TS EN 61558-2-4/Nisan 2003
ICS 29.180 TRK STANDARDI TS EN 61558-2-4
Milli n Sz
Bu standard; CENELEC tarafndan onaylanan ve Nisan 2012de TS EN
60076-1: 2012 numaral Trk standard olarak kabul edilen EN
60076-1:2011 standard esas alnarak, Trk Standardlar Enstits
Elektrik htisas Kuruluna bal TK4 Elektrik retim, letim ve Datm
Teknik Komitesi marifetiyle Trkeye tercme edilmi TSE Teknik
Kurulunun //2013 tarihli toplantsnda kabul edilerek yaymna karar
verilmitir.
Bu standard yaynlandnda TS 267 EN 60076-1: 1998 + A1:2005 +
A12:2005in yerini alr.
CENELEC resmi dillerinde yaynlanan dier standard metinleri ile
ayn haklara sahiptir.
Bu tasarya gr verilirken, tasar metni ierisinde kullanlan kelime
ve/veya ifadelerle ilgili olarak bilinen patent haklar hususunda
tarafmza bilgi ve gerekli dokmann salanmas da gz nnde
bulundurulmaldr.
Bu standardda atf yaplan standardlarn milli karlklar aada
verilmitir.EN, ISO, IEC
vb. NoAd
(ngilizce)TS NoAd
(Trke)
IEC 60076-2: 1997Power transformers Part 2: Temperature riseTS
10901 EN 60076-2: 1998
IEC 60076-3: 2000Power transformers Part 3: Insulation levels,
dielectric tests and external clearances in airTS 10902 EN 60076-3:
2004G transformatrleri Blm 3: Yaltm seviyeleri, dielektrik deneyler
ve havadaki haric yaltma aralklar
IEC 60076-5: 2006Power transformers Part 5:
Ability to withstand short-circuitTS EN 60076-5: 2007G
transformatrleri Blm 5: Ksa devre dayanm yetenei
IEC 60076-10: 2005Power transformers Part 10: Determination of
sound levelsTS EN 60076-10: 2007G transformatrleri Blm 10: Ses
seviyelerinin belirlenmesi
IEC 60076-11: 2004Power transformers Part 11:
Dry-type transformersTS EN 60076-11: 2006G transformatrleri Blm
11: Kuru tip transformatrler
IEC 60137Insulated bushings for alternating voltages above 1 000
VTS EN 60137Yaltkan geit izoltrleri
1000 Vun zerindeki alternatif gerilimler iin
IEC 60214-1: 2003Tap-changers Part 1: Performance requirements
and test methodsTS IEC 60214-1: 2006Kademe deitiriciler - Blm 1:
Performans zellikleri ve deney metotlar
IEC 60296: 2003Fluids for electrotechnical applications Unused
mineral insulating oils for transformers and switchgearTS 623 EN
60296: 2006Mineral yaltm yalar - Kullanlmam - Elektroteknik
uygulamalar iin - Anahtarlama dzeni ve transformatrlerde
kullanlan
IEC 60721-3-4: 1995Classification of environmental conditions
Part 3: Classification of groups of environmental parameters and
their severities Section 4: Stationary use at non-weatherprotected
locationsTS EN 60721-3-4: 2001evre artlarnn snflandrlmas- Blm 3:
evre parametre gruplarnn snflandrlmas ve bunlara ait iddet
dereceleri- Ksm 4: Hava artlarndan korumal olmayan yerlerde sabit
kullanm
ISO 9001: 2008Quality management system - RequirementsTS EN ISO
9001: 2008Kalite ynetim sistemleri - artlar
TS EN 60076-1:2012 standard, EN 60076-1:2011 standard ile
birebir ayn olup, Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesinin
(CENELEC, Avenue Marnix 17 B-1000 Brussels) izniyle baslmtr.
Avrupa Standardlarnn herhangi bir ekilde ve herhangi bir yolla
tm kullanm haklar Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi
(CENELEC) ve ye lkelerine aittir. TSE kanalyla CENELECten yazl izin
alnmakszn oaltlamaz.EN 60076-1:1997 + A1:2000 + A12:2002in yerine
alr.G transformatrleri - Blm 1: Genel
(IEC 60076-1:2011)Power transformers - Part 1: General
(IEC 60076-1:2011)
Transformateurs de puissance -
Partie 1: Gnralits
(CEI 60076-1:2011)Leistungstransformatoren -
Teil 1: Allgemeines
(IEC 60076-1:2011)
Bu Avrupa Standard CENELEC tarafndan 25-05-2011 tarihinde
onaylanmtr. CENELEC yeleri, bu Avrupa Standardna hibir deiiklik
yapmakszn ulusal standard stats veren koullar ngren CEN/CENELEC
Tzne uymak zorundadrlar.
Bu tr ulusal standardlarla ilgili gncel listeler ve
bibliyografik atflar, Merkez Sekretaryaya veya herhangi bir CENELEC
yesine bavurarak elde edilebilir.
Bu Avrupa Standard, resmi dilde (ngilizce, Franszca, Almanca)
yaynlanmtr. Baka herhangi bir dile tercmesi, CENELEC yesinin
sorumluluundadr ve resmi srmleri ile ayn statde olduu Merkez
Sekretaryaya bildirilir.
CENELEC yeleri srasyla, Almanya, Avusturya, Belika, Bulgaristan,
Byk Britanya, ek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya,
Fransa, Hrvatistan, Hollanda, rlanda, spanya, sve, svire, talya,
zlanda, Kbrs (Gney Kbrs Rum Ynetimi), Letonya, Litvanya, Lksemburg,
Macaristan, Malta, Norve, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya,
Slovenya ve Yunanistann milli elektroteknik komiteleridir.
CENELEC
Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi
European Committee for Electrotechnical Standardization
Comit Europen de Normalisation Electrotechnique
Europisches Komitee fr Elektrotechnische Normung
Ynetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B - 1000 Brusselsn Sz
IEC/TC 14 Power transformer - G transformatrleri tarafndan
hazrlanan, IEC 60076-1in mstakbel 2. basks olan 14/675/FDIS
dokmannn metni, IEC-CENELEC paralel oylamasna gnderilmi ve CENELEC
tarafndan 25-05-2011 tarihinde EN 60076-1 olarak kabul
edilmitir.
Bu Avrupa Standard EN 60076-1:1997 + A1:2000 + A12:2002
standardnn yerini alr.
EN 60076-1:2011, EN 60076-1:1997ye nazaran aada verilen nemli
teknik deiiklikleri ierir:
Harmonik ieriin tanmnn ilavesi,
Nakliye hakknda bir alt madde ilavesi,
levsel artname ynteminin ilavesi,
Bir fazl transformatrler iin balant sembollerinin ilavesi,
Gvenlik ve evre kurallarnn ilavesi,
Sv koruma sistemlerine ynelik kurallarn ilavesi,
d.a. akmlar hakknda bir maddenin ilavesi,
Tanklara ilikin vakum, basn ve szdrmazlk deneylerinin
ilavesi,
nceki Ek Adaki kurallarn metne dhil edilmesi ve Ek Ann da bilgi
iin bir kontrol listesi haline getirilmesi,
artlarn izlenmesine ynelik vastalar ile evre ve gvenlik hususlar
hakknda bilgi amal eklerin ilave edilmi olmas.
Bu dokmann baz unsurlarnn patent haklarna konu olabileceine
dikkat edilmelidir. Byle herhangi bir patent hakknn belirlenmesi
durumunda CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz.
Aadaki tarihler tespit edilmitir: zde ulusal standard olarak
yaynlayarak veya onay duyurusu yaparak ENnin ulusal dzeyde
uygulamaya konmas gereken en son tarih
(dop)04-05-2012
EN ile elien ulusal standardlarn yrrlkten kaldrlmas gereken en
son tarih
(dow)25-05-2014
Ek ZA, CENELEC tarafndan ilave edilmitir.________________
Onay bilgisi
IEC 60076-1:2011 Uluslararas Standardnn metni, CENELEC tarafndan
herhangi bir deiiklik yaplmakszn bir Avrupa Standard olarak
onaylanmtr.
TSE Notu: CENELEC tarafndan Kaynaklar blmne eklenmesi gerektii
belirtilen notlar ilgili standardlardan sonra gelecek ekilde
eklenmitir.Ek ZA
(Normatif)
Karlk gelen Avrupa yaynlar ile beraber uluslararas yaynlarn
normatif atflar
Aadaki atf dokmanlar, bu dokmann uygulamas iin zaruridir.
Tarihli atflar iin, atfl dokmann (tadiller dhil) son basks
geerlidir.
Not - Uluslararas yayn, (mod) ksaltmasyla gsterilen ortak
deiikliklerle deitirilirse, buna uygun EN/HD geerlidir.
IEC, ISO NoTarihStandardn AdEN/HDTarih
IEC 60076-2-Power transformers Part 2: Temperature rise for
liquid-immersed
transformersEN 60076-2-
IEC 60076-32000Power transformers Part 3: Insulation levels,
dielectric tests and
external clearances in airEN 60076-32001
IEC 60076-52006Power transformers Part 5: Ability to withstand
short circuitEN 60076-52006
IEC 60076-102001Power transformers
Part 10: Determination of sound levelsEN 60076-102001
IEC 60076-112004Power transformers Part 11: Dry-type
transformersEN 60076-112004
IEC 601372008Insulated bushings for alternating voltages above 1
000 VEN 601372008
IEC 60214-12003Tap-changers Part 1: Performance requirements and
test methodsEN 60214-12003
IEC 602962003Fluids for electrotechnical applications
Unused mineral insulating oils for transformers and switchgearEN
60296 + corr. September20042004
IEC 60721-3-41995Classification of environmental conditions
Part 3: Classification of groups of environmental parameters and
their severities Section 4: Stationary use at non-weather protected
locationsEN 60721-3-41995
ISO 90012008Quality management systems RequirementsEN ISO
90012008
ULUSLARARASI
STANDARD
INTERNATIONAL
STANDARD
NORME
INTERNATIONALE
G transformatrleri
Blm 1: GenelPower transformers
Part 1: GeneralTransformateurs de puissance
Partie 1: GnralitsBU YAYIN, TELF HAKKI KORUMALIDIR. Copyright
2011 IEC, Geneva, svire
Tm haklar sakldr. Aksi belirtilmedike, bu yaynn herhangi bir blm
herhangi bir ekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dahil aada adresi
verilen IECden yazl izin alnmakszn ya da dokman talep edenin
lkesindeki IEC yesi Ulusal Komitenin yazl izni olmakszn elektronik
veya mekanik herhangi bir yolla oaltlamaz ya da kullanlamaz.
IEC telif haklar ile ilgili herhangi bir sorunuz olmas halinde
ya da bu yaynla ilgili ilave haklar konusunda bilgi talebiniz olmas
halinde, detayl bilgi iin ltfen aadaki adresle veya IEC yesi Ulusal
Komitenizle temasa geiniz.
IEC Merkez Ofis
3, rue de Varemb
CH-1211 Geneva 20
svire
e-posta: [email protected]: www.iec.ch
IEC hakknda
Uluslararas Elektroteknik Komisyonu (IEC), tm elektrik,
elektronik ve ilgili teknolojiler konusunda Uluslararas Standartlar
hazrlayan ve yaynlayan nde gelen (lider) kresel kurulutur.
IEC yaynlar hakknda
IEC yaynlarnn teknik muhtevas, IEC tarafndan srekli gzden
geirilmektedir. En son basky aldnzdan emin olun, bir dzeltme ya da
tadil yaynlanm olabilir.
IEC Yaynlar katalou iin: www.iec.ch/searchpubIEC on-line
katalou, eitli kriterlerle (atf numaras, metin, teknik komite)
arama yapabilmenizi salar. Ayrca projeler, yrrlkten kaldrlm ve
yerine geen yaynlar konusunda da bilgi verir.
IEC Just Published: www.iec.ch/online_news/justpubTm yeni IEC
yaynlar hakknda bilgi sahibi olun. Just Published, yeni kan tm
yaynlar ayda iki kez detayl olarak verir. On-line ya da e-posta
yoluyla da mevcuttur.
Electropedia: www.electropedia.orgngilizce ve Franszca 20.000in
zerinde terim ve tanm kapsayan dnyann nde gelen evrimii elektronik
ve elektrik terimleri szl. Online Uluslararas Elektroteknik Szlk
olarak da bilinir.
Mteri Hizmetleri Merkezi: www.iec.ch/webstore/custservBu yaynla
ilgili dncelerinizi iletmek isterseniz ya da daha fazla yardma
ihtiyacnz varsa, ltfen Mteri Hizmetleri Merkezi Sk Sorulan Sorular
ziyaret ediniz ya da bizimle temas kurunuz:
e-posta: [email protected].: +41 22 919 02 11
Faks: +41 22 919 03 00ULUSLARARASI
STANDARD
INTERNATIONAL
STANDARD
NORME
INTERNATIONALEG transformatrleri
Blm 1: Genel
Power transformers
Part 1: General
Transformateurs de puissance
Partie 1: Gnralits
ULUSLARARASI
ELEKTROTEKNK
KOMSYONU
INTERNATIONAL
ELECTROTECHNICAL
COMMISSION
COMMISSION
ELECTROTECHNIQUE
INTERNATIONALE
FYAT KODU
PRICE CODE
CODE PRIXICS 29.180ISBN 978-2-88912-438-1
Uluslararas Elektroteknik Komisyonunun tescilli
markasdr.NDEKLER5N SZ
71 Kapsam
72Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar
83Terimler ve tarifler
83.1Genel
93.2Balant ular ve ntr noktas
103.3Sarglar
113.4Beyan deerleri
123.5Kademe ular
143.6Kayplar ve yksz akm
153.7Ksa devre empedans ve gerilim dm
163.8Scaklk art
163.9Yaltm
163.10Balantlar
173.11Deney snflandrmas
183.12Soutma ile ilgili meteorolojik veriler
183.13Dier tarifler
184letme artlar
184.1Genel
194.2Normal iletme artlar
205Beyan deerleri ve genel kurallar
205.1Beyan gc
205.1.1Genel
215.1.2Beyan gcnn standard deerleri
215.1.3Alternatif soutma modlarnda asgari g
215.1.4Beyan gcn aan ykleme
225.2Soutma modu
225.3Bir jeneratre dorudan balanan transformatrlerde yk atma
225.4Beyan gerilimi ve beyan frekans
225.4.1Beyan gerilimi
225.4.2Beyan frekans
225.4.3Beyan geriliminden daha yksek gerilimde ve/veya beyan
frekansndan baka frekansta alma
235.5Sra d iletme artlar iin tedbirler
235.6Donanma ait en yksek gerilim Um ve dielektrik deney
seviyeleri
245.7Teklif talebi iin gerekli ilave bilgiler
245.7.1Transformatrn snflandrlmas
245.7.2Sarg balants ve fazlarn says
245.7.3Ses seviyesi
245.7.4Nakliye
255.8Bileenler ve malzemeler
256Kademeli bir sargs bulunan transformatrler iin kurallar
256.1Genel - Kademe aralnn gsterilii
256.2Kademe gerilimi - Kademe akm. Kademe gerilimi deiiminin
standard kategorileri. Azami gerilim kademesi
286.3Kademe gc. Tam g kademeleri dk gl kademeler
296.4Teklif talebi ve siparite kademelerin teknik zellikleri
296.4.1Genel
296.4.2Yapsal teknik artname
296.4.3levsel teknik artname
306.5Ksa devre empedansnn teknik zellikleri
316.6Ykte kayp ve scaklk art
327Balant ve faz fark sembolleri
327.1 fazl transformatrler ve fazl bir grup olarak bal bir fazl
transformatrler iin balant ve faz fark sembolleri
327.1.1Balant sembolleri
327.1.2Faz farknn saat rakam ile gsterilii
327.1.3Yk uygulanmas amalanmayan sarglar
327.1.4Balants deitirilebilen sarglar
337.1.5rnekler
357.2 fazl bir grupta olmayan bir fazl transformatrler iin
balant ve faz fark sembolleri
357.2.1Balant sembol
357.2.2Faz farknn saat rakam ile gsterilii
357.2.3Yklenmesi amalanmayan sarglar
357.2.4Balants deitirilebilen sarglar
378aret plkalar
378.1Genel
378.2Btn durumlarda verilmesi gereken bilgiler
378.3Uygulanabilir olduunda verilmesi gereken ilave bilgiler
389Emniyet ve evre kurallar ile dier kurallar
389.1Emniyet ve evre kurallar
389.1.1Sv szntlar
399.1.2Emniyetle ilgili hususlar
399.2Ntr balantsnn boyutlandrlmas
399.3Sv koruma sistemi
409.4Ntr devrelerde d.a. akmlar
409.5Ktle merkezinin iaretlenmesi
4010Toleranslar
4211Deneyler
4211.1Rutin deney, tip deneyi ve zel deneyler iin genel
kurallar
4211.1.1Genel
4311.1.2Rutin deneyler
4411.1.3Tip deneyleri
4411.1.4zel deneyler
4411.2Sarg direncinin llmesi
4411.2.1Genel
4411.2.2Kuru tip transformatrler
4511.2.3Svya daldrlm tip transformatrler
4511.3 Gerilim evirme orannn llmesi ve faz farknn kontrol
4511.4 Ksa devre empedansnn ve ykte kaybn llmesi
4611.5Yksz kaybn ve akmn llmesi
4711.6 fazl transformatrlerde sfr bileen
empedansnn/empedanslarnn llmesi
4711.7Ykte kademe deitiriciler zerindeki deneyler - alma
deneyi
4811.8Svya daldrlm transformatrler iin basn altnda sznt deneyi
(szdrmazlk deneyi)
4811.9Svya daldrlm transformatrlerde vakum altnda ekil deiiklii
deneyi
4911.10Svya daldrlm transformatrler iin basn altnda ekil
deiiklii deneyi
4911.11Svya daldrlm transformatrler iin sahada yaplan vakum
altnda szdrmazlk deneyi
5011.12ekirdek ve gvde yaltmnn kontrol
5012Elektromanyetik uyumluluk (EMU)
5013Yksek frekansl anahtarlama geici rejimleri
Ek A (Bilgi iin) 51Teklif talebinde ve siparite verilmesi
gereken bilgilere ait kontrol listesi
Ek B (Bilgi iin) 55Kademeli transformatrlerin teknik
zelliklerine ait rnekler
Ek C (Bilgi iin) 59Ksa devre empedansnn snrlarla verilen teknik
artnamesi
Ek D (Bilgi iin) 60 fazl transformatr balantlarnn rnekleri
Ek E (Normatif) 63Yk kaybnn scaklk dzeltmesi
Ek F (Bilgi iin) 64Transformatrlere sonradan durum izleme
sistemi monte edilmesine ynelik vastalar
Ek G (Bilgi iin) 65evre ve gvenlik hususlar
66Kaynaklar
28ekil 1 Gerilim deiimini farkl tipleri
33ekil 2 Saat rakam gsteriliine ait rnekler
34ekil 3 Ular darya karlm sarglar bulunan transformatrler iin
saat rakam gsteriliine ait rnekler
36ekil 4 Saat rakam gsteriliine ait rnekler
59ekil C.1 Ksa devre empedansnn snrlarla verilen teknik
artnamesine ait rnek
TOC \h \z \c "ekil D."
60ekil D.1 Yaygn balantlar
61ekil D.2 lave balantlar
62ekil D.3 fazl oto-transformatr balantlarnn balant
sembolleriyle gsterilii (oto-transformatr Ya0)
62ekil D.4 fazl bir grup oluturacak biimde balanm adet bir fazl
transformatr rnei (balant sembol Yd5)
41izelge 1 Toleranslar
56izelge B.1 Kombine gerilim deiimine ait rnek
57izelge B.2 YG gerilim deiimli ilevsel teknik artname rnei
58izelge B.3 AG gerilim deiimli ilevsel teknik artname rnei
TOC \h \z \c "izelge F."
64izelge F.1 Durum izlemeye ynelik vastalar
ULUSLARARASI ELEKTROTEKNK KOMSYONU
____________
G TRANSFORMATRLER Blm 1: Genel
N SZ
1) Uluslararas Elektroteknik Komisyonu (IEC), tm ulusal
elektroteknik komitelerden (IEC Ulusal Komiteler) oluan dnya apnda
bir standardizasyon kuruluudur. IECnin amac, elektrik ve elektronik
alanlarda standardizasyonla ilgili tm sorulara dair uluslararas
ibirliini desteklemektir. IEC, bu amac gerekletirmek iin ve dier
faaliyetlerine ek olarak Uluslararas Standardlar, Teknik
Spesifikasyonlar, Teknik Raporlar, Herkesin Kullanmna Ak
Spesifikasyonlar (PAS) ve Rehberler (bundan byle IEC Yayn/lar
olarak anlacaktr.) yaynlar. Yaynlarn hazrlanmas grevi teknik
komitelere verilmitir; zerinde alma yaplan konu ile ilgilenen
herhangi bir IEC Ulusal Komitesi, bu hazrlk almasna katlabilir. IEC
ile ibirlii iindeki Uluslararas kurulular, kamu kurulular ve sivil
toplum kurulular da bu hazrlk almalarna katlabilir IEC, iki kurulu
arasndaki anlama erevesinde belirlenen artlara uygun olarak
Uluslararas Standardizasyon Kuruluu (ISO) ile yakn ibirlii
iindedir.
2) IECnin teknik konulara dair resmi kararlar veya mutabakatlar,
teknik komitelerin konuyla ilgilenen tm IEC Ulusal Komitelerinden
yeleri olduu iin, mmkn olduunca ilgili konulardaki uluslararas
fikir birlii anlamna gelir.
3) IEC Yaynlar, uluslararas kullanm iin tavsiyeler eklindedir ve
IEC Ulusal Komiteleri tarafndan da bu anlamda kabul edilirler. IEC
Yaynlarnn teknik muhtevasnn doru olmasn salamak iin her trl gayret
gsterilmi olsa da, IEC yaynlarnn nihai kullanc tarafndan kullanm
yollar ya da nihai kullanclarn yanl yorumlamalar konusunda sorumlu
tutulamaz.
4) IEC Ulusal Komiteleri, uluslararas tektiplii desteklemek iin
IEC yaynlarn kendi ulusal ve blgesel yaynlarna azami lde effaf bir
biimde uygulamay taahht ederler. .Herhangi bir IEC Yayn ile karlk
gelen ulusal veya blgesel yayn arasndaki herhangi bir farkllk,
ulusal veya blgesel yaynda aka belirtilmelidir.
5) IEC, uygunluk onaylamas yapmaz. Bamsz belgelendirme kurulular
uygunluk deerlendirmesi hizmeti verir ve baz alanlarda IEC uygunluk
markalarn kullanr. IEC, bamsz belgelendirme kurulularnn
gerekletirdii herhangi bir hizmetten sorumlu tutulamaz.
6) Tm kullanclar, bu yaynn son basksna sahip olduklarndan emin
olmaldrlar.
7) Herhangi bir kiisel yaralanma, mal hasar ya da herhangi bir
dier hasardan ve bu IEC yaynnn ya da dier herhangi bir IEC yaynnn
yaynlanmasndan, kullanmdan, ya da buna dayanlmasndan kaynaklanan
masraflar (yasal cretler dahil) veya harcamalardan dolay IEC ve
IECnin yneticileri, alanlar, hizmetlileri veya teknik komitelerinin
yeleri ve uzmanlar ve IEC Ulusal Komiteleri dahil temsilcileri
dorudan ya da dolayl olarak sorumlu tutulamaz.
8) Bu yaynda verilen Normatif atflara dikkat edilmelidir. Atf
yaplan yaynlarn kullanm, bu yaynn doru uygulamas iin kanlmazdr.
9) Bu IEC Yaynnn baz unsurlarnn patent haklarna konu olma
ihtimaline dikkat edilmelidir. IEC bu tr herhangi bir ya da tm
patent haklarnn belirlenmesi durumunda sorumlu tutulamaz.
IEC 60076-1 Uluslararas Standard, IEC TC14 G transformatrleri
teknik komitesi tarafndan hazrlanmtr.
Bu nc bask, 1993 ylnda yaynlanan ikinci basky ve onun A1 (1999)
tadilini iptal eder. Bu teknik bir gncellemedir.Bu bask, nceki
baskya nazaran aada verilen nemli teknik deiiklikleri ierir:
Harmonik ieriin tanmnn ilavesi,
Nakliye hakknda bir alt madde ilavesi,
levsel artname ynteminin ilavesi,
Bir fazl transformatrler iin balant sembollerinin ilavesi,
Gvenlik ve evre kurallarnn ilavesi,
Sv koruma sistemlerine ynelik kurallarn ilavesi,
d.a. akmlar hakknda bir maddenin ilavesi,
Tanklara ilikin vakum, basn ve szdrmazlk deneylerinin
ilavesi,
nceki Ek Adaki kurallarn metne dhil edilmesi ve Ek Ann da bilgi
iin bir kontrol listesi haline getirilmesi,
artlarn izlenmesine ynelik vastalar ile evre ve gvenlik hususlar
hakknda bilgi amal eklerin ilave edilmi olmas. Bu standart metni
aadaki dokmanlara dayaldr:
FDISOylama raporu
14/675/FDIS14/682/RVD
Bu standardn onaylanmas ile ilgili oylamaya dair bilgi,
yukardaki tabloda gsterilen oylama raporunda bulunabilir.
Bu yayn, ISO/IEC Direktifleri, Blm 2ye uygun olarak yazlmtr.
IEC 60076 serisindeki tm blmlerin listesi, IEC internet
sayfasnda G transformatrleri genel bal altnda bulunabilir.
Bu serinin gelecek standardlar, yukarda belirtilen yeni genel
bal tayacaktr. Bu serideki mevcut standardlarn balklar, sonraki srm
srasnda gncelletirilecektir.Komite bu yaynn muhtevasnn,
http://webstore.iec.ch web adresinde yer alan, belirli yayn ile
ilgili bilgilerde gsterilen deimezlik tarihine kadar deimemesine
karar vermitir. Bu tarihte, yayn;yeniden onaylanacak,
yrrlkten kaldrlacak,
gncellenmi bir bask ile deitirilecek veya
tadil edilecektir.G TRANSFORMATRLER -Blm 1: Genel
1Kapsam
Bu standard, aada verilen belirli kategorilerdeki kk ve zel
transformatrlerin dnda kalan fazl ve bir fazl g transformatrlerini
(oto-transformatrler dhil) kapsar.
Beyan gc 1 kVAdan kk olan bir fazl transformatrler ve 5 kVAdan
kk olan fazl transformatrler,
Sarglarnn beyan gerilimi 1000 Vtan yksek olmayan
transformatrler,
l transformatrleri,
Demiryolu aralarna monte edilen cer transformatrleri,
Yol verme transformatrleri,
Deney transformatrleri,
Kaynak transformatrleri,
Patlamaya dayankl ve madencilikte kullanlan transformatrler,
Derin su uygulamalarna ynelik (su alt) transformatrler.
Bu transformatr kategorileri iin IEC standardlarnn bulunmamas
durumunda (zellikle endstriyel uygulamalar iin sargs 1000 Vu amayan
transformatr), IEC 60076-1 tamamen veya ksmen uygulanabilir.
Bu standard, bir transformatr, halkn eriebilecei bir konumda
monte etmeye uygun hale getirecek kurallara deinmez.
Kendi standardlar bulunan g transformatrlerinin ve reaktrlerin
bu kategorileri iin bu standard yalnzca dier standardda zel olarak
yaplan atf kapsamnda uygulanabilir. Bu gibi standardlar:
Genel reaktrler (IEC 60076-6),
Kuru tip transformatrler (IEC 60076-11),
Kendinden korumal transformatrler (IEC 60076-13),
Gaz doldurulan g transformatrleri (IEC 60076-15),
Rzgr trbini uygulamalarna ynelik transformatrler (IEC
60076-16),
Cer transformatrleri ve cer reaktrleri (IEC 60310),
Endstriyel uygulamalara ynelik statik dntrc transformatrleri
(IEC 61378-1),
HVDC uygulamalarna ynelik statik dntrc transformatrleri (IEC
61378-2).
iin mevcuttur.
Bu standardn muhtelif yerlerinde, alternatif veya ilave teknik
zmlere veya srelere dair bir anlamaya varlmas hususu belirtilmi
veya tavsiye edilmitir. Byle bir anlama, imalat ile alc arasnda
yaplr. Konular tercihen balangta ortaya konulmal ve bu anlamalar
szleme teknik artnamesine dhil edilmelidir.
2Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar
Aada atf yaplan standardlar, bu standardn uygulanmasnda
zorunludur. Tarihli atflarda, sadece belirtilen bask uygulanr.
Tarih belirtilmeyen atflarda ise atf yaplan standardn en son basks
(varsa tadiller dhil) uygulanr.IEC 60076-2: 1997, Power
transformers Part 2: Temperature rise (G transformatrleri Blm 2:
Scaklk art)IEC 60076-3: 2000, Power transformers Part 3: Insulation
levels, dielectric tests and external clearances in air (G
transformatrleri Blm 3: Yaltm seviyeleri, dielektrik deneyler ve
havadaki haric yaltma aralklar)IEC 60076-5: 2006, Power
transformers Part 5: Ability to withstand short-circuit (G
transformatrleri Blm 5: Ksa devre dayanm yetenei)IEC 60076-10:
2005, Power transformers Part 10: Determination of sound levels (G
transformatrleri Blm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi)IEC
60076-11: 2004, Power transformers Part 11: Dry-type transformers
(G transformatrleri Blm 11: Kuru tip transformatrler)IEC 60137,
Insulated bushings for alternating voltages above 1 000 V (Yaltkan
geit izoltrleri 1000 Vun zerindeki alternatif gerilimler iin)IEC
60214-1: 2003, Tap-changers Part 1: Performance requirements and
test methods (Kademe deitiriciler Blm 1: Performans zellikleri ve
deney metotlar)IEC 60296: 2003, Fluids for electrotechnical
applications Unused mineral insulating oils for transformers and
switchgear (Mineral yaltm yalar Kullanlmam Elektroteknik
uygulamalar iin Anahtarlama dzeni ve transformatrlerde
kullanlan)IEC 60721-3-4: 1995, Classification of environmental
conditions Part 3: Classification of groups of environmental
parameters and their severities Section 4: Stationary use at
non-weatherprotected locations (evre artlarnn snflandrlmas Blm 3:
evre parametre gruplarnn snflandrlmas ve bunlara ait iddet
dereceleri Ksm 4: Hava artlarndan korumal olmayan yerlerde sabit
kullanm)ISO 9001: 2008, Quality management system Requirements
(Kalite ynetim sistemleri artlar)3Terimler ve tarifler
Bu standardn amac bakmndan aadaki terimler ve tarifler
uygulanr.
Not Dier terimler, Uluslararas Elektroteknik Szlnde (IEV)
verilen anlamlarnda kullanlmtr.
3.1Genel
3.1.1G transformatr
Elektrik enerjisinin iletilmesi amacyla bir alternatif gerilim
ve akm sistemini, ayn frekanstaki ve genellikle farkl deerlerdeki
baka bir gerilim ve akm sistemine elektromanyetik endksiyon yoluyla
dntren iki veya daha ok sargs bulunan statik bir cihaz.
[IEC 60050-421:1990, 421-01-01, deitirilmi].
3.1.2Oto-transformatr *Ortak bir blme sahip en az iki sargs
bulunan bir transformatr.
[IEC 60050-421:1990, 421-01-11].
Not - Bir transformatrn oto-transformatr biiminde bal olmadn
ifade etmek gerektiinde, ayr sargl transformatr veya ift sargl
transformatr gibi terimler kullanlr (bk. IEC 60050-421:1990,
421-01-13).
3.1.3Seri transformatr
Sarglarndan birinin, bir devrenin gerilimini deitirmek ve/veya
fazn kaydrmak iin bu devreye seri olarak balanmas amalanan, dier
sargs da enerjilendirme sargs olarak kullanlan, oto-transformatr
dndaki bir transformatr.
[IEC 60050-421:1990, 421-01-12, deitirilmi]
Not - Seri transformatrler bu standardn evvelki yaymlarnda
gerilim ekleme-karma (booster) transformatr olarak
isimlendirilmekteydi.
3.1.4Svya daldrmal tip transformatr
Manyetik devresi ve sarglar svya daldrlan bir transformatr.
3.1.5Kuru tip transformatr
Manyetik devresi ve sarglar yaltkan bir svya daldrlmayan bir
transformatr.
[IEC 60050-421:1990, 421-01-16]
3.1.6Sv koruma sistemi
Svya daldrlm transformatrde svnn sl genlemesi iin yer salayan
sistem.
Not Bazen, sv ile dardaki hava arasndaki temas azaltlabilir veya
engellenebilir.
3.1.7Belirtilen deer
Siparite alc tarafndan belirtilen deer.
3.1.8Tasarm deeri
Empedans, yksz akm veya dier parametreler sz konusu olduunda
tasarmdan hesaplanan, sarm oran iin ise tasarmda esas alnan sarm
saysna gre verilen beklenen deer.
3.1.9Bir transformatr sargsna uygulanabilen, donanma ait en
yksek gerilim UmBir transformatr sargsna ait yaltmn, kendisine gre
tasarmland bir fazl sistemdeki en yksek fazlar aras etkin (r.m.s)
gerilim.
3.2Balant ular ve ntr noktas
3.2.1Balant ucu
Bir sargy d iletkenlere balamak iin kullanlan bir iletken
eleman.
3.2.2Hat balant ucu
Bir ebekenin hat iletkenine balanmas amalanan bir balant
ucu.
[IEC 60050-421:1990, 421-02-01]
3.2.3 Ntr balant ucu
a) fazl transformatrlerde ve bir fazl transformatrlerden meydana
gelen fazl transformatr gruplarnda:
Yldz bal veya zikzak bal sargnn ortak noktasna (ntr noktas)
balanan balant ucu veya ular,
b)Bir fazl transformatrlerde:
Bir ebekenin ntr noktasna balanmas amalanan balant ucu.
[IEC 60050-421:1990, 421-02-02, deitirilmi]
3.2.4Ntr noktas
Simetrik bir gerilimler sisteminin normalde sfr potansiyelde
olan noktas.
3.2.5Karlk gelen balant ular
Bir transformatrn farkl sarglarnn ayn harfle veya buna karlk
gelen sembolle iaretlenmi balant ular.
[IEC 60050-421:1990, 421-02-03]
3.3Sarglar
3.3.1Sarg
Transformatre tahsis edilen gerilimlerden birisi ile ilgili
elektrik devresini oluturan sarmlar grubu.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-01, deitirilmi]
Not - fazl bir transformatrde "sarg", faz sarglarnn
kombinasyonudur (bk. Madde 3.3.3).
3.3.2Kademeli sarg
Etkin sarm saysnn admlar halinde deitirilebildii bir sarg.
3.3.3Faz sargs
fazl bir sargnn bir fazn oluturan sarmlar grubu.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-02, deitirilmi]
Not - "Faz sargs" terimi, belli bir bacaktaki btn bobinler
grubunu belirtmek iin kullanlmamaldr.
3.3.4Yksek gerilim sargs, YG (HV) sargs *Beyan gerilimi en yksek
olan sarg.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-03]
3.3.5Alak gerilim sargs, AG (LV) sargs *
Beyan gerilimi en dk olan sarg.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-04]
Not - Bir seri transformatrde, daha dk beyan gerilimine sahip
sarg, daha yksek yaltm seviyesine sahip olabilir.
3.3.6Ara gerilim sargs *
ok sargl bir transformatrde en yksek ve en dk sarg beyan
gerilimleri arasnda bir ara beyan gerilimine sahip olan sarg.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-05]
3.3.7Yardmc sarg
Transformatrn beyan gcne gre yalnzca kk bir yk iin amalanan bir
sarg.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-08]
3.3.8Dengeleme sargs
Yldz-yldz bal veya yldz-zikzak bal bir transformatrde, bu
transformatrn sfr bileen empedansn azaltmak iin salanan gen bal
ilve bir sarg (bk. Madde 3.7.3).
[IEC 60050-421:1990, 421-03-09, deitirilmi]
Not - Bir sarg, yalnzca bir d devreye fazl balanmas amalanmamsa,
bir dengeleme sargs olarak adlandrlr.
3.3.9Ortak sarg
Oto-transformatr sarglarnn ortak blm.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-10]
3.3.10 Seri sarg
Bir devreye seri balanmas amalanan, bir oto-transformatr sarg
blm veya bir seri transformatr sargs.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-11, deitirilmi]
3.3.11 Enerjilendirme sargs (bir seri transformatrn)
Bir seri transformatrn, seri sargya g temin etmek zere amalanan
sargs.
[IEC 60050-421:1990, 421-03-12, deitirilmi]
3.3.12 Oto-bal sarglar
Bir oto-transformatrn seri ve ortak sarglar.3.4Beyan
deerleri
3.4.1Beyan deeri
Bu standardda belirtilen artlarda transformatrn almasn tanmlayan
ve imaltnn belirttii garantilerde ve deneylerde esas alnan
byklklere atanan saysal deerler.
3.4.2Beyan byklkleri
Beyan deeri tanmlayan saysal deerleri olan gerilim, akm vb.
byklkler.
Not 1 Bakaca belirtilmedike, kademe ularna sahip
transformatrlerde beyan byklkleri ana kademe ucu ile ilgilidir (bk.
Madde 3.5.2). Dier belirli kademe ular ile ilgili olan, benzer
anlaml karlk gelen byklkler, kademe ucu byklkleri olarak adlandrlr
(bk. Madde 3.5.9).
Not 2 Bakaca belirtilmedike, gerilimler ve akmlar daima etkin
deerlerle ifade edilir.
3.4.3Bir sargnn beyan gerilimi (Ur)
Kademesiz bir sargnn veya ana kademe ucuna (bkz. Madde 3.5.2)
balanm kademeli bir sargnn balant ular arasna uygulanmak zere beyan
edilen veya yksz durumda bu balant ular arasnda retilecei beyan
edilen gerilim ( fazl bir sargda bu gerilim, hat balant ular
arasndaki gerilimdir).
[IEC 60050-421:1990, 421-04-01, deitirilmi].
Not 1 -Sarglardan birine kendine ait beyan deerindeki gerilim
uygulandnda, yksz durumda btn sarglarn beyan gerilimleri e zamanl
olarak oluur.
Not 2 - fazl bir grup meydana getirmek zere yldz biiminde
balanmas amalanan veya fazl bir sistemin hatt ile ntr arasna
balanmas amalanan bir fazl transformatrler iin beyan gerilimi,
rneinde olduu gibi fazlar aras gerilimin e blm eklinde
gsterilir.
Not 3 -Bir ebekenin fazlar arasna balanmas amalanan bir fazl
transformatrler iin beyan gerilimi, fazlar aras gerilim olarak
gsterilir.
Not 4 - fazl bir seri transformatrn ular darya karlm (bk. Madde
3.10.5) olarak tasarmlanan seri sargs iin beyan gerilimi, sarglar
yldz balym gibi gsterilir.
3.4.4Beyan gerilim evirme oran
Bir sargnn beyan geriliminin, daha dk veya eit beyan gerilimli
olan ilgili dier sargnn beyan gerilimine oran.
[IEC 60050-421:1990, 421-04-02, deitirilmi]
3.4.5Beyan frekans (fr)
Transformatrn almak zere tasarmland frekans.
[IEC 60050-421:1990, 421-04-03, deitirilmi]
3.4.6Beyan gc (Sr)
Sargnn beyan gerilimi ile birlikte beyan akmn belirleyen, sargya
tahsis olunan grnen gcn bilinen deeri
Not -ki sargl bir transformatrn her iki sargs, tm transformatrn
tanmland beyan gc ile ayn beyan gcne sahiptir.
3.4.7 Beyan akm (Ir)
Sargnn beyan gc Sr ve beyan gerilimi Ur'den elde edilen sargnn
hat balant ucundan geen akm.
[IEC 60050-421:1990, 421-04-05, deitirilmi]
Not 1 - fazl bir sarg iin beyan akm Ir aadaki eitlikle
verilir.
Not 2 - fazl bir grup oluturmak zere gen balanmas amalanan bir
fazl transformatr sarglar iin beyan akm, hat akmnne blm eklinde
gsterilir:
Not 3 - fazl bir grup oluturacak biimde balanmas amalanmayan bir
fazl transformatr iin beyan akm aadaki gibidir.
Not 4 -Bir transformatrn ular darya karlm sarglarnn (bk. Madde
3.10.5) beyan akm, beyan gcn, faz saysna ve ular darya karlm sargnn
beyan gerilimine blmdr:
3.5Kademe ular
3.5.1Kademe ucu
Kademeli sargs bulunan bir transformatrde, kademeli sargda
belirli bir etkin sarm saysn ve dolaysyla bu sarg ile sarm says
sabit olan dier her bir sarg arasnda belirli bir sarm orann temsil
eden, belirli bir kademeli sarg balants.
Not -Kademe ularndan birisi ana kademe ucudur ve dier kademe
ular, ana kademe ucuna gre bunlarn kendi kademe ucu faktrleri ile
tanmlanr. Bu terimlerin aadaki tariflerine baknz.
3.5.2Ana kademe ucu
Beyan byklklerle ilikili olan kademe ucu.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-02]
3.5.3Kademe faktr (verilen bir kademeye karlk gelen)
Bir oran olup;
(kademe faktr) veya 100 (yzde olarak ifade edilen kademe
faktr)
eklinde verilir.
Burada:
Ur:Sargnn beyan gerilimi (bk. Madde 3.4.3).
Ud:Kademesiz sargya beyan gerilimi uygulanmasyla, sz konusu
kademede, sargnn balant ularnda yksz durumda meydana gelen
gerilim
dir.
Not -Seri transformatrlerde kademe faktr, verilen bir kademeye
karlk gelen seri sarg geriliminin Urye orandr.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-03, deitirilmi]
3.5.4Artran kademe
Kademe faktr 1'den byk olan kademe.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-04]
3.5.5Azaltan kademe
Kademe faktr 1'den kk olan kademe.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-05]
3.5.6Kademe adm
ki komu kademeye ait kademe faktrleri arasndaki yzde olarak
ifade edilen fark.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-06]
3.5.7Kademe aral
"100" deerine kyasla yzde olarak ifade edilen kademe faktrnn
deiim aral.
Not Bu faktr, 100+a'dan 100-b'ye kadar deiiyorsa, kademe aral +%
a, -% b olarak veya a = b ise % a olarak ifade edilir.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-07]
3.5.8Kademenin gerilim evirme oran (bir sarg iftinin)
Kademeli sarg;
Yksek gerilim sargs ise; beyan gerilim evirme oran ile bu
kademeli sargya ait kademe faktrnn arpmna,
Alak gerilim sargs ise; beyan gerilim evirme orannn, bu kademeli
sargya ait kademe faktrne blmne
eit olan oran.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-08]
Not -Beyan gerilim evirme oran, tarifi gerei en az 1'e eit iken;
beyan gerilim evirme oran 1'e yakn olduunda kademenin gerilim
evirme oran, baz kademeler iin 1'den kk olabilir.
3.5.9Kademeye ait byklkler
Belirli bir kademenin (ana kademeden baka) almasn tanmlayan
saysal deerlerle ifade edilen byklkler.
Not Kademeye ait byklkler transformatrde yalnzca kademeli sarg
iin deil her bir sarg iin bulunur (bk. Madde 6.2 ve Madde 6.3).
Kademeye ait byklkler:
Kademe gerilimi (beyan gerilimine benzer, Madde 3.4.3),
Kademe gc (beyan gcne benzer, Madde 3.4.6),
Kademe akm (beyan akmna benzer, Madde 3.4.7)
dr.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-10, deitirilmi]
3.5.10 Tam g kademesi
Kademe gc, beyan gcne eit olan kademe.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-14]
3.5.11 Dk gl kademe
Kademe gc, beyan gcnden kk olan kademe.
[IEC 60050-421:1990, 421-05-15]
3.5.12 Yk altnda kademe deitirici, OLTC
Transformatr enerjili veya ykl iken bir sargnn kademe balantlarn
iletmeye uygun olarak deitiren bir dzen.
[IEC 60050-421:1990, 421-11-01]
3.5.13 Enerjisiz kademe deitirici, DETC
Sadece transformatr enerjisiz iken (sistemden ayrlm), bir sargnn
kademe balantlarn iletmeye uygun olarak deitiren bir dzen.
3.5.14 Kademenin izin verilebilir en yksek iletme gerilimi
Herhangi belirli bir kademe konumunda, ilgili kademe gcnde,
transformatrn hasarlanmadan srekli olarak dayanacak biimde
tasarmland beyan frekansndaki gerilim.
Not 1 -Bu gerilim Um ile snrlandrlmtr.
Not 2 -Alcnn artnamesinde aka veya Madde 6.4.2ye gre bir zelliin
sonucu olarak, kademenin daha yksek bir gerilimde olmas gerektii
belirtilmedike; bu gerilim, normalde beyan kademe geriliminin %105i
ile snrl olacaktr (bk. Madde 6.4).
3.6Kayplar ve yksz akm
Not -zel olarak baka bir kademe belirtilmedike, deerler ana
kademeye aittir.
3.6.1Yksz kayp
Dier sarg veya sarglar ak devre olmak zere, sarglardan birinin
balant ularna beyan frekansl beyan gerilimi uygulandnda ekilen
aktif g.
[IEC 60050-421:1990, 421-06-01, deitirilmi]
3.6.2Yksz akm
Dier sarg veya sarglar ak devre olmak zere, bir sargya beyan
frekansl beyan gerilimi (kademe gerilimi) uygulandnda bu sargnn hat
balant ucundan geen akmn etkin deeri.
Not 1 - fazl bir transformatrde bu deer, fazdaki akm deerlerinin
aritmetik ortalamasdr.
Not 2 -Bir sargnn yksz akm, ou kez bu sargnn beyan akmnn bir
yzdesi olarak belirtilir. ok sargl transformatrlerde bu yzde, beyan
gc en byk olan sarg iin verilir.
[IEC 60050-421:1990, 421-06-02, deitirilmi].
3.6.3 Ykte kayp
Bir sarg ifti ile ilgili olarak, sarglardan birinin balant ular
ksa devre iken ve dier sargnn hat balant ularndan beyan akm (kademe
akm) geerken, beyan frekansnda ve referans scaklkta (bk. Madde
11.1) ekilen aktif g. Baka sarglar varsa ak devre olarak
braklr.
Not 1 -ki sargl bir transformatrde yalnzca bir sarg kombinasyonu
ve bir ykte kayp deeri vardr. ok sargl bir transformatrde, farkl
iki sarg kombinasyonuna karlk gelen birka ykte kayp deeri vardr
(bk. IEC 60076-8:1997 Madde 7). Transformatrn tm iin birleik ykte
kayp deeri, belirtilen sarg yk kombinasyonu iin verilir. Genellikle
bu deer deneyde dorudan lme ile elde edilemez.
Not 2 -Sarg iftine ait sarglarn beyan g deerleri farkl olduunda
ykte kayp, beyan gc daha dk olan sargnn beyan akmna gre verilir ve
bu durumda referans g belirtilmelidir.
3.6.4 Toplam kayp
Yksz kayp ile ykte kaybn toplam.
Not - Yardmc tehizatn g tketimi toplam kayba dhil deildir ve ayr
olarak belirtilir.
[IEC 60050-421:1990, 421-06-05, deitirilmi]
3.7Ksa devre empedans ve gerilim dm
3.7.1 Bir sarg iftinin ksa devre empedans
Sarg iftine ait bir sargnn balant ular arasndaki e deer seri
empedans, dier sargnn balant ular ksa devre ve varsa baka sarglar
ak devre iken beyan frekansnda ve referans scaklkta Z = R + jX
ohmdur. fazl bir transformatrde bu empedans, faz empedans (e deer
yldz balant) olarak ifade edilir.
Not 1 -Kademeli sargs bulunan bir transformatrde ksa devre
empedans belirli bir kademe iin verilir. Bakaca belirtilmedike bu
kademe, ana kademedir.
Not 2 -Bu byklk, bal olarak boyutsuz ekilde, sarg iftinin ayn
sargsna ait referans empedans Zref'in bir kesri olarak (z) ifade
edilir. Ksa devre empedansnn yzde olarak gsterilii aada
verilmitir.
Burada;
(Bu forml fazl ve bir fazl transformatrlerin her ikisi iin
geerlidir),
U : Z ve Zref'in ait olduu sargnn gerilimi (beyan gerilimi veya
kademe gerilimi),
Sr : Beyan gcnn referans deeri
dir.
Bal deer, ayn zamanda, ksa devre lmesi srasnda ilgili beyan
akmnn (veya kademe akm) gemesine sebep olan uygulanan gerilim ile
beyan gerilimi (veya kademe gerilimi) arasndaki orana eittir. Bu
uygulanan gerilim, sarg iftinin ksa devre gerilimi olarak adlandrlr
(IEC 60050-421:1990, 421-07-01). Bu deer normalde yzde olarak ifade
edilir.
[IEC 60050-421:1990, 421-07-02, deitirilmi]
3.7.2 Belirtilmi bir yk durumunda gerilim dmesi veya
ykselmesi
Sargnn yksz gerilimi ve ayn sargnn balant ularnda belirli bir
ykte ve g faktrnde meydana gelen gerilim arasndaki aritmetik fark.
Bu srada, dier sargya/sarglarn bir tanesine uygulanan
gerilimin;
Transformatr ana kademede bal ise transformatrn beyan deerine
(bu durumda sargnn yksz gerilimi, onun beyan deerine eittir)
Transformatr baka bir kademede bal ise o kademenin
gerilimine
eit olmas gerekir.
Bu fark, genellikle sargnn yksz geriliminin yzdesi olarak ifade
edilir.
Not -ok sargl transformatrlerde gerilim dmesi veya ykselmesi,
yalnzca sargnn kendi ykne ve g faktrne bal olmayp dier sarglarn
ykne ve g faktrne de baldr (bk. IEC 60076-8).
[IEC 60050-421:1990, 421-07-03]
3.7.3 Sfr bileen empedans ( fazl bir sargnn)
Yldz veya zikzak bal fazl bir sargnn birbirine balanm hat balant
ular ile bu sargnn ntr balant ucu arasndaki, beyan frekansnda faz
bana ohm olarak ifade edilen empedans.
[IEC 60050-421:1990, 421-07-04, deitirilmi]
Not 1 -Sfr bileen empedans, dier sargnn veya sarglarn balant
ularnn nasl balandna ve yklendiine bal olmas sebebiyle birka deere
sahip olabilir.
Not 2 -Sfr bileen empedans, zellikle, gen bal hibir sargs
bulunmayan transformatrlerde akmn ve scakln deerine bal
olabilir.
Not 3 -Sfr bileen empedans, ksa devre empedansndaki (pozitif
bileen) ile ayn ekilde, bal bir deerle de ifade edilebilir (bk.
Madde 3.7.1).
3.8Scaklk art
Transformatrn incelenen blmnn scakl ile d soutma ortamnn scakl
arasndaki fark (bk. IEC 60076-2).
[IEC 60050-421:1990, 421-08-01, deitirilmi]
3.9Yaltm
Yaltmla ilgili terimler ve tarifler IEC 60076-3'te
verilmitir.
3.10Balantlar
3.10.1 Yldz balant
fazl bir transformatrn faz sarglarnn birer ucunun veya fazl bir
grup meydana getiren bir fazl transformatrlerin ayn beyan gerilimli
sarglarnn birer ucunun ortak bir noktaya (ntr noktasna) ve dier
ularnn uygun hat balant ularna bal olacak biimde dzenlendii sarg
balants.
[IEC 60050-421:1990, 421-10-01, deitirilmi]
Not -Yldz balant bazen Y-balant olarak ifade edilir.
3.10.2 gen balant
fazl bir transformatrn faz sarglarnn veya fazl bir grup meydana
getiren bir fazl transformatrlerin ayn beyan gerilimli sarglarnn
kapal bir devre oluturmak zere seri olarak bal olacak biimde
dzenlendii sarg balants.
[IEC 60050-421:1990, 421-10-02, deitirilmi]
Not -gen balant bazen D-balant olarak ifade edilir.
3.10.3 Ak gen balant
fazl bir transformatrn faz sarglarnn veya fazl bir grup oluturan
bir fazl transformatrlerin ayn beyan gerilimli sarglarnn, genin bir
kesi ak kalacak biimde seri olarak baland sarg balants.
[IEC 60050-421:1990, 421-10-03]
3.10.4 Zikzak balant (Z-balant)
Birinci blm yldz biiminde bal olan, ikinci blm ise birinci blm
ile hat balant ular arasna seri olarak bal olan iki sarg blmnden
meydana gelen bir sarg balants: Birinci ve ikinci blmler, ikinci
blmn her bir faz, balanaca birinci blme gre transformatrn farkl bir
bacana sarlm olacak biimde dzenlenir.
Not -Sarg blmlerinin eit gerilime sahip olduu durumlar iin Ek
Dye baklmaldr.
3.10.5 Ular darya karlm sarglar
fazl bir transformatrn, transformatr iinde birbirine balanmam
olan faz sarglar.
[IEC 60050-421:1990, 421-10-05, deitirilmi]
3.10.6 Faz fark ( fazl sargnn)
Balant ular harflerle gsterilmi ise alfabetik sraya, saylarla
numaralandrlm ise say srasna gre birbirini takip eden yksek gerilim
hat balant ularna pozitif bileenli bir gerilim sisteminin
uygulanmas durumunda, ntr noktas (gerek veya sanal) ile iki sargnn
birbirine karlk gelen balant ular arasndaki gerilimleri temsil eden
faz vektrleri arasndaki asal fark. Bu faz vektrlerinin, saat ynne
ters ynde dnd varsaylr.
[IEC 60050-421:1990, 421-10-08, deitirilmi].
Not 1 - Madde 7 ve Ek Dye baklmaldr.
Not 2 -Yksek gerilim sargsna ait faz vektr referans olarak alnr
ve dier herhangi bir sarg iin kayma, allagelmi olarak saat
gsterilii ile ifade edilir. Bu gsterili YG faz vektr saat 12'de
iken saatin, sarg faz vektr ile gsterilmesidir (saylarn bymesi faz
gecikmesinin arttn gsterir).
3.10.7 Balant sembol
Yksek gerilim, ara gerilim (varsa) ve alak gerilim sarglarna ait
balantlarn ve bunlarn bal faz farknn/kaymalarnn, harfler ve saat
kadranndaki saat rakamnn/rakamlarnn bir kombinasyonu eklinde ifade
edilen allagelmi bir gsterili.
[IEC 60050-421:1990, 421-10-09, deitirilmi].
3.11Deney snflandrmas
3.11.1 Rutin deney
Mnferit her bir transformatre uygulanan deney.
3.11.2 Tip deneyi
Transformatrlerin rutin deneylerle kapsanmayan belirli
zelliklere uygunluunu gstermek iin bu transformatrleri temsil eden
bir transformatr zerinde yaplan deney. Bir transformatr, ayn
fabrikada ayn teknik ve malzemeler kullanlarak ayn izimlere gre
yaplmsa dier transformatrleri temsil ettii kabul edilir.
Not 1 -Belirli bir tip deneyi ile aka ilgisiz olan tasarm
deiiklikleri, bu tip deneyinin tekrarlanmasn gerektirmez.
Not 2 -Belirli bir tip deneyine ilikin deerler ve zorlamalarn
azalmasna sebep olan tasarm deiikliklerinde, alc ve imalat
tarafndan kabul edilirse, yeni bir tip deneyi gerekmez.
Not 3 -20 MVAdan kk ve Um 72,5 kV olan transformatrlerde kayda
deer tasarm deiiklikleri, tip deneyinin kurallarna uygunluun
gsterilmesi suretiyle desteklendii takdirde kabul edilebilir.
3.11.3 zel deney
Bir tip deneyi veya bir rutin deneyden baka, imalat ile alc
arasnda anlamaya varlm olan deney.
Not -zel deneyler, her bir zel deney iin alc tarafndan teklif
talebinde veya siparite belirtildii ekilde, belirli bir tasarma ait
bir transformatr zerinde veya transformatrlerin tm zerinde
yaplabilir.
3.12Soutma ile ilgili meteorolojik veriler
3.12.1 Soutma ortamnn herhangi bir zamanda scakl
Soutma ortamnn uzun yllar boyunca llen en yksek scakl.
3.12.2 Aylk ortalama scaklk
Uzun yllar boyunca elde edilen, belirli bir aya ait gnlk en
yksek scaklklarn ortalamas ile gnlk en dk scaklklarn ortalamasnn
toplamnn yars.
3.12.3 Yllk ortalama scaklk
Aylk ortalama scaklklarn toplamnn on ikide biri.
3.13Dier tarifler
3.13.1 Yk akm
letme artlar altnda herhangi bir sargdaki akmn etkin deeri.
3.13.2 Toplam harmonik ierik
Tm harmoniklerin etkin deerinin, temel bileenin etkin deerine
(E1, I1) oran.
Toplam harmonik ierik = (gerilim iin)
Toplam harmonik ierik = (akm iin)
Ei, i srasndaki harmoniin geriliminin etkin deerini gsterir, Ii,
i srasndaki harmoniin akmnn etkin deerini gsterir.
3.13.3 ift harmonik ierik
Tm ift harmoniklerin etkin deerinin, temel bileenin etkin
deerine (E1, I1) oran.
ift harmonik ierik = (gerilim iin)
ift harmonik ierik = (akm iin)
Ei, i srasndaki harmoniin geriliminin etkin deerini gsterir, Ii,
i srasndaki harmoniin akmnn etkin deerini gsterir.
4letme artlar
4.1Genel
Madde 4.2'de verilen iletme artlar bu standarda gre belirtilen
bir transformatrn normal alma kapsamn temsil eder. Bir transformatr
tasarmnda zel dikkat gerektiren herhangi olaand iletme artlar iin
Madde 5.5'e baklmaldr. Bu gibi durumlar yksek rakm, ar yksek veya
dk d soutma ortam scakl, tropikal nem, sismik faaliyet, iddetli
kirlilik, olaand gerilim veya yk akm dalga biimleri, yksek gne nm
ve aralkl yklemeyi ierir. Bunlar, arlk veya boyut snrlamalar gibi
(bk. Ek A) nakliye, depolama ve tesis koullar ile ilgili de
olabilir.
Beyan deerleri ve deney iin ek kurallar aadaki yaynlarda
verilmitir:
Yksek d soutma ortam scaklnda veya yksek rakmda scaklk art ve
soutma: Svya daldrlm transformatrler iin IEC 60076-2 ve kuru tip
transformatrler iin IEC 60076-11,
Yksek rakmda d yaltm: Sv doldurulmu transformatrler iin IEC
60076-3 ve kuru tip transformatrler iin IEC 60076-11.
4.2Normal iletme artlar
Bu standardda, aadaki artlarda kullanma ynelik olan
transformatrler iin ayrntl kurallar verilmitir:
a) Rakm
Deniz seviyesine gre 1.000 m'yi amayan ykseklik.
b) Soutma ortamnn scakl
Soutma donanmna giriinde:
Herhangi bir zamanda 40 Cu,
En scak ayn aylk ortalamas olarak 30 Cu,
Yllk ortalama olarak 20 Cu
amayan ve
Bina d transformatrlerde -25 Cun,
Transformatr ve soutucunun her ikisinin de bina ii tesis iin
amaland transformatrlerde -5 Cun
altna dmeyen soutma havas scakl.
Herhangi bir zamanda, aylk ortalama ve yllk ortalama terimleri
Madde 3.12de tanmlanmtr.
Alc soutma ortamna ait daha yksek bir asgari scaklk
belirtebilir. Bu durumda soutma ortamnn asgari scakl beyan deerleri
plakasnda yer almaldr.
Not 1 Yukardaki paragrafa, -25 Cluk asgari scakln elverili olmad
durumlarda asgari scaklk kurallarn karlamayan alternatif bir yaltm
svsnn kullanmna izin vermek amacyla yer verilmitir.
Su soutmal transformatrler iin:
Herhangi bir zamanda 25 Cu,
Yllk ortalama olarak 20 Cu
gemeyen soutma suyu giri scakl.
Herhangi bir zaman ve yllk ortalama terimleri Madde 3.12de
tanmlanmtr.
Soutma ile ilgili ilave snrlamalar;
Svya daldrlm transformatrler iin IEC 60076-2de,
Kuru tip transformatrler iin IEC 60076-11de
verilmitir.
Not 2 -Hem hava/su hem de su/sv s deitiricisi bulunan
transformatrler iin, soutma ortamnn scaklnda, normal deeri aabilen
ara devredeki su scakl deil d hava scakl esas alnr.
Not 3 -lgili scaklk d hava scakl deil soutma donanmnn giriindeki
scaklktr. Bunun anlam, tesisin, soutucunun kndan hava devridaiminin
meydana geldii artlar oluturma ihtimaline kullanc tarafndan dikkat
edilmesi gerektiidir. Bu durum soutma havasnn scakl
deerlendirilirken dikkate alnr.
c) Besleme geriliminin dalga biimi
Toplam harmonik ierii % 5i ve ift harmonik ierii % 1i gemeyen
sins biimli besleme gerilimi.
d) Yk akm harmonik ierii
Beyan akmn % 5'ini gemeyen yk akm toplam harmonik ierii.
Not 4 -Yk akmnn toplam harmonik ierii, beyan akmnn % 5'ini aan
durumdaki transformatrler ve zellikle g elektronii veya dorultucu
yklerini beslemek iin amalanan transformatrler IEC 61378 serisine
gre belirtilmelidir.
Not 5 -Transformatrler % 5'ten daha az bir akm harmonik ierii
ile ar mr kayb olmadan beyan akmnda alabilir ancak herhangi bir
harmonik yklemede scaklk artnn ykselecei ve beyan art aabilecei
dikkate alnmaldr.
e) fazl besleme geriliminin simetrisi
fazl transformatrler iin, yaklak olarak simetrik olan fazl
besleme gerilimi grubu. Yaklak olarak simetrik ifadesi, en yksek
fazlar aras gerilimin en dk fazlar aras gerilimden srekli olarak
%1den daha byk olmad veya istisnai koullar altnda ksa bir sre
(yaklak 30 dakika) boyunca %2den daha byk olmad anlamnda
deerlendirilmelidir.
f) Tesis ortam
Transformatr gei izolatrlerinin veya transformatrn kendisinin d
yaltm asndan zel dikkat gerektirmeyen bir kirlilik seviyesine (bk.
IEC 60137 ve IEC/TS 60815) sahip bir ortam.
Tasarmda zel dikkat gerektirecek sismik bozucu etkiye maruz
olmayan bir ortam. (Bu durumun, yer ivmesi seviyesi agnin 2 ms-2
veya yaklak 0,2 g deerinin altnda olduu durum olarak kabul edilir).
IEC 60068-3-3e baklmaldr.
Transformatrn, soutma donanmndan biraz uzakta transformatr
imalats tarafndan salanmayan bir mahfaza iine (rnein bir akustik
mahfaza iine) tesis edildii durumlarda, transformatr evreleyen
havann scakl hibir zaman 40 C'u gememeli.
IEC 60721-3-4:1995e gre aadaki tanmlarn iinde kalan evre
koullar:
Asgari d soutma ortam scaklnn -25 C olmas dnda 4K2 iklim
koullar,
zel iklim koullar 4Z2, 4Z4, 4Z7,
Biyolojik koullar 4B1,
Kimyasal olarak aktif maddeler 4C2,
Mekanik olarak aktif maddeler 4S3,
Mekanik koullar 4M4.
Bina iinde tesis edilmesi amalanan transformatrler iin, bu evre
koullarnn bazlar geerli olmayabilir.
5Beyan deerleri ve genel kurallar
5.1Beyan gc
5.1.1 Genel
Alc, ya her bir sarg iin beyan gc belirtmeli ya da teklif
talebinde imalatya beyan gc belirlemek iin yeterli bilgiyi
salamaldr.
Transformatr, her bir sargs iin tayin edilmi bir beyan gcne
sahip olmal ve bu beyan gleri transformatrn iaret plkasnda
iaretlenmi olmaldr. Beyan gc, srekli ykleme durumuna gre ifade
edilir. Bu g, ykte kayplar ve scaklk artlar ile ilgili garantiler
ve deneyler iin referans bir deerdir.
rnein farkl soutma yntemleri gibi farkl artlar iin grnr gcn
farkl deerleri tayin edilmi ise bu deerlerin en yksek olan beyan gc
olarak alnr.
ki sargl bir transformatr, her iki sargs iin ayn olan yalnzca
bir beyan g deerine sahiptir.
ok sargl transformatrler iin alc, gerekli g ykleme
kombinasyonlarn gerektiinde aktif ve reaktif klar ayr ayr gstermek
suretiyle belirtmelidir.
Bir birincil sargsna beyan gerilimi uygulanmakta ve bir ikincil
sargsnn balant ularndan beyan akm gemekte olan bir transformatr, bu
sarg iftine ait beyan gcn eker.
Transformatr, Madde 4te verilen artlar altnda ve svya daldrlm
transformatrler iin IEC 60076-2'de belirtilen scaklk art snrlarn
amakszn beyan gcn (ok sargl transformatr iin sarg beyan
gcnn/glerinin belirtilen kombinasyonunu/kombinasyonlarn)
iletmedeyken srekli tayabilmelidir.
Not 1 Bu maddeye gre beyan gc, transformatrn kendisinin harcad
aktif ve reaktif g dhil olmak zere transformatre giren grnr g
olarak aklanr. Transformatrn, beyan yk altnda sekonder sargnn
balant ularna bal devreye salad grnr g, beyan gcnden farkldr.
Sekonder balant ular arasndaki gerilim, transformatrdeki gerilim dm
(veya ykselmesi) sebebi ile beyan geriliminden farkldr. Ykn g
faktrne bal olarak msaade edilen gerilim dm, beyan gerilimi ve
kademe aralna ait teknik zelliklerde belirtilir (bk. IEC
60076-8:1997, Madde 7).
Milli uygulamalar farkl olabilir.
Not 2 ki sargl bir transformatr ile karlatrldnda ok sargl
transformatrde, tm sarglarnn (ayr sarglar, oto-bal olanlar deil)
beyan g deerlerinin aritmetik toplamnn yars fiziksel byklnn kabaca
bir tahminini verir.
5.1.2 Beyan gcnn standard deerleri
20 MVA'ya kadar transformatrler iin beyan gc deerleri ISO 3:1973
(Tercih edilen deerlerTercih edilen deer serileri)te verilen R10
serisinden tercihe gre alnmaldr:
(...100, 125, 160, 200, 250, 315, 400, 500, 630, 800, 1000 vb.)
kVA
Not Milli uygulamalar farkl olabilir.
5.1.3 Alternatif soutma modlarnda asgari g
Kullancnn, beyan gc iin verilen soutma modundan baka belirli bir
soutma moduna zel olarak asgari bir gce gereksinimi sz konusu
olduunda, bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.
Transformatr belirtilen asgari gc (ok sargl transformatrler iin:
sarg beyan gcnn/glerinin belirtilen kombinasyonu/kombinasyonlar)
Madde 4'te belirtilen artlar altnda ve belirtilen soutma modunda,
svya dalm transformatrler iin IEC 60076-2de belirtilen scaklk art
snrlarn amakszn, iletmedeyken srekli olarak tama kapasitesine sahip
olmaldr.
Not Transformatrn, yardmc beslemenin kesilmesi durumunda cebri
soutmann (ONAN) hizmet d olmasyla birlikte beyan gcnn belirli
asgari bir yzdesinde almasnn gerekli olmas buna bir rnektir.
5.1.4 Beyan gcn aan ykleme
Bu standarda uygun bir transformatr ve bu transformatrn bileen
blmleri, beyan gcn aan yk baz koullar altnda tayabilmelidir. Msaade
edilebilir ykn hesaplanmasna ilikin yntem, svya daldrlm
transformatrler iin IEC 60076-7de ve kuru tip transformatrler iin
IEC 60076-12de bulunabilir.
Daha yksek d soutma ortam scaklklarnda veya azaltlm scaklk art
snrlarnda alma gibi beyan gcn aan ykleme iin sz konusu olabilecek
zel kurallar, alc tarafndan teklif talebinde ve szlemede
belirtilmelidir. Bu zel kurallara uygunluun dorulanmas iin gerek
duyulan ilave deneyler veya hesaplamalar da belirtilmelidir.Not 1
-Bu seenein, zel olarak g transformatrlerinin geici ani yklenmesi
konusunda tasarm ve garantiler iin bir temel oluturmak zere
kullanlmas amalanmtr.
Gei izolatrleri, kademe deitiriciler, akm transformatrleri ve
dier yardmc donanm, transformatrn yklenme kapasitesini kstlamayacak
biimde seilmelidir.
Not 2 -Bu bileenlerin yklenme kapasitesi konusunda ilgili bileen
standardlar olan gei izolatrleri iin IEC 60137 ve kademe
deitiriciler iin IEC 60214-1e bavurulmaldr.
Not 3 -Bu kurallar beyan gcnn tesinde bir ykleme kapasitesi
gerektirmeyen belirli uygulamalara ynelik transformatrler iin
geerli deildir. Bu transformatrler iin byle bir kapasite gerekli
ise bu husus belirtilmelidir.
5.2Soutma modu
Kullanc soutma ortamn (hava veya su) belirtmelidir.
Kullancnn, soutma yntemi/yntemleri veya soutma donanm iin zel
gereksinimleri varsa, bu husus teklif talebinde
belirtilmelidir.
lave bilgi iin IEC 60076-2ye baklmaldr.
5.3Bir jeneratre dorudan balanan transformatrlerde yk atma
Yk atma durumuna maruz kalabilecek ekilde jeneratrlere dorudan
balanmas amalanan transformatrler, jeneratrn balanaca transformatr
balant ularnda 5 saniye sreyle beyan gerilimin 1,4 katna
dayanabilmelidir.
5.4Beyan gerilimi ve beyan frekans
5.4.1 Beyan gerilimi
Beyan gerilimi ya alc tarafndan belirtilmeli ya da zel
uygulamalarda beyan geriliminin belirlenmesi iin alc tarafndan
imalatya teklif talebi aamasnda yeterli bilgi salanmaldr.
Transformatr, her bir sarg iin tahsis edilmi, iaret plakasnda
iaretlenmi olmas gereken bir beyan gerilimine sahip olmaldr.
5.4.2 Beyan frekans
Beyan frekans alc tarafndan belirtilmelidir. Bu frekansn,
ebekenin bozulmam normal frekans olmas gerekir.
Kayplar, empedans ve ses seviyesi gibi garanti edilen deerler
iin, beyan frekans esas alnr.
5.4.3 Beyan geriliminden daha yksek gerilimde ve/veya beyan
frekansndan baka frekansta alma
Bir grup ykleme durumunun (hatlar aras iletme gerilimlerine
karlk gelen yklenme gc ve g faktr) stesinden gelmek iin uygun beyan
gerilimi deerleri ve kademe aral zelliklerinin belirlenmesine
ilikin yntemler IEC 60076-8de aklanmtr.
Bir transformatr, alc tarafndan bakaca belirtilmedike, frekansa
blnen gerilim deerinin (V/Hz), beyan gerilimi ve beyan frekansndaki
karlk gelen deeri %5ten daha fazla amad ar manyetik ak artlar
altnda, beyan gcnde, sarglar iin nceden belirlenmi Um deerleri
iinde, hasarlanmakszn, srekli alma kabiliyetinde olmaldr.
Transformatrler, yksz olarak, beyan V/Hz deerinin %110u kadar
olan bir V/Hz deerinde srekli alma kabiliyetinde olmaldr.
Ar manyetik ak, transformatrn beyan akmnn K kat (0 K 1) bir
akmda aadaki formle gre snrlandrlmaldr:
(%)
Transformatr yukarda belirtilen deeri aan V/Hz deerinde
altrlacak ise, bu husus alc tarafndan teklif talebinde
tanmlanmaldr.
5.5Sra d iletme artlar iin tedbirler
Alc, normal iletme artlar kapsamnda olmayan iletme artlar teklif
talebinde tanmlamaldr. Bu gibi artlara rnekler aada verilmitir:
Madde 4.2'de belirtilen snrlarn dndaki d soutma ortam scakl,
Kstl havalandrma,
Madde 4.2'de belirtilen snr aan rakm,
Zararl dumanlar ve buharlar,
Su buhar,
Madde 4.2'de belirtilen snr aan nem,
Damlayan su,
Tuzlu serpinti,
Ar ve andrc toz,
Yk akmnda Madde 4.2deki kurallar aan yksek harmonik ierii,
Besleme gerilimi dalga eklinde Madde 4.2deki snrlar aan
bozulma,
Sra d, yksek frekansl anahtarlama geici rejimleri (bk. Madde
13),
Bindirilmi d.a. akm,
Tasarmda baka ekilde zel deerlendirme gerektirecek olan sismik
nitelik,
Ar mekanik darbe ve titreimler,
Gne nm,
Ylda 24 defay aan dzenli aralklarla gerekleen enerjilenme,
Dzenli aralklarla meydana gelen ksa devreler,
Yukardaki Madde 5.4.3te verilen deeri aan V/Hz deeri,
Bir jeneratrn ykseltici transformatrnn, jeneratre bal deilken
alak gerilim tarafnda korumas olmadan geri besleme modunda
kullanlmas amalandnda,
Tesisin trne ve evresine uygun (bk. Madde 4.2) korozyona kar
koruma (alc ISO 12944teki koruma snflarndan semeli veya alc ile
imalat arasnda mutabakatla belirlenmeli),
Jeneratr transformatrleri iin yukarda Madde 5.3'te verilenlerden
daha iddetli yk atma artlar.
Bu tr sra d artlarda almaya ynelik transformatr zellikleri
tedariki ile alc arasnda anlamaya tabi olmaldr.
1.000 mnin zerindeki rakm veya yksek soutma havas scakl gibi
Madde 4te listelenen normal iletme artlarndan baka artlar iin
tasarmlanan transformatrlerin beyan deerleri ve deneylerine ynelik
tamamlayc kurallar, belirlenen snrlar dhilinde IEC 60076-2de
verilmitir.
5.6Donanma ait en yksek gerilim Um ve dielektrik deney
seviyeleri
Alc tarafndan baka ekilde belirtilmedike hat balant ular iin Um,
IEC 60076-3te verilen her bir sargnn beyan gerilimini aan en dk
deer olarak alnmaldr.
Donanma ait en yksek gerilimi 72,5 kVtan daha byk olan
transformatr sarglar iin alc, sargnn herhangi bir ntr balant ucunun
iletmede dorudan topraklanp topraklanmayacan belirtmeli ve eer
topraklanmayacak ise ntr balant ular iin Um deeri alc tarafndan
belirtilmelidir.
Alc tarafndan baka ekilde belirtilmedike, dielektrik deney
seviyeleri, Umye karlk gelen IEC 60076-3te verilen en dk geerli
deer olarak alnmaldr.
5.7Teklif talebi iin gerekli ilave bilgiler
5.7.1 Transformatrn snflandrlmas
Ayr sargl transformatr, oto-transformatr veya seri transformatr
gibi transformatr tr kullanc tarafndan belirlenmelidir.
5.7.2 Sarg balants ve fazlarn says
Gerekli sarg balants, uygulamaya uyacak ekilde Madde 7'de
verilen terminolojiye gre kullanc tarafndan belirlenmelidir.
gen bal bir dengeleme sargs gerekli ise bu durum alc tarafndan
belirtilmelidir. Yldz-yldz bal transformatrler veya
oto-transformatrlerde, tasarm, sfr bileen aks iin kapal bir
manyetik devreye sahipse ve gen sarg belirtilmemise, bu durumda bu
sargnn gerekli olup olmad imalat ile alc arasnda mzakere
edilmelidir (bk. IEC 60076-8).
Not Sfr bileen aks iin kapal bir manyetik devre, ceket
tip/mantel tip (shell form) bir transformatrde ve sargsz baca veya
bacaklar olan ekirdek tip (core form) bir transformatrde mevcut
olur.
Sfr bileen empedans iin yksek ve dk snrlara gereksinim varsa, bu
husus alc tarafndan belirtilebilir ve bu durum ekirdek
konfigrasyonunu ve gen sarg gereksinimini etkileyebilir. Sfr bileen
gereksinimleri, dorudan alc tarafndan belirtilmeyen bir gen bal
sargnn kullanmn gerekli klmas durumunda bu husus imalat tarafndan
teklif dokmanlarnda aka belirtilmelidir.
Hibir gen sarg belirtilmemesi durumunda transformatr imalats,
alc tarafndan zel olarak kabul edilmedike gen bal bir deney sargs
kullanmamaldr.
zel olarak bir fazl transformatrden oluan bir gruba veya fazl
bir birime gereksinim varsa, bu husus kullanc tarafndan
belirtilmeli; aksi halde imalat, hangi transformatr tipinin
nerildiini teklif dokmannda akla kavuturmaldr.
5.7.3 Ses seviyesi
Alcnn garanti edilen bir azami ses seviyesine zel gereksinimi
olmas halinde, bu deer teklif talebinde verilmeli ve tercihen bir
ses gc seviyesi olarak ifade edilmelidir.
Baka ekilde belirtilmedike, ses seviyesi, almada beyan gcne
erimek iin gereken tm soutma donanmyla birlikte yksz ses seviyesi
olarak alnmaldr. Alternatif bir soutma modu belirtilmise (bk. Madde
5.1.3) alc tarafndan her bir alternatif mod iin ses seviyesi
belirtilebilir ve eer belirtilmise imalat tarafndan garanti
edilmeli ve deneyde llmelidir.
Ses seviyesi, iletme srasnda yk akmndan etkilenir (bk. IEC
60076-10). Alc, bir yk akm ses seviyesi lme deneyi veya yk grlts
dhil transformatrlerin toplam grlt seviyesine ilikin bir garanti
isterse bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.
IEC 60076-10a gre yaplan deneyde llen ses seviyesi, garanti
edilen azami ses seviyesini amamaldr. Garanti edilen azami ses
seviyesi tolerans olmayan bir snr deeridir.5.7.4 Nakliye5.7.4.1
Nakliye snrlamas
Nakliye iin boyut veya arlk snrlar uygulanacak ise, bunlar
teklif talebinde belirtilmelidir.
Nakliye srasnda uygulanacak baka herhangi bir zel art varsa,
bunlar teklif talebinde belirtilmelidir. Bu, nakliye konusunda
iletmede beklenenlerden baka nakliye srasnda karlalmas beklenen,
yaltm svs veya farkl evresel koullar ile ilgili bir kstlama
ierebilir.5.7.4.2 Nakliye ivmesi
Transformatr, sabit bir ivme deerini esas alan statik kuvvet
hesaplamalar ile gsterilmek artyla, tm ynlerde en azndan 1 g
deerinde sabit bir ivmeye (dey ynde yerekiminden kaynaklanan ivmeye
ilave olarak) hasar grmeden dayanacak ekilde tasarmlanmal ve imal
edilmelidir.
Nakliye imalatnn sorumluluunda deilse ve nakliye srasnda 1 g
deerini aan bir ivme bekleniyorsa, ivmeler ve sklklar teklif
talebinde tarif edilmelidir. Mteri tarafndan daha yksek ivmeler
belirtilmi ise imalat, hesaplama yntemi ile uygunluu
gstermelidir.
Transformatrn bir mobil transformatr olarak kullanlmas amalanm
ise bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.
Not -Byk transformatr iin nakliye srasnda darbe ve arpma
kaydedicilerin kullanm yaygn bir uygulamadr.
5.8Bileenler ve malzemeler
Transformatrn yapmnda kullanlan tm bileenler ve malzemeler,
aksine bir anlama yoksa veya baka ekilde belirtilmedii srece ilgili
IEC standardlarnda verilen kurallara uygun olmaldr. zellikle, gei
izolatrleri IEC 60137ye, kademe deitiriciler IEC 60214-1e ve yaltm
svs mineral ya ise IEC 60296ya, baka sv ise yaplacak anlamaya uygun
olmaldr.
6Kademeli bir sargs bulunan transformatrler iin kurallar
6.1Genel - Kademe aralnn gsterilii
Aadaki maddeler yalnzca sarglarndan bir tanesi kademeli olan
transformatrlere uygulanr.
ok sargl bir transformatrde bu hkmler, kademeli sarg ile
kademesiz sarglarn birisinden oluan kombinasyona uygulanr.
Madde 6.4.2ye gre belirtilen transformatrlerde gsterili, sz
konusu maddenin 3 nc bendine gre alc tarafndan belirtildii gibi
olmaldr.
Oto-transformatrlerde, kademeler bazen ntr tarafnda tertip
edilir. Bu, etkin sarm saysnn her iki sargda e zamanl deitirilmesi
anlamna gelir. Madde 6.4.2ye gre belirtilmedike, bu gibi
transformatrler iin kademe zellikleri anlamaya tabidir. Bu
maddedeki kurallar uygulanabildii lde kullanlmaldr.
Baka ekilde belirtilmedike ana kademe, kademe aralnn ortasna
yerletirilir. Dier kademeler, kendilerine ait kademe faktrleri ile
tantlr. Kademe says ve evirme orannn deiim aral, ksa gsterilite
kademe faktrnn yzde olarak 100 deerinden sapmas ile ifade
edilebilir (terimlerin tarifi iin bk. Madde 3.5).
rnek: Beyan geriliminin iki tarafnda simetrik olarak dzenlenmi
21 kademeye sahip, %15lik bir kademe aral olan, kademeli 160 kV
sargl bir transformatr:
olarak gsterilir.
Kademe aral beyan geriliminin iki tarafnda asimetrik olarak
belirtilmise, bu:
olarak gsterilir.
Mnferit kademelere ait verilerin iaret plkasnda tam olarak
gsterilii konusunda Madde 8'e baklmaldr.
Baz kademeler, kademe geriliminde veya kademe akmndaki
kstlamalar sebebiyle dk gl kademe olabilir. Byle snrlamalarn ortaya
kt u kademeler azami gerilim kademesi ve azami akm kademesi olarak
adlandrlr (bk. ekil 1a, ekil 1b ve ekil 1c).
6.2Kademe gerilimi - Kademe akm. Kademe gerilimi deiiminin
standard kategorileri. Azami gerilim kademesi
Kademe aralnn ve kademe admlarnn ksa gsterilii, transformatr
evirme orannn deiim araln gsterir. Fakat tek bana bununla, kademe
byklklerine tahsis edilen deerler tam olarak ifade edilemez. lave
bilgi gerekir. Bu bilgi, tam g kademesi olan kademelerin
ierisindeki araln muhtemel snrlamalarn ve gerilim deiimi
kategorisini gstererek, her bir kademe iin kademe gc, kademe
gerilimi ve kademe akmndan oluan bir liste halinde veya metin
olarak verilebilir.
Kademe gerilimi deiiminin kategorileri aada tarif edilmitir:
a) Sabit akl gerilim deiimi (CFVV)
Kademesiz herhangi bir sargda kademe gerilimi, btn kademelerde
sabittir. Kademeli sargda ise kademe gerilimleri, kademe faktrleri
ile orantldr. ekil 1aya baklmaldr.
b) Deiken akl gerilim deiimi (VFVV)
Kademeli sargda kademe gerilimi, btn kademelerde sabittir.
Kademesiz herhangi bir sargda ise kademe gerilimleri kademe faktr
ile ters orantldr. ekil 1bye baklmaldr.
c) Kombine gerilim deiimi (CbVV)
Birok uygulamada ve zellikle geni bir kademe aralna sahip
transformatrlerde her iki prensip, araln farkl blmlerine uygulanmak
zere bir kombinasyon eklinde belirtilir ve kombine gerilim deiimi
(CbVV) olarak adlandrlr. Gei (change-over) noktas "azami gerilim
kademesi" olarak adlandrlr. Bu sistemde:
Kademe faktr, azami gerilim kademe faktrnn altnda olan kademeler
iin CFVV,
Kademe faktr, azami gerilim kademe faktrnn stnde olan kademeler
iin VFVV
uygulanr. ekil 1cye baklmaldr.
Kademe faktr
ekil 1a - Sabit akl gerilim deiimi (CFVV)
stee bal azami akm kademesi gsterilmitir.
Kademe faktr
ekil 1b - Deiken akl gerilim deiimi (VFVV)
stee bal azami akm kademesi gsterilmitir.
Kademe faktr
ekil 1c Kombine gerilim deiimi (CbVV)
Gei noktas, artran kademe aralnda gsterilmitir. Bu, hem azami
gerilim kademesi (UA) hem de azami akm kademesi (IB sabit, gei
noktas zerinde ykselmeyen) oluturur. lave olarak, istee bal bir
azami akm kademesi de gsterilmitir (CFVV aralnda).
Aklamalar (ekil 1a, ekil 1b ve ekil 1c iin):
UA , IA : Kademeli sargda kademe gerilimi ve kademe akm.
UB , IB : Kademesiz sargda kademe gerilimi ve kademe akm.
SAB : Kademe gc.
Apsis : Yzde olarak kademe faktr (kademeli sargda bal etkin sarm
saysn gsterir).
1 : Kademe aral boyunca tam g kademelerini gsterir.
2 : Azami gerilim kademesini, azami akm kademesini ve dk gl
kademelerin araln gsterir.
ekil 1 - Gerilim deiimini farkl tipleri6.3Kademe gc. Tam g
kademeleri - dk gl kademeler
Her bir kademedeki gerilim ve akm iin baka ekilde belirtilmedike
aada verilenler uygulanr.
Aada belirtilenler hari olmak zere tm kademeler tam g kademesi
olmaldr. Burada, her bir kademedeki beyan kademe akm, beyan gcn sz
konusu kademedeki beyan kademe gerilimine blmne eit olmaldr.
%5'i amayan bir kademe aralna sahip, beyan gc 2.500 kVA'dan kk
veya eit, ayr sargl transformatrlerde btn azaltan kademelerdeki
beyan kademe akm, ana kademedeki beyan kademe akmna eit olmaldr.
Bu, ana kademenin ayn zamanda bir azami akm kademesi olduu anlamna
gelir.
%5'ten daha geni bir kademe aral olan transformatrlerde, kademe
gerilimi veya kademe akm deerlerinde kstlamalar belirtilebilir;
aksi halde bu gerilim veya akm deerleri, beyan deerlerinin nemli
miktarda zerine kabilir. Bu gibi kstlamalar belirtildiinde, sz
konusu kademeler dk gl kademeler olur. Bu maddede, bu gibi
dzenlemeler aklanmtr.
Kademe faktr 1 (bir)den farkl olduunda, tam g kademelerindeki
kademe akm, sarglardan birisinde beyan akmnn zerine ykselebilir. Bu
durum, ekil 1ada gsterilen gibi CFVV kategorisinde, kademeli
sargda, azaltan kademeler iin, ekil 1bde gsterilen gibi VFVV
kategorisinde, kademesiz sargda, arttran kademeler iin geerlidir.
Sz konusu sargda bu akm artna karlk yaplmas gereken glendirmeyi
snrlamak iin bir azami akm kademesi belirtmek mmkndr. Bu durumda
kademe akm deerleri, sargnn bu kademesinden itibaren sabit olacak
ekilde belirtilir. Bu, en u kademeye doru geri kalan kademelerin dk
gl kademeler olduu anlamna gelir (bk. ekil 1a, ekil 1b ve ekil
1c).
CbVV kategorisinde, CFVV ile VFVV kategorileri arasndaki gei
noktasndaki azami gerilim kademesi, baka ekilde belirtilmedike ayn
zamanda bir azami akm kademesi olmaldr. Bu, kademesiz sarg akmnn,
en u arttran kademeye kadar sabit kalaca anlamna gelir (ekil
1c).
6.4Teklif talebi ve siparite kademelerin teknik zellikleri
6.4.1 Genel
Alc, kademe gereksinimlerini Madde 6.4.2 veya Madde 6.4.3e uygun
olarak belirtmelidir.
Alc, kademe deitirici veya kademe deitiricilerin ykte mi yoksa
enerjisiz durumda m altrlmasnn amalandn belirtmelidir.
Deiken akl gerilim deiimi VFVVnin kullanld yerlerde, normalde
tasarm orann, belirtilen orana eletirmek reglasyon aral boyunca
yalnzca iki konumda mmkndr. Alc, tasarm orannn belirtilen orana
elemesi gerektii yerleri rnein u kademeler, ana ve en byk kademe
veya ana ve en kk kademe eklinde belirlemelidir. Aksi
belirtilmemise, bu oranlar iki u kademede elemelidir.
Not -Madde 6.4.2 uyarnca kullancnn hangi sargnn kademeli olacan
ve zel kademe glerini belirtmesi gerekir. Madde 6.4.3 genel gerilim
ve akm kurallarn tanmlar ve hangi sarg veya sarglarn kademeli
olacann imalat tarafndan seilmesini gerektirir. Bu tip bir artname
muhtemel eitli transformatr tasarmlaryla neticelenebilir. IEC
60076-8de kademe dzenlemelerinin ve gerilim dm hesaplamalarnn
ayrntlar verilmektedir.
6.4.2 Yapsal teknik artname
Transformatrn tasarmn tanmlamak iin aadaki veriler
gereklidir:
a) Hangi sargnn kademeli olaca,
b) Admlarn says ve kademe adm (veya kademe aral ve admlarn
says). Bakaca belirtilmedike araln, ana kademenin iki tarafnda
simetrik olduu ve kademeli sargdaki kademe admlarnn eit olduu kabul
edilmelidir. Baz sebeplerden tr tasarmda eit olmayan admlar
ngrlyorsa, bu husus teklifte belirtilmelidir.
c) Gerilim deiimi kategorisi ve kombine deiim uygulanacaksa
deiim noktas (azami gerilim kademesi, bk. Madde 6.2),
d) Azami akm snrlamasnn uygulanp uygulanmayaca (dk g kademeleri)
eer uygulanacaksa hangi kademeler iin uygulanaca.
c) ve d) maddeleri yerine beyan deerleri iaret plkas zerinde
kullanlan ile ayn tip izelge, fayda salayabilir dncesiyle
kullanlabilir (bk. Ek B'deki rnek).
6.4.3 levsel teknik artname
Bu tip teknik artnamede alcnn, gerilim deiimi kategorisini veya
hangi sargnn kademeli olacan belirlemesine deil alma kurallarn
belirlemesine imkn salamak amalanr.
Bu artname yntemi, %5 amayan bir kademe aralna sahip beyan gc
2.500 kVAya (dhil) kadar olan ayr sargl transformatrlere
uygulanmaz.
Madde 5te tanmlanan beyan gerilimi ve beyan gcne ilave olarak
aadaki bilgiler teklif talebinde alc tarafndan verilmelidir:
a)G ak yn (her iki yn de birden olabilir).
b)Kademe admlarnn says ve ana kademedeki beyan geriliminin
yzdesi olarak kademe admlarnn bykl. Kademe aral, ana kademenin iki
tarafnda simetrik deilse bu durum belirtilmelidir. Kademe admlar,
aralk boyunca eit deilse bu da belirtilmelidir.
Not 1 -Deiim aral ve adm says, ana kademedeki gerilimi tam
dorulukta elde etmekten daha nemli olabilir. Bu durumda, deiim aral
ve admlarn says belirtilebilir. rnein 11 admda +%5 ila -%10.
c)Beyan kademe geriliminin tanmlamak maksadyla hangi gerilimin
deiecei.
Not 2 -Beyan kademe gerilimi, her bir kademenin temel empedansn
belirlemek iin gereklidir. levsel artname yntemi benimsendiinde,
beyan kademe gerilimi, beyan kademe gcn belirlemek iin
kullanlamaz.
d)kiden fazla sargs olan bir transformatrdeki belirli iki sarg
arasnda sarmlarn orann sabitlemek iin herhangi bir kural veya
kurallar.
e)Asgari tam yk g faktr (Bu, transformatrn gerilim dmn
etkiler).
f)Herhangi bir kademe veya kademe aralnn dk gl kademe olup
olamayaca.
malat sarg dzenlemesini, kademeli olacak sarg veya sarglar
seecektir. Transformatr sekonder sargda, IEC 60076-2de tanmlanan
scaklk art kurallarnn dna kmadan, yukardaki alma artlar ile uyumlu
olarak, tm kademe konumlarnda beyan akmn salayabilmelidir.
Transformatr yukarda belirtilen ykleme koullarndan (belirtilen
herhangi bir ar yk art dahil) kaynaklanan gerilimlere ve aklara
hasar grmeksizin dayanacak ekilde tasarmlanmaldr. Talep halinde, bu
artn yerine getirildiini gsteren bir hesaplama alcya
verilmelidir.
Ek Bde, bir rnek (rnek 4) verilmitir.
Alternatif olarak, kullanc, aktif ve reaktif g deerleriyle
birlikte bir grup ykleme durumlarn (enerji ak ynn aka gsterir
ekilde) ve yk altnda karlk gelen gerilimleri sunabilir. Bu ykleme
durumlarnn, tam ve dk g altnda gerilim evirme orannn u deerlerini
gstermesi esastr (bk. IEC 60076-8deki "alt parametre yntemi").
Bundan sonra imalat, bu bilgilere dayal olarak kademeli sargy
seecek ve ihale teklifinde beyan byklkleri ve kademe byklklerini
belirtecektir. Tasarm kademe byklkleri hakknda imalat ile alc
arasnda anlamaya varlmaldr.
6.5Ksa devre empedansnn teknik zellikleri
Ana kademeden %5lik bir gerilim deiimini aan kademesi olmayan
transformatrlerde, bir sarg iftinin ksa devre empedans sadece ana
kademede faz bana ohm cinsinde (Z) veya transformatrn beyan gc ve
beyan gerilimine gre yzde olarak (z) belirtilmelidir (bk. Madde
3.7.1). Alternatif olarak empedans aadaki yntemlerden birine uygun
olarak belirtilebilir.
Ana kademeden %5lik bir gerilim deiimini aan kademeleri bulunan
transformatrlerde, Z veya z terimleri ile ifade edilen empedans
deerleri ana kademe ve %5i aan u kademe/kademeler iin
belirtilmelidir. Byle transformatrlerde bu empedans deerleri, ksa
devre empedans ve ykte kayp deneyi srasnda da llmeli ve Madde 10da
verilen toleranslar uygulanmaldr (bk. Madde 11.4). Empedans yzde
olarak z terimi ile ifade edilirse, bu ifade, transformatrn beyan
kademe gerilimine (sz konusu kademedeki) ve beyan gcne (ana
kademedeki) gre olmaldr.
Not 1 Bir empedans deerinin kullanc tarafndan seimi, sistem arza
artlarnda ar akmn snrlandrlmasna kar gerilim dmnn snrlandrlmas gibi
birbirine zt ihtiyalara gre yaplr. Kayplar ihmal etmeden yaplan
tasarmn ekonomik optimizasyonu, belli bir empedans deerleri aralna
doru yneltir. Mevcut bir transformatrle paralel alma, empedans
uyumluluunu gerektirir (bk. IEC 60076-8:1997, Madde 6).
Not 2 Bir teklif talebi, yalnzca ana kademedeki empedansn teknik
zelliklerini deil, empedansn kademe aral boyunca deiimini de
ieriyorsa, bu durum, transformatrn tasarmnda nemli bir kstlama
oluturabilir (sarglarn, birbirine gre ve kendi geometrisi ile
ilikili olarak dzenlenmesi). Transformatr teknik zelliklerinde ve
tasarmnda, kademeler arasndaki byk empedans deiikliklerinin,
kademelerin etkisini azaltabileceini veya ar ekilde arttrabileceini
de dikkate almak gerekir.
Alternatif olarak azami ve asgari empedans, z veya Z terimleri
ile tm kademe aral boyunca her bir kademe iin belirtilebilir. Bu i,
bir grafik veya bir izelge yardm ile yaplabilir (bk. Ek C). Snrlar,
en azndan Madde 10'daki iki tarafl toleranslarn bu snrlarn
arasndaki bir ortanca deere uygulanmasna olabildiince imkn verecek
kadar geni olmaldr. llen deerler tolerans uygulanmakszn snrlarn dna
kmamaldr.
Not 3 Belirtilen azami ve asgari empedanslarda, en azndan Madde
10'da verilen toleranslar kadar byk bir empedans toleransna izin
verilmesi esastr ancak gerektii yerlerde imalat ile alc arasnda bir
anlama ile daha dar bir tolerans aral kullanlabilir.
Not 4 Empedansn, transformatrn ana kademedeki beyan kademe
gerilimi ve beyan gcne dayanmas, faz bana ohm cinsinden empedans
(Z) ile yzde empedans (z) arasndaki ilikinin her bir kademe iin
farkl olaca ve gerilim deiiminin belirlenmesinde hangi sargnn esas
alndna da bal olaca anlamna gelir. Dolaysyla belirtilen empedansn
doru olduundan emin olmak iin byk bir dikkat gereklidir. Bu,
zellikle ana kademedeki beyan gcnden farkl kademe gleriyle
belirtilen transformatrler iin nemlidir.
6.6Ykte kayp ve scaklk art
a) Kademe aral % 5in iinde ise ve beyan gc 2.500 kVA'nn zerinde
deilse, garanti edilen ykte kayp ve scaklk art yalnzca ana kademe
iin verilir ve scaklk art deneyi bu kademede yaplr.
b) Kademe aral % 5'i aarsa veya beyan gc 2.500 kVA'nn zerinde
ise garanti edilen kayplar, teklif talebi aamasnda alc tarafndan
baka ekilde belirtilmedike ana kademe konumuna gre belirtilmelidir.
Byle bir gereksinim varsa, ana kademeye ilveten hangi kademeler iin
ykte kayplarn imalat tarafndan garanti edilecei belirtilmelidir. Bu
ykte kayplar, ilgili kademe akm deerlerine gre verilmelidir. Scaklk
art snrlar uygun kademe gc, kademe gerilimi ve kademe akmnda btn
kademeler iin geerlidir.
Scaklk art tip deneyi, baka ekilde belirtilmedike yalnzca bir
kademe zerinde gerekletirilmelidir. Baka ekilde anlamaya varlmamsa
bu kademe, azami akm kademesi (genellikle ykte kaybn en yksek olduu
kademe) olmaldr. Herhangi bir kademedeki azami toplam kayp, scaklk
art deneyi srasnda svnn scaklk artnn tayin edilmesinde kullanlacak
deney gcdr ve seilen kademeye ait kademe akm, sv scaklnn zerindeki
sarg scaklk artnn tayini iin referans akmdr. Svya daldrlm
transformatrlerin scaklk art ile ilgili kurallar ve deneyler
hakknda bilgi iin IEC 60076-2ye baklmaldr.
Prensip olarak, scaklk art tip deneyi, herhangi bir kademedeki
azami toplam kaybn s olarak yaylmas iin soutma donanmnn yeterli
olduunu ve herhangi bir kademede her hangi bir sargnn d soutma
ortam scaklnn zerindeki scaklk artnn, belirtilen azami deeri amadn
gstermelidir.
Not 1 -Bir oto-transformatrde, seri ve ortak sarglardaki azami
akm genellikle iki farkl kademe konumunda meydana gelir. Bu sebeple
deneyde, IEC 60076-2nin kurallarnn ayn deney esnasnda her iki sarg
zerinde yerine getirilmesine imkn salamak iin bir ara kademe konumu
seilebilir.
Not 2 -Baz kademe dzenlemelerinde kademe sargs, azami akm
kademesi konumunda akm tamaz. Bu sebeple, kademe sargsnn scaklk
artnn tayinine ihtiya duyulursa baka bir sarg seilebilir veya
fazladan bir deneyin yaplmas kararlatrlabilir.
7Balant ve faz fark sembolleri
7.1 fazl transformatrler ve fazl bir grup olarak bal bir fazl
transformatrler iin balant ve faz fark sembolleri7.1.1 Balant
sembolleri
fazl bir transformatrn bir grup faz sargsnn veya fazl bir grup
tekil eden bir fazl transformatrlerin ayn gerilimli sarglarnn yldz,
gen veya zikzak balants, yksek gerilim (YG) sargs iin Y, D veya Z
byk harfleriyle ve ara ve alak gerilim (AG) sarglar iin y, d veya z
kk harfleriyle gsterilmelidir.
Yldz bal veya zikzak bal bir sargnn ntr noktas dar karlm ise
gsterim, srasyla yldz balant iin YN (yn), zikzak balant iin de ZN
(zn) eklinde olmaldr. Bu, her bir faz sargsna ait ntr ucu
balantlarnn ayr olarak darya karld ancak bu ularn iletmede bir ntr
noktas oluturacak ekilde birlikte baland transformatrlere de
uygulanr.
Oto-bal sarg ifti iin alak gerilim sargsnn sembol olarak a harfi
kullanlr.
fazl bir transformatrde ular darya karlm sarglar (bunlar
transformatrn iinde birbirine balanmamtr rnein seri ve faz kaydrma
transformatrlerinin hat sarglar gibi her bir faz sargsnn darya
karlm iki balant ucu vardr) III (YG) veya iii (ara veya alak
gerilim sarglar) olarak gsterilir.
Bir transformatrn farkl sarglar iin harf sembolleri, amalanan g
akndan bamsz olarak beyan gerilime gre bykten ke doru yazlr.
Herhangi bir ara ve alak gerilim sargs iin sarg balant harfinin
hemen arkasndan, bu sargnn faz farkn gsteren "saat rakam" gelir
(bk. Madde 3.10.6).
Genel kullanmdaki balantlara ait rnekler, balant emalar ile
birlikte Ek D'de gsterilmitir.
7.1.2 Faz farknn saat rakam ile gsterilii
Gsterilie ait aadaki kurallar uygulanr.
Balant emalarnda yksek gerilim sargs yukarda ve alak gerilim
sargs aada gsterilir (ekil 2de gsterildii gibi endklenen
gerilimlerin ynleri ait olduu sarglarn st ksmnda yer alr).
Yksek gerilim sargsnn faz vektr diyagram, I. faz saat 12'ye
gsterecek ekilde ynlendirilir. Alak gerilim sargsnn I. fazna ait
faz vektr, gsterilen balantnn sonucunda endklenen gerilimin
ilikisine gre ynlendirilir. Saat rakam sembol, sz konusu faz ait
alak gerilim vektrnn iaret ettii saattir.
Faz vektr diyagramlarnn dn yn, I-II-III srasyla verilmek zere
saat ynnn tersidir.Not Bu numaralandrma ihtiyaridir. Transformatr
zerindeki balant ucu iaretlemesinde, milli uygulamalar takip
edilir. Rehberlik bilgisi IEC/TR 60616da bulunabilir.
Ular darya karlm sarglarn dier sarglarla faz ilikisinin harici
balantya bal olmas sebebiyle, bu sarglar iin bir saat rakam
gsterimi verilmez.7.1.3 Yk uygulanmas amalanmayan sarglar
Bir dengeleme sargsnn veya bir deney sargsnn mevcudiyeti ( fazl
harici ykleme iin balant ucu darya karlmam gen veya yldz bal bir
sarg) aadaki rnekte olduu gibi yk uygulanabilen sarglarn
sembollerinden sonra gelmek zere balantsna gre +d veya +y sembol
ile gsterilir.
Sembol:YNa0+d. veya YNa0+y.
7.1.4 Balants deitirilebilen sarglar
Bir transformatrn sarg balant konfigrasyonunun deitirilebilir
olduu belirtilmise alternatif balatrma gerilimi ve balant, aadaki
rneklerde gsterildii gibi teslimdeki konfigrasyona ait bilgiden
sonra parantez iinde belirtilmelidir.
AG taraf 10,5 kV gen bal olan ve YG taraf 220 kV veya 110 kV
(ift gerilim) olabilen ve her iki gerilim iin de yldz balanmas
gereken bir transformatr, 220 kV balant konfigrasyonunda teslim
ediliyorsa:
Sembol:YNd11220 (110) / 10,5 kV
YG taraf 110 kV yldz bal ve AG taraf yldz balantda 11 kV ve gen
balantda 6,35 kV olan bir transformatr, 11 kV yldz balant
konfigrasyonunda teslim ediliyorsa:
Sembol:YNy0 (d11)110 / 11 (6,35) kV
YG taraf 110 kV yldz bal olan ve beyan gerilimleri (bu rnekte 11
kV) deimeksizin AG vektr grubunun konfigrasyonu yeniden yaplabilen
bir transformatr, d11 olarak teslim ediliyorsa:
Sembol:YNd11 (d1)110 / 11 kV
7.1.5 rnekler
rnekler ve rneklere ait grafik gsterimler ekil 2 ve ekil 3te
verilmitir.
ekil 2 - Saat rakam gsteriliine ait rnekler Beyan deeri 20 kV
olan gen bal yksek gerilim sargsna ve beyan deeri 400 V olan ntr
darya kartlm yldz bal alak gerilim sargsna sahip ve AG sargs, YG
sargsndan 330 geride olan bir transformatr:
Sembol:Dyn1120.000 / 400 V
Beyan deeri 123 kV olan ntr darya kartlm yldz bal yksek gerilim
sargsna, yksek gerilim sargs ile ayn fazda ancak oto-bal olmayan,
ntr darya kartlm yldz bal, 36 kVluk bir ara gerilim sargsna ve gen
bal, 7,2 kVluk, 150 geride nc bir sargya sahip olan sargl bir
transformatr:
Sembol:YNyn0d5123 / 36 / 7,2 kV
400 kVluk yksek gerilim ve 130 kVluk ara gerilim iin tasarmlanan
ve 22 kVluk tersiyer sargya sahip olan adet bir fazl
oto-transformatrden oluan bir grup. Tersiyer sarglar gen biiminde
balanmken oto-bal sarglar yldz biiminde balanmtr. gen sarg, yksek
gerilim sargsndan 330 geridedir.
Sembol:YNa0d11
gen sarg sadece bir dengeleme sargs olarak salanm ve hat balant
ucuna karlmamsa bu durum balant sembolnde bir art iareti ile
gsterilir. Bu durumda, dengeleme sargs iin faz fark gsterilii
yaplmaz.
Sembol:YNa0+d
Dhili gerilim gsterilii dnda ayn balantya sahip fazl bir
oto-transformatr iin sembol ayn olur. Aadaki rnee baklmaldr.
400 kVluk yksek gerilim ve 130 kVluk ara gerilim iin tasarmlanan
ve 22 kVluk tersiyer sarglara sahip olan fazl bir oto-transformatr.
Tersiyer sarglar gen biiminde balanmken oto-bal sarglar yldz
biiminde balanmtr. gen sarg, yksek gerilim sargsndan 330
geridedir.
Sembol:YNa0d11400 / 130 / 22 kV
gen sarg sadece bir dengeleme sargs olarak salanm ve hat balant
ucuna karlmamsa bu durum balant sembolnde bir art iareti ile
gsterilir. Bu durumda, dengeleme sargs iin faz fark gsterilii
yaplmaz.
Sembol:YNa0+d400 / 130 / 22 kV
ebeke taraf 20 kV ve jeneratr taraf 8,4 kV olarak tasarmlanan,
fazl bir jeneratre ait ykseltici transformatr. ebeke tarafndaki
sarglar yldz bal iken jeneratre balanacak sarglar gen balanmtr. gen
sarg yksek gerilim sargsndan 330 geridedir.
Sembol:YNd1120 / 8,4 kV
ekil 3 - Ular darya karlm sarglar bulunan transformatrler iin
saat rakam gsteriliine ait rnekler YG taraf gen bal ve 20 kV olarak
tasarmlanan ve balant ular darya karlm 10 kVluk sargs bulunan fazl
bir transformatr.
Sembol:Diii20 / 10 kV
YG taraf yldz bal ve 220 kV olarak tasarmlanan, balant ular
darya karlm 40 kVluk bir sargs ve gen bal 10 kVluk nc bir sargs
bulunan fazl bir transformatr.
Sembol:YNiiid520 / 40 / 10 kV
400 kVluk bir ebeke iin tasarmlanan ve gen bal 40 kVluk bir
uyartm sargs bulunan fazl bir seri transformatr.
Sembol:IIId400 / 40 kV
7.2 fazl bir grupta olmayan bir fazl transformatrler iin balant
ve faz fark sembolleri7.2.1Balant sembol
Bir fazl transformatrlerin faz sarglarnn bir grubunun balants
yksek gerilim (YG) sargs iin byk I harfi ile ve ara ve alak gerilim
(AG) sarglar iin kk i harfi ile gsterilir.
Bir transformatrn farkl sarglar iin harf sembolleri, amalanan g
akndan bamsz olarak beyan gerilime gre bykten ke doru yazlr.
Herhangi bir ara ve alak gerilim sargs iin sarg balant harfinin
hemen arkasndan, bu sargnn faz farkn gsteren "saat rakam" gelir
(bk. Madde 3.10.6).
Oto-bal sarg ifti iin alak gerilim sargsnn sembol olarak a harfi
kullanlr.
7.2.2