İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 125 Notlar Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler,Nitel ve Nicel Anlamlı Sözcükler Ders – 24 GENEL VE ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER 1. Genel Anlamlı Sözcükler Anlam kapsamları geniş, ortak nitelikli varlıkların genel adıdır. Örneğin; “bitki” sözcü- ğü, genel anlamlıdır. Papatya, gül, karanfil, orkide… gibi yüzlerce çeşit çiçek, “bitki” anlamı içerisinde yer alan daha özel anlamlı sözcüklerdir. 2. Özel Anlamlı Sözcükler Anlam kapsamları dar olan sözcüklerdir. Örneğin, “kartal” sözcüğü “kuş” sözcüğüne göre özel anlamlıdır. Varlık – canlı – insan – Emre (genelden özele) Varlık – canlı – bitki – çiçek – gül (genelden özele) Leylek – kuş – hayvan – canlı – varlık (özelden genele) Kavak – ağaç – bitki – canlı – varlık (özelden genele) VARLIK CANLI İnsan Bitki Çiçek Hayvan CANSIZ Lale İSABET YAYINLARI ÇÖZÜMLER
23
Embed
GENEL VE ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER 1. Genel Anlamlı …...128 ˜sabe Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Notlar Ders – 24 Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler,Nitel ve Nicel Anlamlı
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 125
Notlar
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler,Nitel ve Nicel Anlamlı SözcüklerDers – 24
GENEL VE ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER1. Genel Anlamlı Sözcükler
Anlam kapsamları geniş, ortak nitelikli varlıkların genel adıdır. Örneğin; “bitki” sözcü-
ğü, genel anlamlıdır. Papatya, gül, karanfil, orkide… gibi yüzlerce çeşit çiçek, “bitki”
anlamı içerisinde yer alan daha özel anlamlı sözcüklerdir.
2. Özel Anlamlı Sözcükler
Anlam kapsamları dar olan sözcüklerdir. Örneğin, “kartal” sözcüğü “kuş” sözcüğüne
göre özel anlamlıdır.
Varlık – canlı – insan – Emre (genelden özele) Varlık – canlı – bitki – çiçek – gül (genelden özele) Leylek – kuş – hayvan – canlı – varlık (özelden genele) Kavak – ağaç – bitki – canlı – varlık (özelden genele)
VARLIK
CANLI
İnsan Bitki
Çiçek
Hayvan
CANSIZ
Lale
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!126
Notlar
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler,Nitel ve Nicel Anlamlı SözcüklerDers – 24
Alıştırma
Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcüklerden genel anlamlı olanları işaretleyiniz.
Ben sporcunun zeki, çevik ve ahlaklısını severim.
Çoğu zamanımı kitap okuyarak değerlendiririm.
Okuduğum şiir bugüne kadar ki en güzel şiirdi.
Sözcük dilin anlamlı bir parçasıdır.
Çektiği fotoğrafların filmlerini yakmış
Harita insanların bir yerleri bulmasını kolaylaştırır.
Optikçiden yeni bir gözlük aldım.
Keçi, insanlar tarafından daha çok sütü için beslenen bir hayvandır.
Alıştırma
Aşağıda verilen sözcükleri hem genel hem özel anlama gelecek şekilde cümle içeri-sinde kullanınız.
Aile
genel
özel
Çocuk
genel
özel
Sınav
genel
özel
Papatya
genel
özel
Alıştırma
Aşağıda verilen sözcükleri hem genelden özele hem özelden genele sıralayınız.
Hayvan - varlık - istavrit - balık - canlı Genelden Özele
Özelden Genele
G
G
G
G
G
Aile toplumun en önemli yapı taşıdır.
Çocuk, evin neşe kaynağıdır.
Sınavlar insanları sınamak içindir.
varlık - canlı - hayvan - balık - istavrit
istavrit - balık - hayvan - canlı - varlık
Kırlarda papatya çok olur.
Amcam ailesiyle tatile gitmiş.
Bizim apartmanda altı çocuk var.
Yarın İngilizce sınavı var.
Annem için papatya topladım.
Ö
Ö
Ö
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 127
Notlar
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler,Nitel ve Nicel Anlamlı SözcüklerDers – 24
NİTEL - NİCEL ANLAMBir varlığın veya kavramın nasıl olduğunu, yapısını, özelliklerini bildiren sözcüklere nitel
anlamlı; varlığın veya kavramın sayılabilme ya da ölçülebilme durumunu belirten sözcük-
lere ise nicel anlamlı sözcükler denilir.
Örnek
Minik balığın kırmızı pulları vardı.
Nitel
Sınavda sorulan sorulardan on tanesini yapamamış.
Nicel
Maça beş dakika uzatma ilave edilmiş.
Nicel
Sınava öncelikle kolay sorulardan başlamalısın.
Nitel
Bu yıl fındık hem çok hem de kaliteli.
Nicel Nitel
İncir ağacının dallarında iki tane sevimli kuş vardı.
Nicel Nitel
Bir sözcüğün nitel ya da nicel anlamlı olup olmadığını cümle içerisindeki anlamına
bakarak değerlendirmeliyiz.
Amcam plastik işinden iyi para kazandı.
Nicel
“İyi” sözcüğü bu cümlede “çok” anlamında kullanıldığı için nicel anlamlıdır.
O geniş bir insandır, hiçbir şeye aldırmaz.
Nitel
Geniş sözcüğü bu cümlede “rahat” anlamında kullanıldığı için nitel anlamlıdır.
Alıştırma
Aşağıda yer alan sözcükleri ayraç içerisinde verilen anlama uygun olarak cümle içe-risinde kullanınız.
kan sesten armudun çok sulu olduğunu anlıyorum” ifadesi işitme duyusu, “sulu olmasına
rağmen mayhoş bir tadı var” ifadesi ile “kadifemsi bir uyum ve bal tadıyla” ifadesinden
tatma duyusundan yararlanıldığını anlıyoruz.
Alıştırma
Aşağıdaki cümlelerde hangi duyulardan yararlanılmıştır?1. Üniversite sıralarında oturan teyze hepimizin ilgisini çekti. (..................................)
2. Kış aylarında okula giderken denizden esen acı soğuk içimizi titretirdi.
(..................................)
3. Mahallemizin manavı Hayri Amca her zaman taş gibi elmalar satardı.
4. Çocukluğumda Karaca Fırını’nın önünden geçerken o mis gibi ekmek kokusu beni
5. Pastanenin camekanındaki baklavalar çok tatlı görünüyordu. (..................................)
6. Peteklerin yanına geldiğimde arı vızıltıları içime bir korku saldı.
Alıştırma
Aşağıdaki metinde hangi duyulardan yararlanılmıştır? Altına açıklamasıyla yazınız.Uzun süre soğukta otobüs bekledikten sonra nihayet otobüs geldi. Annemle orta sıralar-
daki bir koltuğa oturduk. Otobüs biz bindiğimizde boştu ama her durakta yolcu ala ala
hıncahınç doldu. Ben dışardaki yağmuru, yağmur telaşına kapılan insanları seyrederken
annem: “Geldik kızım, burası bizim durak.” dedi. Otobüsten inip aneeannemin evine doğ-
ru yürüdük. Eve varınca zile bastık, anneannem kapıyı açınca sevinçle atladım boynuna.
Aybars; dolgun yüzlü, yanakları şişkin, dik bakışlı, kendine güvenen, omuzları geniş, bakı-
şı sağlam, yürüyüşü sert biridir. Konuşurken de kendine pek güvenir fakat karşısındakini
hemen hiç dinlemez. Ona sözlerini tekrar ettirir. Yemekte, arabada herkesten çok yer
kaplar. İsterse konuşanın sözünü keser. Fakat onun sözü kesilmez, o istediği kadar söyler
ve söylediği kadar dinlenir. Herkes onun düşüncesindedir. Verdiği haberler doğrudur. Öf-
kelidir, sabırsızdır, iddiacıdır, şakacı, inatçıdır. Kahkahalarla güler kendini zeki ve değerli
sanır.
Yukarıda Aybars için kendine güvenen, saygısız bencil, öfkeli, sabırsız, inatçı karakter
özelliklerine sahiptir, diyebiliriz.
Bu metinde geçen dolgun yüzlü, dik bakışlı, yürüyüşü sert ifadelerinden kişinin karakter
özelliğine yönelik bir veri elde edemeyiz.
Alıştırma
Aşağıdaki metinlerde yer alan kişilerin karakter özelliklerinin olduğu kutulara “3” işareti koyunuz.
Bizim ilçenin kaymakamı kırk yılda bir
olsun gülümsemeyen, ters yüzlü, ko-
nuşması soğuk olduğu kadar tutuk bir
adamdı. Pek duygulu değildi. Bezgin
görünmesine karşın yine de sevimli bir
görünüşü vardı. Eş dost toplantıların-
da gözlerinde iyilik parıldardı. Bu yönü
hiçbir zaman sözlerinden anlaşılmaz;
yüzünden okunur, davranışlarında
daha açık şekilde belirginleşirdi.
Asık suratlı Cömert
Bezgin İnatçı
Açık sözlü Duygusuz
Sınıf arkadaşım Kerem, sakin yapı-lıdır. Nadiren sinirlenir fakat hakkını korumak için elinden geleni yapar. Yalandan hoşlanmaz, yanlışı gördüğü zaman düzeltmeye çalışan, dürüst-lüğe çok önem veren biri. Gösterişli giyinmeyi sevmez. Genelde sade giy-silerden hoşlanır. Elektronik cihazlarla ilgilenmeyi ve yeni çıkan ürünleri takip etmeyi sever. Paylaşmayı seven cö-
mert bir yapısı var.
Asık suratlı Cömert
Öfkeli Dürüst
Açık sözlü Duygusal olmayan
7
7
7
7
7
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
Bil - Bul - Uygula
135İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Anlatımda Yararlanılan Duyular,Metni Yazan Sanatçının Kişiliği ve Karakter Özelliği
1. Aşağıdaki metinde geçen kişinin karakter özelliklerini altlarındaki boşluğa yazınız.
O üç oğlan kaçtı. Dirse Han’ın oğlancığı kaçmadı. Ok meydanının ortasında baktı ve durdu. Boğa da oğlana sürdü geldi.
Diledi ki oğlanı helak kılsın. Oğlan yumruğu ile boğanın alnına kıyasıya tutup vurdu. Boğa geri geri gitti. Boğa oğlana sürdü,
tekrar geldi. Oğlan yine boğanın alnına yumruğu île sert vurdu. Oğlan bu sefer boğanın alnına yumruğunu dayadı, sürdü
meydanın başına çıkardı. Boğa ile oğlan bir hamle çekiştiler. İki kürek kemiğinin üstüne boğanın köpük bağlandı. Ne oğlan
yener, ne boğa yener. Oğlan fikreyledi, der: Bir dama direk vururlar, o dama destek olur, ben bunun alnına niye destek
oluyorum, duruyorum, dedi. Oğlan boğanın alnından yumruğunu giderdi, yolundan sövüldü. Boğa ayak üstünde duramadı,
düştü tepesinin üstüne yikıldı
Karakter Özellikleri :
2. Atatürk, kararlı ve mücadeleci bir liderdi. Güçlükler karşısında yılmayan, ümitsizliğe düşmeyen kişiliği ile çocukluğundan iti-
baren arkadaşlarının arasında öne çıkmıştı. Başarıya ulaşabilmek için azimli davranmak gerektiğini çok iyi biliyordu. Daha
gençlik yıllarında vatan için yeni bir gelecek planlamış ve gösterdiği kararlılıkla adım adım bu planı gerçekleştirmişti. Ona:
“Ordu yok.” dedikleri zaman “Kurulur.”, “Para yok. dedikleri zaman “Bulunur.” “Düşman çok.” dedikleri zaman da “Yenilir.”
diye cevap vermiştir.
Karakter Özellikleri :
3. Ben bugüne kadar tren, vapur kaçırmış insan değilim. Gece saat kaçta yatarsam yatayım içimde zilli bir saat kurulmuşça-
sına sabahleyin istediğim saatle uyanabiliyorum. Doğru işleyişimden de ayrıca küçük böbürlenme duyduğumu saklamaya-
cağım. Bugüne bugün, radyo saat ayarı ile geri kaldığım görülmemiştir. Bunlar iyi. Kabul. Ama zihnimi, benliğimi, şuuraltımı,
hassas bir anten gibi alabildiğine zaman kavramına böylesine açık ve uyanık tutmak bir gün radyomun aküsünü yormaya-
cak mı?
Yazarın Karakter Özellikleri :
Kararlı, cesur.
Kararlı, mücadeleci, ümitli, azimli, vatansever.
Kibirli, hassas, düzenliİSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
136 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Test – 26 Anlatımda Yararlanılan Duyular,Metni Yazan Sanatçının Kişiliği ve Karakter Özelliği
1. Ben işini bilen, parasını iyi kullanan bir adamım. Bu
köşkü, bu bahçeyi yüzden elde ettim. Böylelikle muhtaç
olanlara yardım etmek için biraz para artırdım. Şunu
biliniz ki, israf eden olmamak başka şey, cimrilik başka
şeydir. Eğer bahçıvana budadığı dalların hesabını sora-
cak kadar işini bilen bir adam olmasaydım, şimdi kim-
seye yardım edemezdim.
Bu parçada kendinden bahseden kişiyle ilgili aşağıda-kilerden hangisi söylenemez?
A Cimri B) Tutumlu
C) Becerikli D) Yardımsever
2. Saçlarımı sevgi ile okşayan,
Elindir anneciğim.
Doğruluğu dürüstlüğü anlatan,
Dilindir anneciğim
İlk defa seni gördüm dünyada.
Kalbimi sımsıcak eden
Gözlerindir anneciğim.
Bu dizelerde hangi duyuyla ilgili ayrıntıya yer verilme-miştir?
A) İşitme B) Dokunma
C Tatma D) Görme
3. Ofisime benzer tarzda bir evim var.
Küçük, mütevazi bir apartman dairesi. O ev tamamen beni yansıtıyor. Çok
tertipli, düzenli biriyim. Evimde de her şey yerli yerindedir.
Bu şekilde konuşan bir kişi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A Alçak gönüllü B) Yardımsever
C) Sabırlı D) Özverili
4. Vahşi ve soğuk bir şubat gecesiydi. Kudurmuş bir
rüzgâr, küçük pencerenin örtülmüş kapaklarına çarpı-
yordu. Ortadaki kalın ayaklı, kaba ve iri masanın etra-
fında yine kaba ve biçimsiz sandalyeler duruyor, çalı-
nan mandolinin keskin sesini dinler gibi uyukluyordu.
Ocağın üstündeki harap ve ihtiyar saat, gece yarısının
geçmiş olduğunu gösteriyordu.
Yukarıdaki parçada hangi duyumuzla ilgili ayrıntıya yer verilmemiştir?
A) İşitme B) Dokunma
C) Görme D Tatma
5. Gözünü daldan budaktan sakınmayan biriydi.
Bu cümlede, sözü edilen kişinin hangi özelliğine vurgu yapılmıştır?
A Cesaretli olma
B) Doğayı sevme
C) İyimser olma
D) Kararlı olma
6. ... Burada ömrüm masa başında geçiyor. Çok okuyup
çok yazı yazıyorum. Canım sıkılacağı an fotoğrafları-
nıza bakıyor ve rahatlıyorum. Ümitsizliğe bizde yer yok.
Sürekli bir şeylerle meşgul olursak zamanın ne çabuk
geçtiğini bile anlayamayız. Çocukları çok özlüyorum.
Bu parçadaki kişinin karakteri ile ilgili aşağıdakiler-den hangisi söylenebilir?
A) İçine kapanık B İyimser
C) Sabırsız D) Yardımsever
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 137
Notlar
Ders – 27
SORU İŞARETİ Soru edatı veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur: Eve kaçta döneceksiniz?
Soru bildiren ancak soru edatı veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur: Öğretmen bana baktı:
— Yaşın?
Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) vb.
Okumayı 5 yaşında (?) sökmüş.
mı / mi edatını alan sözcükler zaman anlamı taşıyorsa sonuna soru işareti konul-
maz.
Bahar geldi mi her yer yemyeşil olur.
Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:
Beşinci sınıfa mı gidiyorsun, altıncı sınıfa mı geçtin?
ÜNLEM İŞARETİ Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya sözlerin sonu-
na konur: Deniz ne kadar da dalgalı!
Vah vah! Demek buradan taşınıyorsunuz.
Ne mutlu Türk’üm diyene! (Atatürk)
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur: Ey Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk istiklalini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza
ve müdafaa etmektir. (Atatürk)
Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümle-
nin sonuna da konabilir:
Hey, biri bana yardım etsin!
Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde kullanılır:
Kardeşim çok hamarattır (!) içeceği suyu bile annemden ister.
Soru İşareti, Ünlem,Ayraç (Yay - Köşeli Ayraç); Alıntı Kelimelerin Yazılışı, Yabancı Özel Adların Yazılışı
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!138
Notlar
Ders – 27
YAY AYRAÇ (PARANTEZ) Bir söze alay anlamı katmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içinde yazılır:
Çok haklısınız(!)
Eş anlamlı sözcükleri belirtmek için kullanılır:
Hikâye (öykü) bir yazı türüdür.
Yabancı sözcüklerin okunuşlarını göstermek için parantez kullanılır:
Voltaire (Volter)
Tiyatro metinlerinde oyuncunun yapması gereken hareketler yay ayraç içerinde gös-
terilir:
Delikanlı (Yavaşça kalkar) - Ne var?
Açıklayıcı bilgiler yay ayraçla birlikte gösterilir:
Buraları (Manisa, İzmir) daha önce hiç gezmemiştim.
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan
soru işareti yay ayraç içinde yazılır: 1496(?) yılında doğan Fuzuli...
KÖŞELİ AYRAÇ Ayraç içinde ayraç kullanılacağı zaman dışta köşeli, içte yay ayraç kullanılır.
Ders – 28 Bildirme Yazıları: Dilekçe, Mektup, Duyuru İlan, Reklam
MEKTUP ZARFLARININ YAZIMI Mektup kişinin duygu ve düşüncelerini, yaşadığı önemli olayları anlatmak için uzakta
bulunan birine yazıp gönderdiği metindir. Teknoloji ilerledikçe önemini kaybetmiştir.
Mektup türünün yerini günümüzde mesajlar, mailler, telefonlar almıştır. Mektuba duy-
gu ve düşüncelerini yazan bir kişi, mektubu bir zarfa koyar. Bu zarfın üzerinde gön-
deren ve alıcının bazı bilgileri yer alır.
GÖNDERİCİ
AYŞE EKİN
Fevzi Çakmak Mah.
No: 5 / 6 34200
BAĞCILAR / İSTANBUL
Barbaros Mah. No: 5 / 9
Beşiktaş / İSTANBUL
ALICI
UMUT YÜCE
Zarfın sol üst köşesine gönderenin isim, soy isim ve adresi yazılır. Zarfın sağ alt kö-
şesine de alıcının ismi, soy ismi, adres bilgileri yazılır.
Alıştırma
Siz de uzaktaki sevdiklerinize bir mektup yazınız. Aşağıdaki zarfın üzerine gönde-receğiniz adresi, gönderici ismini, alıcı ismini ve alıcı adresini uygun yerlere yazınız.
İSABET Y
AYINLA
RI
ÇÖZÜMLER
İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 145
Notlar
Ders – 28 Bildirme Yazıları: Dilekçe, Mektup, Duyuru İlan, Reklam
DUYURU (İLAN) Herhangi bir konuda ilgili kişilere iletilmek istenenin gazete, dergi, radyo, televizyon
veya internet aracılığıyla duyurulmasına duyuru (ilan) denir. İlanlar iş, toplantı, kayıp,
ölüm vb. durumlarda verilir.
İLKADIM ORTAOKULU MÜDÜRLÜĞÜ
Sevgili öğrencilerimiz,
28 Mayıs 2018 tarihinde yapılacak olan PYBS (Parasız Yatılılık ve Bursluluk
Sınavı) başvuruları başlamıştır. Bu sınava başvuracak öğrencilerimizin, velileri
ile gelip form doldurmaları gerekmektedir. Son başvuru tarihi 8 Nisan 2018’dir.
REKLAM Bir malı, ürünü çeşitli iletişim araçları yoluyla ilgili kişi veya kitlelere duyurmak, ta-
nıtmak amacıyla hazırlanan yazılı veya görsel içeriğe reklam denir. Reklamın amacı
malın veya hizmetin pazarlanıp müşteri tarafından alınması ya da talep edilmesidir.
Bunun için reklamın dikkat edici ve etkileyici olması önemlidir.
Örnek
Sütköy’den çocuklara hepsi birbirinden lezzetli vanilya, çilek, böğürtlen ya da karışık
meyveli süt. Üstü kıtırlı ya da kapağında patlayan şeker saklı. Mini mini karıştır afiyetle
atıştır. Sütköy, doğal lezzet.
HABER YAZILARI Günlük gazetelerde, bültenlerde, radyo ve televizyonlarda belirli zaman aralıklarıyla
okuyucuyu ya da dinleyiciyi bilgilendirmek amacıyla yazılan veya yayımlanan objektif
yazılardır.
Haber Yazısının Özellikleri Haber yazıları ilgi çekici olmalı, başlığına bakan okuyucu gerisini okumak için can
atmalıdır.
Haber doğru ve güvenilir olmalı, muhabir veya sonucu haberi tarafsız iletmeli, kendi
yorumunu habere katmamalıdır.
Haber duyulmamış olmalı çünkü ikinci kez duyulan haber ikinci kez okunmaz.
Haber yazıları olay, zaman, mekan, olayın nedeni, olayın içerisinde kimlerin yer aldı-
ğı ve olayın nasıl gerçekleştiğini açıklar nitelikte olmalıdır.