Menadzment u Sportu

NAZIV FAKULTETA

SEMINARSKI RAD

Tema: Menadžment u sportu

Mentor: Student:

Beograd, 2011

Sadržaj:

1.0 Osnovne delatnosti u sistemu sporta..............................................................................3

2.0 Osnovne delatnosti u sistemu sporta..............................................................................6

3.0 Osnovne delatnosti u sistemu sporta............................................................................13

4.0 Trening.........................................................................................................................17

5.0 Upravljanje sistemom trenažne tehnologije.................................................................22

6.0 Menadžment sportske industrije..................................................................................25

1.0 Osnovne delatnosti u sistemu sporta

Osnovnim delatnostima u sistemu sporta nazivaju se sve relevantne i na integralnoj osnovi zastupljene aktivnosti, neophodne da bi sportska organizacija mogla da funkciniše na optimalan način.Prilikom konstruisanja i konstituisanja organizacionog sistema u sportu, mora se poći od suštine, koja opravdava njegovo formiranje i postojanje, a to je cilj funkcionisanja sportske organizacije.Da bi se formirala sportska organizacija treba poznavati: 1. osnovne potrebe organizacije 2. delatnosti organizacijeKao NGO (udruženja građana tj. neprofitne, nevladine organizacije), većina sportskih organizacija ima za cilj da zadovolji potrebe društva, pa se postignuti rezultati moraju staviti u tu funkciju uz odgovarajuću podršku.

Organizacioni sistem sportskih delatnosti čine:

• Nosioci delatnosti• Organizaciona struktura• Učesnici u sportu• Kadrovi (ljudski resursi) u sportu• Nauka i tehnologija• Objekti i oprema• Menadžment u sportu• Marketing u sportu• Takmičenja u sportu• Zdravstvena zaštita• Informacioni sistem,• Stimulisanje i nagrađivanje (motivacija)

Navedene osnovne sportske delatnosti treba da budu što sličnije sportskoj organizaciji kao sistemu u celini. Sportska organizacija se osniva radi obavljanja sportskih delatnosti, sa ciljem što brojnijeg obuhvatanja članstva i postizanja vrhunskih sportskih rezultata. Ona je deo društvenog sistema, odnosno jedan od oblika njegove nadgradnje. Sa aspekta definisanja sportske organizacije, posebno je značajan sistemski pristup, baziran na opštoj teoriji sistema, što znači da ona predstavlja:

• Složen• Dinamičan• Otvoren sistem,

koji se sastoji od određenih komponenata (podsistema) i elemenata, kao međuzavisnih delova jedne celine. Kao otvoren sistem, sportska organizacija predstavlja deo opšteg sportskog sistema, tako da je on u isto vreme i podsistem (komponenta) integralnog sportskog sistema. Kao integralan sistem, sportska organizacja je oslonjena na okruženje i veze koje sa njima ima. Svrha postojanja sportske organizacije može biti ugrožena ukoliko veze sa okruženjem (ulaz-izaz) u rezultatima sportskog procesa ne funkcionišu na najbolji način. Sportska organizacija podrazumeva uređivanje, koordinisanje, i vođenje svih delova celine, funkcija, prcesa i odnosa u njima. Odgovarajućim oranizovanjem obezbeđuje se pre svega efikasnije, svrsishodnije i celishodnije ostvarivanje ciljeva. Sportska

organizacija se može osnovati kao udruženje i preduzeće. Sportska organizacija kao udruženje predstavlja oblik slobodnog udruživanja građana radi ostvarivanja i usklađivanja njihovih ineteresa i razvijanja različitih sportskih aktivnosti. Dominantna je prisutnost organizovanja sporta u formi društvenih sportskih organizacija kao udruženja (associoation, union) ili tzv. neprofitnih organizacija u odnosu na druge oblike, pre svega profitne organizacije u obliku preduzeća (profit organization, business enterprise). Neprofitna sportska organizacija svoj profit ne upućuje (kao dividendu) akcionarima, već ga zadržava i investira u razvoj sporta i organizacije, kao i na realizaciju sopstvenih projekata i programa. (reinvestiranje u organizaciju). Dakle cilj neprofitne organizacije nije ostvarivanje profita, već je on samo jedna od strategija za ostvarivanje cilja koji je definisan u zadovoljenju potreba čoveka, sadržanim u biološkim (kretanje) i psihološkim (motivi, interesi) aspektima, što ne znači da neprofitne sportske organizacije posluju bez profita koji im je veoma potreban. Neprofitna organizacija može biti osnivač i vlasnik profitnih organizacija (preduzeća) koje će svojim poslovanjem doprineti pozitivnom finansijskom bilansu. Uobičajeno je da država pomaže određene društvene delatnosti u kojima je i sport, a koje su od opšteg interesa, a da u isto vreme, što manje direktno iz svog budšeta finansira ove delatnosti već to najčešće čini subvencijom i beneficijama (korišćenje objekata, termini za treninge, saobraćaj, prevoz....). U svetu je najvrednija tekovina ove forme organizovanja u oslobađanju poreza onih profitnih organizacija koje se pojavljuju kao donatori i sponzori u najmanje onom ekvivalentu koji je izdovjen u te svrhe. Status neprofitne organizacije ne određuje se statusom vlasnika. Neprofitna organizacija može biti privatno, mešovito ili državno vlasništvo i oni imaju jednak tretman. Pored toga organizacija može biti organizovana i kao akcionarsko društvo, u tom

slučaju su vlasnici predstavljeni u skupštni akcionara i u upravnim odborima, koji biraju izvršioce i realizatore postavljenih od strane neprofitne organizacije npr. (IOC, FIFA, FISU).

Kotler je (1982. god) neprofitne organizacije definisao kao posebnu grupu ljudi koji imaju aktuelne ili potencijalne interese i/ili uticaje na organizaciju, i on ih je strukturirao putem četiri osnovne oblasti:

• Ulazna javnost• Interna javnost• Intermedijalna javnost• Konzumentna (potrošačka) javnost

Ulazna javnost• sponzori i donatori• kupci i dobavljači• regulatorske organizacije (država i dr.)

Interna javnost• članstvo• menadžment• sportisti• radnici• upravni odbor• volonterski radnici

Intermedijalna javnost• merkantilne organizacije• agencije za posredovanje u poslu• masmedijske organizacije• marketinške organizacije• pomoćne organizacije

konzumentna javnost• klijenti (primaoci usluga)• opšta javnost• opšta sportska javnost• lokalna sportska javnost (navijači)• masmedijska javnost• konkurentska javnost

Sportska organizacija kao preduzeće može biti organizovana od strane fizičkih lica, sportskih organizcija, sportskih saveza, preduzeća koja obavljaju ugostiteljsku ili turističku delatnost, radnih organizacija za zdravstvo, mesnih zajednica, i drugih organizacija i institucija. Za sportsku organizaciju kao preduzeće je najbitniji profit, a dobro je poznato da profit predstavlja cilj svakog biznisa. Takođe, poznato je da biznis u sportu ima svrhu samo onda kada koristeći resurse sporta ostvaruje željeni profit koji se većim delom ulaže u ostvarvanje što optimalnijih sportskih rezultata. Tako ostvaren sportski rezultat

predstavlja novi resurs za biznis, koji opet zajedno sa sportom pronalazi puteve profita. (bez rezultata nema pozicije na tržištu). Na taj način se ostvaruje jedan krug (ciklus) koji sačinjavaju:

• Sportski rezultat• Ulaganje biznisa u ostvarenje cilja• Ostvareni cilj• Sportski biznis sa profitom• Sportski rezultat

Na početku i na kraju celog ciklusa, kao što se vidi je sportski rezultat koji je sam za sebe biznis, jer se od resursa sportskih aktivnosti može ostvariti profit, koji se ulaže u sport. To se prvenstveno odnosi na direktne aktivnosti, kao što je profit od ulaznica, profit od kupoprodaju sportista, profit od marketinga, profit od TV prava, proft od imidža i drugih tržišnih vrednosti. Biznis u sportu se odnosi i na tzv prateću sportsku industriju, kao što je proizvodnja sportske opreme. Savremeni biznis a isto tako i menadžment, da bi se mogli staviti u funkciju sporta, moraju dobro poznavati suštinu sporta. Ulažući finansijska sredstva u sportski rezultat, ali i primajući sve sportske aksiome, dolaženje do vrhunskih sportskih ostvarenja, menadžment nedvosmisleno traži da se uloženo “dvostruko” i brzo vrati. Ekonomska praska velikih i moćnih zemalja opovrgava tezu da je menadžment isključiva eksluziva profitnih organizacija (preduzeća, korporacija). Uvođenjem marketinga u neprofitne organizacije stvorio se jedan, za sport od osnovnih preduslova efikasnog menadžmenta (Kotler 1988.). Savremeni menadžment, čak i u profitnim organizacijama se ne bavi isključivo tržištem, profitom i prevođenjem organizacije iz jedne niže u drugu višu poziciju, već ljudskim resursima, odnosno međuljudskim odnosima, kao i ciljevima zadovoljavanja pojedinačnih i društvenih potreba.

2.0 Osnovne delatnosti u sistemu sporta

Prilikom definisanja organizacione strukture neophodno je poći od stanovišta da ne postoji opšta organizaciona struktura koja je prihvatljiva za sve oblike i nivoe organizacije, jer je poznato da svrha postojanja i ciljevi organizacje određuju njenu strukturu.

Prilikom defnisanja organizacione strukture neophodno je poći od:• Ciljeva postojanja organizacije• Organizacionih delova za obavljanje planiranih poslova• Podele rada shodno postavljenim ciljevima i organizacionim delovima• Međusobne povezanosti i uslovljenosti između elemenata i delova celine• Organa upravljanja po hijerarhiji• Nadležnosti sa opisom radnih zadataka• Delegrianja autoriteta, ovlašćenja i odgovornosti• Zakonitosti i pravila kojih se treba pridržavati u ostvarivanju ciljeva• Kriterijuma stimulisanja i nagrađivanja i dr.

Navedene sportske organizacije mogu se udruživati radi ostvarivanja zajedničkih ciljeva i interesa (reprezentovanja, organizovanja takmičenja, statusa sportista itd.).

• Sportski klub• Sportsko društvo• Sportsko udruženje• Sportski savez – granski savez• Savez sportova, SSS, SSCG, SAS• Ministarstvo prosvete i sporta – uprava za sport

Sportski klub je osnovna organizaciona forma u kojoj se izvodi specijalizovana i na zakonskim osnovama organizovana aktivnost u svim konstitutivnim delatnostima sistema sporta. Klub se može formirati kao udruženje ili kao preduzeće.Mogući prihodi kluba su:

• Članarina od članstva• Prihodi od prodatih ulaznica• Obeštećenja za transfer sportista• Pokloni, zadužbine, legati• Prihodi od sponzora i donatora• Prihodi od reklama i marketinga• Prihodi od igara na sreću• Prihodi od privredne delatnosti• Kamata i dividenda na plasirana sredstva• Državne subvencije i dr.

Sportski klubovi predstavljaju samotalne organizcione, konzistentne, koherentne i autonomne celine, nezavisne u postavljanju ciljeva i odabiranju strategija i akcionih planova za ostvarenje ciljeva. Njihova autonomnost ima relativna ograničenja u propisima okruženja, države ili sportskih asocijacija, u koja su dobrovoljno učlanjeni. U svojim pojavnim oblicima sportski klubvi su veoma heterogeni, pre svega, po svojoj veličini, postignutim sportskim rezultatima i po svrsi postojanja i ciljevima koje poseduju. Osnov definisanja funkcionalne strukture sportskog kluba i odnosa organizacionih resursa udelovima i celini čine orgazacione funkcije koje mogu biti upravljačke, sportske, i poslovne.

Upravljačke fukcije su:• Skupština• Upravni odbor• Direktor

Skupština, kao najviši organ upravljanja, utvrđuje i donosi statut, kojim se definišu uređivanja osnovnih pitanja unutrašnje organizacije i delovanja, programe aktivnosti i razvoja, prava i dužnosti članova, kompetencije i odgovornosti, bira upravni odbor, usvaja izveštaje o aktivnostima između dva zasedanja itd. Upravni odbor, kao izvršno-upravni organ, rukovodi i izvršava zadatke koje mu poveri Skupština,donosi normativna akta (poslovnik, pravilnike, kriterijume itd.), godišnje pllanove i programe, usvaja izveštaje.

Direktor, kao lice sa ovlašćenjem, odgovornošću i autoritetom u radu na organizovanju, koordiniranju, odlučivanju i neposrednom izvršavanju zadataka sarađuje sa sekretarom i drugim poslovnim licima.

Sportske funkcije su:

• Funkcija selekcije• Funkcija treninga• Funkcija oporavka• Funkcija takmičenja• Funkcija tehnologije

Poslovne funkcije su:• Funkcija kadrova• Funkcija menadžmenta• Funkcija marketinga• Funkcija objekata• Funkcija opreme

2.1 Selekcija, Trening, Oporavak, Takmičenja, Tehnologija

Selekcija se sprovodi sa pretpostavkom da će sportisti u određenom vremenskom periodu i posle višegodišnje trenažne pripreme ispoljiti svoje sposobnosti u određenoj sportskoj grani. Iz tih razloga, neophodnoje otkriti karakteristike mladih, koji u sebi kriju talenat za neki sport. Problem se još uvek sastoji u nedovoljnom istraživanju na pronalaženju odgovarajućih kriterijuma i metoda selekcije talenata kao i kasnijeg izučavanja u njihovom razvoju. Talenat se aktivira samo u procesu konkretne praktične aktivnosti, uz prisustvo odgovarajućih urođenih (endogenih) sposobnosti i povoljno stečenih (egzogenih) uslova, izrazitog interesa i velike marljivosti. Trening podrazumeva specifičan transformacioni proces relevantnih antropoloških karakteristika sportista, u kome se postizanje sportskih rezultata postiže specifičnim sredstvima, metodama i opterećenjem kroz određeno vreme. Da bi se sportski trening mogao uspešno planirati, programirati i opracionalizovati, neophdnoje najpre saznati koje sve antropološke karakteristike sportista utiču na uspeh u određenoj sportskoj grani ili disciplini, jer jedino one osobne ili sposobnosti koje utiču na uspeh u tom sportu treba da budu sistematski obrađivane u toku trenažnog procesa. Oporavak u sve složenijem i intenzivnijem procesu treninga dobja sve veću funkciju i predstavlja sastavni deo sistema priprema sportista, isto kao i sam trening. Najbitnije u okviru ove sportske funkcije je izbor sredstava oporavka (trenažnih, psiholoških i medicinskih), koji treba da bude strogo individualan i prilagođen svakom sportisti kako bi mogao što učestalije da sprovodi trenažni proces, bez ikakvih posledica i uticaja na smanjenje radne sposobnosti. Takmičenja predstavljaju prostorne i vremenske periode (mesto i datum) u kojem sportisti u toku takmičarske sezone postižu svoje planirane

rezultate. Na osnovu kalendara takmičenja odnosno utvrđenog nivoa, datuma i mesta nasupa sportista u zemlji i inostranstvu u određenoj sportskoj grani, pristupa se izradi klupskih, individualnih i grupnih takmičarskih planova nastupa takmičara i ekipa u toku takmičarske sezone. Za izradu preciznog i realnog tamičarskog plana za svakog sportistu ili ekipa, neophodne su informacije o sopstvenim sposobnostima i formi, informacije o protivniku i informacije o uslovima takmičenja. Tehnologija u užem smislu obuhvata modele željenih stanja (modele komlpeksiteta ili jednačine specifikacije) u pojedinim sportovima:

• dijagnosticiranje stanja sportista, • planiranje, • programiranje, • operacionalizaciju, • registraciju i • klasifikaciju operacionalizovanih trenažnih sadržaja, metoda i opterećenja, • kontrolu dijagnosticiranih antropoloških karakteristika koji su sadržani u modelu

željenog stanja, • obradu izmerenih podataka prilikom djagnosticiranja i kontrole relevantnih

antropoloških karakteristika, analizu efektivnosti, • korekciju programiranih i operacionalizovanih trenažnih sadržaja, metoda i

opterećenja, kao i • komparaciju ostvarenih sa planiranim sadržajima i rezultatima, • njihovu međusobnu povezanost, uslovljenost i komponovanost, radi postizanja

optimalnih transformacionih procesa i postgnutih sportskih rezultata.

2.2 Sportske i poslovne funkcije kluba

Poslovne funkcije su:• Funkcija kadrova• Funkcija menadžmenta• Funkcija marketinga• Funkcija objekata• Funkcija opreme

Kadrovi (resursi) u sportskom klubu obuhvataju sva angažovana lica koja iniciraju, inoviraju i primenjuju najsavremeniju sportsku tehnologiju, kao i druge resurse koji su u funkciji ostvarivanja sportskih i poslovnih funkcija, kao i visoko vrednih efekata (ishodišta, sportskih rezultata). U širem smislu, kadrove u klubu čine lica koja upravljaju (društveno-sportski radnici, menadžeri) i volonteri (amaterski sportski radnici). Kadrovi uužem smislu su svi zaposleni u klubu, bez obzira na stepen stručnih kvalifikacija, radno mesto ili vrstu radnog odnosa.

Menadžment obezbeđuje integralnost svih procesa i resursa, koji su relevantni za upravljanje procesima i funkcijama, sa svrhom da se ideje pretoče u uspešnu realizacju ciljeva, čime se obezbeđuje uspešno funkcionisanje sportskog kluba.

Osnovni cilj i zadatak menadžmenta je da poveća sportsku produkciju, podrazumevajući sve humane aspekte stvaranja ljudskih vrednosti.

Marketing se shvata i primenjuje kao poslovna funkcija koja obuhvata sve aktivnosti kojima se obezbeđuju finansijska sredstva za sportske aktivnosti u sportskom klubu. Da bi u klubu organizovanom kao neprofitna organizacija, koncepcija sportskog marketinga mogla uspešno funkcionisati, neophodno je da stvori tržište klijenata, sponzra i donatora.

Tržište klijenata mogu da čine:• Sadašnji i budući sportisti,• Treneri• Navijači• Simpatizeri• Korisnici sportskih usluga ( objekata, stručnih kadrova)• Potrošači sportske opreme• Sportska javnost i dr...

Tržište sponzora i donatora čine:• Pretežno profitne organizacije iz sveta biznisa (privredni subjekti...)

Objekti predstavljaju uređen i opremljene površine koje udovoljavaju uslovima za obavljanje osnovnih delatnosti u spsortskom klubu.

Jedinicom sportskog objetka smatra se:• Stadion• Hala• Sala• Igralište• Borilište• Bazen• Klizalište• Strelište....

Oprema podrazumeva sprave, uređaje, instrumente, trenažere, rekvizite i razčitu aparaturu (kardiolidere, ergospirometre, telemetrijske aparate...) koja mora biti sagrađena i standardizvana i atestirana u skladu sa normativima sigurnosti, standardima za trening i takmičenja, kao i ekološkim standardima e propisuje nadležni organ.

2.3 Sportsko društvo, Sportsko udruženje, Sportski savez, Savez sportova Sportsko društvo predstavlja skup više delatnosti ili više sportskih grana odnosno multigranski tip. Sportski klubovi u različitim sportovima mogu se organizovati u mesnim zajedcama,opštini, za više opština ili na drugi način, koji najviše odgovara članovima kluba. Radi uređivanja i ostvarivanja zajedničkih ciljeva i interesa, kao i zajedničkog nastupanja u oblasti sporta, sportsko društvo radi na:

• Utvrđivanju politike razvoja sporta u opštini i ili gradu• Delovanju na obuhvatanju i unapređivanju sporta• Usklađivanju mreže sportskih organizacija• Koordiniranju i usklađivanju programskih aktivnosti udruženih sportskih

organizacija• Koordinaciju rada organizacija koje obuhvataju delatnosti sporta u

postupku izrade i donošenja planova i programa• Delovanju na napređenju stručnog rada i brizi o osposobljavanju stručnih

kadrova• Obavljanju i drugih poslova koji su određeni Statutom

Sportsko udruženje se može formirati po pojedinim delatnostima (udruženje klubova, udruženje ligaša, sportski treneri, sportske sudije, sportski lekari, novinari, menadžeri, projektanti, i graditelji sportskih objekata, konstruktori trenažera, rekvizita i instrumenata, proizvođači sportske opreme i rd.) sa ciljem razvoja određenih tehnologija i radi zaštite svojih stručnih, naučnih i profesionalnih interesa.

Sportski savez (granski savez) predstavlja skup sportskih organizacija, odnosno organizacija za obavljanje sportskih delantosti za jednu sportsku granu putem sledećih delatnosti:

• Uspostavljanja i realizacije sistema sportskih takmičenja• Uslova prelaska sportista iz jedne sportske organizacije u drugu• Sankcija prema sportskoj organizaciji koja ne isplati utvrđenu naknadu• Učešća u izradi sportske kategorizacije• Organizovanja i realizacije takmičarskih priprema reprezentacije• Unapređenja trenažne tehnologije i pružanje pomoći klubovima• Pružanja administrativne pomoći klubovima u planiranju i izveštavanju• Distribucija državnih subvencija verhunskim sportistima u svojoj grani

Cilj Sportskih savez (granskih saveza) se ostvaruje kroz učešće u ostvarivanju sledećih globalnih zadataka:

• Državnih sportskih interesa• Promociji i popularizaciji sporta• Obezbeđivanju materijalnog statusa• Izradi sportske kategorizacije• Regulisanju statusa i zaštite prava sportista i trenera• Distribuciji državne subvencije vrhunskim sportistima• Pripremi i učešću sportista na vrhunsim sportskim takmičenjima• Međusobne saradnje i koordinacije• Međunarodne sportske saradnje• Saradnje u razvoju sportske tehnologije• Dokumentacije i obrade podataka od zajedničkog interesa

Savez sportova (multigranski savez) predstavlja skup sportskih delatnosti za više sportskih grana i nastaje povezivanjem sportskih strukovnih saveza, koji obavlja sledeće zadatke:

• Učešće u kreiranju politike razvoja organizacionog sistema u sportu• Usklađivanje interesa spoortskih organizacija, institucija i državnih organa• Unapređenje tehnologij sporta i pružanje stručne pomoći• Izrada sportske kategorizacije za nade, juniore i seniore• Konceptualizacija sistema takmičenja• Podsticanje naučnoistraživačkog rada• Uspostavljanje i realizacija međunarodnog takmičarskog programa• Negovanj i zaštita fer pleja• Pružanje pomoći strukovnim savezima u planiranju i vođenju evidencije• Podsticanje osposobljavanja, usavršavanja i informisnaja kadrova• Podsticanje izdavačke delatnosti

2.4 Ministarstvo prosvete i sporta – uprava za sport

Uprava za sport je organ državne uprave nadležan za sistem sporta čija je osnovna delatnost:

• Predlaganje Skupštini smernica za ostvarivanje strateških ciljeva sportske politike• Donošenje programa razvoja sporta• Verifikacija međunarodnih stručnih i takmičarskih programa• Obezbeđuje korišćenje sportskog budžeta i dr.

Uprava za sport obavlja interresorsku koordinaciju sledećih pitanja: Prava i obaveze sportista, Organizaciju sporta ,Školski sport ,Amaterski i profesionalni sport , Stručni kadar, Stručni rad u oblasti sporta, Zdravstvenu zaštitu sportista, Socijalnu zaštitu sportista, PIO osiguranje vrhunskih sportista, Normativi urbanističkog planiranja objekata, Normativi izgradnje i korišćenja objekata, Normativi sportske opreme, Poreske olakšice u sportu, Nadzor nad stručnim radom... Učesnici u sportskim delatnostima su lica koja dobrovoljno učestvuju u sportskim aktivnostima treninga i takmičenja, članovi s sportskih klubova, registrovani u sportskim savezima i dužni su da se pridržavaju Statuta, Pravilnika, i drugih zakonskih regulativa odgovarajućih sportskih klubva saveza.

Sportske aktivnosti se obavljaju amaterski i profesionalno.• Sportista amater je član sportskog kluba i dužan da se u trenažnom

procesu i sportskom takmičenju pridržava važećih pravilnika odgovarajučih sportskih saveza.

• Sportista profesionalac je lice koje je zasnovalo radni odnos u klubu na osnovu zakona o radnim odnosima.

Polazeći od integralne delatnosti, tradicije, stečenim višegodišnjim iskustvima i pragmatičnosti, oformile su se 4 kategorije – strukture ljudi koje čine kadrovski potencijal odnosno ljudski resurs u sportskoj organizaciji a to su:

• Upravljači• Menadžeri• Volonteri• Treneri

Upravljači su vlasnici, deoničari osnivači ili članovi organa upravljanja na svim hijerarhijskim nivima, koji utvrđuju ciljeve sportske oranizacije, rae na njihovoj realizaciji i obezbeđuju društveni karakter sporta.

Menadžeri su pokretači akcija i ljudi, usmerenih ka ostvarivanju postavljenih ciljeva orgazacije. Podela menadžera:

• Top menadžeri (generalni direktori, sportski direktori)• Funkiconalni menadžeri (marketing i finansije)• Operativni menadžeri (rukovodci odeljenja, treneri)

Volonteri su amaterski sportski radnici koji se dbrovoljno angažuju u svim segmentima organizovanja sportskih klubova, saveza, sportskih takmičenja, propagiranju sporta i vršenju društveno korisne kontrole u sportu. Treneri prilikom upravljanja trenažnom tehnologijom u sportskoj organizaciji moraju raspolagati sa veoma širokim repertoarom teorijskog i praktičnog znanja.Profil trenera:

• Trener – učitelj – instruktor• Viši sportski trener• Profesor – diplomirani trener• Trener specijalista

3.0 Osnovne delatnosti u sistemu sporta

Između nauke tehnologije postoje značajne razlike. Nauka je uvek u funkciji tehnologije rada, od koje isključivo zavise visoka ljudska dostignuća i stvaralaštvo. Nauka u sportu, u širem smislu proučava zakonitosti upravljanja transformacionim procesima antropoloških karakteristika pod uticajem programiranog treninga, radi ostvarivanja odgovarajućih željenih stanja (ishodišta) u različitim sportskim granama ili disciplinama, kao posedice (efekte) tih procesa na ljudski organizam. Antropološkim karakteristikama se bavi Sportska antropologija, utvrđivanjem naučnih zakonitosti sportske metodologije, a upravljanjem transformacionim procesima – sportska tehnologija. Pošto se problem istraživanja bilo koje nauke ne može utvrditi iz generalnog pojma, već iz opisa aktuelnih problema koji zahtevaju naučnu verifikaciju, stvarni problem i predmet u sportskoj nauci se može sagledati iz opisa sledećih glavnih projekcija, funkcija i njenih karakteristika: Određivanja željenog stanja, što podrazumeva izradu modela kompleksiteta (jednačine specifikacije), u pojedinim sportovima ili sportskim diciplinama, a to znači da je shodno tome potrebno utvrditi, od kojih antrpoloških karakteristika zavisi rezultat u

sportskim aktivnostima, kakva je njihova važnost, međusobne relacije u odnosu na odgovarajuće sportske fenomene i njihova promenjljivost pod uticajem treninga, s obzirom na njihovu genetičku ograničenost. Utvrđivanja stanja sportista, čije su antropološke karakteristike najbliže željenom stanju one sportske aktivnosti, pomoću koje se ostvaruje unapred definisani cilj transformacije subjekata, a u vezi sa tim postoje mogućnosti da je željeno stanje i stanje subjekta poznato ili nepoznato. Konstrukcije modela upravljanja, odnosno izrade transformacionog procesa relevantnih antropoloških karakteristika, a to znači izrade metoda merenja i metoda za kondenzaciju izmerenih podataka, radi izračunavanja njihoviih kvantitativnih i kvalitativnih promena, kao neophodne osnove za sprovođenje dijagnosticiranja, programiranja, kontrolisanja, obrade podataka i analiziranja dobijenih trenažnih efekata. Valorizovanja trenažnih sadržaja, pomoću kojih se mogu relevantne antropološke karakteristike menjati, što podrazumeva izradu najadekvatnijih modela programa u pojedinim sportskim aktivnostima koje će putem sprovođenja kontrole i proveravanjem njihove efikasnosti dovesti do optimalnih transformacijskih ishodišta. Polazeći od stanovišta da razvijenost jedne nauke zavisi od kumulacije većeg broja relevantnih naučnih rezultata istraživanja, neophodno je istaći da oni isključivo zavise od nivoa razvijenosti metodologije istraživanja, odnosno primene naučnih metoda istraživanja i adekvatnog tehnološkog postupka. Metodološka orjentacija bilo koje nauke, pa prema tome i metodološka orjentacija u sportskoj nauci, pre svega zavisi od problema, predmeta i ciljeva koji se istražuju i iz tih razloga je usko povezana sa zahtevima pojedinih antropoloških naučnih disciplina. Po ugledu na druge nauke i naučne discipline, stvarni naučni značaj sportske nauke rastao je i raste proporcionalno sa primenom onih metoda, koje su osigurale da sportske naučne informacije budu dobijene na što pouzdaniji i valjani način. Konceptualizacija metodološkog pristupa u naučnim istraživanjima u sportu, zasniva se na težnji za utvrđivanjem na tradicionalan način zasnovanih naučnih zakona, koji se sastoje u tome da svaku pojavu u prirodi i društvu treba najpre naučno objasniti (eksplikacija), predvideti njen tok i ishod (predikcija), kao i odrediti postupke i načine vršenja njenih svrsishodnih promena (transformacija). Da bi se mogao rešiti bilo koji problem, koji pripada navedenim kategorijama, on se mora zasnivati na sledećim metodološkim znanjima i postupcima:

• Metodologija istraživanja – metodama i postupcima za generisanje hipoteza i prikupljanja podataka, koji omogućavaju rešavanje tri osnovna zakona, definisanih kao eksplikacija, predikcija i transformacija.

• Metodama merenja podataka, tehnikama i karakteristikama merenja mernih isntrumenatam pomoću kojih se na objektivan i pouzdan način mogu relevantne antropološke karakteristike meriti i kontrolisati,

• Metodama obrade podataka, primeni računarsko informatičke tehnologije koja je u funkciji univarijantne i multivarijantne matematičko statistčke i grafičke obrade podataka

• Tehnologije istraživanja, postupcima i organizacijom istraživanja od ideje do aplikacije, putem:

• konceptualizacije (projektovanja)• Istraživanja

• Kondenzacije (transformacije) podataka• Operacionalizacje (finalizacije) istraživanja

Ovakva metodološka orjentacija u većini naučnih antropoloških disciplina već je prihvaćena i egzistira, a u nekim je u veoma dinamičnom razvoju. Suština primene tenažne tehnologije sastoji se u sledećem: da se u toku sistema priprema ostvaruje prilagođavanje sportista uslovima, koje se sastoji u neprekidnom menjanju i usmeravanju u pravcu postizanja što većeg sportskog učinka u određenim vremenskim intervalima, radi postizanja vrhunskih sportskih rezultata.

3.1 Objekti i oprema

Objekti su građevine ili uređene površine, namenjene za sportske aktivnosti i moraju da budu izgrađeni i održavani u skladu sa:

• Građevinsko – arhitektonskim standardima,• Normativima sigurnosti• Higijenskim standradima,• Sportskim normativima za trening i takmičenje• Ekološkim standadrima

Sportski objekti po svojoj funkcionalnosti moraju udovoljavati:

• Zadacima treninga, što znači da moraju obezbediti da se trenažni proces može sprovoditi u dobro opremljenim zatvorenim prostorijama (halama, salama), na otvorenim terenima (igrališta, poljana, šuma), i u specifičnim uslovima (fitnes centrima, teretanama...), sa mogućnošću njihove svestrane upotrebe.

• Specifičnim potrebama, kako u odnosuna broj sportista, tako i na strukturu i karatker određenog sporta ili sportske dicipline.

• Ekološkoj lokaciji, što podrazumeva da su odvjeni od objekata koji zagađuju vazduh, uz uslov da nisu suviše udaljeni od mesta stanovanja ili gde su sportisti smešteni

• Klimatskim uslovima, naročito za vreme situacionih zajedničkih priprema u sportskim centrma pred velika sportska takmičenja.

Oprema koju sportisti upotrebljavaju u toku treninga i takmičenja, a odnosi se prvenstveno na upotrebu odeće i obuće, mora biti savremena, funkcionalna i prilagođena sportistima raznih sportova i sportskih disciplina. Ovaj problem u današnje vreme na uspešan način može rešavati samo tim stručnjaka. U takvom jednom timu u svakom slučaju vodeću ulogu ima trener, koji svakodnevno kontaktira sa sportistima i on može najbolje da uoči, analizira i predlaže promene za njihovo rešavanje. Trenažeri, predstavljaju specijalno konstruisane naprave pomoću kojih se mogu na najefikasniji način razvijati specifične motoričke sposobnosti i tehnički elementi. Aparatura u dijagnostčko- prognostičkim i rehabilitacionim centrima u funkciji je procesa sportskog treninga i oporavka. Od aparatura koje se koriste u procesu treninga za potrebe dijagnosticiranja i sprovođenja kontrole nivoa pripremljenosti, najviše se koriste ergospirometar, laktat analizator, telemetrijski aparati, kardiolider i sl. U procesu oporava

najčešće se koristi rehabilitaciona oprema i aparatura (barokomore, elektrostimulatori i dr. ) i fizioterapeutske procedure (ručna, vibraciona i hidromasaža).

3.2 Menadžment u sportu

U literaturi se nailazi na različite pojmove menadžmenta, a najčešće da je to “nauka o upravljanju”, “veština upravljanja”, “proces upravljanja”, dok neki smatraju da je to “filozofija upravljanja”. Menadžment u sportu obezbeđuje funkcionisanje celokupnog sistema sportske organizacije, prevdeći je iz jedne niže u željenu višu poziciju, uz dominantno uvažavanje generalnih ciljeva sporta i sportske organizacije, visoko vrednujući sve humane i pozitivne tekovine, sadržane u teoriji i filozofiji sporta. U sportskoj organizaciji menadžment, u širem smislu, obezbeđuje integralnost svih procesa koji su relevantni za upravljanje procesima i funkcijama, sa generalnim ciljem, da se stvorene ideje transformišu u uspešnu operacionalizaciju ciljeva. U užem smislu, sportski menadžment predstvlja roces predviđanja, planiranja, organizovanja, rukovđenja, obezbeđivanja kadrovske politike i koontrole ljudskih, materijalnih i finansijskih i drugih organizacionih resursa sportske organizacije. Konkretno, sportski menadžment predviđa sportski razvoj, planira opšte poslove u oblasti sporta, organizuje resurse, procese i funkcije, ostvaruje politiku razvoja ljudskih resursa, organizuje poslovnu funkciju, obezbeđuje komunikaciju i koordinaciju, kontroliše procese i eliminiše destruktivne konflikte. U sportskom menadžmentu, najvažniji resurs je sportista kao i njegov trener uz određene grupe ljudi koje donose veoma važne odluke za razvoj sportske organizacije i postizanje visokih sportskih vrednosti.

3.3 Marketing u sportu

Marketing u sportu se najčešće shvata kao strategijsko opredeljenje sportskih organizacija u domenu stvaranja materijanih i finansijskih sredstava, neophodnih za normano funkcionisanje sportskih aktivnosti i realizacije planiranih ciljeva. Sportski marketing predstavlja ekonomski proces povezivanja proizvodnje i potrošnje, ali istovremeno i poslovnu delatnost pa i posebnu naučnu disciplinu. Najvažnije od svega je da se sportski marketing shvata i prmenjuje kao poslovna funkcija, koja obuhvata sve aktivnosti kojima se obezbeđuju najveća finansijska sredstva za sportske aktivnosti. Kao svaka druga poslovna delatnost, i sportski marketing, da bi mogao funkcionisati, egzistirati i razvijati se, mora posedovati svoju strukturu, koja se sastoji iz sledećih marketinčkih elemenata koji su u međusobnim interakcijskim odnosima:

• Sportskog proizvođača, kojeg sačinjavaju sportisti i njihovi treneri, kao i oni koji upravljaju sportskim procesima preko sportskih organizacija,

• Sportskog potrošača, kojeg sačinjavaju sportska i druga javnost, profitne organizacije i dr. kao primaoca i potrošača sportskih informacija, sportskih usluga i drugih dobara

• Sportskog proizvoda, kojeg čini postignuti rezultat od strane sportiste i njegovog trenera, kao finalnih operacionalizatora visoke i složene trenažne tehnologije.

Ako se sportski proizvod (psortski rezultat) posmatra kao jedan od činilaca ponude sportskoj javnosti (tržištu), on se najčešće segmentira na sledeće oblasti:

• Sportski imidž, koji se odnosi na predstavu o sportskim organizacijama, kao nosiocima postignutih vrhunskih sportskih rezultata od strane pojedinaca ili ekipa, njihovom okruženju, najčešće sa ciljem uspostavljanja interakcije ili razmene između proizvođača i kupaca kroz sponzorisanje, sa napomenom, da se sportski imidž može samo prodavati a nikada rasprodati.

• Sportska marka (brend), koji predstavlja ime, simbol, dizajn, ili njihovu kombinaciju, kojima se obeležava sportski proizvod jedne sportske organizacije.

• Sportsko takmičenje, (događaj, manifestacja, miting, memorijal...) koje svoju marketinšku fizionomiju i funkciju dobija definisanjem potencijalnih tržišta, kao što su neposredni gledaoci sportskih događaja, široki sportski auditorijumi, potencijalni oglašivači, potrošači sportske mark i drugi, sa ciljm ostvarivanja profita marketinškom akcijom.

• Sportske usluge, koje se odnose na mogućavanje zadovoljavanja potreba širokog potrošačkog auditorijuma za sportsko-rekreativnom aktivnošću, izdvajanjem objekata i davanjem stručne pomoći.

3.4 Takmičenja u sportu

Takmičenja u sportu u savremenom svetu toliko su rasprostranjena i razvijena, kako po nivou sportski dostignuća, tako i broju aktivnih učesnika i gledalaca, da se u vezi sa tom manifestacijom počela formirati posebna teorija, koja se bavi izučavanjem njihove organizacije i sprovođenja, kao i postizanja, praćenja, prognoziranja, i razvoja sportskih rezultata u pojedinim sportskim granama i discplinama. Model sistema takmičenja se može analizirati na relaciji sportista – posmatrača, uz prisustvo kanala informacionih direktnih i povrath veza. Kao sportski događaj takmičenje u sportu predstavlja susret sportista, u kome oni putem nadmetanja, borbe i međusobnog sučeljavanja saznaju svoje i tuđe integralne antropološke vrednosti. Činioci takmičenja mogu biti:

• Sportski• Komercjalni• Medijski• Edukativni

Između navedeh činilaca postoji značajna međusobna povezanost i uslovljenost, sa jedne strane, između komercijalnog i medijskog (propagandnog), a sa druge strane između sportskog i edukativnog. Sportski faktor ima pojačane efekte samo uz prisustvo spektakularnosti takmičenja, u smislu pojačane sportske motivacije i odgovornosti samih sportista pred mogućnošću

postizanja što boljih rezultata, sa napomenom da u isto vreme može imati i destimulirajuću ulogu kada je sve drugo prioritetnije od samih sportista. Komercijalni faktor ima za cilj da sagleda kojih je dimenzija i nivoa takmičenja, odnosno kakve su mogućnosti da se na njemu organizuju dodatni efekti u smislu privlačenja što većeg broja biznis oglašivača. Medijski faktor ima za cilj da na svrsishodan i efikasan način prezentira publici sve relevantne , činjenice o protivnicima, uzdižući i veličajući sportski događaj. Ova delatnost, između ostalih rade i specijalizovane kompanije za PR i sportski marketing. Edukativni faktor ima za cilj da prenosi znanja i iskustva na mlade sportske kadrove iz oblasti konceptualizacije, organizacije i operacionalizacije sportskih takmičenja.

4.0 Trening

Sport predstavlja veoma važno područje ljudske delatnosti u kome čovek na specifičan način može ispoljiti svoje stvaralačke sposobnosti. Smatra se da se jedan od osnovnih motiva koji pokreće ljude da se bave sportom. težnja za usavršavanjem i za merenjem sposobnosti, koje se mogu razviti u procesu sportskog treninga. Organizacioni sistem sporta sadrži nekoliko podsistema:

• profesionalni sport, koji egzistira kao profesija, odnosno osnovno zanimanje sportista,

• amaterski sport, koji je odvojen od profesionalnog sporta, i u većini slučajeva je nižeg kvalitetnog nivoa,

• školski sport, koji se bazira na dobro razrađenoj selekciji,• rekreativni sport,• sport invalida

Da bi čovek mogao ispoliti svoje maksimalne sportske stvaralačke sposobnosti, on se mora pripremati kroz višegodišnji proces sportskog treninga. Reč trening (eng. training) se upotrebljava kao sinonim za vežbanje, pripremu i učenje. Sportski trening je naučna disciplina koja proučava zakonitosti transformacionih procesa, u kome se sportista, kao višedimenzionalni antropološki sistem, prevodi iz trenutnog stanja u neko novoformirano stanje, koje obezbeđuje viši nivo sportskih vrednosti. Proces sportskog treninga je, prema tome, specifičan transformacioni proces, u kome se efekti postižu specifičnim trenažnim sredstvima, metodama i opterećenjima kroz određeno vreme. Tranformacija u opštem smislu označava promenu, preobražavanje. Transformacija se izražava najčešće funkcijom : Y = T(X)gde:

• X (operand) predstavlja ono što je predmet transformacije (neko početno stanje u datom momentu vremena)

• Y (transform)predstavlja ono što je rezultat transformacije (neko naredno stanje tj. ono u šta se operand pretvorio),i

• T (operator) predstavlja ono pomoću čega se (trening) na operand da bi s on pretvorio u transform)

Iz ovoga proizilazi da transformacija predstavlja rezultat delovanja operatora na operand, da bi se on pretvorio u transform. Međutim, u procesu delovanja operatora na

transform, i njega (transform) treba posmatrati kao operand, jer će se on u narednom trenutku pretvoriti u neko novo stanje. Antropološke karakteristike označavaju skup sledećih ljudskih osobina i sposobnosti:morfološke karakteristike – procesi rastenja, diferencije tkiva i funkionalnog dozrevanja,funkcionalne sposobnosti – sistemi za transport kiseonika i anerobnih kapaciteta,motoričke sposobnosti – specifične kretne strukture za rešavanje motoričkih zadataka,motoričke informacije – nivo usvojenosti pojedinih motoričkih zadataka,kognitivne sposobnosti – intelektualne sposobnosti za prijem, preradu i prenos informacija,konativne karakteristike – osobine koje utiču na modalitete ljudskih reakcija i na sposobnost adaptacije, isociološke karakteristike – ponašanje nekih društvenih grupa i/ili društvenih institucija kojima pripada čovek. Teorija sportskog treninga se shodno definiciji sportskog treninga, u kojoj primarnu ulogu imaju transformacije antropoloških osobina i sposobnosti sportista pod uticajem specifičnih trenažnih sredstava, metoda i opterećenja, bavi sledećim fundamentalnim zadacima:

• od kojih osobina i sposobnosti zavise rezultate sportista u odeđenoj sportskoj grani ili disciplini,

• kakva je važnost pojedinih antropoloških osobina i sposobnosti, odnosno koliki je njihov relativni uticaj na sportski rezultat

• kakve se relacije između pojedinih antropoloških osobina i sposobnosti,• koja su optimalna trenažna sredstva, metode i opterećenja pomoću kojih se

mogu primarne antropološke osobine i sposobnosti menjati i razvijati, i• pomoću kojih se mernih instrumenata i na koji način mogu primarne

antropološke osobine i sposobnosti najbolje izmeriti i kontrolisati. Specifični zadaci teorije sportskog treninga sastoje se u neprekidnom otkrivanju i razradi teorijskih ideja u upravljanju procesom sportskog treninga odnosno u pronalaženju takvih metoda, koje u primeni upravljanja procesom treninga daju mogućnost da se planirani rezultat postiže na optimalan (najpovoljniji) način. Prilikom analiziranja bilo koje sportske aktivnosti, osnovni problem koji se mora rešiti je problem od čega zavisi efektivnost (uspeh) u tim aktivnostima. Shodno tome, osnovni zadatak teorije sportskog trninga je da pronalazi i utvrđuje odrđene zakonitosti i postupke koje regulišu uspeh u sportskim aktivnostima. Upravljanje procesom treninga sastoji se u utvrđivanju i analiziranju uzajamnog delovanja učesnika koji čine određeni sistem, a zatim da se utvrde uslovi pod kojima sistem može da dostigne najviše pokazatelje efikasnosti. Takvoj analizi podvrgavaju se veze koje postoje u uslovnom sistemu na relaciji ''trener – sportsta''. Sa kibernetičke tačke gledišta, proces treninga sa smatra otvorenim, složenim i dinamičkim sistemom, u kojem trener (T) ima upravljačku, proveravajuću i korigujuću funkciju, dok je sportista (S) vođeni deo sistema (kojim se može spolja upravljati, ali koji može i samim sobom upravljati), koji su međusobno povezani kanalima direktne (1) i povratne (2) veze (feedback). Funkcionisanje sistema odvija se na način da se od T ka S (po kanalu 1) u vidu nekih signala predaje se upravljajuća informacija, koja izaziva izvesne promene u stanju S.

Pored toga, ka T i S mogu dolaziti i neke spoljašnje informacije (3 i 4). Upravljajuća informacija se formira na osnovu prerade (prekodiniranja) svih informacija dospelih u T. Ukoliko trener po liniji veze (2) ne raspolaže sa tačnom i objektivnom informacijom, on može napraviti grešku prilikom ocenjivanja stanja sportiste (ili adekvatnom ispunjavanju određene vežbe) i na osnovu takve pogrešne informacije dati pogršno usmeren dati zadatak. Ako je u sistemu priprema sportista postizanje vrhunskog sportskog stvaralaštva (rezultata) glavni cilj, onda se nameće nužno pitanje, koji su to najvažniji elementi od kojih zavisi postizanje glavnog cilja. Pored utvrđivanja glavnog cilja u sistemu priprema vrhunskih sportista, neophodno je predvideti podsisteme (komponente), koje imaju svoje specifične zadatke, strukturu i redosled rešavanja po elementima.

Prilikom razrade koncepcije sistema, kao i upravljanje tim sistemom, neophodno je u obzir uzeti sledeće:

• osoba koja upravlja (trener),• osoba kojom se upravlja (sportista),• stanje sportista (inicijalno, tranzitivno),• model željenog stanja (finalno stanje),• planirani sportski rezultat,• uticaj spoljašnje sredine (tima stručnjaka, institucija)• elementi treninga oporavka i takmičenja• operatore (sredstva) treninga i oporavka,• promene koje nastaju pod uticajem treninga,• merne instrumente za sprovođenje kontrole,• postignuti sportski rezultat,• povratne veze (feedback) i dr.

• diskontinuiranost treninga, što znači da se na samom početku treninga pravi porast linije opterećenja znatno veći nego što je potreban (krivulja opterećenja ide vrtoglavo gore), zatim se posle nekog vremena obara opterećenje, ali dotle dok sportista ne postigne granicu kojom bi se opterećivao kada bi se radilo kontinuirano,

• prepokrivenost treninga, što znači da ako se želi postići visoki stepen radno sposobnosti, ekstenzitet i intenzitet opterećenja na treninzima mora biti daleko veći nego što određeni takmičarski napor iziskuje, tako da se na treninzima mora dati opterećenje, ne toliko koliko je potrebno, već iznad toga,

• cikličnost treninga, što podrazumeva da se sprovođenje treninga odvija u razičitim vremenskim zaokruženim celinama (krugovima, ciklusima), koje se po nekom redu nadovezuju, pa se shodno tome koristi tzv. mikrociklus (mali krug), mezociklus (srednji krug) i makrociklus (veliki krug), i

• heterohronost treninga, što znači da je u procesu treninga neophodno smišljeno i na bazi što objektivnijih pokazatelja voditi računa o promenljivosti pojedinih treninga, menjajući neprekidno trenažna sredstva, metode i parametre ekstenziteta i intenziteta opterećenja.

• Zakonitosti sportskog treninga, imaju primarni značaj pri određivanju polaznih teorijsko-metodoloških postavki, koje uopšteno izražavaju osnovne zakonitosti u određenoj sferi praktične ljudske delatnosti. U sportskom treningu to su:

• usmerenost treninga, pod kojom se podrazumeva navođenje trenažnog procesa u pravcu optimalnog razvoja i usavršavanja onih antropoloških osobina i sposobnosti, koje su primarne u određenoj sportskoj grani ili disciplini za postizanje što većeg sportskog učinka, a sadržani su u jednačini specifikacije (modelu kompleksiteta sportske grane),

• adaptivnost treninga, koja je uslovljena veličinom tranažnih opterećenja, što znači da ne mogu biti ni manja ni veća od onoga što organizam u datom momentu može da apsorbuje, već moraju biti optimalna, čiju je veličinu veoma teško odrediti, s obzirom na ulogu koju ima svaki sportista pojedinačno,

• kontinuiranost treninga, što znači da se porast radne sposobnosti u procesu sportskog treninga može osigurati, ne samo postupnim doziranim opterećenjima, već i odgovarajućim intervalima odmora, koji takođe moraju biti optimalni, kako bi došlo najpre do oporavka sportiste, a zatim i do povećane radne sposobnosti (superkompenzacije), kada upravo i treba dati sledeće opterećenje,

Struktura sportskog treninga predstavlja celovitost, odnosno sveobuhvatnost trenažnog procesa. Karakteristike strukture treninga sastoje se u: celishodnom međusobnom povezivanju i razvijanju niza relevantnih antroploških osobina i sposobnosti u okviru svake sportske grane ili disciplina, neophodnom uvažavanju odnosa parametara trenažnih opterećenja (ekstenziteta i intenziteta), odnosno ukupnih trenažnih i takmičarskih opterećenja, i smišljenom raspoređivanju različitih delova trenažnog procesa (pojedinih treninga, etapa, perioda, ciklusa), uzimajući u obzir njihovu neprekidnu naizmeničnost u toku vremena.

Struktura sportskog treninga se najčešće deli na četiri podstrukture:• mikrostruktura, odnosno jednog treninga i malih ciklusa (mikrociklusa), koji se

sastoji od nekoliko časova treninga,• mezostruktura, odnosno srednjih ciklusa treninga (mezociklusa) koja izražava

celokupnost nekoliko mikrociklusa,• makrostruktura, odnosno velikih trenažnih ciklusa (makrociklusa) tipa

polugodišnjih i godišnjih ciklusa treninga, i• polimakrostruktura, tipa višegodišnjih ciklusa treninga

Sredstva treninga, po svom uticaju mogu biti:• direktna, koja su po svojoj strukturi, karakteru i intenzitetu opterećenja veoma

bliska aktivostima i izvode se na takmičenju, odnoson pokazuju najveću povezanost sa postignutim sportskim učinkom, i

• indirektna, koja su usmerena na razvoj osobina i sposobnosti sportista koje nisu specifične za određenu sportsku sktivnost, ali na procese specijalizacije deluju putem transformacije u specifične osobine i sposobnosti, s obzirom da su sa njima u određenim relacijama.

Metode treninga označavaju načine treninga, odnosno izbor i načine primene odabranih sredstava i dozoranja trenažnih opterećenja. Izbor metoda treninga zavisi od:

• specifičnosti sportske grane ili discipline,• ciljeva i zadataka treninga,• nivoa treniranosti,• uzrasnih kategorija, i • uslova i mogućnosti u kojima se trenažni proces odvija.• Klasifikacija metoda treninga razlikuje metode prema načinu opterećenja sportista

i metodičkim formama:

• kontinuirani metod (neprekidni), kojeg čine opterećenja koja traju bez prekida ili bilo kakvih pauza, sa ciljem da se razvija osnovna izdržljivost (dugo neprekidno trčanje, plivanje, veslanje, hodanje, ili trčanje na skijama i sl.) i obuhvata uglavnom opterećenje srednjeg i malog intenziteta

• repetitivni metod (ponavljajući), koji se sastoji u primeni sredstava (dužini deonica u trčanju, težini tereta i sl.) nepromenljivih opterećenja, što znači da se kreću oko submaksimalnih, tako da sportista ponavlja odgovarajuće vežbe 2-3 puta, a u daljim ponavljanjima opterećenje se ne menja. ali su zato odmori između ponavljanja relativno duži,

• varijabilni metod (promenljivi), koji se sastoji u primeni različitih sredstava i opterećenja, sa ciljem da se organizam sportiste stavi u nove i sve složenije uslove, a vežbe se izvode sa promenama ritma, brzine, tempa, trajanja rada i opterećenja, kako bi došlo do suzbijanja stereotipnosti treninga i brzinske barijere u toku procesa treninga,

• intervalni metod (isprekidani), koga karakteriše rad (trening) i odmor (pauze), odnosno opterećenja kod kojih se frekvencija pulsa podiže od 180-210 udara u minuti, a između njih pauza treba da traje sve dok se puls ne spusti na 120-140 udara, i

• situacioni metod (imitacioni), koji se primenjuje u situacijama kada je sadržaj treninga istovetan sa ciljem koji se želi postići na takmičenjima, odnosno kada se trening odvija (imitira) u uslovima sličnim stvarnom takmičenju.

Opterećenja treninga predstavljaju određenu količinu i jačinu delovanja trenažnih sredstava na organizam sportiste, a izražavaju se pomoću dva osnovna parametra:

• ekstenziteta (količine), koji podrazumeva ukupan zbir rada na treningu, odnosno ukupnu količinu (obim, ekstenzitet) rada, koja može biti izražena u broju vežbanja ili treninga, u ukupnim brojčanim jedinicama (ukupan broj ponavljanja određenih vremenskih, dužinskih ili težinskih jedinica), kao i pojedinačnim vremenskim (minuti, sati), dužinskim (metri, kilometri) i težinskim (kilogrami, tone), i

• inteziteta (jačine)m koji podrazumeva stepen uloženog napora u trenažnom radu, a izražava se parametrima učestalosti (frekvencijom) ponavljanja nekog rada u jedinici vremena, brzini pokreta, procentom vežbanja izvedenih sa relativno velikim opterećenjem i sl.

Ekstenzitet i intenzitet opterećenja su nerazdvojni. ali među njima postoje određeni protivrečni odnosi. Istovremeno povećanje ekstenziteta i intenziteta može ići samo do izvesne granice, dok je dalji porast ekstenziteta povezan sa obustavljanjem porasta intenziteta, a zatim i njegovim opadanjem.

Sportska forma predstavlja harmonično jedinstvo optimalne pripremljenosti primarnih antropoloških osobina i sposobnosti, koji su sadržani u jednačini specifikacije (modelu kompleksiteta) pojedinih sportskih grana i disciplina od kojih zavisi postizanje najvećeg sportskog učinka, pod određenim uslovima i u željenom trenutku. Upravljanje sportskom formom moguće je samo onda, ako se detaljno sagledaju i analiziraju svi endogeni (antropološki) i egzogeni (trenažni) faktori, koji sačinjavaju sportsku formu. Iz tih razloga, prilikom upravljanja sportskom formom potrebno je da se koriste oni organizacioni oblici, trenažna sredstva, metode i opterećenja, koji u konkretnoj situaciji mogu uticati da se promene, korekcije i modifikacije sportske forme odvijaju u okvirima željenih, odnosno planiranih pravaca i promena.

5.0 Upravljanje sistemom trenažne tehnologije

Svaka ljudska delatnost u kojoj se ostvaruje neki proizvod se odvija po nekoj tehnologiji rada, ili bolje rečeno da svakom kvalitetnom proizvodu prethodi visoko razvijena tehnologija. Praktično je nemoguće u bilo kojoj ljudskoj delatnosti ostvariti neki visoko vredan proizvod a da pri tome nije primenjena visoko razvijena tehnologija rada. To praktično znači da svakom visoko ostvarenom sportskom rezultatu prethodi visoko razvijena trenažna tehnologija zasnovana na najsavremenijim naučnim saznanjima uvažavajući pri tome sve osobenosti trenažnog rada, kao specifične vrste sportske aktivnosti u kojoj centralno mesto zauzimaju sportisti i njihovi trener kao osnovni nosioci trenažne tehnologije. Po ugledu na izraze naučna (metodološka) tehnlogija,informatička (kompjuterska), kibernetička (upravljačka), medcinska, obrazovna i druge, nastala je i trenažna (sportska) tehnologija. Ona predstavlja u širem smislu ybir svih relevantnih spekulativnih, intuitivnih, iskustvenih, pragmatičkih i naučnih informacija i sprovdi se na interdisciplinaran način u saradnji sa naučnim institucijama, ekspertima u pojedinim specijalnostima i neposrednim operacionalizatorima trenažne aktivnosti (trenerima i sportistima).

Upravljanje trenažnom tehnologijom podrazumeva smišljen, organizovan i kontinuiran proces sa ciljem da se sportista pomoću optimalnih trenažnih sredstava metoda i opterećenja transformiše iz ekog inicijalnog (polznog, trenutnog) u neko novoformirano (željeno) stanje pomoću kojeg se postiže što efikasnije ishodište (sportski rezultat).

Struktura trenažne tehnologije se sastoji iz sledećih komponenata i elemenata:• Komponente pre trenažne aktivnosti (modeliranje i dijagnosticiranje,

planiranje i programiranje)• Komponente za vreme trenažne aktivnosti (operacionalizacije i regstracije,

klasifkacije i kontrole)• Komponente posle trenažne aktivnosti (obrade i analize, korekcije i

komparacije)

Modeliranje i dijagnosticiranje su u trenažnoj tehnologiji neposredno povezani i uslovljeni jer se pod modeliranjem podrazumevaizrada modela strukture pojedinih spoortskih aktivnostii dijagnosticiranjem čiji je nosilac sportista, a dijagnosticiranje podrazumeva utvrđivanje inicijalnog stanja uprav nih antropoloških osobina, sposbnosti i znanja sportiste, koji su relevantni u postizanju sportskog uspeha i biće podvrgnuti promenama u toku trenažnog procesa. Modeliranje u trenažnoj tehnologiji, najčešće se svodi na iznalaženje najadekvatnijeg modela (željenog stanja) sportske aktivnosti , koji omogućuje da se prouče i primene veoma složeni trenažni procesi. Složenost modeliiranja se ogleda u tome što među sportovma ne postoje srodne kretne strukture, jer svaki sport ili svaka disciplina sama za sebe predstavlja modelnu situacionu motoričku strukturu. Za neposrednu praktičnu primenu od posebnog značaja su tzv. Situaiconi modeli, kojise formiraju i konstruišu na bazi parametara koji čine integralnu i neposrednu takmičarsku aktivnost. Od neprocenjive važnosti je da faktori uspešnosti u sportu budu definisani na hijerarhijski način , što znači da na početku stoje najvažniji faktori a na krau oni koji su manje relevantni.Postoje modeli:

• Modeli hijerarhijske struktre sportova• Modeli klasifikacije sportova

Dijagnosticiranje, odnosno utvrđivanje početnog (trenutnog, inicijalnog) stanja u kome se sportista nalazi na početku trenažnih priprema zajedno sa modelovanjem u stvari predstavlja prvi stepen u kreiranju i upravljanju sistemom sportske trenažne tehnologije. Tek nakon dijagnosticiranih dominantnih i relevanntih antropoloških osobina i sposobnosti, koji su sadržani u hijerarhijskoj strukturi nekog sporta ili discipline, odnosno utvrđenih dobrih ili loših strana treniranosti nekog sportiste ili sportske grupe, mogu se postaviti naredne projekcije trenažnog postupka i upravljačkih aktivnosti. Da bi se u dijagnosticiranju bilo koje antropološke osobine i sposobnosti mogao primeniti neki test ili neka mera on mora da poseduje zadovoljvajuće karakteristike merenja (metrijske karakteristike) odnosno da bude objektivan, pouzdan, diskriminativan i valjan. Sprovodjenje i tumacenje savremene sportske dijagnostike gotovo je nemoguce bez elementarnog poznavanja dijagnostike u okviru pojedinih antropoloških prostora kao što je:

• Morfološka dijagnostika• Funkcionalna dijagnostika• Biomehanička dijagnostika• Motorička dijagnostika• Psihološka dijagnostika• Sociološka dijangostika

Morfološka dijagnostika, se prvenstveno primenjuje u svrhu seekcije sportista i evaluacije trenažnog procesa, a odnosi se na merenje morfoloških karakteristika koje su pretežno pod uticajem:

• Naslednih (endogenih) faktora• Spoljašnjih (egzogenih) faktora

Funkcionalna dijagnostika, se pretežno sprovodi klasičnih laboratorijskim postupcima, prvenstveno sa ciljem utvrđivanja bazičnih funkcionalnih sposbnosti. Poslednjih godina se sprovodi i tzv. Utvrđivanje specifičnih situacionih funkcionalnih sposobnosti, odnosno sposobnosti koje po svojim karakteristikama intenziteta, trajanja i načina kretanja u opterećenju odgovarau određenom sportu ili disciplini.

Biomehanička dijagnostika, omogućuje egzaktnu, kvantifikovanu analizu, koja u svetu sve više postaje standard u upravljanju tehnologijom treninga.Za integralnu dijagnozu tehnike kretanja i usvojenosti motoričkog znanja sportista, od veoma je velike važnosti poznavanje raznovrsnih struktura kretanja koja se mogu prikupiti i analizirati.

Motorička dijagnostika, omogućuje utvrđivanje trenutnog stanja motoričkih i situaciono kretnih sposobnosti od kojih prvenstveno zavisi sportski rezultat, a obuhvaćeni su u prethodno utvrđenoj hijerarhijskoj strukturi nekog sporta ili neke discipline.

Psihološka dijagnostika, omogućuje sa jedne strane utvrđivanje intelektualnog statusa po najvažnijim dimenzijama kongitivnog funkcionisanja a sa druge strane osobine ličnosti koje regulišu modalitete ljudskog ponašanja.

Sociološka dijagnostika se sprovodi pomoću sociometrijske tehnike merenja i usmerena je na utvrđivanje stepena organizovanosti grupe u pogledu sagledavanja položaja pojedinaca i međusobnih odnosa pojedinaca u njoj.

6.0 Menadžment sportske industrije

Komercijalizacija sportsog rezultata.

Komercijalizacija sporta je imala specifičan uticaj na razvoj sportskih rezultata. Tako su 80-tih godina XIX veka zabeleženi mnogi svetski rekordi. Npr. amerikanac Adam Corcoran je 04.10.1873. godine, teg težine 5,44 kg potiskivao desnom rukom 14000 puta (Schoedl, 1992). Kanađanin Louis Cyr (1863-1912) je 18.01.1892. godine, teg težine 247 kg odigao iznad tla sa malim prstom (Webster, 1976). Takođe je uspeo da nekoliko santimetara od zemlje podigne sa obe ruke 862,2 kg, sa jednom rukom 448,6 kg, a sa jednim prstom 252,3 kg. U to vreme je Max Dauthage postigao sledeće rekorde (V. Mihajlović, 1983): za 1 sat je izveo 2290 čučnjeva, za 2 sata je izveo 4200 čučnjeva, za 3 sata je izveo 6000 čučnjeva; sa 37,5 kg je izveo 300 čučnjeva, sa 50,0 kg je izveo 200 čučnjeva, sa 65,0 kg je izveo 150 čučnjeva, sa 70 kg je izveo 100 čučnjeva, sa 100 kg je izveo 67 čučnjeva; na jednoj nozi je izveo 103 čučnja, sa 80 kg je izveo 39 čučnjeva na levoj nozi , a na desnoj 41 čučanj. Ovi “rekorderi” su, svakako bili adekvatno nagrađeni.

Specifičan primer komercijalizacije sportskog rezultata - Sergej Bubka

Struktura sportske industrije za 2001. godinu u SAD (prema Street & Smith's Sports Bussiness Journal-u):

kratkoročno dugoročno

vidljivo

nevidljivo

ekonomska korist

Sportski uspeh

Pov ećanje zaposlenosti

Saobraćajna inf astruktura

Bezbednost

Zabav a

ljudska prav a

Olimpijski duh

turizam

razv oj poslov a v ezanih za sport

Uslov i živ ota

Volonteri

Sportski imidž

Nacionalni imidž

Razv oj nacionalnog ponosa

Olimpijsko obrazov anje

Izgradnja inf rastrukture za hendikepirane

Korist za lokalnu zajednicu od organizov anja v elikih sportskih događaja na primeru Olimpijskih igara u Sidneju (Preuss, H. (2001): THE ECONOMIC AND SOCIAL IMPACT OF THE SYDNEY OLYMPIC GAMES. 41st International session f or y oung participants, Olympia)

Promene vrednosti klubova od vremena poslednje promene vlasnika do 2004. godine (izraženo u milionima US$).

Sport je oduvek privlačio pažnju sopstvenih protagonista, ali i širokih masa. U današnjem svetu sport se čini kao delatnost ili fenomen sa velikim stepenom entuzijazma. Volonterski rad je nekada bio društvena obaveza, dok danas više nije toliko popularan. Izuzetak su volonteri koji pomažu oko organizacije velikih međunarodnih sportskih takmičenja, Procenjuje se da ni jedna sportska organizacija ne bi mogla opstati, ako bi morala da plaća sve ono što rade volonteri. Prema nekim procenama tokom Olimpijskih igara u Sidneju 2000. godine bilo je angažovano oko 47000 volontera, a tokom olimpijskih i Paraolimpijskih igara u Atini 2004. godine, oko 60000 volontera.

Danas je interes članova kluba različitiji nego pre više decenija, jer postoji više mogućnosti kako da se potroši slobodno vreme. Na člana kluba se gleda kao na klijenta koji je platio uslugu, a ne kao na volontera čija je aktivnost u klubu potrebna. Postavlja se logično pitanje: Uzimajući u obzir kompleksnost sportskih organizacija, veličinu budžeta pojedinih klubova, saveza, koje tradicionalno u društvu smatramo “amatrskim”, da li ima smisla upravljanje takvim organizacijama u sportu poveriti amaterskim radnicima, onima koji se time bave ”u slobodno vreme”?

Finansiranje sporta budžetskim sredstvima po stanovniku u evrima

6.1 Zanimljivosti

Dva primera amaterizma.

Pobednik maratonske trke na I Olimpijskim igrama iz 1896 godine Spiridon Luis Dobio je brojne nagrade, od kojih vredi izdvojiti sledeće: Kod jednog atinskog berberina je imao doživotno besplatno brijanje i šišanje, a kod gostioničara hranu i piće; Od vlade je dobio novčanu nagradu i tapiju za oveći kompleks zemlje; Uoči starta, kći bogataša Averofa (koji je finansijski pomogao organizovanje igara) je obećala ruku onom Grku koji pobedi u maratonskoj trci. Iz situacije da se jedna takva dama, sa engleskim obrazovanjem, uda za seljaka, izvukao je sam Luis rekavši da ga kod kuće čeka devojka. Kažu da je Averof nakon ovoga ispisao ček na poveću sumu.

Džim Torp, amerikanac indijanskog porekla

U Stokholmu 1912 godine je nadmoćno pobedio Torp u petoboju i desetoboju. Međutim, ubrzo nakon igara, jedan novinar pronalazi Torpovu fotografiju sa jednim bejzbol timom. Kada su došli do podatka da je igrajući bejzbol dobijao 60 dolara mesečno, MOK je 1913

godine anulirao Torpove rezultate i oduzete su mu medalje. Zlatne medalje je trebalo dodeliti drugoplasiranima – Norvežanin Bie u petoboju je primio zlatnu medalju, dok je Šveđanin Vislander, u desetoboju, to odbio rečima: “Pobedio je Torp, a ne ja”. Istina je, međutim da je Torp novčanu naknadu dobijao za putne troškove, što nije bilo nedozvoljeno. Ipak 1913 potpisuje profesionalni ugovor i cele naredne decenije je bio jedan od najboljih bejzbol igrača. Nakon igračke karijere se propio i zapao u siromaštvo. Priča se da je celog života patio zbog oduzetih medalja. Njegova ćerka Grejs je 1975 godine pokrenula akciju za rehabilitaciju šampiona. Predsednik SAD Džerald Ford je lično napisao pismo Predsedniku MOK-a, lordu Kilianu i 1980 godine je doneta odluka da se ova nepravda ispravi. U januaru 1983 godine, Predsednik MOK-a, Huan Antonio Samaran je predao zlatne medalje Torpovoj čerki.

"Olimpionik".

Dobijanje novca i drugih privilegija za uspehe u sportu ima dugu tradiciju. Pobedniku drevnih olimpijskih igara, "Olimpioniku", prilikom povratka u njegov grad je odavana velika počast. Sugrađani su rušili zidove grada kako bi on mogao da prođe, što je simbolično značilo da gradovi koji imaju takve junake ne moraju da imaju zidove radi svoje odbrane. Oni su dobijali nagrade, oslobađani su poreza, dobijali su počasna mesta u pozorištima, sticali pravo da se u ratovima bore pored kralja i sl.

U staroj Grčkoj je razvijen kult lepog tela, ali se ujedno insistiralo na harmoničnom razvoju tela i duha (kalokagatija). Vremenom se veća pažnja obraćala na razvoj duhovne strane ličnosti. Ovo je uticalo na opadanje značaja i društvene funkcije fizičkog vežbanja i uslovilo je nove načine pronalaženja ratnika, potrebnih za čuvanje države. Razvila se najamnička, plaćena vojska, koju su činili, među ostalima i profesionalne atlete. Atlete – najamnici, ratnici su bili posvećeni samo treningu i takmičenjima, a egzistenciju su obezbeđivali od nagrada i privilegija. U ono vreme je postojao veći broj Igara na kojima su mogli da se takmiče. Prema značaju, obimu i tradiciji izdvajaju se svečane igre u Olimpiji, Istmu, Delfima i Nemeji. Njihov broj je bio sve veći, jer su gradovi želeli svoje pobednike Igara. Tako su najverovatnije nastali "profesionalni" takmičari. Ova pojava profesionalnih atleta i stvaranje od njih posebnog društvenog sloja‚ uzdrmala je instituciju Olimpijskih igara i drugih takmičenja. Bogate nagrade i velike zarade uništile su svaki vaspitni uticaj fizičkog vežbanja. Polako se menjao program Olimpijskih Igara, a publika je zahtevala sve surovija, dramatičnija i opasnija takmičenja.

“White Stocking”

Albert Gudvil Spelding, poznati igrač i trener bejzbola onog vremena, 1875. godine u Čikagu otvara prodavnicu sportske opreme koja se nalazila neposredno uz igralište bejzbol tima “White Stocking”. Deset meseci nakon otvaranja, kompanija Spelding & Brothers je zabeležila profit od 1083 US$.

Već u sledećoj deceniji XIX veka, u SAD je otvoreno 79 drugih kompanija za proizvodnju sportske opreme.

1881. godine Šlezinger došao iz Engleske u SAD kako bi nastavio sa proizvodnjom reketa za tenis.

U ovom periodu je proizvodnja i prodaja bicikla postala veliki biznis. Npr. 1890. godine, samo u SAD je prodato bicikala i dodatne opreme za njega u vrednosti 2.568.326 US$, a već 1898. godine za 31.915.908 US$.

Istorija sportskih organizacija

Najznačajnija sportska organizacija, osnovana krajem XIX veka, koja ima status međunarodne nevladine organizacije, jeste Međunarodni olimpijski komitet (MOK). 1894 i 1896

Period od 1910. godine karakteriše porast aktivnosti u dvoranama, korišćenje sportista u promociji sportskih proizvoda, ali i prekid sportskih aktivnosti u periodu I svetskog rata. Nakon rata dolazi do povećanog interesovanja vojske za fizičko vežbanje, iz razloga rehabilitacije ranjenika iz prethodnog rata, kao i zbog shvatanja da je dobar vojnik onaj koji je fizički dobro pripremljen. Evropa, “Peršingove igre” 1919. U SAD je 1919. godine započeto sa tzv. Nacionalnim promotivnim kampanjama. Održan je ”Nacionalni bejzbol vikend”, ”Nacionalni golf vikend”, ”Nacionalni teniski vikend”, akcije koje su predstavljale nacionalnu strategiju popularizacije sporta. Period od 1920. godine, teoretičari menadžmenta u sportu, smatraju zlatnim godinama sporta. To je period širenja olimpijskog pokreta, kada su igre dobile dinamičniji i sadržajniji program, sa značajnim povećanjem broja učesnika. U Francuskoj (Šamoni) su 1924. godine održane prve zimske Olimpijske igre.

1920 Antverpen Organizator nije uputio poziv zemljama agresorima: Nemačka, Turska, Austrija, Mađarska

1924 Pariz - Nisu pozvani Nemačka i SSSR1928 Amsterdam - Tokom izgradnje stadiona crkva se pobunila protiv paganskog karaktera igara

Od 1930. godine svetsku privredu karakteriše depresija i recesija koja je zahvatila i sportsku industriju sport postaje dostupan svima, tako i onim grupama koje su do skora imali manje prava: ženama, radnicima, crncima

1936 Berlin - 11 kandidata – 4 iz Nemačke 1933 doneli odluku o isključenju Jevreja iz svih nemačkih sportskih saveza

Prvi sportski događaj koji je televizijski prenošen jesu Olimpijske igre u Beorlinu 1936. godine. Procenjuje se da je oko 150.000 ljudi posmatralo igre putem televizora postavljenih oko stadiona. Iste godine je BBC prenosio veslačku trku Oksforda i Kembridža. Nazivi klubova: “Građanski“ ili Radnički“,“Proleter“,“Borac“,“Grafičar“ itd. 1940 Tokijo i Saporo 1944 London

1948 London, U Grčkoj građanski rat - nosioce olimpijske vatre pratilo vojno obezbeđenje. Poziv nisu dobili Nemačka i Japan

Nakon II svetskog rata, sport razvija sopstvenu politiku razvoja kao što se to nakon rata dešavalo i u drugim oblastima društva. Evropska zajednica 1952 godine. Paralelno sa ovim procesom političke integracije, usledila je integracija u takmičarskom sportu formiranjem Evropske fudbalske federacije (UEFA) 1954 godine, a već 1955 godine francuske novine L'Equipe predlažu održavanje Evropskog kupa u fudbalu.

1952 Helsinki, SSSR po prvi put na Igrama, u posebnom olimpijskom selu, MOK ne priznaje DRN, zbog principa jedna zemlja – jedan NOK, Defilovala ekipa Sara koja je imala autonomni status u okviru SRN1956 Melburn i Stokholm

Suecka kriza, sovjetska intervencija u BudimpeštiEgipat ne učestvuje, Mađarska učestvujeKarantin 6 meseci za konje, konjička takmičenja u Švedskoj

Istorija transfera

Početak značajnih međunarodnih transfera igrača vezuje se za 1960 godinu. Dragoslav Šekularac - Torinski Juventus je za njega nudio Crvenoj Zvezdi, u to vreme fantasticnih, 450.000 US$, međutim do transfera nije došlo. Ovaj period karakteriše upliv nauke u sport, razvijanje novih tehnika i novih tehnologija i materijala. Npr. Wilson i Rawlings prave teniske rekete koristeći aluminijumske i fiberglas komponente. Mizuno kopira i poboljšava američke modele bejzbol rukavica. Adidas i Puma korišćenjem novih materijala prave patike koje su lakše i “izdržljivije“, duže traju. Ovo je vreme krize američkih proizvođača sportske opreme jer japanski i evropski proizvođači, zbog nižih cena, dobrog kvaliteta, novih načina prodaje i promotivnih strategija (Mizuno je svoje proizvode prodavao po dragstorima i diskontima; Adidad i Puma direktno kontaktiraju trenere sa koledža i univerziteta, atletske klubove snabdevaju besplatno sa opremom), značajno povećavaju prodaju svojih proizvoda. Američki proizvođači sportske opreme su odgovorili tako što su svoju proizvodnju izmestili izvan SAD (zbog nižih cena proizvodnje i osvajanja novih tržišta). Tako Spelding 1961. godine proizvodnju teniskih loptica premešta u Irsku, a teniskih reketa u Belgiju. Sledeće godine, sa proizvodnjom teniskih reketa i loptica otpočinje u Švedskoj i Engleskoj, a bejzbol opreme u Velsu. Proizvodnju bejzbol opreme 1965. godine izmešta u Koreju, a od 1972. godine skijašku opremu pravi u Španiji i Italiji. Tako od 1974. godine, većinu celokupne proizvodnje izmešta iz SAD u Kanadu, Australiju, Japan, Koreju, Evropu i Indiju.

Na ovaj način (upliv japanskih i evropskih proizvođača sportske opreme u SAD, i američkih izvan SAD) proizvođači sportske opreme utiču na procese globalizacije, povećanje proizvodnje i otvaranje novih radnih mesta.

Period oko 1970. godine je period tzv. buntovne generacije (hipi pokret, “deca cveća“), kada se svet, po ko zna koji put nalazio na globalnoj političkoj prekretnici. To je period krize i za sport, posebno zbog terorističkog napada tokom Olimpijskih igara 1972. godine u Minhenu, kao i finansijskog neuspeha organizatora Igara 1976. godine u Montrealu. Međutim, sport opet dobija novi zamah. Novac se počeo usmeravati ka sportskim događajima koji su privlačili publiku, a pravi spektakl, sport je postao zahvaljujući medijima, pre svega televiziji. Još su u prethodnoj deceniji američki mediji razvili novi metod prenosa sportskog događaja: povećanje broja kamera, ponovljeni i usporeni snimak važnog događaja na utakmici, mikrofoni u publici kako bi se dočarala atmosfera, kamere koje su na ramenima snimatelja itd.

1972 Minhen05.09. grupa terorista - “Crni septembar” upali u olimpijsko selo. Ubili dva člana ekipe Izraela, ostale zadržali kao taoce. Tražili puštanje oko 200 Palestinaca iz zatvora u Izraelu, i da odlete u jednu arapsku državu. Pregovore vodio ministar unutrašnjih poslova, Hans Ditrih Genšer. Izraelska vlada nije prihvatila postavljene uslove, bez obzira na posledice. Na aerodromu ubijeno 9 talaca, 1 policajac, 4 terorista (4 se predalo). Već 29.10. otet avion Lufthanze na relaciji Minhen – Zagreb i uspevaju da izdejstvuju njihovo puštanje na slobodu. Preko Plesa odlaze u Libiju gde dobijaju azil

1976 MontrealBojkot 23 afričke zemlje iz razloga što je ragbi ekipa Novog Zelanda igrala u Južno Afričkoj Republici. Objašnjavali da ragbi nije olimpijski sportIgre bojkotovao Tajvan jer nije dozvoljeno da nastupa pod imenom Republika Kina. NR Kina je istupila iz MOK-a 1959. zbog Tajvana

Od 1980. godine kreće tzv. “participation revolution”. Svi su želeli da se bave fizičkim vežbanjem, čemu je posebno doprinela Džejn Fonda. Popularni su aerobik, džoging, bodi bilding, ”japi generacija” želi ”lepo da izgleda”.

1980 MoskvaZbog vojne intervencije SSSR u Avganistanu 1979. godine, Karter najavio više mera bojkota, uključujući i Olimpijske igre. Pozvao ceo svet da bojkotuju igre, međutim pridružili se SRN i Japan.

1984 Los AnđelesBojkot SSSR, DRN, Poljska, Čehoslovačka, Kuba. Zvaničan razlog - nedobijanje garancija za bezbednost. Nastupala Rumunija i Kina posle 32 godine.

1988 SeulNastupale SSSR i SADBojkotovale Severna Koreja i Kuba

Period 1988-1992Cepanje SSSR (15 Republika – Država) – ZND 12 država + Litvanija, Letonija, EstonijaSlovenija, Hrvatska, BiH, Makedonija, Jugoslavija bez nacionalnih obeležja i naziva zemlje

30.09.1992. uvedene sankcije. Odluka da SRJ može da učestvuje samo u pojedinačnim sportovima.

Učestvuje Južno Afrička Republika

Olimpijsko primirje - Generalna Skupština Ujedinjenih nacija jednoglasno usvaja rezoluciju - Najnovija Rezolucija je usvojena 31. oktobra 2003. godine

Švajcarska, Velika Britanija, Australija, Grčka – učestvovale na svim igrama

Period posle 1990. godine, menadžeri u sportu simbolično nazivaju “era Majkl Džordana“. U ovom periodu Međunarodni olimpijski komitet omogućava najboljim američkim košarkašima iz NBA da se takmiče na Olimpijskim igrama. U potrazi za novim načinima finansiranja, od novembra 1997 godine, akcije pojedinih klubova (Mančester Junajteda, Totenhema itd) pojavile su se na berzi.

Reforme Međunarodnog olimpijskog komiteta su započete 1999. godine. Period posle 2000. godine karakteriše opasnost od terorizma na sportskim takmičenjima. Danas su sve učestaliji sportski događaji koji dobijaju atribut visokog rizika, na kojima se mogu stvoriti incidentne situacije.