-
ISBN 953-99335-1-X
-
2Izdava:Toni anko - Tona
e-mail: [email protected]
Fotografije:Igor FelkerIvica Lisjak
Ljubo GamulinMate Pavi
ani PerkuiIgor ZdenjakDare Horvat
Toni anko - Tona
Dizajn i grafika priprema:Tomislav Pero
Lektura i korektura:Nikolina Tiinovi
Tisak:Offset Markulin
CIP - Katalogizacija u publikacijiSVEUILINA KNJINICA U SPLITU
UDK 799.16 (035)
ANKO-Tona, ToniJadranski sparidi: od para do cara /
Toni anko-Tona; . - Split: T. anko, 2006.
Bibliografija
ISBN 953-99335-1-X
ISBN 953-99335-1-X
-
3MMEETTAARR OODD TTUUNNJJEE
P red nama je jo jedna halijeutika monografija Tonija anka Tone - knjiga JADRANSKISPARIDI. Upotrijebih atribut "halijeutika" za njegovu knjigu, s namjerom da evociram samepoetke pisanja o ribolovu na prostoru Adriatika - ep "Halieutica" to ga na pustom otoku Mljetu uprogonstvu napisa grki pjesnik Opian u 3. stoljeu.
Od Opiana i Hektorovia do anka ribolovna strast nalazi svoj izraz u mediju pisane rijei.Ribolovci obuzeti uzbudljivim iskustvom ribolova ele podijeliti svoj doivljaj ovog iskonskog umi-jea s drugima. Govorei o ribolovu, oni zapravo govore o sebi, govore o otkriu svoga iskonskogprirodnog bia. Civilizacija, kojom smo se ogradili i zatitili od prirode, tek rijetkima doputadosegnuti to iskustvo iskonske ljudske djelatnosti koja je mnogo blie igri nego radu. Rije je zapra-vo o najstarijoj ljudskoj djelatnosti - o lovu koji bijae na Poetku.
U vremenu milijunskog pokreta turistikih masa prema obalama mora, malo je onih koji imajusreu intenzivno doivjeti more u njegovoj bitnoj dimenziji - halijeutikoj - ribolovnoj. Malo je danasonih iskusnih ribara koji bi o poeziji ribolova bili spremni priati i pouavati neupuene. Dananjivikend-ribolovci nemaju od koga nauiti umijee ribolova, a sami nemaju vremena, ali ni strplje-nja da ga steknu.
Ovakve knjige, poput ankove, u nas su rijetke, a one su za mnoge neupuene pa i one kojiimaju ribolovno iskustvo, esto jedini izvor znanja nunog za stjecanje vlastita ribolovnog iskustva.
Knjiga Sparidi otvara novo poglavlje u prezentaciji velikog ribolovnog umijea ovog vrsnog me-tra od tunje. Njegova prethodna knjiga "Lov gofova i zubataca tekom panulom" jedinstven je unas po mnogim osobinama, a najvea joj je vrijednost upravo u tome to je anko uspio ono tomnogim piscima ove vrste knjiga nije polo za rukom. Naime anko je uspio prodrijeti u tajne sta-rih metara od panule koji u pravilu uvaju brino tajne svoga umijea i informacije o ribolovnimpozicijama. anko je otkrio tajnu vike trajine (teke panule) i prezentirao je to umijee i tekstualno,slikovno i grafijski maestralno, a pritom je ovom prastarom ribolovnom umijeu pridodao i svojebogato iskustvo.
Knjiga Sparidi otkriva tajne ribolova, od onih najatraktivnijih kao to su zubaci, pagari, komare,argi i kantari pa do nita manje u ribolovu uzbudljivih predstavnika sparida kao to su fratri, pici,arbuni, ili onih koji u djejem ribolovu jesu prvi kapitalci: uate, salpe, pari, batoglavci, bukve.
Toni anko ispisuje uzbudljive stranice ribarske avanture. On nas uvodi u svijet igre s obje stranedugake tanke najlonske niti preko koje komuniciraju dva lovca: ovjek i riba. Da bi jedan nadmu-drio drugoga mora poznavati njegovu psihologiju, mora znati kako on razmilja i koji ga nagonipokreu. Toni je vrstan znalac ove specijalne vrste ihtiopsihologije.
anko nije samo zaljubljenik ribolova. On je ovjek koji pripada moru, koji poznaje njegovuhirovitu ud i iznad svega cijeni njegova bogatstva i ljepotu. Stoga su ankove knjige pisane sdubokom ekolokom svijeu, s potovanjem mora i zahtjeva za odranjem ravnotee ivota unjemu.
Joko Boani
-
4
-
5SADRAJ
PREDGOVORSPARIDI ............................................. 9
Bukva ............................................ 14par .............................................. 17arag ............................................ 20Fratar ............................................ 25Zubatac ......................................... 28Zubatac kruna .............................. 36Zubatac rumenac ........................... 44Pagar ............................................ 46Ovica ........................................... 49Uata ............................................ 52Batoglavac ..................................... 59Okan ............................................. 61Arbun ............................................ 64Pic ................................................. 68Salpa ............................................. 72Komara ........................................ 76Kantar ........................................... 81
JEKA ................................................ 84RIBA ............................................... 89
Srdela ....................................... 90Papalina ................................... 94Inun ........................................ 95Gavun ...................................... 96Oliga ........................................ 97Kambijeve skue ........................ 98
GLAVONOCI ............................... 104Lignja ....................................... 107Lov liganja panulom .................. 117Lignjun ..................................... 120Sipa .......................................... 123Kamen je odnija glamca............. 125Hobotnica ................................. 126Muzgavac ................................. 130
CRVI ............................................... 132Veliki crv ................................... 134Crv cjeva ................................. 139Crvi maleni .............................. 140Bibi ........................................... 141Corena ..................................... 144American .................................. 144Cordela .................................... 144
RAKOVI ......................................... 146Gambor .................................... 147Kozica mala .............................. 150Sua ......................................... 152kamp ...................................... 153katar ....................................... 156birac ....................................... 158
KOLJKE ........................................ 159Dagnja ..................................... 161Kunjka ...................................... 163
PUEVI .......................................... 165Volak ........................................ 166ljem ........................................ 168
TRP................................................. 170
RIBOLOVLJUDI I MOREODMET.............................................. 178
Teki odmet .................................... 184Klasini odmet ............................... 186Lebdei odmet ............................... 187Plutajui odmet .............................. 188Spartanski lov pedoom ................. 190
KANANICA .................................... 194Papina kananica ........................... 208Provom prema irju ....................... 213
PARANGAL ....................................... 218Svak vadi svoga ............................. 230U potrazi za crvenim carem............. 238
PANULA ............................................ 240Lov zubaca tekom mukom ............ 242Lov zubaca varalicama ................... 244I to je to ......................................... 250Lov kraljice panulom ...................... 252Lov kantara panulom ..................... 256Ubojita vunica ................................ 258Lovi to se lovi ................................ 261Nakon zimskog posta ..................... 265Tona, isplakali smo ga..................... 270Ispovijest ribolovca ......................... 277Budi more ...................................... 286
BILJEKA O AUTORU ....................... 288BIBLIOGRAFIJA ................................ 289SPONZORSKE STRANICE ................ 290
-
LLoovv jjee jjeeddiinnoo oovvjjeekkoovvoo iisskkoonnsskkoo uummiijjeeee kkoojjee jjeeoonn ssaauuvvaaoo ddoo ddaannaass,, jjeeddiinnoo oovvjjeekkoovvoo uummiijjeeeekkoojjee ggaa vveezzuujjee zzaa PPooeettaakk.. RRuukkaa kkoojjaa ddrrii ttaannkkuunniitt ttuunnjjee ttoo ssee gguubbii uu dduubbiinnii vvooddee,, nnaappeettooooeekkuujjuuii ttrrzzaajj,, ttaa rruukkaa sseeee ddoo ssaammoogg iizzvvoorraaiivvoottaa,, ddoo ppooeettkkaa lljjuuddsskkoogg ppuuttaa kkrroozz vvrriijjeemmee,, jjeerrnnaa PPooeettkkuu bbiijjaaee LLoovv..
JJookkoo BBooaannii
Snim
io:
Ton
i an
ko
-
8Jadranski sparidi
-
9od para do cara
SPARIDI (sparidae)
S paridi su najistaknutiji predstavnici bijele ili oborite ribe. Bez njih bi ivot umoru, a i uz more, bio neusporedivo siromaniji, dok sportski ribolov u ovomobimu ne bi ni postojao. Oni su osnova sportskog ribolova i cilj su najveeg dijelaribolovaca koji, i kad ih ne love, prieljkuju barem njihov udarac. Zato je to tako?Zato to je porodica sparida ono najbolje iz mora, lijepa oku, radost na udici,slast za nepce
Neke zovemo lukavima jer ih danima iekujemo nudei im probrane mamce,druge sanjamo zbog njihove veliine, tree zovemo glupima ili dosadnima jer susitni, napuuju more i gutaju mamac bez predrasuda.
Predrasude imamo mi kad na taj nain dijelimo ribe, ne cijenei ivot u moru!
Rekli smo da svi sparidispadaju u bijelu ribu, ali ne i uoboritu. Razlike u okusu ikvaliteti meu njima postoje,tako da su najcjenjeniji upravozubatac, komara, pagar iarag. Drugo mjesto ravno-pravno dijele arbun, ovica,fratar i pic, zatim slijede kan-tar, uata, salpa, par, i tek nakraju batoglavac i bukva. I ovapodjela je, kao i ona prije,diskutabilna, jer su se drugo-plasirane ribe opasno pribliile prvoplasiranima, pa ak prelaze u vodstvo ako seradi o velikim primjercima prve skupine. S druge strane, juha od para je delika-tesa, uate na leo su hrana bolesnicima, gurmani se zaklinju u peenu salpu, a nikantar nije grobar kakvim ga se predstavlja. U zimskim danima, kada se druga ribaba i ne lovi, bukve peene na gradelama predstavljaju uitak za nepce, uz to topredstavljaju izvor bjelanevina i vitamina potrebnih naem organizmu.
Polazei uvijek sa stajalita da je sva riba dobra kad je frika, svjea, i da je tojo uvijek prava, zdrava, nepatvorena hrana, pa kad jo ovjek zna sam doi donje i pripremiti je na pravi nain, to je uistinu bogatstvo.
Bogatstvo je i u ovako ustrojenom svijetu imati vremena za odlazak u ribolov iuivanje u njegovim arima. Pritom ne treba biti optereen ulovom, nego treba
-
10
Jadranski sparidi
uivati u svakoj minuti, odmarati oi horizontom, ui tiinom, duu modrinom iuvati svoje i nae blago - more.
More, neponovljiva formula ivota, plodna voda Zemljine kugle, jedinstvenana planetu i u svemiru. Golema masa uvijek u pokretu, cirkulira planetom i dajemu ivot, a nama zaljubljenicima uz to otkriva i njegov smisao. I najmanjakapljica mora je more, sastavljena od istih elemenata, i u njoj se nalazi ivot.Od mora je vee samo Sunce, koje je i probudilo ivot u njemu. On je ustrojenpo nepisanim, prirodnim pravilima i svaki stvor u njemu ima svoju ulogu, makarje mi ne razumjeli.
Jadranski sparidi su se u tim ulogama izvanredno snali, nastanjujui more odsamog obalnog ruba i njegove povrine, sve do 500 metara dubine. Stanita su implitke zatvorene uvale, ua rijeka, kanali, hridinasto, ljuturasto, obraslo i muljevi-to dno, izloeni otoci, brakovi, kao i duboke podvodne provalije. Jednom rijeju - sve.
Za razliku od drugih ribljih porodica, koje su nainom ivota vezane samo za dnoili su izrazito pelagine, oni su nastanjeni posvuda.
Jedinstvenim nainomrazmnoavanja, koje seodvija u vie navrataunutar sezone mrijee-nja, osigurava se buduageneracija. Kod nekihvrsta je razvijen herma-froditizam, odnosno pro-mjena spola iz enke umujaka, a kod nekihobratno. Pojedine vrste,poput komare, u nedo-statku mujaka ili enkilako promjene spol i takonadoknade nedostatak.
Svaka vrsta ima svoje jedinstvene navike i osobine te mjesta na kojima obitava.Neke vrste dijele iste terene, neke se strogo izbjegavaju.
I veliinom su izvrsno prilagoeni ivotu i opstanku u moru, u rasponu od bukvekoja prosjeno naraste oko petnaest centimetara duine, do zubaca krunaa dugogdo 1,20 metara i tekog 24 kg, kojemu ujedno potonja slui kao hrana. Iz toga vevidimo i razliit karakter sparida, koji se kree od izrazitih, opjevanih grabeljivaca,preko onih sitnijeg zuba, do onih skroz sitnih koji napuuju more, a hrana su poto-njima, kao i ostalim grabeljivcima. Kad smo kod hrane, sparidi su i tu u prednosti,jer im je jelovnik arolik i na njemu se nalaze ribe, rakovi, koljke, crvi, glavonoci,
-
11
od para do cara
hrana biljnog podrijetla, pa ak i otpaci. Neki su izraziti predatori, neki kombini-raju biljnu i animalnu hranu, a neki izrazito biljnu. Zbog tako raznolikog jelovnikaimamo veliki izbor jeki na koje se love, kao i razne sisteme za lov.
U ribolovu situacija nije sjajna. Sparidima se, kao i drugoj ribi, ne pie dobro jerih priroda nije pripremila na izazove koje im je pripremio ovjek.
Jadranski sparidi nisu pretjerano brojni, kao to ni Jadran nije bogat ribom poputnekih drugih mora. Ipak, meuproduktivnijim je dijelovima Medi-terana, odlikujui se velikomprozirnou i oaravajuom mo-drom bojom.
Ovdje, pri njegovoj istonojobali, ivot uz more i u moru imavlastitu, jedinstvenu filozofiju.Ona je pomalo krta, zatvorena,nadasve racionalna. Ne priznajemegalomaniju, povrnost niuvezene recepte, ve samo istinski trud, znanje i beskrajno strpljenje. U ovom,poput koralja tvrdom, ali krhkom svijetu, svaki nepromiljeni zahvat moe imatinesagledive posljedice. Odgovornost je na nama, primorcima i svim poklonicimamora, da se borimo svatko na svoj nain te ouvamo Jadran i ivot u njemu, svakiotok, kamen i valu. Samo tako moemo opstati i biti ono to jesmo. Ostat emoistinski bogati u naem iznimno gostoljubivom, magnetski privlanom, endem-skom svijetu. On je obojan bojama sunca, makije, mora i stijena, ispunjenzvukom valova i vjetra, zainjen mirisima frikine, maslinova ulja i kamenog cvi-jea. Sve ostalo je prolazno!
-
SPARIDI
Snim
io:
Ton
i an
ko
