E-mail : kpvalc@gmail · E-mail : [email protected] ปีที่พิมพ์ 2561 พิมพ์ครั้งที่ ครั้งที่ 1 จ านวน 11,500 เล่ม

ชอหนงสอ แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสราISBN 978-616-11-3640-6

ทปรกษา 1. นายแพทยเจษฎา โชคด�ารงสข ปลดกระทรวงสาธารณสข 2. นายแพทยมรต จรเศรษฐสร รองปลดกระทรวงสาธารณสข 3. นายแพทยโอภาส การยกวนพงศ รองปลดกระทรวงสาธารณสข 4. นายแพทยสวรรณชยวฒนายงเจรญชย อธบดกรมควบคมโรค 5. นายแพทยพศษฐศรประเสรฐ ผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขเขตสขภาพท5 6. นายแพทยขจรศกด แกวจรส รองอธบดกรมควบคมโรค 7. นายแพทยหมอมหลวงสมชายจกรพนธ ทปรกษากรมสขภาพจต 8. นายแพทยธรพงศ ตนาค ผอ�านวยการกองบรหารการสาธารณสข 9. นายแพทยธรณนทร กองสข ผอ�านวยการโรงพยาบาลสวนปรงเชยงใหม 10.นายแพทยสรายทธบญชยพานชวฒนา ผอ�านวยการสถาบนบ�าบดรกษา และฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน 11.ศาสตราจารยดร.พญ.สาวตรอษณางคกรชย ผอ�านวยการศนยวจยปญหาสรา

บรรณาธการ แพทยหญงพนธนภากตตรตนไพบลย สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทรเชยงใหมกรมสขภาพจต

คณะผจดท�า 1. นายแพทยนพนธชนานนทเวช ผอ�านวยการส�านกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล 2. แพทยหญงพนธนภากตตรตนไพบลย สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทรเชยงใหม 3. นายแพทยเทอดศกดเดชคง ทปรกษากรมสขภาพจต 4. ดร.หรรษาเศรษฐบปผา คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม 5. นายแพทยปรทรรศศลปกจ รองผอ�านวยการโรงพยาบาลสวนปรงเชยงใหม 6. นายแพทยอครพลครศาสตรา รองผอ�านวยการกองบรหารการสาธารณสข 7. นางสาวจรยอสาหะ รองผอ�านวยการส�านกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล 8. แพทยหญงภทรนทรชมภค�า สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน 9. นางวมลลกขณาภชนชช สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน 10.นายกงจกร สอนลา สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน 11.นางสาวสนนทจ�ารญสวสด แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.) 12.นางสาวอมรเรขตงจตร ส�านกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล 13.นางสาวมณรตนยนด ส�านกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล 14.นางสาวจราภรณนกหงษ ส�านกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล 15.นางอจฉรา วไลสกลยง กองบรหารการสาธารณสข 16.นางจอมขวญ รงโชต กองบรหารการสาธารณสข

จดท�าโดย คณะอนกรรมการพจารณาดานการบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผตดเครองดมแอลกอฮอล 88/21หม4ถนนตวานนทต.ตลาดขวญอ.เมองจ.นนทบร11000 โทรศพท/โทรสาร025903032 E-mail : [email protected]ปทพมพ 2561พมพครงท ครงท1จ�านวน 11,500เลมพมพท ส�านกพมพอกษรกราฟฟคแอนดดไซน

1แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา

ค�าน�า

การดมสราเปนปจจยเสยงส�าคญตอทงสขภาพกายและสขภาพจต พฤตกรรมการดมทกอใหเกดความเสยงหรออนตรายมไดหลายลกษณะตงแตการดมหนกทกวนดมจนเมาบอยๆดมจนเกดปญหาสขภาพกายหรอสขภาพจตหรอดมจนตดสราพฤตกรรมการดมดงกลาวกอใหเกดปญหาตอตวผดมเองทงยงมผลกระทบตอครอบครวสงคมท�าใหเกดอบตเหตพการบาดเจบหรอเสยชวตกอนวยอนควร เปนเหตใหสถานพยาบาลทกระดบตองรบภาระการดแลในระบบสขภาพเพมขน นอกจากน การดมสรายงสงผลกระทบตอโรคหลกทเจบปวยท�าใหอาการก�าเรบรนแรงหรออาการแยลงและสรายงเปนสารเสพตดทมผนยมใชมากทสดอกทงการดมสราเปนปจจยเสยงอนดบหนงของการสญเสยปสขภาวะของประชากรชายในประเทศไทย ดงนนเพอทจะลดความเสยงและจ�ากดขนาดความรนแรงของปญหาในกลมผบรโภคและผไดรบผลกระทบจากการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลแนวทางปองกนและควบคมปญหาดงกลาวขางตนคอการคดกรองเพอคนหาผทมปญหาการดมสราการประเมนและการวนจฉยอยางถกตองรวมทงใหการดแลรกษาทเหมาะสมแกผทมปญหาการดมสราตามระดบความรนแรงอยางเหมาะสมจงมความจ�าเปนทระบบบรการสาธารณสขตองมองคความรในการคดกรองบ�าบดรกษาฟนฟสภาพและการตดตามผมปญหาการดมสราอยางเปนระบบไดมาตรฐานและมคณภาพ คณะอนกรรมการพจารณาดานการบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผตดเครองดมแอลกอฮอลโดยคณะท�างานจากกรมควบคมโรคกรมสขภาพจตกรมการแพทยและส�านกบรหารการสาธารณสขกระทรวงสาธารณสขจงไดจดท�า“แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา” ซงผานความเหนชอบจากคณะอนกรรมการพจารณาดานการบ�าบดรกษาฯเมอวนท24พฤศจกายน2560และคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอลเมอวนท13ธนวาคม2560แนวปฏบตฯดงกลาวประกอบดวย4ชดไดแกชดท1:การคดกรองปญหาการดมสราและการใหค�าแนะน�าปรกษาเบองตน(การบ�าบดแบบสน)ชดท2:การดแลบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสราชดท3:การดแลเชงรกในชมชนส�าหรบผตดสรา:โปรแกรมใกลบานสมานใจ (PACTModel) และชดท 4 : การดแลชวยเหลอผมปญหาการดมสรา โดยอาสาสมครสาธารณสขเพอเปนเครองมอในการดแลผมปญหาการดมสรา(ทมไดจ�ากดเฉพาะผตดสราเทานนแตยงหมายรวมถงผดมแบบอนตรายและดมแบบเสยง)ซงตองมการด�าเนนการทงระบบเพอลดอนตรายจากปญหาดงกลาวดงนนการดแลชวยเหลอผมปญหาการดมสราจงควรมการด�าเนนงานในสถานบรการสขภาพทกระดบตงแตระดบสอ.PCU.รพ.สต.รพช.รพท.รพศ.ดวยวธการดแลทมประสทธผลเรมตงแตคนหาปญหาในระยะแรกและใหการดแลตดตามใกลชดตอเนองในชมชนโดยใชแนวทางเชงรก ในการสรางความเขมแขงใหกบระบบบรการสขภาพเพอเฝาระวงคดกรองดแลชวยเหลอรกษาและตดตามผมปญหาการดมสราตามระดบความรนแรงของปญหาเนองจากเปนการดแลสขภาพแบบองครวมสามารถเชอมโยงและบรณาการไปพรอมกนได สดทายน คณะท�างานหวงเปนอยางยงวา“แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพ ผมปญหาการดมสรา”ฉบบนจะกอใหเกดประโยชนเพอเสรมสรางความรและทกษะในการคดกรองบ�าบดรกษาฟนฟสภาพและการตดตามผมปญหาการดมสรา โดยเปนเครองมอใหผปฏบตงานทชวยใหผมปญหาการดมสราไดรบการดแลรกษาทมคณภาพ จากสถานบรการสขภาพตามขดความสามารถของสถานบรการแตละระดบตอไป คณะท�างาน กมภาพนธ2561

2 แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา


สารบญ

ค�าน�าภาพรวม“แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา”

ชดท1การคดกรองปญหาการดมสราและการใหค�าแนะน�าปรกษาเบองตน (การบ�าบดแบบสน) 1.1บทน�า

1.2 วตถประสงค

1.3 หนวยบรการสขภาพ

1.4 กลมเปาหมายประชากร

1.5 ผใหบรการ

1.6 กจกรรมบรการ

� แนวปฏบตกจกรรมบรการ

� การลงบนทกขอมลการคดกรองปญหาการดมสราและการบ�าบดแบบสน

ในสถานบรการระบบสาธารณสข

1.7 เครองมอทใช

1.8 ตวชวดผลลพธ

เอกสารอางอง

ชดท2การดแลบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา 2.1บทน�า









หนา

15

9

11

12

12

12

12

13

14

19

19

24

26

2729

30

30

30

30

30

45

45

47


สารบญ

ชดท3การดแลเชงรกในชมชนส�าหรบผตดสรา:โปรแกรมใกลบานสมานใจ (PACTModel) 3.1บทน�า









ชดท4การดแลชวยเหลอผมปญหาการดมสราโดยอาสาสมครสาธารณสข

4.1 เกรนน�า

� อสม.คณคอคนส�าคญ

� อสม.คณสามารถสรางการเปลยนแปลงได

� ขอกงขา

4.2 บทบาทของอาสาสมครสาธารณสข

4.3 ใครคอกลมเปาหมาย

4.4 ท�าอยางไร

� การใหความรทวไปและสรางความตระหนกใหกบประชาชน

� การแนะน�าใหลดละเลกดมสราโดยการสรางแรงจงใจ

� การเฝาระวงและสงตอผมปญหาการดมสราทมปญหารนแรง

หรอมภาวะฉกเฉน

� การตดตามดแลผมปญหาการดมสราในชมชนอยางตอเนอง

รวมกบบคลากรสขภาพ


55

57

58

58

58

58

59

61

61

62

6365

66

66

66

68

68

68

68

69

70

72

74


ภาพรวม “แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา”

ขอเทจจรง

การดมสราเปนปจจยเสยงส�าคญตอทงสขภาพกายและสขภาพจต พฤตกรรมการดมทกอใหเกด

ความเสยงหรออนตรายมไดหลายลกษณะตงแตการดมหนกทกวนดมจนเมาบอยๆดมจนเกดปญหาสขภาพ

กายหรอสขภาพจตหรอดมจนตดสราพฤตกรรมการดมดงกลาวกอปญหาทงตอตวผดมเอง ครอบครวและ

สงคมเปนสาเหตส�าคญทท�าใหเกดปญหาสมพนธภาพเกดอบตเหตพการบาดเจบตองนอนโรงพยาบาลหรอ

เสยชวตกอนวยอนควร การดมสราสงผลใหเกดปญหาการสญเสยทางเศรษฐกจอยางมากในหลายสงคมทวโลก1

สะทอนไดจากขอมลรายงานภาระโรคและการบาดเจบของประชากรไทย25572พบวาการเสพตดเครองดม

ทมแอลกอฮอลกอใหเกดการสญเสยปสขภาวะจากภาวะบกพรองทางสขภาพ (Years Lost due to

Disability) เปนอนดบหนงในเพศชาย โดยเฉพาะในชวงวยรนและวยผใหญตอนตน ซงเปนก�าลงส�าคญ

ของชาตในอนาคต

จากผลการส�ารวจปญหาสขภาพจตในคนไทย3 พบคนไทยอาย 18 ปขนไปทมความผดปกต

พฤตกรรมการดมสราหรอalcoholusedisorders2.7ลานคนโดยเปนผดมแบบอนตราย(alcoholabuse)

1.8ลานคนและเปนผดมแบบตด(alcoholdependence)9แสนคนแตในจ�านวนนเขารบบรการสขภาพ

จากฐานระบบ43แฟมของกระทรวงสาธารณสขในปพ.ศ. 25594 เพยง 168,729คนนนหมายความวา

มผปญหาพฤตกรรมการดมสราทควรไดรบการดแลทางการแพทยไดรบบรการจรงเพยงรอยละ 6.13

แสดงถงชองวางการเขาถงบรการของผมปญหาการดมสราทสงมาก

การดแลผมปญหาการดมสรา มไดจ�ากดเฉพาะผตดสราเทานน แตยงหมายรวมถงผดมแบบ

อนตรายและดมแบบเสยงซงมอยเปนจ�านวนมากและเปนเหตใหเกดผลเสยทงตอสขภาพเรอรงเชนตบแขง

มะเรงหรอเฉยบพลนเชนอบตเหตสนเปลองทรพยากรบรการสขภาพอกทงสงผลกระทบตอครอบครวและสงคม

1 BaborTF,Higgins-BiddkeJC,SaunderJB,MonteiroMG.Thealcoholusedisorders identificationtest:guidelineforuseinprimarycare.2nded.Geneva:WorldHealthOrganization;2001.

2แผนงานการพฒนาดชนภาระทางสขภาพเพอการพฒนานโยบาย. รายงานภาระโรคและการบาดเจบของประชากรไทยพ.ศ.2557.นนทบร:ส�านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ;2560.

3พนธนภากตตรตนไพบลย,นพพรตนตรงส,วรวรรณจฑา,อธปตนอารย,ปทานนทขวญสนท,สาวตรอษณางคกรชย.ความชกของโรคจตเวชและปญหาสขภาพจตของคนไทย: การส�ารวจระบาดวทยาสขภาพจตระดบชาต ป พ.ศ. 2556.ว.สขภาพจตแหงประเทศไทย2560;25(1):1-19

4อางองขอมลจากรายงานงบประมาณในการใหบรการบ�าบดฟนฟเพอเลกสราแผนงานปองกนปราบปรามและบ�าบดรกษา

ยาเสพตดงบประมาณรายจายประจ�าป2559ของส�านกบรหารการสาธารณสขกระทรวงสาธารณสข


จงจ�าเปนอยางยงทตองมการด�าเนนการทงระบบเพอลดอนตรายจากปญหาดงกลาวดงนนการดแลชวยเหลอ

ผมปญหาการดมสรา จงควรด�าเนนการในสถานบรการสขภาพทกระดบตงแตระดบสอ.PCU.รพ.สต.รพช.

รพท.รพศ.ไมจ�ากดเพยงสถานบ�าบดเฉพาะทางเนองจากปญหาการดมสรามขนาดใหญมระดบความรนแรง

ทหลากหลาย และวธการดแลทมประสทธผลควรเรมตงแตปญหาในระยะแรกและใหการดแลตดตาม

ใกลชดตอเนองในชมชน การแกไขปญหาการดมสรา ไมใชบทบาทของคนใดคนหนงหรอหนวยงานใด

หนวยงานหนงแตเปนความรบผดชอบรวมกนทงผดมบคคลรอบขางชมชนบคลากรสขภาพทกระดบและ

ตองท�าไปพรอมกนทงระบบไมสามารถแกไขปญหาเพยงจดใดจดหนงได

“แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา” เปนการปองกน

ผลกระทบจากการดมสราทครอบคลมทกดานโดยใชแนวทางเชงรกในการสรางความเขมแขงใหกบระบบ

บรการสขภาพเพอเฝาระวงคดกรองดแลชวยเหลอรกษาและตดตามแกผมปญหาการดมสราตามระดบ

ความรนแรงของปญหาเปนการดแลแบบองครวมทเชอมโยงบรณาการไปดวยกน

แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา

แนวปฏบต กลมเปาหมาย กจกรรม หนวยบรการ ผใหบรการ

ชดท 1

การคดกรองปญหา

การดมสราและการ

ใหค�าแนะน�า

ปรกษาเบองตน

(การบ�าบดแบบสน)

ผมารบบรการสขภาพ

ทวไป โดยเฉพาะกลม

เสยงสงตอปญหาการ

ดมสรา เช น ผ ป วย

อ บต เหต โรคเรอรง

(NCDclinic)วยรนชาย

หญงตงครรภหรอใหนม

บตร(ANCclinic)ผสง

อายผปวยโรคทางกาย

ทสมพนธกบปญหาการ

ดมสรา เชน ตบแขง

กระเพาะอกเสบผปวย

จตเวช/ยาเสพตด

1. การคดกรองปญหา

การดมสรา

2. การบ�าบดแบบสน

(briefintervention)*

เปนการใหค�าแนะน�า/

ปรกษาเบองตนเพอให

ตระหนกถงปญหาและ

ลดความเสยงจากการ

ดมโดยจ งใจให ปรบ

เปลยนพฤตกรรมเปน

ลดหรอหยดดม

1. หนวยบรการปฐมภม

2. คลนกผปวยนอกใน

โรงพยาบาลทกระดบ

โดยเฉพาะคลนกทม

ผปวยกลมเสยง

3. หอผ ป วยในของ


โดยเฉพาะหอผปวยทม

ผปวยกลมเสยง

1. บคลากรสขภาพทก

ระดบทปฏบตงานใน

หนวยบรการนนๆ เชน

แพทยเวชปฏบตแพทย

เฉพาะทาง พยาบาล

และบคลากรสขภาพ

อนๆ

2. อาสาสมคร

สาธารณสข


แนวปฏบต กลมเปาหมาย กจกรรม หนวยบรการ ผใหบรการ

ชดท 2

การดแลบ�าบด

รกษาฟนฟสภาพ

ผมปญหา


1. ผตดสรา

2. ผดมแบบอนตรายท

ไมสามารถควบคมการ

ดมได

3. ผปวยในทมประวต

การดมสราหนก หรอ

ประวตอาการขาดสรา

1. การประเมนปญหา

การดมสราอยาง

ครอบคลม

2. การประเมนความ

เสยงการเกดอาการ

ขาดสรา

3. การเฝาระวงและ

ปองกนรกษาอาการ

ขาดสรา

4. การบ�าบดทางจต

สงคมเพอใหสามารถ

หยดดมได

5. การชวยเหลอ

ครอบครวและฟนฟทาง

สงคม

1. คลนกสขภาพจต/

ยาเสพตดในรพศ.รพท.

รพช.

2.สถาบน/รพ.เฉพาะ

ทางสงกดกรมการแพทย/

กรมสขภาพจต


ท มความพรอม เช น

P CU / ศ น ย บ ร ก า ร

สาธารณสข(กทม.)

1. บคลากรสขภาพท

เชยวชาญดานสขภาพ

จต/ยาเสพตด

2. บคลากรสขภาพท

ปฏบตงานในจดบรการ

ทเกยวของ

3. แพทย/จตแพทย

ชดท 3

การดแลเชงรก

ในชมชนส�าหรบ

ผตดสรา

(โปรแกรมใกลบาน

สมานใจ)

1.ผ มป ญหาการดม

สราในระดบความเสยง

สง หรอผ ตดสราท ม

ปญหาซบซอนในชมชน

และไมยอมเขารบบรการ

สขภาพ

2. ผ ตดสราหลงผาน

การบ�าบด

เยยมบานสปดาหละ 1

ครงจ�านวน5ครงและ

ตดตามต อเนองเมอ

ครบ1-3-6-9-12เดอน

เพอใหความรค�าแนะน�า

การบ�าบดแบบสน

การฝกทกษะ3ดาน

9องคประกอบ

1. หนวยงานท

รบผดชอบดานชมชน/

ดานจตเวชยาเสพตดใน



เชนรพ.สต./PCU

บคลากรทปฏบตงาน

ในหนวยงานทเกยวของ

ทผานการอบรม

ชดท 4

การดแลชวยเหลอ

ผมปญหาการดม

สราโดยอาสาสมคร



สราในชมชน


สราทผ านการบ�าบด

และสงกลบสชมชน

1.ให ความร สร าง

ความตระหนก

2. ใหค�าแนะน�าเบองตน

3. ดแลตดตามรบและ

สงตอผมปญหาการดม

สราในชมชนเชอมโยง

กบหนวยบรการสขภาพ

ชมชน อาสาสมครสาธารณสข

*การบ�าบดแบบสน (brief intervention) เปนวธการใหค�าแนะน�าปรกษามหลกฐานชดเจนทงในและ

ตางประเทศวามประสทธผลและความค มคาประสทธผลในการปรบเปลยนพฤตกรรมดมสราแมใน

สถานพยาบาลปฐมภม


การคดกรองปญหาการดมสราและการใหค�าแนะน�าปรกษาเบองตน (การบ�าบดแบบสน)


การคดกรองปญหาการดมสราและการใหค�าแนะน�าปรกษาเบองตน (การบ�าบดแบบสน)

ชดท 1

10 แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสราแนวปฏบต การคดกรอง และบ�าบดรกษา ฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา10 ส�าหรบโรงพยาบาล

1.1 บทน�า

การดมสราเปนปจจยเสยงทส�าคญทกอใหเกดภาระโรคตางๆตามมาเปนสาเหตของความเจบปวย

ทงสขภาพกายและสขภาพจตทงตอตวผดมเอง ตอครอบครว และตอสงคม ท�าใหเกดปญหาสมพนธภาพ

เกดอบตเหตพการบาดเจบตองนอนโรงพยาบาลหรอเสยชวตกอนวยอนควรการดมสราสงผลใหเกดปญหา

การสญเสยทางเศรษฐกจอยางมาก1 พฤตกรรมการดมสราของประชาชนไทยมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง

โดยเฉลยประมาณรอยละ1.7ตอปแสดงใหเหนวามผดมสราทเปนนกดมหนาใหมเพมขนทกป2

ผลการส�ารวจพฤตกรรมดมสราของประชากรไทยอายตงแต 15 ปขนไปในป พ.ศ. 2557

โดยส�านกงานสถตแหงชาต3พบวาประมาณครงหนงของประชากร(รอยละ47.9)ไมเคยดมสราเลยในชวต

ในขณะทประชากรรอยละ 32.3 ดมสราใน 12 เดอนทผานมา สวนใหญเปนเพศชาย และในกลมนจดเปน

ผดมสม�าเสมอรอยละ42.4และเคยดมหนกหรอดมปรมาณมากในครงเดยวรอยละ43.2นนหมายความวา

แมประชากรไทยเกอบครงหนงไมเคยดมสราเลยในชวต แตในผทดมปจจบนเกอบครงหนงเปนผทดม

ประจ�าและ/หรอดมหนกเปนครงคราวซงลกษณะการดมดงกลาวสงอนตรายตอสขภาพทงแบบเรอรงเชน

โรคตบมะเรงชองปากและคอหรอแบบฉบพลนเชนอบตเหตตบออนอกเสบเปนตน

พฤตกรรมการดมสราทเปนปญหาเขาเกณฑการวนจฉยโรควาเปนความผดปกตของพฤตกรรมดมสรา

(alcoholusedisorders)และสมควรไดรบการดแลชวยเหลอในคนไทยนนจากผลการส�ารวจระบาดวทยา

สขภาพจตของคนไทยระดบชาตปพ.ศ.25564พบความชกในปจจบนหรอความชกในชวง1ป(oneyear

prevalence)รอยละ3.5คาดการณเปนประชากร2.7ลานคนแตกลบพบผมปญหาการดมสราเขารบบรการ

ตามฐานขอมลสขภาพ43แฟมในปงบประมาณ2559 เพยง168,792คนคดเปนอตราการเขาถงบรการ

เพยงรอยละ 6.13 แสดงใหเหนถงชองวางของการเขารบบรการของผมปญหาการดมสราทสงมาก4 ทงทม

หลกฐานเชงประจกษถงวธการคนหาผมปญหาการดมสราและวธการชวยเหลอเพอลดอนตรายจากการดมท

มประสทธผลและความคมคาประสทธผลชดเจนทวโลก

กระบวนการคดกรองปญหาการดมสราและใหการบ�าบดแบบสน(alcoholscreeningandbrief

intervention)เปนวธการคนหาผมปญหาการดมสราในผปวยทมารบบรการสขภาพทวไปโดยเฉพาะกลมเสยง

และใหการดแลชวยเหลอเบองตนดวยวธการบ�าบดแบบสนตามความรนแรงของปญหาทพบ ถอเปนบรการ

ปองกนแบบทตยภมทสามารถด�าเนนการไดสถานพยาบาลทกระดบ เพอเพมโอกาสการเขาถงบรการของ

ผมปญหาการดมสราใหตระหนกถงปญหาการดมของตน และสามารถ ลด ละ เลกดม และลดอนตรายตอ

สขภาพจากการดมไดในทสด5 มหลกฐานชดเจนทงในและตางประเทศวามประสทธผลและความคมคา

ประสทธผลในการปรบเปลยนพฤตกรรมดมสราแมในสถานพยาบาลปฐมภม6


แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา12


1. เพอคนหาผ มปญหาการดมสราในผ ป วยทเข ารบบรการสขภาพทวไป

โดยเฉพาะกลมเสยง

2. เพอใหผ ทมปญหาการดมสราไดรบการชวยเหลอดวยการบ�าบดแบบสน

ตามความรนแรงของปญหา


1. หนวยบรการปฐมภม เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล PCU ศนยสาธารณสขมลฐาน

ชมชนศนยบรการสาธารณสข(ในสงกดกทม.)และหนวยบรการปฐมภมอนๆทงในและนอกสงกดกระทรวง


2. คลนกผปวยนอกในโรงพยาบาลทกระดบ โดยเฉพาะคลนกทมผปวยกลมเสยง ไดแก คลนก

ผปวยนอกทวไปแผนกฉกเฉนและอบตเหตคลนกโรคเรอรงคลนกฝากครรภคลนกอายรกรรมคลนกจตเวช

และ/หรอยาเสพตดและคลนกเฉพาะทางอนๆ

3. หอผปวยในของโรงพยาบาลทกระดบโดยเฉพาะหอผปวยทมผปวยกลมเสยงไดแกหอผปวย

ทวไปหอผปวยชายหอผปวยอายรกรรมหอผปวยศลยกรรมหอผปวยออรโธปดกสหอผปวยจตเวช

หมายเหต: โรงพยาบาลทกระดบ หมายถง โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป

โรงพยาบาลศนยโรงพยาบาล/สถาบนฯเฉพาะทางในสงกดกระทรวงสาธารณสข

และโรงพยาบาล/สถานพยาบาลอนๆ นอกสงกดกระทรวงสาธารณสข เชน

โรงพยาบาลในสงกดกทม.กลาโหมมหาวทยาลยและเอกชนเปนตน


1. ผมารบบรการทกคนทอาย15ปขนไป

2. ผปวยทมความเสยงสงตอปญหาการดมสรา เชน อบตเหต (ER) โรคเรอรง (NCD clinic)

วยรนชายหญงตงครรภหรอใหนมบตร (ANC clinic) ผสงอาย โรคทางกายทสมพนธกบปญหาการดมสรา

เชนผปวยตบแขงกระเพาะอกเสบและจตเวช/ยาเสพตด


1. บคลากรสขภาพทกระดบทปฏบตงานณจดบรการนนๆเชนแพทยเวชปฏบต

แพทยเฉพาะทางพยาบาลนกสงคมสงเคราะหและบคลากรสขภาพอนๆ

2. อาสาสมครสาธารณสขแกนน�าชมชนหรอบคลากรทปฏบตงานในหนวยงาน/

องคกรทเกยวของทผานการอบรม

แนวปฏบตการคดกรองและบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา 13


1. การคดกรองปญหาการดมสรา(alcoholscreening)6, 7, 8ดวยแบบรายงานตวเองหรอการสมภาษณ

ดวยแบบคดกรองประสบการณดมสรา-ASSIST(TheAlcohol,SmokingandSubstanceInvolvement

ScreeningTest)

หมายเหต: หนวยงานทใชเครองมอ AUDIT (AlcoholUseDisorders Identification Test)

อยแลว แนะน�าใหใช ASSIST ในการคดกรองณ จดแรกรบบรการเพอการกรอกขอมลใน 43 แฟมขอมล

(specialPP)และสามารถใชAUDITในบรการเพอการบ�าบดและตดตามผลการรกษาในคลนกบ�าบดได

2. การบ�าบดแบบสน(briefintervention)9, 10, 11, 12ตามระดบความเสยงหรอความรนแรงของ

อนตรายจากการดมจากแบบคดกรองโดยแบงระดบความเสยงได3ระดบดงน

คะแนนASSIST ระดบความเสยง แนวทางการรกษา

0-10 ระดบความเสยงต�า(Lowerrisk) การใหความร/ค�าแนะน�า(briefadvice)

11-26 ระดบความเสยงปานกลาง(Moderaterisk) การใหค�าปรกษาแบบสน(briefcounseling)

≥27 ระดบความเสยงสง(Highrisk) การใหค�าปรกษาแบบสน(briefcounseling)

และการสงตอเพอรบการประเมนและบ�าบด

แบบเขมขนโดยผเชยวชาญ

การดมแบบความเสยงต�า (Lower risk) ผลการประเมน 0-10 คะแนน

หมายถงการดมในขณะนมความเสยงต�าตอการเกดปญหาจากการดมสราแตในอนาคต

หากดมมากกวานมโอกาสเพมความเสยงทจะเกดปญหาจากการดมสราได

การดมแบบความเสยงปานกลาง (Moderate risk)ผลการประเมน11-26

คะแนนหมายถงมความเสยงปานกลางตอสขภาพและปญหาอนๆหรออาจเรมมปญหา

บางอยางเกดขนแลว การดมสราอยางตอเนองลกษณะเชนนจะกอใหเกดปญหาสขภาพ

และปญหาอนๆเพมขนไดในอนาคตรวมถงเสยงตอการตดสราไดโดยเฉพาะในคนทเคย

มปญหาจากการดมสราหรอเคยตดสรามากอน

การดมแบบความเสยงสง (High risk) ผลการประเมนตงแต 27 คะแนน

ขนไปหมายถงบงชวามความเสยงสงตอการตดสราแลวหรอตดสราแลวหรอก�าลงประสบ

ปญหาสขภาพสงคมการเงนกฎหมายทสมพนธกบการดมสรา


แนวปฏบตกจกรรมบรการ

กจกรรมท1:การคดกรองปญหาการดมสรา(alcoholscreening) เปดแฟม 41 Special PP-1B6 การประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของผมา

รบบรการสขภาพ

บนทกขอมล 1B60 ผมารบบรการดมเครองดมแอลกอฮอล 1B600-1B609

“กอนด�าเนนการคดกรอง ควรแสดงทาทรบฟง เปนมตร ไมตดสนถกผด โดยแสดงความเขาใจ

เหนใจและไวตอความรสกของผรบการคดกรองและควรใหขอมลเกยวกบการตรวจคดกรองนโดยอธบาย

เหตผลความจ�าเปนในการถามประวตเกยวกบการดมเครองดมแอลกอฮอลและใหการรบรองวาค�าตอบทได

จะเกบเปนความลบ”

ค�าถาม วธปฏบต

ขอท 1ตลอดชวตทผานมาคณเคยดมเครองดมแอลกอฮอลหรอไม(หรอเคยดมแตเลกดมตงแต1ปขนไป)

ถาม “ตลอดชวตทผานมา..... คณเคยดมเครองดมแอลกอฮอลหรอไม”หรอ “เคยดมแตเลกดมตงแต1ปขนไปหรอไม”ตอบ 1. “ไมเคยดมเลย”ใหยตการประเมนลงรหส 1B600 2. “เคยดมแตปจจบนเลกดมมาแลว1ป”ใหยตการ

ประเมนลงรหส 1B601 3. “เคยดม”ใหถามตอขอท2

ขอท 2ในชวง3เดอนทผานมาคณดมเครองดมแอลกอฮอลบอยเพยงไร

ไมเคยครงสอง

ครง

ทก

เดอน

ทก

สปดาหทกวน

0 2 3 4 6

ถาม “ความถในการดมแอลกอฮอล ในชวง 3 เดอนทผานมา

ตอบ 1. “ไมเคย หมายถง ไมดมเลยในชวงสามเดอนทผาน

มา” แปลผล 0 คะแนน และใหขามไปถามขอท 6และ7

2. “ครงสองครง หมายถง ดมเพยง 1-2 ครงในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล2คะแนน

3. “ทกเดอนหมายถงดมเฉลย1-3ครงตอเดอนในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล3คะแนน

4. “ทกสปดาหหมายถงดม1-4ครงตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล4คะแนน

5. “ทกวนหรอเกอบทกวน หมายถง ดม 5-7 วนตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล6คะแนน

6. “ไมตอบ” หรอไมสามารถถามตอไดใหลง ไมระบรายละเอยดลงรหส 1B609



ขอท 3ในชวง 3 เดอนทผานมา คณเคยร สกอยากดมเครองดมแอลกอฮอลอยางมากบอยเพยงไร

ไมเคยครงสอง

ครง

ทก

เดอน

ทก

สปดาหทกวน

0 3 4 5 6

ถาม “ความรสกอยากดมอยางมาก” ในชวง 3 เดอนทผานมา

ตอบ 1. “ไมเคยหมายถงไมเคยอยากดมเลยในชวงสามเดอน

ทผานมา”แปลผล0คะแนน 2. “ครงสองครงหมายถงอยากดม1-2ครงในชวงสาม

เดอนทผานมา”แปลผล3คะแนน 3. “ทกเดอนหมายถงอยากดมเฉลย1-3ครงตอเดอน

ในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล4คะแนน 4. “ทกสปดาหหมายถงอยากดม1-4ครงตอสปดาห

ในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล5คะแนน 5. “ทกวนหรอเกอบทกวนหมายถงอยากดม5-7วน

ตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา” แปลผล 6คะแนน

ขอท 4ในชวง3เดอนทผานมาการดมเครองดมแอลกอฮอลท�าใหคณเกดปญหา สขภาพ ครอบครว สงคมกฎหมายหรอการเงนบอยเพยงไร

ไมเคย ครงสอง

ครง

ทก

เดอน

ทก

สปดาห

ทกวน

0 4 5 6 7

ถาม “การดมท�าใหเกดปญหา”ในชวง3เดอนทผานมาตอบ 1. “ไมเคย หมายถง ไมเคยเกดปญหาจากการดมเลย

ในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล0คะแนน 2. “ครงสองครง หมายถง มปญหา 1-2 ครงในชวง

สามเดอนทผานมา”แปลผล4คะแนน 3. “ทกเดอนหมายถงมปญหาเฉลย 1-3ครงตอเดอน

ในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล5คะแนน 4. “ทกสปดาหหมายถงมปญหา1-4ครงตอสปดาหใน

ชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล6คะแนน 5. “ทกวนหรอเกอบทกวนหมายถงมปญหา5-7วนตอ

สปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล7คะแนน



ขอท 5 ในชวง3เดอนทผานมาคณไมสามารถท�ากจกรรมทคณควรจะท�าได ตามปกต เนองจากคณดมเครองดมแอลกอฮอลบอยเพยงไร

ไมเคย ครงสอง

ครง

ทก

เดอน

ทก

สปดาห

ทกวน

0 5 6 7 8

ถาม “การดมรบกวนกจกรรมปกตได” ในชวง 3 เดอนทผานมา

ตอบ 1. “ไมเคยหมายถงไมเคยรบกวนกจกรรมปกตเลยใน

ชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล0คะแนน 2. “ครงสองครงหมายถงเคยรบกวนกจกรรมปกต1-2

ครงในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล5คะแนน 3. “ทกเดอนหมายถงรบกวนกจกรรมปกตเฉลย1-3

ครงตอเดอนในชวงสามเดอนทผานมา” แปลผล 6คะแนน

4. “ทกสปดาหหมายถงรบกวนกจกรรมปกต1-4ครงตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา” แปลผล 7คะแนน

5. “ทกวนหรอเกอบทกวน หมายถง รบกวนกจกรรมปกต 5-7 วนตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”แปลผล8คะแนน

ขอท 6 ตลอดชวตทผานมาเพอนฝงญาตหรอคนอนเคยแสดงความกงวลหรอตกเตอนคณเกยวกบการดมเครองดมแอลกอฮอลของคณหรอไม

ไมเคยเคย, ในชวง 3

เดอนทผานมา

เคย, กอน 3


0 6 3

ถาม “ดมจนมคนใกลชดแสดงความกงวลหรอตกเตอน”ตอบ 1. “ไมเคยเกดขนเลยในชวต”แปลผล0คะแนน 2. “เคยและเกดขนภายใน3เดอนทผานมา”แปลผล

6คะแนน 3. “เคย แตเกดขนกอนหนา 3 เดอนน” แปลผล

3คะแนน

ขอท 7ตลอดชวตทผานมา คณเคยพยายามหยดหรอลดการดมเครองดมแอลกอฮอลใหนอยลง แตท�าไมส�าเรจหรอไม

ไมเคยเคย, ในชวง 3


เคย, กอน 3


0 6 3

ถาม “เคยพยายามหยดหรอลดการดมแตท�าไมส�าเรจ”ตอบ 1. “ไมเคยเกดขนเลยในชวต”แปลผล0คะแนน 2. “เคยและเกดขนภายใน3เดอนทผานมา”แปลผล

6คะแนน 3. “เคย แตเกดขนกอนหนา 3 เดอนน” แปลผล

3คะแนน

สรปผลคะแนนรวมคะแนนทงหมดตงแตขอ2ถงขอ7 คะแนน0-10จดอยในกลมระดบความเสยงต�าลงรหส 1B602 คะแนน11-26จดอยในกลมระดบความเสยงปานกลางลงรหส 1B603 คะแนนตงแต27ขนไปจดอยในกลมระดบความเสยงสงลงรหส 1B604


กจกรรมท2:การบ�าบดแบบสน(Briefintervention) บนทกขอมล 1B61 การใหค�าแนะน�า/ปรกษาผมพฤตกรรมการดมแบบเสยง 1B610-1B612

ขนตอน วธการปฏบต

ขนตอนท 1 ผทไมเคยดมหรอหยดดมมา1ปขนไป

ยตการประเมน แสดงความชนชมทไมดม หรอ สามารถหยดดมได ใหความรอนตรายจากการดม

ขนตอนท 2 ผทมคะแนน0-10คะแนนจดอยในระดบเสยงต�า

การใหค�าแนะน�าแบบสน (Brief Advice) ลงรหส 1B610 1. สะทอนกลบผลการประเมน 2. การใหความรอนตรายจากการดม 3. การก�าหนดเปาหมาย 4. ใหค�าแนะน�าการดมลดลง

ขนตอนท 3 ผทมคะแนน11-26คะแนนจดอยในระดบเสยงปานกลาง

การปรกษาแบบสน (Brief Counseling) ลงรหส 1B611 1. การใหค�าแนะน�าแบบสน 2. ประเมนแรงจงใจหรอความพรอมในการทจะปรบเปลยนพฤตกรรม13 และใหค�าแนะน�าทเหมาะสมกบระดบแรงจงใจ •ขนเมนเฉยหรอไมสนใจปญหา: ใหขอมลสะทอนกลบ

(Feedback) และขอมล (Information) อนตรายจากการดม

•ขนลงเลใจ:ใหขอมล(Information)ปญหาจากการดมและความเสยงหากปลอยไว ชงน�าหนกขอดและขอไมดของการดม/การหยดดม พดคยถงการเลอกเปาหมาย(Goal)

•ขนตดสนใจ: พดคยถงทางเลอกเปาหมาย (Goal) ใหค�าแนะน�า(Advice)และเสรมก�าลงใจ(Encouragement)

•ขนลงมอกระท�า: ทบทวนใหค�าแนะน�า (Advice) และเสรมก�าลงใจ(Encouragement)

•ขนกระท�าตอเนอง:เสรมก�าลงใจ(Encouragement) •ขนยอนกลบพฤตกรรมเดม:ใหก�าลงใจชวยใหตงหลกได

อกครง 3. ตดตามตอเนองเพอตดตามพฤตกรรมการดมในทกครงทรบบรการสขภาพ แกไขปญหาอปสรรค ก�าหนดวธการแกไขทชดเจน

ขนตอนท 4ผทมคะแนนตงแต27คะแนนขนไปจดอยในระดบเสยงสง

ใหการปรกษาแบบสน (Brief Counseling)ตามขนตอนท3และสงตอ (Refer)เพอรบการประเมนและบ�าบดแบบเขมขนโดยผเชยวชาญ ลงรหส 1B612


แผนผง:การคดกรองปญ

หาการดมสราและการใหค�าแนะน�าปรกษาเบองตน(การบ�าบดแบบสน)

ขอ 1

ตลอด

ชวตท

ผานม

า

คณเค

ยดม

เครอ

งดม

แอลก

อฮอล

หรอ

ไม

หรอ

คณเค

ยดมแ

ตหยด

มาแล

ว1

ปขนไ

ป

ขอ 2

ในชว

ง 3

เดอน

ทผาน

มา

คณ ด

มเค

รองด

ม

แอลก

อฮอล

บอยเ

พยงไร

ขอ 3

ในชว

ง 3

เดอน

ทผาน

มา ค

ณเค

ย

รสกอ

ยากด

มเค

รองด

มแอล

กอฮอ

ล

อยาง

มาก

บอยเ

พยงไร

คะแน

น ≥2

7

ระดบ

ความ

เสยง

สง

(Hig

h ris

k)

1B60

4

Refe

r

1B61

2

Brie

f co

unse

ling

1B61

1

Brie

f ad

vice

1B61

0

คะแน

น 11

-26

ระดบ

ความ

เสยง

ปานก

ลาง

(Mod

erat

e ris

k)

1B60

3

คะแน

น 0-

10

ระดบ

ความ

เสยง

ต�า

(Low

er ri

sk)

1B60

2

ขอ 4

ในชว

ง 3

เดอน

ทผาน

มา ก

ารดม

เครอ

งดมแ

อลกอ

ฮอลท

�าใหค

ณ เก

ดปญ

หา

สขภา

พคร

อบคร

วสง

คมก

ฎหมา

ย

หรอก

ารเงน

บอยเ

พยงไร

ขอ 5

ในชว

ง 3

เดอน

ทผาน

มา

คณ ไ

มสาม

ารถท

�ากจก

รรมท

คณคว

รจะ

ท�าได

ตามป

กต เน

องจา

กคณดม

เครอ

งดม

แอลก

อฮอล

บอย

เพยง

ไร

ขอ 6

ตลอ

ดชวต

ทผาน

มา เพ

อนฝง

ญาต

หรอค

นอน

เคยแ

สดงค

วามก

งวลห

รอ

ตกเต

อนคณ

เกยว

กบกา

รดมเ

ครอง

ดม

แอลก

อฮอล

ของค

ณห

รอไม

ขอ 7

ตลอ

ดชวต

ทผาน

มา

คณเค

ยพยา

ยามห

ยดหร

อลดก

ารดม

เครอ

งดมแ

อลกอ

ฮอลใ

หนอย

ลง

แตท�า

ไมส�า

เรจ

หรอไ

ม

1B60

1

ยตกา

รประ

เมน

ยตกา

รประ

เมน

1B60

0ไม

เคยด

ม

ไมเค

ยดม

เคยด

มแต

หยดม

าแลว

1ป

ขนไป

เคยด

มเค

ยดม

ไมระ

บราย

ละเอ

ยด

1B60

9


การลงบนทกขอมลการคดกรองปญหาการดมสราและการบ�าบดแบบสน ในสถานบรการระบบสขภาพ

การคดกรองปญหาการดมสรา ดวยการประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของ

ผมารบบรการสขภาพ(ASSIST7ค�าถาม)

ก�าหนดcodeเพอลงการบนทกขอมลดงน

1B6 การประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของผมารบบรการสขภาพ

เครองดมแอลกอฮอลหมายถงสราเบยรเหลาสาโทกระแชไวนเปนตน

1B60 ผมารบบรการดมเครองดมแอลกอฮอล

1B600 ผมารบบรการไมเคยดมเครองดมแอลกอฮอลตลอดชวตทผานมา

1B601 ผมารบบรการเคยดมเครองดมแอลกอฮอลแตหยดดมมาแลว1ปขนไป

1B602 ผมารบบรการดมเครองดมแอลกอฮอลในระดบเสยงต�า(คะแนน0-10)

1B603 ผมารบบรการดมเครองดมแอลกอฮอลในระดบเสยงปานกลาง(คะแนน11-26)

1B604 ผมารบบรการดมเครองดมแอลกอฮอลในระดบเสยงสง(คะแนนตงแต27ขนไป)

1B609 ผมารบบรการดมเครองดมแอลกอฮอลไมระบรายละเอยด

1B61 การใหค�าแนะน�า/ปรกษาผมพฤตกรรมการดมแบบเสยง

1B610 การใหค�าแนะน�า(briefadvice)

1B611 การใหค�าปรกษาแบบสน(briefcounseling)

1B612 การสงตอเพอรบการประเมนและการบ�าบดโดยผเชยวชาญ(refer)


1. แบบประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของผ มารบบรการสขภาพ

(ASSIST7ค�าถาม)

การประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของผมารบบรการสขภาพเครองดม

แอลกอฮอล หมายถง สรา เบยร เหลา สาโท กระแช ไวน เปนตน

ขอ 1.ตลอดชวตทผานมาคณเคยดม เครองดมแอลกอฮอล หรอไม(หรอเคยดมแตหยดดมมาแลว1ปขนไป)

ไมเคย(ยตการประเมน)

เคย

ขอ 2. ในชวง 3 เดอนทผานมาคณดมเครองดมแอลกอฮอลบอยเพยงไร

ไมเคย(0)

(ขามไปทขอ 6)

ครงสองครง(2)

ทกเดอน(3)

ทกสปดาห(4)

เกอบทกวน(6)


ขอ 3.ในชวง3เดอนทผานมาคณเคย ร สกอยากดม เครองดมแอลกอฮอลอยางมากบอยเพยงไร

ไมเคย(0)





ขอ 4.ในชวง3เดอนทผานมาการดมเครองดมแอลกอฮอลท�าใหคณเกดปญหา สขภาพ ครอบครวสงคม กฎหมาย หรอการเงนบอยเพยงไร

ไมเคย(0)





ขอ 5.ในชวง3เดอนทผานมาคณไมสามารถท�ากจกรรมทคณควรจะท�าไดตามปกตเนองจากคณดมเครองดมแอลกอฮอลบอยเพยงไร

ไมเคย(0)





ขอ 6. ตลอดชวตทผานมา เพอนฝง ญาต หรอคนอน เคยแสดงความกงวลหรอตกเตอนคณ เกยวกบการดมเครองดมแอลกอฮอลของคณหรอไม

ไมเคย(0)

เคย,ในชวง3เดอนทผาน

มา(6)

เคย,กอน3เดอนทผานมา

(3)

ขอ 7. ตลอดชวตทผานมาคณเคยพยายามหยดหรอลดการดม เครองดมแอลกอฮอลใหนอยลงแตท�าไมส�าเรจหรอไม

ไมเคย(0)


มา(6)


(3)

ค�าตอบ “ชวงสามเดอนทผานมา”

•“ไมเคยหมายถงไมเคยเลยในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ครงสองครงหมายถง1-2ครงในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ทกเดอนหมายถงเฉลย1-3ครงตอเดอนในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ทกสปดาหหมายถง1-4ครงตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ทกวนหรอเกอบทกวนหมายถง5-7วนตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”

ค�าตอบ “ตลอดชวตทผานมา”

•“ไมเคยเกดขนเลยในชวต”

•“เคยและเกดขนภายใน3เดอนทผานมา”

•“เคยแตเกดขนกอนหนา3เดอนน”


แบบประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของผมารบบรการสขภาพชอ-สกล........................................................เพศ ( ) ชาย ( ) หญง อาย....................ป HN……………………………………

หมายเลขประจ�าตวประชาชน............................................................ทอย.......................................................................................................................................................โทรศพท..............................................................................................

วนทประเมน..........................................ผประเมน.....................................................หนวยงาน.........................................

ค�าชแจง ค�าถามแตละขอตอไปนจะถามถงประสบการณการดมเครองดมแอลกอฮอลในชวง 3 เดอนทผานมาโดยเครองดมแอลกอฮอลหมายถงสราเบยรเหลาสาโทกระแชไวนเปนตนขอใหตอบตามความเปนจรง

ขอค�าถาม ความถ (คะแนน) คะแนน

ขอ 1.ตลอดชวตทผานมาคณเคยดม เครองดมแอลกอฮอล หรอไม(หรอเคยดมแตหยดดมมาแลว1ปขนไป)

ไมเคย(ยตการประเมน)

()

เคย()

ขอ 2. ในชวง 3 เดอนทผานมาคณดมเครองดมแอลกอฮอลบอยเพยงไร

ไมเคย(0)

(ขามไปทขอ6)





ขอ 3.ในชวง3เดอนทผานมาคณเคย ร สกอยากดม เครองดมแอลกอฮอลอยางมากบอยเพยงไร

ไมเคย(0)





ขอ 4.ในชวง3เดอนทผานมาการดมเครองดมแอลกอฮอลท�าใหคณเกดปญหา สขภาพ ครอบครวสงคม กฎหมาย หรอการเงนบอยเพยงไร

ไมเคย(0)





ขอ 5.ในชวง3เดอนทผานมาคณไมสามารถท�ากจกรรมทคณควรจะท�าไดตามปกตเนองจากคณดมเครองดมแอลกอฮอลบอยเพยงไร

ไมเคย(0)





ขอ 6. ตลอดชวตทผานมา เพอนฝง ญาต หรอคนอน เคยแสดงความกงวลหรอตกเตอนคณ เกยวกบการดมเครองดมแอลกอฮอลของคณหรอไม

ไมเคย(0)


มา(6)

เคย,กอน3เดอนทผาน

มา(3)

ขอ 7. ตลอดชวตทผานมาคณเคยพยายามหยดหรอลดการดม เครองดมแอลกอฮอลใหนอยลงแตท�าไมส�าเรจหรอไม

ไมเคย(0)

เคย,ในชวง3เดอนทผานมา

(6)


(3)

คะแนนรวม


ค�าตอบ “ชวงสามเดอนทผานมา”

•“ไมเคยหมายถงไมเคยเลยในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ครงสองครงหมายถง1-2ครงในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ทกเดอนหมายถงเฉลย1-3ครงตอเดอนในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ทกสปดาหหมายถง1-4ครงตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”

•“ทกวนหรอเกอบทกวนหมายถง5-7วนตอสปดาหในชวงสามเดอนทผานมา”

ค�าตอบ “ตลอดชวตทผานมา”

•“ไมเคยเกดขนเลยในชวต”

•“เคยและเกดขนภายใน3เดอนทผานมา”

•“เคยแตเกดขนกอนหนา3เดอนน”

การแปลผลคะแนน

คะแนนASSIST ระดบความเสยง แนวทางการรกษา

0-10 ระดบความเสยงต�า(Lowerrisk) การใหความร/ค�าแนะน�า(briefadvice)

11-26 ระดบความเสยงปานกลาง(Moderaterisk) การใหค�าปรกษาแบบสน(briefcounseling)

≥27 ระดบความเสยงสง(Highrisk) การใหค�าปรกษาแบบสน(briefcounseling)

และการสงตอเพอรบการประเมนและบ�าบด

แบบเขมขนโดยผเชยวชาญ

การดมแบบความเสยงต�า (Lower risk)ผลการประเมน0-10คะแนน

หมายถง การดมในขณะนมความเสยงต�าตอการเกดปญหาจากการดมสรา แตในอนาคตหากดม

มากกวานมโอกาสเพมความเสยงทจะเกดปญหาจากการดมสราได

การดมแบบความเสยงปานกลาง (Moderate risk) ผลการประเมน11-26คะแนน

หมายถงมความเสยงปานกลางตอสขภาพและปญหาอนๆหรออาจเรมมปญหาบางอยางเกดขน

แลว การดมสราอยางตอเนองลกษณะเชนนจะกอใหเกดปญหาสขภาพและปญหาอนๆ เพมขนไดในอนาคต

รวมถงเสยงตอการตดสราไดโดยเฉพาะในคนทเคยมปญหาจากการดมสราหรอเคยตดสรามากอน

การดมแบบความเสยงสง (High risk) ผลการประเมนตงแต27คะแนนขนไป

หมายถงบงชวามความเสยงสงตอการตดสราแลวหรอตดสราแลวหรอก�าลงประสบปญหาสขภาพ

สงคมการเงนกฎหมายทสมพนธกบการดมสรา


2. เอกสารอางองในการปฏบตงาน

สาวตรอษณางคกรชย,สวรรณาอรณพงคไพศาล,พนธนภากตตรตนไพบลย,

ผแปล. แบบคดกรองประสบการณการดมสรา สบบหรและใชสารเสพตด

(ASSIST): คมอเพอใชในสถานพยาบาลปฐมภม.นนทบร:แผนงานวชาการ

พฒนารปแบบการดแลผเสพสารเสพตดในชมชน,2554


ผ แปล. การบ�าบดแบบสนตามผลการคดกรอง ASSIST ส�าหรบการใช

สารเสพตดแบบเสยงและแบบอนตราย: คมอเพอใชในสถานพยาบาลปฐมภม.

นนทบร: แผนงานวชาการพฒนารปแบบการดแลผเสพสารเสพตดในชมชน,

2554.


ผแปล.คมอการดแลตวเองเพอลด ละ เลกสารเสพตด. นนทบร: แผนงาน

วชาการพฒนารปแบบการดแลผเสพสารเสพตดในชมชน,2554.

พนธนภากตตรตนไพบลย,ปรทรรศศลปกจ,ผแปล.การบ�าบดแบบสนส�าหรบ

ผดมแบบเสยงและผดมแบบอนตราย; คมอส�าหรบสถานพยาบาลปฐมภม.

เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบรปแบบและวธการบ�าบดรกษาผมปญหา

การบรโภคสราแบบบรณาการ(ผรส);2552



1. การจดบรการคดกรองปญหาการดมสราและการบ�าบดแบบสนส�าหรบผมปญหาการดมสรา

ตวชวด รอยละ 60 ของหนวยงานสขภาพทสามารถจดบรการคดกรองปญหาการดมสราและ

การบ�าบดแบบสนส�าหรบผมารบบรการสขภาพไดคณภาพตามเกณฑทก�าหนด

ความหมาย 1. จ�านวนหนวยงานสขภาพ หมายถงสถานพยาบาลในระดบรพ.สต.รพช.รพท.รพศ.

รพ.ในสงกดกทม.รพ.เฉพาะทางและสถานพยาบาลนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข

2. การจดบรการคดกรองปญหาการดมสราและการบ�าบดแบบสนส�าหรบผมปญหา

การดมสรา หมายถง

-การคดกรองผมปญหาการดมสราในผมารบบรการทอาย 15 ปขนไปทกคน และ

ผปวยทมความเสยงสงตอปญหาการดมสรา เชน คลนก NCD คลนก ANC คลนกสงอาย

หองอบตเหตฉกเฉนคลนกจตเวช/ยาเสพตด

-การบ�าบดแบบสน(BriefIntervention)ตามระดบความเสยงทไดจากผลคะแนน

การประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอล แบงระดบความเสยงได 3 ระดบ ไดแก

ระดบความเสยงต�าระดบความเสยงปานกลางและระดบความเสยงสง

3. คณภาพและเกณฑทก�าหนดหมายถง

ระดบความเสยงต�า(0-10คะแนน)ใหBriefAdvice

ระดบความเสยงปานกลาง(11-26คะแนน)ใหBriefCounseling

ระดบความเสยงสง(≥27คะแนน)ใหBriefCounselingและRefer

วตถประสงค เพอใหหนวยงานสขภาพสามารถจดบรการคดกรองปญหาการดมสราและการบ�าบดแบบสน

ส�าหรบผมารบบรการสขภาพใหมคณภาพตามเกณฑทก�าหนด

สตรค�านวณ จ�านวนหนวยบรการสขภาพทสามารถจดบรการคดกรองและบ�าบดแบบสนทมคณภาพตามเกณฑX100จ�านวนหนวยบรการสขภาพทงหมด(แหง)

หนวยวด รอยละ

ความถ ทกหนงป

แหลงขอมล แฟมขอมลSpecialPP

ผจดท�า สบรส./กรมควบคมโรค

เปาหมาย รอยละ60


2. การเขาถงบรการ

ตวชวด ผมปญหาการดมสราเขาถงบรการสขภาพเพมขนรอยละ 5 ตอประชากรทมปญหา

การดมสราในพนทโดยประมาณ

ความหมาย จ�านวนผมปญหาการดมสราทเขารบบรการสขภาพหมายถงจ�านวนผเขารบบรการสขภาพ

ทมปญหาการดมสราและมผลการประเมนพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลของผมารบ

บรการสขภาพ(ASSIST7ค�าถาม)ไดคะแนนตงแต 11 คะแนนขนไป

จ�านวนผมปญหาการดมสราในพนทโดยประมาณหมายถงจ�านวนประมาณการประชากร

อาย 15 ป ขนไป ทมปญหาการดมสรา (หนวย: คน) ค�านวณจากความชกความผดปกต

พฤตกรรมดมสรา (alcohol use disorder) รอยละ 5.3 ในประชากรอาย 15 ป ขนไป

ในพนทนนๆ

วตถประสงค เพอวดการเพมขนของการเขาถงบรการของผมปญหาการดมสราในพนท

สตรค�านวณ จ�านวนผมปญหาการดมสราทเขารบบรการสขภาพX100จ�านวนผมปญหาการดมสราในพนทโดยประมาณ



แหลงขอมล แฟมขอมลSpecialPP

ผจดท�า สบรส./กรมควบคมโรค

เปาหมาย เพมขนรอยละ5

โรงพยาบาล


เอกสารอางอง 1 BaborTF,Higgins-BiddkeJC,SaunderJB,MonteiroMG.Thealcoholusedisordersidentification

test:guidelineforuseinprimarycare.2nded.Geneva:WorldHealthOrganization;2001.

2 สาวตร อษณางคกรชย, บรรณาธการบรหาร. ขอเทจจรงและตวเลขเครองดมแอลกอฮอลในประเทศไทยFactAndFigures:AlcoholInThailand.สงขลา:ศนยวจยปญหาสรา(ศวส.);2559.

3 ส�านกสถตสงคม.สรปผลทส�าคญการส�ารวจพฤตกรรมการสบบหรและการดมสราของประชากรไทยพ.ศ.2557.กรงเทพฯ:ส�านกงานสถตแหงชาต;2558.

4 พนธนภากตตรตนไพบลย,นพพรตนตรงส,วรวรรณจฑา,อธปตนอารย,ปทานนทขวญสนท,สาวตรอษณางคกรชย.ความชกของโรคจตเวชและปญหาสขภาพจตของคนไทย:การส�ารวจระบาดวทยาสขภาพจตระดบชาตปพ.ศ.2556.ว.สขภาพจตแหงประเทศไทย2560;25(1):1-19.

5 พนธนภากตตรตนไพบลย,บรรณาธการ.คมอส�าหรบผปฏบต:ฉบบปรบปรง2554รปแบบการดแลผมปญหาการดมสราในระบบสขภาพi-MAPHealth.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2554.

6 BaborTF,Higgins-BiddleJC,SaundersJB,MonteiroMG.TheAlcoholUseDisordersIdentificationTest:guidelineforuseinprimarycare.Geneva:WorldHealthOrganization;2001.

7 HumeniukRE,Henry-Edwards S, Ali RL, PoznyakV,MonteiroM. TheAlcohol, Smoking andSubstanceInvolvementScreeningTest(ASSIST):manualforuseinprimarycare.Geneva:WorldHealthOrganization;2010.

8 สาวตร อษณางคกรชย, เธยรชย งามทพยวฒนา. การคดกรอง. ใน: รศมนกลยาศร และ ธรยทธ รงนรนดร,บรรณาธการ. ค�าแนะน�าการดแลรกษาปญหาจากการใชสารเสพตด. กรงเทพมหานคร: แผนงานพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2558.หนา20-28.

9 BaborTF,Higgins-BiddleJC.BriefInterventionforhazardousandharmfuldrinking:amanualforuseinprimarycare.Geneva:WorldHealthOrganization;2001.

10 Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali RL, Poznyak V, MonteiroM. The ASSIST-linked briefinterventionforhazardousandharmfulsubstanceuse:manualforuseinprimarycare.Geneva:WorldHealthOrganization;2010.

11 นพพร ตนตรงส. การบ�าบดอยางยอ. ใน: รศมน กลยาศร และ ธรยทธ รงนรนดร, บรรณาธการ. ค�าแนะน�าการดแลรกษาปญหาจากการใชสารเสพตด. กรงเทพมหานคร: แผนงานพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2558.หนา20-28.

12 Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali RL,Meena S. Self-help strategies for cutting down orstoppingsubstanceuse:aguide.Geneva:WorldHealthOrganization;2010

13 พชยแสงชาญชย,บรรณาธการ.คมอส�าหรบผอบรม:การใหค�าปรกษาและการบ�าบดเพอเสรมสรางแรงจงใจในผปวยทมปญหาการดมสรา.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2553.

14 พนธนภากตตรตนไพบลย,นพพรตนตรงส,วรวรรณจฑา,อธปตนอารย,ปทานนทขวญสนท,สาวตรอษณางคกรชย. ความชกของโรคจตเวชและปญหาสขภาพจตของคนไทย: การส�ารวจระบาดวทยาสขภาพจตระดบชาตปพ.ศ.2556.ว.สขภาพจตแหงประเทศไทย2560;25(1):1-19.

การดแลบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา


การดแลบ�าบดรกษาฟนฟสภาพผมปญหาการดมสรา

ชดท 2



2.1 บทน�า

แมวาการดมสราเปนพฤตกรรมทอยคกบมนษยมาชานานเกยวของกบวถชวตประเพณธรรมเนยม

ปฏบตรวมไปถงศาสนาและเกดมมมองทางบวกเชนดมแลวมความสขมสงคมแตในขณะเดยวกนกกอเกด

ผลเสยมากมายทงตอตวเองเชนอบตเหตความเจบปวยดวยโรคตางๆและผลเสยตอคนอนเชนความรนแรง

ในครอบครวอนตรายบาดเจบตอผอนเปนตนผลทตามมาจากการดมสรานนไมเพยงแตขนอยกบปรมาณ

สราทดมแตยงขนอยกบรปแบบการดมหรอพฤตกรรมการดม (pattern of drinking) อกดวย ผมปญหา

การดมสราทดมสราแบบมความเสยงสงหมายรวมถงการตดสราและการดมสราแบบอนตราย

การตดสรา (alcohol dependence) เปนรปแบบการดมทมความเสยงสงทสดและสมควร

ไดรบการชวยเหลอทางการแพทยจดอยในรหสF10.2ตามเกณฑวนจฉยICD-10โดยผดมทตดสราจะมการดม

ซ�าแลวซ�าอกจนเกดปญหาพฤตกรรมสมองความจ�าและรางกายอาการแสดงทพบบอยเชนคอแขงมากขน

มอาการขาดสราหากหยดดมมความรสกอยากดมอยางมากไมสามารถควบคมการดมไดยงคงดมตอแมทราบ

วาจะเกดผลเสยตามมา หรอดมจนละเลยกจกรรมอนๆ หรอหนาทรบผดชอบ ผตดสรามระดบความรนแรง

ตงแตนอยคอมเพยงบางอาการจนถงตดหนกรนแรงคอมอาการเกอบครบทกขอในกลมผทตดหนกรนแรงตอง

เฝาระวงอาการขาดสราทอาจรนแรงได หากลดหรอหยดดมทนท แตสามารถใหการรกษาเพอปองกนหรอ

ลดอาการขาดสราได

การดมแบบอนตราย (alcohol abuse or harmful use) เปนรปแบบของการดมทเกดผลเสย

ตอสขภาพทงทางรางกาย(เชนตบถกท�าลายจากการดมเรอรง)หรอทางจตใจ(เชนมอาการซมเศราตามหลง

การดม)หรอทางสงคม(เชนมปญหากฎหมายขาดเรยนขาดงานมปญหาสมพนธภาพ)จดอยในรหสF10.1

ตามเกณฑวนจฉย ICD-10 โดยผดมในกลมนจะมประวตประสบปญหาทางรางกายและจตใจ เนองจากการ

ดมสราหนกเปนครงคราวและ/หรอเคยไดรบบาดเจบเกดความรนแรงมปญหาทางกฎหมายบกพรองใน

สมรรถภาพการท�างานหรอเกดปญหาสงคมเนองจากการเมาบอยๆ ผทดมในลกษณะนจดเปนกลมทจ�าเปน

ตองใหการดแลทางการแพทยและทส�าคญผดมลกษณะนมจ�านวนมากกวาผตดสรามากกอใหเกดปญหากบ

ตวเองบคคลรอบขางและสงคมไดมากกวาและเมอรบการรกษาแลวสามารถลดละเลกไดงายกวาผตดสรา

การบ�าบดรกษาและฟนฟสภาพผทปญหาการดมสรา

ม งในกลมผ มปญหาการดมทงกลมทตดสรา และกลมดมแบบ

อนตรายทไมสามารถควบคมการดมไดใหสามารถลดละเลกดม

และลดปญหาอนๆทตามมาโดยการประเมนปญหาพฤตกรรมการ

ดมและปญหาอนทเกยวของรวมทงโรคทางกายและโรคจตเวชรวม

ใหการบ�าบดภาวะถอนพษ (หากจ�าเปน) ใหการบ�าบดฟนฟทาง

จตใจใหการชวยเหลอครอบครวรวมถงการกลบไปใชชวตในสงคม

และปองกนการกลบดมหรอมปญหาซ�า



1. เพอเฝาระวงปองกนและรกษาภาวะถอนพษสราในผตดสรา 2. เพอชวยใหผ มปญหาการดมสราแบบมความเสยงสงทงผ ตดสราและผดมแบบอนตรายทไมสามารถควบคมการดมไดสามารถลดละหรอเลกดม 3. เพอปองกนการกลบไปดมหรอมปญหาซ�าเสรมศกยภาพใหสามารถกลบไปใชชวตไดอยางปกตสข


1. คลนกสขภาพจต/ยาเสพตดในโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลมหาวทยาลย ในกรณเฝาระวงปองกนและรกษาภาวะถอนพษสราหมายรวมถงหอผปวยในเสยงเชนหอผปวยอบตเหตหอผปวยออรโธปดกสหอผปวยอายรกรรมชายหอผปวยศลยกรรมชาย 2. หนวยบรการปฐมภมทมความพรอมเชนPCU/ศนยบรการสาธารณสข(กทม.) 3. สถาบน/รพ.เฉพาะทางสงกดกรมการแพทย/กรมสขภาพจต


1. ผตดสรา 2. ผดมแบบอนตรายทไมสามารถควบคมการดมได 3. ผปวยฝายกายทรบการรกษาแบบผปวยในเชนผปวยอบตเหตหรอมภาวะฉกเฉนทางกายทมประวตการดมสราหนกหรอประวตอาการขาดสรา


1.แพทย/จตแพทยและบคลากรสขภาพทเชยวชาญดานสขภาพจต/ยาเสพตด 2.แพทย/จตแพทยและบคลากรสขภาพทปฏบตงานในจดบรการทเกยวของ


กจกรรมท1:การประเมนปญหาการดมสราอยางครอบคลม กจกรรมท2:การประเมนความเสยงการเกดภาวะถอนพษสรา กจกรรมท3:การเฝาระวงและปองกนรกษาภาวะถอนพษสรา กจกรรมท3.1:การเฝาระวงความเสยงการเกดอาการถอนพษสรา กจกรรมท3.2:การรกษาภาวะถอนพษสรา กจกรรมท4:การบ�าบดทางจตสงคมเพอใหสามารถหยดดมได กจกรรมท5:การรกษาดวยยา กจกรรมท6:การชวยเหลอครอบครวและฟนฟทางสงคม


กจกรรมบรการ

กจกรรมท 1 การประเมนปญหาการดมสราอยางครอบคลม (comprehensive alcoholassessment)

ประเมน ประเดน

1. ประเมนป ญหาพฤตกรรมการดม

ขอมลเหลานจะมประโยชนในการสะทอน

กลบผ ป วยใหตระหนกถงความรนแรง

ในพฤตกรรมดมสราและเพอการวนจฉย

ปญหาการดมสรา

• ความรนแรงในการดมเชนปรมาณความถของการดม

•สาเหตลกษณะและระยะเวลาการดม เชนดมสราประเภทไหน

ดมอยางไร ดมมานานแคไหน ดมหนกนานแคไหน ดมครงสดทาย

เมอไหรซงจะชวยบอกถงความรนแรงของการตดสราและความเสยง

ในการเกดภาวะถอนพษสรา

• ผลกระทบจากการดมทงดานรางกายจตใจและสงคม

2. ประเมนสถานการณเสยงและทกษะ

ในการจดการปญหา

• ปจจยเสยงในการกลบไปดมซ�าเชนสถานการณเฉพาะ(อยคนเดยว

พบปะเพอนฝง งานเลยง) อารมณดานลบ (เครยด วตกกงวล

ซมเศราโกรธ)

• ปจจยปองกนไมใหกลบไปดมซ�า(ครอบครวศาสนากลมเพอน)

•ทกษะในการแกไขปญหาเมอเผชญสถานการณเสยง ความมนใจ

และความตงใจในการแกปญหาหรอในการเผชญกบสถานการณท

เสยงตอการดมสรา

• ความสมพนธระหวางการดมกบปญหาทเผชญทงปญหาในชวต

ประจ�าวน ปญหาครอบครว ปญหาสมพนธภาพ ปญหาการท�างาน

หรอปญหาอนๆ

3. ประเมนแรงจงใจและความพรอม

ในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดม

(Readinesstochange)

การประเมนขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม(Stageofchange)

ขนท 1ไมคดเลกดม ขนท 2ลงเลใจ ขนท 3ตดสนใจ

ขนท 4ลงมอปฏบต ขนท 5กระท�าตอเนอง ขนท 6กลบไปดมซ�า

4. ประเมนความเขมแขงหรอจดแขง

ในชวตและแหลงสนบสนนในสงคม

• ครอบครวกลมเพอนเพอนรวมงานหรออนๆ

• อาชพการงานสงคม

• ความเชอคานยมศาสนาศรทธา

5. ประเมนโรคจตเวชรวมโดยเฉพาะ ผท

มประวตกลบดมซ�าบอยๆ

การสมภาษณประวตและตรวจสภาพจตหรอการใชเครองมอคดกรอง

และประเมนโรคจตเวชรวมทพบบอยความเสยงการฆาตวตาย

• ควรประเมนหลงอาการถอนพษสราสงบอยางนอย1เดอน

• ประเมนการเสพสารเสพตดอนรวมเชนยาบากญชาสารระเหย

เปนตน


ประเมน ประเดน

6. การตรวจรางกายเพอประเมนความผด

ปกตของรางกายหรอโรคแทรกซอนทางกาย

• การตรวจสภาพรางกายทวไปฟงคล�าเคาะ

•ตรวจสญญาณชพGlasgowcomascoreระดบความรสกตว

•สงเกตความผดปกตของรางกายเชนตวเหลองตาเหลองทองบวม

มบาดแผลการผาตดความผดปกตของผวหนงมรอยช�ารอยจ�าเลอด

เลอดออกตามไรฟน ความผดปกตของการเคลอนไหว การทรงตว

ความออนแรงของแขนขาเปนตน

7. การตรวจทางหองปฏบตการ (ตามขอ

บงช)

ตรวจเลอดAlcohollevel,LFT,BUN,Creatinine,Bloodsugar,

CBC

• ตรวจปสสาวะเพอดการตดเชอทางเดนปสสาวะการท�างานของไต

เบองตน

•ตรวจเอกซเรยปอดเพอตรวจหาความผดปกตของปอด

กจกรรมท 2:การประเมนความเสยงการเกดภาวะถอนพษสรา (alcoholwithdrawal riskassessment)

ขนท ใชเมอไร วธการ

ขนท 1 ผมคะแนนASSIST≥27หรอ

ผปวยอบตเหตมภาวะฉกเฉน

ทางกาย หรอผปวยทวไปทรบ

การรกษาแบบผปวยในและ

มประวตการดมสราเปนประจ�า

ในชวง3เดอนทผานมา

ประเมนความเสยงในการตดสรารนแรงโดยใชเครองมอ CAGE

ถาม

1. CUT DOWN “คณเคยรสกวาคณควรจะลดปรมาณการดมสรา

ของคณลงหรอไม”

2. ANNOYED “เคยมคนสรางความร�าคาญใหกบคณโดยการ

กลาวเตอน หรอต�าหนคณเกยวกบการดมสราของคณหรอไม”

3. GUILTY “คณเคยรสกไมดหรอรสกผดเกยวกบการดมสราของ

คณหรอไม”

4. EYE-OPENER “คณเคยตองดมแอลกอฮอลเปนสงแรกใน

ตอนเชาเลย หรอไม เพอทจะไดก�าจดอาการเมาคางของคณ”

ตอบ

“ใช” 2 ขอ มโอกาสตดสรารนแรง ใหเฝาระวงความเสยงการเกด

ภาวะถอนพษสราหากไมเขาเกณฑดงกลาวใหตอขนท2



ขนท 2 ผปวยทไมเขาเกณฑจากขนท1

หรอผทไดรบการวนจฉยวาตด

สรา

ประเมนปจจยเสยงภาวะถอนพษสรารนแรง

• มประวตดมสราตอเนองปรมาณมากในแตละครง(>150กรมตอวน)

• ดมมากกวา10ดมมาตรฐานตอวนหรอเหลา(40ดกร)มากกวา

½ขวดตอวน

•ดมมานานมากกวา5ป

•เคยมอาการถอนพษสรารนแรงแบบเพอคลงสบสน

•เคยมอาการชกจากการถอนพษสรามากอน

•มการใชยาเสพตดอนๆ รวมถงยากลอมประสาทหรอยานอนหลบ

อยางตอเนอง

•ชพจรสงเกน100ครงตอนาท

•มอาการขาดสราขณะทระดบแอลกอฮอลในเลอดสง

•จ�านวนวนทหยดดมครงสดทายมาหลายวน

•ไมมภาวะเมาสราทงทมระดบแอลกอฮอลในเลอดสง

ตอบ

“ใช” เพยง 1 ขอ ใหเฝาระวงความเสยงการเกดภาวะถอนพษสรา

รนแรง

“ไมใช” ให Alcohol education และขอแนะน�าขอมลอาการ

ถอนพษสราและการปฐมพยาบาลเบองตนและใหค�าปรกษาแบบสน

เพอจงใจเขารบการตรวจประเมนภาวะตดสราและรบการรกษาท

เหมาะสม

กจกรรมท 3.1: การเฝาระวงความเสยงการเกดภาวะถอนพษสรา (alcoholwithdrawalmonitoring)


ขนท 1

ประเมนอาการ

ถอนพษสรา

กรณทมความเสยงการเกดภาวะ

ถอนพษสรา

•ประเมนอาการถอนพษสราดวยเครองมอAlcohol

Withdrawal Scale; AWS หรอ Clinical Institute

Withdrawal Assessment for Alcohol-Revised

Version;CIWA-Ar(ภาคผนวก)และตดตามเฝาระวง

ตามแนวปฏบตการดแลผมอาการถอนพษสรา



ขนท 2

ตดสนใจใหการรกษา

รกษาแบบผปวยนอก

ข อพจารณาการรกษาแบบ

ผปวยนอก

• ใหการดแลตามแนวปฏบตการดแลผมอาการถอนพษ

สราแบบผปวยนอก

รกษาแบบผปวยใน

• ขอพจารณาการรกษาแบบ

ผปวยใน

• ร ายท ไ ด ร บการร กษา ใน

โรงพยาบาลดวยปญหาสขภาพอน

• ใหการดแลตามแนวปฏบตการดแลผมอาการถอนพษ

สราแบบผปวยใน

หากผปวยไมยอมรบการรกษา •ใหค�าปรกษาแบบสนพรอมจงใจใหรบบรการทเหมาะสม

• ใหขอมลการเฝาระวงความเสยงอาการถอนพษสรา

อาการถอนพษสราและการปฐมพยาบาลเบองตน

ขอพจารณาการรกษาแบบผปวยนอก ขอพจารณาการรกษาแบบผปวยใน

1. มอาการถอนพษสราทมความรนแรงนอยถงปานกลาง

(CIWA-Ar≤14คะแนนหรอAWS≤9คะแนน)

2.สามารถรบประทานยาได

3.มญาตสนทหรอคนในครอบครวชวยดแลอยางใกลชด

ระหวางถอนพษสรา (ประมาณ 3-5 วน) และสามารถ

ตดตามอาการถอนพษสราได

4.สามารถมาพบแพทยตามนดได

5.ไมมภาวะโรคทางจตเวชและโรคทางกายทอาการยง

ไมคงท

6. ไมมปญหาใชสารเสพตดชนดอนรวมดวยจนอาจ

มอาการถอนพษสารเสพตดนน เชน อาการถอนพษ

ยานอนหลบ

7.ไมมประวตอาการDTsหรอชก(rumfits)มากอน

8.อายนอยกวา60ป

9.ไม มหลกฐานแสดงถงอวยวะภายในถกท�าลาย

จากพษสราเชนelevatedMCV,renalinsufficiency,

ascites,cirrhosisเปนตน

1.เรมมอาการหรอคาดวาจะมอาการถอนพษสรา

ระดบปานกลางถงรนแรง ความรนแรงในการตด

ประวตอาการถอนพษรนแรงหรอชกหรอCIWA-Ar≥15

คะแนนหรอAWS≥10คะแนน

2.มโรคจตเวชหรอโรคทางกายอนๆ ซงต องการ

การเฝาดแลอยางใกลชด เชน การชก หรอประวตของ

การชกก�าลงตงครรภหรอใหนมบตรโรคหวใจโรคตบ

สงสยวามการบาดเจบทศรษะ ความดนโลหตสงท

ควบคมไมได

3.มการตดยาหรอสารเสพตดอนรวมดวยและมอาการ

ถอนพษจากสารเสพตดหลายชนด

4.มพฤตกรรมกาวราวรนแรงหรอควบคมไมได

5.มความเสยงในการฆาตวตาย

6.ผปวยไมสามารถดแลหรอชวยเหลอตนเองได

7.เคยรกษาแบบผปวยนอกแลวไมไดผล

8.ไมมญาตหรอสงแวดลอมทปลอดภยเพยงพอส�าหรบ

การรกษาแบบผปวยนอก


กจกรรมท3.2:การรกษาภาวะถอนพษสรา(Alcoholwithdrawaltreatment)

ขนท ใชเมอไร AWS CIWA-Ar วธการ

ขนท 1 ผปวยทหยดดมเกน5วนและไมมอาการถอนพษสรา

ไมตองประเมน

ไมตองประเมน

• ไมจ�าเปนตองใหยาลดอาการถอนพษสรา• นดมาตดตามอาการ

ขนท 2 อาการถอนพษสราระดบเลกนอย และไมมความเสยงการเกดอาการถอนพษสรารนแรง(ใหระวงวาหากมประวตการดมภายใน6-8ชวโมงก อนมารกษา อาจยงไม แสดงอาการ)

1-4 1-7 • ไมจ�าเปนตองใหยาลดอาการถอนพษสรา• นดมาตดตามอาการ ตดตามอาการเฝาระวงอยางใกลชด• ให ข อมลอาการถอนพษสราการปฐมพยาบาลเบองตน

ขนท 3 อ า ก า ร ถ อ น พ ษ ส ร า ร ะ ด บ ปานกลาง หรอ มความเส ยงการเกดอาการถอนพษสรารนแรง

5-9 8-14 • การรกษาดวยยาชวยลดโอกาสการเกดอาการขาดสราทรนแรงได• เลอกวธการรกษา การใหยาแบบFixed(regular)scheduleregimen การให ยาแบบ Symptom-triggeredregimen

ขนท 4 อาการถอนพษสราระดบถงรนแรง 10-14 15-19 • ตองไดรบการรกษาดวยยาและตดตามอาการอยางใกลชด•แนะน�าLoadingdoseregimen

ขนท 5 อาการถอนพษสราทรนแรงมาก ≥15 ≥20 •ตองใหการรกษาดวยยาขนาดสงเพอท�าใหอาการสงบอยางรวดเรว•แนะน�าIntravenousdiazepam

นอกจากการรกษาดวยยาเพอSedationแลวการรกษาภาวะถอนพษสราจะตองค�านงถงอก3Sไดแก

Symptomatic Relief-การรกษาตามอาการ เพอบรรเทาอาการอนทพบรวม เชน metoclopramide,antacid,kaolinmixtureหรอparacetamol

Supplement-การใหสารน�า อาหาร วตามนเสรมเปนการใหเพอทดแทนสารอาหารหรอเกลอแรทบกพรองไปเชนthiamine,magnesium,phosphate,folate,zinc,vitaminsA,D,E,CและBเปนตนโดยthiamineตองใหอยางนอย100มก.ตอวนหากมปญหาการดดซมแนะน�าใหใชวธฉดB1100มก.IMorIVx3-5วนหรอB1100มก.oral3ครงตอวน

Supportive environment-การจดสภาพแวดลอมใหเหมาะสมในการดแลผปวยไดแกสงบปลอดภยอากาศถายเทสะดวกมแสงสวางเพยงพอมสงรบกวนนอยsupportivecounselingandreassurancesโดยพยาบาลประจ�าหอผปวย มการใหความรเกยวกบอาการถอนพษสรา และสขอนามยในการนอนหลบ (sleep hygiene)ตลอดจนเทคนคในการควบคมพฤตกรรมและวธผอนคลายความเครยด


แนวปฏบตการดแลผมอาการถอนพษสราแบบผปวยนอก

1. การใหยาแบบSYMPTOM TRIGGER THERAPY:กรณมอาการถอนพษสราระดบเลกนอย

คอใหยาเฉพาะเวลามอาการหรอCIWA-Ar≥8หรอAWS≥5คะแนนโดย

วนแรกให Chlordiazepoxide 50 มก. หรอ Diazepam 10 มก. ทก 6-12 ชวโมง

เมอมอาการ

วนท 2-5ใหChlordiazepoxide25มก.หรอDiazepam5มก.ทก6ชวโมงเมอมอาการ

ขอด คออาการสงบโดยไมงวงมากเกนไปและไมบดบงอาการระบบประสาท ใชยาปรมาณ

นอยกวาใชเวลาควบคมอาการสนกวากรณทมปญหาโรคตบควรใชยาshort-actingbenzodiazepines

เชนlorazepam

2.การใหยาแบบFIX SCHEDULE REGIMEN: ในกรณทมอาการถอนพษสราระดบปานกลาง

หรอCIWA-Ar8-14คะแนนหรอAWS5-9คะแนนและมขอบงชรกษาแบบผปวยนอกไดโดยใหยาในขนาด

และเวลาทแนนอนในวนท1-3ทก6-12ชวโมงหลงจากนนลดลงเหลอวนละครงเดยวกอนนอนและพยายาม

หยดยาทงหมดในทสด

วนท chlordiazepoxide diazepam lorazepam

1 50mgทก6-12ชวโมง 10mgทก6-12ชวโมง 2mgทก8ชวโมง

2 25mgทก6ชวโมง 5mgทก6ชวโมง 2mgเชา,1mgเทยง,2mg

กอนนอน

3 25mgทก12ชวโมง 5mgทก12ชวโมง 2mgทก12ชวโมง

4 25mgกอนนอน 5mgกอนนอน 2mgกอนนอน

5 10mgกอนนอน 2mgกอนนอน 1mgกอนนอน

6 หยดยา หยดยา หยดยา

•ใน 1 สปดาหของระยะถอนพษสรา หากเปนไปได นดใหผปวยมาทกวนเพอตรวจรางกาย

ประเมนอาการถอนพษสราและใหยา(ถาจ�าเปน)เรมการบ�าบดทางจตสงคมตามกจกรรมท4เพอใหสามารถ

หยดดมได

•แตหากคะแนนCIWA-Ar≥15คะแนนหรอAWS≥10คะแนนควรรกษาแบบผปวยใน

โดยเฉพาะผปวยทมความเสยงเกดอาการถอนพษสรารนแรงหรอหากผปวยมอาการเรมตนของDTsใหเหน

เชนไขสงcognitive/perceptualchanges

•วนสดทายควรตรวจgammaglutamyltransferase(GGT)และสะทอนผลใหผปวยตระหนก

ถงปญหาการดมสราและจงใจใหเขารบการบ�าบดทางจตสงคมตามกจกรรมท4


แนวปฏบตการดแลผมอาการถอนพษสราแบบผปวยใน

PROTOCOL 1: FIXED (REGULAR) SCHEDULE REGIMEN เปนการใหยาตามเวลาทก�าหนดสามารถใหเพอปองกนการเกดอาการถอนพษสราในผทมโอกาสเกดอาการถอนพษสราหรอควบคมอาการถอนพษสราไมใหรนแรงมากขน กลมเปาหมายผปวยทมความเสยงวาจะเกดอาการถอนพษสราหรอเรมมอาการถอนพษสราเชนมอสนเหงอออกหรอAWS≥5หรอCIWA-Ar≥8คะแนนแตไมควรใหในรายทเคยมประวตอาการถอนพษสรารนแรงหรอชกเพราะอาจไมสามารถควบคมอาการได วธการใหยา ใหสม�าเสมอทก6ชวโมง ไมควรให 4 เวลา เชากลางวน เยนกอนนอน เพราะไมสามารถควบคมอาการชวงกลางคนได หากในวนแรกสามารถควบคมอาการได สามารถลดยาลงเรอยๆจนหยดยาไดใน5-7วน ขอดคองายแตตองมการตดตามเฝาระวงวายาอาจไมเพยงพอในการควบคมผปวยจะมอาการถอนพษสรารนแรงเพมขนได หรอในผปวยบางราย เชน ผสงอาย ผปวยทมปญหาตบท�างานไมด ผปวยโรคทางกายทยงควบคมไมไดอาจท�าใหงวงซมมากจากยามากเกนไปได

วน/เวลา 6.00น. 12.00น. 18.00น. 24.00น. รวม

Day1 DZP10mg DZP10mg DZP10mg DZP10mg DZP40mg




Day5 DZP5mg - DZP5mg DZP5mg DZP15mg

Day6 DZP5mg - - DZP5mg DZP10mg

Day7 - - - DZP5mg DZP5mg

กรณทพจารณาเลอกใชยาchlordiazepoxideหรอLorazepamใหเทยบปรมาณยาดงน Diazepam(DZP)5mg=Chlordiazepoxide10mg=Lorazepam1mg หมายเหต: ในผ ป วยรายทมการท�างานของตบบกพรองหรอสงอาย ควรพจารณาใหLorazepamแทน


PROTOCOL 2: SYMPTOM-TRIGGERED REGIMEN เปนการใหยาตามความรนแรงของอาการถอนพษสราโดยพจารณาขนาดยาและความถในการใหยาตามความรนแรงของอาการดวยเครองมอประเมนอาการถอนพษสราเชนCIWA-ArหรอAWSโดยพยาบาลประจ�าหอผปวย กลมเปาหมายผปวยทมความเสยงวาจะเกดอาการถอนพษสราหรอเรมมอาการถอนพษสราเชนมอสนเหงอออกหรอAWS≥5หรอCIWA-Ar≥8คะแนนแตไมควรใหในรายทเคยมประวตอาการถอนพษ

สรารนแรงหรอชกเพราะอาจไมสามารถควบคมอาการได

วธการใหยา ความถในการใหยาตามความรนแรงโดยประเมนอาการถอนพษสราทก 4 ชวโมง

หากอาการรนแรงขนจะตองประเมนทก½-1 ชวโมงจนกวาจะควบคมอาการได โดยทวไปใชเวลา 2-5 วน

หลงจากผปวยสงบค�านวณขนาดbenzodiazepineทใชและแบงใหเปน4เวลาในวนถดไปคอยๆลดขนาดยา

ลงรอยละ25ทก2-3วนจนหยดยาไดนอกจากกรณทผปวยยงมปญหาอนทจ�าเปนตองใชยาเชนนอนไมหลบ

วตกกงวลอาจพจารณาใชยาไดตามความจ�าเปน

ขอด คอ ใชยาขนาดนอยกวา ผ ปวยฟนเรว ไมงวงเกนไป ลดจ�านวนวนนอนโรงพยาบาล

ลดความเสยงจากaspiratedpneumonia

ความรนแรง CIWA-Ar AWSความถ

ในการประเมนlorazepam diazepam

นอย 1-7 1-4 ทก4ชวโมง ไมใหยา ไมใหยา

ปานกลาง 8-14 5-9 ทก2-4ชวโมง 1-2 mg 5-10 mg

รนแรง 15-19 10-14 ทก1ชวโมง 2-4 mg 10-20 mg

รนแรงมาก >20 >15 ทก½-1ชวโมง 4mg 20mgoralหรอ10mgIV


PROTOCOL 3: LOADING DOSE REGIMEN

เปนการใหยาในขนาดสงจนผปวยสงบ

กลมเปาหมายผทมอาการถอนพษสราตงแตระดบปานกลางถงรนแรงทสดในหอผปวยทวไปหรอ

หอผปวยเฉพาะทางแตตองมพยาบาลดแลตลอด24ชวโมงและสามารถรายงานแพทยไดเมอจ�าเปน

วธการใหยา

1. ใหdiazepam20มก.กนทก2ชวโมงจนกวาจะสงบ(หลบแตปลกตนได)ผปวยอาจไดรบ

ยาสงถง20-120mgใน12ชวโมงแรกได

2. ประเมนอาการถอนพษสราทก2ชวโมง

3. หลงอาการสงบแลวยงคงใหdiazepamตอเนองทก6ชวโมง

4.ค�านวณขนาดdiazepamทจ�าเปนตองใชและแบงใหเปน4เวลาในวนถดไป

5.ลดขนาดยาลงประมาณรอยละ25ใน3วนควรใหยาตอไมเกน10วน

6.ในระหวางloadingregimenควรไดรบการทบทวนอาการโดยแพทยภายใน4ชวโมง

PROTOCOL 4: INTRAVENOUS DIAZEPAM

เปนการใหยาเพอควบคมภาวะถอนพษสราใหเรวทสด

กลมเปาหมาย ผทมอาการalcoholwithdrawaldeliriumหรอDeliriumTremens

วธการใหยา

1.ใหdiazepam10มก.IVslowly

2.ใหdiazepam10มก.IVทก½-1ชม.ซ�าไดถง3ครงภายใน30นาท(ถาจ�าเปน)จนหลบ

3.ค�านวณขนาดdiazepamทจ�าเปนตองใชปรบเปนรปแบบกนและแบงใหเปน4เวลาในวนถดไป

ขอควรระวง การประเมนความรนแรงของอาการถอนพษสราดวยเครองมอ AlcoholWithdrawal Scale(AWS)หรอClinical InstituteWithdrawalAssessment forAlcohol-RevisedVersion (CIWA-Ar)สามารถชวยตดตามอาการถอนพษและใหการรกษาทเหมาะสมตามความรนแรงของอาการได ควรท�าการประเมนตงแตแรกรบและประเมนเปนระยะตามความจ�าเปนอยางไรกตามคะแนนจากการประเมนอาจผดพลาดไดกรณมภาวะแทรกซอน ไมควรยดคะแนนจากแบบประเมนเพยงอยางเดยว ควรจะอาศยการตดสนใจทางคลนกและการสงเกตอนรวมดวยเนองจากบางอาการอาจเกดจากภาวะแทรกซอนอน


กจกรรมท4:การบ�าบดทางจตสงคมเพอใหสามารถหยดดมได(psychosocialtreatment) การรกษาทางจตสงคมบ�าบด (Psychosocial treatment) มหลายวธ แตวธทมหลกฐานเชงประจกษยนยนถงประสทธผลการบ�าบดไดแก 1. การสมภาษณและการบ�าบดเพอเสรมสรางแรงจงใจ (Motivational Interviewing andMotivationalEnhancementTherapy;MI/MET) 2. การบ�าบดเพอปรบเปลยนความคดและพฤตกรรม(CognitiveBehaviorTherapy;CBT) 3. การสงเสรมใหพฒนาไปตามหลก12ขนตอน(Twelvestepsfacilitation;TSF) 4. การใหค�าปรกษาเบองตนกรณทผปวยยงยงไมตองการบ�าบดแตบคลากรทางสขภาพสามารถใหค�าปรกษาเพอการบ�าบดได โดยในชวงแรกใชเปนการใหค�าปรกษาแบบยอได โดยใชหลกการของ“FRAMES”ดงน

Feedback: F การสะทอนกลบขอมลทเปนปญหาของผตดสราเชนผลการตรวจเลอดผลการประเมน การซกประวต อบตเหตหรอโรคทางกายทสมพนธกบการดมสราฯลฯ

Responsibility: R ผบ�าบดกระตนใหผตดแอลกอฮอลรบผดชอบในการหยดดมแอลกอฮอล

Advice: A การใหค�าแนะน�าในการลดเลกดมแอลกอฮอล

Menu: M ทางเลอกในการหยดดมแอลกอฮอล

Empathy: E การแสดงความเขาใจผตดแอลกอฮอลถงเหตผลความรสกของการดม

Self-efficacy: S การเสรมความเชอมนวาผตดแอลกอฮอลสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมการดมได

การเลอกใชการบ�าบดวธตางๆ ขนอยกบความพรอมทงผใหการบ�าบดและลกษณะ โดยผใหการบ�าบดจะตองผานการฝกอบรมทดลองปฏบตและควรไดรบการนเทศรายบคคลหรอรายกลมจนมทกษะในการใหการบ�าบดและผรบการบ�าบดควรไดรบการบ�าบดตอเนองจนครบตามทก�าหนด(สวนใหญอยางนอย3เดอน) ในกรณทพบมโรคจตเวชรวมควรพจารณาใหการบ�าบดแบบผสมผสาน(integratedtreatment)ทสามารถใหการบ�าบดไดทงภาวะตดสราและโรคจตเวช จตสงคมบ�าบดทพบวาไดผลดในผตดสราทมโรคจตเวชรวมไดแกCBT,MI,การดแลรายกรณ(casemanagement)และการดแลเชงรกในชมชน(Programofassertivecommunitytreatment;PACT)เปนตน


การประเมนผลลพธการบ�าบด

1. การเพมขนของ % abstinence day เปนตวชวดระดบบคคลเพอตดตามความกาวหนาของ

การรกษาหมายถงการเพมขนของ%abstinencedayณชวงเวลาทก�าหนดหลงรบการรกษาเปรยบเทยบกบ

%abstinencedayแรกรบ(ชวงเวลาทก�าหนดหมายถงชวงเวลาทตดตามอาจเปน15/30/90วนแลวแต

ผบ�าบดก�าหนด)

Abstinence dayหมายถงจ�านวนวนทผมปญหาการดมสราไมดมสรา

% abstinence dayหมายถงจ�านวนวนทผมปญหาการดมสราไมดมสราเทยบกบจ�านวน

วนทมโอกาสดมทงหมด(จ�านวนวนทมโอกาสดมหมายถงจ�านวนวนทตดตามและผปวยมโอกาสดมไดไมนบ

ชวงทอยในสถานททไมสามารถดมไดเชนนอนโรงพยาบาลตดคกฯลฯ)

สตรค�านวณ จ�านวนวนทไมดมในชวงเวลาทก�าหนด x 100

จ�านวนวนทมโอกาสดมทงหมดในชวงเวลาทก�าหนด

2. การลดลงของ heavy drinking day เปนตวชวดรายบคคลเพอตดตามความกาวหนาของ

การรกษาหมายถง การลดลงของ% heavy drinking day ณ ชวงเวลาทก�าหนด หลงรบการรกษา

เปรยบเทยบกบ%heavydrinkingdayแรกรบ

Heavy drinking dayหมายถงวนทดมหนกเกนระดบกลาวคอดมตงแต5ดมมาตรฐาน

ขนไปในผชายและตงแต4ดมมาตรฐานขนไปในผหญงหรอเทยบโดยประมาณเหลา(35ดกร)ครงแบนไวน

(12%)¾ขวดหรอเบยร(5%)4กระปองหรอ2ขวดใหญ

% heavy drinking dayหมายถงจ�านวนวนทผมปญหาการดมสราดมหนกเกนระดบเทยบ

กบจ�านวนวนทมโอกาสดมทงหมด (จ�านวนวนทมโอกาสดมหมายถง จ�านวนวนทตดตามและผปวยมโอกาส

ดมไดไมนบชวงทอยในสถานททไมสามารถดมไดเชนนอนโรงพยาบาลตดคกฯลฯ)

สตรค�านวณ จ�านวนวนทดมหนกในชวงเวลาทก�าหนด x 100

จ�านวนวนทมโอกาสดมทงหมดในชวงเวลาทก�าหนด


กจกรรมท5:การรกษาดวยยา(Pharmacologicaltreatment) องคการอาหารและยาของประเทศสหรฐอเมรกาไดใหการรบรองยาส�าหรบการรกษาการตดสรา

เพยง3ชนด4ขนานคอยาdisulfiram(DSF),ยาnaltrexoneชนดรบประทาน(NTX)และยาnaltrexone

ชนดฉดเขากลามเนอซงสามารถออกฤทธไดนาน (extended-release injectable naltrexone, ERIN)

และยาacamprosate(ACP)ยารกษาผตดสราทง3ชนดมกลไกการออกฤทธทแตกตางกนมผลขางเคยงท

แตกตางกน เหมาะส�าหรบผตดสราทมลกษณะแตกตางกน ซงผลการศกษาโดยรวมสนบสนนวายาเหลาน

มประสทธผลในการท�าใหหยดดมโดยสนเชง ลดการดมหนก (heavy drinking) และเพมโอกาสหรอ

ความยาวนานทจะหยดดมสรา ในขณะทยา topiramate (TPR) เปนยากนชกทมหลกฐานแสดงใหเหนวา

มประสทธผลในการลดการดมหนกไดดกวายาลวงอยางมนยส�าคญ สวนยากลมอน เชน ยาตานซมเศรา

ยงไมมหลกฐานมากพอทจะสนบสนนในการใชรกษาผตดสราทไมมอาการซมเศรา

การเลอกใชยาในประเทศไทย

ส�าหรบสถานการณของประเทศไทยยงมขอจ�ากดในการใชยารกษาโรคตดสราในปจจบนนมเพยง

ยา DSF และยา TPR เทานนทมใชในประเทศ แตขอเสยจากการใช DSF ท�าใหเกดผลขางเคยงทเปน

อนตรายสงจากภาวะสารพษคงจากacetaldehydetoxicityหากมการดมสราอาจเปนอนตรายถงชวตได

ในผปวยทมโรคแทรกซอนทางกายทรนแรงเชนโรคหลอดเลอดหวใจจงไมเปนทนยมใชแมในโรงพยาบาล/

สถานพยาบาลเฉพาะทาง แพทยจงไมควรสงใชยา DSF เปนตวแรกในการรกษาผตดสรา สวนยา TPR

การศกษาในประเทศไทยยงไมไดผลเปนทนาพอใจ และมขอจ�ากดในแงของการยงไมไดรบการรบรองใหใช

รกษาโรคตดสราจงควรเลอกพจารณาตามความเหมาะสม

TOPIRAMATE (TPR)เรมใหรบประทาน25มก.กอนนอนเพมทละ25-50มก.ตอสปดาห

สามารถเรมยาไดแมผปวยยงดมสราอยเพมไดถง200มก.ตอวนขอควรระวงคอผทมangleglaucoma

ตบหรอไตบกพรองน�าหนกตวนอยมากผลขางเคยงทพบบอยเชนมอเทาชารสชาตอาหารเปลยนเบออาหาร

น�าหนกลดงวงนอน


การใชยารกษาโรคทางจตเวชส�าหรบผตดสราทมโรครวมจตเวชโดยมหลกในการใหยาคอ

1. เพอลดอาการทางจต

2. เพอลดการดมสราโดยการรกษาภาวะถอนพษสราและความอยากดม

3. ใชมาตรการเพอปองกนการกลบไปดมหนก

4. ใชยาทมโอกาสตดไดนอย

5. ใหยาเพยงไมกครงตอวน

6. ใหยาทมผลขางเคยงนอย

ยาตานซมเศราทงชนด tricyclic antidepressants (เชน amitrytylline) และ selective-

serotoninreuptakeinhibitor(เชนfluoxetine,sertaline)สามารถลดไดทงอาการซมเศราและอาการ

ดมสราแตยงไมมหลกฐานวายาตานซมเศราสามารถลดการดมสราในผตดสราทไมมโรคซมเศราได

ส�าหรบผปวยbipolardisorderทมการตดสรารวมดวยการใหยาvalproateสามารถลดอาการ

ทางอารมณและการดมสราลงได

ในผปวยโรควตกกงวลทมการตดสราพบsocialphobiaและspecificphobiaไดบอยแตยง

ไมพบวายาชนดใดสามารถลดอาการทงวตกกงวลและลดการดมสราไปพรอมกน ควรใหการรกษาภาวะ

วตกกงวลตามแนวปฏบตแตควรพจารณาเลอกยาทมโอกาสตดนอย

ยาตานโรคจต ยงไมมขอบงชในผตดสรา ยกเวนกรณทมอาการหวาดระแวง หแววรนแรงมาก

ชวงภาวะถอนพษจนไมสามารถควบคมไดดวยbenzodiazepinesและควรหยดยาตานโรคจตทนททไมมขอบงช

สวนการใหยาตนโรคจตในขนาดต�าในผตดสรารนแรงทมปญหาพฤตกรรมและความรนแรงทไมสามารถควบคม

การดมไดนนควรพจารณาเลอกใชในกรณทจ�าเปนเทานนเนองจากยงไมมขอมลวชาการสนบสนน

กจกรรมท6:การชวยเหลอครอบครวและฟนฟทางสงคม บรรยากาศการอยรวมกนของสมาชกในครอบครว ทาทและสมพนธภาพทมตอกน สงผลไดทง

ทางบวกและทางลบตอสมาชกครอบครว ปญหาการดมสราเปนปญหาพฤตกรรมหนงทเกดจากสมพนธภาพ

ของครอบครว ครอบครวจงจ�าเปนตองเรยนรและเตรยมตวใหการสนบสนน มสวนรวมในการบ�าบดและ

ปรบเปลยนแนวทางการอยรวมกนโดยสมาชกครอบครวมโอกาสพดคยและรบการปรกษาพรอมๆกนกบผรบบรการ


การใหค�าปรกษาครอบครว(Familycounseling) วตถประสงคเพอใหสมาชกครอบครวเขาใจพฤตกรรมผทมปญหาการดมสราเหนความส�าคญของ

การสนบสนนใหผทมปญหาการดมสราเขารบการบ�าบด รวมทงเขาใจบทบาทของตนเองในการชวยใหผทม

ปญหาการดมสราปรบเปลยนพฤตกรรมดมสราไดอยางตอเนอง

วธการ

1. การสนบสนนของครอบครวญาตมสวนส�าคญเปนอยางมากทชวยใหการรกษามประสทธภาพ

และสรางแรงจงใจใหผรบบรการโดยครอบครวอาจเขารวมกจกรรมตางๆทสามารถท�าใหผรบการบ�าบดลด

ละเลกดมไดแมวาจะตองเสยสละเวลาหรอความสขสวนตวบางพดใหก�าลงใจเมอผรบการบ�าบดพยายามลด

ละเลกหรอท�าไดส�าเรจ

2. การแกปญหาสมพนธภาพของครอบครวโดยพดคยในประเดนประเมนสมพนธภาพระหวาง

ครอบครวและผทมปญหาการดมสราการสอสารในครอบครวสมพนธภาพการท�าหนาทในครอบครว

3. การวางเปาหมายในการอยรวมกน โดยมขอปฏบตในการอยรวมกน

•เรยนรและยอมรบขอจ�ากดของการใชชวตรวมกน

•เรยนรเกยวกบโอกาสหรอสงทท�าใหกลบไปดมสราซ�า

•เรยนรวธหลกเลยง/ปฏเสธ

•เรยนรเกยวกบอารมณความรสกทจะน�าไปสการดมและรวธจดการ

•ฝกการสรางสมพนธภาพและทกษะการสอสาร

•ฝกความอดทนตอความรสกอยากดม

•หาสงยดเหนยวหรอมจดมงหมายรวมกนทจะประคบประคองใหเลกดมไดส�าเรจ

4. การอยรวมกนของครอบครวและผปวย การปรบตวในการอยรวมกนของสมาชกครอบครว

และผทมปญหาการดมสราเปนสงจ�าเปน เพราะพฤตกรรมการดมสราของผทมปญหาการดมสราท�าให

สมพนธภาพกบสมาชกในครอบครวเสยไปหรอขาดความรบผดชอบการฟนฟสมพนธภาพการปรบตวของ

ทงสองฝายจะชวยท�าใหสมาชกครอบครวอยรวมกนไดและผทมปญหาการดมสราสามารถหยดดมสราไดอยาง

ตอเนองดวย


2.7 เครองมอทใช(ภาคผนวก)

1. แบบประเมนClinicalInstituteWithdrawalAssessmentforAlcohol-RevisedVersion(CIWA-Ar) 2. แบบบนทกการตดตามอาการถอนพษสรารายบคคลดวยเครองมอCIWA-Ar 3. แบบประเมนAlcoholWithdrawalScale(AWS) 4. แบบบนทกการตดตามอาการถอนพษสรารายบคคลดวยเครองมอAWS 5. แบบบนทกตดตามการดมรายบคคลในผมปญหาการดมสราทคลนกบ�าบดสรา


1. การจดบรการเฝาระวงความเสยงและตดตามรกษาภาวะถอนพษสรา

ตวชวด รอยละ 80 ของผปวยทมความเสยงการเกดภาวะถอนพษสราไดรบการประเมนตดตามอาการ

ถอนพษสรา และใหการรกษาตามความรนแรงของอาการถอนพษสรา

ความหมาย ผปวยทมความเสยงการเกดภาวะถอนพษสราไดรบการประเมนตดตามอาการถอนพษสรา

(alcoholwithdrawalmonitoring)และใหการรกษาตามความรนแรงของอาการถอนพษ

วตถประสงค เพอใหผตดสราทเสยงการเกดภาวะถอนพษสราไดรบการประเมนตดตามอาการถอนพษสราและ

รบการรกษาทเหมาะสม

สตรค�านวณ จ�านวนตดสราทมความเสยงการเกดภาวะถอนพษสราไดรบการประเมนตดตามอาการถอนพษสรา(คน)X100จ�านวนผปวยทมความเสยงการเกดภาวะถอนพษสราทประเมนไดทงหมด(คน)


ความถ ทกหนงเดอน

แหลงขอมล แบบบนทกขอมลการรกษาของโรงพยาบาล

ผจดท�า หนวยงานหลกทรบผดชอบการบ�าบดถอนพษเชนหอผปวยทมการบ�าบดผตดสราหรอหอผปวย

เสยงในหนวยบรการสขภาพทวไปเชนโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลทวไปโรงพยาบาลชมชน



2. บคลากรในคลนกบ�าบดสรา มความรทกษะในการบ�าบดเฉพาะทางแบบเขมขน

ตวชวด รอยละ 80 ของบคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสราไดรบการอบรมวธการบ�าบดรกษาผตดสราแบบเขมขน

ความหมาย บคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสราไดรบการอบรมวธการบ�าบดรกษาผตดสราแบบเขมขนเชน Cognitive Behavior Therapy หรอMotivational Enhancement Therapy หรอการบ�าบดชนดอนทมหลกฐานประสทธผลในการบ�าบดผตดสรา

วตถประสงค เพอใหบคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสรามความรทกษะในการบ�าบดรกษาผตดสราอยางมคณภาพ

สตรค�านวณ จ�านวนบคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสราทผานการอบรมวธการบ�าบดรกษาผตดสราแบบเขมขน(คน)x100จ�านวนบคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสราทงหมด(คน)



แหลงขอมล ฐานขอมลการอบรมของหนวยงานและฐานขอมลบคลากรจากงานการเจาหนาท

ผจดท�า หนวยงาน/คลนกทรบผดชอบการบ�าบดสรา


3. การจดบรการบ�าบดรกษาผมปญหาการดมสราในคลนกบ�าบด

ตวชวด รอยละ 70 ของผปวยทมปญหาการดมสราในคลนกบ�าบดสราทไดรบการรกษาดวยจตสงคม

บ�าบดไดรบการตดตามภายใน 3 เดอน

ความหมาย ผมปญหาการดมสราในคลนกบ�าบดสราทรบการรกษาดวยจตสงคมบ�าบดไดรบการตดตาม

ภายใน3เดอน

วตถประสงค เพอใหผปวยทมปญหาการดมสราในคลนกบ�าบดสราทไดรบจตสงคมบ�าบดไดรบการตดตาม

ปญหาการดมสราตอเนองอยางนอย 3 เดอน เนองจากการตดตามตอเนองเปนปจจยส�าคญตอ

การหยดดม

สตรค�านวณ จ�านวนบคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสราทผานการอบรมวธการบ�าบดรกษาผตดสราแบบเขมขน(คน)x100จ�านวนบคลากรสขภาพทรบผดชอบการบ�าบดสราทงหมด(คน)



แหลงขอมล แบบบนทกขอมลการรกษาของโรงพยาบาลและฐานขอมลโรงพยาบาล

ผจดท�า คลนกบ�าบดสราของสถาบน/โรงพยาบาลเฉพาะทาง โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป

โรงพยาบาลชมชน




1 JohnBS.Clinical protocol for alcoholdetoxification inhospital anddetoxification facilities.

PineRiverPrivatesHospital;2003

2 สวรรณาอรณพงคไพศาล.การทบทวนองคความรเรองการปองกนและการรกษาภาวะถอนพษสรา.เชยงใหม:

แผนงานการพฒนาระบบรปแบบและวธการบ�าบดรกษาผมปญหาการบรโภคสราแบบบรณาการ(ผรส.);2552.

3 พชยแสงชาญชย.จตสงคมบ�าบดส�าหรบผตดสรา.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบรปแบบและวธการบ�าบด

รกษาผมปญหาการดมสราแบบบรณาการ(ผรส.);2552.

4 มานตศรสรภานนท.การใชยาในการบ�าบดรกษาผตดสรา. เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบรปแบบและ

วธการบ�าบดรกษาผมปญหาการดมสราแบบบรณาการ(ผรส.);2552.

5 พชย แสงชาญชย, บรรณาธการ. คมอส�าหรบผอบรม: การใหค�าปรกษาและการบ�าบดเพอเสรมสรางแรงจงใจ

ในผปวยทมปญหาการดมสรา. เชยงใหม: แผนงานการพฒนาระบบ รปแบบ และวธการบ�าบดรกษาผมปญหา

การดมสราแบบบรณาการ(ผรส.);2553.

6 ดรณภขาวและคณะ.หลกสตรการฝกอบรมรปแบบการชวยเหลอชนดการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรม

(CognitiveBehavioralTherapy)ส�าหรบผปวยทตดเครองดมผสมแอลกอฮอล.เชยงใหม:แผนงานการพฒนา

ระบบการดแลผมปญหาการดมสรา

7 พนธนภา กตตรตนไพบลย, บรรณาธการ. คมอส�าหรบผปฏบต รปแบบการดแลผมปญหาการดมสราในระบบ

สขภาพฉบบปรบปรง2554.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2554.

8 องกรภทรากรและคณะ.แนวปฏบตการดแลผปวยภาวะขาดสราส�าหรบทมสหวชาชพ.กรงเทพ.2557







a

b



การดแลเชงรกในชมชนส�าหรบผตดสรา: โปรแกรมใกลบานสมานใจ (PACT Model)

ชดท 3



3.1 บทน�า

ผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราทผานการบ�าบดจากสถานบรการสขภาพ

และกลบไปใชชวตในชมชนรอยละ60-70กลบไปดมสราซ�าจนเกดปญหาเรอรงในครอบครวและสงคมทงยง

เปนภาระสนเปลองคาใชจายภาครฐอยางมาก ในประเทศไทยการบ�าบดผตดสราเพอลดการกลบเปนซ�ามงเนน

การตงรบในโรงพยาบาล ท�าใหผตดสราหลงจ�าหนายยงคงตองเผชญกบปญหาตางๆ ทรมเราในชมชน

จงจ�าเปนทจะตองมแนวทางในการดแล สงเสรมสขภาพ และสนบสนนประคบประคองใหผตดสราเหลาน

ลดละเลกการดมสราเพอลดการกลบเปนซ�าและเพมคณภาพชวตใหสามารถอยในชมชนได

นวตกรรมโปรแกรมใกลบานสมานใจ(หรรษาเศรษฐบปผาและคณะ,2556)มการพฒนาจาก

งานวจยอยางเปนระบบโดยอาศยแนวคดการดแลเชงรกในชมชนทด�าเนนการโดยบคลากรสขภาพเนน

การดแล3ดาน9องคประกอบไดแก1)การบ�าบดดแล(Treatment)ประกอบดวยการจดการกบภาวะวกฤต

การดแลเรองยาการใหค�าปรกษาและการด�าเนนกจวตรประจ�าวน2)การฟนฟสภาพ (Rehabilitation)

ประกอบดวยการสงเสรมสขภาพและ3)การสนบสนนประคบประคอง(SupportiveService)ประกอบดวย

การสรางโอกาสในการท�างาน การเขาถงบรการสขภาพ การดแลทอยอาศย และการจดการดานการเงน

ผลการศกษาประสทธผลของโปรแกรมฯ ในชมชน 4 ภาคเมอครบหนงป พบวาผตดสราลดปรมาณการดม

รอยละ 90-96.7 และสามารถเลกดมสราไดรอยละ 10-30 และยงพบวาผตดสรามคณภาพชวตทดขน

มการกลบรกษาซ�าลดลง ผตดสราและญาตมความพงพอใจในดานความมประโยชนตอตวเอง ตอญาตหรอ

ผดแลความสะดวกของโปรแกรมและความพงพอใจในภาพรวมทมสขภาพมความพงพอใจในการน�าโปรแกรม

ไปใช ในดานการผสมผสานกบงานของหนวยงาน ความมประโยชนในการปฏบตงาน ความสะดวกและ

งายตอการน�าไปใชความคมคาคมทนในการด�าเนนการและความพงพอใจในภาพรวมดวยในป2560ไดม

การน�าเอาโปรแกรมใกลบานสมานใจเปนหนงในรปแบบการดแลผมปญหาการดมสราในชมชนทบรณาการ

ระบบการดแลผมปญหาการดมสราในระบบสขภาพ โดยอาศยกลไกระบบสขภาพอ�าเภอ (District Health

System)พบวาโปรแกรมใกลบานสมานใจสามารถน�าไปใชในพนทไดอยางแทจรง

โปรแกรมใกลบานสมานใจน เปนแนวทางส�าหรบบคลากรสขภาพใน

การบ�าบดดแลเชงรกในชมชน เพอใหผตดสราหรอผมปญหาการดมสราในระดบ

ความเสยงสงในชมชน ลด ละ เลก การดมสรา ลดการกลบดมซ�าและการกลบมา

รกษาซ�า มคณภาพชวตทดและอยในครอบครวและสงคมไดอยางมความสข

เปนการจดบรการทมคณภาพ มประสทธผล และมความคมคาคมทน ตามความ

จ�าเปน (health need) อยางเทาเทยมกน (equity) และชวยประหยด

งบประมาณของประเทศจากภาระคารกษาพยาบาลในโรงพยาบาล



1. ผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราทผานการบ�าบดและกลบสชมชนไดรบ

การบ�าบดดแลเชงรกในชมชนเพอปองกนการกลบเปนซ�า

2. ผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราทมปญหาซบซอนในชมชนและไมยอม

เขารบบรการสขภาพไดรบการดแลชวยเหลอเบองตน


หนวยบรการสขภาพในโรงพยาบาลทกระดบทงรพศ.รพท.รพช.ทปฏบตงานเกยวกบการดแล

ตอเนองในชมชน ไดแก กลมงาน/คลนกจตเวชและยาเสพตด หรอคลนกทรบผดชอบการดแลผมปญหา

การดมสรากลมงานเวชกรรมสงคมรวมถงในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล/PCU


1. ผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราในชมชน หมายถง ผดมสราทมผล

การประเมนASSIST≥27คะแนนหรอผตดสราทไดรบการวนจฉยโดยแพทยและสงตอกลบสชมชน

2. ญาตหรอผดแล หมายถง สมาชกในครอบครวทอาศยอยในบานเดยวกนและใหการดแลผม

ปญหาการดมสรามาอยางนอย6เดอนมความตองการใหผมปญหาการดมสราลดละเลกการดม


บคลากรสขภาพทกระดบทปฏบตงานณ หนวยบรการทเกยวของกบการดแลตอเนองในชมชน

ทไดรบการอบรมใหมความรและทกษะตามโปรแกรมใกลบานสมานใจ และมประสบการณดแลผมปญหา




บคลากรสขภาพลงพนทเพอตดตามเยยมบาน และท�าการการประเมนรวมกบการใหความร

ค�าแนะน�าและการฝกทกษะใน3ดาน9องคประกอบทบานทงหมด10ครงสปดาหละ1ครงจ�านวน5ครง

ใชเวลาบ�าบดแตละครง30-60นาทและตดตามตอเนองอก5ครงเมอครบ1-3-6-9-12เดอนโดยมกจกรรม

ด�าเนนการดงน

1. สรางสมพนธภาพ ผเยยมทกทายแนะน�าตนเองสนทนาทวไปบอกวตถประสงคของการมา

เยยมและประโยชนทผมปญหาการดมสราจะไดรบพรอมก�าหนดการจ�านวนครงของการเยยม

2. ประเมน สงเกต ซกถาม และบนทก ในแบบบนทกขอมลสวนบคคลพฤตกรรมการดมสรา

และประวตการเจบปวยการรกษาและแบบบนทกใกลบานสมานใจ

3. ใหความร แนะน�าแนวทางการปฏบตตวทเหมาะสม และฝกทกษะทจ�าเปน(ตามคมอฯ)

ครงท1เกยวกบการด�าเนนชวตประจ�าวนทเหมาะสมและแนวทางเกยวกบการจดการทอยอาศย

ครงท2เกยวกบการจดการกบภาวะวกฤต และการจดการเอกสาร รวมถงการเขาถงและ

รบบรการแกผมปญหาการดมสราและญาตผดแล

ครงท3เกยวกบการรบประทานยาและการสงเสรมสขภาพ

ครงท4เกยวกบการสรางโอกาสในการท�างานและแนวทางเกยวกบการจดการเรองเงน

ครงท 5-10 เกยวกบองคประกอบทงหมดในครงท 1-4 เพมเตมสาระความร และฝกทกษะ

ทพรองไป

4. ใหการบ�าบดแบบสน (brief counselling) เปดโอกาสใหผมปญหาการดมสราไดพดคย

ความคด ความรสกถงปญหาการควบคมการดมสรา เสรมแรงจงใจเพอใหสามารถลด ละ เลกดม และได

พดคยถงปญหาในการด�าเนนชวตอนๆ


5.รวมกนสรป และบนทกปญหาตางๆ และแนวทางการแกไขในแบบบนทกการใหการปรกษา

ขนตอน กจกรรม

ขนตอนท 1 การคดเลอกกลมเปาหมาย

1.1 คนหาผมปญหาการดมสราในชมชนทมปญหาซบซอนรนแรงและเรอรงหรอกลมทผาน

การบ�าบดมาแลว

ขนตอนท 2 เตรยมและตกลงบรการ

2.1 บอกวตถประสงคเพอชวยใหผมปญหาการดมสราลดละเลกการดมสราและสามารถใช

ชวตไดอยางมความสขในครอบครวและสงคม

2.2 บอกวตถประสงคในแตละกจกรรมตามโปรแกรมและมอบคมอการดแลตนเองแกผมปญหา

การดมสราและการดแลโดยญาต

ขนตอนท 3 นดหมาย

2.1 การนดหมาย เพอมาเยยมบานเพอบ�าบดดแลจ�านวน 10 ครง โดยแบงการเยยมเปน

สปดาหละ1ครงจ�านวน5ครงใชเวลาแตละครง30-60นาทและระยะตดตามตอเนองหลง

การเยยม5ครงแรกเมอครบ1เดอน3เดอน6เดอน9เดอนและ12เดอน

2.2 ก�าหนดชองทางการสอสารเชนโทรศพทไลนเฟซบคฝากบคคลในพนทไปแจงลวงหนา

2.3 นดหมายใหงดการดมสราในวนนดหมายและขอความรวมมอญาตชวยดแล

2.4 มการท�าพนธะสญญาในการลงพนทครงท5

ขนตอนท 4 ลงพนท

4.1 ท�าการบ�าบดดแลฟนฟสภาพและสนบสนนประคบประคองตามคมอบคลากรและบนทก

ในแบบบนทกใกลบานสมานใจ

ขนตอนท 5 ประเมนประสทธผล

5.1พฤตกรรมการดมและคณภาพชวต


คมอการดแลผตดสรา

ส�าหรบบคลากรสขภาพ

คมอการดแลตนเอง

ส�าหรบผตดสรา

คมอการดแลผตดสรา

โดยญาต

แบบบนทก

โปรแกรมใกลบานสมานใจ


ชดคมอโปรแกรมใกลบานสมานใจ4เลม


1. ผลลพธพฤตกรรมการดมเมอสนสดโปรแกรมใกลบานสมานใจ

ตวชวด รอยละ 80 ของผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราในชมชน เมอสนสด

โปรแกรมใกลบานสมานใจสามารถลดการดมจนมความเสยงต�าหรอหยดดมได

ความหมาย - ผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราหมายถงผทดมสราทไดรบการคดกรอง

ปญหาการดมสราดวยแบบประเมนASSISTและมคะแนน≥27คะแนน

- ลดการดมจนมความเสยงต�าหรอหยดดม หมายถง ผลการคดกรองปญหาการดมสราดวย

แบบประเมนASSISTมคะแนน0-10จดอยในระดบเสยงต�า

วตถประสงค เพอใหผมปญหาการดมสราในระดบความเสยงสงหรอผตดสราในชมชน เมอสนสดโปรแกรม

ใกลบานสมานใจสามารถลดการดมจนมความเสยงต�าหรอหยดดมได

สตรค�านวณ จ�านวนผมปญหาการดมสราเสยงสงหรอผตดสราเมอสนสดPACTแลวอยในระดบเสยงต�าX100จ�านวนผมปญหาการดมสราเสยงสงหรอผตดสราทไดรบPACTทงหมด(คน)



แหลงขอมล แบบบนทกโปรแกรมใกลบานสมานใจ

ผจดท�า ผรบผดชอบงานสราระดบอ�าเภอ



การดแลชวยเหลอผมปญหาการดมสราโดยอาสาสมครสาธารณสข


1. Stein L, SantosA.B. Assertive community treatmentof personswith severemental illness.

NewYork:Norton;1998.

2. หรรษา เศรษฐบปผา, จารณ รศมสววฒน, นพวรรณ อปค�า, ภรภทร สมะวงค, สกาวรตน เทพประสงค,

พนธนภา กตตรตนไพบลย (2558) ผลของโปรแกรมใกลบาน สมานใจตอพฤตกรรมการดมสรา คณภาพชวต

และการกลบมารกษาซ�าในผทเปนโรคตดสราในภาคใต.พยาบาลสาร.2558;42(1)108-120.

3. หรรษาเศรษฐบปผา,จารณรศมสววฒน,นพวรรณอปค�าและภรภทรสมะวงค.(2557).การดแลตนเองของ

ผตดสราในโปรแกรมใกลบานสมานใจ.ครงท4.เชยงใหม:พมพเดอนด

4. หรรษาเศรษฐบปผา,จารณรศมสววฒนและสกาวรตนเทพประสงค.คมอการบ�าบดดแลทางโทรศพทส�าหรบ

บคลากรสขภาพ.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2556

5. หรรษา เศรษฐบปผา, จารณ รศมสววฒน และสกาวรตน เทพประสงค. คมอการดแลตนเองของผตดสราและ

สารเสพตดส�าหรบการบ�าบดดแลทางโทรศพท.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา

(ผรส.);2556

6. หรรษา เศรษฐบปผา, จารณ รศมสววฒน และสกาวรตน เทพประสงค. คมอการดแลผตดสราและสารเสพตด

โดยญาตส�าหรบการบ�าบดดแลทางโทรศพท.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา

(ผรส.);2556

7. หรรษา เศรษฐบปผา,จารณรศมสววฒนและสกาวรตน เทพประสงค.แบบบนทกโทรถามตามเยยมส�าหรบ

การบ�าบดดแลทางโทรศพท. เชยงใหม: แผนงานการพฒนาระบบการดแลระบบการดแลผมปญหาการดมสรา

(ผรส.);2556

8. หรรษา เศรษฐบปผา, จารณ รศมสววฒน, นพวรรณอปค�า, ภรภทร สมะวงค. คมอการดแลผตดสราส�าหรบ

บคลากรสขภาพในโปรแกรมใกลบานสมานใจ.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา

(ผรส.);2554

9. หรรษาเศรษฐบปผา,จารณรศมสววฒน,นพวรรณอปค�า,ภรภทรสมะวงค.คมอการดแลผตดสราโดยญาต

ในโปรแกรมใกลบานสมานใจ.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2554

10.หรรษา เศรษฐบปผา,จารณ รศมสววฒน,นพวรรณอปค�า,ภรภทรสมะวงค. แบบบนทกโปรแกรมใกลบาน

สมานใจ.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2554.


การดแลชวยเหลอผมปญหาการดมสราโดยอาสาสมครสาธารณสข

ชดท 4



4.1 เกรนน�า

“ผลกระทบจากการดมสราปญหาทปองกนได”

ปญหาการดมสราของคนไทยมแนวโนมสงขนและน�าไปสปญหาตางๆ ไมวาจะเปนปญหาสขภาพ

ความเจบปวยอบตเหตปญหาหนสนความรนแรงในครอบครวฯลฯ

•ผ ดมสราสวนใหญเปนคนในวยท�างาน การดมของพวกเขาจงสงผลตอสขภาพของตนเอง

ครอบครวและการท�างาน

•ปญหาดานสขภาพนนสามารถเหนผลกระทบไดอยางชดเจนเชนการเจบปวยดวยโรคตบตงแต

ตบอกเสบจนถงขนมะเรงตบ

•ผดมสราทขบขรถยนตและมอเตอรไซคกมโอกาสเกดอบตเหตไดรบการบาดเจบพการและเสยชวต

•ผดมสรามกเสยเงนในการซอหาสรามาดมหลายคนจงเสยเงนไปกบสรา มอกมากทตองมหนสน

จากการใชจายมากจนเกนไป

•ครอบครวทมผดมสรายอมเสยงตอการเกดปญหาความรนแรงการทะเลาะเบาะแวง

ปญหาเหลานสามารถปองกนไดดวยการแนะน�าดวยความหวงดใชเทคนคในการสรางแรงจงใจ

สนบสนนการเปลยนแปลงใหผดมสราหยดดมหรอในบางรายทยงไมสามารถเลกดมกสนบสนนการดมใหนอยลง

การทผดมสราสวนใหญยงมองไมเหนปญหา หรอมองขามผลกระทบเหลานนไป การให

ค�าแนะน�าผดมสราจงควรท�าอยางคอยเปนคอยไปอาศยสมพนธภาพ ความหวงด มากกวาการสอนสง

เพยงอยางเดยว


“อสม.คณคอคนส�าคญ”

อาสาสมครสาธารณสขคอคนส�าคญในการชกน�าการเปลยนแปลง ดวยสมพนธภาพทด มความ

หวงดกสามารถสนบสนนการเปลยนแปลงได

อสม.มกมบทบาทในการแนะน�าและดแลสขภาพของเพอนบานอยแลวดวยบทบาทนท�าใหอสม.

ไดรบการเคารพนบถอการทอสม.ใสใจกบการดมสราของลกบานทมากหรอกอใหเกดปญหาพรอมทงให

ค�าแนะน�าทเปนประโยชนยอมชวยสนบสนนการเลกและลดการดมสราได

“อสม.คณสามารถสรางการเปลยนแปลงได”

อสม.สามารถสรางการเปลยนแปลงไดดวยหลกส�าคญ3ประการคอ

1. รวมมอ เสมอนเปนเพอนรวมเดนทาง ไมเนนการสอนสงอยางเดยว แตจะชนชมในสวนทด

ความขยนขนแขงการรกครอบครวฯลฯ

2. สนบสนนเหตผลในการเลกหรอลดดมสราทมาจากชวตจรงของแตละคนเชนในรายทปวดทอง

บอยๆกเชอมโยงเหตผลใหฉกใจคดวาการดมสราอาจเปนสาเหตของอาการปวดทองนน

3. เปดโอกาสใหผดมสราไดคดและวางแผนในการเลกหรอลดดมดวยตนเอง ในบางรายทม

ความตงใจสงอาจเลอกทจะเลกดมสรา แตในรายทเพงเรมตระหนกในปญหา การสงเกตปญหา และการลด

ปรมาณความถในการดมอาจเปนจดเรมตนทด

“ขอกงขา”

อสม. เองมกจะมความกงวลในงานใหมทไมคนเคย ทงไมมนใจในศกยภาพของตน ท�าไมเปน

ไมมนใจกลวถกตอตานฯลฯซงความรสกเหลานเปนเรองธรรมดาประเดนทพบบอยม4ดานตอไปน

1. บทบาทหนาท “เปนงานของเรารเปลา”

เปนขอกงวลทพบไดบอยทสดวาปญหาการดมสราเปนหนาทของเราหรอไม

ตอตาน...ท�าไมถงมาถามเรองการดมสรา แทจรงแลวการถามถงพฤตกรรมการดม ไมใชเพอ

ตรวจสอบวาตดสราหรอต�าหนเรองการดมแตเปนการแสดงความเปนหวงและเพยงเพอใหลดการดมลงน�าไป

สการลดความเสยงและอนตรายตอสขภาพ

ไมเชยวชาญ...แมจะไมใชผเชยวชาญโดยตรงแตหนาทหนงของอสม.คอเปนผสงเสรมสขภาพ

ของประชาชน


ตวเองกดม...เปนทางเลอกหนงทอสม.เองจะปรบเปลยนพฤตกรรมการดมของตนและแสดง

ความเขาใจผดม เปนเทคนคหนงทท�าใหผดมยอมรบการชวยเหลอ แตคงไมเหมาะหากจะแลกเปลยน

ประสบการณวาตนเองเคยดมบอยหรอเมาหนกขนาดไหน

ทางเลอก....การยกประเดนการดมสราขนมาคยนน ถอเปนทางเลอกหรอโอกาสใหผดมไดม

โอกาสพดคยเรองการดมของตนและใหการชวยเหลอไปตามปญหานนหากผดมยงไมพรอมกยงไมควรบงคบ

แตใหค�าแนะน�าและสะทอนขอมลตามขอเทจจรงใหสทธในการตดสนใจเลอกดวยตวเอง

2. ศกยภาพ “เราท�าไดรเปลา ?”

สวนใหญจะกงวลวาตนเองไมมความรความสามารถเพยงพอในการใหการดแลชวยเหลอได

ผเชยวชาญ....แทจรงแลวผทอยใกลชดและสามารถใหค�าแนะน�าไดสม�าเสมอถอเปนผทใหการ

ดแลไดดทสด

การฝกอบรมทกษะ....จะชวยใหความมนใจมากขนโดยเฉพาะการใหค�าแนะน�าเพอปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพใดๆและมความเขาใจในขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมและแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม

การบนทก...เปนการตดตามทดทสดสามารถทราบความกาวหนาในการพดคยได

3. การสนบสนน “เราจะท�าไดอยางไร ?”

เกรงวาจะไมสามารถใหค�าแนะน�าปรกษาไดหรอหากจ�าเปนตองสงตอกไมทราบวาจะท�าอยางไรด

เวลา....สามารถท�าไดทกเวลา แมเพยงการทกทายสนๆ เพอสะทอนขอมลใหผดมไดคด และ

กลบมาทบทวนเมอพดคยครงตอๆไป

การชวยเหลอ....อาจตองมการประสานกบบคลากรสขภาพในพนทเพอขอรบการปรกษาหรอ

รบการสงตอเพอรบบรการทเหมาะสม

การรกษาความลบ...เปนสงส�าคญในการใหค�าปรกษา

4. แรงจงใจ “ท�าไปท�าไม ?”

การไดชวยเหลอผมปญหาการดมสรา แมในโอกาสทตวผดมเองไมไดคาดหวงวาจะไดรบ

ถอเปนโอกาสทดมากแมวาผทเราชวยเหลอทกคนอาจจะไมไดหยดดมในทนทหลงจากรบค�าแนะน�าแตการ

ชวยเหลอเหลานจะเปนการกระตนแรงจงใจทละเลกทละนอย จนน�าไปสการลด ละ เลกดมไดในทสดและ

ทส�าคญคอเรามความภมใจทเหนผมปญหาการดมสราดขนและครอบครวมความสขมากขน


4.2 บทบาทของอาสาสมครสาธารณสข

1. สรางความตระหนกใหกบประชาชนถงปญหาการดมสราในชมชน

2. การแนะน�าใหลดละเลกดมสราโดยการสรางแรงจงใจ

3. เฝาระวงและสงตอผมปญหาการดมสราทมปญหารนแรงหรอมภาวะฉกเฉนเชนอาการขาดสรา

รนแรงเพอใหไดรบการรกษาทเหมาะสมตอไป

4. ตดตามดแลชวยเหลอผมปญหาการดมสราในชมชนอยางตอเนองรวมกบบคลากรสขภาพ

4.3 ใครคอกลมเปาหมาย

ผดมสราทกคนในชมชนโดยเฉพาะ

1. ผดมสราในชมชนทมความเสยงจะเกดปญหาจากการดมสราหรอมปญหาเกดขนแลว

2. ผมปญหาการดมสราทไดรบการรกษาตดสราหลงไดรบการรกษา

4.4 ท�าอยางไร

1. การใหความรทวไปและสรางความตระหนกใหกบประชาชนถงปญหาการดมสราในชมชน

สราในทนหมายความถงเครองดมทมแอลกอฮอลเปนสวนผสม เชน สรา วสก บรนด ไวน

เบยร โดยแตละประเภทนนมความแตกตางกนในปรมาณแอลกอฮอลและวตถดบทใชแอลกอฮอลทผสมอยใน

สรานน

สราเมอดมเขาไปจะสงผลตอการท�างานของสมอง

ในปรมาณนอยจะท�าใหคลายเครยดครกครนแต....

ในปรมาณทมากขนจะท�าใหเสยการควบคมตนเองการทรงตวไมดกะระยะไมถกขบขยวดยาน

ล�าบาก

และ...ปรมาณทมากเกนขนาดจะกดการหายใจจนเสยชวตได

การไมดมสราเลยเปนสงดทสด

อยางไรกตามหากยงเลกไมไดอสมควรแนะน�าใหลดการดมและ


ขอแนะน�าการไมดมใน

1. เดกและเยาวชนอายต�ากวา20ป

2. หญงตงครรภทกระยะและหญงทเลยงลกดวยนมแม

3. ผมอาชพขบขยานพาหนะทกประเภท และผทท�างานเกยวกบเครองจกรกลหรอเสยงตอ

การเกดอบตเหตบาดเจบพการและการเสยชวตตอตนเองหรอผอนโดยผขบขยานพาหนะในกจวตรสวนตว

ควรงดดมเครองดมแอลกอฮอลกอน6ชวโมงและขณะขบข

4. ผทเจบปวยดวยโรคทางกายจากการดมแอลกอฮอลผมโรคประจ�าตวหรอก�าลงใชยารกษาโรค

5. ประชาชนทกเพศทกวยการไมดมแอลกอฮอลเลยเปนแนวปฏบตทดทสดส�าหรบครอบครว

และสงคม

แนะน�าใหผดมสราสงเกตอาการของตน

ผดมสราควรสงเกตสญญาณเตอนใหเลกสราดงตอไปน

1. เพลยเหนอยงายไมสามารถท�างานไดดงแตกอน

2. ขาไมมแรงเปนตะครวไดงาย

3. กนขาวไมลงทองอดงาย

4. ความจ�าไมดหลงลมงาย

2. การแนะน�าให ลด ละ เลก ดมสราโดยการสรางแรงจงใจ

การเลกสราตองอาศยความตงใจการมแรงจงใจมาจากตวเองยอมมน�าหนกมาก

แรงจงใจเหลานมาจาก

1. ความอยากมสขภาพดไมเจบปวยทกขทรมาน

2. ครอบครวพอแมลกหลานสงทตนรก

3. ความรบผดชอบในหนาทการงาน

ดงนนการสนทนาเพอใหทราบถงสงส�าคญในชวต และท�าใหผดมสรามองเหนความส�าคญ

ยอมสามารถสนบสนนการเลกดมสราได

เทคนคการสนทนาสรางแรงจงใจ

การสนทนาสรางแรงจงใจ คอการสนทนาฉนทมตรดวยความหวงด อาศย

สมพนธภาพทดเปนพนฐานใช“ทกษะการชนชม การใชค�าถามใหผดมสราฉกใจ

คดและการแนะน�าแบบทเปนไปได”

•การแสดงความชนชมหมายถงการสนทนาในสงดสงรกหรอความพยายาม

ตางๆทผดมสรามเชนการขยนท�างานการรกลก

•การใชค�าถามทท�าใหฉกใจคด ไดแก การถามเกยวกบสงทมความส�าคญวา

ไดรบผลกระทบอะไรบางจากการดมสราเชนลกเขาพดอะไรบางเกยวกบการดมเหลา

•การแนะน�าแบบเปนไปได หมายถง การแนะน�าใหเลกสรา แตถาตอนนยงท�าไมไดกลองตง

เปาหมายวาจะลดลงอยางไร


สนบสนนการเปลยนแปลงอยางคอยเปนคอยไป

การดมสราเปนพฤตกรรมเสพตดชนดหนง ดงนน

กระบวนการเลกสราอาจตองใชเวลาบางคนทมความตงใจสงอาจ

เลกไดทนทแตบางรายอาจตองรอจงหวะชวตทชวยผลกดน

3. การเฝาระวงและสงตอผมปญหาการดมสราทมปญหารนแรงหรอมภาวะฉกเฉน

3.1 อาการเมาสรา เกดขนขณะดมหรอภายหลงการดมอยางหนก คอ มความคดและ

พฤตกรรมบกพรองมพฤตกรรมทเปนปญหาไดแกแสดงออกทางเพศไมเหมาะสมกาวราวอารมณแปรปรวน

สงเกตไดจากการพดออแอ ลนคบปาก มอสนมากขน เดนเซ เดนไมตรงทาง ไมมสมาธ ความจ�าบกพรอง

หมดสตหรอสตสมปชญญะลดลงมอาการวตกกงวลหรออาจมอาการชกได

การปฐมพยาบาลเบองตนกรณผมปญหาการดมสราหมดสต

•ตรวจดวายงหายใจอยหรอไมถาไมหายใจใหเปดทางเดนหายใจใหโลงโดยกดหนาผากลง

และยกคางใหเงยหนาขน และถายงไมหายใจใหชวยหายใจ โดยผชวยเหลอเปาลมหายใจออกเขาไปในปอด

ของผทหมดสตและถาหวใจหยดเตนชวยฟนคนชพโดยการนวดหวใจ

•ส�ารวจใหทววามการบาดเจบหรอมภาวะอยางอนรวมดวยหรอไม ถามบาดแผลหรอม

เลอดออกใหท�าการหามเลอดหรอมกระดกหกใหชวยประคองสวนทบาดเจบใหอยกบทควรระมดระวงอยาง

ยงหากตองการเคลอนไหว

•ถาเรมอาเจยน จดใหนอนตะแคงศรษะไปดานใดดานหนง เพอปองกนไมใหลนตกไป

ดานหลงล�าคอซงจะอดกนทางเดนหายใจไดและปองกนไมใหอาเจยนไหลเขาสหลอดลม


•หาสาเหตทท�าใหหมดสตและประวตการเกดอบตเหตจากผเหนเหตการณดวยเพอแจง

ใหแพทยทราบเมอน�าสงโรงพยาบาล

•พยายามหาวาใชยาอะไรหรอไมถาไมทราบใหเกบเศษอาหารหรออาเจยนขอมลเหลาน

จะชวยเจาหนาทรถพยาบาลฉกเฉนในการใหความชวยเหลออยางเหมาะสม

•โทรศพทเรยกบรการการแพทยฉกเฉน1669ไดตลอด24ชวโมงทชวยเหลอกรณเกด

อบตเหต เจบปวยฉกเฉน เรยกรถพยาบาล ซงเปนบรการทไมเสยคาใชจาย ดงนนสงทควรปฏบตในขณะท

โทรแจงคอควรมสต แจงสถานท สถานการณทเกดเหตไดอยางถกตอง อธบายอาการคนเจบอยางละเอยด

รวมทงแจงหมายเลขโทรศพทตดตอกลบ เพอความสะดวกรวดเรวในการประสานงานใหความชวยเหลอ

คนเจบและทส�าคญควรปฏบตตามค�าแนะน�าของเจาหนาทในการชวยเหลอคนเจบอยางเครงครด

•ชวยท�ารางกายของผหมดสตใหอบอน

“ผทดมจนตดและมอาการลงแดงเมอหยดสรานนจ�าเปนตองแนะน�าใหปรกษาแพทย

พยาบาลใกลบานดวยเพราะอาจตองรบการรกษาดวยยา”

3.2 อาการขาดสรา (อาการลงแดง) นนคอเมอหยดดมสราหรอลดปรมาณการดมลงจะเกด

อาการขาดสรา เชน รสกกระวนกระวาย วตกกงวล มอสนใจสน อาจมอาการรนแรงถงกบพดเพอ สบสน

หลงผดประสาทหลอนทงทางตา-ห-ผวหนงบางกรณอาจเกดอาการชกอาการดงกลาวมกเกดขนหลงหยด

ดมสราในวนท2-3จนถง1สปดาห

การชวยเหลออาการขาดสราเบองตนกอนการสงตอ

•จดสภาพแวดลอมใหเงยบสงบปลอดภย มแสงสวางพอควร และไมมเสยงกระตนจาก

ภายนอก

•มนาฬกาและปฏทนซงจะชวยใหผมปญหาการดมสรารบรวนเวลาตามความเปนจรงได

•ดแลสงทจ�าเปนตองใชเชนแวนตาหฟงและไมค�ายนส�าหรบผมความจ�าเปนตองใช

•ไมควรผกมดยกเวนเพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนเชนตกเตยง

•ใหผอนคลายกลามเนอโดยการหายใจเขา-ออกลกๆเพอลดอาการคลนไสอาเจยน

•ใหพกผอนนอนหลบและเปลยนอรยาบถเพอใหรสกผอนคลายและสบายตว

•ใหทานอาหารตามปกตดมน�าบอยๆถามอาการแสบทองใหดมนมทกๆ30นาท-1ชวโมง

•เกบสงของทอาจมอนตรายเชนมดเชอกของมคมออกนอกบรเวณใกลกบผมอาการ

ขาดสราเพราะผทมอาการขาดสราไมสามารถควบคมอารมณและพฤตกรรมของตนเองได


การปฐมพยาบาลเบองตนกรณผมปญหาการดมสราชก

หากผมปญหาการดมสราเกดอาการชกควรปฐมพยาบาลเบองตนดงน

•ปองกนอนตราย หรอการบาดเจบ โดยใหผมปญหาการดมสรานอนในทโลงปลอดภย

ไมมสงกดขวางระวงการตกจากทสงและใหอยหางจากน�าและไฟ

•ปลดเสอผาเขมขดเครองแตงกายใหหลวม

•จบผมปญหาการดมสรานอนในทาตะแคง เพอใหทางเดนหายใจโลง ใหผมปญหา

การดมสราหนนหมอนหรอผาหม

•ถามเศษอาหารเสมหะหรอฟนปลอมใหน�าออกจากปากถาใสแวนตาควรถอดออก

•อยาใชวตถเชนไมดามชอนปากกาดนสอใสในปากผมปญหาการดมสราเพอปองกน

ไมใหกดลนเพราะนอกจากจะไมไดประโยชนแลวยงอาจท�าใหปากและฟนไดรบบาดเจบ

•อยาผกหรอมดผมปญหาการดมสราเพราะอาจท�าใหบาดเจบได

•อยาปลอยใหผมปญหาการดมสราอยตามล�าพงอยจนกวาจะหายเปนปกต

•อยาใหผมปญหาการดมสรากนอะไรระหวางชกหรอหลงชกใหมๆอาจท�าใหส�าลกได

•ถาเปนการชกครงแรกและชกซ�าๆกนหรอไมรสกตวนานเกนไป10นาทใหรบน�าสง

โรงพยาบาล

4. การตดตามดแลผมปญหาการดมสราในชมชนอยางตอเนองรวมกบบคลากรสขภาพ

“สงเกตความกาวหนาและการเดนหนาตอไป” การเลกสรานนอาจตองคอยเปนคอยไป การสนทนาสรางแรงจงใจ ควรท�าเปนระยะ โดยใช

เวลาแตละครงตามความเหมาะสมและไมเนนนานจนกลายเปนความอดอดทงผดมสราและ อสม. โดยยด

หลกการตอไปน

1. เรมการสนทนาเกยวกบสงดหรอสงรกของผดมเชนเรองงานเรองลกหลาน

2. ถามเรองการดมสราหากมความกาวหนากแสดงความชนชมและถามเกยวกบสาเหตของ

ความตงใจกรณทยงไมมความกาวหนาอาจถามเกยวกบอาการทควรสงเกต

3. การแนะน�าทเนนขนตอนทเปนไปได

“หากมปญหาปรกษา1413สายดวนเลกเหลา”




1. เทอดศกดเดชคง.เทคนคใหค�าปรกษาแบบสรางแรงจงใจ(MotivationalCounseling).กรงเทพฯ:หมอชาวบาน;2555.

2. พชยแสงชาญชย,ธวชชยกศล.รอบรเรองสรา:1413สายดวนเลกเหลา.เชยงใหม:ศนยปรกษาปญหาสราทางโทรศพท;2556.

3. สาวตร อษณางคกรชย, รศมน กลยาศร. ขอแนะน�าส�าหรบบคคลทไมควรดมเครองดมแอลกอฮอล. สงขลา:ศนยวจยปญหาสรา;2560.

4. พนธนภากตตรตนไพบลย,บรรณาธการ.ModuleB-มาตรการท2:มาตรการคดกรองปญหาการดมสราและบ�าบดแบบสน. ใน: คมอส�าหรบผอบรม: การดแลผมปญหาการดมสราเบองตนส�าหรบบคลากรสขภาพฉบบปรบปรง2554.เชยงใหม:แผนงานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา(ผรส.);2554.

E-mail : kpvalc@gmail · E-mail : [email protected] ปีที่พิมพ์ 2561 พิมพ์ครั้งที่ ครั้งที่ 1 จ านวน 11,500 เล่ม

Documents