Elements of Jazz องค์ประกอบดนตรีแจ๊ส - ThaiJO

111

Elements of Jazz

Teerus Laohverapanich*

มกราคม-มถนายน 2562JANUARY-JUNE 2019

องคประกอบดนตรแจส

ธรช เลาหวระพานช*

บทคดยอ ในชวงเวลำเรมตน ดนตรแจสเปนดนตรทไมมกฎเกณฑทงดำนกำรบรรเลงและดำนทฤษฎ เนองจำกเปนดนตรทก�ำเนดจำกอำรมณและควำมรสกของพวกทำสชำวแอฟรกนอเมรกน ตอมำดนตรแจสคอย ๆ ไดรบกำรพฒนำขน โดยรบเอำองคควำมรทำงทฤษฎดนตรและ เครองดนตรตำง ๆ ของดนตรตะวนตกเขำมำผสมผสำนอยำงกลมกลน สงผลใหดนตรแจสเรมมระเบยบแบบแผนมำกขนเรอย ๆ สำมำรถสรปวำ ดนตรแจส มองคประกอบทงหมด 5 อยำง คอ 1. กำรอมโพรไวสส�ำหรบดนตรแจส จดวำเปนองคประกอบส�ำคญทสดของดนตรแจส 2. จงหวะในดนตรแจส มเอกลกษณโดดเดนทนยมบรรเลงจงหวะขดอยเสมอ 3. ส�ำเนยงดนตรแจส เปนองคประกอบทท�ำใหดนตรแจสมเสนหแตกตำงจำกดนตรประเภทอน 4. เสยงประสำนดนตรแจส เปนเรองทดนตรแจสน�ำองคควำมรดำนเสยงประสำนของดนตรตะวนตกมำประยกตใหเหมำะสมกบดนตรแจส และ 5. สงคตลกษณและโครงสรำงของดนตรแจส ส�ำหรบบทเพลงแจสจะมสงคตลกษณทไมซบซอน เพอใหผบรรเลงสำมำรถสรำงท�ำนองอมโพรไวสไดอยำงอสระ

ค�าส�าคญ: องคประกอบดนตรแจส/ ดนตรแจส

Abstract In the beginning, jazz music had neither performance nor theory rules because such music was created from the feelings and emotions of African-American slaves. Afterwards, being influenced by the knowledge of music theories and Western music instruments, it blended with these ingredients and evolved gradually, and thus contained more and more rules. In conclusion, jazz music has 5 elements: 1. jazz improvisation which is the most important part of jazz music, 2. jazz rhythm with its distinguished uniqueness of the use of syncopation, 3. jazz sound which creates its identical enchantment unlike other kinds of music, 4. jazz harmony which results from applying the harmony of Western music to jazz, and 5. jazz form and structure which are not complicated and therefore provide freedom in improvisation.

Keywords: Elements of Jazz/ Jazz music

* ผชวยศำสตรำจำรย วทยำลยดนตร มหำวทยำลยรงสต, [email protected]

* Assistant Professor, Conservatory of Music, Rangsit University, [email protected]

Received: 9/7/2018 Revised: 15/8/2018 Accepted: 17/8/2018

112

Elements of Jazz





ดนตรแจสถอก�ำเนดและพฒนำโดยมรำกฐำนมำจำกอำรมณและควำมรสกของพวกทำสชำวแอฟรกนอเมรกน ทไมไดรบกำรศกษำและไมมควำมรทำงดำนดนตรตะวนตก จำกดนตรทถอก�ำเนดมำจำกชนชนลำง กำลเวลำผำนไปดนตรแจสไดรบกำรพฒนำอยำงตอเนอง โดยรบเอำควำมรและแนวควำมคดทำงดำนทฤษฎดนตร รวมถงเครองดนตรตำง ๆ ของดนตรตะวนตกเขำมำผสมผสำนอยำงกลมกลน พวกเขำศกษำและน�ำมำประยกตใหเหมำะสมกบดนตรของตนเอง และพยำยำมบรรเลงเครองดนตรตะวนตกใหมสมเสยงทแปลกห สำมำรถสรปวำ ดนตรแจสมองคประกอบอยทงหมด 5 อยำง คอ 1. กำรอมโพรไวสส�ำหรบดนตรแจส (Jazz Improvisation) 2. จงหวะในดนตร (Jazz Rhythm) 3. ส�ำเนยงดนตรแจส (Jazz Sound) 4. เสยงประสำนดนตรแจส (Jazz Harmony) 5. สงคตลกษณและโครงสรำงของดนตรแจส (Jazz Form and Structure)

1. การอมโพรไวสส�าหรบดนตรแจส (Jazz Improvisation) กำรอมโพรไวสเปนองคประกอบดนตรแจส ซงถอวำส�ำคญทสด นกดนตรและนกวชำกำรตำงใหนยำมควำมหมำยกำรอมโพรไวสส�ำหรบดนตรแจสไวหลำกหลำย สำมำรถสรปไดวำ กำรอมโพรไวส คอ กำรแสดงคตปฏภำน กำรดนสด กำรประพนธท�ำนองขนมำอยำงฉบพลน ไมไดมกำรตระเตรยมมำกอน เปนกำรบรรเลงทแสดงออกถงอำรมณควำมรสก และควำมสำมำรถเฉพำะตวของแตละบคคล กำรอมโพรไวสไมมรปแบบหรอวธทตำยตว ทงนขนอยกบอปนสยควำมชอบและควำมถนดของแตละบคคล ถงแมวำจะมวธกำรมำกมำยเพยงใด แตทกวธตำงมพนฐำนเหมอนกน คอ ผทสนใจกำรอมโพรไวสควรมควำมช�ำนำญทำงดำนกำรปฏบตเครองดนตร รวมถงมทกษะทำงโสตทด ควรจะมควำมรทำงดำนทฤษฎดนตรดวย เพอใหสำมำรถสรำงท�ำนองไดอยำงไพเรำะไมผดเพยน ควรมควำมคดสรำงสรรคในกำรอมโพรไวส ไมยดตดกบวธกำรบรรเลงแบบเกำ มควำมกลำทดลองและหำวธกำรบรรเลงรปแบบใหม ๆ อยเสมอ เนองจำกดนตรแจสมรปแบบกำรบรรเลงหลำกหลำย แตละรปแบบมวธกำรบรรเลงและใชแนวควำมคดทแตกตำงกน ประเดนหนงทนำสนใจ คอ แนวควำมคดทวำกำรอมโพรไวสส�ำหรบดนตรแจสเปรยบเสมอน “การสอสารและการสนทนา”

1.1การเปรยบเทยบระหวางการอมโพรไวสกบการสอสารและการสนทนา1 กำรสนทนำจะประกอบดวย ผพดและผฟง บำงครงอำจมมำกกวำ 2 คน ผพดจะนกถงค�ำศพท ส�ำนวน และเรองรำวทจะน�ำมำสอสำรกบผฟง หำกผพดมควำมช�ำนำญทำงดำนภำษำ จะสำมำรถถำยทอดสงทตองกำรสอสำรออกมำเปนค�ำพดไดโดย “อตโนมต” กำรเลอกใชค�ำศพทจะเปนธรรมชำต เชนเดยวกบกำรอมโพรไวสในวงดนตรแจส บำงครงกอำจมผบรรเลงมำกกวำ 2 คน ผบรรเลงเดยว (Soloist) จะเปนเสมอนผพด และผบรรเลงรวมคนอน (Accompanist) เปนเสมอนผฟง หำกผบรรเลงเดยวมควำมช�ำนำญจะสำมำรถอมโพรไวสไดโดย “อตโนมต” ไมมควำมกงวลใด ๆ กำรสนทนำในบำงครงผพดจะพดโดย “ไมไดมกำรตระเตรยม” ไวลวงหนำ หวขอกำรสนทนำอำจขนอยกบสงทผพดก�ำลงนกคดอยในขณะนน ส�ำหรบกำรบรรเลงดนตรแจสในบำงครงก “ไมมกำรตระเตรยม” บทเพลงไวลวงหนำเชนกน กำรสนทนำทดไมใชกำรพดอยฝำยเดยว ผพดทดควรเปดโอกำสใหผฟงพดโตเถยงหรอแสดงควำมคดเหน เชนเดยวกบกำรอมโพรไวส ผบรรเลงรวมทกคนจะสำมำรถบรรเลงโตตอบกนไดอยำงอสระ มนษยทกคนเรยนรวธกำรพดจำก “กำรฟง” เปนอนดบแรก หลงจำกนนจงหดออกเสยง ฝกพดตำมค�ำพดทไดยน ตอจำกนนจงหดน�ำค�ำศพทตำง ๆ มำรอยเรยงใหเปนประโยค และเมอไดพฒนำทกษะพนฐำนทกอยำงแลว จงเรมศกษำหลกไวยำกรณ และวธกำรเขยนหนงสอตำมล�ำดบ ส�ำหรบกำรศกษำดนตรแจสนน นกเรยนกเปนเสมอนเดกเรมฝกพด จงควรเรมศกษำโดย “กำรฟง” ดนตรแจสใหมำกทสด เลอกฟงผลงำนกำรบรรเลงของนกดนตรคนส�ำคญทไดรบกำรยอมรบ จำกนนจงเรมฝกบรรเลงเลยนแบบท�ำนองอมโพรไวสของนกดนตรเหลำนน ตอมำใหน�ำท�ำนองเหลำนนมำดดแปลงและสรำงเปนประโยคของตนเอง ควบคไปกบกำรพฒนำเทคนคกำรบรรเลงเครองดนตรของตนเองใหช�ำนำญ และศกษำทฤษฎดนตร รวมถงวธกำรประพนธเพลงตำมล�ำดบ กำรหดพดเบองตนนยมใชวธกำรฝกดวยกำรจ�ำเปนค�ำหรอเปนประโยคสน ๆ เพอใหผพดสำมำรถน�ำมำใชสอสำรไดโดยทนท เชน กำรฝกพดประโยคทกทำยตำง ๆ เปนตน ประโยคเหลำนเปนเหมอน “ประโยคส�าเรจรป” ผพดสำมำรถน�ำมำใชสอสำรไดโดยไมตองรถงหลกไวยำกรณ ส�ำหรบกำรอมโพรไวสกมท�ำนองสน ๆ ทมลกษณะคลำยกบประโยคส�ำเรจรป เชนกน เรยกประโยคสน ๆ เหลำนนวำ “ลค (Lick)”

1. ธรช เลำหวระพำนช, “แนวควำมคดพนฐำนของบทสนทนำและกำรอมโพรไวสในดนตรแจส,” วารสารดนตรรงสต 11, ฉบบท 1 (มกรำคม-มถนำยน 2559):

19-32.

113

Elements of Jazz





2. จงหวะในดนตรแจส (Jazz Rhythm) รำกฐำนของดนตรแจสมำจำกดนตรของชำวแอฟรกน ซงเปนดนตรทมเอกลกษณโดดเดนทำงดำนจงหวะ ซงมกำรใชจงหวะทซบซอน อทธพลทำงจงหวะทดนตรแจสรบมำจำกชำวแอฟรกน คอ กำรใชจงหวะขด (Syncopation) สำมำรถสรปควำมหมำยของจงหวะขดแบบงำย ๆ ไดวำ จงหวะขด คอ กำรบรรเลงเนนจงหวะ (Accentuation) ทไมเปนธรรมชำต หรอกำรบรรเลงเนนเสยงบนจงหวะทปกตจะไมบรรเลงเนนเสยง ส�ำหรบกำรบรรเลงจงหวะขดมกจะบรรเลงกอนหรอหลงจงหวะตก (Downbeat) วธกำรบรรเลงจงหวะขดแบบงำย ๆ คอ กำรบรรเลงในจงหวะยก (Upbeat) ดนตรแจสจะบรรเลงโดยใชจงหวะขดเสมอ ตงแตเรมตนจนจบบทเพลง เชน ในกำรบรรเลงท�ำนองหลก (Melody) มกจะมกำรดดแปลงสดสวนจงหวะไมใหเหมอนกบท�ำนองตนฉบบ ทงนเพอชวยใหกำรบรรเลงท�ำนองหลกมควำมนำสนใจมำกขน ไมซ�ำซำกจ�ำเจ ดงตวอยำงท 1 ซงแสดงกำรใชจงหวะขดในกำรดดแปลงท�ำนองตนฉบบบทเพลง There Will Never Be Another You ประพนธโดย Harry Warren (ค.ศ.1893-1981)

ตวอยางท 1 การดดแปลงท�านองตนฉบบโดยใชจงหวะขด

เนองจำกนกดนตรแจสนยมบรรเลงจงหวะขดเปนอยำงมำก ไมวำจะบรรเลงบทเพลงชำหรอเรว กำรท�ำซ�ำ ๆ เปนประจ�ำอยำงยำวนำนสงผลใหเกดรปแบบจงหวะชนดหนงทเรยกวำ จงหวะสวง (Swing) เปนเรองยำกหำกจะพดอธบำยวำจงหวะสวงเปนอยำงไร เพรำะดนตรแจสเปนดนตรทมอำรมณควำมรสกเปนสวนส�ำคญ จงหวะสวงจงเปนรปแบบจงหวะทผสมผสำนควำมรสกของผบรรเลงเขำไปดวย นกดนตรแตละคนจะบรรเลงจงหวะสวงไมเหมอนกน ซงไมมใครถกหรอผด เชน คนผวสจะบรรเลงจงหวะสวงทแขงแรงดดน แตคนผวขำวกลบบรรเลงจงหวะสวงทมเสยงนมนวลกวำ จงหวะสวง คอ รปแบบจงหวะทก�ำเนดมำจำกดนตรแจส เปนกำรบรรเลงจงหวะแกวง ไมตรงจงหวะ คำควำมยำวของโนตสำมำรถยดหยนได ไมมรปแบบทถกตองตำยตว ใหควำมรสกหนวงและโยน สดสวนโนตและกำรบรรเลงเนนจะขนอยกบควำมรสกของผบรรเลงแตละคน ใชโนตเขบตหนงชน (Eighth Note) เปนโนตพนฐำน สำมำรถอธบำยถงวธกำรบรรเลงจงหวะสวงบนโนตเขบตหนงชนไดพอสงเขปวำ หำกตองกำรบรรเลงจงหวะสวงบนโนตเขบตหนงชน 1 จงหวะ (จะมโนตเขบต 2 ตว) ใหคดวำเปนกำรบรรเลงโนตสำมพยำงค (Triplet) 1 จงหวะ (จะมโนตเขบต 3 ตว) ทมเครองหมำยโยงเสยง (Tie) อยทโนตตวท 1-2 จะท�ำใหเหลอโนต 2 ตว ซงคำควำมยำวเสยงของโนตทง 2 ตว จะไมเทำกน โนตตวแรกจะมคำควำมยำวเสยงเทำกบ 2/3 จงหวะ โนตตวหลงทมคำควำมยำวของเสยงเทำกบ 1/3 จงหวะ และกำรบรรเลงจงหวะสวงมกจะบรรเลงเนนทโนตตวหลงดวยเสมอ ดงนนเมอนกดนตรแจสเหนกำรบนทกโนตทเปนโนตเขบตหนงชน พวกเขำจะบรรเลงออกมำเปนจงหวะสวงแบบทไดอธบำยไวขำงตนโดยอตโนมต (ตวอยำงท 2)

ตวอยางท 2 การบนทกโนตและการบรรเลงบนจงหวะสวง

ไมมใครจะสำมำรถเขำใจและบรรเลงจงหวะสวงไดอยำงถกตองภำยในวนเดยว กำรท�ำควำมเขำใจจงหวะสวงตองใชเวลำคอนขำงมำก ผบรรเลงตองศกษำโดยใชวธกำรฟง คอย ๆ ซมซบควำมรสกและวธกำรบรรเลงจำกนกดนตรผยงใหญทงหลำยใหมำกทสด พยำยำมบรรเลงเลยนแบบนกดนตรตนแบบเหลำนน ฝกฝนเปนประจ�ำอยำงตอเนอง จนสำมำรถบรรเลงท�ำนองตำง ๆ ใหเปนจงหวะสวงไดโดยไมมควำมกงวลวำจะตองดดแปลงคำโนตหรอตองบรรเลงเนนเสยงอยำงไร

114

Elements of Jazz





3. ส�าเนยงดนตรแจส (Jazz Sound) สงแรกทท�ำใหผฟงเกดควำมสนใจและประทบใจเมอไดฟงดนตรแจสไมใชเทคนคหรอวธกำรอมโพรไวสของนกดนตร ไมวำนกดนตรจะใชวธกำรอมโพรไวสทซบซอนมำกเพยงใด ผฟงสวนใหญไมเขำใจวำนกดนตรใชเทคนคอะไรในกำรสรำงท�ำนองบำง สงทดงดดท�ำใหผฟงสนใจดนตรแจส คอ วธกำรใชเสยงทเปนเอกลกษณเฉพำะบคคลของนกดนตรแจส เอกลกษณทำงกำรผลตเสยงทแตกตำงของดนตรแจสจงเปนเสนหทชกจงใหผฟงชนชอบและหลงใหลในดนตรแจส โดยเฉพำะวธกำรใชสมเสยงทผดเพยนออกจำกเสยงแบบมำตรฐำน บำงโนตเพยนต�ำ บำงโนตเพยนสง โนตทผดเพยนเหลำนนไดรบค�ำนยำมเรยกวำ บลสโนต (Blues Note) ซงสนนษฐำนวำ บลสโนตอำจจะเกดจำกกำรรองหรอบรรเลงดนตรทผดเพยนของนกดนตรผวสในอดต เนองจำกนกดนตร เหลำนนเปนชนชนกรรมำชพ จงไมไดรบกำรศกษำทำงดนตรอยำงถกตอง รวมถงกำรใชเครองดนตรทไมมคณภำพดวย กำรคดคนหำเสยงหรอส�ำนวนกำรบรรเลงทเปนเอกลกษณของนกดนตรแตละบคคลเปนสงทท�ำใหดนตรแจสแตกตำงจำกดนตรประเภทอน กำรผลตเสยงของดนตรแจสไมมกำรตงมำตรฐำนวำเสยงแบบใดเปนเสยงทด นกดนตรแจสสำมำรถสรำงสรรคเสยงของตนเองไดโดยไมมขอจ�ำกด ทกอยำงขนอยกบควำมพงพอใจของแตละบคคล อกทงดนตรแจสไมมขอจ�ำกดทำงเครองดนตร นกดนตรจะน�ำเครองดนตรชนดใดมำใชบรรเลงกได ทงนยงรวมถงเสยงของมนษยดวย ดนตรแจสถอวำเสยงของมนษยเปนเสมอนเครองดนตรชนดหนง ทสำมำรถแสดงออกและถำยทอดควำมรสกไดดทสด ฉะนนนกรองแจสทดจะเปรยบตวเองเสมอนเครองเปำ จะฝกฝนทกอยำงใหเหมอนกบผบรรเลงเครองเปำ กำรเปลงเสยงของนกรองหรอกำรผลตเสยงจำกเครองดนตรจะมควำมเปนธรรมชำต ไมมกฎเกณฑตำยตว นกรองและนกดนตรสำมำรถใชโทนเสยงแบบหนำ โปรงบำง นมนวล กระดำง ฯลฯ ไดตำมควำมตองกำร และอำจใชเสยงเออน เสยงค�ำรำม เสยงสะอน เสยงออดออน เสยงแหบพรำ เสยงในล�ำคอ เสยงขนจมก ฯลฯ อยำงไรกได ดวยเหตนเองท�ำใหเสยงหรอส�ำเนยงกำรบรรเลงของนกดนตรแจสแตละคนไมเหมอนกน

4. เสยงประสานดนตรแจส (Jazz Harmony) แททจรงแลวดนตรแจสไมไดคดคนหลกกำรทำงดำนเสยงประสำนขนเอง ไมวำจะเปนทำงดำนทฤษฎหรอดำนกำรด�ำเนนคอรดรปแบบตำง ๆ (Chord Progression) ดนตรแจสไดรบอทธพลมำจำกดนตรคลำสสกทงสน แตสงทนกดนตรแจสท�ำคอ น�ำหลกกำรทฤษฎเหลำนนมำประยกตและคดคนหำวธกำรน�ำมำใชบรรเลงรปแบบใหม ๆ ใหมเสยงทแปลกเปนเอกลกษณเฉพำะ ไมเหมอนเดมและเหมำะสมกบรปแบบดนตรและวธกำรบรรเลงแบบแจส ส�ำหรบเสยงประสำนดนตรแจส จะใชคอรด (Chord) ทมจ�ำนวนเสยงตงแต 3-7 เสยง คอรดมหลำยประเภท แตละประเภทกใหควำมรสกทตำงกน ทงสดใสรำเรง อบอน เศรำหมอง โกรธ ฯลฯ กำรบรรเลงคอรดยงสำมำรถบรรเลงในรปแบบกำรพลกกลบ (Inversion) ไดหลำกหลำยรปแบบ แตละรปแบบใหเสยงทมควำมรสกไมเหมอนกนและมควำมเหมำะสมน�ำมำใชบนกำรด�ำเนนคอรดทตำงกนดวย ทงนขนอยกบควำมสำมำรถในกำรวำงแนวเสยง (Voicing) ของนกดนตรแตละคน กำรวำงแนวเสยงทดจะสอดคลองกบท�ำนองในแนวนอน ชวยใหท�ำนองมควำมไพเรำะนำฟงมำกยงขน กำรวำงแนวเสยงยงเปนเรองส�ำคญส�ำหรบผบรรเลงประกอบทมหนำทบรรเลงสนบสนนผบรรเลงเดยวดวย ดนตรแจสนยมเรยกกำรบรรเลงประกอบวำ กำรคอมปง (Comping) หมำยถง กำรบรรเลงเสยงประสำนอยบนกำรด�ำเนนคอรดรปแบบตำง ๆ เพอประกอบกำรบรรเลงของผบรรเลงเดยว ทงชวงบรรเลงท�ำนองหลกและชวงสรำงท�ำนองอมโพรไวส กำรบรรเลงประกอบจะท�ำให ผบรรเลงเดยวทรำบวำ สำมำรถน�ำโนตใดมำสรำงท�ำนองอมโพรไวสไดบำง ดงนนกำรบรรเลงประกอบจงเปนสงทคอยก�ำกบวธกำรบรรเลงของผบรรเลงเดยวดวย ผบรรเลงประกอบทดจะตองพยำยำมหำวธกำรวำงแนวเสยงประสำนใหสนบสนนกำรอมโพรไวสของผบรรเลงเดยว ชวยใหท�ำนองอมโพรไวสมเสยงทโดดเดน ชดเจน นำฟง ผบรรเลงประกอบจงจ�ำเปนตองศกษำกำรวำงแนวเสยงรปแบบตำง ๆ ใหมำกทสด เพอเปนทำงเลอกส�ำหรบกำรบรรเลงใหสอดคลองกบท�ำนองอมโพรไวส อกทงตองบรรเลงอยบนสดสวนจงหวะทเขำกนไดด ไมบรรเลงประกอบมำกหรอนอยจนเกนไป และไมบรรเลงจงหวะขดแยงกบกำรอมโพรไวสของผบรรเลงเดยว แตกสำมำรถบรรเลงเพอน�ำเสนอแนวควำมคดใหกบผบรรเลงเดยวได ทงนผบรรเลงประกอบตองค�ำนงอยเสมอวำหนำทหลกของตนเอง คอกำรบรรเลงสนบสนนผบรรเลงเดยว

5. สงคตลกษณและโครงสรางของดนตรแจส (Jazz Form and Structure) สงคตลกษณและโครงสรำงของดนตรแจสเปรยบเสมอนกบแบบพมพเขยว (Blueprint) หรอแผนผงโครงสรำงทวศวกรจะน�ำมำใชส�ำหรบสรำงอำคำรบำนเรอน สงคตลกษณเปนอกสงหนงทดนตรแจสน�ำมำจำกดนตรคลำสสก ในกำรบรรเลงบทเพลงแจสมำตรฐำน (Standard

115

Elements of Jazz





Jazz) นกดนตรแจสจะบรรเลงและสรำงท�ำนองอมโพรไวสอยบนสงคตลกษณรปแบบตำง ๆ อยำงเครงครด สงคตลกษณจะชวยใหผบรรเลง ทกคนสำมำรถบรรเลงไปในทศทำงเดยวกน บทเพลงแจสมำตรฐำนจะมสงคตลกษณทไมซบซอน เพอเอออ�ำนวยตอกำรอมโพรไวสชวยให ผบรรเลงจดจ�ำไดงำย และท�ำใหผฟงสำมำรถเขำถงบทเพลงไดไมยำกนก สำมำรถแบงสงคตลกษณของดนตรแจสไดดงตอไปน

5.1สงคตลกษณแบบบลส12หอง(TwelveBarBlues) สงคตลกษณแบบบลส 12 หอง ไดรบควำมนยมน�ำมำใชส�ำหรบประพนธเพลงเปนอยำงมำก โดยมกจะแบงประโยคออกเปน 3 ประโยค แตละประโยคมทงหมด 4 หอง ในกำรประพนธและกำรอมโพรไวสนยมน�ำรปแบบกำรแบงประโยคมำเปรยบเทยบกบกำรสนทนำเปนประโยคค�ำถำม-ค�ำตอบ ไดแก ประโยคท 1 (หองท 1-4) เปนประโยคค�ำถำม ประโยคท 2 (หองท 5-8) เปนประโยคค�ำถำมซ�ำอกครง และประโยคท 3 (หองท 9-12) เปนประโยคค�ำตอบ-สรป (ตวอยำงท 3)

ตวอยางท 3 สงคตลกษณแบบบลส 12 หอง และการแบงประโยค

5.2สงคตลกษณแบบAABA สงคตลกษณแบบ AABA พบมำกในบทเพลงแจสมำตรฐำนโดยเฉพำะบทเพลงรองทประพนธขนในชวง ค.ศ. 1900-1950 บทเพลงเหลำนไดรบกำรเรยกวำ The Great American Songbook เปนบทเพลงทประพนธโดยนกประพนธทมชอเสยงมำกมำย เชน George Gershwin (ค.ศ.1898-1937) Irving Berlin (ค.ศ.1888-1989) Richard Rodger (ค.ศ.1902-1979) Cole Porter (ค.ศ.1891-1964) Jerome Kern (ค.ศ.1885-1945) Victor Young (ค.ศ.1900-1956) โดยปกตสงคตลกษณแบบ AABA จะมทงหมด 32 หอง แบงออกเปนทอนละ 8 หอง ท�ำนองและกำรด�ำเนนคอรดของทอน A กบทอน B จะแตกตำงกน ทอน A จะเปนสวนหลกของบทเพลง ซงจะบรรเลงซ�ำ 3 รอบ สำมำรถเรยกวำ ทอน A1 ทอน A2 และทอน A3 ตำมล�ำดบ แตละทอนอำจจะมท�ำนองและกำรด�ำเนนคอรดแตกตำงกนไดบำง เลกนอย เชน กำรด�ำเนนคอรด 2 หองสดทำยของทอน A1 มกจะเปนกำรด�ำเนนคอรดแบบวนกลบ (Turnaround) เพอสงไปยงทอน A2 และกำรด�ำเนนคอรด 2 หองสดทำยของทอน A2 มกจะเปนกำรด�ำเนนคอรดทสงไปยงทอน B ซงอำจจะเปนกำรด�ำเนนคอรดทท�ำใหบทเพลงเกดกำรเปลยนกญแจเสยง (Modulation) เปนตน ส�ำหรบทอน B บำงครงถกเรยกวำ ทอนแยกหรอทอนเชอม (Bridge) เปนทอนทมกจะพบ กำรเปลยนกญแจเสยงอยเสมอ และชวงทำยของทอน B จะพบกำรด�ำเนนคอรดเพอเปลยนกญแจเสยงสงกลบมำหำทอน A3 (ตวอยำงท 4)

ตวอยางท 4 บทเพลง As Time Go By มสงคตลกษณแบบ AABA

116

Elements of Jazz





5.3สงคตลกษณแบบAB สงคตลกษณแบบ AB เปนสงคตลกษณทไมมกำรยอน สวนมำกจะเปนบทเพลงทไมยำว แบงออกเปน 2 ทอน มกจะมทอนละ 8 หอง ทงบทเพลงจงมเพยง 16 หอง จงสำมำรถเรยกวำ “สงคตลกษณแบบ 16 หอง” ไดเชนกน (ตวอยำงท 5)

ตวอยางท 5 บทเพลง Re-Codame มสงคตลกษณแบบ AB

5.4สงคตลกษณแบบABAC สงคตลกษณแบบ ABAC มกจะเปนบทเพลงทมทงหมด 32 หอง แบงออก 4 ทอน ทอนละ 8 หอง โดยสำมำรถแบงออกเปนทอนใหญได 2 ทอน คอ ทอน AB และทอน AC เมอวเครำะหบทเพลงแลวจะพบวำ ในบำงบทเพลงทอน B กบ ทอน C จะมท�ำนองและกำรด�ำเนนคอรดทคลำยกน สวนมำกจะแตกตำงกนทชวงทำยของทอน (ตวอยำงท 6) แตในบำงบทเพลงกพบวำ ทอน B กบทอน C มท�ำนองและ กำรด�ำเนนคอรดไมคลำยกนเลย (ตวอยำงท 7)

ตวอยางท 6 บทเพลง There Will Never Be Another You มสงคตลกษณแบบ ABAC ททอน B กบทอน C มการด�าเนนคอรดคลายกน

117

Elements of Jazz





ตวอยางท 7 บทเพลง Green Dolphin Street มสงคตลกษณแบบ ABAC ททอน B กบทอน C มการด�าเนนคอรดไมคลายกน

5.5สงคตลกษณแบบAAB สงคตลกษณแบบ AAB เปนสงคตลกษณทไมคอยไดรบควำมนยมมำกนก บทเพลงจะแบงออก 3 ทอน แตละทอนจะมจ�ำนวนหองเทำใดกได บำงบทเพลงมทอนละ 8 หอง บำงบทเพลงมทอนละ 16 หอง กำรบรรเลงบทเพลงทมสงคตลกษณแบบ AAB มกจะท�ำใหผบรรเลงสบสนและบรรเลงผดทอนไดงำย เนองจำกผบรรเลงจะเคยชนกบกำรบรรเลงบทเพลงทมสงคตลกษณแบบ AABA มำกกวำ ดงนน ขณะอมโพรไวสตองค�ำนงถงทอนใหดเพรำะมกจะบรรเลงทอน A เกนเสมอ (ตวอยำงท 8)

ตวอยางท 8 บทเพลง Song for My Father มสงคตลกษณแบบ AAB

5.6สงคตลกษณแบบABA สงคตลกษณแบบ ABA เปนสงคตลกษณทไมคอยไดรบควำมนยมเชนกน มทงหมด 2 ทอน จ�ำนวนหองในแตละทอนมกจะมำกกวำสงคตลกษณอน ๆ เชน ทอน A มจ�ำนวน 16 หอง และทอน B มจ�ำนวน 16 หอง เปนตน ทงบทเพลงจะมทงหมด 48 หอง ซงมควำมยำวมำกกวำสงคตลกษณรปแบบอน (ตวอยำงท 9)

118

Elements of Jazz





ตวอยางท 9 บทเพลง Invitation มสงคตลกษณแบบ ABA

5.7สงคตลกษณแบบอสระ(ThroughComposedForm) สงคตลกษณแบบอสระเปนสงคตลกษณทไมมกำรซ�ำทอนเลย มกจะมจ�ำนวนทอนตงแต 3 ทอนขนไป โดยสวนมำกจะมทอนละ 8 หอง เชน สงคตลกษณแบบ ABCD เปนตน (ตวอยำงท 10)

ตวอยางท 10 บทเพลง Stella by Starlight มสงคตลกษณแบบ ABCD

5.8สงคตลกษณแบบอนๆ นอกจำกสงคตลกษณรปแบบตำง ๆ ทกลำวมำทงหมดแลว ยงมบทเพลงจ�ำนวนหนงทไมสำมำรถจ�ำแนกรปแบบสงคตลกษณได เนองจำกมจ�ำนวนหองทแปลกแตกตำงจำกบทเพลงอน เชน บทเพลงทมจ�ำนวน 10 หอง หรอ 11 หอง เปนตน (ตวอยำงท 11)

ตวอยางท 11 บทเพลง Peace มสงคตลกษณแบบ 10 หอง

5.9โครงสรางดนตรแจส เพอชวยใหผบรรเลงทกคนสำมำรถบรรเลงไปในทศทำงเดยวกน นกดนตรแจสจะบรรเลงและอมโพรไวสโดยอำศยสงคตลกษณเปน

119

Elements of Jazz





กรอบเสมอ ผบรรเลงจะสรำงท�ำนองอยบนสงคตลกษณวนไปเรอย ๆ จ�ำนวนกรอบกได ตำมแตควำมตองกำรและควำมสำมำรถของผบรรเลง นกดนตรแจสนยมเรยกจ�ำนวนรอบวำ คอรส (Chorus) กำรบรรเลงวนอยบนสงคตลกษณไปเรอย ๆ แบบน ท�ำใหเกดโครงสรำงของบทเพลงขน ยงมกำรบรรเลงวนหลำยรอบมำกขน หรอมผบรรเลงเดยวเพมขน โครงสรำงบทเพลงกจะขยำยใหญตำมไปดวย โดยพนฐำนกำรบรรเลงดนตรแจสมำตรฐำนจะมโครงสรำงเพลงดงตอไปน

แผนผงท 1 โครงสรางบทเพลงแจสมาตรฐาน

1. ทอนบทน�ำ (Introduction/ Intro) คอ กำรบรรเลงเกรนน�ำกอนเขำบทเพลง ไมไดเปนสวนหนงของสงคตลกษณแตเปนทอนทเพมขนมำ จะมจ�ำนวนหองเทำใดกไดตำมควำมตองกำรของผบรรเลง ในเบองตนนยมน�ำกำรด�ำเนนคอรดชวงทำยของบทเพลงมำใชเปนทอนบทน�ำ หรออำจจะใชกำรด�ำเนนคอรดแบบวนกลบหรอกำรบรรเลงคอรดวนซ�ำ (Vamp) กไดเชนกน 2. ทอนท�ำนองหลก คอ ท�ำนองและกำรด�ำเนนคอรดทประพนธอยบนสงคตลกษณรปแบบตำง ๆ เปนบทประพนธทเสรจสมบรณแลว ท�ำนองหลกจะท�ำใหผฟงสำมำรถจดจ�ำบทเพลงนน ๆ ได ส�ำหรบกำรบรรเลงทอนท�ำนองหลก หำกบทเพลงมท�ำนองหลกสนจะบรรเลง 2 รอบ เชน บทเพลงทมสงคตลกษณแบบบลส และสงคตลกษณแบบ 16 หอง เปนตน แตหำกบทเพลงทมท�ำนองหลกยำวกจะบรรเลงรอบเดยว นกดนตรแจสนยมเรยกท�ำนองหลกวำ “Head” 3. ทอนอมโพรไวส คอ ทอนทเปดโอกำสใหนกดนตรบรรเลงเพอแสดงควำมสำมำรถของตนเองอยำงเตมท โดยใชวธกำรอมโพรไวสอยบนสงคตลกษณของบทเพลงนน ๆ ผบรรเลงเดยวจะสรำงท�ำนองอมโพรไวส กรอบกได และในหนงบทเพลงจะมผบรรเลงเดยวกคนกได 4. ทอนท�ำนองหลก (จบ) คอ กำรบรรเลงท�ำนองหลกอกครงหลงจำกทผบรรเลงเดยวทกคนอมโพรไวสจบ เพอแสดงใหผฟงทรำบวำก�ำลงจะจบบทเพลง จ�ำนวนรอบทบรรเลงมกจะเทำกบกำรบรรเลงทอนท�ำนองหลกในชวงตนบทเพลง นกดนตรแจสนยมเรยกกำรบรรเลงท�ำนองหลกตอนทำยเพลงวำ “Head Out” 5. ทอนจบ (Ending) คอ กำรบรรเลงสงทำย ไมไดเปนสวนหนงของสงคตลกษณ เปนทอนทเพมขนมำ จะมจ�ำนวนหองเทำใดกไดตำมควำมตองกำรของผบรรเลง ในเบองตนนยมน�ำกำรด�ำเนนคอรดแบบวนกลบหรอกำรบรรเลงคอรดวนซ�ำมำใชส�ำหรบทอนจบ ทอนจบจะมเสยงดงหรอเบำอยำงไรกได 6. ทอนบรรเลงคน (Interlude) คอ ท�ำนองสน ๆ ทประพนธขนส�ำหรบบรรเลงคนระหวำงทอนตำง ๆ ไมไดเปนสวนหนงของ สงคตลกษณ สำมำรถน�ำทอนบรรเลงคนมำไวชวงใดของบทเพลงกได เชน น�ำมำใชคนในทอนอมโพรไวสระหวำงผบรรเลงเดยวคนท 1 กบผบรรเลงเดยวคนท 2 เปนตน 7. ทอนผลดกนบรรเลงเดยว (Trade) คอ ทอนทผบรรเลงทกคนจะผลดกนบรรเลงเพอแลกเปลยนแนวควำมคด มกจะเปนกำรบรรเลงทท�ำใหผฟงรสกเหมอนกำรประชนระหวำงผบรรเลงดวยกน สำมำรถน�ำทอนผลดกนบรรเลงเดยวมำไวชวงใดของบทเพลงกได โดยปกตนยมน�ำมำบรรเลงตอจำกทอนอมโพรไวส กำรบรรเลงทอนนจะเรยงล�ำดบผบรรเลงตำมทอนอมโพรไวส ผบรรเลงเดยวคนท 1 จะเรมบรรเลงกอน จำกนนจงตำมดวยผบรรเลงเดยวคนท 2, 3, 4 … ตำมล�ำดบ นอกจำกนนกดนตรแจสยงนยมใชทอนผลดกนบรรเลงเดยวส�ำหรบเปดโอกำสใหผบรรเลงกลองชดไดแสดงควำมสำมำรถทำงกำรอมโพรไวส ซงจะเปนกำรบรรเลงสลบกนระหวำงผบรรเลงเดยวทงหมดกบผบรรเลงกลองชด กำรบรรเลงทอนผลดกนบรรเลงเดยวยงคงบรรเลงอยบนสงคตลกษณเสมอ มกจะเปนกำรบรรเลงสลบกนคนละ 4 หรอ 8 หอง เชน กำรบรรเลงทอนผลดกนบรรเลงเดยว 4 หอง (Trade 4) ระหวำงผบรรเลงเดยวกบผบรรเลงกลองชด บนสงคตลกษณแบบบลส 12 หอง สำมำรถอธบำยไดวำ หองท 1-4 จะบรรเลงโดยผบรรเลงเดยวคนท 1 หองท 5-8 บรรเลงโดยผบรรเลงกลองชด หองท 9-12 บรรเลงโดยผบรรเลงเดยวคนท 2 (กรณมผบรรเลงเดยวมำกกวำ 1 คน) หลงจำกบรรเลงรอบท 1 จบ กจะวนกลบไปยงหองท 1 อกครง โดยทหองท 1-4 จะบรรเลงโดยผบรรเลงกลองชด หองท 5-8 บรรเลงโดยผบรรเลงเดยว และหองท 9-12 บรรเลงโดยผบรรเลงกลองชด เปนตน (ตวอยำงท 13)

120

Elements of Jazz





ตวอยางท 13 แสดงทอนผลดกนบรรเลงเดยว 4 หอง ระหวางผบรรเลงเดยวกบผบรรเลงกลองชดบนสงคตลกษณแบบบลส 12 หอง จ�านวน 2 รอบ

องคประกอบของดนตรแจสทกลำวมำทงหมดน เปนองคประกอบทพบในบทเพลงแจสมำตรฐำน และเปนเพยงประเดนพนฐำนส�ำหรบดนตรแจสเทำนน ยงมประเดนยอยตำง ๆ อกมำกทผสนใจควรศกษำคนควำเพมเตม เชน ในประเดนเรองกำรอมโพรไวส ผบรรเลงควรท�ำควำมเขำใจวำดนตรแจสมหลำยรปแบบ แตละรปแบบกมวธกำรอมโพรไวสทไมเหมอนกน เชน ดนตรนวออรลนแจส (New Orleans Jazz) กบดนตรฮำรดบอป (Hard Bop) หำกเปรยบเทยบวธกำรบรรเลงจะพบวำดนตรแจสทง 2 แบบ มวธบรรเลงทแตกตำงกนอยำงมำก ทงวธกำรอมโพรไวส กำรใชส�ำเนยงโทนเสยง กำรใชสดสวนจงหวะ รวมถงเสยงประสำนตำง ๆ กมควำมซบซอนมำกนอยไมเทำกน ทำงดำนสงคตลกษณและโครงสรำงบทเพลงกเชนกน หำกศกษำดนตรฟรแจส (Free Jazz) จะพบวำ เปนดนตรทไมไดบรรเลงอยบนสงคตลกษณหรอโครงสรำงใด ๆ เลย ดงนน บทควำมวชำกำรเรององคประกอบของดนตรแจส จงเปนเพยงจดเรมตนส�ำหรบผทสนใจจะศกษำดนตรแจสเทำนน

บรรณานกรม

ณชชำ พนธเจรญ. พจนานกรมศพทดรยางคศลป. พมพครงท 4. กรงเทพมหำนคร: ส�ำนกพมพเกศกะรต, 2554._____________. สงคตลกษณและการวเคราะห. พมพครงท 4. กรงเทพมหำนคร: ส�ำนกพมพเกศกะรต, 2551.ธรช เลำหวระพำนช. “แนวควำมคดพนฐำนของบทสนทนำและกำรอมโพรไวสในดนตรแจส.” วารสารดนตรรงสต 11, ฉบบท 1 (มกรำคม-มถนำยน 2559): 19-32.Aebersold, Jamey. Vol. 1 How to Play and Improvise Jazz. 6th ed. New Albany, IN: Jamey Aebersold, 1992.Levine, Mark. The Jazz Theory Book. Petaluma, CA: Sher Music, 1995.Reeves, Scott D. Creative Beginnings An Introduction to Jazz Improvisation. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, 1997.

Elements of Jazz องค์ประกอบดนตรีแจ๊ส - ThaiJO

Documents