Preventie van burn-out: Zorgen voor evenwicht C. De Valck ,Phd Gezondheidspsychologe Worklifebalance www.worklifebalance.be
Nov 01, 2014
Preventie van burn-out:
Zorgen voor evenwicht C. De Valck ,Phd
Gezondheidspsychologe
Worklifebalance
www.worklifebalance.be
Opwarmingsoefening
• Formuleer twee vragen voor jezelf over
werkgerelateerde stress /burnout die je
vandaag behandeld wil zien .
Overzicht
• Wat is stress?
• Wat is burn-out ?
• Wie is er vatbaar voor burn-out ?
• Aanpak burnout .
• Hoe kan ik stressklachten voorkomen ?
- Psychoeducatieve stressreductie
- Mindfulnesstraining
Wat is stress ?
• Onevenwicht draagkracht-draaglast
Wat is stress ?
• A B C model
• A= Oorzaken ( Anticiperende factoren, stressoren,
belasting)
• B= Beleving ( Interpretatie, Coping mechanismen)
• C= Gevolgen ( Consequenties, stressklachten,
ziekteverzuim, jobtevredenheid )
Stress en Werk
• Herstructureringen
• Informatisering : information overload
• Druk Woon-werkverkeer
• Schaarste
• Interferentie werk-privé
• Stresstolerantie op de proef gesteld
Belasting –Rendement
Prestatie
Belasting
verveling
plezier karwei
Stress, alarm
Oefening
• Hoe merk ik bij mezelf dat ik gestresseerd
raak ?
• Wat zijn de signalen ? Knipperlichten ?
Stress-signalen
• Lichaam: hartkloppingen , hoofdpijn,
vermoeidheid, slapeloosheid , beven ..
• Gedachten : piekeren , concentratieverlies,
onzeker, angstig , gefrustreerd
• Gedrag: gehaast , meer of minder eten , roken ,
opvliegend, fouten maken , vermijdingsgedrag
Van stress naar burn-out
• Eindstadium van stress proces
• Drie kernsymptomen :
1) Emotionele uitputting
2) Depersonalisatie
3) Verminderde professionele bekwaamheid
Burnout =eindfase van een
proces • Fase 1 : alarmfase
Onevenwicht draaglast/draagkracht
• Fase 2 : weerstandsfase
Prikkelbaarheid, psychosomatische
klachten
Coping : doorgaan !
• Fase 3: uitputtingsfase
Depersonalisatie, Depressie, Absenteïsme
Burnout =werkgerelateerde
stress Maslach en Leiter ( 1998) : klachten
manifesteren zich op individueel niveau maar verwijzen naar een onevenwicht in de wisselwerking tussen de persoon en de werksituatie . Naast individuele begeleiding is een aanpak op organisatieniveau vereist die zich toelegt op een analyse van in de werksituatie mogelijks burnout uitlokkende factoren .
Werkmodel burnout
Burn-out
Werksituatie
Persoonlijke factoren
Absenteïsme
Verloopintentie
Prevalentie burn-out
• Verpleegkundigen : 5%-18%
• Tandartsen : 5%- 14%
• Psychiaters :9%-22%
• Verloskundigen : 7%-23%
• Huisartsen : 8%-41%
Bron : Houtman , Schaufeli & Taris ( 2000), pg 74.
Burnout herkennen
• Meest gedreven , enthousiaste
werknemers
• Van enthousiasme naar cynisme
• Signalen niet waargenomen door
betrokkene
• Belang waakzaamheid
Wie is er vatbaar voor burnout
• Neiging tot perfectionisme:
‘ ik moet alles perfect doen anders faal ik ‘
• Helper –syndroom:
‘ eerst de anderen tevreden stellen ,ikzelf laatst’
• Idealistisch en veel ambitie
‘ Wat men begonnen is moet men ook afwerken’
• Geen notie van eigen grenzen
‘ Ik ben uitgeput maar dat is van voorbijgaande aard , een koffie en er weer tegenaan ‘
Afstand -betrokkenheid
• Goed presteren vereist engagement
• Te veel engagement = risico burnout
• Helper-syndroom= risico te veel
engagement
• Professioneel = middenweg afstand –
betrokkenheid
• Zorg voor mezelf én professioneel
geëngageerd
Oefening afstand –
betrokkenheid
Wat kan ik doen ?
• Voorkomen is beter dan genezen :
bewuste zelfzorg en veerkracht
bevorderen
mindfulness training
sociale support : intervisie
bewaken work/life balance
grenzen stellen , waarschuwingssignalen
lichamelijk fit blijven
Beter voorkomen dan
genezen
• Wat bevordert veerkracht en
stressbestendigheid ?
• Prospectief Onderzoek S. Kobasa :
- veerkracht = veranderingsbereidheid ,
engagement, invloed en uitdaging
Stressreductie via
Psychoeducatie
• Psychoeducatieve trainingen : voorlichting
stresssymptomen en coping
• Doelstelling : sensibiliseren om op een
bewuste manier eigen energiebalans te
bewaken , inzicht in eigen stresshantering,
bevorderen van gezonde levensstijl
/werkstijl
Aanpak burnout .
• Crisisfase :ontreddering , vermoeidheid , ik
burnout ?
• Probleem en oplossingsfase; Hoe is het
zover kunnen komen ?
• Toepassing & herstelfase : werkhervatting
Gezonde Energiebalans
Inspanning ( dalende lijn) :energie verbruikt
Ontspanning ( opwaartse lijn) :batterij opgeladen
Na inspanning , recuperatie, inspanning en
Ontspanning in evenwicht
Ongezonde energiebalans
Oefening energiebalans
Hoe veerkracht
bevorderen ?
• Lichamelijk : slaap, voeding, beweging
• Mentaal : negatieve gedachten leren
beheersen , gezond leren omgaan met
deadlines…
• Emotioneel: leren omgaan met frustratie ,
angst , onzekerheid
Energie in balans
• Energievreters
• Oplossen of anders
mee omgaan
• Afname stress en
klachten
• Energiegevers
• Versterkt, werkt
inspirerend
• Toename energie en
vitaliteit en veerkracht
Work-life balans
Werk Privé
Energie
vreters
-conflict
-werkdruk
-zorg ouders
-zorg gezin
Energie
gevers
-leuk team
-waardering
-autonomie
-Sport
-Vrienden
-Relatie
Stressreductie via
mindfulness
• Aandachtstraining
• « aanleren van een open en milde houding tegenover het hier en nu en alles wat we ervaren «
• Gericht op acceptatie van moeilijke gedachten en gevoelens
• Hoe ? Lichaamsgerichte aandachtsoefeningen en zelfreflectieopdrachten
Stressreductie via
mindfulness
• mindfulness – andere houding t.a.v. interne ervaringen
– opmerken én er niet mee ‘in strijd gaan’ (want dat
maakt het alleen nog maar erger)
– aanvaarden (‘acceptance’), observeren, niet-
controlerend, er ‘niets mee doen’
– beperkte ‘attentional resources’ zo meer vrij maken
voor actief, doelgericht handelen (i.p.v. dingen ‘in ons
hoofd’ uitvechten)
Mindfulness op de
werkvloer
• ISW-Limits & Worklifebalance
• 6 sessies van 2,5 uur
• In company of open groep
• Preventief of Curatief
• Bereidheid tot oefenen en zelfreflectie
Mindfulness: Inhoudelijk
• De automatische piloot in mezelf
• Mildheid tegenover mezelf
• Mildheid tegenover anderen
• Omgaan met grenzen
• Bewust en waardig handelen
• Loslaten
Effecten mindfulness
• « Sinds ik de MFN training volg, reageer ik minder impulsief bij conflicten op het werk »
• « Dit is confronterend, mijn leven en werk zitten zo vol, ik leef constant in 5de versnelling »
• « Voor het eerst in 10 jaar kwam ik fluitend thuis van mijn werk, mijn partner wist niet wat ze hoorde »
• « Ik pleegde roofbouw op mijn lichaam, als ik de MFN training niet gevolgd had, was ik gecrashd »
• « Ik werk efficiënter, mijn aandacht is meer gefocusd »
Tips om veerkracht te
bevorderen • Luister naar uw lichaam
• Maak dagelijks tijd om uw batterij terug op
te laden
• Deel moeilijke situaties met collega’s:
stoom afblazen
• Stop uw activiteiten regelmatig en focus 3
minuten op uw ademhaling
• Scheid werk/privé
Tips om veerkracht te
bevorderen • Sport! The legs are the wheels of the mind
• Leg uw lat niet te hoog :wees mild voor
jezelf , niemand is perfect
• Focus op de positieve aspecten in uw
werksituatie
• Bij werkgerelateerd piekeren : opschrijven
en loslaten
• Ken uw grenzen en geef uw grenzen aan
In conclusie
• Omgaan met stress vereist een continue evenwichtsoefening om draagkracht en draaglast in balans te houden.
• Burnout is een eindstadium van langdurige stress.
• Voorkomen is beter dan genezen : werk aan je energiebalans en ga mindful om met gedachten, gevoelens en gebeurtenissen.
• « As long as you can keep the inner
quietness , it does not really matter what
confusion reigns outside «