI sI ik gurU-joiq ny ieQy ds jwmy gRihx kIqy AqyDrm ƒ audoN hI sMsQweI rUp id`qw (Kwlsy dI swjnw kIqI) jdoN ieh XkIn ho igAw ik ies pMQdI jIvn-jwc ivc smwijk Aml dI p`Dr 'qy pikAweI Aw geI hY[
sRI gurU gRMQ swihb ivc inrDwrq jIvn-jwc 'piq' ƒ AwpxI pikAweI dw mwx (Stan-dard) bxwauNdI hY[ auhI jIvn-jwc hI pRvwn hY, jo mn`uK ƒ piq dw jIvn idMdI hY[ jykr jIvn'piq' vwlw nhIN bx sikAw qW nuks jIvn-jwc ivc hY:
- srb Drm mih sRyst Drmu]- srb Drm mih sRyst Drmu]- srb Drm mih sRyst Drmu]- srb Drm mih sRyst Drmu]- srb Drm mih sRyst Drmu] hir ko nwmu jip inrml krmu] hir ko nwmu jip inrml krmu] hir ko nwmu jip inrml krmu] hir ko nwmu jip inrml krmu] hir ko nwmu jip inrml krmu] (pMnw 266) (pMnw 266) (pMnw 266) (pMnw 266) (pMnw 266)
sRI gurU gRMQ swihb jI dI jIvn-jwc inrml ikrq bwry ieQy hI cu`p nhIN krdI, ies qoNvI AgWh jWdI hY[ mn`uK dI mn`uKqw ies ivc nhIN ik aus ƒ jo pRwpq ho jwvy, pSU dI qrHW AwphI hV`p kr jwvy[ pSU-p`Dr 'qy ivcrnw Aijhw suAwrQ-pUrn jIvn bypqI dw jIvn hY[ piq qWies ivc hY ik Awp kuJ kr ky dUijAW ƒ dyvy:
hoieAw ik iebrwhIm-dIn Kwn mIry-ie-AwiqS Aqy srbrwh Kwn koqvwl bMdw isMG nUM jo ikiklHw mubwirk (bwdSwhI iklHy) ivc iqRpojIey dy au~pr kYd hY, KuAwjw kuqbudIn dI drgwh qyhzrq Kulid mMzl (bwdSwh bhwdur Swh) dy m`kbry dy lwgy iljw ky aus dI jIB Aqy A`KW k`F dyxAqy aus dI K`l nwloN aus dw mws qoV dyx Aqy h`fIAW v`K-v`K kr dyx Aqy aus dy pu`qr nUM kqlkr dyx["
9 jUn 1716 eI. nUM jdoN bwbw bMdw isMG bhwdr dI ShIdI ho jWdI hY qW aus dy dUjy idn'A^bwrwq-ie-drbwr-ie-mu`Alw' (10 jUn 1716 eI.) ivc ies qrHW drj hY:
"gurw (cMd dI pihlI) rjb sn 5 &ru^sIArI (10 jUn, 1716 eI.) (bwdSwh dI syvwivc) bynqI hoeI ik iebrwhIm-dIn Kwn mIry-ie-AwiqS Aqy srbrwh Kwn koqvwl ny bMdw isMGnUM, sxy pu`qr Aqy ATwrW aus dy swQIAW nUM hzrq bwdSwh dy hukm Anuswr KuAwjw kuqb dIdrgwh v`l Kojw &`qU dI pwxI dI CbIl dy lwgy iljw ky pihlW aus dy pu`qr nUM kql kr ky aus dyswhmxy r`K id`qw[ aus qoN bwAd aus nUM AnMq qsIhy dy ky kql kr ky aus dy AMg-AMg judw krid`qy Aqy aus dy swQIAW nUM BI kql kr id`qw[" vrnx kIqy hwlwq A`KIN vyK ky srkwrI nwmwingwr ny irkwrf kIqy sn[2.2.2.2.2.iebrqnwmwiebrqnwmwiebrqnwmwiebrqnwmwiebrqnwmw: ies nUM 'svwinh imrzw muhMmd hwrSI' kr ky vI iliKAw jWdw hY[ ies dwlyKk imrzw muhMmd ibn muqimd ^wn ibn idAwnq ^wn hY[ ieh ilKq imrzw hwrSI ny 8dsMbr 1718 eI. nUM mukMml kIqI[ ies h`Q ilKq dIAW nklW KudwbKS lwiebRyrI bWkIpur(ptnw), eySIAw suswietI klk`qw Awid ivc mOjUd hn[ ies ivc bwbw bMdw isMG bhwdr AqyisMGW dy A`KIN vyK ky hwlwq klmbMd kIqy hn[ ies ivc qwrI^, mhInw, swl Aqy idn qk ilKyhn[ ies ivc drj Sbd ieMJ hn:
"iek SMby (AYqvwr) vwly idn cMd dI Aw^rI qwrIK 29 jmwdI aul-AwKr sn (1128)ihjrI, ijs dw izkr kIqw jw cu`kw hY[ SwhI hukm Anuswr bMdw isMG nUM, ik ijs dy &Vy jwx AqyilAwaux dw vyrvy sihq izkr ipCy kIqw jw cu`kw hY[ purwxy Sihr iv`coN lMG ky A`lw nUM ipAwry hocu`ky surgvwsI hzrq KuAwjw kuqbudIn bKiqAwr kwkI dy mzwr 'qy lY gey Aqy surgvwsI SwhAwlm bhwdur Swh dI kbr dy ierd igrd c`kr luAw ky pihlW aus dy Coty ijhy puqr nUM aus dIAWA`KW dy swhmxy kql kIqw, Pyr aus vyly aus dy srIr nUM do hor (is`KW) smyq jo hwl qk bdly leIijauNdy r`Ky hoey sn, jIvn qoN im`tw id`qw["
A`gy jw ky imrzw hwrSI hor ivsQwr nwl ibAwn krdw hY, "aus idn mYN ieh qmwSwdyKx 'lUx mMfI' igAw sI Aqy auQoN iklHw mubwrk qk nwl igAw[ SihrIAW iv`coN koeI ivrlw hIsI, ijs ny aunHW (is`KW) dw ieh jV-mwr qmwSw nhIN vyiKAw[ glI-bwzwrW ivc Ajb BIV sI,Aijhw kdI G`t hI hoieAw sI[ muslmwnW nUM qW bVw srUr qy AnMd pRwpq hoieAw[ AYpr auh(is`K) jo ies sMkt ivc Psy hoey sn iv`coN bhuqy AwpxI ies mMdhwlI pur AiBmwn (gOrv) kr rhysn Aqy aunHW dy mu`KiVAW 'qy iksy qrHW dI nmoSI qy BY dy inSwn nhIN sn idsdy[ sgoN Aksr aUTW'qy bYTy (Sbd/ismrn) gwaux ivc msq sn[ jy glI kUcy iv`coN koeI aunHW nUM kihMdw, ik quhwnUM qWhuxy mwr dyxgy[ auh au~qr idMdy, 'mwro inSMg! AsIN koeI mrno frdy AW? jy frdy, qW quhwfy nwl
eyny Gor jMg ikauN krdy[ AsIN qW Bu`K qy Kurwk dI QuV dy kwrn, quhwfy kwbU Aw gey hW, nhIN qWswfI bhwdrI dI hkIkq jo qusW vyKI hY, ies qoN v`D quhwnUM mwlUm ho jWdI["3.3.3.3.3.iebrqnwmwiebrqnwmwiebrqnwmwiebrqnwmwiebrqnwmw: ieh h`Q-ilKq seId muhMmd kwism lwhOrI dI hY jo 1718 eI. (1131 ihjrI)nUM mukMml hoeI sI[ iesy lyKk dI dUjI ilKq 'iebrq-mkwl' hY, jo 1731 eI. nUM mukMml hoeI[srkwrI nOkr hox dy nwqy ieh Awir& byg Kwn, nwieb sUby dy pws sI[ ies ny vI A`KIN vyKy hwlwqnUM klmbMd kIqw hY[ ies ivc drj &wrsI ilKq dy ArQ ies qrHW hn:
"bMdw isMG aus dy pu`qr Aqy dUsry bMidAW bwbq, ijhVy ik bZwvq ivc aus dy swQI sn,kql dw hukm hoieAw, hzrq KuAwjw kuqbdIn b^iqAwr kwkI dy mzwr dy lwgy aus (bMdw isMG)nUM sxy aus dy pu`qr dy kql kr id`qw["
"muhmd &r^sIAr nUM aus ClIAw buFVI dIAW g`lW Aru hwl 'qy qrs Aw igAw[ aus dyb`cy dI KlwsI vwsqy hzUroN Kws bMdw aus mweI nwl qoirAw[ pu`qr dI KlwsI dI pRvwngI mweI nyAYn aus mOky phuMcweI, jdoN jlwd rq-ivrqI nMgI qlvwr aus dy isr qy lweI Kloqw sI["
"aus dy pu`qr ny pukwr kIqI: 'myrI mW JUT boldI hY[ mYN idlo-jwn qoN Awpxy siqgurU dwisdkI syvk qy ijMd vwrn vwlw is`K (murId) hW[ mYnUM CyqI (ShId krky) Awpxy swQIAW nwlrlwieAw jwvy["6. 6. 6. 6. 6. imriq-vwirdwqimriq-vwirdwqimriq-vwirdwqimriq-vwirdwqimriq-vwirdwq:- ieh ilKq muhMmd SPI ibn muhMmd SrIP vwrd dI hY, jo 1729 eI.(1142 ihjrI) ivc sMpUrn kIqI sI[ ies dIAW nklW Kwlsw kwlj AMimRqsr, ibRits imaUzIAmlwiebRyrI lMfn (ieMglYNf) Awid ivc mOjUd hn[ ieh lyKk id`lI ivc rihMdw sI Aqy Awpxy v`fyAihlkwr dI bynqI 'qy ieh ikqwb ilKI sI[ ie`k hor ies dI ikqwb 'qwrI^-ie-cugqweI' vIhY[ mUl &wrsI ilKq dw sMKyp ivc Swr-AMS ieh hY ik aunHW (is`KW) nUM bwzwrW Aqy glI-koicAW,iv`coN &yr ky ^vwzw kuqbudIn kwkI dy drgwh kol, ijQy icSmw hY, pu`qr smyq mwr id`qw igAw[7. 7. 7. 7. 7. qwrI^-ie-bhwdrSwhIqwrI^-ie-bhwdrSwhIqwrI^-ie-bhwdrSwhIqwrI^-ie-bhwdrSwhIqwrI^-ie-bhwdrSwhI: ies ilKq dw dUjw nW 'qwrI^-ie-muhMmd SwhI nwdIr-auz-zmwnI' hY[ ieh 1749 eI. (1161 ihjrI) ivc mukMml kIqI geI sI[ ies ilKq dIAW nklWpMjwb pbilk lwiebRyrI lwhOr, ibRitS imaUzIAm lwiebRyrI lMfn (ieMglYNf) Awid ivc mOjUd hn[ies ilKq ivc bwbw bMdw isMG bhwdr Aqy is`KW dy kqlyAwm izkr qoN ielwvw aus nOjvwn is`Kbhwdr b`cy dw izkr kIqw igAw hY ijs ny irhweI dw hukm Tukrw id`qw sI[
wmw s~cKMf sRI hirmMdr swihb ivKysRI gurU goibMd isMG jI dw pRkwS idhwVw mnwieAw
AMimRqsr- swihby-kmwl, klgIDr dsmyS ipqw sRI gurU goibMd isMG jI dw pRkwSidhwVw SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI qy s~cKMf sRI hirmMdr swihb v~loN sMgqW dy sihXog nwlbVI SrDw-Bwvnw nwl mnwieAw igAw[svyry 8-30 vjy qoN 12-00 vjy q~k s~cKMf sRIhirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb qy gurduAwrw bwbw At~l rwie swihb jI ivKy suMdr jlOsjwey gey[ AMimRq vyly qoN lY ky swrw idn s~cKMf sRI hirmMdr swihb jI ivKy ielwhI bwxI dykIrqn dw pRvwh inrMqr c~ldw irhw[
gurduAwrw sRI mMjI swihb dIvwn hwl ivKy sRI gurU goibMd isMG jI dy pRkwS idhwVy nUMsmripq sRI AKMfpwT swihb jI dy Bog pwey gey[ ies auprMq BweI Avqwr isMG hzUrI rwgIjQw s~cKMf sRI hirmMdr swihb ny Dur kI bwxI dy rsiBMny kIrqn duAwrw sMgqW nUM inhwl kIqw[Ardws BweI sulqwn isMG ny kIqI qy s~cKMf sRI hirmMdr swihb dy gRMQI isMG swihb igAwnIAmrjIq isMG ny hukmnwmw ilAw[ sMgqW nwl gurmiq ivcwrW sWJIAW krdy hoey isMG swihbigAwnI AmrjIq isMG ny ikhw ik jdoN sMswr iv~c Drm dI hwnI ho ky ADrm PYl jwvy ienswnhYvwn bx jwvy, zulm dI ieMqhw ho jwvy qW pwpI jrvwixAW qoN grIbW AnwQW dI r~iKAw krnih~q iksy ielwhI joq dw pRkwS huMdw hY[ AYsy smyN 23 poh sMmq 1723 nUM ipqw sRI gurU qygbhwdr swihb jI qy mwqw gujrI jI dy gRih sRI ptnw swihb ivKy swihb sRI gurU goibMd isMG jI nypRkwS ilAw[ AYsy mhwn siqgurU, mwnvqw dy rwKy, swihb sRI gurU goibMd isMG jI ny Awpxw ipqw,AwpxI mwqw, Awpxy swihbzwdy bwbw AjIq isMG jI, bwbw juJwr isMG jI, bwbw jorwvr isMG jIqy bwbw Piqh isMG jI Bwv swrw srbMs vwr ky jbr qy zulm dw twkrw kIqw qy is~KI dy bUty nUMpRPu~lq krn leI Awpxy jwn qoN vI ipAwry isMGW dIAW kurbwnIAW Drm lyKy lweIAW[ aunHW ikhwik dunIAW dy ieiqhws iv~c sRI gurU goibMd isMG jI hI sn ijnHW jbr qy zulm iKlwP jMg iv~cjUJdy hoey aus vyly dI jwbr hkUmq dIAW jVHW auKwVIAW qy Awpxw srbMs vwirAw[ aunHW sMgqW nUMApIl kridAW ikhw ik auh Awpxy b~cy-b~cIAW nUM gurU swihbwn, ShId isMGW- isMGxIAW qy sRIgurU goibMd isMG jI dy cwry Coty lwlW dIAW swKIAW suxw ky kurbwnIAW Bry is~K ieiqhws qoN jwxUMkrvwaux qW jo auh vI aunHW ShIdW qoN sbk lYx ijnHW Drm nhIN hwirAw qy is~KI kysW suAwsW sMginBweI[ aunHW ikhw ik A~j loV hY is~KI qoN bymu~K hoeI nOjvwn pIVHI nUM KMfy bwty dI pwhul C~k gurUvwly bnx dI[ rwq smyN sjy dIvwn ivc pMQ pRis~D rwgI jiQAW ny gurduAwrw sRI mMjI swihbdIvwn hwl ivKy ielwhI bwxI dy kIrqn dIAW CihbrW lgweIAW qy pMQ pRis~D kvIAW nyAwpxIAW kivqwvW rwhIN klgIDr dsmyS ipqw dy jIvn 'qy cwnxw pwauNdy hoey sMgqW nUM gur-ieiqhws nwl joiVAw[ pRkwS purb nUM smripq dIpmwlw kIqI geI Aqy sRI rhrwis swihb jI dypwT auprMq AwiqSbwjI clweI geI[
AMimRqsr- dsmyS ipqw swihb sRI gurU goibMd isMG jI dy 350 swlw pRkwS idhwVy nUMsmripq SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI (Drm pRcwr kmytI) v~loN pMjwb Aqy hirAwxw iv~cgurmiq pRcwr lihr pRcMf krn leI v~K-v~K gurmiq smwgm kIqy jw rhy hn[ ienHW SbdW dwpRgtwvw jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny d&qr SoRmxI kmytI ivKynwnkSwhI kYlMfr rIlIz krn smyN kIqw[ aunHW ikhw ik gurmiq pRcwr lihr nMU pRcMf krn leIpMjwb iv~c v`K-v`K skUlW dy ividAwrQIAW iv~c gurbwxI kMT mukwbly krvwey jwxgy[ijnHW iv~cpihly jon iv~c 5vIN qoN 8vIN q~k dy ividAwrQI qy dUjy jon iv~c 8vIN qoN 10vIN q~k dyividAwrQI Bwg lYxgy[
aunHW ikhw ik hirAwxy iv~c gurmiq kYNp dw islislw jwrI hY[aunHW ikhw ik pihlW iehmukwbly izlHw p~Dr qy Pyr rwj p~Dr 'qy krvwey jwxgy[aunHW ikhw ik izlHw hYf kuAwtrW iv~cv~K-v~K sQwnw 'qy rwgI, FwfI, kvISr, kvI, kQwvwck gurbwxI-gurmiq ivcwrDwrw qy gurieiqhws nwl sMgqW nUM joVngy[ aunHW ikhw ik ienHW smwgmW dy nwl-nwl Dwrimk iPlmW qynwtkW rwhIN vI is~K kOm dy gOrvmeI ieiqhws nUM duhrwieAw jwvygw[
jQydwr Avqwr isMG ny hor jwxkwrI idMidAW d`isAw ik SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytIdy ivSyS auprwly sdkw sMgqW nUM s~cKMf sRI hirmMdr swihb dy drSn-ieSnwn krvwaux leIPrI b~s syvw SurU kIqI jwvygI[ aunHW ikhw ik ieh ivSyS b~sW v~K-v~K sQwnW, ipMfW qy SihrWqoN sMgqW nUM ilAwaux qy iljwx dI syvw inBwauxgIAW[
aunHW ikhw ik SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v~loN 8 PrvrI nUM q^q sRI hrimMdr jIptnw swihb dI iek ivSyS iek~qrqw bulweI geI hY[ijs iv~c sRI gurU goibMd isMG jI dy 350swlw pRkwS idhwVy sbMDI pRogrwm aulIky jwxgy[aunHW ikhw ik AkwlI Bwjpw srkwr v~loN swihbsRI gurU goibd isMG jI dy pRkwS idhwVy sbMDI hox vwly smwgmw leI 100 kroV rupey pRvwn kIqygey hn[aunHW ikhw ik sRI inqIS kumwr vwlI ibhwr srkwr v~loN vI sRI gurU goibMd isMG jI dy350 swlw pRkwS idhwVy nUM smripq smwgmw 'c bVy auqSwh nwl sihXog id~qw jw irhw hY[aunHWBwrq dy pRDwn mMqrI sRI nirMdr modI nUM bjt iv~c q^q sRI hirmMdr jI ptnw swihb dI suMdrqw,AwvwjweI qy sMgqW dI shUlq leI ivSyS pYkyj r~Kx dI ApIl kIqI[
jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik id~lI srkwr v~loN 1984 dy id~lI is~K dMigAW dIirport PweIl guMm hoxw mMdBwgI Gtnw hY[aunHW ikhw ik id~lI dMgy hoey nUM 32 swl ho gey ny, prAjy qIk koeI iensw& nhIN imilAw[ aunHW Bwrq dy gRih mMqrI sRI rwjnwQ isMG nUM ies PweIl dyirkwrf nwl sbMDq ivAkqIAW iKlw& s^q kwrvweI krn dI ApIl kIqI[
ngr kIrqn iv`c s. hrjwp isMG mYNbr SoRmxI kmytI, s. hrcrn isMG mu`K sk`qr, fw.rUp isMG sk`qr, s.idljIq isMG bydI, s. pRqwp isMG qy s. suKdyv isMG BUrwkohnw vDIk sk`qr,s. siqMdr isMG injI shwiek, s. sMqoK isMG, s. jgjIq isMG, s. jsivMdr isMG dInpur qy s.qrivMdr isMG mIq sk`qr, s. sul`Kx isMG qy s. guirMdr isMG mYnyjr, s. sqbIr isMG E.AY~s.fI.Drm pRcwr kmytI, s. ieMdr mohx isMG 'Anjwx' ieMcwrj pblIistI, s. hrijMdr isMG suipRMtYNfYNt,s.mlkIq isMG bihVvwl s/suipRMtYNfYt, s. sqnwm isMG qy s. blkwr isMG jOVw ieMcwrj, s.bGyl isMG, s. mihMdr isMG qy s. jiqMdr isMG AYfISnl mYnyjr, mwstr bldyv isMG pRcwrk qoNielwvw smUh Dwrimk sBw-suswietIAW, tkswlW, inhMg isMG jQybMdIAW, v`K-v`K skUlW/kwljWdy ividAwrQI qy AiDAwpk, v`K-v`K g`qkw pwrtIAW, Dwrimk jQybMdIAW qy v`fI igxqI iv`c'siqnwmu-vwihgurU' dw jwp krdIAW is`K sMgqW ny SmUlIAq kIqI[
SoRmxI kmytI dy bulwry qy vDIk sk`qr s. idljIq isMG bydI ny ikhw ik is`K ieiqhwslwswnI ShwdqW dIAW gwQwvW nwl BirAw ipAw hY[AinAW dy ivru`D lVidAW Aqy dyS kOm dIrwKI kridAW swfy gurUAW ny AwpxI jwn kurbwn kr id`qI[aunHW ikhw ik srbMsdwnI swihb sRIgurU goibMd isMG jI qoN KMfy bwty dI pwhul lY ky is`MG sjy bwbw dIp isMG jI dI ShIdI Awpxy Awpiv`c iek Adu`qI imswl hY[ 25 jnvrI
ShId bwbw dIp isMG jI dy jnm idhwVy nUM smripqgurduAwrw ShId gMj swihb ivKy gurmiq smwgmAMimRqsr- mhwn sUrbIr, isrl`Q XoDy, kihxI qy kQnI dy sUry, DMn-DMn bwbw dIp isMG
jI ShId dy jnm idhwVy nUM smripq SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN sMgqW dy sihXog nwl
rwmdws pwqSwh dy crnw iv~c Ardws jodVI hY ik auh imRqkW nUM Awpxy crnw iv~c invwsbKSx qy jo b~cy ies hwdsy iv~coN bc inkly hn auh bhuq jld Awpxy pirvwr nwl imlx[aunHWsrkwr nUM ApIl kridAW ikhw ik auh jldI hI DoKybwj eyjMtW ivru`D kwrvweI krky doSIAW nUMkwnUMn Anuswr s^q szw dyvy[aunHW ikhw sYNtr Aqy sUibAW dIAW srkwrW AYsy nklI eyjMtW dIienkuAwrI krky aunHW nUM n~Q pwaux qy jo lok shI hn aunHW nUM hI mwnqw dyx[ aunHW ikhw iksrkwr hr aus eyjMt 'qy nzr r~Ky jo ivdyS Byjx dw kwrobwr krdw hY qW jo sunihrI Biv`K dwsupnw sMjoeI nOjvwn qy aunHW dy mwpy glq AnsrW dy h~Qy cVH ky mMdBwgIAW GtnwvW dw iSkwr nwhox[ 18 jnvrI
jQydwr Avqwr isMG vloN hirAwxw dy ishq mMqrIsRI Ainl ivj dy p~qr dw svwgq
mYfIkl isiKAw Aqy cMgIAW ishq syvwvW leI mIrI-pIrI mYfIklkwlj sQwpq kIqw- jQy. Avqwr isMG
AMimRqsr- jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny hirAwxwsrkwr dy ishq mMqrI sRI Ainl ivj v`loN SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI nMU ilKy aus p`qr dwDMnvwd kIqw hY ijs iv`c Swhbwd siQq mIrI-pIrI mYfIkl kwlj nMU cwlU r`Kx leI ikhw igAwhY[ ieQooN jwrI pRY~s not iv`c SRomxI kmytI dy bulwry qy vDIk sk`qr s. idljIq isMG bydI nyjQydwr Avqwr isMG v`loN ikhw ik hirAwxw srkwr v`loN kwlj pRqI idKweI geI swhnBUqI cMgIhY[ aunHW ikhw ik pihlW sRI BuipMdr isMG hu`fw dI kWgrs srkwr ny ies mYfIkl kwlj nUMAYn.E.sI. nw dy ky lMmw smW SRomxI kmytI qy hirAwxw dy lokW nwl v`fw D`kw kIqw hY[ aunHW ikhwik cMgI g`l hY sRI ivj ny kwlj qy hirAwxw dy lokW dI ibhqrI bwry soicAw hY[
aunHW ikhw ik SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v~loN kroVW rupey dI lwgq nwl iqAwrkIqw igAw mIrI-pIrI mYfIkl kwlj Swhbwd mwrkMfw ij~Qy ividAwrQIAW nUM au~c mYfIklividAw pRdwn krygw EQy hirAwxw dy lokW nUM cMgIAW ishq shUlqW vI muh~eIAw krvweygw[aunHWikhw ik jQydwr Avqwr isMG ny sRI hu`fw nwl ies sbMDI mulwkwq vI kIqI Aqy kwlj dy mnorQbwry vI Ku`lH ky d`isAw sI[aunHW ikhw ik hux ishq mMqrI sRI Ainl ivj dy p`qr Anuswr jQydwrAvqwr isMG dI AgvweI iv`c s. rGUjIq isMG ivrk nwl vPd hirAwxw dy mu~K mMqrI sRI K~tVnUM imlygw Aqy mYfIkl kwlj dI AYn E sI bwry g`lbwq krygw[ 20 jnvrI
jQydwr Avqwr isMG ny PrWs dy rwStrpqI nwl mulwkwqkrn leI Bwrq dy pRDwn mMqrI nUM p~qr iliKAwAMimRqsr- jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny Bwrq dy pRDwn
mMqrI sRI nirMdr modI nUM PrWs dy rwStrpqI imstr PrWsovw ElWd jo 24 jnvrI nUM Bwrq dOry
injI idlcspI lY ky sbMDq eyAr kMpnI dy pRbMDkW A~gy ies mwmly nUM auTwE qW ik Biv~K iv~cis~KW nwl AijhIAW ho rhIAW nslI GtnwvW nUM roikAw jw sky[ 21 jnvrI
gxqMqrqw idvs dI pryf ivc is~K rYjImYNt nUM Swiml nwkrn 'qy jQy. Avqwr isMG ny Bwrq dy rwStrpqI qy
pRDwn mMqrI nUM ros pqr ilKyAMimRqsr- jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny ikhw ik id~lI
iv~c hox vwlI 26 jnvrI nUM gxqMqrqw idvs dI pryf smyN PrWs dy rwStrpqI swhmxydsqwrDwrI is~K POjIAW dI rYjImYNt nUM Swiml nw krn 'qy Bwrq dy pRDwn mMqrI qy rwStrpqI nUMros p~qr iliKAw igAw hY[
d&qr qoN jwrI pRY~s ibAwn iv~c jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik 26 jnvrI nUMgxqMqrqw idvs smyN hox vwlI pryf iv~c is~K rYjImYNt nUM Swiml nhIN kIqw igAw[jdoN ik2015 dy gxqMqrqw idvs smyN AmrIkw dy rwStrpqI imstr brwk Ebwmw dy pryf iv~cSwiml hox smyN brIgyf Aw& gwrf rYjImYNt dy nwl is~K rYjImYNt nUM sWJy qOr 'qy 'bYst mwricMgkoNtIjYNts AYvwrf' id~qw igAw sI[aunHW ikhw ik is`K rYjImYNt kysrI dsqwrW nwl pRyf dI SwnbxdI rhI hY[ieQy hI b~s nhIN pRyf iv~c Swiml POj dy iqMn AMgW (jl sYnw, Ql sYnw qy vwXUsYnw) dIAW v~K-v~K tukVIAW dI AgvweI vI iksy is~K APsr nUM nhIN sONpI geI[aunHW ikhw ikBwrqI POj dy iqMnW AMgW iv`c is~K A&srW dI igxqI 30 PIsdI qoN vDyry hY[
jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik is`KW v`loN AwzwdI dI lVweI iv`c 80 PIsdI qoN v`DkurbwnIAW dyx dw ieiqhws lwswnI hY[ AMgryz srkwr dy KuPIAw rIkwrf Anuswr hI 1907 qoN1917 q`k Bwrq iv`c PWsI qy cwVyH gey ku`l 47 ShIdW ivcoN 34 is`K sn[ aumr kYd vwly 30GulwtIAW ivcoN 27 is`K sn[ kwlypwxI ku`l 29 sUrimAW nUM ByijAw igAw, aunHW ivcoN 26 is`Ksn[ sKq szwvW ku`l 47 nUM hoeIAW aunHW ivcoN vI 38 is`K sn[ iesy qrHW dyS dy Awzwd hox qkAMgryz hkUmq ivru`D jMg dOrwn ku`l 121 ShIdW ny PWsI dy r`sy cuMmy, ijnHW ivcoN 93 is`K sn[aunHW hor d`isAw ik aumr kYd k`tx vwly 2646 GulwtIAW ivcoN 2147 is`K sn[ j`ilHAW vwly bwgdy swky dy 1300 ShIdW ivcoN 799 is`K sn[ bjbjGwt dy swky ivc ShId hox vwly 113 ivcoN67 is`K, kUkw lihr dOrwn 91 dy 91 is`K sn Aqy AkwlI lihr dOrwn ShId hox vwly 500 is`KhI sn[ aunHW sp`St kridAW ikhw ik ienHW AMkiVAW dI puStI mOlwnw Awzwd ny vI kIqI sI[ieh AWkVy vI AwzwdI dI lVweI ivc is`KW dIAW ku`l kurbwnIAW dw mihz ie`k ih`sw hI hnikauNik ienHW ivc auh kurbwnIAW Swml nhIN jo isMGW ny Awzwd ihMd POj, ieMfIAn nyvI dy ivdrohAqy 1946 ivc id`lI pulIs dI hVqwl vyly id`qIAW[
aunHW ikhw ik PrWs dy skUlW iv~c dsqwr dy mu~dy nUM lY ky is~K lMby smyN qoN sMGrS krdyAw rhy hn Aqy &rWsIsI rwStrpqI &rWsovw ElWd dI 26 jnvrI dI pRyf iv`c SmUlIAq nUMvyKidAW is~KW dI isrmOr sMsQw SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v~loN 21 jnvrI nUM Bwrq dy pRDwn
mMqrI sRI nirMdr modI nUM p~qr ilK ky PrWs dy rwStrpqI nUM is~KW nUM PrWs iv~c drpySAwauNdIAW sm~isAwvW dw smwDwn k~Fx leI imlx dI ie~Cw jwihr kIqI geI sI[jQydwrAvqwr isMG ny ros jwihr kridAW ikhw ik jdoN is~K dsqwr dI mhwnqw nUM iksy ivdySI mulkdy muKI A~gy pyS krn leI Xqn kr rhy sn qW kyNdr srkwr ny dyS dI kOmI pRyf ivcoN dsqwr nUMAlop kr id~qw qW ik PrWsIsI rwStrpqI dsqwr sbMDI koeI BwvnwvW Awpxy mn iv`c nw lY kyjwx[aunHW ikhw ik kyNdr srkwr v~loN gxqMqrqw idvs smyN is~KW nwl ies qrHW dw ivvhwrkrn 'qy dyS-ivdyS iv~c vsdy pUry is~K smudwey dy lokW iv~c BwrI ros pwieAw jw irhw hY[aunHWikhw ik dyS dI AwzwdI leI is`KW dw rol Aihm irhw hY qy sB qoN v`D kurbwnIAW is`KW ny hIid`qIAW hn, pr A`j gxqMqr idvs qy is`K POj nMU A`KoN-proKy kIqw igAw hY jo smu`cy dyS leIp`KpwqI qy nmoSI BrI g`l hY[ 28 jnvrI
kYnyfw dI pRImIAr kYQlIn vwienI s~cKMf sRI hirmMdrswihb ivKy nqmsqk
jQy. Avqwr isMG vloN mu~K sk~qr s. hrcrn isMG ny kYnyfw ivc
is~KW nUM drpyS msilAW sbMDI glbwq kIqIAMimRqsr- kYnyfw dy ENtwrIE sUby dI pRImIAr kYQiln vwienI s~cKMf sRI hirmMdr
swihb nqmsqk hoeI[ ies mOky aunHW nwl kYnyfIAn kONslyt jnrl ikRstoPr qy ifptI hweIkimSnr kYnyfw vI mOjUd sn[ aunHW drSn krn auprMq SoRmxI kmytI dy mu`K sk`qr s. hrcrnisMG koloN sRI hirmMdr swihb Aqy pirkrmw 'c siQq gur-AsQwnW dy ieiqhws dI jwxkwrIleI[ mu~K sk~qr ny pRImIAr kYQlIn vwienI nUM dunIAW dy pRis~D kwrIgrW v~loN s~cKMf sRIhirmMdr swihb dIAW dIvwrW qy C~qW qy kIqI mInwkwrI dy ivl~Kx nmUinAW bwry d~isAw[ iesauprMq auh sRI Akwl q^q swihb nqmsqk hoey qy is~KW dy ies mhwn q^q dy sunihrI ieiqhwsdI jwxkwrI hwisl kIqI[ ies auprMq sRI kYQiln sRI gurU rwmdws lMgr iv~c gey qy EQy aunHWbVI SrDw-Bwvnw nwl sRI gurU rwmdws jI dy lMgr ivc sMgqW leI pRSwdw iqAwr huMdw dyiKAw[
s~cKMf sRI hirmMdr swihb dy sUcnw kyNdr ivKy mu~K sk~qr ny jQydwr Avqwr isMGpRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v~loN ENtwrIE dI pRImIAr nwl kYnyfw ivKy is~KW nUM drpySmsilAW bwry crcw kIqI[ mu~K sk~qr ny ikhw ik dsm ipqw swihb sRI gurU goibMd isMG jI v~loNKMfy bwty dI pwhul (AMimRqpwn krvwaux) auprMq is~KW nUM pMj kkwrW kys, kVw, kCihrw, ikRpwnqy kMGw dy DwrnI hox leI pRyirAw qy kysW dI sMBwl leI is~KI dI Awn qy Swn 'dsqwr' sjwauxdw vI aupdyS id~qw[ aunHW ikhw ik kYnyfw iv~c A~j vI is~KW nUM dsqwr dI bjwey hYlmYt pwauxleI kwnUMnI qOr 'qy mzbUr kIqw jWdw hY[ aunHW ikhw ik sMn 1970 qoN lY ky is~K brwbrqw leIkYnyfw ivc jUJ rhy hn, ies smyN dOrwn aunHW kkwrW sbMDI AdwlqW dw drvwjw KVkw ky rwhqleI hY, pr kYnYfIAn srkwr ny koeI sMivDwink m~dW nhIN bxweIAW[ aunHW pRImIAr nUM ies g~ldw vI igAwn krvwieAw ik 1980 qoN lY ky kYnyfw iv~c is~KW dI AwbwdI A~j q~k inrMqr vDdI
scKMf sRI hirmMdr swihb dy drSn krn Awey ENtwrIE kYnyfw dI pRImIAr kYQiln vwienI nUMscKMf sRI hirmMdr swihb dy ieiqhws dI jwxkwrI idMdy hoey muK skqr s. hrcrn isMG[
geI hY, pr srkwrI kwnUMnW qy is~KW dy h~kW sbMDI koeI FukvIN kwrvweI nhIN hoeI[ AwpxIg~lbwq dOrwn mu~K sk~qr ny ies g~l vl vI iDAwn idvwieAw ik ihMdusqwn ivc koeI is~K jydsqwr sjwauNdw hY qW aus leI hYlmYt pwauxw jrUrI nhIN[ ieQoN q~k ik isK bIbIAW nUM vI iesqoN Cot idqI geI hY[ ies g`lbwq dOrwn pRImIAr ny mu~K sk~qr nUM d~isAw ik ieh swrw kuJsrIrk ihPwzq leI kIqw igAw sI[ ies g`l dy jvwb iv~c mu`K sk~qr ny aunHW nUM d~isAw ikklgIDr dsmyS ipqw v~loN bKSI hoeI is~K dI dsqwr jo aus dI ivrwsqI Swn dw ih~sw vI hY,hYlmYt qoN v~D ih&wzq krdI hY[ ieh vI d~isAw ik dunIAW dy keI mulkW iv~c is~K dI dsqwrdw siqkwr kridAW hoieAW hYlmYt pwaux qoN Cot id~qI geI hY[ aunHW ikhw ik XU. ky. ivc vIis~KW nUM hYlmYt pwaux qoN Cot id~qI geI hY[ swrI g`lbwq suxn qoN bwAd pRImIAr ny aunHW nUMBrosw idvwieAw ik auh ies sbMDI Xog qy Tos nIqI Apnwaux dw auprwlw krngy[ies sbMDISoRmxI kmytI vloN pRImIAr nUM is~KW nUM drpyS msilAW dw Xog h~l k~Fx leI iek p~qr vI idqwigAw[
ilbrn pwrtI nwl sbMDq pRImIAr kYQiln vwienI ny ikhw ik myry nwl krIb 70pRmu~K sKSIAqW dw v&d Bwrq dy dOry 'qy hY[ aunHW ikhw ik s~cKMf sRI hirmMdr swihb is~KI dwDurw qy sWJIvwlqw dw pRqIk hY[ aunHW ikhw ik eyQy Aw ky mn nUM Awqimk skUn imldw hY[ aunHWikhw ik Awpxy Bwrq dOry 'qy Awaux auprMq mYN aucycy qOr 'qy rUhwnIAq dy ies kyNdr dy drSnkrn AweI hW[ ies mOky s. sul~Kx isMG mYnyjr s~cKMf sRI hirmMdr swihb, s. gurbcn isMGmu~K sUcnw AiDkwrI qy s. jsivMdr isMG sUcnw AiDkwrI Awid mOjUd sn[ 31 jnvrI
jQydwr Avqwr isMG vloN AmrIkw 'c rwStrpqI dIcox smyN trMp dI rYlI dOrwn is~K nUM bwhr k~Fx dI inKyDI
AMimRqsr- jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny AmrIkw dyrwStrpqI Ahudy leI irpbilkn pwrtI dI aumIdvwrI dy dwAvydwr fonwlf tRMp dy BwSx dOrwnSWqIpUrvk muzwhrw kr rhy iek is~K nUM rYlI 'coN bwhr k~Fx dI inKyDI kIqI hY[
mihMdr isMG AwhlI qy s. suKdyv isMG BUrwkohnw vDIk sk~qr, s. siqMdr isMG injI shwiek,s. ismrjIq isMG mIq sk~qr, s. sul~Kx isMG mYnyjr, s. hrijMdr isMG suipRMtYNfYNt, s. BUipMdrisMG ieMcwrj, s. mlkIq isMG bihVvwl s/suipRMtYNfYNt, s. ArivMdr isMG swsn ey pI Awr EpblIistI, s. guirMdr isMG injI shwiek, s. kwrj isMG qy s. gurpRIq isMG suprvweIzr AwidmOjUd sn[ 8 jnvrI
d&qr qoN jwrI pRY~s dy nwm ibAwn ivc jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik mu~K mMqrI s.pRkwS isMG bwdl, au~p mu~K mMqrI s. suKbIr isMG bwdl qy pMjwb srkwr ies leI vDweI dIpwqr hY[aunHW ikhw ik gut^w, pwn mswlw, qMbwkU qy inkotIn vrgy nSIly pdwrQW 'qy pwbMdIlgwaux nwl pMjwb iv~coN mUMh dy kYNsr, PyPiVAW dy kYNsr, CwqI dy kYNsr, pyt dy kYNsr qy qMbwkU qoNl~gx vwlIAW iBAMkr qy nw-murwd bImwrIAW dw Kwqmw hovygw[aunHW ikhw ik A~j pMjwb dInOjvwn pIVHI jo qMbwkUnoSI vrgy Kqrnwk pdwrQW dw syvn krky AwpxI jvwnI nUM kOfIAW dy BwAgvw rhI hY ieh pwbMdI l~gx nwl irSt-puSt hox dy nwl-nwl A~gy jw ky pMjwb dI vwgforsMBwlx dy kwibl hovygI[
aunHW ikhw ik iksy dyS dw Biv~K nOjvwn pIVHI nwl juiVAw huMdw hY qy jy auh hI niSAWiv~c glqwn ho ky AwpxI jvwnI nUM AjweIN gvw lvy qW aus kOm qy dyS dw Biv~K Kqry iv~c pYjWdw hY[aunHW smu~cy pMjwb vwsIAW nUM vI ApIl kIqI ik auh pMjwb srkwr v~loN clweI geI iesmuihMm iv~c swQ idMdy hoey qMbwkUnoSI vrgy iBAwnk niSAW nUM iqAwg ky inrog qy suKI jIvn ijaUxqW jo auh Awpxy dyS qy kOm dI r~iKAw kr skx[ 8 jnvrI
qYR-SqwbdI kwlj ny gurU nwnk dyv XUnIvristI dyieMtr kwlj hwkI tUrnwmYNt iv~c dUsrw sQwn hwisl kIqw
AMimRqsr- SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRbMDW hyT clwey jw rhy qRY-SqwbdI gurUgoibMd isMG Kwlsw kwlj dy ividAwrQIAW ny gurU nwnk dyv XUnIvristI dy ieMtr kwlj hwkItUrnwmYNt 'coN dUsrw sQwn hwisl kIqw[hwkI tIm dy kwlj phuMcx 'qy kwlj dI ipRMsIpl bIbIjiqMdr kOr ny iKfwrIAW nUM ies Swndwr ij~q dI vDweI id~qI qy snmwinq kIqw[
ipRMsIpl jiqMdr kOr ny ikhw ik jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDkkmytI dI suc~jI AgvweI Aqy SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRbMD ADIn clwey jw rhy qRYSqwbdI gurU goibMd isMG Kwlsw kwlj dy stw& qy hwkI tIm dI idn rwq dI imhnq sdkw hIieMtr kwlj hwkI tUrnwmYNt 'coN dUsrw sQwn pRwpq ho sikAw hY[aunHW ikhw ik ies kwlj iv~c
qurMq BweI gurpRIq isMG dw &on 'qy hwl cwl pu~iCAw qy sRI gurU rwmdws hspqwl dy fwktrW nUMBweI gurpRIq isMG dw hr qrHW nwl iKAwl r~Kx leI ikhw[ s. bydI ny d~isAw ik mOky 'qy hI myrysmyq BweI gurpRIq isMG dw hwl cwl pu~Cx leI sRI gurU rwmdws hspqwl ivKy SRomxI kmytI dymu~K sk~qr s. hrcrn isMG, s~cKMf sRI hirmMdr swihb dy mYnyjr s. sul~Kx isMG, vDIkmYnyjr s. lKbIr isMG qy s. bGyl isMG phuMcy[
aunHW ikhw ik au~c AiDkwrIAW v~loN s~cKMf sRI hirmMdr swihb iv~c pUrI cOksI r~KxleI mYnyjr s. sul~Kx isMG nUM hdwieqW jwrI kr id~qIAW geIAW hn[ aunHW ikhw ik scKMf sRIhirmMdr swihb dw stw& qy pulIs v~loN iesdy AMdr qy cwr cuPyyry pUrI cOksI vrqI jw rhI hY[aunHW ikhw ik s~cKMf sRI hirmMdr swihb dy hwlwq pUrI qrHW suKwvyN qy SWq hn qy drSn krnvwlIAW SrDwlU sMgqW AswnI nwl Aw jw rhIAW hn[ aunHW ikhw ik jQydwr Avqwr isMG pRDwnSoRmxI kmytI v~loN srkwr qy pulIs pRSwsn nUM ApIl kIqI geI hY ik BwvyN ieh golI ifaUtI 'qyqwienwq syvwdwr nUM bwhroN Acwnk Aw ky l~gI hY pr iPr vI ies dI pUrI qrHW CwxbIx krkydoSI dI Bwl krky aus au~pr kwnUMn Anuswr bxdI kwrvweI kIqI jwvy[ 14 jnvrI
sRI drbwr swihb sRI mukqsr swihb dy AMdrkoeI golI nhIN clI
AMimRqsr- s. idljIq isMG bydI ny d`isAw ik pRwpq sUcnw Anuswr sRI drbwr swihbsRI mukqsr swihb ivKy iksy SrDwlU AOrq dy bwhro AweI golI dw Crw l`gw hY[ ieh qW sp`St hYik ieh golI dw Crw bwhroN AwieAw hY pr ieh sp`St nhIN ho sikAw ik ieh iks pwisENAwieAw qy golI iks ny clweI hY[ aunHW d`isAw ik s. jrnYl isMG mYnyjr sRI drbwr swihb sRImukqsr swihb ny qruMq hrkq ivc AwauNidAW puils nUM ieqlwh dy id`qI Aqy fI.AYs.pI. smyqpuils pwrtI ny mOky 'qy phuMc ky qPqIS SurU kr id`qI hY[ aunHW ikhw ik golI gurduAwrw swihb dyAMdroN nhIN c`lI[
s. idljIq isMG bydI ny ikhw ik smu`cI sMgq nUM AijhIAW APvwhW qoN sucyq rihxwcwhIdw hY ikauNik AijhIAW APvwhW nwl gurduAwrw swihb Awaux vwlIAW sMgqW nUM Tys phuMcdIhY[ aunHW ieh vI ikhw ik gurduAwrw pRbMD nUM sur`iKAq qy sucwrU rUp nwl clwaux leI SRomxI kmytIhmySw q`qpr rihMdI hY Aqy puils pRSwsn nwl hmySW sur`iKAw sbMDI rwbqw bixAw huMdw hY[
20 jnvrI
sRI gurU rwmdws dy dr-Gr dI syvw iksy v~fBwgymnu~K nUM hI imldI hY- jQydwr Avqwr isMG
AMimRqsr- jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI s~cKMf sRIhirmMdr swihb ivKy hir kI pauVI 'qy sony dI C`q dI krvweI jw rhI syvw dI AwrMBk Ardwsiv~c Swiml hoey qy sRI Akwl q^q swihb dy ipCly pwsy guurduAwrw bwbw gurbKS isMG jI ShIddy nwl nvyN bxy d&qr sRI AKMfpwTW dw audGwtn kIqw[ Ardws BweI sulqwn isMG ny kIqI[
aunHW ikhw ik 'hir kI pauVI ivKy AMimRq dw cUlw lYx vwlI jgHw au~pr purwxI iksm dI l~kVI dIC~q bxI hoeI hY[aunHW ikhw ik ies 'qy AwDuink FMg nwl suMdr sony dI C~q bnwaux dI syvw pRbMDkkmytI gurduAwrw swihbwn sYkSn-85 v~loN bIbI minMdr kOr bydI muMbeI vwilAW v~loN bynqI krn'qy aunHW nUM id~qI geI hY[aunHW ikhw ik ies syvw dOrwn s`cKMf sRI hirmMdr swihb dI iemwrqnwl koeI CyV-CwV nhIN kIqI jwvygI[
aunHW ikhw ik eyQy pihlW stIl dw vDIAw FWcw lgvw ky Pyr kwpr dw kMm krvw ky sonydy p~qry cVHwey jwxgy[aunHW ikhw ik ieh syvw l`gB~g Cy mhIinAw iv~c smwpq ho jwvygI[aunHWikhw ik iesy qrHW bwbw gurbKS isMG jI ShId dy gurduAwrw swihbwn dy nwl bxy d&qr sRIAKMfpwTW dI syvw s. sivMdrpwl isMG nUM aunHW dI bynqI krn qy id~qI geI sI jo A~j mukMml hogeI hY[aunHW ikhw ik bIbI minMdr kOr bydI qy s. sivMdrpwl isMG dovyN pirvwr hI gurU Gr dypRIqvwn SrDwlU hn[aunHW ikhw ik sRI gurU rwmdws dy dr-Gr 'qy kIqI syvw dI Gwl QweyN pYNdI hYqy ieh syvw iksy v`fBwgy mnu~K nUM hI imldI hY[ies auprMq aunHW d&qr sRI AKMfpwTW ivKy s.sivMdrpwl isMG dy Brw s. ieMdrpwl isMG nUM isropwE dy ky snmwinq kIqw[
ies mOky fw. rUp isMG sk~qr, s. sul~Kx isMG mYnyjr, s. sqbIr isMG E.AY~s.fI., s.siqMdr isMG injI shwiek, s. suKrwj isMG, s. lKbIr isMG qy s. bGyl isMG vDIk mYnyjr, s.iekbwl isMG muKI vDIk mYnyjr, s. gurbcn isMG pI.Awr.E. qy s. gurivMdr isMG injI shwiekAwid mOjUd sn[ 21 jnvrI
kmytI dy iek`qrqw hwl ivKy nwnkSwhI sMmq 548 (2016-17) dw kYlMfr irlIz kIqw[ies mOky jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik bVI KuSI dI g`l hY ik A`j nwnkSwhI sMmq
548 kYlMfr qy jMqrI nMU SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN sRI Akwl q^q swihb dI rihnumweIhyT pRkwiSq krky irlIz kIqw igAw hY[aunHW ikhw ik ies vwr dw nwnkSwhI kYlMfr dsmySipqw sRI gurU goibMd isMG jI dy 350 swlw pRkwS idhwVy nMU smripq kIqw igAw hY, ijs iv`cdsm ipqw nwl sbMDq ieiqhwsk SsqrW qy AsQwnW dIAW qsvIrW nMU pRkwiSq kIqw igAwhY[aunHW ikhw ik SoRmxI kmytI v`loN do ifzwienW dw rMgdwr nwnkSwhI kYlMfr 1 prq Aqy 4prqW vwlw iqAwr kIqw igAw hY[ aunHW ikhw ik SoRmxI kmytI v`loN tybl kYlMfr qy fwierI dICpweI vI krvweI jw rhI hY ijs nMU jldI irlIz kIqw jwvygw[ aunHW sMgqW nUM ApIl kridAWikhw ik auh jwrI kIqy gey nwnkSwhI kYlMfr muqwibk gurU swihbwn nwl sbMDq purb qy idn-idhwVy mnwaux[
ies mOky s. rijMdr isMG mihqw AMiqRMg kmytI mYNbr, s. hrcrn isMG mu`K sk`qr, fw.rUp isMG qy s. Avqwr isMG sk~qr, s. idljIq isMG bydI, s. suKdyv isMG BUrwkohnw qy s.mihMdr isMG AwhlI vDIk sk~qr, s. siqMdr isMG injI shwiek, s. sul`Kx isMG mYnyjr, s.sqbIr isMG E.AY~s.fI. qy s. ismrjIq isMG mIq sk`qr Awid hwzr sn[ 22 jnvrI
aunHW ikhw ik guhwtI imSn ivKy pRcwrkW dI cox krn leI s. rijMdr isMG mihqw AMiqRMgmYNbr, fw. rUp isMG, s. mnjIq isMG sk~qr Aqy s. sqbIr isMG E AY~s fI qy ADwirq cwrmYNbrI sb-kmytI bxw id~qI geI hY[aunHW ikhw ik iSklIgr qy vxjwirAW dw gVH mMny jWdyivSwKwptnm (AWDrw-pRdyS) ivKy vI sMgqW dI mMg nUM mu~K r~Kdy hoey is~K imSn KoilHAwjwvygw[ijs nwl isklIgr qy vxjwry is`KW nMU is`K Drm dI kImqI rhurIqW, ieiqhws qy mrXwdwsbMDI jwxkwrI imlygI qy auh hor is`KI iv`c prp`k hoxgy[ies leI fw. rUp isMG qy s. sqbIrisMG E AY~s fI dy AwDwirq do mYNbrI sb kmytI bxweI geI hY jo mOkw vyK ky swrI irport dyvygI[
s. bydI ny ikhw ik jQydwr Avqwr isMG dI suc~jI AgvweI iv~c Bgq DMnw jI dw 600swlw jnm idhwVw 11-12 Aqy 13 mwrc 2016 nUM DUAW klW izlHw twk, rwijsQwn ivKymnwieAw jw irhw hY[aunHW ikhw ik Bgq DMnw jI dI bwxI pwvn sRI gurU gRMQ swihb jI iv~c drjhY[aunHW ikhw ik Bgq DMnw jI dw pwvn jnm idhwVw mnwauNidAW SoRmxI kmytI Aqy sMgqW dysihXog nwl iek ivSyS ngr-kIrqn AMimRqsr qoN Bgq jI dy jnm AsQwn DUAW klW q~kAwXojq kIqw jwvygw[
aunHW ikhw ik is`K kOm dy mhwn, sUrbIr XoDy bwbw bMdw isMG bhwdr dw 300 swlwShIdI idhwVw jo 16 jUn 2016 nUM Aw irhw hY dy sbMD iv`c SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v~loNsMgqW dy sihXog nwl iek ivSwl ShIdI mwrc gurdws nMgl gVHI qoN id~lI q~k jwvygw[ies dwrUt lgBg jld hI qih kr ilAw jwvygw qy ieh mwrc 15 idnW dw hovygw[aunHW ikhw ik iesSqwbdI nUM smripq iek Xwdgwr sovInr qy pusqk vI sMgqW nUM smripq kIqI jwvygI[
sRI lCmx cylw rwm ny jQy. Avqwr isMG nUM v~K-v~K BwSwvWiv~c sRI suKmnI swihb dI stIk dI pihlI kwpI Byt kIqI
AMimRqsr- sRI lCmx cylw rwm ny jQydwr Avqwr isMG pRDwn SoRmxI gurduAwrw pRbMDkkmytI nUM ShIdW dy isrqwj sRI gurU Arjn dyv jI v~loN aucwrx kIqI pwvn-piv~qr bwxI sRIsuKmnI swihb dIAW pMjwbI, AMgryzI, gujrwqI, bMgwlI, dyv nwgrI qy isMDI iv~c Anuvwd dIAWkwpIAW Byt kIqIAW[ jQydwr Avqwr isMG ny ies mOky ikhw ik sRI lCmx cylw rwm jI gurU-Grdy Ainn SrDwvwn qy ivdvwn hn[ienHW v~K-v~K BwSwvW iv~c sRI suKmnI swihb dw Anuvwdkrky bhuq hI SlwGwXog auprwlw kIqw hY[aunHW ikhw ik ies nwl jo lok pMjwbI jW gurmuKI nhINjwxdy auh vI ies pwvn-piv~qr bwxI nUM pVH-sux ky Awpxw jnm s&lw kr skxgy[
sRI lCmx cylw rwm ny d`isAw ik ies dy ielwvw sRI suKmnI swihb dI bwxI dI stIkauVIAw, qylgU, qwiml qy romn ilpI iv`c vI Cp rhI hY[ aunHW ikhw ik ku~l imlw ky ies pwvn-piv~qr bwxI nUM ArQW smyq d`s BwSwvW iv`c pRkwiSq kIqw jwvygw[ ies mOky s. hrcrn isMGmu`K sk`qr, s. Avqwr isMG sk`qr qy s. siqMdr isMG injI shwiek Awid mOjUd sn[23 jnvrI
qoN pRkwiSq kIqI jw rhI p`iqRkw 's`cy pwqSwh' Awpxy Awp iv`c ie`k byimswl kwrj hY, ijs dIijµnI vI SlwGw kIqI jwvy auh QoVI hY[ aunHW ikhw ik A`j jo mwx-snmwn Adwrw 's`cy pwqSwh'p`iqRkw v`loN aunHW dI JolI iv`c pwieAw igAw hY aus dy leI auh smu`cIAW sµgqW dy irxI rihxgy[
ies mOky aunHW dy nwl fw. prmjIq isµG sroAw AYfISnl sk`qr SRomxI kmytI, s.rxjIq isµG Kwlsw mIfIAw slwhkwr, s. jspwl isµG koCV, s. blbIr isMG BsIn, s.AmrjIq isMG pwhvw swbkw kimSnr, s. suirMdr isMG ivrdI pRDwn gurduAwrw isMG sBwsrsvqI gwrfn, s.kuldIp isMG pRDwn gurduAwrw isMG sBw qrlokpurI, s. ipRqpwl isMGgwzIAwbwd, s. crnjIq isMG pwsI, s. DrimMdr isMG gwzIAwbwd, ipRMsIpl fw. sqpwl kOr,s. hirMdr isMG AOlK, s. dljIq isMG XUnweIitf is`Kz, s. gurcrn isMG crn, s. mihMdrisMG pirMdw, s. hrpRIq isMG, s. virMdr isMG, s. hrBjn isMG Pu`l qy ieMjInIAr s. blbIrisMG Awid hwzr sn[ 1 PrvrI
gvrnmYNt AwP kYnyfw dI pRogrwm mYnyjr ims krol mYknyny s~cKMf sRI hirmMdr swihb mQw tyikAw
AMimRqsr- gvrnmYNt AwP kYnyfw kMsolyt jnrl dI pRogrwm mYnyjr ims krol mYkny nys~cKMf sRI hirmMdr swihb ivKy m`Qw tyikAw qy ielwhI bwxI dy kIrqn dw AnMd mwixAw[s.gurbcn isMG mu`K sUcnw AiDkwrI ny ims krol mYkny nMU s`cKMf sRI hirmMdr swihb qy sRI Akwlq^q swihb dy ieiqhws qoN jwxU krvwieAw[ auprMq d&qr SoRmxI kmytI Awaux 'qy s. siqMdrisMG injI shwiek qy s. sk`qr isMG mIq sk`qr ny aunHW nUM isropwE qy s~cKMf sRI hirmMdrswihb dI qsvIr dy ky snmwinq kIqw[ g`lbwq dOrwn ims krol mYkny ny ikhw ik s~cKMf sRIhirmMdr swihb AwsQw dw kyNdr hY qy ieQy Aw ky mn nUM skUn imilAw hY[ aunHW ikhw ik auh iespiv`qr AsQwn qoN SWqI qy BweIcwrk sWJ dw sunyhw lY ky jwxgy[ ies mOky sRImqI ggndIp kOr,s. hrijMdr isMG suipRMtYNfYNt Awid hwzr sn[ 7 jnvrI
s~cKMf sRI hirmMdr swihb ivKy nqmsqk hoeykYnyfw dy mYNbr pwrlImYNt sRI rmySvr sMGw
AMimRqsr- sRI rmySvr sMGw mYNbr pwrlImYNt kYnyfw s~cKMf sRI hirmMdr swihb nqmsqkhoey[ aunHW s`cKMf sRI hirmMdr swihb m~Qw tykx auprMq prkrmw krdy smyN s. gurbcn isMG mu`KsUcnw AiDkwrI qoN v~K-v~K AsQwnW dy ieiqhws dI jwxkwrI hwsl kIqI[sUcnw kyNdr ivKy s.idljIq isMG bydI vDIk sk`qr ny sRI rmySvr sMGw nMU isropwE, s~cKMf sRI hirmMdr swihb dIqsvIr qy Dwrimk ikqwbW dw sY~t dy ky snmwinq kIqw[ g`lbwq dOrwn sRI rmySvr sMGw ny ikhwik s~cKMf sRI hirmMdr swihb sWJIvwlqw dw pRqIk qy rUhwnIAq dw kyNdr hY[aunHW ikhw ik mYNDMnqwXog hW ik sRI gurU rwmdws pwqSwh jI dI Apwr ikRpw nwl mYnMU ies piv`qr AsQwn dydrSn krn dw suBwg pRwpq hoieAw hY[ ies mOky sRI mnoj AroVw kONslr jlMDr, s. srbjIqisMG shwiek sUcnw AiDkwrI qy s. hrBjn isMG Awid mOjUd sn[ 7 jnvrI
gurduAwrw swihbwn dw gR YcUietI Aqy Cu `tIAW dw PMfgurduAwrw swihbwn dw gR YcUietI Aqy Cu `tIAW dw PMfgurduAwrw swihbwn dw gR YcUietI Aqy Cu `tIAW dw PMfgurduAwrw swihbwn dw gR YcUietI Aqy Cu `tIAW dw PMfgurduAwrw swihbwn dw gR YcUietI Aqy Cu `tIAW dw PMf