Top Banner
1 UNIVERSITETI : “ALEKSANDËR MOISIU ’’ DURRËS FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE- MASTER PROFESIONAL DEPARTAMENTI I MJEKSISË DEGA INFERMIERI KIRURGJIKALE PUNIM DIPLOME TITULLI I TEMES : Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror. Punoi: MALVINA VERJONI Pedagogu udheheqes : VIOLETA ZANAJ VITI AKADEMIK 2012-2014
53

PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

Aug 29, 2019

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

1

UNIVERSITETI ldquoALEKSANDEumlR MOISIU rsquorsquo DURREumlS

FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE- MASTER PROFESIONAL

DEPARTAMENTI I MJEKSISEuml

DEGA INFERMIERI KIRURGJIKALE

PUNIM DIPLOME

TITULLI I TEMES

Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror

Punoi MALVINA VERJONI

Pedagogu udheheqes VIOLETA ZANAJ

VITI AKADEMIK 2012-2014

2

Mireumlnjohje

Mireumlnjohja dhe falenderimi shkon peumlr teuml gjitheuml

pedagogeumlt e universitetit ldquoAleksander Moisiurdquo

Durreumls Neuml saj teuml profesionalizmit teuml tyre dhe

peumlrkushtimit peumlr teuml peumlrcuar njohuri kam arritur deri

neuml diplomim

3

Titulli Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror

QELLIMI

Meumlsimi dhe perfeksionimi I dijeve neuml lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e

nivelit teuml kujdesit infermieror peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit

OBJEKTIVAT

1 Identifikimi I shkaqeve dhe faktoreumlve rriskues peumlr kancerin e kolonit

2 Teuml tregojmeuml listeumln e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese peumlr kancerin e kolonit

3 Identifikimi I opsioneve teuml trajtimit peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit

4 Peumlrmireumlsimi I puneumls neuml lidhje me keumlta pacienteuml

5 Rritja e interesit peumlr teuml beumlreuml analizat dhe kontrollet e duhura peumlr teuml arritur meuml pas qeuml teuml

kapet neuml koheuml semundja dhe si rrjedhojeuml edhe teuml sheumlrohet meuml lehteuml

6 Rritja e motivacionit peumlr teuml besuar se mund ta mposhtin seumlmundjen duke e luftuar me

forceuml ateuml

7 Ndjekja intensive dhe adekuate e keumltyre pacienteumlve

8 Njohja nga ana teorike dhe praktike sa meuml e mireuml e keumltyre nozologjive peumlr parandalimin e

kancerit teuml kolonit

4

PERMBAJTJA

HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 2

21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 4

41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

5

ABSTRAKTI

Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me

vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml

mundeumlsojmeuml parandalimin e tij

Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke

veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve

u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml

keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme

1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml

meshkuj

2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe

neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit

4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

FJALET KYCE

Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave

Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)

Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit

Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome

Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra

6

HYRJE

Cfareuml eumlshteuml kanceri

Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe

organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat

beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe

nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml

formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka

nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml

indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret

beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret

malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral

depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e

qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe

transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit

fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen

e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve

trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe

rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (

jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore

malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues

peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe

organet

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 2: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

2

Mireumlnjohje

Mireumlnjohja dhe falenderimi shkon peumlr teuml gjitheuml

pedagogeumlt e universitetit ldquoAleksander Moisiurdquo

Durreumls Neuml saj teuml profesionalizmit teuml tyre dhe

peumlrkushtimit peumlr teuml peumlrcuar njohuri kam arritur deri

neuml diplomim

3

Titulli Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror

QELLIMI

Meumlsimi dhe perfeksionimi I dijeve neuml lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e

nivelit teuml kujdesit infermieror peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit

OBJEKTIVAT

1 Identifikimi I shkaqeve dhe faktoreumlve rriskues peumlr kancerin e kolonit

2 Teuml tregojmeuml listeumln e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese peumlr kancerin e kolonit

3 Identifikimi I opsioneve teuml trajtimit peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit

4 Peumlrmireumlsimi I puneumls neuml lidhje me keumlta pacienteuml

5 Rritja e interesit peumlr teuml beumlreuml analizat dhe kontrollet e duhura peumlr teuml arritur meuml pas qeuml teuml

kapet neuml koheuml semundja dhe si rrjedhojeuml edhe teuml sheumlrohet meuml lehteuml

6 Rritja e motivacionit peumlr teuml besuar se mund ta mposhtin seumlmundjen duke e luftuar me

forceuml ateuml

7 Ndjekja intensive dhe adekuate e keumltyre pacienteumlve

8 Njohja nga ana teorike dhe praktike sa meuml e mireuml e keumltyre nozologjive peumlr parandalimin e

kancerit teuml kolonit

4

PERMBAJTJA

HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 2

21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 4

41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

5

ABSTRAKTI

Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me

vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml

mundeumlsojmeuml parandalimin e tij

Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke

veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve

u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml

keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme

1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml

meshkuj

2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe

neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit

4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

FJALET KYCE

Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave

Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)

Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit

Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome

Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra

6

HYRJE

Cfareuml eumlshteuml kanceri

Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe

organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat

beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe

nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml

formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka

nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml

indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret

beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret

malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral

depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e

qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe

transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit

fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen

e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve

trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe

rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (

jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore

malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues

peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe

organet

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 3: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

3

Titulli Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror

QELLIMI

Meumlsimi dhe perfeksionimi I dijeve neuml lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e

nivelit teuml kujdesit infermieror peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit

OBJEKTIVAT

1 Identifikimi I shkaqeve dhe faktoreumlve rriskues peumlr kancerin e kolonit

2 Teuml tregojmeuml listeumln e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese peumlr kancerin e kolonit

3 Identifikimi I opsioneve teuml trajtimit peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit

4 Peumlrmireumlsimi I puneumls neuml lidhje me keumlta pacienteuml

5 Rritja e interesit peumlr teuml beumlreuml analizat dhe kontrollet e duhura peumlr teuml arritur meuml pas qeuml teuml

kapet neuml koheuml semundja dhe si rrjedhojeuml edhe teuml sheumlrohet meuml lehteuml

6 Rritja e motivacionit peumlr teuml besuar se mund ta mposhtin seumlmundjen duke e luftuar me

forceuml ateuml

7 Ndjekja intensive dhe adekuate e keumltyre pacienteumlve

8 Njohja nga ana teorike dhe praktike sa meuml e mireuml e keumltyre nozologjive peumlr parandalimin e

kancerit teuml kolonit

4

PERMBAJTJA

HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 2

21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 4

41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

5

ABSTRAKTI

Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me

vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml

mundeumlsojmeuml parandalimin e tij

Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke

veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve

u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml

keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme

1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml

meshkuj

2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe

neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit

4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

FJALET KYCE

Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave

Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)

Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit

Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome

Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra

6

HYRJE

Cfareuml eumlshteuml kanceri

Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe

organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat

beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe

nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml

formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka

nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml

indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret

beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret

malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral

depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e

qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe

transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit

fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen

e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve

trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe

rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (

jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore

malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues

peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe

organet

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 4: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

4

PERMBAJTJA

HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 2

21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Kapitulli 4

41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

5

ABSTRAKTI

Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me

vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml

mundeumlsojmeuml parandalimin e tij

Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke

veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve

u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml

keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme

1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml

meshkuj

2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe

neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit

4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

FJALET KYCE

Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave

Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)

Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit

Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome

Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra

6

HYRJE

Cfareuml eumlshteuml kanceri

Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe

organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat

beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe

nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml

formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka

nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml

indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret

beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret

malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral

depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e

qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe

transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit

fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen

e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve

trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe

rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (

jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore

malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues

peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe

organet

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 5: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

5

ABSTRAKTI

Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me

vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml

mundeumlsojmeuml parandalimin e tij

Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke

veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve

u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml

keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme

1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml

meshkuj

2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe

neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit

4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

FJALET KYCE

Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave

Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)

Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit

Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome

Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra

6

HYRJE

Cfareuml eumlshteuml kanceri

Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe

organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat

beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe

nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml

formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka

nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml

indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret

beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret

malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral

depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e

qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe

transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit

fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen

e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve

trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe

rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (

jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore

malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues

peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe

organet

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 6: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

6

HYRJE

Cfareuml eumlshteuml kanceri

Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe

organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat

beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe

nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml

formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka

nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml

indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret

beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret

malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral

depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e

qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe

transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit

fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen

e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve

trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe

rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (

jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore

malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues

peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe

organet

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 7: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

7

Anatomia

Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt

ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml

eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga

esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml

1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr

2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)

3 Kolon transverses (zorra transversal)

4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)

5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)

6 Rectum (zorra e drejteuml)

Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin

Figura 1Anatomia e kolonit

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 8: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

8

KAPITULLI 1

11 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I

kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr

boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml

shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal

eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste

diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai

eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I

mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt

12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues

Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt

rriskues qeuml perfshijneuml

1 Mosha

Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te

rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec

Stili i jetes

Semundjet e

zorres

Faktoret

gjenetike

Mosha

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 9: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

9

2 Faktoreumlt gjenetik

Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit

Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit

Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit

Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml

trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se

kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze

shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml

kolonit

Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek

familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve

intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim

A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)

Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml

njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml

vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe

teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar

eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht

zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri

tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj

B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis)

Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml

kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml

moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden

C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer)

Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml

polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa

pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml

stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar

D MYH polyposis syndrome

Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike

pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml

rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 10: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

10

3 Seumlmundjet e zorreeumls

A Polipe neuml kolon

Figura 2Polipet ne kolon

Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml

familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml

zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten

neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme

kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e

qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml

fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen

kancerogene

Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat

e veteuml polipit

Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm

Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm

Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml

ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm

adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze

carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje

nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 11: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

11

B Ca te kolonit rektumit

Figura 3Ca I kolonit

C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn

Figura 4Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz

shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml

rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz

gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e

fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin

ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 12: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

12

4 Stili I jeteses

A Faktoreumlt ushqyes

Figura 5Ushqim I shpejte

Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml

e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml

sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml

mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi

shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative

faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk

janeuml teuml rezikshme

Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej

koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente

teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal

konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml

kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e

Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml

si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet

epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml

ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren

nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo

provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml

trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes

Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e

kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)

Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml

neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me

peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml

fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 13: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

13

pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)

kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls

B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet

Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 14: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

14

C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit

Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit

D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet

zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 15: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

15

13 Fizpatologjia

Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me

kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml

polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet

dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet

Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca

Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga

polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze

Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml

prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml

zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit

ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e

reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml

tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik

sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml

tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml

rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml

largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 16: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

16

14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke

peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml

organet e tjera

Figura 9Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln

fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente

veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml

kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si

carcinoma in situ

Stadi I

Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e

breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml

ndeumlrmjetme

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 17: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

17

Stadi II

Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B

Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml

indet praneuml kolonit ose rektumit

Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml

dheose peritoneumin

Stadi III

Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C

Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml

shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula

Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur

o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit

o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 18: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

18

Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml

peumlrhapur

o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit

o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit

o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin

Stadi IV

Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml

distanceuml si psh heparin dhe pulmonet

Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 19: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

19

15 Klinika

Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht

mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara

dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml

pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece

Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit

Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml

a Dhimbje abdominale

b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml

gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml

shkurtra etj

c Gjak okult neuml fece

d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml

Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml

relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml

meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar

prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent

Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml

a Gjak okult neuml fece

b Konstipacion

c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve

d Fryrje teuml barkut

e Krampe

f Dhimbje barku

Tumoret e colon descendent shkaktojneuml

a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt

b Tenezma

c Dhimbje kolike abdominal

d Alternimekapslleumlk dhe diarhe

e Nauze dhe teuml vjella

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 20: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

20

Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml

Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml

a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum

b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum

c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit

teuml majte ose rectumit

d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia

e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial

mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml

barkut tenezma

16 Komplikacionet

Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen

seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml

peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml

inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml

shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml

Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml

cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime

dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml

Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu

dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con

neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili

shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml

ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml

fshikeumlzeumln urinare

Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls

seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml

fshehteuml neoplazik

Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi

I tumorit

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 21: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

21

17 Ekzaminimet

1 Tushe rektale

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e

lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale

2 Testi peumlr gjak okult

Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml

peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml

feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I

peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje

vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra

fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45

shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I

kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml

mireuml

Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur

personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece

Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml

meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml

peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e

reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar

mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se

20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 22: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

22

me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr

kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe

kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe

nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ

3 Biopsia

Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml

mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit

4 Biopsia e limfonodulave

Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml

mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike

5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium

Figura 11 Klizma me barium

Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml

Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet

mukozale teuml vogla deri ne 05 cm

Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e

hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim

mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin

dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit

gastrointestinal

Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml

traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml

me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon

Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 23: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

23

6 Sigmoidoscopia

Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona

jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr

pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu

mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml

7 Kolonoskopia

Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona

jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml

pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml

njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e

kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese

Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 24: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

24

polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak

teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale

8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar

duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml

me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml

siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml

9 CEA (antigeni karcinoembrionik)

Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi

normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera

10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar

pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm

kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth

qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme

11 Radiografia e toraksit

Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml

peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml

strukturave teuml organizmit

12 Analiza gjak komplet

eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml

o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve

o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)

o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 25: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

25

18 Diagnostikimi

Beumlhet neuml sajeuml teuml

1 Ekzaminimi subjektiv

2 Ekzaminimi objektiv

3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml

1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues

2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml

fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme

neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut

peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet

abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml

indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr

irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht

3Ekzaminimet

Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak

okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml

diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls

Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia

Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda

teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml

peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia

jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet

edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e

limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen

Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml

ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr

keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 26: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

26

19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit

Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar

Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e

polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I

zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara

se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

sugjeron njeuml egzaminim gjeneral

Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul

Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare

dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul

Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml

kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto

rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml

Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml

pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet

Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund

teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose

kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e

ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga

kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me

kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm

fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal

mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me

histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml

njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda

familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda

familjes

Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP

HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet

nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml

adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme

teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar

peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml

njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml

pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 27: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

27

Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC

Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml

kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet

teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik

Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml

1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit

(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)

2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml

parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i

urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit

3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve

gjentike

Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibraneuml vecanti ato

qeuml nuk forcohen si krusta Efekti

mbrojteumls I fibrave eumlshteuml

supozuar neuml bazeuml teuml observimeve

teuml kryera mbi popullsineuml

vegjetariane teuml cileumlt kaneuml

incidenceuml teuml reduktuar teuml

kancerit kolorektal rreth 30

Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e

keumltij tumori

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime

Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie

Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja

Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave

Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 28: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

28

Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I

peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e

pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I

njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml

clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml

teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml

neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale

Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml

Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit

qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml

antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit

KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml

kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt

Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml

polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit

SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls

Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer

kolorektal tek grateuml

Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe

e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml

numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca

Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe

leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml

ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr

polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60

Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin

efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit

110 Trajtimi

1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise

hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e

afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 29: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

29

Figura 14 Anastomozat neuml kolon

Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr

teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml

konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese

Figura 15 Kolostomia

Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve

qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml

rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale

Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e

ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e

kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm

Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml

zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml

peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku

tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml

largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml

distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 30: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

30

mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml

tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta

2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln

Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike

dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml

kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e

vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml

e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike

Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml

shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me

kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze

kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose

kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I

mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm

Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi

Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme

Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I

dheumlneuml

Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I

menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si

pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia

Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj

infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit

nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml

medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit

3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze

elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive

natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60

Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato

janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml

shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml

Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit

Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml

rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml

afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me

rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls

neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml

medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo

peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 31: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

31

dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta

trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml

serioz

Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit

peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml

kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml

trup

4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar

tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml

sintetike(artificial)

Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit

imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml

efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 32: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

32

KAPITULLI 2

21 Materiali dhe metodika

Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml

operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml

Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml

Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml

kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml

ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga

muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014

Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml

Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme

eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml

beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori

ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr

repartin e kirurgjiseuml

Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe

kujdesi infermjeror ndaj tyre

Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre

Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 33: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

33

Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml

Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml

Diagnozeumln

Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit

Ekzaminimet e kryera

Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit

Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes

Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit

Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi

Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml

efikase

22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml

zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes

kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale

etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre

eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me

kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml

spital (12 diteuml) vdes

Grafiku Nr 1

0

1

2

3

4

5

6

Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 34: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

34

Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe

ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me

anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e

kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol

KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe

ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe

largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml

Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori

1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)

2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)

Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 2

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 35: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

35

Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml

hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I

larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml

vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme

Grafiku Nr 3

Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto

pjeseuml teuml kolonit

Neuml rectum 5 pacienteuml = 50

Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30

Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10

Neuml kolon transverses 1 pacient = 10

0

20

40

60

80

100

meshkuj

femra

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 36: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

36

Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme

Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt

kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar

ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria

postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e

Kirurgjiseuml seuml Planifikuar

Grafiku Nr 4

RAPORTI mbijetesevdekshmeri

vdekshmeria

mbijetesa postoperatore

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 37: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

37

Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml

pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe

biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e

Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml

rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I

avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT

abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml

verifikohet prania ose jo e metastazave

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 38: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

38

KAPITULLI 3

31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit

1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave

A Historiku I sheumlndetit

Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes

infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e

saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose

aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi

ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml

dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr

ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka

pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml

gjateuml nateumls

Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn

Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls

Pi duhan

Konsumon alkool

Kryen ushtrime

Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml

peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit

(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)

Peumlrballimin e situatatave stresante

Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer

I kolonit

B Ekzaminimi fizik

Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja

Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri

Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml

Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml

mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml

Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre

Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 39: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

39

2 Diagnozat infermierore

Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml

Preoperative

Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit

Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga

obstruksioni

Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine

Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin

Postoperative

Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate

procedurave kirurgjikale

Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes

nga spitali

Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)

dhe formimin e nje stome

3Planifikimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

2 Reduktimi I dhimbjes

3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike

5 Parandalimi I infeksionit

6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4 Zbatimi I nderhyrjeve

1 Reduktimi I ankthit

Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje

gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim

ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml

pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale

Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr

familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 40: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

40

ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret

njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel

qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml

dijeuml

2Reduktimi I dhimbjes

Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per

relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose

telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I

shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese

3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para

ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe

te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para

nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te

gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet

mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale

Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje

nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e

nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje

kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet

ndalohet transfuzioni

4Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim

sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml

qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit

teuml mjekut

5Parandalimi I infeksionit

Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe

neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto

medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml

zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit

6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali

Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e

pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe

interesi

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 41: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

41

Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti

kape gjerat

Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit

Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit

Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje

kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin

e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve

7 Kujdesi peumlr plageumln

Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24

oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme

Infeksion

Hapje e plageumls

Hemoragji

Edema teuml dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje

plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit

Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te

tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku

Ekzaminohet stoma per

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)

Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)

Hemorragji (nje shenje jo normale)

Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 42: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

42

32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit

Qesja e kolostomiseuml

Figura 16 Krijimi I kolostomise

Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml

raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres

se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e

segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml

pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme

Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 43: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

43

Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e

zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje

tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e

siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas

opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk

ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj

Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 44: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

44

Periudha preoperatore

Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky

operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet

I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm

E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit

te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare

Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para

operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e

ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls

Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike

qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten

e operimit ne mengjes behet klizme pastruese

Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para

operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire

hidroelektrolitike dhe nutritive

33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1 Njohja me pacientin

2 Diagnozat infermierore

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

Periudha postoperatore

Rezultatet e pritshme

1Njohja me pacientin

Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml

pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml

kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale

Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose

dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e

peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 45: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

45

2Diagnozat infermierore

Ne periudhen preoperatore

1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit

2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente

3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen

Ne periudhen postoperatore

1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me

faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve

2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit

3 Ankth lidhur me pranine e stomes

4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje

e pranise se stomes

3 Plani I puneumls dhe zbatimi

I Periudheumls preoperatore

1reduktimi I ankthit dhe frikeumls

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi

nga ana e infermieres duhet te jete I madh

I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse

ai duhet te kryhet patjeter

Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te

shpeshta ato

2Peumlrshtatja me situateumln

Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I

gjendjes se krijuar

Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky

operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim

Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me

detaje

Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto

raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille

eshte bere me pare

3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes

seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit

Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 46: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

46

perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth

Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete

qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar

I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas

operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe

do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe

tromboflebitike

I periudhes postoperatore

1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi

eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat

Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze

te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me

fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone

lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe

ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet

me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet

qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme

me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe

ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e

saj

Kujdes te vecante kerkojne

Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive

oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur

stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve

Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e

parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale

Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve

fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e

materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 47: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

47

Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo

mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I

lekures

Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me

nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim

bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo

hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo

duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja

Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi

vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me

qesen e kolostomise

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi

Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat

Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete

drejtimzakonisht e gjejne vete

2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual

Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne

ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte

mire qe te marin masat e meposhtme

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje

banjo dhe te vendose nje qese te re

Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 48: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

48

Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin

formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve

Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor

dhe te mos nervozohet

Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane

experience ne kete drejtim

3Reduktimi I ankthit

Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te

nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne

ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo

rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe

kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe

infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe

4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet

qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe

njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I

jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e

problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej

kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe

e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet

jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne

prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne

keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres

se keqe

34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit

enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione

specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet

duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe

irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet

pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose

konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me

informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur

mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 49: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

49

Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen

familjaret per te mare pjese

Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun

Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni

abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave

dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave

Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te

mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme

35 Rezultatet e pritshme

1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit

2Ndjen ulje teuml dhimbjes

3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes

4Arrin balanceumln neuml likide

5Shmang infeksionin

6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas

daljes nga spitali

7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale

a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit

b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket

c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale

d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion

e Asiston infermieren me nderrimin e fashave

f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme

g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale

h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle

i Pacienti eshte afebril

36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe

familjareve

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 50: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

50

Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe

menaxhimin e saj

Disa aspekte te ketij edukimi jane

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku

Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje

gojen te mbyllur

Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort

Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte

Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per

kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne

stome ku do te mbahet per disa minuta

Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe

Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra

mbi qese

Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ

ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite

Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites

Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun

Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte

mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses

dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 51: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

51

KAPITULLI 4

41 REZULTATET E PRITSHME

Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen

nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse

pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln

postoperatore

Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime

mushkeumlroretrombozeuml etj

Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje

Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale

Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual

Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose

infeksionit

Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re

te krijuar

Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me

shume asaj normales

Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te

nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 52: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

52

Konkluzionet

Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren

peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si

5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se

neuml meshkuj

6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls

dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente

7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e

kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit

mjek-infermier-pacient

8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte

menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit

9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen

keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer

Page 53: PUNIM DIPLOME - Universiteti Aleksandër Moisiu Durrësuamd.edu.al/new/wp-content/uploads/2014/05/Kanceri-kolorektal-dhe... · ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat

53

Bibliografia

Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo

wwwaircit

wwwcancer of colon

wwwcancergov

httpwwwicstriesteit

httpwwwinfereumlebnetil

wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)

httpwwwhonch

httpwwwnursingcenter

wwwnursing care for patients eumlith cancer

wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer