ÇOKLU ORTAM TASARIMI Dersi - 5.hafta - ÇOKLU ORTAM UYGULAMALARINDA GÖRSEL TASARIM

ÇOKLU ORTAM UYGULAMALARINDA GÖRSEL TASARIM

GÖRSEL TASARIM VE GÖRSEL ALGIGörsel tasarım, insanın kullandığı nesneler ile yaşadığı çevreyi, fiziksel ve ruhsal gereksinimleri doğrultusunda çağın estetik ve teknik değerleri ile yeniden üretmesi ya da düzenlemesidir. Görsel tasarım sürecinin doğrudan ilişkili olduğu bir diğer süreç görsel algıdır.Algılar duyumlar yoluyla oluşturulur ve bir bilgi edinme sürecidir.Görsel algılama sürecinde, algıyı oluşturması hedeflenilen içeriğin niteliği ve etkin bir mesaj sistemi ile başarılı bir ileti sisteminin oluşturulması görsel tasarımın niteliğini arttırmaktadır.

ÇOKLU ORTAM VE GÖRSEL TASARIM

Çoklu ortam tasarım sürecinde görsel tasarım, kullanıcıya verilmek istenen mesajı etkili bir görsel iletişim süreci ile kullanıcı için çekici hale getirme amacını taşıyan bir süreçtir.

Çoklu ortam uygulamalarında görsel tasarım alanı üç temel bileşen kapsamında açıklanmaktadır. Bunlar;

Kavramsal bir fikir geliştirmekGörsel bir mesaj geliştirmekEtkili bir görsel iletişim süreci geliştirmektir.

Kavramsal bir fikir geliştirmek

Tasarım sürecinde ne tür bir görsel iletişim oluşturulacağı, içeriğin ve mesajın ne şekilde düzenleneceğine ilişkin kavramsal çerçeve, hedef kitle beklentileri doğrultusunda tasarım sürecinin başlangıcında belirlenir.

Hedef kitlenin ilgi alanları, olanakları, yaşam biçimleri, yaşları, cinsiyetleri, eğitim düzeyleri, içinde bulundukları kültürel ortam, ekonomik koşulları gibi sayılabilecek birçok özellik kavramsal çevrenin oluşturulmasına doğrudan yansımaktadır.

Görsel bir mesaj geliştirmek

Görsel mesaj geliştirme süreci aslında tasarımın amacı doğrultusunda etkili bir ekran tasarımının olanaklarını sınayarak kullanıcı beklentileri ve nitelikleri bağlamında en etkili tasarım gerekliliklerini belirleyerek görsel tasarım bileşenlerini açık bir şekilde düzenlemektir.

Etkili bir görsel iletişim süreci

Görsel tasarım uygulamalarının kolaylıkla algılanabilir bir görsel dile sahip olmaları ile doğru orantılıdır.

Çoklu ortam uygulamalarında görsel tasarımların genel özellikleri;Çoklu ortam uygulamalarında görsel tasarımlar:Farklı duyu organlarına hitap etmelidir.Soyut kavramların gerçek durumlara

aktarılmasını sağlamaktadır.Kullanıcıların motivasyonlarını arttırmaktadır.Sunulan içeriği eğlenceli, farklı ve ilgi çekici

hale getirmektedir.Kullanıcının etkin katılımını sağlamaktadır.Kullanıcıya dinamik bir çalışma ortamı

sağlamaktadır.Geniş ve etkili bir içeriğe çok yönlü erişimi

sağlamaktadır.

Çoklu ortam uygulamalarında görsel tasarımın oluşturulmasındaki aşamalar;

Çoklu ortam tasarımının ne amaçla oluşturulacağının ve ne tür bilgiler içereceğinin belirlenmesi

Çoklu ortam tasarımının oluşturulacağı hedef kitle niteliklerinin belirlenmesi

Çoklu ortam tasarımında ne tür görsel tasarım uygulamalarının geliştirileceğinin belirlenmesi

İçerikte kullanılması düşünülen görsel tasarım ögelerinin belirlenmesi

Görsel tasarım ögelerine ilişkin sunum şeklinin belirlenmesi

Görsel tasarım ögelerine ilişkin etkileşimlerin ve geribildirim etkinliklerinin belirlenmesi

Belirtilen özellikler doğrultusunda tasarlanması beklenilen görsel tasarım uygulamalarının geliştirilmesinde;

Bireysel farklılıkların göz önünde bulundurulması

Bağımsız kullanım ve uygulamaya uygun olması

Bireysel özgürlük olanağı tanımasıMotivasyonu arttırıcı nitelikte olmasıUygulama sürecinde yeterinde etkileşim

olanağına sahip olmasıBireysel ilerleme hızına uygun olması gibi birtakım ölçütlere dikkat edilmelidir.

ÇOKLU ORTAM TASARIMINDA GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ

Çoklu ortam tasarımlarının etkililiği için, tasarım ögelerinin, tasarım ilkeleri kapsamında birbirleri ile ilişkilendirilmeleri sağlanmalıdır.

Tasarlama süreci belirli bir tasarım problemine dayalı olarak sistematik bir biçimde planlanmalıdır.

Çoklu ortam uygulamalarında görsel tasarım süreci, aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır.

Tasarım amacını tanımlama Tasarım oluşturma nedenlerini açıklama Tasarımın hedef kitlesini analiz etme Tasarımın sınırlarını belirleme Tasarlama sürecindeki ana temaları ne nitelikleri

belirleme Tasarımın hedef kitlesinin niteliklerini tasarım içeriği

ile ilişkilendirme Alternatif tasarım önerileri oluşturma Oluşturulan alternatiflerin geliştiren ölçütler belirleme Geliştirilen ölçütleri kullanarak ürün ortaya koyma Ürün ortaya koyma sürecini tanımlama ve

değerlendirme Tasarım sürecini ve içeriğini belirleme

Görsel tasarım ögeleri nokta, çizgi,renk, doku, şekil(biçim), form, değer(leke) olarak nitelendirilmektedir.

Nokta: Çeşitli büyüklükteki yuvarlaklar, merkezi dengeye sahip yüzey etkisi, iki çizginin kesiştiği yer olarak tanımlanmaktadır. Farklı büyüklükte ve renkte olabilirler.

Çizgi: Noktanın belirli yönde izlemiş olduğu yön olarak nitelendirilen çizgi bir doğru parçası olarak da adlandırılmaktadır. Görsel tasarım ögesi olarak çizginin başı ve sonu vardır.

Yatay, dikey, eğik, kavisli, kesik, kalın, ince, kırık olarak farklı çizgi türleri vardır.

Renk: Renk ışığın cisimlere çarptıktan sonra yansıyarak gözümüzde bıraktığı etki olarak tanımlanmaktadır. Renk ögesi tasarıma belirli bir kimlik, süreklilik, algılanırlık ve bütünlük kazandırmaktadır. Renkler tasarım üzerinde vurgulanmak istenen birtakım benzerlikler, farklılıklar ve önemli noktalara dikkati çekebilmektedir.

Doku: Doğadaki tüm varlıkların görsel ve dokunulduğunda hissedilen yüzeysel etkilerine doku denir.

Dokular gerçek ya da dokunsal doku, görsel doku ve dinamik ya da anlık doku olarak farklı özellikte olabilirler.

Gerçek doku(dokunsal): Gerçek ya da dokunsal doku, duyu organları ile dokunularak hissedilen dokudur.

Örneğin; Ağaç kabuğunun, taşın ya da bir meyvenin pürüzlü yüzey etkileri.

Görsel doku: Görerek algılanan dokudur. Örneğin; bir halı ya da kilimin deseni.Dinamik doku(anlık): Bir an ortaya çıkan ve

kaybolan dokulardır.Örneğin; deniz dalgasının oluşturduğu köpük ,

suya taş atıldığında oluşan yuvarlak dalgalar, karın ya da yağmurun yağışı ile oluşan etki.

Şekil: Şekil nesnelerin dış çizgisidir.Şekillerin genişliği ve yüksekliği vardır. Şekiller geometrik ve düzensiz şekiller olmak üzere ikiye ayrılır.

Form: Genişliği, yüksekliği ve derinliği olan şekillere form adı verilir. Formlar dört boyutlu şekiller olarak da nitelendirilebilir. Örneğin; küp, koni, silindir, küre vb.

Leke: Görsel ögeler üzerindeki koyu-orta-açık ya da ışıklı-yarı ışıklı- ışıksız alanlar leke olarak nitelendirilmektedir.

Tasarım İlkeleri ve Genel ÖzellikleriAçık-Koyu(Işık-Gölge): Tasarımın bütün

olarak oluşturduğu algısal etki tasarımın belirli noktalarında açık ya da koyu olarak oluşmamalı, tasarımın bütün yüzeyine dağılmalıdır. Böylece izleyici dengeli dağılım sayesinde tasarımın bütününe odaklanabilir.

Oran-Orantı-Hiyerarşi: Tasarımdaki görsel ögelerin boyutları ve boyutlarının birbirleri ile ilişkisi oran-orantıyı oluşturmaktadır. Tasarımın ögeleri arası oran-orantı ilişkisi hiyerarşiyi de oluşturmaktadır.

Hiyerarşi, tasarım üzerinde en çok vurgulanmak istenen ögenin boyut, biçim, renk vb. özelliklerinin etkili hale getirilmesi ile öne çıkarılmasıdır.

Denge: Tasarım ögeleri arası ilişkilerin oluşturduğu odak etkisinin tasarımın bütününe dağılması ile oluşan etkiye denge denilmektedir.

Ritim: Tasarım ögelerinin tasarım içerisinde oluşturduğu tekrarların hareket etkisidir.

Uyum-Armoni: Tasarım ögeleri arası ortak ya da benzer özelliklerin oluşturulması ile ortaya çıkan etkiye uyum-armoni-ahenk denir.

Bu ilkeler biçim, yön, boyut, ton, aralık gibi özelliklerin birbirleri ile uyumlu olması ile sağlanabilir.

Zıtlık: Tasarım ögeleri arasında benzer olmayan özellikler arası kurulan ilişki zıtlık olarak tanımlanabilir.

Benzerlik ve Birliktelik: Benzerlik tasarım ögeleri arası süreklilik ve kesintisiz bir akış ve geçiş oluşturan ilkedir.

Çoklu ortam tasarlama sürecinde görsel tasarımın bütünlüğünü ve etkiliğini belirleyen tasarım ögeleri ise şu şekilde sıralanabilir.

Kompozisyon(Arka plan ve sayfa düzeni)RenkTipografik ögelerGörsel imajlarDokuYönlendirmeler(butonlar, linkler)Hareketli görüntüler(Görsel efektler,

canlandırmalar, gerçek görüntüler) Sesler

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE KOMPOZİSYON

Kompozisyon çoklu ortam tasarımlarının etkililiğini belirleyen temel tasarım ögelerin den biridir.

Kompozisyon, bir ekran tasarımındaki bütün tasarım ögelerinin birbirleri ile ve arka planla oluşturulan ilişkidir.

Kompozisyonun başarısını, tasarım ögelerinin görsel ve işlevsel olarak uygun bir biçimde yerleştirilmesi belirler.

Kompozisyon, genel olarak iki bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler arka plan etkisi ve sayfa düzeni(layout) ‘dur.

Arka plan: Arka plan olarak tanımlanan tasarım ögesi beyaz alan olarak da nitelendirilmektedir.

Beyaz alan ekran tasarımı üzerinde yer alan metin, grafik animasyon gibi tasarım ögelerinin dışında kalan boşlukları ifade etmektedir.

Arka plan diğer tasarım ögelerinin daha kolay algılanmasını ve kullanılmasını sağlamaktadır.

Sayfa Düzeni: Sayfa düzeni ise kompozisyonun içerisindeki biçimsel düzenlemelerdir.

İyi bir sayfa düzeninde sayfayı takip etme kolaylaştırılmalıdır: verilecek mesaj içerisindeki bilgi mümkün olduğu kadar açık bir şekilde düzenlenmeli ve vurgulanmalıdır.

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE RENKRenk, diğer görsel tasarım ögelerinden farklı

olarak sembolik anlamlar taşıyabilir, bir mesajı tek başına verip yönlendirebilir.

Tasarlama sürecinde renk, diğer tasarım elemanlarını ön plana iterek belirginleştirir ya da arka plana iterek görsel hiyerarşiyi oluşturmaya yardımcı olur.

Renk kullanımı belirleyen iki temel etken vardır:

Hedef kitleye uygunlukRenklerin birbirleriyle uyumu

Ara ve Ana Renkler

Tasarım planı yapılırken hangi rengin ne için kullanıldığının belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken birtakım noktalar vardır.

Bunlar:

Renk kullanımlarında tutarlılık (Örneğin bütün geribildirim mesajlarında aynı rengin kullanılması gibi)

Renklerin kullanımında sınırlılıkHangi rengin ne amaçla kullanıldığının

belirlenmesiRengin, tasarımın kullanıcısına ipuçları verir

nitelikte kullanılması

Tasarımın bütünü ele alındığında çok fazla renk kullanımı bir dezavantajdır.

Fazla renk kullanımı, kullanıcının tasarım için kod oluşturmasını zorlaştırır.

Tasarım sürecinin başında farklı renklerin kullanımına ve kullanım amaçlarına karar vermek yararlıdır.

Görsel tasarımlarda sıcak renklerin kullanımı(kırmızı, sarı, turuncu ve tonları), tasarıma yönelik ilgiyi canlı tutup uyarırken, soğuk renkler(mor, mavi, yeşil ve tonları),görsel tasarımlardaki yoğun canlılığa yönelik bir dinlenme ya da dinginlik için izleyiciye olanak tanır.

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE TİPOGRAFİK ÖGELER

Tipografi; düşünce, bilgi ve mesajları, anlaşılabilir bir biçimsel düzen ile görsel bir dil ve farklı bir imge olarak ortaya koyan bir tasarım ögesidir.

Tipografi, kolay okunan ve algılanan ayrıca görsel açıdan da hedef kitleye uygundur.

Tipografik ögelerden font, font boyutu ve font rengi tipografinin önemle üzerinde durduğu alanlardan biridir.

Font her biri birbirinden farklı ve ayırt edici şekilleri olan yazı karakterlerinin toplamına verilen isimlerdir.

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE GÖRSEL ÖGELER

Çoklu ortam tasarımlarında görsel imajlar olarak resimler, grafikler, fotoğraflar ve hareketli görüntüler kullanılmaktadır.

Görsel imajların tasarım içeriğindeki diğer ögeler ile bütünlük içerisinde olması gerekmektedir.

Bu ögeler tasarımın başlangıcına , sürekliliğine, sürekliliğin sürdürülebilirliğine ve sonuca ulaşmasına yardımcı olmakta ve süreci etkili hale getirmektedir.

Tasarım ögelerinin anlamlı ve etkili kullanımı için öncelikle ortam içerisinde ele alınan konu belirlenmeli ve bu konu çerçevesinde belirlenen görsel imajlar etkili ve vurgulu olarak kompozisyonda yerini almalıdır.

Resimler: Resimler biçimsel ve içeriksel niteliklerinin farklılığına göre somut, grafiksel ve soyut resimler olarak üçe ayrılabilir.

Somut resimler, bakıldığında ne olduğu anlaşılan ve vermek istediği mesajı doğrudan veren resimlerdir. Örneğin; karikatürler, posterler, afişler olarak nitelendirilebilir.

Grafiksel resimler, görsel olarak verilmek istenen mesajı resimsel olarak daha sade ve ayrıntılardan arındırılmış olarak sunan resimlerdir.

Özellikle metin içeriği ile doğrudan ya da metinden bağımsız olarak verilmek istenilen mesajın doğrudan ilişkilendirilmesi gereken durumlarda kullanılmaktadır.

Soyut resimler, bakıldığında ne olduğu anlaşılmayan ancak çağrışımsal olarak içerikle ilişkilendirilebilen resimler olarak nitelendirilmektedir.

Bu resimlerden, site tasarımında arka planda görsel efekt oluşturmak için ya da sitelere görsel kimlik kazandırılması sürecinde logo olarak yararlanılabilir.

Grafikler: Görseller içerisinde metin içeriğine yönelik anlatımların şemalaştırılarak ya da tablolaştırılarak görselleştirildiği kavram hartaları, düşünce kartları, diyagramlar, akış şemaları, ağlar, tablolar, pasta-çubuk-çizgi- sütun-resimli grafikler şeklinde sıralanabilen ve kuramsal bilginin daha sistematik biçimde sunumuna yardımcı olan görseller olarak tanımlanabilir.

Fotoğraf: Fotoğrafın bilimsel açıklaması doğada mevcut gözle görülebilen maddi varlık ve şekilleri, ışık ve bazı kimyasal maddeler yardımıyla ışığa karşı duyarlı hale getirilmiş film, kağıt ya da herhangi bir madde üzerine saptayan fiziksel ve kimyasal bir işlemdir.

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE DOKUDoku, görsel tasarım üzerindeki tekrara dayalı

mat, pürüzlü, parlak saydam gibi biçimsel etkiler uyandıran bir tasarım ögesi olarak tanımlanabilir.

Doku, tasarım ögesi olarak tasarımın görsel ve estetik niteliğini arttırırken işlevselliğini azaltmamalı, yeterince ve gerektiği yerde doku etkisine yer verilmelidir.

Doku arka plan ögesi olarak, başlıklarda, içerik alanlarında, tipografik ya da görsel ögeler de kullanılabilir.

Dokular, etkileşimli ortam tasarımlarına, doğru kullanıldıkları taktirde derinlik katmaktadır.

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE YÖNLENDİRMELER

Çoklu ortam tasarımlarındaki sayfalar arası geçişler ve gezinimler bir diğer deyişle bütün etkileşim yönlendirme amaçlı tasarım ögeleri aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.

Bu ögeler aktif duruma geçtiklerinde bilgisayarda imleç ya da el ikonu dediğimiz görüntüler ortaya çıkmakta ve yönlendirmeye hazır olduğunu göstermektedir.

Yönlendirme ögeleri, tasarım içerisinde farklı bölümlere geçiş, başa dönüş, tasarımdan ayrılış ve sayfalar arası geçişlerde ileri ve geriye gidişi sağlamak amaçlı kullanılmaktadır.

GÖRSEL TASARIM SÜRECİNDE HAREKETLİ GÖRÜNTÜLER

Hareketli görüntüler; gerçek görüntülere dayalı videolar, çizgi filmler, canlandırmalar, sanal gerçeklik uygulamaları ve simülasyonlar gibi farklı farklı uygulamaları kapsamaktadır.

Hareketli görüntüler; içeriğine ve çoklu oram tasarımının niteliğine göre öğretim, alıştırma benzeşim ve oyun içerikli olarak sınıflandırılabilir.

Hareketli görüntüler, birçok grafiksel uygulamanın birarada kullanıldığı tasarım ögelerinden biridir.

ÇOKLU ORTAM TASARIMLARINDA GÖRSEL TASARIM İLKELERİ

Çoklu ortam tasarımında dikkate alınması gereken tasarım ilkeleri ise;

YönBoşlukDengeOrantıHiyerarşiVurgulamaDevamlılık veBütünlük şeklinde sıralanabilir.

Yön: Yön tasarım ögelerinin bütünsel ve ayrı ayrı oluşturduğu yatay, dikey, eğrisel ya da diagonal algısal etkilerdir.

Yön görsel tasarımda kompozisyonun, yazılı metinlerin, görsellerin, dokusal özelliklerin ve diğer tasarım ögelerinin ne şekilde konumlandırıldığı ile doğrudan ilişkilidir.

Yatay ya da dikey konumlandırılmış yazılar, geniş ya da dar satırlar, uzun ya da kısa paragraflar; yönü oluşturmaktadır.

Görsel tasarım sürecinde görsel imajlarda (fotoğraf, resim, grafik vb. ) yönün oluşmasına katkı sağlamaktadır.

Boşluk ( Espas): Boşluk kompozisyon içerisinde arka plan ya da beyaz alan olarak nitelendirilen alandır. Kompozisyon da genelde boşluk negatif ya da pozitif boşluk olarak nitelendirilebilir.

Pozitif boşluk tasarımda resimleri yazıyı ve diğer objeleri içermektedir.

Negatif alan ise pozitif alanın içermediği arka plan olarak nitelendirilen alanlardır.

Negatif boşluk, pozitif boşluğu sınırlamaktadır ve bu ikisi birbirine zıttırlar.

Denge: Çoklu ortam uygulamalarında ki görsel tasarım sürecinde tasarım ögelerinin oluşturduğu hareket olarak nitelendirilebilir.

Çoklu ortamlar, tasarım içerisindeki tasarım ögelerinin oluşturduğu parçaların bir bütün çerçevesinde bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Bu noktada her bir parçanın birbiri ile uyumunu, parçalar arasındaki dengeli konumlandırma, dengeli bir biçimde hizalama ve dengeli ilişki kurma sağlamaktadır.

Kompozisyonu oluştururken temel olarak iki çeşit denge söz konusudur. Bunlar simetrik ve asimetrik dengedir.

Simetrik denge tasarımın bütünü çerisinde ki her bir ögeye ayrılan alanın tekrarlı olarak oluşturduğu biçimsel düzenlemelerdir.

Asimetrik denge ise tekrarlar yerine çeşitli tasarım ögelerinin tasarımın bütününü bozmayacak biçimde konumlandırılması ile oluşturula dengedir.

Orantı, hiyerarşi ve Vurgulama: Orantı, tasarım ögelerinin boyutları arasındaki ilişkiler olarak tanımlanabilir. Tasarım ögelerinin bütün olarak ölçüleri, tasarım içerisindeki görsel ögelerin boyutları ve birbirleri ile lan ilişkileri tasarımın orantısını oluşturmaktadır.

Hiyerarşi tasarımda vurgulanmak istenilen ögeye yönelik bir boyutlandırma, renk kullanımı ya da biçimsel nitelik katma anlamına gelmektedir.

Vurgulama tasarım içerisinde dikkatin en çok çekilmek istendiği ögeyi öne çıkarmaktadır.

Kompozisyonda orantı tasarım ögelerinin birbirleri ve büyüklükleri arasındaki ilişki ile oluşturulabilir.

Hiyerarşi ise kompozisyonun bütününde öne çıkarılmak istenen tasarım ögesinin niteliğine ve boyutlarına ilişkin tasarım ilkesidir.

Vurgu görsel imajlarda konu ile ilişkili olan fotoğraf, resim ve grafiklerin renk olarak daha canlı olması ya da üzerine gelince büyümesi, siyah beyazken renkliye dönülmesi gibi bir takım etkileşim özelikleri ile verilebilir.

Devamlılık ve Bütünlük: Devamlılık çoklu ortam tasarımında tasarım yüzeyinde ki ögeler arasında kesintisiz bir akış ve geçiş anlamına gelmektedir.

Tasarım ögelerinin tasarım içerisinde dağınık ve parçalanmış bir izlenim bırakmadan biçimsel, boyut ve renk olarak bir araya gelmesi ise bütünlüğü oluşturur.

Kompozisyonda ki tasarım ögeleri, gözün algılama yönü ve hareketi doğrultusunda yerleştirilirse tasarım içerisinde devamlılık ve devamlılığa ilişkin olarak da bütünlük sağlanmış olur.

Renk sayfalar arası geçişlerde devamlılık ve bütünlüğü sağlayan temel tasarım ögelerinden biridir.

Çünkü renk tonu, renkler arası ilişkiler renkler ile yapılan kompozisyon düzenine ilişkin parçalamalar ve her bir asarı ögesinin renk özeliğinin aynı ya da benzer yapıda olması tasarımın tamamında devamlılık ve bütünlüğü oluşturmaktadır.