Ders 01 Gerçek, Mecaz,Terim Anlamlı Sözcükler, …...8 Notlar Ders – 01 ğsaet Ders Defteri ile Öşren - Çöz - Kazan!Gerçek, Mecaz,Terim Anlamlı Sözcükler, Çok Anlamlılık,

5

Notlar

Ders – 01

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Gerçek, Mecaz,Terim Anlamlı Sözcükler, Çok Anlamlılık, Deyimler

Derse Hazırlık

Sözcük, tek başına anlamı olan ya da anlamsız olduğu hâlde cümle kuruluşunda gö-

revi olan ses topluluğudur. Bir kavram ya da nesneyi karşılamak için oluşturulan söz-

cükler, zamanla yeni anlamlar kazanarak farklı anlamlarda da kullanılmaya başlamış-

tır. Sözcüğün ilk anlamına bağlı olarak kazandığı bu yeni anlamlar, ilk anlamıyla olan

ilişkisine göre değişik şekillerde adlandırılmıştır.

Dikkat

Tük Dil Kurumunun Büyük Türkçe

Sözlük’ünde söz, deyim, terim ve

ad olmak üzere 616.767 söz varlığı

bulunmaktadır.

SÖZCÜKTE ANLAM1. Gerçek Anlam (Temel Anlam)

Bir sözcüğün yalnızken sahip olduğu anlama, sözlükteki ilk anlamına gerçek anlam

denir. Sözcüğün gerçek anlamı herkesçe bilinen anlamıdır.

Paketler o kadar ağırdı ki iki kişi taşıyabildik.

Elindeki küçük makasla önündeki kâğıtları tek tek kesti.

Aşağıdaki kelimeleri gerçek anlama gelecek şekilde cümle içinde kullanınız ve söz-cüğü cümle içinde hangi anlamda kullandığınızı tahmin ediniz. Ve tahmin ettiğiniz bu anlamı sözlükteki anlamıyla karşılaştırınız.

Örnek

Alıştırma

Cümle:

Tahminim:

..................................................................................................

............................................................................................

Bozuk

Cümle:

Tahminim:

..................................................................................................

............................................................................................

Derin

Cümle:

Tahminim:

..................................................................................................

............................................................................................

Soğuk

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

6

Notlar

Ders – 01



2. Mecaz Anlam

Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamından yani gerçek anlamından tamamen uzaklaşa-

rak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir.

Böyle ağır bir sorumluluğu üzerime almak istemem.

Onun bu sözlerinden sonra benim de cesaretim kırılmıştı.

Örnek

Aşağıdaki kelimeleri cümle içinde kullanınız ve sözcüğü cümle içinde hangi anlam-da kullandığınızı tahmin ediniz. Ve tahmin ettiğiniz bu anlamı sözlükteki anlamıyla karşılaştırınız.

Sıcak: ..............................................................................................................................

Sözlük Anlamı:

Yanmak: ..............................................................................................................................

Sözlük Anlamı:

Koyu: ..............................................................................................................................

Sözlük Anlamı:

Kara: ..............................................................................................................................

Sözlük Anlamı:

Aşağıda verilen kelimeleri önce gerçek, sonra mecaz anlamlı olacak şekilde cümle içinde kullanınız ve sözcüğün iki cümle arasındaki anlam değişimini inceleyiniz.

Alıştırma

Alıştırma

Gerçek anlam:

Mecaz anlam:

..................................................................................

..................................................................................

Gerçek anlam:

Mecaz anlam:

..................................................................................

..................................................................................

Gerçek anlam:

Mecaz anlam:

..................................................................................

..................................................................................

Sert

Yanmak

İnce

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

7

Notlar

Ders – 01



3. Çok Anlamlılık

Her sözcük başta tek bir kavramı, nesneyi veya durumu karşılamak için ortaya kon-

muşken sonradan farklı anlamlar yüklenmiş ve bir sözcük birden fazla anlamı karşılar

hâle gelmiştir. İşte bu duruma çok anlamlılık adı verilir.Dikkat

Dilimizde çoğu sözcüğün birden

çok anlamı varken yirmi beş otuz

kadar değişik anlamı olan sözcük-

ler de bulunmaktadır.

1. Çocuk çevik bir hareketle başımdaki bereyi aldı.

2. Başka bir muhite taşınacakları için çocuğu bu okuldan alacaklar.

3. Gelirken markete uğrayıp bize iki kilo soğan alır mısın?

Örnek

Aşağıdaki boşluklara “bakmak” sözcüğünü dört farklı anlama gelecek şekilde cüm-le içinde kullanınız ve hangi anlamda kullandığınıza sözlükten bakınız.

Alıştırma

4. Terim Anlamlı Sözcükler

Bilim, sanat, spor veya bir meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan

sözcüklere terim anlamlı sözcük denir.

Aşağıdaki kelimeleri parantez içinde belirtilen alanda terim anlama gelecek şekil-de cümle içinde kullanınız. Nota (Müzik): ................................................................................................................................

Perde (Tiyatro): ............................................................................................................................

Alıştırma

Gol, ofsayt gerekçesiyle iptal edilince taraftarlar çılgına döndü. (Futbol)

Öğretmenimiz tahtaya çizdiği dairenin alanını bulmamızı istedi. (Matematik)

Örnek

1. Cümlem: .....................................................................................................................................

2. Cümlem: .....................................................................................................................................

3. Cümlem: .....................................................................................................................................

4. Cümlem: .....................................................................................................................................

Türk Dil Kurumunun sözlüğünde 33 farklı anlamı olan “almak” sözcüğünün yuka-

rıdaki cümlelerde kullanıldığı anlamları inceleyiniz ve diğer anlamlarına sözlükten

bakınız.

Dikkat

Bazen terim anlamlı bir sözcük,

birkaç alanda kullanılabilir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

8

Notlar

Ders – 01



5. Deyimler

Bir durumu, kavramı, duyguyu veya davranışı etkili bir biçimde anlatan, en az iki keli-

meden oluşan ve genellikle mecaz anlamlı olan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim adı

verilir.

Deyimlerin belli başlı özellikleri şu şekildedir:

Deyimler kalıplaşmış söz öbekleri olduğu için sözcüklerin yerine eş anlamlısı dahi getirilemez, sözcüklerin yerleri değiştirilemez.

Deyimlerin büyük kısmı mecaz anlamlı, az bir kısmı da gerçek anlamlıdır.

Bu konu da artık kabak tadı vermeye başladı, daha konuşmayalım.

Dikkat

Bir sözcüğün deyim içinde yer alıp

almadığını belirlemek için o sözcü-

ğün mecaz anlam kazanıp kazan-

madığına ve başka sözcükle ka-

lıplaşıp kalıplaşmadığına bakmak

gerekir.

Dikkat

Deyimler genel kural niteliği taşımaz, zamana ve duruma göre kullanılır. Ayrıca deyim-

lerin ders vermek gibi bir amacı da yoktur.

Kafasını derde sokmuştu. Başını derde sokmuştu.

Keten helva, yandı gülüm. Yandı gülüm keten helva.

Örnek

Örnek

Aşağıda boş bırakılan yerlere içinde deyim geçen cümleler yazınız. Ve deyimlerin cümlelere hangi anlamları kattığını inceleyiniz.

Alıştırma

Dilim damağım kurudu, bir bardak suyunuz yok mu?

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

9

Bil – Bul – Uygula



Bahçede oynarken keskin bir taş elini

kesmiş.

Dedem onunla konu-şuyor, onu açmaya

çalışıyordu.

...................

...................

...................

...................

...................

...................

................... ...................

................... ...................

................... ...................

Evde sıkıldığım vakitler sahile iner, biraz

gezerim.

Türkçede ekler sözcü-ğün sonuna eklenir.

Zemin ıslak olabilir, bastığınız yerlere dik-

kat edin.

Koltuğunun altında bir tomar gazeteyle iş

yerine geldi.

Yeni tuttuğumuz daire-nin salonu çok genişti.

Şiirin kafiyesini bul-makta ben de zorlan-

dım.

Bahar döneminde bu çayın debisi çok yük-

sek olur.

Bu sözlerin sonu hava, çok duydum ben

bunları.

Yaşanan bu tatsız olay hepimize iyi bir ders

olmuştu.

Paraleller arası me-safenin 111 kilometre

olduğunu duymuştum.

Aşağıdaki balonlarda cümlelerde geçen kırmızı yazılmış sözcüklerin anlam özelliklerini (Gerçek - Mecaz - Terim) boşluklara yazınız.

Gerçek

Mecaz

Gerçek

Terim

Gerçek

Gerçek

Gerçek

Terim

Terim

Mecaz

Mecaz

Terim

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

10




Aşağıda deyim havuzunda yer alan deyimleri uygun açıklamaların altına yazınız.

Aşağıda anlamı verilen sözcüğün bu anlamıyla hangi cümlede kullanıldığını işareti ile belirleyiniz.

Kuşkulanmak, kendisine zarar gele-

ceğinden şüphe etmek

.....................................................................

Bir konuda haksız olduğunu kabul-

lenmeyerek kurnazlıkla kendini haklı

ya da suçsuz çıkarmaya çalışmak

.....................................................................

En zor işleri bile yapıp geçimini

sağlayacak beceriklilikte olmak, her

türlü işi yapmak

.....................................................................

Küçük bir ilgi göstermek karşılığında

hemen kendisine bir iş yüklenilmek

.....................................................................

Bir şeyin sağladığı güzelliklerden ya

da imkânlardan istediği gibi yarar-

lanmak

.....................................................................

Kendisinden üstün birinin çıkmasıy-

la gözden düşmek, değer ve itibarını

kaybetmek

.....................................................................

D E Y İ M H AV U Z U

Tadını çıkarmak

Zeytinyağı gibi üste çıkmak

Pabucu dama atılmak

Selam verip borçlu çıkmak

İçine kurt düşmek

Ekmeğini taştan çıkarmak

Tutmak: Yanında bulundurmak, alıkoymak

Balık tutmak için göle gideceğiz.

Elinde tuttuğu kağıtları masaya bıraktı.

Siz gelinceye kadar çocuğu ben tutarım.

Koyu: Rengi açık olmayan, daha belirgin, açık karşıtı

Koyu mavi bir İstanbul gecesinde yazmıştıåm bu şiiri.

Koyu bir taraftar olduğu her hâlinden belliydi.

Bu yemek çok koyu olmuş, su katalım.

Kurmak: Bir şeyi oluşturan parçaları birleştirerek

bütün durumuna getirmek, monte etmek

Yatmadan çalar saati kurmayı unutma.

Anneme sofrayı kurarken yardım ederim.

Oraya vardığımızda ilk iş çadırı kurmuştuk.

İçine kurt düşmek

1

4

2

5

3

6

Zeytinyağı gibi gibi üste çıkmak

Tadını çıkarmak

Pabucu dama atılmak

Ekmeğini taştan çıkarmak

Selam verip borçlu çıkmak

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

11

Test – 01



1. “Açık” sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde “Odasının

kapısı uzun zamandır açık duruyordu.” cümlesindeki ile aynı anlamda kullanılmıştır?

A) Limana yanaşamayan gemiler, açıkta bekliyor.

B) Açık pencereden günün ilk ışıkları içeri giriyordu.

C) Yollar açıksa en fazla yarım saatte orada oluruz.

D) Doğudaki bazı okullarımızda öğretmen açığı var.

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır?

A) Sofaya açılan kapının eşiğine gelmişti.

B) Oğlan dayıya, kız halaya çekermiş.

C) İki üç günden beri sert bir kış rüzgârı esiyor.

D) Yazarın akıcı bir anlatımı vardı.

3. Bu kömür ile kışı rahat rahat çıkarırız.

Ekmeğini taştan çıkaran bir adamdı.

Beni suçlu çıkarmak için yalan söyledi.

Hangisi “çıkarmak” sözcüğünün yukarıdaki cümleler-de kullanıldığı anlamlarından biri değildir?

A) Sonunu getirmek

B) Yapmak, üretmek

C) Sağlamak, elde etmek

D) Gibi göstermek, bir davranış yüklemek

4. “Boş” sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde me-caz anlamda kullanılmıştır?

A) Gördüğü ilk boş koltuğa oturdu.

B) Bu sokakları ilk kez böyle boş görüyordu.

C) Böyle boş işlerle uğraşarak garip şekilde mutlu olu-

yordu.

D) Herkes gidince ev boş kalıyor, sessizlik beynimde

çığlık oluyordu.

5. 1. Oltanın ucundaki balık, bir süre çırpınıp kaderine

razı oldu.

2. Sınavı kazanmak için çırpınan gençler, sonunda he-

define ulaştı.

3. Başvurusu kabul edilmeyen adam, ne yapacağını bil-

mez bir şekilde çırpınıyordu.

“Çırpınmak” sözcüğünün anlam özellikleri aşağıdaki-lerin hangisinde doğru verilmiştir?

1. Cümle 2. Cümle 3. Cümle

A) Mecaz Gerçek Mecaz

B) Gerçek Mecaz Mecaz

C) Mecaz Mecaz Gerçek

D) Gerçek Mecaz Gerçek

6. Bilim, sanat, meslek alanında kullanılan özel ve belirli

bir kavramı karşılayan sözcüklere “terim” denir.

Atilla: Bu tanıma göre “üçgen, açı, tahta, kesir”

sözcükleri terimdir.

Atilla’nın verdiği örneklerden biri terim değildir. Terim olmayan sözcük aşağıdakilerden hangisidir?

A) üçgen B) açı

C) tahta D) kesir

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

12

Test – 01



7. 1. İşin böyle sonuçlanacağını o da çok önceden gör-

müştü.

2. Bu meseleyi konuşmak için gidip müdürü görece-

ğim.

3. Komşumuz Mehtap teyze iki yıldır şeker tedavisi gö-

rüyor.

4. Dükkânda bugün, düne göre daha çok iş gördük di-

yebilirim.

“Görmek” sözcüğü, yukarıdaki cümlelerde kaç deği-şik anlamda kullanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

8. Tatilin gelmesini iple çekiyor.

Altı çizili deyimin cümleye kattığı anlam aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Çok sevinmek

B) Bahane bulmak

C) Sabırsızlıkla beklemek

D) Durumdan mutsuz olmak

9. Yere düşen bardak kırıldı.

Telefon yere düşünce kırıldı.

Ağaç erikten kırılıyor.

Çocuğun eli kırılmış.

Bu cümlelerde aşağıdakilerden hangisi için kullanılan “kırılmak” sözcüğü, mecaz anlamlıdır?

B)

D)

A)

C)

10. Yol üzerinde kuru bir ağaç vardı.

“Kuru” sözcüğü, bu cümlede aşağıdaki anlamlardan hangisini verecek şekilde kullanılmıştır?

A) Canlılığını yitirmiş

B) Suyu, nemi olmayan, yaş ve nemli karşıtı

C) Yağış almayan veya üzerinde bitki olmayan

D) Daha sonra kullanılmak için kurutulmuş, taze ve yeşil

karşıtı

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan deyim cümlenin anlamına uygun değildir?

A) Annesi hasta olduğu için hep gözü arkada kalmıştı.

B) Her şeyi ana hatlarıyla kılı kırk yararcasına incele-

mişti.

C) Artık eskisi kadar itibar görmüyor, gözden düştü.

D) Yan masada konuşulanlara bir süre kulak kabart-

mıştı.

12. 1. Bayram temizliği için annem perdeleri yıkattı.

2. Çürüyen dişler için doktor köprü yapılmasını önerdi.

3. Öğretmenimiz bugün ışık konusunu anlattı bize.

4. Problemin köküne inmeliyiz, böyle yüzeysel değer-

lendirmeler işe yaramaz.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde geçen altı çi-zili kelime terim anlamlıdır?

A) 1 – 2 B) 2 – 3

C) 3 – 4 D) 1 – 4

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

13

Notlar


Cümle Oluşturma, Tamamlama, Örtülü Anlam ve Öznel - Nesnel CümlelerDers – 02

CÜMLEDE ANLAMBir duyguyu, bir düşünceyi, bir işi, bir isteği ifade etmek için bir araya getirilmiş söz

veya sözcük topluluğuna cümle denir. Cümlelerin doğru kurgulanması duygu ve dü-

şüncelerin de daha doğru ifade edilebilmesini sağlar. Söylediğimiz cümlelerin yanlış

anlaşılmaması ya da düşündüklerimizi tam olarak aktarabilmesi için ne ifade ettiğini

iyi tartmak lazım.

Cümle Oluşturma

Bazen sorularda karışık hâlde verilen kelimelerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluştu-

rulması istenir. Bu tarz sorularda öncelikle yüklem, doğru tespit edilmeli ve cümlenin

kurallı olabilmesi için de en sona yerleştirilmelidir. Yüklemden sonra diğer sözcükler

anlam olarak birbirini tamamlayacak şekilde sıralanmalıdır.

Cümle Tamamlama

Cümlede boş bırakılan yerlerin uygun kelimelerle doldurulmasının istendiği sorularda,

verilen sözcükler boşluklara yerleştirilerek cümle okunmalıdır. Hangisi cümlenin yapı

ve anlam özelliğine uygunsa boşluğa o kelime ya da kelimeler getirilmelidir.

açan- her- tatlı dil- anahtardır- kapıyı-bir-sihirli

Tatlı dil, her kapıyı açan sihirli bir anahtardır.

............................. olmayan gemiye hiçbir ............................. yardım etmez.

Hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgar yardım etmez.

Gerçek arkadaşlık sıhhat gibidir, değeri ..............................................................

............................. yapmaktan korkan insan , ............................. yapamaz.

Örnek

Örnek

Aşağıda karışık hâlde verilen kelimelerle anlamlı ve kurallı cümleler oluşturun.

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun sözcükler getiriniz.

Alıştırma

Alıştırma

dilemek zorunda yerinde özür söz kalmaz söyleyen

olabilir cesaretin hayallerpeşindengidecekvarsa gerçekbütün

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Peşinden gidecek cesaretin varsa bütün hayaller gerçek olabilir.

Yerinde söz söyleyen özür dilemek zorunda kalmaz.

kaybedildikten sonra anlaşılır.

hiçbir şeyHata

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

14

Notlar



Örtülü Anlam

Cümlede açık olarak söylenmeyen fakat cümledeki bazı ifadelerden çıkarılan anlama

örtülü anlam adı verilir. Örtülü anlam, cümlede doğrudan söylenmeyip cümlede gizle-

nen anlamdır.

Öznel Anlamlı Cümleler

Söyleyen kişinin kendi kişisel duygu ve düşüncelerini içeren, kişiden kişiye farklı yo-

rumlanabilen ifadeler barındıran, subjektif cümlelere öznel anlamlı cümle denir.

Geçen yaz, okul bitince Kayseri’ye de gitmiştim.

(Demek ki geçen yaz Kayseri dışında başka yerlere de gitmiş.)

Geçen hafta sonu arkadaşlarla izlediğimiz film muhteşemdi.

Çocukları sevmeyen bir insan öğretmenlikte verimli olamaz.

Örnek

Örnek

Aşağıdaki boşluklara örtülü anlam ifade eden cümleler yazınız.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Son okuduğunuz kitapla ilgili öznel anlamlı üç cümle yazınız.

Alıştırma

Alıştırma

Dikkat

Öznel anlamlı cümlelerin doğrulu-

ğu ya da yanlışlığı ispat edilemez.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

15

Notlar



Dikkat

Nesnel anlamlı cümlelerin doğruluğu ya da yanlışlığı ispat edilebilir.

EtkinlikAşağıdaki cümlelerden öznel anlamlı olanların sonundaki boşluğa koyunuz.

1. Öğrencilerin yarısından fazlası sınava katılmamıştı.

2. Kitap okuyan insanlar, yaşadıkları sorunları daha kolay aşarlar.

3. Siyah renkli kıyafetler her insana yakışır.

4. Filmde genç oyuncu olağanüstü bir performans sergilemiş.

5. Sabah başlayan yağmur öğleye doğru dinmişti.

6. Beş aracın kazaya karışmasına rağmen hiç kimseye bir şey olmamıştı.

Nesnel Anlamlı Cümleler

Söyleyenin kişisel düşüncesinden ziyade genelin ortak fikrini yansıtan, kişiden kişiye

değişmeyen yargılar ifade eden, objektif cümlelere nesnel anlamlı cümle denir.

Sınıfımızda bu sene daha az erkek öğrenci var.

Deneme sınavında matematikten üç soruyu yanlış yapmışım.

Örnek

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Yaşadığınız şehirle ilgili nesnel anlamlı beş cümle yazınız.Alıştırma

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

16

Notlar



Aşağıdaki sayfalara öznel cümlenin ve nesnel cümlenin özelliklerini yazınız.

Nesnel Cümleler Öznel Cümleler

Alıştırma

EtkinlikAşağıdaki cümlelerden nesnel anlamlı olanların numaralarını nesnel panosuna yazı-nız.

1. Fındık yetiştiriciliği en çok Doğu Karadeniz’de yapılmaktadır.

2. Böyle önemli bir konunun ayaküstü geçiştirilmesi şaşırtıcı.

3. Yarım saatten fazla bir süredir durakta otobüs bekliyorum.

4. Oyuncu kadrosu sağlam gibi görünse de bu dizi tutmaz.

5. Program ilan edildiği vakitten yarım saat geç başladı.

6. Böyle fırsatlar insanın karşısına bir kez çıkar.

Nesnel Cümleler

1 3 5

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

17



Cümle Oluşturma, Tamamlama, Örtülü Anlam ve Öznel - Nesnel Cümleler

Aşağıdaki duvarda eksik olan tuğlalaları cümleler anlamlı olacak şekilde tamamlayınız.

Aşağıdaki kelimeleri anlamlı ve kurallı cümleler oluşturacak şekilde yan yana getiriniz.

vermek

Camdan

Susan

kimsenin

evde

aptaldan

örneköğüt

kitap

taşbilgin cahil

yanında gibi sessiz ol.

bir bir kelime söylemeyen farksızdır.

oturanlar başkalarına atmamalıdır.

kolay olmak zordur.

kaptanın

durgunken

ustalığı

deniz

anlaşılmaz

olmayan

olmaz

adamın

cesareti

başarısı

yolu

savunmanın

en ucuz

yurdu

eğitimdir

...................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................

Etkinlik

Etkinlik

Deniz durgurken kaptanın ustalığı anlaşılmaz

Cesareti olmayan adamın başarısı olmaz

Yurdu savunmasız en ucuz yolu eğitimdir.

öğüt örnek

taş

bilgin aptaldan

cahil kitap

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

18



Cümle Oluşturma, Tamamlama, Örtülü Anlam ve Öznel - Nesnel Cümleler

Etkinlik

Etkinlik

Aşağıdaki cümlelerdeki örtülü anlamları cümlelerin altındaki boşluğa yazınız.

Aşağıda Kız Kulesi ile ilgili yazılan cümlelerden öznel anlamlı olanların numaralarını

öznel kayığına, nesnel olanlarınkini de nesnel kayığına yazınız.

1. Kız Kulesi’ni Bizans İmparatoru Manuel Komnenos yaptırmıştır.

2. Gün batımında Kız Kulesi’nde olmak tarifsiz bir duygudur.

3. Kız Kulesi’nin görüntüsü gündüz ayrı güzel gece ayrı güzeldir.

4. Kız Kulesi’nin kıyıya uzaklığı yüz 180 metredir.

5. Kız Kulesi günümüzde restoran olarak kullanılmaktadır.

6. Kız Kulesi İstanbul’un en önemli tarihi yapısıdır.

CümlelerSınavlara daha düzenli çalışacağım bundan sonra.

Hafta sonu yapacağımız pikniğe Ali de gelemeyecekmiş.

Son yaşanan olaylar dedemi daha çok etkiledi.

Sıra arkadaşım Murat, ilk derse yine geç kaldı.

Böyle güzel bir iş teklifi reddedilir mi hiç?

Öznel

Nesnel

Demek ki şimdiye kadar sınavlara dzenli çalışmamış.

Pikniğe Ali dışında gelemeyecek olanlar da varmış.

Olaylardan etkilenen başkaları da var ona en çok dede etkilenmiş.

Murat daha öne de ilk derse geç kalmış.

Böyle güzel bir iş teklifi reddedilmez.

2 - 3 - 6

1 - 4 - 5

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

19İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Cümle Oluşturma, Tamamlama, Örtülü Anlam ve Öznel - Nesnel CümlelerTest – 02

1. Ünlü yazarın merakla beklenen kitabı ......

Bu ifade aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanırsa olu-şan cümle nesnel anlamlı olur?

A) sevilerek okunabilecek bir kitap olmuş.

B) okuyanların yüzde yetmişi tarafından sevilmiş.

C) yazarın diğer eserlerinden daha başarılı olmuş.

D) köy hayatını son derece gerçekçi bir şekilde yansıt-

mış.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açı-sından diğerlerinden farklıdır?

A) “Sinekli Bakkal”, Halide Edip’in 1928’de yazdığı ro-

mandır.

B) Önce İngilizce olarak yazılan eser, daha sonra Türk-

çe yayımlanmıştır.

C) Romandaki olaylar Bursa ve İstanbul’da geçer.

D) Romanda şahıslar, gelenek ve görenekler etkileyici

bir üslupla işlenmiştir.

3. Karacaoğlan’ın şiirleri...

Bu cümle, aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa söyleyen kişinin görüşüne yer verilmiş olur?

A) hece ölçüsüyle yazılmıştır.

B) bir kitapta toplanmıştır.

C) Anadolu insanını anlatır.

D) herkesin duygularına hitap eder.

4. Aşağıdaki cümlelerden hangisi “nesnel anlamlı” bir cümledir?

A) Havalar ısınınca insanın canı çalışmak istemiyor.

B) İnsana böyle huzur veren başka bir manzara yoktur

dünyada.

C) Düğün için binlerce kişiye davetiye gönderilmiş.

D) Gencin sözleri, efendiliğinin göstergesiydi.

5. Aşağıdakilerden hangisi “öznel anlamlı” bir cümledir?

A) Adana, Akdeniz Bölgesi’ndedir.

B) Çiçekler çok güzel kokuyor.

C) Burada maymun da yaşıyor.

D) Televizyon dün bozulmuş.

6. Akıllı adam ...... kullanır, daha akıllı adam ....... aklını kul-

lanır.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki sözcüklerden hangileri getirilmelidir?

A) aklını – başkalarının da

B) işini – kendi

C) zamanını – her şeyin

D) arkadaşını – herkesin

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

20 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Cümle Oluşturma, Tamamlama, Örtülü Anlam ve Öznel - Nesnel CümlelerTest – 02

7. .............. bilgi ağacımızı dikmezsek, ....... gölgesinde barı-

nacak ağacımız olmayacaktır.

Bu cümledeki boşluklara hangi seçenekteki sözcükler sırasıyla getirilmelidir?

A) Hastayken – sağlığımızda

B) O Hayattayken – öldükten sonra

C) Başkan – yorulduğumuzda

D) Gençken – ihtiyarladığımızda

8. Söylenen ifadede doğrudan yer almayan ancak cümle-

nin içine gizlenmiş olan ve yorumlanarak ulaşılan an-

lamlara örtülü anlam denir.

Buna göre, aşağıdaki cümlelerin hangisinde örtülü anlamdan bahsedilemez?

A) Ünlü sanatçı, söylediği şarkılarla sevenlerini coştur-

du.

B) Yine bir sabah vakti Boğaz kenarında kahvaltı yapı-

yoruz.

C) Son sözleri de orada bulunanları derin düşüncelere

sevk etmişti.

D) Artık eskisi kadar takılmıyorum hayattaki olumsuz-

luklara.

9. 1. kuracaklarına

2. duvar

3. insanlar

4. köprü

5. aralarına

6. örüyorlar

Numaralandırılmış sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturmak için sıralama nasıl olmalıdır?

A) 5 – 2 – 3 – 1 – 4 – 6 B) 3 – 5 – 4 – 1 – 2 – 6

C) 4 – 2 – 5 – 1 – 6 – 3 D) 6 – 3 – 1 – 4 – 2 – 5

10. Çocuklara olumlu davranışlar kazandırmanın bir yolu

da oyunlardır.

Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi anlaşılmakta-dır?

A) Çocuklara olumlu davranışlar kazandırmak gerekti-

ği

B) Çocuklara olumlu davranış kazandırma da başka

yöntemlerin de olduğu

C) Olumlu davranış kazandırmanın önemli bir görev ol-

duğu

D) Oyunun çocuklar için birçok faydasının olduğu

11. 1. kötülük 2. gücün

3. bari 4. iyiliğe

5. etme 6. yetmezse

Numaralandırılmış kelimelerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturmak için kelimeler hangi seçenekteki gibi sıralanmalıdır?

A) 4 – 2 – 6 – 3 – 1 – 5 B) 1 – 6 – 2 – 3 – 4 – 5

C) 2 – 4 – 6 – 3 – 5 – 1 D) 3 – 2 – 1 – 6 – 5 – 4

12. 1. Yoğun kar yağışı sebebiyle okullar tatil edildi.

2. Sınav başvuruları iki gün daha uzatılmış.

3. Kitap, öyle sürükleyici ki insan bitirmeden bıraka-

mıyor.

4. Yarım saat kadar önce sizin adınıza bir kargo geldi.

Numaralanmış cümlelerin hangisi öznel anlamlıdır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

21

Notlar


Ders – 03 Paragrafta Başlık, Konu, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Derse Hazırlık

Parçada anlam soruları çözülürken önce soru kökü, sonra paragraf, en son da seçenekler okunmalı;

soru kökünde anlatılanlar iyice anlaşılmadan paragrafı okumaya geçmemeli;

soru kökündeki olumsuz ifadelere dikkat edilmeli;

kişisel düşünceler katılmamalı, paragrafta anlatılanlar çerçevesinde soru çözül-

melidir.

İyilik, insanlar arasındaki kaynaşmanın yollarından biridir.

Kişiler başkalarına yardım ettikçe, onlara güzel davrandık-

ça, aralarında kavga, anlaşmazlık ve düşmanlık yerine

dostluk, barış ve kaynaşma olur. İyilik, sosyal hayatın kurul-

ması ve işlemesi konusunda son derece önemli bir ahlak

kuralıdır. Kişi, iyilik yapmaya niyetlendiğinde acele edip fır-

satı elden kaçırmamalıdır.

Paragrafta KonuÜzerinde en fazla durulan, düşünce üretilen, söz söylenen duygu, düşünce ve olaylar

paragrafın konusunu oluşturur. “Bu paragrafta üzerinde durulan şey nedir?” soruları

sorulduğunda alınan cevap paragrafın konusunu verecektir.

Aşağıdaki boşluğa konusu “teknolojinin yararları” olan bir metin yazınız.Alıştırma

Örnek

Paragrafın konusu ...................................................................... dir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

22

Notlar


Paragrafta Başlık, Konu, Ana Düşünce, Yardımcı DüşünceDers – 03

PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCEBir yazının yazılış amacına, yazıda vurgulanmak istenen düşünceye, verilmek istenen

mesaja paragrafın ana düşüncesi denir.

“Paragrafta verilmek istenen mesaj nedir?”, “Paragrafta vurgulanan nedir?” veya “Pa-

ragrafta asıl anlatılmak istenen nedir?” sorularına alınacak olan cevap ana düşünceyi

verecektir.

Önce, sesi güzel olan herkes şarkıcı oldu. Sonra şarkı söyleyen herkes, şarkı yazarlı-

ğına başladı. Şarkı sözleri tekerlemelerle doldu. Şarkıların büyük çoğunluğunda ilkokul

şarkısı basitliği var. Bu yüzden şarkılar; okumuş, kulağı büyük yapıtlara alışmış din-

leyicisini yitirdi. Onlar, Batı müziğine yönelirken şarkı, sanattan anlamayan kitlelere

kaldı. Üstelik bu kitlelerin de isteklerini tam karşılamıyor, onların ruh hâllerine tercüman

olamıyor.

Yaşam için hayati öneme sahip su konusunda sıkıntı yaşayan topluluklar bu sıkıntıyı

çözmek için çok değişik yöntemlere başvuruyorlar. Tatlı su kaynakları yönünden sınırlı

bir kapasiteye sahip olan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de bu sıkıntısını Antartika

kıtasında yaklaşık 75 milyar litrelik su kapasitesine sahip dev buz dağları getirerek

çözmeyi planlıyor.

Bu metinde yazar, .................................................................................................................... düşün-

cesini vurgulamıştır.

Aşağıdaki boşluğa “Bir işi başaracağına inanan ve bunun için çalışan kişi başarıyı

yakalar.” cümlesinin ana fikir olduğu bir metin yazınız.

Alıştırma

Alıştırma

Dikkat

Konu ile ana düşünceyi karıştırma-

mak gerekir. Paragrafta hakkında

söz söylenen düşünce paragrafın

konusunu, paragrafta verilmek

istenen mesaj ise paragrafın ana

düşüncesini verir.

Bu metinde yazar okuyucularına .....................................................................................................

........................................... mesajını veriyor.

Örnek

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

23

Notlar



PARAGRAFTA YARDIMCI DÜŞÜNCEParagrafın ana düşüncesini destekleyen, açıklayan, ana düşünceyi belirgin hâle getiren

yan düşüncelere yardımcı düşünce adı verilir.

Bir mahalleye yeni taşınsanız dünyaya gelirken akrabalarınızı hazır bulduğunuz gibi

komşularınızı da hazır bulursunuz. Bu bakımdan komşular akrabayı andırırlar. Yalnız

komşuların şu özelliği vardır ki onlarla isteseniz de istemeseniz de yakınlık etmek zo-

rundasınız. Dostunuzla darılmanız mümkündür. Küsersiniz, aranız açılır; onu bir daha

görmezsiniz. Ama komşu öyle değildir. Darılmanız, küsmeniz para etmez. Gene evini-

zin yanındadır.

Bu metinden çıkardığınız yardımcı düşünceleri aşağıya yazınız.

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

“Çay faydalı bir bitkidir.” ana düşüncesini dikkate alarak aşağıdaki sorulara da cevap verecek bir paragraf yazınız.

Çay ilk nerede yetiştirilmiştir?

Çayın faydaları nelerdir?

Çay nasıl tüketilmelidir?

Alıştırma

Dikkat

Bir cümlede bir ana düşünce olurken birden fazla yardımcı düşünce olabilir.

Örnek

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

24

Notlar



PARAGRAFTA BAŞLIKHer yazının bir başlığı olduğu gibi paragraflara da başlık konabilir. Bir paragrafa başlık

seçilirken kısa ve öz olmasına, paragrafın konusuyla alakalı olmasına dikkat edilmelidir.

Çeşitli kaynaklardan çıkan katı, sıvı ve gaz hâlindeki kirletici maddelerin hava, su ve

toprakta yüksek oranda birikmesi çevre kirliliğinin oluşmasına neden olmaktadır. Hızla

artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarının karşılanması için teknolojinin gelişmesine bağlı

olarak endüstrileşmenin de artması gerekmektedir. Sanayideki bu artış beraberinde

var olan doğal kaynakların hızla tükenmesine neden olmaktadır. Doğal kaynaklar hızla

tükenirken, üretim ve tüketimden kaynaklı atıkların önlemler alınmadan doğaya atılma-

sı, çevre kirliliğinin oluşmasına sebep olmaktadır.

Bu metne uygun iki başlık bulup aşağıya yazınız.

1. başlık: ........................................................................................................................................

2. başlık: .......................................................................................................................................

Örnek

Aşağıdaki metni okuyunuz ve metinle ilgili çalışmaları cevaplayınız.Alıştırma

Kirliliklerden kurtulmak, dolayısı ile de hasta olmamak için temizlik yaparız. Bunun için haftada birkaç kez yıkanırız, en ufak bir leke olduğunda çamaşırları hemen yıkarız, bulaşıkları daimi olarak yıkarız... Bu kadar temizlikten sonra aynı evin içerisinde her sene o evimizin bütün fertleri hastalanıyor. Ev, ecza deposu gibi ilaç dolu... Temizsek niye hastayız? Hasta isek demek ki temiz değiliz? Sentetik temizlik ürünlerinin baş-lıcaları, çamaşır ve bulaşık deterjanları, sıvı sabunlar ve şampuanlardır. Bu temizlik mamullerinin içerisindeki kimyasallar, insan vücudundaki karbon yapısını kırarak veya oksijeni tüketerek tamiri imkânsız hastalıklara yol açar. Sosyal sorumluluklarımızdan olan insan ve çevre sağlığı adına ne yapılması lazım? Öncelikle tedbir alarak deterjan kullanımındaki hassasiyeti artırmak ve konuyu gündemimize taşımak gerekiyor. Deter-jan dediğimiz suni temizlik maddeleri, yani çamaşır ve bulaşık deterjanları, şampuan, sıvı sabun, diş macunu vb.den uzak durmak lazım. Temizlikte sentetik deterjan ve sıvı sabunlar yerine doğal sabunlar kullanmak gerekiyor. Sağlığının kıymetini bilenler, ev-lerindeki bütün temizliği (bulaşık ve çamaşır makineleri dâhil) sabun bazlı ürünlerle yapabilirler.

Paragrafın ana düşüncesi: ..............................................................................................................

Paragrafın başlığı: ............................................................................................................................

Paragrafın konusu: ...........................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

25



Paragrafta Başlık, Konu, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik

Etkinlik

Aşağıdaki metinlerin konusunun verilenlerden hangisi olduğunu belirleyiniz.

Bir gülümsemenin insana hiçbir masrafı yoktur. Bu kadar basit sermaye ile elde edeceğiniz kazançlar ise büyük olabilir. Kısa-

cık bir ana sığan gülümseme, bir hafızada ömür boyu yaşayabilir. Hiç kimse gülümsemenin getireceği faydaları reddedecek

kadar zengin değildir. Hiç kimse de gülümsediği için fakir düşmez. Gülümseme korkaklara güç, kederlilere neşe, hastalara

sıhhat verir. Gülümseme, yorgunları dinlendirir. Onu satın alamazsınız, dilenemezsiniz, çalamazsınız ancak birisi size gönül

rızası ile verebilir. Sizden karşılık beklemeden size sunulan bir nimettir o. O hâlde siz de bu nimeti, başkalarına sunmakta

cimri davranmayın. Özetle; külfeti ve masrafı olmayan, kazancı sınırsız olan kârlı bir alışveriş yapmak istiyorsanız insanlara

gülümseyin.

Bu metnin ana düşüncesinin aşağıdakilerden hangisi olduğunu tik işareti koyarak belirleyiniz.

Maddi değeri olmayan şeylerle de başkasına iyilik yapabilirsiniz.

Sizin için zahmeti olmayan fakat faydası çok olan gülümsemeyi insanlardan esirgemeyin.

Çok gülümseyen insanlar birçok hastalığı da vücudundan uzaklaştırıyor demektir.

Sevdiğiniz bir insana verebileceğiniz en anlamlı hediye gülümsemedir.

Damarlarımızda dolaşan ve birçok hayati fonksiyonu bulu-

nan kırmızı renkli sıvının en önemli görevi hücrelere oksijen

taşımak... Ayrıca hayati önemi olan maddeleri hücrelere ta-

şıyor ve zararlı olan metabolizma atıklarının dışarı atılma-

sını sağlıyor. Kan, bedenimize canlılık vermek için yaratılmış

bir yaşam sıvısıdır. Bedenimizde dolaştığı sürece onu ısıtır,

soğutur, besler, korur, ona enerji verir ve içindeki zehirli

maddelerin atılmasını sağlar. Bedenimizdeki haberleşmenin

neredeyse tamamını üstlenir. Ayrıca damarlarda oluşan her

yırtığı anında kapatır. Sistem böylelikle kendini sürekli ola-

rak yeniler.

Kanın vücudumuzdaki görevleri

Sağlığı korumak için yapılması gerekenler

Kansızlığın insana vereceği zararlar

Spor yapmak, hem zihinsel hem ruhsal hem de bedensel

açıdan sağlık için oldukça faydalı bir aktivitedir. Spor yap-

mak, vücudun hastalıklara karşı direncini yükseltir ve vücu-

dun dayanıklılık kazanmasını sağlar. Sağlıklı ve dengeli bir

şekilde kilo vermeye yardımcı olan spor, aynı zamanda kas

ve kemik sistemini güçlendirir. Spor yapmak, daha esnek ve

daha dayanıklı bir vücut demektir. Sporun bedensel faydala-

rının dışında, ruhsal ve mental yönden de birtakım faydaları

bulunmaktadır.

Sporun zayıflamaya etkileri

Spor yapmanın faydaları

Spor yaparken dikkat edilmesi gerekenler

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

26



Paragrafta Başlık, Konu, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik

Etkinlik

Aşağıdaki metinlerin konusunun verilenlerden hangisi olduğunu belirleyiniz.

Canlı ögelerin hayati aktivitelerini olumsuz yönde etkileyen, cansız çevre ögeleri üzerinde yapısal zararlar meydana geti-

ren ve niteliklerini bozan yabancı maddelerin hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayına “çevre kirliliği” adı

verilmektedir. Gelişen teknolojinin yaşamımıza getirdiği rahatlık yanında, bu gelişmenin tabiata ve çevreye verdiği kirliliğin

boyutu her geçen gün hızla artmaktadır. Yaşamı daha mükemmel hâle getirmek, daha sağlıklı ve uzun bir ömür sürebilmek

amacına dönük teknolojik gelişmelerin, gerek kırsal, gerek kentsel alanlarda, doğal kaynakları bozduğu; su, hava, toprak

kirlenmesine neden olduğu, bitki ve hayvan varlığına zarar verdiği son yıllarda inkâr edilemez bir gerçek hâline dönüşmüş-

tür.

Bu metinden aşağıdaki düşüncelerden hangilerinin çıkarılabileceğini tik işareti ile belirleyiniz.

Teknolojik gelişmeler hayatımıza bazı kolaylıklar katmaktadır.

Çevreyi temiz tutmak konusunda halkımız çok bilinçsizdir.

Teknolojik gelişmelerin faydasından çok zararı vardır.

Çevre kirliliğine teknolojinin etkisi gün geçtikçe artmaktadır.

Hava, su ve toprağa karışan yabancı maddeler çevre kirliliğine sebep olmaktadır.

Verilen başlıklardan hangisi aşağıdaki metne başlık olmaya daha uygundur.

Okuyarak olayların ve gelişmelerin iç yüzünü öğrenen

bir kişi, öncelikle kendine olan güvenini artırır. Bu ise

aynı zamanda düşünce ufkunu geliştirip, geniş bir görüş

açısı sağlayarak, olayları inceleme yeteneği kazandırır.

Ayrıca okuyan kişiler çok okumanın beraberinde getir-

diği zengin kelime dağarcığına sahip oldukları için, hik-

metli ve etkileyici konuşarak hitap ettikleri kişilerde etki

de uyandırırlar. Bu etki ise insanlarla ilişkileri güçlendir-

mekte, kişiye daha sosyal bir karakter kazandırmaktadır.Topl

umla

rın

Gel

işm

esin

de

Oku

man

ın Y

eri

Okumanın Kişiye Faydaları

Okumanın Toplumsal Yararları

Okul B

aşarısında Okum

anın Önem

i

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Paragrafta Başlık, Konu, Ana Düşünce, Yardımcı DüşünceTest – 03

1. Karşı konulmaz biçimde ve kesintisiz bir hareketle akıp

giden zaman, her şeyi çekip yutmak için sürükleyip gö-

türür. Ne var ki tarih bilimi, zamanın bu akıp gidişi sı-

rasında olup bitenlerden yakalayabildiklerini kollarına

alıp tutar. Onların, sonsuza dek orada kalmak üzere,

kaybolmuşluğun derinliklerine gitmesine izin vermez.

Bu paragrafta tarih biliminin hangi özelliği vurgulan-mıştır?

A) Diğer bilimleri etkilemesi

B) Geleceğe yol göstermesi

C) Tekrarlanan olayları incelemesi

D) Olayların unutulmasını engellemesi

2. Eleştirmenlik zor bir iş. Bazı dergilerde öyle kitap eleş-

tirileri okuyorum ki kitabı okumadığım hâlde yazarına

haksızlık edildiğini anlıyorum. Yazar yirmi yıl emek ver-

miş; bir arkadaş çıkıyor, onu yerin dibine batırıyor, olur

mu? Adamın dedikodusunu yapar gibi kitap eleştiriyor.

Yazarın kitabı ile kişiliğini hâlâ karıştırıyoruz.

Bu parçada sözü edilen eleştirmenlerle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinden yakınılmaktadır?

A) Kitapları ayrıntılı okumadan eleştirmelerinden

B) Başarılı yazarları yeterince tanımadıklarından

C) Sayfa sayısı çok olan kitaplarla ilgilenmediklerinden

D) Kitabın içeriğinden çok, yazara ilişkin düşünceleri

söz konusu etmelerinden

3. Her şeyi yapmak isteyen, hiçbir şey yapamayacaktır.

Öyle insanlar tanırız ki neyi yapıp neyi yapamayacak-

larından emin olmadıkları için bazen “İş hayatında ko-

layca başarı kazanabilirdim.” bazen de “Eğer politikaya

atılsaydım, mutlaka başarılı olurdum.” derler. Hiç kuş-

kunuz olmasın ki bu gibiler, her zaman amatörlükten

ileri gidememiş besteci, iflas etmiş tüccar ve başarısız

politikacı olurlar. Yaşamak sanatı da iyi bir hedef se-

çebilmekten ve bütün gücünü ona ulaşmak için kullan-

maktan ibarettir.

Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsan yapabileceklerini bilerek hayatına yön verme-

lidir.

B) Bazı insanlar başarısızlıklarını yaptıkları yanlış se-

çimlere bağlarlar.

C) İnsan, hayatın zorluklarına karşı ayakta durabilmeyi

iradesi sayesinde başarır.

D) Gücünü ve aklını sınırlandırmayan insanlar hayatı

daha iyi tanırlar.

4. Son günlerde ne kadar da aciz kaldık

Bize ait cümleler kurmaktan...

Bırak seni seviyorum demeyi,

Bir günaydını bile çok görür olduk birbirimize

Tükenen, sevgimiz mi?

Yoksa yoksa dilimiz mi varmıyor?

Ne sen bana iyi misin diyorsun,

Ne ben sana günaydın

Farkında mısın? Ağzımızı bıçak açmıyor...

Sebepsiz değil yavan kelimelere başvurmamız...

Bu şiirde şikâyetçi olunan şey nedir?

A) İletişimin eskisi gibi olmaması

B) İnsanların birbirinin hâlinden anlamaması

C) Herkesin kendisini çok güçsüz hissetmesi

D) İnsanların sürekli yalnızlık çekmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Paragrafta Başlık, Konu, Ana Düşünce, Yardımcı DüşünceTest – 03

5. Çok değil yirmi sene önce hiçbir öğretmenden, eğitimci-

den, anne ve babadan duymadığınız kelimeler, bugünün

dünyasında peynir ekmekten bile çok kullanılır hâldedir.

Çocuk biraz hareketli ise daha uzmanına gitmeden ço-

cuğun kendi evinde, apartmanında veya sınıfında hak-

kında verilmiş bir hüküm vardır: “Hiperaktif.” Devamında

ise hiperaktivitenin dikkat eksikliğine sebep olduğunu

tespit edebilen(!) çevreden bir hüküm daha gelir: “Bu

çocuk, tedavi görmelidir. Aksi takdirde, okulunda da ha-

yatı boyunca da hep başarısız olur!” Hâlbuki şunu hiç

düşünmezler: Ancak alanında yetkin bir psikolog ya da

psikiyatr, böyle bir teşhis koyabilir.

Aşağıdaki yargılardan hangisi bu metnin ana fikrini desteklemektedir?

A) Bir konu hakkındaki geçerli kararı ancak o konunun

uzmanı verebilir.

B) Bir konu hakkında toplumda benzer düşünceler

hâkimse o konu, toplum tarafından aynı şekilde de-

ğerlendiriliyor demektir.

C) Uzmanların sorun olarak gördüğü bir durumu, top-

lum normal karşılayabilir.

D) İnsanlar, toplumdaki değişmeleri sorun olarak ad-

landırabilirler.

6. İngiltere’nin güneyindeki bir adada bulunan Stonehen-

ge (Sıtonhenç) yaklaşık 4.000 yıl önce inşa edilmiştir.

Büyük bölümü yok olmuş bu yapının geriye kalan taş-

larından en büyüğü 9 m uzunluğunda ve yaklaşık 45

ton ağırlığındadır. Taşlar, iç içe birkaç çember oluştu-

racak biçimde dizilmiştir. Bu yapı, o zamanın insanları

tarafından Ay’ın ve Güneş’in hareketlerinin izlendiği bir

gözlemevi olarak da kullanılmıştır.

Bu parçadan Stonehenge ile ilgili olarak aşağıdakile-rin hangisi çıkarılamaz?

A) Taşları belirli bir düzenle yerleştirilmiştir.

B) Araştırma – inceleme amacıyla kullanılmıştır.

C) Bir kısmının günümüze kadar ulaşmıştır.

D) Bu tür bir yapının ilk örneğidir.

7. İşini olabilecek titizlikle yürütür, dükkânını tertemiz tu-

tardı. Dükkânında her şeyin bir yeri vardı. Bir gün acele

bir alışveriş anında titrek parmaklarıyla toz şeker tartı-

yordu. Biraz ekliyor, terazinin dengesi bozulunca azıcık

çıkarıyor gene denk getiremeyince biraz daha katmaya

özen gösteriyordu. “Oluversin canım.” dedim. “Ne titiz-

leniyorsun?” Gözlüklerinin üstüne kalkan kaşlarıyla şa-

şarak baktı. “Ama fazla veren eksik de verir.”

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki paragrafın başlı-ğı olamaz?

A) Esnaf ve Dürüstlük

B) Toz Şekerin Tartılması

C) Titiz Esnaf

D) İş Ahlakı

8. Cacabey Medresesi, dünyada gözlemevi olarak yapılan

ilk yapı olma özelliğini taşımaktadır. Gök bilimine büyük

ilgi duyan Nurettin Caca tarafından 1271-1272 yılları ara-

sında inşa ettirilmiştir. Döneminde astronomi yükseko-

kulu olarak hizmet veren medresenin üç yanına çok

ilginç bir şekilde füzeye benzeyen sütunlar konmuştur.

Bu sütunlar, günümüzdeki füzelerin âdeta birer maketi-

dir. Bu sütun düzenlemesinin ise Anadolu Türk sanatın-

da başka bir örneği yoktur. Üstü açık kubbesinin hemen

altında, yıldızların incelenmiş olduğu kuyu şeklinde bir

havuz ve yapının dışında da bir gözlem kulesi bulun-

maktadır.

Bu metinde Cacabey Medresesi ile ilgili olarak aşağı-dakilerin hangisine doğrudan değinilmemiştir?

A) Gözlem kulesinin kimler tarafından kullanıldığına

B) Hangi tarihte, kim tarafından yaptırıldığına

C) Kuyu şeklindeki havuzun kullanılış nedenine

D) Gökyüzüyle ilgili araştırmalar yapılması için kurul-

duğuna

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

29

Notlar


FiilimsilerDers – 04

Derse Hazırlık

Hatırlıyorum küçükken okula gelen gezici kütüphaneden bir aylığına aldığımız, es-

kimiş, çoğu sayfası çevirmekten olsa gerek aşınmış ve sınırlı sayıdaki kitaplardan

alırdık. Sınırlı sayıdaki o kitapların bana göre tadı çok farklıydı. Belki o tadı bir daha

alamıyorum fakat kitap okumak her dönemde farklı bir tat bırakıyor insan hayatında.

Bu metinde geçen kırmızı yazılmış sözcükleri incelediğimizde bu sözcüklerin fiil olma-

dığı hâlde hepsinin fiilden türediğini görmekteyiz.

FİİLİMSİFiil kök ya da gövdelerine bazı ekler getirilerek oluşturulan; cümlede isim, sıfat, zarf

görevinde kullanılan sözcüklere fiilimsi denir. Fiilimsi, fiilden türer fakat fiil değildir.

Havalar soğuyunca kışlıkları çıkarmak gerekir.

Tanıdık birileriyle karşılaştığım için memnun oldum.

Örnek

Dikkat

Fiilimsiler fiilleri olumsuz yapan

“-ma/-me” ekini alabilir fakat kip

eki alamaz.

Kitap okumak için odasına çıkmış.

Sınıfımıza dün gelen çocukla ben de tanıştım.

Bu cümlelerde mavi ve kırmızı kelimeleri inceleyerek aşağıdaki boşluklara siz de bu tarz kelimelerin geçtiği cümleler yazınız...............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Alıştırma

EtkinlikAşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin fiil mi yoksa fiilimsi mi olduğunu boşluklara yazınız.

Cümle Fiil/Fiilimsi

1 Çok uğraştım fakat onu bu işe girmeye ikna edemedim.

2 Hava güzelse okula arkadaşımla yürüyerek gidiyoruz.

3 Artık konuşmanın zamanı çoktan geçti, harekete geçmeliyiz.

4 Bize yardımcı olabilecek birilerini bulmalıyız.

Fiil

Fiilimsi

Fiilimsi

Fiil

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

30

Notlar



1.İsim Fiil (Ad Eylem)

Fiilimsiler isim fiil, sıfat fiil ve zarf fiil olmak üzere üç başlık altında incelenir:

Fiil kök ya da gövdelerine “-ış, -ma, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve ey-

lemin adı olan fiilimsi çeşidine isim fiil denir.

ÖrnekOnun şiir okuyuşunu dinlemeyi çok istiyorum.

Yarım saattir buradayım, artık beklemek istemiyorum.

İsabetli Bilgi

İsim fiil eklerini daha kolay hatır-

lamak için ekler “-ma(y)-ış-mak”

şeklinde kodlanabilir.Aşağıdaki boşluklara içinde isim fiil geçen cümleler yazınız...............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

İsim fiil eklerini alan sözcükler, kalıcı isim olduğunda fiilimsi özelliğini kaybeder.

Bu betona çivi çakmak kolay değilmiş. (İsim fiil)

Cebimde çakmak olmadığı için ateş yakamadık. (Kalıcı isim)

Alıştırma

Aşağıdaki sözcükleri fiilimsi ve kalıcı isim olacak şekilde cümle içinde kullanınız.Alıştırma

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

Danışma

Giriş

EkmekİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

31

Notlar



ÖrnekBaşımıza gelen, görünmez bir kazaydı.

Gelecek hafta buluşup geçmiş günleri yâd edeceğiz.

ÖrnekSalondaki çiçekler sulanmadığı için solmuş. (Fiil)

Salondaki solmuş çiçekleri kaldırmalıyız. (Sıfat fiil)

ÖrnekYan masada oturan gençleri tanımıyorum.

Yan masada oturanları tanımıyorum.

İsabetli Bilgi

Sıfat fiil eklerini daha kolay hatır-

lamak için ekler “-an-ası-mez-ar-

dik-ecek-miş” şeklinde kodlanabi-

lir.

Aşağıdaki boşluklara sıfat fiil bulunan cümleler yazınız...............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Sıfat fiil ekleri kip ekleri ile benzerlik gösterir. Bu ekleri alan sözcükler sıfat fiil ol-

maz, fiil olur.

Bazı cümlelerde sıfat fiilden sonra gelen isim düşer ve bu ismin görevini sıfat fiil

üstlenir. Bu durumda sıfat fiil, adlaşmış sıfat fiil olur.

Aşağıdaki sözcükleri sıfat fiil ve fiil olacak şekilde cümle içinde kullanınız.

Alıştırma

Alıştırma

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

Yapacak

Bitmez

Yıkılmış

2. Sıfat Fiil (Ortaç)

Fiil kök ya da gövdelerine “-mez ,-dik, -ası,-an, -miş, -ar, -ecek” eklerinden birinin

gelmesiyle oluşan ve cümlede genellikle sıfat görevinde kullanılan sözcüklere sıfat

fiil denir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

32

Notlar



ÖrnekKoşarken yere düşünce pantolonu yırtılmış.

Eve geldiğinde kıyafetlerini değiştirmeden ödevlerini yapıyormuş. İsabetli Bilgi

Zarf fiiller cümlede genellikle yük-

leme sorulan “ne zaman” veya

“nasıl” sorularından birine cevap

verir.Aşağıdaki boşluklara zarf fiil bulunan cümleler yazınız....................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

Aşağıdaki boşluklara zarf fiilin verilen anlamları kattığı cümleler yazınız.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

Alıştırma

Alıştırma

(Durum)

(Sebep)

(Zaman)

(Şart)

3. Zarf Fiil (Bağ Fiil)

Fiil kök ya da gövdelerine “-ken, -ip, -a, -ince, -dıkça, -madan, -eli –dığında, -ir ...

-mez, -arak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve cümlede genellikle zarf göre-

vinde kullanılan sözcüklere zarf fiil denir.

Zarf fiiller, cümleye farklı anlamlar katabilirler.

Çocuk az önce koşarak yanımızdan geçti. (Durum)

Sınıfa girdiğimde ikisi kitap okuyordu. (Zaman)

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

33



Fiilimsiler

Filimsi

1. Senin gibi çalışkan bir öğrenci, elbette başarılı olacaktır.

2. Telefonumu evde unutunca gün içinde işlerim çok aksadı.

3. İlerlemiş yaşına rağmen yorulmak nedir bilmeyen bir insandı.

4. Onu görür görmez tanıdık, yanına gidip yarım saat kadar konuştuk.

5. Alnındaki çizik, merdivenlerden düştüğü zamandan kalmaymış.

6. Bu memleketin daha birçok görülesi yeri var azizim.

7. Biz çocukken bu koca binaların olduğu yer çocukların oyun alanıydı.

8. Yaptığımız şakaya çok alınmış fakat bize belli etmemiş.

Aşağıdaki cümlelerde kırmızı yazılmış sözcüklerden fiilimsi olanları 3 işaretiyle belirtiniz.

...Gümüş gibi parlayan bu güzel kaşağının dişlerine baktım. Çok keskin, çok sivriydi. Biraz köreltmek için duvarın taşlarına

sürtmeye başladım. Dişleri bozulunca yeniden denedim. Gene atların hiçbiri durmuyordu. Kızdım. Öfkemi sanki kaşağıdan

çıkarmak istedim. On adım ilerideki çeşmeye koştum. Kaşağıyı yalağın taşına koydum. Yerden kaldırabildiğim en ağır bir taş

bularak üstüne hızlı hızlı indirmeye başladım. İstanbul’dan gelen, üstelik Dadaruh’un kullanmaya kıyamadığı bu güzel ka-

şağıyı ezdim, parçaladım. Sonra yalağın içine attım. Babam, her sabah dışarıya giderken bir kere ahıra uğrar, öteye beriye

bakardı. Ben o gün gene ahırda yalnızdım. Hasan evde hizmetçimiz Pervin’le kalmıştı. Babam çeşmeye bakarken, yalağın

içinde kırılmış kaşağıyı gördü...

Bu metinde geçen fiilimsileri türlerine göre uygun kutulara yazınız.

Etkinlik

Etkinlik

İsim Fiiller Zarf Fiiller

Sıfat Fiillerköreltmek

sürtmeye

çıkarmak

indirmeye

kullanmaya

parlayan

kaldırabildiğim

gelen

kıyamadığı

kırılmış

bozulunca

bularak

giderken

bakarken

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

34



Fiilimsiler

Aşağıdaki cümlelerde geçen zarf fiillerin cümlelere kattığı anlamları ilgili boşluklara koyacağınız X işareti ile belirle-yiniz.

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin fiilimsi mi yoksa kalıcı isim mi olduğunu boş bırakılan yere yazınız.

Etkinlik

Etkinlik

Cümleler Durum Şart Zaman Sebep

1. Çocuk ağlaya ağlaya yanındakilere bir şeyler anlatıyor.

2. Akşam olunca içime bir hüzün çöker.

3. Evde kitap okurken dışarıdan bir gürültü geldi.

4. Söylediğim hususlara dikkat etmedikçe aynı hataları yaparsın.

5. Dikkatli davranmadığından basit hatalar yapmış.

6. Hatice, sağa sola bakmaksızın bisiklet sürüyordu.

7. Sen inadından vazgeçmedikçe daha çok pişman olursun.

8. Küsmeye gerek yok, meseleleri aramızda konuşarak halledebiliriz.

Fiilimsi/Kalıcı isim

Cümleler

1. Ünlü yazar, son kitabının okuyucular tarafından çok beğenildiğini söyledi.

2. Yakacak bir şeyler bulup şu yemeği pişirelim.

3. Çocuklar dondurma yemek için yazın gelmesini dört gözle bekliyorlar.

4. Paketleri sarma işini annem benim yapmamı istedi.

5. Bu acı biberi yemek öyle sandığınız gibi kolay bir iş değil.

6. Bu lokantada döner yemelisiniz, çok güzel yapıyorlar.

7. Sahneye çıkışı sırasında küçük bir talihsizlik yaşanmış.

Kalıcı isim

Fiilimsi

Kalıcı isim

Fiilimsi

Fiilimsi

Kalıcı isim

Fiilimsi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


FiilimsilerTest – 04

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi yoktur?

A) Babam kapıyı açmamı söyledi.

B) Akşam geç vakitlerde evimize döndük.

C) Geçmiş günleri düşününce mutlu oluyorum.

D) Kendisine verilen hediyeleri sevinerek aldı.

2.

Sevgi

Misafirleri kapıda gülerekkarşıladı.

Aşağıdakilerin hangisinde Sevgi’nin cümlesindekiyle aynı tür fiilimsi vardır?

A) Onu dinlemeden hakkında karar verme.

B) İşlerin ilerleyişinden memnun olmadığını söyledi.

C) İkinci gelişimde şehir âdeta tanınmaz bir hâldeydi.

D) Kendine güvenen insanlar, daha başarılı oluyor.

3. 1. Güneşte oynadığı için hasta olmuş.

2. Bu maçı iyi oynamadan kazandık.

3. Arkadaşlarımla oynamak en büyük zevkimdir.

Bu cümlelerdeki altı çizili fiilimsilerin türleri hangi se-çenekte doğru verilmiştir?

1. Sözcük 2. Sözcük 3. Sözcük

A) İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil

B) Sıfat-fiil Zarf-fiil İsim-fiil

C) Zarf-fiil Sıfat-fiil İsim-fiil

D) İsim-fiil Zarf-fiil Sıfat-fiil

4. Zarf – fiil, aşağıdaki cümlelerin hangisine “zaman” anlamı katmamıştır?

A) İşe gitmeden bize uğradı.

B) Eve geldiğinde kimseyi evde bulamamış.

C) İlkbahar gelince her yerde çiçekler açtı.

D) Sora sora aradığımız adresi bulmuştuk.

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisi filimsi değildir?

A) Bu meseleleri hep birlikte tartışarak sonuca bağla-

yabiliriz.

B) Onun, konuştukça açılan bir insan olduğunu biliyo-

rum.

C) Merdivenlerden ağır ağır çıkacak, acele etmeyecek-

sin.

D) Öğretmenimiz, kitapta çözülmedik soru bırakma-

mamızı söyledi.

6. 1. Sınavı biten çocuklar okulun bahçesine çıktı.

2. Toplantı çoktan bitmiş, herkes odasına çekilmişti.

3. Buradaki işlerim bitince yanınıza uğrarım.

Bu cümlelerdeki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?

1. Cümle 2. Cümle 3. Cümle

A) Fiilimsi Çekimli fiil Fiilimsi

B) Fiilimsi Fiilimsi Fiilimsi

C) Fiilimsi Çekimli fiil Çekimli fiil

D) Çekimli fiil Fiilimsi Çekimli fiil

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


FiilimsilerTest – 04

7. 1. Bir buluttan düşen yağmur

2. Bir yıldızdan damlayan nur

3. Bir yeşil yaprakta huzur

4. Bir gonca gülüşü olmak

Bu dizelerin hangisinde fiilimsi yoktur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

8. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde diğerlerinden farklı türden bir fiilimsi kullanılmıştır?

A) Dostun attığı taş, baş yarmaz.

B) Kaynayan kazan, kapak tutmaz.

C) Görünen köy, kılavuz istemez.

D) Irmaktan geçerken at değiştirilmez.

9. “Gitmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim – fiil olarak kullanılmıştır?

A) Alışamadım bu son gidişine.

B) Memlekete gidince bizi hep arar.

C) Giderken onu da yanında götürmelisin.

D) Giden arkadaşlarının arkasından çok ağladı.

10. İsim fiil eki alan bazı sözcükler, kalıplaşarak fiilimsi ol-

maktan çıkar.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uygun bir kullanım vardır?

A) Suyu taşımak için kova getir.

B) Kadın, misafirlere dolma ikram etti.

C) Onun gelmesini dört gözle bekliyorum.

D) Bu konuyu ailesine danışmayı unutmuş.

11. Çakmak çakmaya geldik

Kına yakmaya geldik

Ayşe teyze ağlama

Kızın almaya geldik

Bu dörtlükte aşağıdakilerden hangisine örnek yok-tur?

A) İsim fiil B) Sıfat fiil

C) Kalıplaşmış isim D) Çekimli fiil

12. Aşağıdakilerin hangisinde zarf – fiil cümleye zaman anlamı katmamıştır?

A) Güçlerimizi birleştirerek bu işin üstesinden gelece-

ğiz.

B) Hava kararmaya başlayınca sokaklar birden boşal-

dı.

C) Onun hastalığını öğrenir öğrenmez ziyaretine gittik.

D) Burada işe başlayalı maddi durumum iyice düzeldi.

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat fiil (ortaç) var-dır?

A) Perdeyi asmak için merdiven istedi.

B) Seni ölesiye seviyorum, demişti.

C) Çilekleri dalından koparıp yedik.

D) İstanbul’da görülmedik yer bırakmadık.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

37

Notlar


Nokta, Virgül, Büyük Harflerin YazımıDers – 05

Nokta(.)

Derse Hazırlık

Trafik işaretleri nasıl ki trafikte

bir düzen sağlıyor, oluşabilecek

kargaşaları önlüyor ise noktala-

ma işaretleri de yazı ve konuş-

mada buna yakın bir görev üstle-

nir. Noktalama işaretleri olmasa

cümlede anlam karışıklığı yaşanır.

Noktalama işaretleri olmasa ne-

rede durulması gerektiği, nerede

sesin yükseltilmesi gerektiği, ne-

rede açıklama yapıldığı vb. konu-

ları ayırt edilemez. Bu da duygu ve

düşüncelerin doğru olarak anla-

tılmasında sıkıntılara yol açabilir.

Duygu ve düşüncelerin doğru ifade

edilebilmesi için noktalama işaret-

lerinin kullanımı iyi bilinmelidir.

1. Cümlenin sonuna konur: Bir söze sabredemeyen, çok söz işitir.

...........................................................................................................................................................

2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Osmanlı, 16. yy.da en güçlü dönemini yaşamaktaydı

...........................................................................................................................................................

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: Sınıfta sağdan 3. sırada oturuyorum.

...........................................................................................................................................................

4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnız-ca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

Dünyada XIX – XX. yüzyıllar içinde 1,2 ve 3. çeyrek asırlarında yaşanan gelişmeler

çok önemlidir.

...........................................................................................................................................................5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:

8. Sınıf Dil Bilgisi Konuları

1. Filimsiler

a. İsim fiil

b. Sıfat fiil

c. Zarf fiil

2. Cümlenin Ögeleri

6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Asım, 19.11.2012’de dünyaya geldi.

...........................................................................................................................................................

7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. ...........................................................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

38

Notlar



8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur: Kutlu Mustafa, Mavi Kuş, Dergâh Yayınları, 2006, İstanbul.

9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrıla-rak yazılır ve araya nokta konur:

Şirketin bu seneki cirosu 145.389.475 olarak açıklandı.

...........................................................................................................................................................

10. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: Bu ürünle ilgili bilgileri http://isabetyayinlari.com adresinden öğrenebilirsiniz.

..........................................................................................................................................................

11. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 3 . 5 : 15

...........................................................................................................................................................

Aşağıda noktanın kullanım alanlarıyla ilgili ikişer cümle yazınız.Alıştırma

Bazı kısaltmaların sonuna konur. .........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur. .........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. .........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

39

Notlar



Virgül (,)

1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:

Her taraftan sincaplar, tavşanlar, gelincikler kaçışıyordu.

Çok söz yalansız, çok para haramsız olmaz.

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Gülme komşuna, gelir başına.

.........................................................................................................................................................

3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethetmeyi çok istemiştir.

.........................................................................................................................................................

4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur: Çocukluğum Menekşe köyünde, çok sakin ve huzurlu bir köydür, küçük bir evde

geçti.

.........................................................................................................................................................

5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur: Tatlı dil, tatlı dil, tatlı dil... Her kapının anahtarı odur.

.........................................................................................................................................................

6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur: Kimse kimsenin kısmetini yiyemez, demiş atalarımız.

.........................................................................................................................................................

7. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur: Büyük bir hışımla arkasına döndü,

Kimse yerinden kımıldamasın, dedi.

.........................................................................................................................................................

8. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren kelimelerden sonra konur: Tamam, programı erteleyelim o zaman.

.........................................................................................................................................................

Şart kipini almış çekimli fiillerden,

zarf fiillerden ve bağlaçlardan son-

ra virgül kullanılmaz.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

40

Notlar



9. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önle-mek için kullanılır:

Çocuk, ayakkabısını ayakkabılığa koydu.

.........................................................................................................................................................

10. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.

Sayın Dinleyicilerimiz, bu toplantıya katıldığınız için teşekkür ederiz.

.........................................................................................................................................................

11. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak.

Bu ayın zam şampiyonu 0,15 (yüzde on beş) ile domates oldu.

.........................................................................................................................................................

12. Özne olarak kullanıldıklarında “bu, şu, o” zamirlerinden sonra konur: Bu, en sevdiğim kitaplardan biriydi.

.........................................................................................................................................................

13. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

Karakoç Sezai, Samanyolunda Ziyafet, Diriliş Yayınları, İstanbul, 2007.

.........................................................................................................................................................İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

41

Notlar



Dikkat

Akrabalık bildiren kelimeler küçük

harfle başlar:

1. Cümle büyük harfle başlar: Kardeşim az önce dışarı çıktı.

.........................................................................................................................................................

2. Dizeler büyük harfle başlar: Başından aşmağa yoktur takatim,

Kalmadı dizimde dermanım dağlar!

.........................................................................................................................................................

3. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: En son okuduğum kitap Cemil Meriç’e aitti.

.........................................................................................................................................................

4. Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı’na milli kahramanımız Nene Hatun’un katkısı çok büyüktür.

.........................................................................................................................................................

5. Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar: Bu akşam Başbakan, konuyla ilgili açıklama yapacakmış.

.........................................................................................................................................................

6. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar: Köpeğimiz Akkuş beni sevinçle karşıladı.

.........................................................................................................................................................

7. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar: Şu sözü hemen hemen hepimiz duymuşuzdur: Türk gibi başla, Alman gibi devam

ettir, İngiliz gibi bitir.

.........................................................................................................................................................

8. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar: Yabancı olmasına rağmen Türkçeyi güzel konuşuyor.

.........................................................................................................................................................

9. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar: Ünlü futbolcu Müslüman olmuş.

.........................................................................................................................................................

Büyük Harflerin Yazımı

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

42

Notlar



Dikkat

Özel ada dâhil olmayan gazete,

dergi, tablo vb. sözler büyük harf-

le başlamaz.

10. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Ne diyelim, Allah ıslah etsin.

.........................................................................................................................................................

11. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Dünya’nın tek uydusu olan Ay, Dünya etrafında dönüşünü yirmi dokuz günde ta-

mamlamaktadır.

.........................................................................................................................................................

12. Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar: Bu seneki gezimiz Orta Asya’nın devasa çöllerine olacak.

.........................................................................................................................................................

13. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Göçmen kuşların Türkiye üzerinde mola verdiği nadir doğa harikalarımızdan biri

olan Meke Gölü ne yazık ki kurumaya yüz tutmuş bir gölümüzdür.

.........................................................................................................................................................

14. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bul var, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar: On yaşıma kadar Çınar Mahallesi Dal Sokak’ta yaşadım.

.........................................................................................................................................................

15. Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri bü- yük harfle başlar: Hafta sonu Topkapı Sarayı’na gideceğim.

.........................................................................................................................................................

16. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Bildiğim kadarıyla Atatürk Kütüphanesi 24 saat açık.

.........................................................................................................................................................

17. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar: Bu dönem Yılkı Atı kitabından sorumluyuz.

.........................................................................................................................................................

18. Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar: Anneciğim, Anneler Günü’nü tebrik ederim.

.........................................................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

43

Notlar



19. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Bu millet Kurtuluş Savaşı’nda canını ortaya koymuştur.

.........................................................................................................................................................

20. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar: Komşumuzun çok şirin bir Van kedisi vardı.

.........................................................................................................................................................

21. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar: Bu haftaki toplantı 23 Mart 2018 tarihinde yapılacakmış.

.........................................................................................................................................................

22. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar: Koridorun sonundaki “Vezne” yazan kapının önünde durdum.

.........................................................................................................................................................

Tabloda verilen cümlelerdeki büyük/küçük harf yazımlarını inceleyiniz yazımı doğru olanları yazımı yanlış olanları işareti ile belirtiniz

Alıştırma

Haddeden geçmiş nezaket yâl ü bâl olmuş sana

Mey süzülmüş şişeden ruhgâr-ı âl olmuş sana.

Ayşe Halam, akşam bize gelecekmiş.

Bu eski püskü dükkanda tüm antika eşyaları bulabilirsiniz: bakır tavalar,

gümüş tepsiler, çeşit çeşit ibrikler..

Türk hikâyeceliğinin en önemli kişilerindendir Memduh Şevket Esendal.

Hasta sonu Türk kültür ve geleneklerinin sergilendiği bir seriye katıldım.

Açılışa vali de katılacakmış.

Kapının üstünde yazan muayenehane yazısını görmedin mi?

Geçen hafta gerçekleştirilen 33. Mezuniyet programı renkli görüntülere

sahne oldu.

Milliyet Gazetesinde çıkan haber çok ilgimi çekti.

Son yolculuğumuzda Zigana geçidini kullandık.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

44



Nokta, Virgül, Büyük Harflerin Yazımı

Virgülün aşağıda verilen kullanım yerlerini ve cümlelerdeki kullanımlarını eşleştiriniz.

Etkinlik

Etkinlik

Aşağıdaki cümlelerde parantezle gösterilen yerlere uygun noktalama işaretlerini getiriniz.

Atalarımız( ) “At ölür( ) kalır semeri; yiğit ölür( ) kalır eseri( )’’ demiştir( )

Sıralamada 3( ) 4( ) 5 ve 6( ) sırayı alan takımlar kendi arasında maç yapacakmış( )

Uçağımız saat 10( )30’da kalktı( ) 13( )45’te ise iniş yaptı( )

Ali( ) Ömer ve Ayşe halk müziğini; Yasemin( ) Çetin ve Damla sanat müziğini seviyormuş( )

Akif; Hasan( ) İkbal( ) Ertuğrul ve Süleyman’ın bugün geç geleceğini söyledi( )

Fatih Sultan Mehmet( ) II( ) Mehmet olarak da bilinir( )

Önce dedemi ziyaret edeceğim( ) sonra da köyümü gezeceğim( )

Kozan’ın nüfusu 80( )000( ) Feke’nin nüfusu ise 5( )000’dir( )

Bilgesu( ) girdiği son sınavdan 497( )667 almış( )

Emek olmadan yemek olmaz( ) demiş büyüklerimiz( )

Kullanım Yerleri

1.Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için

konur.

2.Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerin-

den sonra konur.

3.Kendisinden sonraki cümleye bağlı ola-

rak ret, kabul ve teşvik bildiren kelimeler-

den sonra konur.

4.Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak

için kullanılır

5.Birbiri ardınca sıralanan eş görevli keli-

me ve kelime gruplarının arasına konur.

6.Bir cümlede anlam karışıklığını önlemek

için kullanılır.

7.Hitap veya seslenme için kullanılan keli-

melerden sonra konur.

Cümleler

Ayağını yorganına göre uzat, demiş atala-

rımız.

Genç, adamın söylediği bu sözlerden hiçbir

şey anlamamıştı.

Aldığı meyvenin 3 kg değil de 2,5 kg olduğu-

nu anlayan adam küplere bindi.

Kayseri’ye daha önce iki kez daha gelmiş-

tim, çok sevdiğim bir şehirdir.

Çocuklar, şu paketleri taşımama yardımcı

olur musunuz?

Hayvanat bahçesinde kardeşimin ilgisini en

çok kaplan, leopar ve tavus kuşu çekmişti.

Hayır, bu işi daha önce nasıl planlamışsak

o şekilde yapacağız.

2

6

4

1

7

5

3

“ ,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

.

.

. .

.

.

.

.

.

. .

.

.

,

.

, . .

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

45



Nokta, Virgül, Büyük Harflerin Yazımı

Aşağıdaki cümlelerde büyük harflerin kullanımıyla ilgili yapılan yanlışlıkları bularak sebebiyle eşleştiriniz.Etkinlik

Etkinlik

1.Yarın avukat Talha Tunç ile görüşmemiz

var.

2.Bizim için Çanakkale savaşının anlamı

ayrıdır.

3.Mustafa Kutlu’nın “uzun hikâye” isimli

kitabını okuyorum.

4. Biz Müslümanlar eğitime önem veririz.

5.Bu Afrika ülkesinde fransızca konuşu-

luyordu.

6.Onun da dayısı Dervişler mahallesinde

oturuyordu.

A. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.

B.Mahalle, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, cadde, sokak

kelimeleri büyük harfle başlar.

C.Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler

büyük harfle başlar.

D. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar

E.Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rüt-

be adları ve lakaplar büyük harfle başlar

F.Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste

vb.) her kelimesi büyük harfle başlar.

Aşağıdaki parçada büyük harflerin yazımıyla ilgili yanlışlıklar yapılmıştır. Bu yanlışlıkları bularak daire içine alınız, doğru şeklini de parçanın altındaki satırlara yazınız.

SÖZCÜKLERİN DOĞRU ŞEKLİ

Necip Fazıl Kısakürek, 1904 yılında istanbul’da maraşlı bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası o sırada hukuk öğrencisi olan ve daha sonraki yıllarda bursa’da aza mülazımlığı, gebze savcılığı ve kadıköy hâkimliği görevlerinde bulunan hukukçu Abdulbaki fazıl bey; annesi, girit muhacirlerinden bir ailenin kızı olan Mediha hanımdır. Ailenin tek çocuğu idi. Ailesi ona “Ahmet necip” adını verdi. Necip adını, babasının büyükbabası Necip efendiden aldı.Çocukluğu, dönemin ünlü hâkimlerinden olan büyükbabası Mehmet Hilmi beyin çemberlitaştaki konağında geçti. 15 yaşına kadar önemli hastalıklar geçirdi. 4-5 yaşlarında iken dedesinden okumayı öğrendi ve büyükannesi Zafer hanımın da etkisi ile tutkulu bir okuyucu hâline geldi.İlköğrenimini pek çok farklı okulda aldı. Kısa bir süre gedikpaşadaki fransız mektebinde okudu. 1912 yılında Ameri-kan kolejine kaydedildi ancak yaramazlıkları nedeniyle bu okuldan atıldı; eğitimine önce Büyükdere’deki emin efendi

mahalle mektebinde, ardından yatılı bir okul olan ve Raif Ogan’ın yönettiği “rehber-i ittihat mektebi”’nde devam etti. Sonraki yıllarda yakın dostu olacak olan Peyami Safa’yı bu okulda tanıdı.

Maraşlı - Bursa’da - Gebze - Kadıköy - Fazıl Bey - Girit - Hanım’dır - Necip - Efendi’den - Bey’in - Çemberlitaş’taki - Hanım’ın

Gedik - paşa’daki - Fransız Mektebinde - Kolejine - Emin Efendi Mahalle Mektebinde - Rehber-i - İttifak Mektebi

1 - E 2 - A 3 - F 5 - D 6 - B

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Nokta, Virgül, Büyük Harflerin YazımıTest – 05

1. Aşağıdakilerden hangisinin sonuna nokta konulmaz?

A) Bu işleri yapmak, kimin sorumluluğundaydı

B) Her insan, hayatında çeşitli hatalar yapmıştır

C) Neden bize böyle davrandığını anlayamadım

D) Hangi işe el attıysam hep zararlı çıktım

2. • Sınavın 15.30’a ertelendiğini dün öğrendim.• Okulların 18.09.2017’de açılacağı açıklandı.• Geçmişten geleceğe bir soluktur Atatürk.

Öğretmen, derste noktanın kullanıldığı yerleri anlattık-

tan sonra tahtaya yukarıdaki örnekleri yazmıştır.

Buna göre öğretmen, noktanın aşağıda verilen kulla-nım yerlerinden hangisine örnek vermemiştir?

A) Tamamlanmış cümlelerin sonuna konulmasına

B) Sıra bildirmek için sayılardan sonra konulmasına

C) Saat ve dakika sayılarının ayrılmasına

D) Tarihlerin yazımında kullanılmasına

3. Dr(1) Fatih Bey, 5(2) günün sonunda bizi aradı(3) bizim-

le görüşmek istediğini söyledi(4)

Bu cümlede boş bırakılan yerlerden hangisine nokta getirilemez?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

4. Aşağıda virgülün kullanıldığı yerlerden bazıları verilmiştir.

a. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime

gruplarının arasına konur.

b. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

c. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş ögeleri

belirtmek için konur.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül yu-karıda belirtilen görevlerinin dışında kullanılmıştır?

A) Herkesle tek tek görüşmüş, herkesin fikrini almaya

çalışmıştı.

B) Buradaki işimi bitirdikten sonra Ankara’ya dönece-

ğim, dedi.

C) Hiçbir ön hazırlık yapmadan, yeterince çalışmadan

konuşma yapamam.

D) Mağaza görevlisi, henüz böyle bir uygulamanın ol-

madığını söyledi.

5. 1. Başvuru için kimlik fotokopisi, fotoğraf ve sağlık ra-

poru gerekiyormuş.

2. Küçük, ağacın arkasında kendi başına sessizce oy-

nuyordu.

3. Deniz kenarında biraz yürüdük, akşama doğru da

eve geldik.

4. Arkadaşlarım, yarın akşam hep beraber maça gide-

ceklermiş.

Bu cümlelerde virgül (,) kaç farklı görevde kullanıl-mıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

6. Aşağıdakilerin hangisinde virgül kaldırılırsa cümlenin anlamında değişiklik olmaz?

A) Yaramaz, çocuğun oyuncağını vermek istemedi.

B) Telefon, rehberimde kayıtlı olmadığı için arayama-

dım.

C) Babamın, doğum gününde aldığı hediye çok beğenil-

di.

D) Gençler, yolcuların içinde bulunan yaşlılara yardım

ediyordu.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Nokta, Virgül, Büyük Harflerin YazımıTest – 05

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kul-lanımı ile ilgili bir yazım yanlışı vardır?

A) Ben de aralık ayının çok soğuk geçeceğini düşünü-

yorum.

B) Bugün yeni binamızla ilgili Mimar Buğra Bulut ile gö-

rüşmem var.

C) Tatilde Karadeniz’in tamamını, batıdan doğuya ka-

dar gezdik.

D) Şu anda Yakup Kadri’nin Yaban Romanı’nı okuyo-

rum.

8. 1. Atatürk lisesinden mezun olan öğrenciler bugün

toplanacak.

2. Dün arkadaşlarla Şefika Teyzeyi ziyaret ettik.

3. Bugün güney Amerika’dan gelen misafirleri karşıla-

dık.

4. Türk Dil Kurumunun yeni sözlüğünde pek çok yeni

kelime yer alıyor.

Bu cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullanımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

9. Belli bir tarih bildiren gün ve ay adlarının ilk harfleri bü-

yük, belli bir tarih bildirmeyen gün ve ay adlarının ilk

harfleri küçük yazılır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) Bu yıl Ağustos ayını köyde geçireceğiz.

B) Kerem’in doğum günü 12 Haziran’da yapılacak.

C) Seninle en son temmuzda mı görüşmüştük?

D) Sınavımızın perşembe günü olduğunu tamamen

unutmuşum.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kul-lanımı ile ilgili bir yazım yanlışı vardır?

A) Iğdır Ovası, pamuk üretiminde ilk sıralarda yer al-

maktadır.

B) İstanbul halkı, günler sonra ilk defa dün geceyi sa-

kin geçirdi.

C) Sınavda birinci olan öğrenci, Atatürk Fen Lisesini

tercih edecekmiş.

D) Sapanca gölü, yaz tatilinde gidilebilecek güzel yer-

lerden biridir.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yok-tur?

A) İstanbul Boğazı, her mevsimde eşsiz bir güzelliğe

sahiptir.

B) Maraş Dondurması diğer dondurmalardan daha

lezzetlidir.

C) Antep Fıstığı ihracatımız son yıllarda bir hayli arttı.

D) Hindistan Cevizi pastanın üzerine serpildiğinde

daha güzel olur.

12. 16 Kasım 2005’te yola çıkan dünyanın en

1 2 3

büyük yolcu gemisi, Aralık ayının

4

başlarında Büyük okyanusta battı.

5

Bu cümlede geçen altı çizili sözcüklerden hangilerinin yazımı yanlıştır?

A) 1 – 2 B) 2 – 3

C) 3 – 4 D) 4 – 5

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

49

Notlar


Şiirde Tema, Ahenk Unsurları, Söz SanatlarıDers – 06

ŞİİR BİLGİSİ

Tema

İnsanlar binlerce yıldan beri duygu ve düşüncelerini yazılı hâle getirme ihtiyacı hisset-

mişlerdir.

Bazen bir duvara, bazen bir taş üstüne, bazen bir deri parçasına... Bu ifade edişleri

esnasında bazen düzyazıyı bazen de ahenkli anlatım biçimlerini tercih etmişlerdir. İşte

duyguların ve düşüncelerin ses ve ahenk unsurlarından faydalanarak belli kurallara

bağlı olarak dizeler şeklinde ifade edilmesine şiir adı verilmiştir. Duygu ve düşüncelerin

duygulu ve etkili şekilde anlatılmasını sağlayan şiirler, insanın ruhunu okşar ve ahenk

unsurlarıyla da anlatılanlar zihinde kalıcı bir yer edinir.

Bir şiirde üzerinde söz söylenilen duygu, düşünce veya hayale tema adı verilir.

Uçun kuşlar uçun doğduğum yere,

Şimdi dağlarında mor sümbül vardır.

Ormanlar koynunda bir serin dere,

Dikenler içinde sarı gül vardır

Örnek

Aşağıdaki boşluğa ezberinizde olan bir dörtlük yazarak temasını belirleyiniz.

.................................................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Alıştırma

Şiirde Ahenk Unsurları

Tema:

Şiirde Ölçü

Türk edebiyatında ölçü olarak farklı sistemler kullanılmıştır ki bunlar: Hece ölçüsü,

aruz ölçüsü ve günümüzde daha yaygın olan serbest ölçü olarak sayabiliriz.

Hece ölçüsü, İslamiyet’ten öncesinden beri kullanılan bir ölçü türüdür. Aruz ölçüsü ise

İslamiyet’in kabulünden sonra Arap edebiyatından dilimize geçmiştir. Serbest ölçü ise

Batı edebiyatından dilimize geçmiş bir ölçü türüdür.

Şiiri düzyazıdan ayıran; ona güzellik ve estetik katan ses benzerliklerini ve ahenk un-

surlarını şöyle sıralayabiliriz: ölçü, kafiye, redif, kelime tekrarı vb.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

50

Notlar



Kafiye (Uyak

Dizelerin sonundaki anlamları ve görevleri farklı, yazılışları aynı seslerin veya kelime-

lerin benzerliğine kafiye (uyak) denir.

Şu dağın başında bir taş olaydım,

Gelene geçene yoldaş olaydım.

Bütün sevgileri atıp içimden

Varlığımı yalnız ona verdim ben

........................................................................................................................................................

Bir geliş var!.. Ne mübarek, ne garip âlem bu!..

Hava boydan boya binlerce hayaletle dolu...

........................................................................................................................................................

İçinden tanırım ben o elleri,

Onlar ki zahirde viran olurlar;

Ardıçlı dağları, çamlı belleri

Aşanlar şi'rine hayran olurlar.

Nice güzellere bağlandım kaldım

Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum

Her türlü isteğim topraktan aldım

Benim sadık yârim kara topraktır.

Dizelerdeki hece sayısı: ..............................................................................

Örnek

Aşağıdaki şiirleri okuyunuz ve dizelerinde kaç hece olduğunu belirtiniz.

Aşağıdaki şiirleri okuyunuz ve ses benzerliklerinin altını çiziniz.

Alıştırma

Alıştırma

Geldi geçti ömrüm benim

Şol yel esip geçmiş gibi

Hele bana şöyle geldi

Bir göz açıp yummuş gibi

Yunus Emre’nin bu şiirinin her dizesi 8 heceden oluşmaktadır.

Örnek

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

51

Notlar



Redif

Ses Tekrarlarıyla Yapılan Ahenk Unsurları

1. Aliterasyon

2. Asonans

3. Aynı Kelimenin Tekrar Etmesi (Tekrir)

Dize sonlarındaki yazılışları, görevleri ve anlamları aynı olan ek veya sözcüklere redif

denir. Bir şiirde hem redif hem kafiye varsa redif, kafiyeden sonra gelir.

Metinlerdeki aynı sessiz(ünsüz) harflerin tekrar etmesiyle oluşan ses uyumudur.

Metinlerdeki aynı sesli(ünlü) harflerin tekrar etmesiyle oluşan ses uyumudur.

Aynı kelimenin ahenk oluşturacak şekilde dize veya cümlede birden çok kullanılmasıdır.

Ormanların gümbürtüsü başıma vurur,

Nazlı yârin hayali karşımda durur

Dağlar ağarırken konuşurduk tepelerde

Sen nerde, o fecrin ağaran dağları nerde

Neysen sen, nefessen, n’eylersin neyi

Neyzensen, nefessen, n’eylersin neyi

Akşam, yine akşam, yine akşam

Göllerde bu dem bir kamış olsam!

Örnek

Örnek

Örnek

Örnek

Aşağıdaki şiirleri okuyunuz. Yazılışları ve görevleri aynı olan ek ve sözcükleri be-lirtiniz.

Alıştırma

Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun

Kuşların, çiçeklerin diyarı olsun

.........................................................................................................................................................

Durun, durun, bir dünya iniyor tepemizden,

Çatırtılar geliyor karanlık kubbemizden

.........................................................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

52

Notlar



1. Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışındaki canlı veya cansız varlıklara insan özelliği kazandırılıp onlara insanların

yapabileceği davranışların yakıştırılmasına kişileştirme (teşhis) adı verilir.

3. Benzetme (Teşbih)

Aralarında çeşitli şekillerde benzerlik ilgisi bulunan iki kavram ya da varlıktan zayıf

olanın, nitelikçe daha güçlü olana yakıştırılmasına benzetme (teşbih) adı verilir.

2. Konuşturma (İntak)

İnsan dışındaki varlıkların konuşturulmasına konuşturma(intak) adı verilir.

ÖrnekGüneşin geldiğini gören ay tatlı bir uykuya dalmıştı.

Evin en yaşlısı olan koltuk, bu işe çok üzülmüştü.

ÖrnekBir şarkı söyle de o güzel sesini işitelim, demiş tilki.

“Televizyon geldi, bize ilgisi kalmadı insanların.” diye söylenmiş kitap.

ÖrnekElma yanaklı çocuğu herkes tanıyordu burada.

Çocuğun yüzü kireç gibi beyaz olmuştu.

Tam bir benzetmede benzeyen, benzetilen, benzetme yönü, benzetme edatı olmak

üzere dört unsur vardır.

Aşağıdaki boşluklara insan dışı varlıklara insan özelliğinin verildiği üç cümle yazı-nız...............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Alıştırma

Dikkat

Her konuşturma aynı zamanda bir

kişileştirmedir.

Dikkat

Konuşturma sanatı daha çok fabl-

larda ve masallarda karşımıza çı-

kar.

Derse Hazırlık

Söz Sanatları

Havanın sıcaklığı “Bugün hava çok sıcaktı.” şeklinde de anlatılabilir, “Sıcaktan bey-

nimiz kaynadı.” şeklinde de. İkinci cümle ilk cümleye göre daha etkileyici. Sebebi bu

cümlede düşünce ifade edilirken durumun abartılması.

Bu cümlede olduğu gibi insanlar duygu ve düşüncelerini daha etkili hâle getirmek için

bazı söz hünerlerine başvururlar. Bu hünerler söz sanatlarını oluşturur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

53

Notlar



4. Abartma (Mübalağa)

Bir olayı, varlığı veya durumu olduğundan çok daha fazla büyük ya da küçük göster-

meye abartma (mübalağa) denir.

ÖrnekÇeşmenin buz gibi soğuk suyundan içtik.

Benzeyen: ............................................... Benzetilen: ...............................................

Benzetme yönü: ......................................... Benzetme edatı: ........................................

Örnekİstediği oyuncak alınmayınca çocuğun gözyaşları sel oldu.

Mutfağa girdiğimde dağ gibi bulaşıkla karşılaştım.

Aşağıdaki boşluklara abartma sanatının olduğu cümleler yazınız...............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Aşağıdaki boşluklara benzetmeler yazarak benzetme unsurlarını da belirtiniz.Alıştırma

Alıştırma

Dikkat

Abartmanın olabilmesi için söz

konusu özelliğin mantık sınırlarını

zorlayacak biçimde büyütülmesi

ya da küçültülmesi gerekir.

5. Karşıtlık (Tezat)

İki karşıt düşüncenin, duygunun, kavramın bir arada söylenmesine karşıtlık (tezat) adı

verilir. Karşıtlık sanatı için genellikle zıt anlamlı sözcükler kullanılır.

ÖrnekAğlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.

Bir varken bir yok oldu.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

54



Şiirde Tema, Ahenk Unsurları, Söz Sanatları

Aşağıdaki cümleleri ve kullanılan söz sanatlarını eşleştiriniz.

Aşağıdaki dizelerin temalarını alttaki boşluklara yazınız.

Etkinlik

Etkinlik

Gün çekildi pencerelerden;

Aynalar baştan başa tenha.

Ses gelmez oldu bahçelerden;

Gök kubbesi döndü siyaha.

İlkbaharı geldi Anadolu'nun,

Silifke'de çiçek açtı nar şimdi.

Her tarafı yeşillendi Bolu'nun,

Sultandağı benek benek kar şimdi.

Tema: Tema:

Kişileştirme Benzetme Abartma Karşıtlık

Her gün işe giderken kırk

saat onu bekliyorum.

Büyüdüğü için Ahmet

benimle oynamıyor artık,

demiş oyuncak araba.

İnsan yakınındakilerin kıy-

metini ancak onlar uzağa

gidince anlıyor.

Toprak ana beyaz örtü-

sünü bürünmüş, bir geline

dönmüştü.

Yalnızlık İlkbahar

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Şiirde Tema, Ahenk Unsurları, Söz SanatlarıTest – 06

1. Aşağıdakilerden hangisi farklı bir hece sayısıyla ya-zılmıştır?

A) Kanayan bir yara gördüm mü yanar ta ciğerim,

Onu dindirmek için kamçı yerim, çifte yerim!

B) Zulmü alkışlayamam, zalimi asla sevemem;

Gelenin keyfi için geçmişe kalkıp sövemem.

C) Üç buçuk soysuzun ardından zağarlık yapamam;

Hele hak namına haksızlığa ölsem tapamam.

D) Bizim elde bahar olur, yaz olur

Göller dolu ördek olur, koy olur.

2. Diyemem kaç sene sayamam kaç ay

Unutmak mı? Unut demesi kolay

Bağrımdaki sancı nasıl bir olay

Yâri ele gelin gitmeyen bilmez

Bu dörtlüğün teması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ayrılık B) Sevinç

C) Umut D) Başarı

3. Dünyasına dünyasına

Aldanma hiç dünyasına

Dünya benim diyenin

Gittik daha dün yasına

Bu dörtlükle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Dizelerindeki hece sayısı 8' dir.

B) Kafiye kullanılmıştır.

C) Konuşturma söz sanatı kullanılmıştır.

D) Aynı kelime ahenk oluşturmak için tekrarlı olarak

kullanılmıştır.

4. Tasalanma yiğidim, zaman bizden yanadır

Külümüzden yükselen duman bizden yanadır

Son durak, son ilahi ferman bizden yanadır

Dünya düşman olsa da, iman bizden yanadır

Dörtlükle ilgili aşağıda söylenenlerden hangisi doğru değildir?

A) Dizelerdeki hece sayıları eşittir.

B) Hem redif hem kafiye vardır.

C) Kişileştirme yapılmıştır.

D) Kır, doğa yaşamı konusu işlenmiştir.

5. O çay ağır akar, yorgun mu bilmem

Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem

Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem

Yüce dağ başında siyah tül vardır

Bu şiir için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Dört dizeden oluşmuştur.

B) İkinci dizede benzetme vardır.

C) “Çay” ve “mehtap” kişileştirilmiştir.

D) Üçüncü dizede çay, yaşlı geline benzetilmiştir.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişileştirme yoktur?

A) Günün ilk ışıklarıyla ortancalar çiçek açtı.

B) Çiçekler birbirlerine dönüp hâl hatır sordular.

C) Munis açelya bile bu sohbete katıldı.

D) Çocuklar çiçeklerin fısıltılarına kulak verdiler.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Şiirde Tema, Ahenk Unsurları, Söz SanatlarıTest – 06

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “abartma” söz konu-sudur?

A) Bugün hava yağmurluydu.

B) Senin gibi çalışkanını görmemiştim.

C) Güneş gözlerimizi rahatsız etmişti.

D) Çocuk ateşler içinde kıvranıyordu.

8. Bu yağmur, kanımı boğan bir iplik,

Karnımda acısız yatan bir bıçak.

Bu yağmur, yerde taş ve bende kemik,

Dayandıkça çisil çisil yağacak.

Bu dörtlükte yağmur aşağıdakilerden hangisine ben-zetilmemiştir?

A) Kan B) Bıçak

C) Taş D) İplik

9. Aşağıdaki dizelerin hangisinde benzetme yapılmıştır?

A) Bende bir resmi var, yarısı yırtık

On yıldır evimin kapısı örtük

B) Uzağız, çok uzağız şimdi ışıktan

Çocuk sesinden, gül ve sarmaşıktan

C) Gök mavi mavi gülümsüyordu

Yeşil yeşil dallar arasından

D) Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik

Bin atlı o gün dev gibi orduyu yendik

10. Aşağıdaki dizelerin hangisinde konuşturma söz sana-tına başvurulmuştur?

A) Ahmet, “Yarın ödev var mı?” diye sordu.

B) Ağaçlar, rüzgârın bu öfkesine bir anlam veremedi.

C) “Yazmaktan yoruldum, biraz dinleneyim” demiş kü-

çük kalem.

D) Tavşan bunun üzerine söylene söylene yuvasına

dönmüş.

11. Gözleri yaş dolu yorgun bulutlar,

Gökte gezip gezip iner dağlara.

Bazı birbiriyle sarmaşıp ağlar,

Bir gariplik tavrı siner dağlara.

Bu dörtlükte hangi söz sanatı vardır?

A) Kişileştirme B) Benzetme

C) Abartma D) Karşılaştırma

12. Şeftali çiçekleri, sisin altından kurtulurken mayısın ne

olduğunu anlamak için Bursa’nın sabahlarında ovayı ve

Nilüfer’i seyretmelidir. Kış, beyaz saçlarını sis hâlinde

rüzgâra vermiş dağıtırken altından pembe bir hayat ta-

baka tabaka, safha safha görünür.

Bu parçada kişileştirilen varlık aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Ova B) Kış

C) Sis D) Rüzgâr

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ders 01 Gerçek, Mecaz,Terim Anlamlı Sözcükler, …...8 Notlar Ders – 01 ğsaet Ders Defteri ile Öşren - Çöz - Kazan!Gerçek, Mecaz,Terim Anlamlı Sözcükler, Çok Anlamlılık,

Documents