Bizans Tarihi

BİZANS TARİHİ 

*Roma imparatorluğu’nun bir devamı olan İmparatorluğun ismi nedir?Bizans imparatorluğu*6. yüzyılda Bizans hangi coğrafyaya hakimdi?İspanya, İtalya, Balkanlar, Anadolu, Suriye, Filistin, Mısır ve Kartaca’nın da yer aldığı Tunus’a kadar uzanan bir coğrafyaya hakimdi.*Bizanslarda kullanılan terimlerin isimleri nelerdir?Bizans,Rum,Grek,Hellas,Yunan* Bizans tabiri ne zaman kullanılmaya başlamıştır?16. yüzyıl* Bizans tabirini Doğu Roma imparatorluğu için kullanarak bu tabiri bilim dünyasına yerleştiren Tarihçi kimdir?1557 yılında Corpus Historiae Byzantinae adlı seriyi başlatan Alman tarihçi Hieronymus Wolf* Roma imparatorluğu, resmî dilinin Latince olduğu 7. yüzyıla kadar kendini Roma İmparatorluğu manasında nasıl olarak adlandırılıyordu?Imperium Romanum*7. yüzyıldan sonra Yunancaya dönüşmesinden sonra Doğu Roma imparatorluğu nasıl isimlendiriliyordu?Vasilia ton Romeon yani Roma imparatorluğu* Arap kaynaklarında Bizans İmparatorlarının sıfatı için ne kullanılmıştır?Meliku’r-Rûm, ‘Azîmu’r-Rûm, Akdeniz’i ifade etmek için Bahru’r-Rûm ve Bizans ülkesinianlatmak içinde Bilâdü’r-Rûm veya Arzu’r-Rûm kullanılmıştır.*Türk Dünyasında Bizans’tan bahseden ilk yazılı kaynağın ismi nedir?Göktürk yazıtları.* Fatih Sultan Mehmed istanbul’u fethettikten sonra hangi ünvanı almıştır?Kayser-i Rûm* M.Ö. 197 yılında bugünkü Yunanistan topraklarının büyük bir kısmına hakim olan Romalılar burada yaşayan insanlar için Latinlerin hizmetkarı, Latinlerin kölesi manasında kullanılan kelimenin ismi nedir?Grek* Grek kelimesinin siyasi manada kullanılması ne zaman gerçekleşmiştir?M.S. 800 yılında* Kutsal Roma Cermen İmparatoru kimdir?Şarlman* Bizans imparatoru I. Mihail 812 yılında imzalanan hangi antlşamayla Kuzey İtalya ve Adriyatik’teki bazıtoprakların iade edilmesi karşılığında Şarlman’ın Roma imparatoru sıfatını kendisiyle birlikte kullanabileceğini kabul etmiştir?Aachen Antlaşmasıyla* Selanik ile Atina arasında kalan bölge için kullanılan yerin ismi nedir?Hellas* Hellas ve Hellen kelimeleri hangi tarihten itibaren daha yoğun olarak kullanılmıştır?1204* Günümüzde kendilerini Hellas, batılıların Grek olarak tanımladığı kimlerdir?Yunanlılar* İonların yaşadığı ülke manasına gelen kelimenin ismi nedir?Yunanistan* Bizans Devleti’ni Roma imparatorluğu’ndan ayıran genel özellikler nelerdir?

1

Yeni Roma olarak anılan İstanbul şehriHıristiyanlığın resmî din olarak kabul edilmesiYunan kültürünün bazı değerlerine sahip çıkılması7. yüzyıldan sonra Latinlikten uzaklaşma manasına gelen delatinizasyon politikasının izlenmesinerağmen Roma devlet geleneğinin sürdürülmesidir.* İskender’in ölümü ile hangi krallıklar kurulmuştur?Balkanlarda Makedonya Krallığı, Bergama ve çevresinde Attalid Krallığı (M.Ö. 283-133), Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş bölgesinde Kommagene Krallığı (M.Ö. 162-M.S. 17) ve Güney-doğu Akdeniz ve Suriye’de Selefki Krallığı (M.Ö. 305-64)*Romalılar kaçıncı yüzyılda Antik kültürünün etkisini azaltmışlardır?M.S. 3. ve 4. yüzyılda*7. yüzyılda Bizans Devletinin resmi dili nedir?Yunanca*İslam Dünyasında büyük etki yaratmış ve ilk Öğretmen manası anlamına gelen muallimü’l-evvel unvanıyla anılmış Antik Yunan Yazarı kimdir?Aristo* Yolların onarılması için yerel nüfusa vergi konulan ve yollardaki güvenliğin sağlanması için de oluşturulan teşkilatın ismi nedir?Derbentçi* Pavlikanizm ve Bogomilizm nedir?9. yüzyılın ortasında Doğu Anadolu’da ortaya çıkan ve muhtemelen ilk savunucularından birisi olan Samsatlı Pavlos’un adıVerilen Pavlikanizm/Pavlosçuluk, düalist ve yeni maniheist unsurların Hıristiyanlıkla karışımı sonucu ortaya çıkmıştır. 870’lerde Abbasi halifeleriyle işbirliği yaparakBizans’a karşı mücadele eden Pavlosçuları Bizans,Doğu Anadolu’dan alarak Balkanlara iskan etmiştir.Pavlosçuluk Balkanlardan kattığı yeni unsurlarla Slav arasında Bogomilizm adıyla yer bulmuştur.*İstanbul’un inşasına ne zaman başlanmıştır?324 yılında*İstanbul ne zaman resmen başkent ilan edilmiştir?11 Mayıs 330* İstanbul’un ilk surları kim tarafından ne zaman çizilmiştir?Konstantinos tarafından 328 yılında yaya halde ve elinde bir mızrakla çizilmiştir.*Bizans Tarihi nasıl dönemlendirilmektedir?Bizans Tarihinin Hanedanlara Göre Tasnifi,Bizans Tarihini Kronolojik Tasnifi,Bizans Tarihinin Sosyal ve Kültürel Olaylara Göre Tasnifi.* Dioklitianos ne zaman tahta çıkmıştır?284 yılında*Bizans Devleti Doğu ve Batı olarak ne zaman ayrılmıştır?395 yılında*Roma Şehri Cermenler tarafından ne zaman ele geçirilmiştir?476 ylında*Bizans’ın başlangıç ve bitiş tarihi olarak en çok itibar edilen görüş nedir?Bizans’ın 11 Mayıs 330 yılında başladığı ve 29 Mayıs 1453 tarihinde bittiğidir. Bu görüşe göre Bizans devleti 1123 yıl varlığını sürdürmüştür.*Bizans Tarihinin hanedanlara göre tasnifini açıklayınız?Bizans devletinin dönemlerini 306 - 363 Konstantinos, 364 – 457 Valens ve Teodosios, 457 - 518 Leon, 518 - 578 iustinianos, 610 - 711 Heraklios,717 - 802 Suriyeli (isavrian) Leon, 820 - 867 Amorion, 867 - 1056 Makedonya, 1057 - 1185 Dukas ve Komninos, 1185 – 1204

2

Angelos, 1204 - 1261 Laskaris ve son olarak 1261 - 1453 yılları arasında Paleologos hanedanları oluşturur.*Hanedan kurucuları nerede doğmuşlardır?Konstantinos günümüzde Sırbistan sınırları içinde kalan Niş şehrinde, Valens Hırvatistan’da, Teodosios ispanya’da, Leon Güney Trakya’da yaşayan Vessi kabilesine mensup biri olarak Arnavutluk’ta, iustinianos Üsküpyakınlarındaki Tavresium’da, Heraklios Ermeni bir ailenin mensubu olarak Kapadokya’da, Suriyeli ya da isavrian hanedanın kurucusu Leon Maraş’ta, Amorion hanedanının kurucusu II. Mihail Afyon Emirdağ yakınlarındaki Amorion şehrinde,Makedonya hanedanının kurucusu I.Vasil Ermeni kökenli bir ailenin çocuğu olarak Edirne’de doğmuştur.*Bizans Tarihi Krolonojik tasnifi kaç ana döneme ayrılmaktadır?Üç ana döneme ayrılmaktadır. 284 - 717 yılları arasında erken Bizans dönemi tarihi, 717 - 1204seneleri arasında orta Bizans dönemi ve 1204 - 1461 yılları arasında geç Bizans dönemi.*Erken Bizans Döneminin özellikleri nelerdir?Dioklitianos’un tetrarşi yönetimine geçerek başkenti izmit’e taşıması, istanbul’un inşası ve başkent olarak ilanedilmesi, II. Teodosios (408 - 450) zamanında istanbul surlarının inşası ve İstanbul üniversitesi’nin kurulması, Roma şehrinin Cermenler tarafından alınması ve Batı Roma topraklarının kaybı, I. iustinianos (527 - 565) döneminde italya, Güney ispanya,Kuzey Afrika’da Bizans egemenliğinin tekrar kurulması ve Aya Sofya’nın inşası,610 yılında Heraklios’un tahta çıkması, Sasanilerle savaş, tema sistemin uygulanması ve Bizans’ın Mısır, Filistin, Suriye, Güneydoğu ve Doğu Anadolu topraklarını Müslüman Araplara kaptırması ile Balkanlardaki Slav istilası sayılabilir.*Orta Bizans Dönemi hakkında bilgi veriniz?Süryani asıllı Leon hanedanının tahta çıkmasıyla başlar. Bu dönemin önemli olayları arasında ikonoklazma hareketi Anadolu’daki Müslüman ilerleyişinin durdurulması ve 1025 yılında ölen Makedonya hanedanından II. Vasil’in Bizans otoritesini Anadolu’da ve Balkanlar’da tekrar kurması,II. Vasil’den sonra Bizans devletinin zayışama sürecine girmesi, 1071 yılında Selçuklulara karşı Malazgirt’te ve 1176 yılında Miriokefalon’da alınan yenilgiler ve 1204 yılında Haçlıların İstanbul’u işgali gösterilebilir.*Geç Bizans döneminin özellikleri nelerdir?1204 Latin işgali sonucunda Bizans’ı n devamı olduğunu iddia eden Trabzon, Epir ve iznik’te yeni devletçiklerinortaya çıkması, istanbulla birlikte Selanik, Tiva, Atina ve Mora’da Latin dukalıklarının kurulması, 1261 yılında istanbul’un son Bizans hanedanı Paleologoslar tarafından ele geçirilmesi, Anadolu’da Osmanlılar, Balkanlarda Sırp ve Bulgarlarla mücadele,Bizans devletinin istanbul ve çevresiyle sınırlı bir şehir devletine dönüşmesiile İstanbul’un 1453 yılında fethi sıralanabilir.*Bizans Tarihinin Sosyal ve Kültürel Olaylara Göre Tasnifi kaç döneme ayrılmakatadır?Beş döneme ayrılmaktadır. Geç Roma imparatorluğu dönemi, karanlık çağ dönemi, gelişme dönemi, Batılılaşma ve iznik imparatorluğu dönemi ile Boğazlar imparatorluğu dönemleridir.*Geç Roma İmparatorluğu hangi döneme kadar devam etmiştir?4. yüzyıldan 7. yüzyılın ortasına kadar devam etmiştir.* Geç Roma İmparatorluğu’nun özelliklerini yazınız?Bu dönem protobizans olarak da adlandırılır. Bu dönemin temel özelliği Roma dünyasına hakim olan antik şehir toplumunun koruması ve Akdeniz devleti özelliğinin sürdürülmesidir. Dönemin en önemli olayı 4. yüzyılda İstanbul’un inşası ve başkentin buraya taşınmasıdır.*Karanlık Çağ Döneminin özelliklerini yazınız?

3

Karanlık çağ olarak adlandırılan dönem ise Bizans tarihinin 7. yüzyılın ortasından 800/850 yılları arasındaki dönemi kapsar. . Bu dönemde Bizans’ı Suriye kökenli İsavrian ve Batı Anadolu kökenli Amorion hanedanı yönetmiştir.*Gelişme Döneminin özelliklerini yazınız?800/850 ila 1000 yılları arasındaki dönemi kapsar. Bu dönemin yönetici ailesi Makedonya hanedanıdır. Dönemin en önemli özelliği Bizans merkezi yönetiminin kurulmasının başarılmasıdır. Bunun sonucu olarak ekonomicanlanmış, bürokrasi gelişmiştir.* Batılılaşma ve İznik imparatorluğu döneminin özelliklerini yazınız?1000 ila 1261 yılları arasını kapsar.Bu dönemde Bizans imparatorluğu, Komninos ve Laskaris hanedanlıkları tarafından yönetilmiştir.*Boğazlar İmparatorluğu Dönemi özelliklerini yazınız?1261 - 1453 yılları arasını kapsar. Bizans’ın yönetici ailesi bu dönemde Paleologos hanedanıdır. Boğazlar imparatorluğu diye anılmasının sebebi imparatorluğun bu dönemde İstanbul, Trakya, Selanik, Mora’nın bir bölümü ve Ege Denizinde birkaç adayla sınırlı olmasıdır.*Bizans’ın batı komşuları kimlerdir?Ostrogotlar,Vizigotlar,Vandallar,Lombardlar,Franklar,Normanlar, Varanglar,Venedik,Ceneviz.*Bizans’ın doğu komşuları kimlerdir?Sasaniler,Emeviler,Abbasiler,Selçuklular.*Bizans’ın kuzey komşuları kimlerdir?Gotlar,Hunlar,Slavlar,Avarlar,Hazarlar,Bulgarlar,Peçenekler,Sırplar.*Bizans İmparatorluğunun kuzey,doğu ve batı sınırını yazınız?Bizans imparatorluğu’nun uzun zaman boyunca kuzey sınırı Tuna Nehri olurken, doğu sınırı ise Fırat Nehri olmuştur. Batı sınırı ise çok kısa bir süreliğine Atlas okyanusu olmuşken uzun bir süre Batı Balkanların Dalmaçya kıyıları ile Macaristan arasında kalan hat olmuştur.*Sasaniler ne zaman kurulmuştur?224 - 651 yılları arasında kurulmuştur.*Sasanilerde hangi yönetim hakimdi?Monarşik*Gotlar hakkında bilgi veriniz?Cermen asıllı bir halktır. Anavatanları Güney İskandinavya olarak bilinir.*Vizigotlar hakkında bilgi veriniz?Vizigotlar ağırlıklı olarak Got soyundan gelmekle birlikte Balkanlardaki halklarla karışmış çok etnik yapılı bir halktır.*Ostrogotlar hakkında bilgi veriniz?Ostrogotlar ise Don Nehrinin aşağı bölümünde oturan ve Doğu Gotları olarak adlandırılan Gotları kapsar.Karadeniz’in kuzeyinde Don Nehri civarında yaşayan Ostrogotlar 375 yılında bölgeye göç eden Hunların tazyiki ile Panonya bölgesine gelmişler ve burada 454 yılına kadar kalmışlardır. 5. yüzyılda liderleri Teodorik önderliğinde büyük bir Ostrogot birliği oluşturmuşlardır.*Vandallar hakkında bilgi veriniz?Cermen kökenli halklardandır. 409 yılında ispanya’ya girmişler ve buraya yerleşmeden önce ispanya’nın batısını ve güneyini yağmalamışlardır. Vandallar 429 yılında Alanlarla birlikte ispanya’dan Afrika’ya geçmişler ve Kartaca şehrine hâkim olmuşlardır.* Lombardlar, hakkında bilgi veriniz?Batı Cermen halklarındandır. 6. yüzyılın başında Panonya bölgesini işgal etmişlerdir.Lideri Audoin’dir.

4

*Franklar hakkında bilgi veriniz?Cermen halklarındandır. 3. yüzyılda Ren Nehrinin aşağı bölgesinde yerleşmişlerdir*.Verdun Antlaşması ne zaman yapılmıştır?843 yılında yapılmıştır.Frank İmparatorluğu üçe ayrılmıştır.*Kuzey adamlı ne anlama gelmektedir?Normanlar*Normanlar Bizans’ta nasıl isimlendirilmişlerdir?Viking, Varang, Rus ve Frank*Normanlar hakkında bilgi veriniz?9. yüzyıldan 11 yüzyıla kadar Normanlar, izlanda’dan Kiev’e kadar geniş bir araziyi yağmalar ve bir kısmı da buralara yerleşmişlerdir..Nomanlar 860 yılında İtalya’nın Pisa şehrini yağmalar. 990 ila 1017 yılları arasındaNormanlar, Kuzey italya’yı işgal etmişlerdir.*11. yüzyılın sonundan itibaren Bizans’ın ordusunda yer alan Vikingliler ve kuzeyden gelenler için kullanılan kelimenin ismi nedir?Varang* Bizans ordusunda görev yapan Anglo - Saksonları da ifade eden kelimenin ismi nedir?Varang*Varanglar hakkında bilgi veriniz?10. yüzyıldan itibaren İstanbul’a gelmeye başlamışlardır. . Varanglar, kuzeyli görünümleri, silahları, katı disiplinleri ve kıyafetleri ile Bizanslıların ve yabancıların dikkatini çekmiştir. Varangların Meryem adına inşa edilmiş İstanbul’da, Girit’te ve Taranto’da kiliseleri vardır. 11. ve 12. yüzyıllar boyunca Varanglar, Komninos hanedanına Mangana ve Vlaherna saraylarının muhafız askerleri olarak hizmet etmişlerdir.*Venedikliler hakkında bilgi veriniz?25 Mart 421 yılında Adriyatik Denizinin kuzey uç noktasında kurulmuştur. İtalya 9. yüzyıla kadar, Got, Lombard ve Frank işgali görmesine rağmen Bizans’a bağlı olarak kalmıştır.*Cenevizliler hakkında bilgi veriniz?İtalya’da bir liman kenti olarak kurulmuştur. 539 yılında Bizans’ın eline geçmiştir.10. yüzyılda tekrar tarih sahnesine çıkmışlardır.*Bizans ve Ceneviz arasındaki ticari antlaşma ne zaman imzalanmıştır?1261 yılında imzalanmıştır. İstanbul’un 1261 yılında alınmasına Ceneviz yardım eder. Bunun karşılığı olarak Bizans’tan yeni ticari imtiyazlar elde eder. İstanbul Pera, Sakız ve Kırım’da pek çok Ceneviz kolonisi oluştur. Cenevizliler, 14. ve 15. yüzyıl boyunca hem Osmanlılar hem de Bizans’la anlaşmalar yaparak ticari gelirini arttırmak için uğraşmışlardır.KRALLIK DÖNEMİ (MÖ 753-MÖ 509)►bizans adıyla anıldığı yapı, romanın bir değişim dönüşüm yaşayarak ulaştığı sentezdir. Bu sentezin ana unsurlarını romanın1- devlet düşüncesi2- Hıristiyanlık inancı3- yunan dili ve kültürü oluşturmakta► roma devletinin tarihi üç ana döneme ayrılır1- krallık2- cumhuriyet3- imparatorluk► romanın kuruluşu ve krallık döneminde yaşanan gelişmeler efsanelerle edinilen bilgilerden ibaretEfsaneye göre: 1- italyanın(latium) bölgesinde romus ve ramulus kardeşler tiber nehrinin kenarında palatium tepesinde roma şehrini kurdu

5

2- romulusun komşu halk sabinlere karşı başlattığı savaş iki halkın birleşmesiyle sonuçlandı böyleceİlk kralı romulus olan roma şehir dev. Ortaya çıktı3- romulusu ardından 6 kral yönetime geçtiİlk üçü Latin asıllı (roma dini ilk biçimini aldı ve devlet köyler konfederasyonu biçimindeydi)Son üç kralda Etrüsk kökenli (Latin halk bağlandı ve parlak ve güçlü kent devlet haline geldiTARQUİNİUS SUBERBUSL( efsanede son Etrüsk kralı)1- zalim2- roma halkının romadan kovmasıyla 509 da krallık sona erdi cumhuriyet yönetimi kuruldu► roma halkı 3 e ayrııyordu1- PATRİCİLER(aristokratlar) : siyasal haklara sahip, askerlik yapmakla yükümlüydüler, senato ve comitia curiatayı oluşturuyorlarCLİENS: (Yanaşma) particilerin himayesinde bulunuyordu, siyasi hakları yoktu2- PLEPLER( küçük arazi sahipleri zanaatçılar, tüccarlar, çobanlar)Siyasi ve askeri yükümlülükleri yoktu, özgürdüler ve yargılanabiliyorlardı, particilerle evlenmeleri yasaktı3- köleler: mal gibi bakılırdı hiçbir hak ve özgürlükleri yoktu► roma halkının(populus romanus) da en küçük birim aileydi, ataerkil yapıları vardıGENS: Aynı soydan gelen ailelerCURİAYI: ortak kült, mülkiyet, hukuka sahip gensler birleşerek curiayı kuruyorlardıHalk meclisinin oluşumu ve oylama curiaya göre yapılıyorduTRİBUS: roma patrici sınıfının en büyük sosyal ve toplumsal birliği1- Krallık döneminde populus romanusu üç tribus (ramnes, tities ve luceres) meydana getiriyordu2- her tribusun bir siyasi lideri ve bir rahibi vardı3- her tribus 10 curiadan, her curia 10 gensten, her gens 10 büyük aileden oluşuyordu4- krallık döneminin sonuna doğru tribuslar kabile birliği olma özelliğinden çıkarak belli yerlerde oturan arazi sahiplerinin bulundukları yerel ve idari bölgeler haline geldiler►krallık döneminde siyasi-idari yapının kurum ve unsurları:1- romanın başında Senatonun atadığı tanrıların rızasını kazanıldığına inanılan kral bulunurdu2- kral askeri siyasi hukuki dini yetkileri kendinde toplayarak iktidarını mutlak ve büyük kılmışİmperium: emretme yetkisiAuspicium: atama yetkisi3- kralın danışmanı-rahipler ve senatonun üyeleriydiSenatonun üyeleri-büyük arazi sahiplerinden oluşuyoru(100)Comitia curiata : particilerden oluşan halk meclisiydi savaş ve barışa karar veriyordu, oylama kişiye göre değil curiaya göre yapılıyordu► krallık döneminde devletin yazılı kuralları yoktu gelenek ve göreneklere göre yönetiliyorduLATİUM: orta italyada merkezi roma olan günümüzde lazio olarak adlandırılan bölgenin adı. Latium bölgesi bereketli ova toprağı ve italyada ki Latin kavimlerinin ana yurduLATİN: roma şehrindeki varlıkları mö 8 yy kadar uzanan ve hint-ari dil grubuna ait Latince konuşan kavmin adıETRÜSK: italyada kimliklerini mö 6.yy kadar korumuş olan ve bölgeye dışarıdan gelen ve hint-ari dil grubuna dahil olmayan bir lisana sahip kavmin adıCUMHURİYET DÖNEMİ(MÖ 509-MÖ 27)► Aristokratlar mö 509 da yönetimi ele geçirerek cumhuriyeti kurdu1- Vatandaşların hepsinin katılımı esas alındı2- fakat pleblere yönetimde yer verilmedi, aristokratlardan oluşan senato önem kazandı

6

3- cumhuriyet yönetiminin ilk iki yüzyılı particiler ve plebler arasında mücadeleyle geçti4- consilia plebis veya comitia tributa: pleblerin yönetime katılmalarını temin etmek için kuruldu5- 450 yılında kanunlar yazıyla belirtilmesi için komisyon kuruldu6- DECEMVİR: komisyon üyesi olan hukukcular7- on iki levha kanunları yapıldı8- pleblerin mücadelesi mö 4. yy la kadar devam etti► roma tüm italyada egemenlik kurdu buda romanın akdenizde bir güç haline gelmesi anlamını taşıyorduBuda ticaret emperyalizmini siyasetinin merkezinde tutan kartaca çatışmalarına neden oldu►Kartaca ve roma arasında pön ya da kartaca savaşları başladı1. I. Kartaca: (mö 264-241) roma galip geldi silcilyayı aldı2- II. Kartaca( mö218-201) kartacalı hannibal- galya ve Alpleri aşarak italyaya girdi buna rağmen roma kartacalıları etkisiz hale getirmeyi başardı hannibal italyayı terk etmek zorunda kaldı3- III. Kartaca: (mö 149-146) roma kartacayı tarihten sildi ve burada Afrika eyaleti kurduSonuç: roma batı Akdeniz çevresinin rakipsiz tek siyasal gücü olmayı başardı► doğu Akdeniz dünyasında MÖ III. Yy da HELENİSTİK krallıklar vardıBunların en güçlüleri1- Makedonya krallığı- (Yunanistan ve Makedonya )2- Selefkos(Suriye) krallığı-(Anadolu ve Suriye)3- ptolemeos krallığı-(mısır)► MAGNESİA SAVAŞI: selfkoslara karşı yapıldı bu savaştan sonra roma doğu Akdeniz bölgesinde lider durumuna geldiAPAMEİA antlaşmasıyla toroslara kadar tüm Anadolu romaya kaldı► PİDNA muharebesi: Makedonyalılar mağlup edildi-roma doğu akdenizin tek belirleyici büyük gücü olduRoma serveti bu savaştan sonra çoğaldıBundan sonra roma ekonomik kazançları ön plana alan yayılımcı siyaset izlemeye başladı► korintosun yıkılmasıyla Makedonya eyaletiBergama krallığının miras yoluyla kalmasıyla asya eyaleti kurulduSonuç: mısır dışında tüm doğu akdenize hakim olan roma bir dünya devleti haline geldi► Mültezim: eyaletlerden vergi toplama işini üstlenen kişi► TİBERİUS VE GAİUS GRACCHUS: MÖ II. Yy da halkın ezilmesi karşısında mücadeleye başlayan iki kardeş1- devlet arazilerini yoksul halka dağıtarak roma çiftçi sınıfının oluşmasını sağlamaya yönelik yasa tasarısı hazırladılar2- kardeşlerin halkı savunma gayretleri öldürülmeleriyle son buldu3- onların çabalarıyla siyasal bir reform gerektiği inancı yerleşti► yüksek memurlukların üstlenilmesinde halk meclisleri değil kişilerin elinde bulundurdukları askeri güç yetenekleri ölçü alınmaya başladıBuna örnek GAİUS MARİUS un askerinin desteğiyle konsül olduİlk kez mö 105 de kuzey afrikada NUMİDYANIN KRALI IUGURTHAYI yenerek ünlendi, germen kabilelerini yendiPatricilerin generali sulla ile birleştiSulla Yunanistan ve doğuyu tehdit eden 4.mitridatisle (Pontus tahtının kralı) savaştı► sulladan sonra romada yasadışı olaylar ve entrikalar hız kazandıSpartaküs kölelerden oluşan orduyla romaya baş kaldırdı► CAESAR MÖ. 45 de ömür boyu başkanlığa seçildi

7

1- Bazı senatörler romanın özgürlüğü açısından ceasarın planlarını sakıncalı buldu mö.44 yılında BRUTUS VE GAİUS tarafından hançerlenerek öldürüldü2- yerine MARCUS ANTONİUS geçti3- cesarın evlatlığı OCTAVİANUS romaya dönünce aralarında çatışma çıktı► İKİNCİ TRİUMVİRLİK: Bir süre sonra antonius-octavianus-marcus lepidus(cesarın komutanı) katılmasıyla kuruldu1- önce cesarın katillerini Makedonya da yendiler2- antonus doğuya gitti ve mısır kraliçesi kleopatraya aşık oldu ve mısra gitti3- mö.31 de octavianusla raları tekrar açıldıAKTİUM SAVAŞI:octavians, antonusu yendi ve roma rakipsiz önderi olarak yönetimi ele geçirdiİMPARATORLUK DÖNEMİ(MÖ 27-MS 284)OCTAVİANUS:1- 45 yıl romayı yönetti2- Agustus (yüce anlamında) sanı verildi3- krallar mutlak egemenliğe sahipti4- romanın en parlak dönemi5- ticaret gelişti6- yasalar tam anlamıyla uygulandıTİBERUS: 1- octavianusun üvey oğlu2- yayılımcı bir siyasetten yana değildiCALİGULA: 1- babası germanicus asker olduğu için çocukluğu askerler arasında geçmiş2- 8 ay sonra hastalanıp sonraki yıllarda dengesiz hareketlerde bulunmuş3- cumhuriyet yönetiminin törelerine karşı duyduğu tepkiyi göstermek için önce atını rahip sonra konsül ilan etmiş4- gladyatör gibi dövüşüp akrabalarını öldürmüş5- dört yıl süren zalim yönetimi koruma görevlileri tarafından öldürülünce son bulmuşCLAUDİUS: 1- Yabancı topluluklara yurttaşlık hakkı verdi2- yunanlı köleleri devlet görevlerine getirdi, bunların güçlenmesine yol açtı3- VALERİA MASSALİNA üçüncü karısı entrika ve yakışıksız davranışlarıyla ün saldı idam edildi4- AGRİPPİNA (4. KARISI) önceki kocasından olan oğlu NERON’U evlat edinmesi için baskı yaptı ve zehirleyerek öldürdüNERON:1- annesini, karısını ve yöneticileri öldürdü2- atletizm şiir ve tiyatro yarışmaları düzenledi3-romada yangın çıktı ve Hıristiyanlara eziyet etti4- savurgan harcamalarda bulundu5- romanın çöküşü neron zamanına başladı6- intihar ederk öldüVESPASİANUS:1- Lejyonlar arasında çıkan çatışmada vespasianus adında bir general FLAVİUS hanedanını kurdu2-ağır vergilerle mali durumu düzelttiTİTUS: 1- vezüv yanardağın patlamasıyla roma kenti olan pompei lavlar altında kaldı2- bu zamandan kalan kalıntılar Romalıların yaşamları hakkında önemli bilgilere sahip olmamızı sağlarDOMİTİANUS: Romalılar terör yaşadıTRAİANUS: sınırları genişletti, ülkeye güveni sağladıHADRİANUS:1- barış yolunu getirdi,2-roma topraklarını baştan sona gezerek zayıf gördüğü yerleri surlarla çevirdi3- hadrianus duvarını İskoç saldırılarına karşı yaptı

8

ANTONİNUS PİUS: sanatsal etkinliklerde bulundu İmparatorluk çok gelişti Marcus aurelius ve lucius commodus evlatlık edindiMAECUS AURELİUS: lucius ölünce tahta tek başına sahip olduHıristiyanlara karşı baskıcı bir siyaset izlediNot: nerva ile başlayan marcus aureliusa kadar süren dönem, roma tarihinin varlık ve barış içinde yaşadığı yıllar olduBARBAR: vahşi, uygarlıktan yoksun1- eski yunanlılar Romalılarda dahil olmak üzere kendinden olmayan bütün kavimler için kullanmışlar2- Romalılar ise topraklarına saldıran got, frank, Vandal ve germen kavimleri için kullanmışlarCOMMODOS: imprt. İç çekişmelerle sarsıldıCumhuriyet kurumları zayıflamaya başladıİmparatorlar yetkilerini genişlettiSEPTİMUS SEVERUS: serverus hanedanlık döneminde mali ve askeri güç zayıfladıServerus hanedanından gelen hiç kimse eceliyle ölmediHıristiyanlık daha özgür bir ortam bularak yaygınlaştı► serverus hanedanlık dönemindeRoma krizler yaşadıBarbar saldırılarıyla tuna eyaletleri gibi birçok yerler kaybedildiSasanilerin saldırılarına uğradılarDioklitianosun döneminde köklü reformlar yapılmak zorunda kaldıIII. YY DA ROMA İMPARATORLUĞUNUN SINIRLARI► EN GÖRKEMLİ ÇAĞINDA ROMA SINIRLARIKuzeyde ingiltereden güneyde Afrika çöllerine, batıda atlas okyonusundan, doğuda Mezopotamya topraklarına kadar uzanıyordu► BİZANS Akdeniz etrafında kurulmuş ve bu coğrafyadan etkilenmiş bir uygarlıkAkdenizin uzun tarihi boyunca romanın iletişim, ticaret, sanayi ve ekonomisinde belirleyici olduMısırdaki nil vadisi, suriyede asi-fırat nehri arasındaki platolar, Lübnan Ürdün ovaları verimli arazilerdi şehirler ve köyler oldukça bolduAnadolunun karya, Lidya, bitinya, friğya tarım ve doğal kaynaklar bakımından zengindiPONNONİA: günümüzdeki Bosna hersek Slovenya Hırvatistan Avusturya Macaristan ın bir bölümünü içine alan dalmaçya kıyılarından tuna nehrine kadar ulaşan roma eyaletiBÖLÜNEN ROMA İMPARATORLUĞU DİOKLİTİANOS VE REFORMLARI► dioklitianos (284-305) imparatorluğu zaafa uğratan bu iktidar mücadelelerine son vermek, imparatorluk yönteminde istikrarı sağlamak ve imparatorluk otoritesini daha etkin kılabilmek maksadıyla köklü bir reform gerçekleştirdi1- TETRARHİA(dört başlı) denilen yeni bir yöntem kurduBu yönteme göre 2 agustus ve iki Sezar birlikte yönetecekBiri doğuyu diğeri batıyı yönetecek kendilerine birer Sezar yardımcı seçecekler, sonra Sezarlar Agustus unvanını alacakDoğuyu- nikomedia/İzmit merkez edinip dioklitianus Agustus unvanıyla yönetilecek. Agustus kendisine galeriusu Sezar seçtiBatıyı- milanoda oturan maximianus Agustus idare edecek. Maximianus kendisine konstantius chlrusu Sezar seçtiİDARİ BAKIMDAN TEŞKİLATLANA1- İmparatorluk dört eyalete ayrıldı1-Doğu 2-balkan/ilirya 3- İtalya 4- batı/galyaHer bir eyaletin başına PREFEKTUS (eyalet valisi) atandı

9

2- Eyaletler DİOCESES bölgelere ayrıldıBölgelerin başında VİCARİUS bulundu3- şehirler CURİAE (şehir meclisi) işlevseldi4- şehir merkezi bölge valilerine, bölge valileri eyalet valilerine, eyalet valileride doğrudan Agustus veya Sezar a bağlıydılarASKERİ ALANDA1- askeri ve sivil otorite ilkesel olarak birbirinden ayrıldı ve askeri idarecilerin imparatora yakınlığına son verildi2- disiplinli etkili çevik seyyar ordular kuruldu3-askeri idarenin en üst amiri imparatorduİmparatorun yerine magistri militium (ordu komutanı) bakıyorduOrdu komutanının emrinde komites(birlik komutanı) vardı► dikkat çeken özellik ordunun zaman içerisinde yabancı kavimlerden oluşması4. yy dan sonra barbar asıllı komutanlar askeri otoritede etkin biçimde söz sahibi oldularÖzellikle germenler ve iliryalılar► dioklitianos--nikomedia/İzmit başkent yaptıAgustus maximinanus—Milano merkeziSezar galerius—selanik merkeziKonstantius—Almanya (trier şehri) merkez olarak kullandı► roma başkent olma özelliğini yitirdi► tetrarhia sistemiyle 20 yıllık istikrarsızlık son bulduKONSTANTİNOS VE İSTANBULUN KURULMASI►Batdada- konstantinosRomada- maxentiusDoğuda –licinus ve Sezar maximianus daia►MİLVİAN KÖPRÜSÜ SAVAŞI 1- 312 yılında konsantinos roma yakınlarında milvianda maxentiusla savaştı2- maxentinus öldü3- bu savaş Hıristiyanlık tarihi için dönüm noktası oldu4- LABARUM denilen kutsal haç işaretli bayraklar konstantinos ordusuna taşındı5- konstantinos halk tarafından kurtarıcı kabul edildi BÜYÜK unvanını aldı roma şehrine girdi6- roma imparatorluğun batı tarafının tek hakimi oldu► 313 yılında Edirne yakınlarında licinius ve maximianus dainus daia arasında iç savaş yaşandıLicinius savaşı kazanıp doğunun tek hakimi olduLiciniusun Hıristiyanlara karşı düşmanca tavrı ve balkanlara yönelik got istilası iki imparatoru yeniden karşı karşıya getirdi►üsküdarda yapılan nihai savaşta licinius mağlup olduKonstantius başarısının önemli kısmını Hıristiyanlara borçluİlk icraatıHıristiyanlara müsamaha fermanı çıkarttı, din meşru hale geldi, tapınakları geri verildi bu dünya çapında bir olaydıİkincisiİstanbulu imparatorluğun merkezi olarak kendi adını vermek üzere inşa etti. İstanbulu seçme denenleri1- roma başkent olma özelliğini yitirmiş barbarların saldırısına uğramaktaydı2- dioklitianus izmiti (nikomediayı) başkent yapmıştı3- niş, Sofya, Selanik ve Truva(Çanakkale) başkent olarak düşünüldü

10

4- en son üç tarafı denizlerle çevrili olması boğaz içindeki konumundan dolayı BYZANTİUMDA kararkılındıBYZANTİUM: ilk yerleşmeyi MÖ. 7 yy lın ikinci yarısından sonra MEGARALI ların kurduğu rivayet edilmekteVESPESİANUS döneminde roma sınırlarına dahil edildiSEPTİMUS SEVERUS bir isyandan dolayı şehir tahrip edildi ve halk cezalandırıldı. Gerekli cezayı verdikten sonra şehrin imarı için bir takım çalışmalar yaptı► konstantinos byzantiumda yeni bir şehir kurmaya karar verdikten sonra1- 324 yılında şehrin inşasına başladı2- surlar samatyadan başlayarak çukurbostanda Bayrampaşa deresine iniyor cibali yakınında haliçte son buluyordu3- yeni şehir roma modeli olarak inşa etti4- Sultan ahmedde imparatorluk sarayı ve hipodrom inşa edildi(sanat eserleriyle süslendi)5- saray ve hipodrom un bulunduğu alana forum yapıldıForum: antik roma kentlerinin merkezlerinde yer alan ve çevresi önemli kamusal yapılarla kuşatımış meydan.Erken Hıristiyanlık döneminde de uygulamasına devam edilmiş6- İmparator annesi helena anısına agusteum (agusta helena) denildi7- Bu forumdan başlayıp aksaraya kadar uzanan mesi adı verilen bir bulvar açıldu8- kaldırımları revaklarla süslü mesi üzerinde de yeni forumlar yapıldıBunlardan biri de forum konstantinos(çemberlitaş) idi9- senato binası resmi daireler hamamlar yüksek okul tapınaklar ve Hıristiyan mabetleri inşa edildi10- kimilerine göre aya Sofya ve aya irini kiliselerinin inşasına başladı11- yeni şehre yerleşmeleri teşvik etmek için uğraşlar verdi12- şehre sivil yönetici vali atandı13- şehir 11 mayıs 330 yılında görkemle açıldı14- şehre yeni roma(nova roma)adını verseler de bir müddet sonra Konstantinopolis denildi15- başkentin İstanbul olması roma imparatorluğunun merkezinin doğuya kaymasına neden oldu16- doğu dini olan Hıristiyanlığın tüm özgünlüğü ve özellikleriyle roma imparatorluğunda kendisini kabul ettirmesi, Bizans oluşumunun itiraz edilmez biçimde gün yüzüne çıkması anlamına geliyordu17- bundan dolayı ilim dünyasının geneli bizansın doğuşu olarak istanbulun başkent yapıldığı 330 yılını kabul ederlerROMA İMPARATORLUĞUNUN HIRİSTİYANLAŞMASI VE DİNİ MÜCADELE► HZ İsanın filistinde Yahudiler arasında tebliği ile başlayan Hıristiyanlık dinine ilk mensup olanlar hz isanın 12 havarisi ve onların dostları► hz isadan sonra havarileri Hıristiyanlığı din olarak roma geneline yaydılar► AZİZ PAVLOS Kudüs ve çevresinde Hıristiyanlığı sağlam biçimde yaydıAnadolu ve Yunanistan da bu dinin yerleşmesini sağladı► HAVARİ PETROS italyada faaliyette bulundu►büyük kilise örgütlerinin bulunduğu şehirlerKudüs, İskenderiye, Antakya, roma ve İstanbul► konstantinosun Hıristiyanlara karşı müsamahakarlığı ve İznik konsiline başkanlık yapmış olması aziz ilan edilmesine vesile oldu► I. TEODOSİOS Hıristiyanlığı resmi din olarak kabul etti diğer dinleri yasa dışı din ilan etti► ARİANİZM MEZHEBİ İskenderiye piskoposu ariusun teslis inancına karşı çıkması isanın Allahın kulu demesi. Bu inanış 320 yılına kadar rağbet gördü320 yılında resmi kilise tarafından sapkın sayıldı

11

► EKÜMENLİK Hıristiyanlar arasında yaşanan antlaşmazlığın çözümü için konstantinos tarafından kuruldu►I. Ekümenlik konsili: İmparatorluğun her yerinden gelen ruhbanların katılımıyla 20 mayıs 325 de nikaeia/iznikte konstantiniosun başkanlık ettiği İZNİK KONSİLİ toplandıTeslis inancı kabul edildi, arius mahkum olurken arianizm sapıklık sayıldı► bizansa dönüşen imparatorlukta siyasi iktidarla dini otoritenin birbiri ile olan GİRİFT BAĞIDA kurulmuş oldu►II. Ekümenlik konsili: İznik konsili sırasında ariuscuların alınan kararlara karşı çıkmalarından dolayı381 yılında istanbulda 2. ekümenlik konsili toplandıİznikteki karar teyit edildi ve Hıristiyan kilisesinin amentüsü olan inanç formülü benimsendiMONOFİZİT/TEK DOĞACI: bazı kiliseler hz isada tanrısal ve insani vasıfların bir değişime uğramadan ve birbirleriyle katışmadan tek bir tabiat halinde bulunduğunu kabul ettilerDİOFİZİT/ÇİFT DOĞACILAR kimi kiliseler ise hz isanın insan olarak dünyaya geldiğini tanrısal özelliklerin sonradan kendisine bahşedildiğine inanan kısımNESTORİUS Antakya kilisesi ekolünden nestorius, diofizit inançtan hareketle hz meryemin tanrı doğurmadığını onun beşeri özellikte olan isayı dünyaya getirdiğini savunmakta431 de efeste toplanılan konsilde nestorius öğretisi reddedildi aforoz edilmediII. efes kosilinde aforoz edildi► monofizitçi ermeni gregoryen, Süryani ve mısır kipti kiliseleri roma ve istanbuldan bağımsız olarak kendi cemaatleri etrafında toplandı► bizansta ortaya çıkan dini antlaşmazlıklar mezhep tartışmaları bizansda iktidar mücadelelerini iktidarla halkın ilişkilerini ve bizansın dış politikasını etkilediKAVİMLER GÖÇÜ VE BATI ROMANIN ÇÖKÜŞÜ► asya hun impr. Yıkılmasıyla başlayan doğudan batıya bir dizi kavmin birbirini yerinden sürmesiyle, muazzam bir demografik hareket olan kavimler göçünün yıkıcı etkileri bizansı etkilediVALES dönemi tehlikenin büyük olduğu zamanGermen kavimlerinden saksonlar- britanyayaAlmanlar- ren nehri boylarınaİran kökenli sarmatlar- tuna bölgesinde imparatorluğu zorladılarGermen asıllı Gotlar- tuna civarında görülmeleri tehlike arz etti► 378 yılında Edirne yakınlarında doğu Gotların (ostrogotların) destek verdiği vizigotlar Bizans ordusunu yendiSonuç: vales öldü ve imparatorluğun doğusu bir yüzyıl boyunca germen istila tehditleriyle uğraşırken imparatorluğunBatı kanadı doğrudan bu istilaya maruz kaldıTEODOSİOS: Çareyi Gotlarla antlaşma yapmakta buldu1- ostrogotlarrın- pannoniaVizigotların- trakyada kalacaklardı2- Gotlar bulundukları yerlerde özerk olacaklar vergilerden muaf tutulacaklar müttefik sıfatıyla devlete askeri yardımda bulunacaklardıSonuç: germen istilasının önüne geçildi ve imparatorluk ordusu gittikçe germenleşti► I. Teodosios imparatorluk topraklarını oğulları arasında paylaştırdıDoğu- arkadios (10 yaşında)Batı – adriyatikten itibaren honorios (18 yaşında)Böylece roma imparatorluğu ikiye ayrıldıII. TEODOSİOS1- istanbulda konstantininos zamanından beri mevcut olan yüksek okul yeniden düzenlenip genişletilerek 425 yılında bir üniversite kuruldu

12

2- hukuk alanında codex teodosianos adıyla külliyat yayınlandı3- hun tehlikesine karşı surlar genişletildiAtilla Belgrat niş Sofya yı aldıktan sonra ilk kez istanbulu kuşattıTeodosiosun yenilettiği surlar atillayı durdurduI. LEON1- alan asıllı aspor yardımcısı leonu imparator ilan etti2- leon yapılan dini merasimle patrik anatoliosun elinden taç giyen ilk imparatorZENON: zenon ordu içerisinde isavrialıları etkin kılmak için gayret gösterdiİUSTİNİANUS 1- imparatorluğun altın çağı olarak adlandırılmış2- teadora ile evlendi, ülkeyi beraber yönetti3-nika ayaklanması patlak verdi, dimoslar (örgütlü toplumsal grup) birleşerek isyan etti. Bizans halkı Maviler ve yeşiller dimoslar etrafında toplandıSebebi iustinasun uyguladığı ağır vergilerle halkı ezmesiMaviler- diofizit inancının takipçisi-aristokratlar desteklediYeşiller- monofizit yandaşı-orta ve alt kesim partisi konumunda4- ayaklanan halk başkenti yakıp yıktı5- teodoranın kararlılığı, komutan belisarios ve narsisin becerileriyle isyan bastırıldı6- iustinianus romanın eski topraklarını tekrar almayı siyasetinin ana hedefi haline getirdiFetihlerle Bizans romanın sahip olduğu eski topraklarına yakın bir alanda egemenlik kurdu7- iran hükümdarı anuşirvan ile barış yaptı ona haraç ödedi8- doğu Avrupa sınırlarında avarlar ile ittifak yaptı9- kiliseyi hükmü altına almaya çalıştı10-en etkili ve en önemli faaliyeti hukuk alanında olduCodex iustinianos veya corpus ıuris civilis adıyla bilinen yasalar külliyatı oluşturduInstinianos denilen kısım idari ve eğitimle ilgiliPandekta (digesta) sosyal ve cezai konulara ilişkindıNovellae adı verilen kanunlar koydu11- antik çağdan kalma Atina akademisini 529 yılında kapattırarak konstantinopoliste bir yüksekokul kurdurması bir reform olarak değerlendirilir12- ayasofyayı inşa ettirdiII. İUSTİNOS zamanında ülke dağılmaya başlad2- Bizans- sasani savaşları başladı uzun yıllar devam ettiBizanslıların Avarları Göktürklerin sasanileri desteklemesi yüzünden antlaşmaya varılamadıFAKOS: baskıya dayalı yönetimi avar-slav ilerleyişi ve doğuda iran savaşlarıyla birleşince Bizans çöküşün eşiğine geldiHAREKLİOS: fakosun zulme dayalı yönetimini askeri müdahale ile son verdi ve devleti çöküşten kurtararak tarihe adını yazdırdıALAN: 1. yy dan itibaren profesyonel savaşçı süvari birlikleri, iran kökenli, göçler yoluyla İtalya ve kuzey afrikaya kadar yayıldılarİSAVRİA: günümüzde bu yer konyanın bozkır ilçesinin çağlayan kasabası yakınındaki zengibar kalesiKELT: biritanya adalarında, ispanya, fransada yerleşen kendilerine ait dilleri olan bir kavim. Günümüzde fransadaki britonların, İskoçların, Gallerlilerin ve İrlandalıların dillerinin keltçeden geldiği bilinirCAMPANİA: Roma şehrinin güneydoğusunda yer alan ve merkezi Napoli şehri olan bölgenin adıETRURİA: roma şehrinin kuzey batısında yer alan ve toscana olarak da bilinen merkezi floransa olan bölgenin adıAPULİA: italyanın güneyinde yer alan merkezi bari olan bölge

13

MUNİCİPİUM: roma şehrinin otoritesini tanıyan ancak yarı otonom(özgür) özelliğini koruyan şehirlerKARTACA: merkezi Tunus Akdeniz sahilleriHELENİSTİK: Büyük iskenderin mö. 323 yılında ölümünden sonra Yunanistan ın roma tarafından mö. 146 senesine kadar 177 yıllık süreç tarihçiler tarafından Helenistlik dönem olarak adlandırılır bazıları ise 3 asırlı dönem derNUMİDYA: günümüzde Cezayir topraklarında mö 6. yy dan mö. 46 yılına kadar varlığını korumuş devletin adıVI. MİTRİDATİS: mö.261 iran asıllı I. Mitridatis tarafından Karadeniz kıyılarında Pontus olarak adlandırılan devlet kurulur. Devletin son kralı 6. mitridatis romaya karşı başarılı savaşlar yapmışLEJYON: piyadelerden oluşan roma askeri birlik* Vassal nedir?Herhangi bir devletin kendisinden daha güçlü diğer bir devletin himayesini kabul edip ona tabi olma durumuna denir.* Bizans-Sâsânî savaşları hakkında bilgi veriniz?Bizans-Sâsânî savaşlarında Müslümanlar, Ehl-i kitâb oldukları için Bizanslıları, putperest Araplar da Mecûsi (ateşperest) iranlıların tarafını tutmakta idiler. Bizans’ın Sâsânîler karşısında peşpeşe yenilgiye uğraması Müslümanları üzmekte, buna karşılık müşrikleri şımartmaktaydı. Bizanslılar, Sâsânî devleti karşısındazaferler kazanmış ve Müslümanlar da bu zafer haberleri üzerine sevinç duymuşlardır.*Bizans’a yönelik ilk diplomasi faaliyeti ne zaman gerçekleşmiştir?628 yılında* Hz.Muhammed’in Bizans imparatoru Heraklios’a hangi savaştan sonra İslam’a davet mektubu göndermiştir?Mekkelilerle yapılan Hudeybiye barış antlaşmasından sonra göndermiştir.*Hz .Muhammed’in ,İslam’a davet mektubunu Bizans İmparatoru Heraklitos’a iletmek üzere görevlendirdiği elçi kimdir?Dihye b. Halîfe el-Kelbî * Bizans İmparatoru Heraklios Hz. Muhammed hakkında daha detaylı bilgi almak üzere kimi getirtmiştir?Ebu Sufyan*İslam ve Bizans ordularının ilk defa karşı karşıya geldiği savaşın ismi nedir?Mute Savaşı * Hz. Ebû Bekir nerelere ordu sevketmiştir?Arap yarımadasını çevreleyen Bizans ve Sâsânî topraklarına* Hz. Ebû Bekir Sasani cepheinde kimi görevlendirmiştir?Hâlid b. Velîd* Amr b. Âs nerede başarı sağlamıştır?Güney Filistin’de bulunan Vâdilarabe’deki çatışmalarda sağlamıştır.* Hangi Savaşla Suriye ve Filistin kapıları Müslümanlara açılmıştır?Ecnâdeyn Savaşı*Hangi Savaş’tan sonra Suriye Bizans’ın elinden çıkmıştır?Yermük Savaşı* Filistin’in fethini kim tamamlamıştır?Amr b. Âs* Hz. Ömer tarafından Mısır’a vali tayin edilen ve “Mısır Fatihi “ ünvanı verilen kimdir?Amr b. Âs*Dört Halife döneminde Bizans’a yönelik olarak askeri seferlerin en önemli sonucu nedir?Suriye,Filistin ve Mısır Müslümanların eline geçmiştir.

14

* Amr b. As’ın yerine kim Vali tayin edilmiştir?Abdullah b. Sa’d b. Ebû Serh*Hangi Halife döneminde Müslüman Araplarla Bizanslılar arasında deniz savaşları yapılmıştır?Hz . Osman * Suriye genel valiliğine kim atanmıştır?Muaviye* Kıbrıs fethi hakkında bilgi veriniz?Suriye genel valiliğine atanan Muâviye, yeni halifeden Bizans’a karşı deniz seferi düzenleme izni almıştır. Hz. Osman, sahillerin askerle takviye edilmesi ve hiç kimsenin sefere zorlanmayıp yalnız gönüllülerin katılması şartıyla Kıbrıs fethine çıkılmasına izin vermiştir.. Muâviye, Mısır Valisi Abdullah b. Sa’d b. Ebû Serh’i de sefere çağırmıştır. Kıbrıs üzerine sahabeden birçok gönüllünün yanında Ubâde b. Sâmit ile hanımı Ümmü Harâm’ın da katıldığı bir sefer düzenlemiştir. Müslüman filosu 649 yılı ilkbaharında 1700 gemiyle Akkâ’dan denize açılmış, kuşatma sonunda 7200 altın vergi ödenmesi ve Müslümanlara saldırılmaması şartıyla anlaşma sağlanmıştır. Böylece Kıbrıs barış yoluyla ele geçirilip vergiye bağlanmıştır.* Kıbrıs seferinden bir yıl sonra neresi alınmıştır?Suriye yakınlarındaki Arvad (Kyzikus) adası*İkinci Kıbrıs seferi ne zaman düzenlenmiştir?654 yılında. 500 gemilik donanmayla ve 12. 000 asker yerleştirilmiştir.* İslâm ve Bizans donanmaları arasındaki ilk büyük deniz savaşı ne zaman gerçekleşmiştir?655 yılında* Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetini sona erdiren savaşın ismi nedir?Zâtü’s-savârî (İslam Tarihinde yelkenlerin çokluğu sebebiyle bu isim ile anılmıştır.* Stratigos nedir?Antik dönemlerde general manasında kullanılan Stratigos kelimesi Bizans döneminde özellikle 8. yüzyılda sözlük manasıkolordu anlamına gelen fakat idari olarak eyalet terimini karşılayan temalardan sorumlu kişi için kullanılmış bir unvandır.Stratigoslar eyaletin en üst askeri sorumlusu olduğu kadar bölgelerinde verginin toplanmasından ve adaletin dağıtılmasından damesuldüler.* İslâm tarihinde Müslümanlarla Bizanslılar arasında ilişkilerin en sıcak olduğu dönemin ismi nedir?Emevîler dönemi*Emeviler Dönemi kim ile başlamıştır?Suriye Valisi Muaviye b. Ebî Süfyân (661)* Sâife nedir?Emeviler döneminde Bizans hakimiyetindeki Anadolu topraklarına hemen her yıl seferler düzenlenmiştir.Bu seferler yaz aylarında düzenlendiği için bu ismi almıştır.* Tema nedir?7. yüzyılda islâm, Hicaz yarımadasında doğmuş ve yarım asır içindeBizans’a ait Orta Doğu toprakları Müslüman Arapların eline geçmiştir.Bunun üzerine Heraklios döneminde Müslüman Arapların akınlarını Anadolu’da önleyebilmek için Bizans Devleti,Anadolu’yu dört eyalete bölmüştür. Bu eyaletler tema kelimesi ile adlandırılmıştır. Temaların genel özelliği eyalet içinde toprağa bağlı yerel ordu bulundurmasıdır. Bundan dolayı kolordu olarak bilinmektedirler.

15

* Kuvikularios nedir?Erken dönem Bizans tarihinde imparatorun has odasından sorumlu kişi manasında kullanılan bu unvan daha sonra imparatorun sarayının teşrifatından sorumlu kişiler için kullanılmıştır.* Muaviye’nin ölümünden sonra yerine kim geçmiştir?Yezid* Magistrianos nedir?Geç Roma döneminde sivil idarenin başı olarak kullanılan magistrianos unvanı Bizans döneminde sarayın korunmasından, ordunun silahlanmasından,istihbaratın sağlanmasından ve diplomatik ilişkilerin belirlenmesinden sorumlu kişi için kullanılmıştır.* Abdülmelik’in ölümünden sonra yerine kim geçmiştir?I. Velîd*Emeviler döneminde gerçekleşen Üçüncü İstanbul Kuşatmasının kumandanı kimdir?Mesleme b. Abdülmelik* Mesleme b. Abdülmelik kimdir?Velîd’in kardeşidir.* Abbas b. Velîd kimdir?Velid’in oğludur.* Mesleme ve Abbas nereleri kuşatmışlardır?707 yılında Tuvâne’yi (Tyana - Niğde Kemerhisar) kuşatmışlar ve ertesi yıl şehri ele geçirmişlerdir. Eskişehir yakınlarında Bizans kuvvetlerini mağlup eden islâm orduları izmit ve Karadeniz Ereğli’sine kadar ilerlemiştir. Abbas’ın kumandasındaki bazı birlikler Üsküdar’a ulaşmıştır. 712’de Mesleme, Sivas ve Amasya’yı, Abbas da Yalvaç’ı almıştır.* III. Leon İmparatorluk tacını ne zaman giymiştir?717-741 yılında giymiştir.* Velid b. Abdülmelik’in ölümü üzerine Emevi tahtına kim geçmiştir?Kardeşi Süleyman b. Abdülmelik çıkmıştır. (715-717)*731 yılında yapılan Anadolu seferi sırasında şehid olan kimdir?Abdülvehhâb * Hişâm b. Abdülmelik’ten sonra kim halife olmuştur?II. Velid (743-744)* Logotetis nedir?Bizans Devletinde altıncı ve yedinci yüzyıllarda devletin maliyesinden sorumlu üst düzey görevli için kullanılan unvandır.Daha sonra bu unvan asıl görevinin yanı sıra eyaletlerdeki emlakın defterlerinin tutulmasından,arazi vergilerinin tespit vetahsilinden, ordu mensuplarının maaşlarının ödenmesinden sorumlu görevliler için de kullanan bir unvan olmuştur.* Spatarios nedir? Geç Roma döneminde imparatorun kılıcını taşıyan manasındaki Spatarios Bizans döneminde imparatorun saray içindekikorumasını üstlenen ve çoğu zaman hadımlardan seçilen kişilerin taşıdığı bir unvan olarak kullanılmıştır.*750 yılında Emevî Devleti’nin yıkılıp yerine hangi devlet kurulmuştur?Abbâsî Devleti*Abbasilerin ilk Halifesi kimdir?Ebü’l-Abbas es-Seffah*Bizans imparatoru V. Konstantinos nereyi kuşatmıştır?Malatya(Melitene)* İkinci Abbâsî Halifesi kimdir?Ebû Ca’fer el-Mansûr

16

* İkinci Abbâsî halifesi Ebû Ca’fer el-Mansûr döneminde Bizans imparatoru V. Konstantinos ile yapılan fidye anlaşması hakkında bilgi veriniz?Abbâsîler döneminde Bizanslılarla yapılan bu ilk anlaşmayla imparatorun daha önce Malatya ve Erzurum gibi İslâm topraklarına saldırısı sırasında aldığı esirler fidye karşılığında serbest bırakılmıştır.* Ebû Cafer el-Mansûr Abbâsî Devleti’nin başkenti olarak neresini yapmıştır?Bağdat* Halife Mansûr da Bizans imparatoru V. Konstantinos’a elçi olarak kimi göndermiştir?Umâre b. Hamza* Mansûr’un vefâtından sonra tahta kim çıkmıştır?Mehdi-Billâh (775-785)*İstanbul Seferi hakkında bilgi veriniz?Müslüman Araplar üçü Emevîler ve biri de Abbâsîler’in ilk döneminde olmak üzere toplam dört defa Bizans başkenti istanbul’a sefer düzenlemişlerdir. Bunlardan ilk üçünde İstanbul Müslümanlar tarafından kuşatılmış, dördüncüsünde ise islâm ordusu Üsküdar’a kadar ulaşmış ve burada Bizans’tan gelen barış teklifini kabul ederek geri dönmüştür. Bu seferler başarısızlıkla sonuçlanmış olmakla birlikte,Müslümanların Bizans imparatorluğu karşısında ciddî bir güç olduğunu göstermiş, islâm ordularınınkara ve deniz savaşlarında gerekli donanım ve taktik bakımından tecrübe kazanmasına imkân sağlamıştır. Bizans açısından iseimparatorluğun gücü ve başkentin önemi bir kez daha anlaşılmış, ordunun dış tehlikelere karşı dinamik bir şekilde mukavemetgöstermesine yardımcı olmuştur.* Harun Reşîd hakkında bilgi veriniz?Hârûn Reşîd döneminde Bizans’la ilişkiler bakımından önemli bir hususu da zikretmek gerekir.Bu dönemde her iki tarafındış siyasette daha güçlü ve etkin bir konuma gelmek amacıyla karşı tarafın rakipleriyle işbirliği ve dostluk kurma siyasetinebaşvurduğu görülmektedir.Harun Bizans’ın rakibi,dönemin güçlü imparatorlarından Şarlman’la (Charlamagne) dostluk kurarken Bizans yöneticileri de Abbasilerin hasmı durumundaki Endülüs Emevileri ile ittifak içindeydiler.Bizans’ın Amorion (Hisarköy - Amûriyye) ve Ankara gibi şehirlerinde gerçekleştirilen kuşatmalar sırasında ele geçirilen kitapların muhafaza edilmesini özellikle emretmiştir. Dönemin ileri gelen ilim adamlarından oluşturdu-ğu bir ekibi önemli gördükleri tıp, felsefe, astronomi vb. ilimlere dair eserleri elde etmekle görevlendirmiş ve bu şekilde birçok ünlü eserin Bağdat’a getirilmesini sağlamıştır. Bağdat’ta toplanan eserler, Halifenin görevlendirdiği dönemin meşhur doktorlarından Yuhannâ/Yahya b. Mâseveyh’in başkanlığındaki bir heyet tarafından tercüme edilmiştir.* Harun Reşîd’in ölümünden sonra kim halife olmuştur?Emin (809-813)* Bryas sarayını kim yaptırmıştır?Teofilos* Sinkellos nedir? Ortodoksluğun en üst dini temsilcisi olan patriğin danışmanı için kullanılan bir unvandır.Hazırlayan: Gülden Kandır ► 4. yy lın sonundan Türklerin Bizans imparatorluğu ile ilişkileri olmuş ve bu ilişkiler Bizans devletinin ortadan kalktığı 15. yy kadar Bizans tarihi kayıtlarına yansımıştır► Selçuklu ve Osmanlı Türkleri dışında kalan diğer türk boylarının bizansla ilişkisi coğrafi olarak Anadolu üzerinde değil deşti Kıpçak olarak adlandırılan karadenizin kuzeyinden ve balkanlar yolu ile gerçekleştirilmiştir

17

► deşti Kıpçak: Altay dağlarından doğan irtiş ırmağı ile moldavya üzerinden karadenize dökülen dinyester ırmakları arasında ki bölge► türk kavimlerine karşı Bizans politikası1- Bizans için tehlike haline gelen türk kavmine karşı diğer bir türk kavmiyle ittifak kurarak kendi varlıklarının devamını sağlamak2- türk kavimlerinin kurduğu devletlerin geleneksel devletlerden kurumlardan daha ziyade organizasyon gücüne bağlı olması bizansı onlara karşı uzun asırlar üstün kılmıştırHUNLAR ATİLLA VE BİZANS► Bizans tarihçisi DİONİSİOS a göre 330-350 yılları civarında hunlar aşağı idil boyundan hareketle güney Kafkasya istikametinde yayılarak hazar denizine dökülen terek nehri ile karadenize dökülen kuban nehri arasında ki havzaya gelmişlerdir► hunların bizansı etkilemesi 374 yılı civarında idil nehrinin batısına geçip önlerinde bulunan kavimleri yerinden oynatarak karadenizin kuzeyine doğru ilerlemesi ile olmuştur► hunlar alanları yenilgiye uğratıp onlarla ittifak yaparak daha sonra ostrogot ve vizigotların batı yönüne göçmelerine sebep olmuşlardır►378 de vizigotlar, bazı alan-hun kıtalarıyla ittifak yaparak Edirne civarında Bizans ordusuyla savaşa girmişlerdir 1- Hun kitlelerinin tunanın güneyinde ki Bizans topraklarıyla tanışması bu olayla olmuştur2- Valens Edirne savaşında ölmüştür3- vizigotlar trakyayı yağmaladı4- bu gelişmelerden sonra hunların esas kitleleri Macaristana giderek batı Avrupa topraklarını istilasına girişti► V. Yy da eski aşına ailesine mensup başbuğlar hunların boylarını birleştirerek devlet düzeni kurdular1- İlk hun hükümdarı balamirin soyundan gelen ULDİZ doğu romayı baskı altında tutarken batı roma ile iyi ilişkiler sürdürme şeklinde dış siyaset edindi2- Batı kanadı hükümdarı ULDİZ bizansı tehdit eden güç haline geldi► 422 yılında hun imparatoru RUA bizansın iç karışıklıklarından faydalanarakTrakya ve Makedonya yı istila etti Rua esla adlı bir elçiyi bizansa göndererek hunlara bağlı kavimlerle kendilerinden habersiz iş birliği yapmamalarını istedi► rua ile başlayan barış görüşmeleri Atilla ile sonuca bağlandı434 yılında MARGUS(sirbistanda costra constantinianın karşısında morava ve tunanın birleştiği noktada bulunan kent) şehrine gelerek buradaki PLİNTAS başkanlığında ki roma heyeti ile görüşerek onlara bütün isteklerini kabul ettirdi► Atilla dünya hakimiyetini kurmak için bizansı ele geçirmek hedefiydiI. BALKAN SEFERİ: 1- margus antlaşmasıyla slav fin Cermen türk asıllı olmak üzere pek çok kavim hun hakimiyetini kabul etti2- II.TEODOSİOS margus antlaşmasının şartlarını yerine getirmek istemiyordu 3- bundan dolayı Atilla 1. balkan seferini düzenledi4- Atilla margusu ele geçirerek 1. balkan seferini başlatmış oldu 5- AETİUS (roma ordu başkumandanı) aracılık yaparak hun-bizans barış imzaladılar6- bizansın antlaşma şartlarına uymasını garantiye almak için oğlunu rehin aldı7- sefer sonunda tuna boyundaki kaleler hun idaresine geçti► atillanın 447 yılında bizansa karşı politikası daha çok sertleşti1- teselyaya ulaşarak Bizans başkenti istanbulu kuşatmaya hazırlandıDış surlara takıldı2- 2. teodosiosun elçi göndermesi üzerine vergiye tabi tutularak barış yapıldı3- bundan sonra hun politikası değişti Atilla batı roma üzerine baskı kurma yoluna gitti

18

4- atillanın ölümüyle Bizans rahatladıGÖKTÜRK BİZANS İLİŞKİSİ► Göktürk yazıtlarında geçen APURUM kelimesinin Çinlilerinin kullandığı büyük FU-LİN ile bizansı ifade etmekte► Göktürk-bizans arasındaki ilk münasebetler dostane gelişti► 567 yılında istemi yabgu tarafından soğutlu maniakh başkanlığında bir elçi heyeti ortak rakip olan sasanilere karşı ittifak için istanbula gönderildiBizans ülkesine ilk defa bilinmeyen Göktürk ülkesinden elçi gelmişti► II. İustinianos 569 yılında ZAMERHOS başkanlığında bir elçi heyetini sasanilere karşı ittifak antlaşmasını yapmak üzere gönderildiZemerhosun bu ziyareti sırasında Göktürk hakkında topladığı bilgi daha sonra dönemin Bizans kaynaklarına intikal etti►bu antlaşma neticesinde 571 yılında Bizans – sasani savaşları başlamış oldu► Bizans imparatoru TİBERİOS döneminde Göktürklere VALENTİNOS başkanlığında bir heyet gönderdiİstemi yabgunun oğlu türk-şad bu heyete iyi davranmadıValentinos kırımda bulunan kerçi kuşatacağını söylediGöktürkler kerçi alarak valentinos ve beraberindeki heyeti alıkoyarak bizansa geri gönderildiler► 576 yılından sonra Bizans kaynakları Bizans- Göktürk münasebetlerinden ve Göktürklerden bahsetmiştirAVAR BİZANS MÜNASEBETLERİ► Bizans tarihçisi TEOFİLAKTOS SİMOKATES hakiki Avarlar ve sahte Avarlar diye iki avar topluluğundan bahsetmektedirSahte Avarlar türk kökenli olup Avrupa AvarlarıHakiki Avarlar Moğol asıllı asya Avarları► 557-558 yılında Avarların kafkasyadan gelişleri ile avar – Bizans ilişkileri başlamıştır► iustinianos Avarların alanlarla temasa geçmesi üzerine Avarların istanbula elçi göndermesini istediBunun üzerine avar elçisi KANADİK Bizans imparatoru iustinianosa gelerek halkının Bizans sınırlarına yakın bölgelere gelmiş olduğunu bildirdiBizans Avarlara her yıl vergi ödemeyi kabul ettiBuna karşılık Avarlar Bizans topraklarını düşman saldırılarından koruyacaktı► Cermen asıllı lombardlar italyada hakimiyeti ele geçirerek batı balkanlara yayılması üzerineBizans imrt. Avarlara PANONYAYA (balkan yarımadasında) yerleşmelerini teklif etti Böylece Avarlar orta avrupada en kudretli devlet haline geldi► MAKRİKOS doğuda sasanilerle savaştığı için Avarlarla barış politikası tercih ettiMakrikosun Avarların fazla para talep etmelerini ret etmesinden sonra Avarlar Slavlarla birleşerek Bizanslılara saldırarak yağma yaptıTekrar antlaşma yapılarak tuna iki taraf arasında sınır olarak belirlendiBizansın ödediği vergi iki katına çıktı► HERAKLİOS döneminde Avarlar sasanilerle beraber 626 yılında İstanbul kuşatması yaptı1- kuşatma sonunda başarısız olan Avarlar giderek güç kaybetti2- Bulgarların güçlenmesi neticesinde batıya pononya –tisa-tuna civarına çekilmek zorunda kaldılar3- burada fraklarla savaş sonucunda frank kralı büyük karl Avarlara son verdi4- tuna Bulgar hükümdarı krum han da bazı avar kitleleri hükmü altına aldıBULGARLAR VE BİZANS İLİŞKİLERİ► Bulgarların türk olduğu Macar bilim adamlarınca kanıtlanmıştır

19

► ogurlara dayanan Bulgarlar bu adla ilk defa 482 yılında bizan imparatoru ZENON un ostrogot kralı teodorike karşı yardım talebi ile ilgili olarak kaynaklarda geçmiştir► türk boyları kutrigurlar ve utrigurlar V. Yy sonunda Bizans eyaletlerine akınlar bulundular►HERAKLİOS Bulgar kurucusu kubrata dostane ilişkilerden dolayı PATRİKİOS (en büyük 7. unvan) unvanı verildi► kubratın ölümünden sonra büyük Bulgarlar hazar baskılarıyla dağıldı oğulları arasında paylaşıldıKubratın 3. oğlu isperih liderliğinde Bulgarlar bizansa komşu olacak şekilde güney besarabyaya yerleştiler► IV. KONSTANTİNOS 681 yılında isperih ile barış imzalamış ve yıllık haraç ödemeyi kabul ederek Bizans topraklarında bağımsız bir Bulgar devleti kurulmasını kabul etmiştir► II. IUSTİANOS Bulgarların 4. konstantinaosla olan antlaşmaya uymayıp Bulgarlara karşı sefer düzenlediAncak güney rodop geçitlerinde yenilgiye uğradı► TERVEL (isperihin oğlu) 2. iustinianosla iyi ilişkiler kurup onu desteklemiştir2. iustianos tahtan indirilip kırıma sürgün gönderildiğinde kırımdan kaçıp tervel hanın yanına sığınmış ve ondan tahta tekrar oturması için yardım istemişBizans tahtına tekrar geçince hediyeler ve Sezar(çar) unvanını vermiş► Bulgar hanı TELERİG bilinmeyen sebeplerden dolayı Bizans imparatoru 4. leonun yanına sığınmış Hıristiyanlığı kabul ederek Bizans prensesi ile evlendi►bulgar hani MALAMİR dışarıda barış siyaseti izlerken içerde Bulgarlar arasında yayılan Hıristiyanlığa karşıtı politika izliyordu1- malamirin kardeşinin oğlu anti- Hıristiyan hareketlerine son verdi2- 850 yıllarında itibaren Bulgar toplumu içinde misyonerlik faaliyetleri yürütüldü3- 855 yılında Kiril ve metodi kardeşler Kiril alfabesini geliştirdi Bunun sonucunda Bulgar devleti içinde Bizans nüfusu Hıristiyanlık kanalıyla arttı►knez boris döneminde frank kralı karlmanla Hıristiyanlığın Katolik mezhebine geçmeye yönelik görüşmeler başladı► Bizans imrt. III. MİHAİL askeri baskılar yaparak Ortodoks mezhebini benimsemelerini sağladıİstanbula gelen Bulgar elçileri Bizans din adamları tarafından vaftiz edilmiş kısa süre sonra Boris ve yakın çevresi ve yakın çevresi Hıristiyanlığı kabul ettiHıristiyan olunca Bulgar hükümdarları Bizans imrt. İsmini alarak MİHAİL-BORİS olmuştur Bulgar Kilis de İstanbul patrikhanesine bağlanmıştır865 yılında Hıristiyanlığı seçen Bulgarlar zamanla Slavlara karışarak türklüklerinide unuttular►SİMEON komutasında 917 yılında Bulgarlar harekete geçerek teselyada aheloos nehri civarında imparatorluk ordusunu yenilgiye uğrattılar, istanbula kadar geldilerİstanbuldaki otorite boşluğunu LAKAPİNOS basileopator unvanını alarak ve Bizans imparatoru olarak doldurması üzerine SİMEONun istanbulu ele geçirme ümitleri suya düştüSavaşın neticesi olarak 919 yılında simeon Bulgarların ve Romalıların ÇARI unvanını almış 920 de Bulgar kilisesinin başına PATRİK unvanı verilmiştir► II. VASİL Bizans imparatoru Bulgar ordusunu bozguna (simeon) uğratmış Bulgar askerlerinin gözlerini kör etmişBundan dolayı BULGAROKTONOS(bulgarkıran) lakabıyla anılmıştır Bu yenilgiyle Bulgarlar Bizans hakimiyeti altına girmiştirHAZAR- BİZANS İLİŞKİLERİ► hazarların bizansla uzun süren münasebetleri 7. yy lın başlarından itibaren başlamıştır► Bizans-hazar birleşerek 627 de ninova savaşında sasanileri yenilgiye uğratılarak kesin zafer kazandılar

20

► kuban nehri boylarının ve kırımın hazarların eline geçmesi sonucunda bizansala münasebetlerinin artmasına neden oldu►II. İUSTİNİANOS hazar hakanı BAZİR YIBOSTANIN kız kardeşi ile evlendiHazar prensesi 704 yılında iustinianos ile evlendikten sonra Hıristiyan olmuş vaftiz edilerek TEODORA adını almıştırBir süre için kırımda bulunan tmutarakana yerleşmişler ve burada TİBİRİOS adını verdikleri oğulları olmuşturHazar-bizans ilişkileri tibirios yüzünden gerilmiştirTibirios taht iddiasında bulunan iustinianosun kendisine teslim edilmesini istemiştirTeodora bu durumdan haberdar olunca eşi iustianosu uyarmış oda hazarlardan kaçarak Bulgar hükümdarı tervel hanın yanına sığınmıştır 2. İustianosu tekrar tahta geçince ilk işi hazarlara savaş açmak oldu► 730ve 732yıllarında Bizans imparatoru III. LEON hazar hakanı BİHORA elçi göndererek oğlu V. konstantinos ile hakanın kızı çiçeğin evlenmesini teklif ettiÇiçek evlendikten sonra İRİNA ismini aldıIV. LEON adında oğulları oldu hazar leon adıyla anıldı► kırımın şehirlerinden HERSON VE DOROS iki ülke arasında devamlı el değiştirdi► Bizanslılar kırımda stratejik şehirlerde Hıristiyan – Ortodoks piskoposluklar kurdularAncak Hazar hakanları Hıristiyanlık değil Museviliği benimsemeleri Bizans için olumsuz bir gelişme olmuştur► Bizans-hazar ilişkileri sadece siyasi olmamış ticari alanda da olmuşturBizanstan getirilen kemik taraklar sarkelde satılırdıHazar ülkesinden ise bizansa balık deri gibi mallar giderdi► VI. Leon ve konstantinos porfirogenitos dönemlerinde bazı hazar savaşçıları Bizans sarayında muhafız olarak görev aldılar ve Bizans Hıristiyan törenleriyle geleneksel yemeklerine iştirak ettilerPEÇENEKLER VE BİZANS► Türk boylarının 9. ila 11. yy daki göç dalgasıyla Peçenekler uzlar kumanlar Bizans sınır bölgesine gelerek bizansla hem siyasi hemde ticari ilişkiler kurmuşlardır► bu tarihlerde Karadeniz balkan coğrafyasında ilk görülen kavim Peçeneklerdir► Peçenek sözcüğü Bizans kaynaklarında PACİNAK şeklinde geçmektedir► 952 yılında Bizans imparatoru konstantinos porfirogenitos tarafından yazılan DE ADMİNİSTRANDO İMPERİO adlı eserde Peçeneklerin boylar halinde teşkilatlandığı kaydedilmiştir► Peçenekler bizansa hayvan ve süt ürünleri satarken Bizandan erguvani boya kumaş baharat biber vs gelmekteydiAyrıca altın gümüş mücevherat vs gelmekteydi►II. Vasilin tuna Bulgarlarını ortadan kaldırmasıyla peçenklerle sınırdaş oldular► Peçeneklerin bir kısmı Selçuklulara karşı Bizans topraklarını korumakla görevli askerlik yaptılar► Sofya civarında şoplar ve makedonyadaki megleno-ulahlarının kökenleri PeçeneklerdirKIPÇAK-KUMAN-BİZANS İLİŞKİLERİ► Doğu kaynaklarında Kıpçak adıyla anılan bu türk topluluğu Bizans kaynaklarında kuman olarak isimlendirilirKuman yunanca, almanca, Ermenice gibi dillerde sarışın solgun renkli sarımtırak manasına gelmektedir► kumanlar tunanın güneyine gelmeleri 1087 yılında Peçenek başbuğ tutuşun bizansa karşı yardım istemesi üzerine olmuşturSilistre yakınlarında bizansa karşı yapılan savaşa katılmışlardır► bizansla Kumanların arasındaki ilişkiler 1090 yılından sonra yoğunlaşmıştır

21

Bizans imparatoru I. Aleksisoskomninos dönemindeizmir ve civarında hakimiyet kurarak güçlü bir donanma oluşturan çaka bey istanbulun fethini planlamaktadırBu amaçla balkanlarda Peçenekler, anadoluda Selçuklularla birlikte bizansa karşı ittifak yaptıBizanslılarda Kumanlarla iş birliği yaptı Bu savaşta kumanlar Peçenekleri ağır yenilgiye uğrattı Peçeneklerin inişi Kumanların yükseli oldu► kuman ve balkan tarihi açısından olduğu kadar Bizans tarihi bakımından da önemli sonuçlar doğuran IV. Haçlı seferi 1204 yılında gerçekleşirBizans parçalanarak epir Trabzon ve iznikte bizansın devamı olduğunu iddia eden devletçikler ortaya çıktıBalkanlardan Bizans otoritesi kaybolur Kumanlarla ittifak halinde olan Bulgarlar balkanların en güçlü devleti haline gelirNisan 1205 de yapılan EDİRNE de yapılan savaşta Bulgar çarı kaloyan Latin imparatoru boduini yener bu savaşta Bulgar ordusunun içinde kuman askerleri de yer almaktadırGanimet olarak Kumanlara Latinlere haraç ödeyen balkan şehirleriBırakılır► kuman-bizans tarihini etkileyen önemli bir olayda tatarların Karadeniz bölgesine yönelmeleri üzerine deşti-kıpçak bölgesinde yaşayan kumanlar büyük kitle halinde yeniden tunanın güneyine geçmeye başlamışlardır►kumanlar bir taraftan II. Bulgar devletinin daha sonra kırım yarımadasında kurulacak olan altınorda hanlığının oluşumunda yer alırkenDobruca despotluğunun kuruluşuna iştirak etmişlerdir► kumanlar Bizans topraklarına kalıcı olarak yerleştikleri gibi hem ücretli asker hem de savaşçı asker olarak yer almıştır► Bizansa yerleşen Kumanlar TAŞOZ, LİMNİ, MİDİLLİ adalarına yerleştirildiler► Bazı kumanlar Bizans idari mekanizmasında önemli mevkilere getirildiSURGİYANİS bir kuman ailesinden gelen Bizans generalidir bu kişi MEGADÜKALIĞA (deniz kuvvetlerinden sorumlu komutan) kadar yükselmiştirTATARLARIN BİZANSLA İLİŞKİSİ► Arap tarihçisi EL-ÖMERİ Moğollar dişti Kıpçak bölgesine gelip burada çoğunlukta olan Kıpçaklarla karıştılar ve Kıpçaklaştılar demektedir► balkan coğrafyasında ki tatar etkisi 1242 yılından 1357 senesine kadar sürmüştür1242 yılında tatarlar tuna nehrini geçerek Bulgaristan topraklarını yağmaladılar 1204 Yılından sonra İstanbulu ele geçirerek 1261 yılına kadar bir devlet kuran Latinlerle çarpıştılar► VIII. MİHAİLPALEOLOGOS 1261 yılında istanbulu Latinlerin elinden alarak Bizans başkentini iznikten tekrar istanbula taşıdıKendisine sığınan 2. izzettin keykavusu 30-40 türkmen obası ile DOBRUCAYA yerleştirdi bunların arasında sarı saltukta bulunmakta idi2. izzettin bizansın iç işlerine müdahale edince 8. mihailpaleologos tarafından hapsedildi ► VIII. MİHAİLPALEOLOGOS Altın orda tehlikesini azaltabilmek için NOGAY hanla antlaşma yaptı kızı efronizayı ona eş olarak verdiBu evlilikten sonra Nogay ve tatarlar Bizans için düşman olmaktan çıkmış gerektiğinde Bulgarlara karşı korur hale gelmişlerdir► 1279 yılında Bizans ve tatar birlikleri Bulgarlara saldırarak tırnovayı kuşattılar Bulgar çariçesi maria ile oğlu bizansa teslim edilerek kuman asıllı III. İvan aseni Bulgar tahtına oturması sağlandı► 14. yy lın ilk 20 yılında Bizans- sırp- Bulgar- ilişkilerinde sukunet söz konusu idi. 1322 yılında Bulgar çarı teodor svetoslavın ölümünden sonra tatarların yeniden trakyaya uzanacak akınların başlamasıyla bozuldu

22

► bizansa karşı son tatar baskını 1337 de gerçekleşmiş bu saldırı esnasında çanakkaleye kadar bizansın elindeki bütün tarakya toprakları yağmalanmıştır*Bizans kaynakları Türkler hakkında hangi yüzyıllar arasında bilgi vermektedir? 4-15 yüzyıllar arası * Altay Dağlarından doğan İrtiş ırmağı ile Moldavya üzerinden Karadeniz’e dökülen Dinyester ırmakları arasındaki bölgeye ne denir? Deşt-i Kıpçak * Bizans tarihçisi Haraks’lı Dionisios’a göre 330-350 yılları civarında Hunlar nerelere gelmişlerdir? Aşağı İdil boyundan hareketle Güney Kafkasya istikametinde yayılarak Hazar Denizi’ne dökülen Terek nehri ile Karadeniz’e dökülen Kuban nehri arasındaki havzaya gelmişlerdir. * Günümüzde Sırbistan’da Castra Constantinia’nın karşısında Morava ve Tuna’nın birleştiği noktada bulunan kente ne denir? Margus * Hunların Bizans’ı etkilemesi 374 yılı civarında idil nehrinin batısına geçip önlerinde bulunan kavimleri yerlerinden oynatarak Karadeniz’in kuzeyine doğru ilerlemesiyle olmuştur.Bu olaya tarihte ne isim verilmektedir? Büyük Kavimler Göçü *Hunlar 374 yılında kimleri yenilgiye uğratmışlardır? Ostrogotları * Hunlar 376 yılında kimleri yenilgiye uğratmışlardır? Vizigotları *Vizigotlar Bizans ordusu ile kaç yılında savaşmışlardır? 378 *Edirne Savaşı’nda öldürülen Bizans İmparatoru kimdir? Valens * İsmi bilinen ilk Hun hükümdarı kimdir? Balamir * Hun imparatorluğunun batı kanadı hükümdarı kimdir? Uldız * Muncuk’un ölümünden sonra yerine kim geçmiştir? Aybars *422 yılına gelindiğinde Hunların başında kim bulunuyordu? Rua *Rua 434 yılında Trakya’ya sefer düzenlediği sırada Bizans’a elçi olarak kimi göndermiştir? Esla * Rua’nın ölümü üzerine Hun devlet yönetimini kim üstlenmiştir? Muncuk’un oğulları Bleda ve Atilla kardeşler * Bleda ne zaman vefat etmiştir? 445 yılında * Bleda’nın ölümü üzerine tek başına Hun imparatoru olan kimdir? Atilla * Margus anlaşması ne zaman yapılmıştır? 434 yılında *Margus anlaşması hakkında bilgi veriniz? Slav, Fin, Cermen, Türk asıllı olmak üzere pek çok kavim Hun hakimiyetini kabul etmiştir. *Atilla, Bizans’a yönelik I. Balkan seferini ne zaman düzenlemiştir? 441 yılında *I. Balkan Seferi hakkında bilgi veriniz? Atilla, Margus’u ele geçirerek I. Balkan seferini başlatmıştır. Sigidinum (Belgrad), Sirmium (Sremska Mitrovica) ve Naissus (Niş) üzerinden Trakya yönünde ilerlerlemiştir. Batı Roma orduları başkumandanı Aetius, Atilla ile Bizans arasında barış için aracı olmuştur. Bizans’ın antlaşma şartlarına uyacağını garantilemek için kendi oğlunu Hun sarayına rehine olarak göndermiştir.Böylece barış sağlanmıştır. I. Balkan seferi sonucunda Tuna boyundaki kaleler Hun idaresine geçmiş, daha geri hatlardaki tahkimat yıktırılmıştır. *Atilla ne zaman vefat etmiştir? 453 yılında *Atilla’nın ölümü üzerine Hun İmpratorluğu’nun idaresi kime kalmıştır? İlek,Dengizik ve İrnek isimli oğullarına kalmıştır. * I. Göktürk Devleti hakkında bilgi veriniz? M.S. 552 yılında Bumin Kağanın Orta Asya’da Moğol asıllı Juan Juanları mağlup etmesi ile bağımsızlığını ilan eden Göktürkler, tarihte I. Göktürk Devleti olarak kurulmuşlardır. *Bizans İmparatoru II. İustinianos Göktürklere ne zaman ve kimin başkanlığında elçi göndermiştir? 569 yılında Zamerhos başkanlığında bir elçilik heyetini Sasanilere karşı ittifak antlaşması yapmak üzere göndermiştir. *Sasani Savaşları ne zaman başlamıştır? 571 yılında

23

* Göktürk-Bizans ittifakı ne zaman bozulmuştur? 576 yılında *Göktürkler ile Bizanslılar arasında dostluk anlaşmasını sağlayan neden nedir? Sasanilerin her iki Devlet içinde tehlike olarak görülmesi *“Hakiki Avarlar” ve “Sahte Avarlar” diye iki Avar topluluğundan bahseden Bizans Tarihçisi kimdir? Teofilaktos Simokates * Avarların Bizanslılarla ilk temasları ne zaman olmuştur? 557-558 yıllarında * Balkan Yarımadasında Dalmaçya kıyılarından başlayarak Bosna Hersek, Slovenya,Sırbistan, Hırvatistan,Avusturya ve Macaristan’ın bulunduğu ülkelerin bir bölümünü kapsayan bölgenin adı nedir? Panonya *Bizans,Lombard tehlikesine karşı Avarları hangi bölgeye yerleştirmiştir? Panonya *Avar elçisinin ismi nedr? Kanadik * Bulgar sözcüğü nasıl ortaya çıkmıştır? Atilla’nın oğlu irnek ile birlikte Orta Avrupa’yı terk edip doğuya gelen Hunların Karadeniz sahillerinde karşılaştıkları diğer bir Türk boyu olan Ogurlarla karışmaları neticesinde ortaya çıkmıştır * Onogur boyunun Dulo ailesinden olan , Ogur boylarını birleştirip “Büyük Bulgaria” adı altında güçlü bir devlet kurmayı başaran kimdir? Kubrat * Bizans imparatoru Heraklios tarafından patrikios unvanı verilen kimdir? Kubrat * Batbayan kimdir? Kubrat’ın büyük oğludur. *Patrikios nedir? Bizans devlet geleneğinde imparator tarafından verilen en büyük yedinci unvandır. I. Konstantinos tarafından verilmeye başlanan bir şeref unvanıdır. Fildişi yazmalı bir tabletle beraber tevcih edilirdi. 8. yüzyıla kadar patrikios unvanı yüksek rütbeli memurlara,hadımlara ve yabancı devlet adamlarına verilmiştir. * Besarabya, Prut ve Dinyester nehirleri arasında kalan günümüzdeki Moldavya’nın adıdır. Ancak Güney Besarabya, Bizans kaynaklarında Onglos diye geçen, Türk literatüründe Bucak olarak bilinen ve ismi geçen iki ırmağın Karadeniz’le buluştuğu bölgenin adı nedir? Güney Besarabya * Tervel Han ile Bizans imparatoru III. Teodosios’la yılında Bulgar Devletiyle Bizans arasındaki sınırı belirleyen bir barış anlaşması ne zaman yapılmıştır? 716 yılında * Bulgaristan ile Romanya arasında kalan Tuna nehrinin güneyinden Balkan Dağlarına kadar uzanan toprakların Roma dönemindeki adına ne isim verilir? Doğu Mözya * Kardam’dan sonra Bulgar tahtına kim geçmiştir? Krum Han * I. Nikiforos ne zaman tahta geçmiştir? 802 yılında * Bizans İmparatoru I. Nikiforos’un 26 Temmuz 811’de ordusunun büyük bir bölümü ile yok edilmesi hangi Bulgar hükümdarı döneminde gerçekleştirmiştir? Krum Han * Krum Han’dan sonra Bulgar tahtına kim geçmiştir? Oğlu Omurtag * Omurtag’ın ölümünden sonra yerine kim geçmiştir? Küçük oğlu Malamir *855 yılında Kiril ve Metodi kardeşler hangi alfabeyi geliştirmişlerdir? Kiril alfabesi * Boris’in ve Bulgar halkının Hıristiyanlığı kabul etmesi ne zaman gerçekleşmiştir? 865 yılının eylül ayında gerçekleşmiştir. *Bulgarların 865 yılından sonra Hristiyanlığı kabul etmesinin sonucu ne olmuştur? Bulgarların Slavlaşarak Türklüklerini unutması * Tarihte Bulgarkıran manasında Bulgaroktonos lakabıyla anılan kimdir? II. Vasil * Hazarların bağımsız devletlerini kurmaları ne zaman olmuştur? Göktürklerin Volga civarındaki hakimiyetinin sona ermesinden sonra olmuştur. *Hazarlar nereye yerleşmişlerdir? Hazarların ülkesi, Kafkas Dağlarının kuzeyinde Hazar Denizi ile Karadeniz arasında kalan topraklardır. Hazarlar, ilk önce Terek nehri civarına, daha sonra Aşağı Volga boyuna yerleşmişlerdir. * Hazar Kağanlığı hangi tarihten itibaren Doğu Avrupa tarihinde rol oynamıştır? 630 yılından itibaren

24

*Hazarların Bizans’la uzun süreli münasebetleri hangi yüzyılın başlarından itibaren olmuştur? 7. yüzyıl * Ninova Savaşı hakkında bilgi veriniz? Hazar-Bizans birleşik ordusu 627’de Ninova Savaşında Sasanileri yenilgiye uğratarak kesin zafer kazanmıştır. Böylece Hazarlar, Sasani Pers Devletinin yıkılmasında önemli rol oynamıştır. *Bizans Devleti’nin Hazarlarla 626 yılında ilk münasebetleri kurmasının nedeni nedir? Sasanilere karşı Bizans’ın Hazarlarla ittifak kurma isteği. *Sasani İmparatoru kimdir? Hüsrev * Bazir Yıbos kimdir? Hazar Hakanı *705 yılları arasında İustinianos ile Hazarlar arasındaki ilişkiler kimin yüzünden gerilmiştir? Tiberios zamanında gerilmiştir. Bizans imparatoru Tiberios, Hazarlara büyük bir armağan teklifinde bulunarak taht iddiasındaki iustinianos’un ölü ya da diri bir şekilde kendisine teslim edilmesini istemiştir. Bunun üzerine Hazar hakanı, iustinianos’u yakalatma emri vermiştir. Teodora, bu durumdan haberdar olarak eşini uyarmıştır. iustinianos, bir müddet Hazar gözetiminde kaldıktan sonra Hazarların yanından kaçmayı başarmıştır. *9. ila 11. yüzyıllar arasında Karadeniz-Balkan coğrafyasında görülen ilk kavimin ismi nedir? Peçenekler *Peçenekler nerede yaşıyorlardı ve nereden gelmişlerdir? 9. yüzyılın ilk yarısında Hazar Denizinin kuzeyinde yer alan Cim (Emba) ve Yayık (Ural) nehirleri havalisinde yaşıyorlardı. 860-880 yıllarında Hazar Denizi ile Karadeniz arasında yer alan Don-Kuban bölgesine geldikleri bilinmektedir. * Peçenekler 889-893 yılları arasında nereye gelmişlerdir? Don nehrinden Dnyeper’in batısına kadar uzanan bozkırlara geldiler. * De Administrando imperio adlı eseri kim yazmıştır? Konstantinos Porfirogenitos * Simeon kimdir? Bulgar çarı. *Peçenekler ,Bizans’tan hangi ticari ürünleri ithal etmişlerdir? Erguvanî boya, kumaş, baharat, biber. * Peçenekler ,Bizans’tan hangi ticari ürünü ithal etmemişlerdir? Hayvan ve süt ürünleri. * Bizans’tan Peçenek kadıları için ne gelmekteydi? Altın, gümüş, mücevherat ve buna benzer kıymetli süs eşyası. * Peçenekler,Bizans’la ne zaman sınırdaş hale gelmişlerdir? 1018 yılında II. Vasil’in Tuna Bulgar Devletini ortadan kaldırmasından sonra sınırdaş hale gelmişlerdir. * Peçenekler ne zaman bozguna uğratılmışlardır? 40 bin Kuman süvarisi tarafından bozguna uğratılmışlardır. (29 Nisan 1091). * Tork, Torki, Toruki ve bazen Torkmen olarak adlandırılan Türk kavminin ismi nedir? Oğuzlar (Uzlar) * Torklar, Güney Rusya’ya ne zaman gelmişlerdir? 985 yılından sonra gelmişlerdir. *1065 yılında Uzlar nereye geçmişlerdir? Bizans ve Bulgarların mukavemetini kırarak Tuna nehrinin güneyine geçmişlerdir. Tuna’yı geçen Uzlar, Selanik üzerinden Mora’ya kadar ilerlemişlerdir. Uzlar için Tuna’nın güneyine geçmeleri felaketle sonuçlanmıştır. * Klokotnitsa nedir? Bulgaristan’ın güneyinde Haskova iline bağlı bir köy. Türkler tarafından Semihçe köyü olarak adlandırılmaktadır. * Megas Dük nedir? Bizans Devletinin son dönemlerinde bu unvan deniz kuvvetlerinden sorumlu komutanlar için kullanılmıştır. *Kıpçaklar nerelere yayılmışlardır? Orta Asya, Yayık (Ural)-idil (Volga), Don-Doneç, Aşağı Dinyeper ve Tuna olmak üzere geniş bir coğrafyaya yayılmışlardır. *Kıpçaklar Bizans kaynaklarında nasıl isimlendirilmektedir? Kuman olarak * Yunanca, Almanca ve Ermenice gibi dillerde sarışın,solgun renkli ve sarımtırak manasına gelen kelimeye ne denir? Kuman * Kıpçaklar 916 yılında nereye yönelmişlerdir? Batıya yönelmişlerdir.

25

*Kıpçaklar 1048 yılında nereye yayılmışlarıdır? Kıpçaklar, önce Kuzey Kafkaslara, sonra Kuban ve Aşağı Don boyuna ve Dnyeper istikametinde yayılmışlardır. * Tatuş kimdir? Peçenek başbuğudur. * Bizans’la Kumanların arasındaki ilişkiler ne zaman yoğunlaşmıştır? 1090 yılından sonra * I. Aleksios Komninos kimdir? Bizans imparatoru * İzmir ve civarında hakimiyet kurarak güçlü bir donanma oluşturan kimdir? Çaka Bey *Kumanlar hangi yüzyılda Tuna nehrinin kuzeyine ve güneyine yerleşmişlerdir? 11. yüzyılın sonu ile 12. yüzyılın başından itibaren . Dobruca, Deliorman,Rodoplar ve Makedonya’ya kadar yayılmıştır. *Kumanlar hangi devletin teşkilatlanmasında önemli rol oynamışlardır? II. Bulgar Devleti * IV. Haçlı Seferi ne zaman gerçekleşmiştir? 1204 yılında * Cengiz Han hakkında bilgi veriniz ? Gerçek adı Timuçin olan Cengiz Han Moğol Börçigin ailesinden gelmektedir. 1162-1227 yılları arasında yaşamıştır. Yaşadığı dönemde Cengiz Han Çin’den Polonya’ya kadar uzanan bir alanda dünya tarihinin gördüğü en büyük imparatorluğunu kurmuştur. * Altın Orda Hanlığı ne zaman kurulmuştur? Cengiz Han’ın torunları Batu Han ve Orda Han tarafından 1242 yılında kurulmuştur *Altın Orda Devleti coğrafi olarak nerede kurulmuştur? Aşağı Volga boyunda kurulmuş ve ağırlıklı olarak Doğu Avrupa’da faaliyet göstermiş bir Türk-Moğol Devleti olup sınırları içerisinde Kumanları,Bulgar Türklerini, Hazarları, Slavları ve başka çeşitli kavimleri de katmıştır * Bizans’ı da etkileyecek şekilde Balkan coğrafyasındaki Tatar etkisi hangi senelere kadar sürmüştür? 1242 yılından 1357 senesine kadar sürmüştür. *Tatarlar nerelerini geçmişlerdir? 1242 yılında Tatarlar, Tuna nehrini geçerek Bulgaristan topraklarını yağmaladılar. 1204 yılından sonra İstanbul’u ele geçirerek 1261 yılına kadar bir devlet kuran Latinler ile çarpıştılar. * Berke Han kimdir? Altın Orda Hanıdır. *Nogay Han kimdir? Berke Han’ın yeğenidir. * VIII. Mihail Paleologos Bizans Devletinin başkentini İznik’ten tekrar istanbul’a ne zaman taşımıştır? 1261 yılında *Bizans İmparatoru VIII. Mihal’in kızı Efrozina’yı Nogay’a eş olarak vermesinin siyasi nedeni nedir? 1263 yılında Nogay Han’ın İlhan’lı Hükümdarı Hülagü’yü yenmesi. *Tatarlar Bizanslılar’ın elinden kimi kurtarmışlardır? II. İzzettin Keykavus * Beybars kimdir? Mısır Memluklu Sultanı’dır. *Nogay ne zaman vefat etmiştir? 1299 *Bizans’a karşı son Tatar baskını ne zaman gerçekleşmiştir? 1337 yılında gerçekleşmiştir. Bu saldırı esnasında Çanakkale’ye kadar Bizans’ın elindeki bütün Trakya toprakları yağmalanmıştır. *Tatarlar Balkan’lara olan ilgisini ne zaman yitirmişlerdir? 1341’de Altın Orda hanı Özbek Han’ın ölümünden sonra yitirmişlerdir.Dikkatlerini Kırım bölgesine yoğunlaştırmışlardır. "► Büyük Selçuklu döneminde Bizans imparatorluğunu Makedon ve komninos hanedanları yönetmişlerdir► Makedon hanedanlığı II. VASİL zamanında Bizans imparatorluğu İUSTİNİANOS döneminden sonra en geniş sınırlara ulaşmıştır► 2. VASİLi takip eden Makedon hanedanına mensup imparatorlar döneminde devlet hızlı bir gerileme süreci içine girmiştir► B. Selçuklular bizansın Makedon sivil ve askeri asalet sınıfı ile komninos hanedanına mensup idareciler ile anadoluda mücadele içine girmişlerdirÇAĞRI BEYİN ANADOLU SEFERİ

26

► Bizans imparatorluğu ile b. Selçuklu devleti arasındaki ilişkiler çağrı beyin van gölü havzasındaki ermeni vaspurakan krallığının topraklarını hedef alan keşif mahiyetindeki akınlarıyla başlar► 2. vasil vaspurakan ermeni krallığı topraklarını Bizans arazisine katması ve 9. konstantinos monomahosun 1045 yılında 2. vasil döneminde yapılan antlaşma gereği ermeni ani krallığının topraklarını ilhak etmesiyle Selçuklu- Bizans arasında tampon bölge kalmamış olduTUĞRUL BEY DÖNEMİ ► Batı yönündeki fetihleri üstlenen Tuğrul bey ilk iş olarak devlet merkezini nişaburdan reye (iranda) naklettiBöylece daha önce Anadolu topraklarında Türkmenler tarafından yürütülen akınların yerini Selçuklu ordularının fetihleri alacaktıPASİNLER SAVAŞI► Bizans – Selçuklu arasındaki ilk karşılaşma Vaspuragan sınırındaki büyük zap suyu kenarında meydana geldiBu savaşta pusuya düşürülen Selçuklu yenilgiye uğradı► bunun üzerine Tuğrul bey İbrahim yinalı Anadolu seferi ile görevlendirdi► İbrahim yinal kumandasında ki Selçuklu kuvvetleri ile liparitis kumandasında ki Bizans ordusu Erzurum Pasinler ovasında karşılaştı1- Selçuklular savaşı kazandı2- savaştan sonra karşılıklı gidip gelen elçilik heyetlerinin ardından Bizans imrt. 9. konstantinos monomahos emeviler devrinde istanbulda inşa edilen cami ve medresenin tamir edilmesi3- okutulan hutbenin abbasi halifesi ve Selçuklu sultanı adına değiştirilmesi4- caminin mihrabına Selçuklu hakimiyeti ve alameti olarak ok ve yay işaretinin konulması şeklindeki isteklerini kabul etti5- ancak Tuğrul beyin daha önce abbasi halifeliğine ödenen yıllık verginin şimdi kendilerine ödenmesi teklifi imparator tarafından kabul edilmeyince antlaşmaya varılamadı► Tuğrul bey Muradiye ve ercişi ele geçirdikten sonra malazgirte gelerek burayı kuşattıVasilin direnişi karşısında sonuç alamadıSULTAN ALP ARSLAN DÖNEMİ ► X. Konstantinios dukasın aldığı mali önlemler çerçevesinde ordudaki asker mevcudunun azaltma kararı imprt. Açısından olumsuz sonuçlar doğurdu► alparsalan bizansın önemli merkezi olan ani şehrini ele geçirdi► SALAR-I horosan idaresindeki birlikler Bizans hakimiyetindeki urfa bölgesine akınlar düzenledi Bizans ordularını yendi► HANOĞLU HARUN Diyarbakır bölgesinde faaliyetlerde bulundu mirdasioğulları ile ittifak kurarak Bizans arazilerine akınlar düzenledi daha sonra kuzey suriyeye sefer düzenleyerek IV. ROMANOS DİOGENİSE karşıda mücadele etmiştir► AFŞİN BEY Antep Antakya Malatya civarında fetihler yapan Afşin bey daha sonra iç Anadolu bölgesine girerek kayseriyi zapt ettiAmuriyye(amorion: afyon ilinde) kalesini aldıBizansa sığınmak için istanbula giden erbasanı takip ederekistabuldaki kadıköye kadar geldi erbasanı kendisine teslim edilmeyince Bizans topraklarını yağmaladıMALAZGİRT SAVAŞI VE SONUÇLARI ► X. Konstantinos dukasın ölümünden sonra eşi evdokia ile evlenerek Bizans tahtına oturan IV. ROMANOS diogenis iktidara gelir gelmez Türklerin anadoluya akınlarına son vermek için iki sefer düzenledi ancak kalıcı olmadı► 1071 malazgirt savaşında romanos esir alındı► bu zaferin ardından Bizans- Selçuklu ilişkilerinde yeni bir dönem başladıMalazgirt savaşı öncesinde anadoluda türk yerleşiminden söz etmek mümkün değil iken

27

Bu savaştan sonra Türkler artık ele geçirdikleri bölgelerde kalıcı olarak yerleşmeye başladılarHAÇLI SEFERLERİ DÜŞÜNCESİNİN DOĞUŞU1- Kutsal toprakların kafirlerin işgalinden kurtarılması sloganıyla başlayan bu hareketin dini amaçla yapıldığı vurgulanmaya çalışılmıştırOysaki hz ömerin Kudüs e girdiği düşünülürse kutsal topraklar 450 yıldan fazla bir sürede Müslümanların elinde idi2- haçlı seferlerin düşüncesinin doğuşu siyasi, ekonomik, sosyal sebeplerin çok daha etkili olduğu anlaşılmaktadır3- orta çağ avrupasında uzun yıllardır devam eden açlık, yoksulluk topraksızlık sorunu Avrupa soylularını çözüm aramaya sevk etmekteydi4- batı kilisesi de bu dönemde Bizans imparatorluğunun içinde bulunduğu zayıf durumu değerlendirerek kudretini doğuda yayma isteği böyle bir seferi zorunlu kılıyorduBİZANS VE BATI►bizansın evrensel hakimiyetini italyadaki varlığını devam ettirmek isteyen imrt. İstanbul ve roma kiliselerinin birbirinden kopmaması için büyük çaba sarf etti► I.VASİL roma kilisesinin roma kilisesinin İstanbul kilisesi üzerinde üstünlük kurama girişimlerini desteklediİki kilise arasındaki rekabetin sebebi evrensellik meselesiRoma kilisesi Hıristiyanların temsilcisin papa(romada oturan) olmasını isterkenDoğu kilisesi patriklerin(İstanbulda oturan) kendi bölgelerinde özerk bir yapıda olmalarını savunuyordu► iki kilise arasında çatışma 16 temmuz 1054 de meydana geldiroma heyeti ayasofyadaki patrik kirularios ve etrafındakileri aforoz ettiğini açıklamasıyla sonuçlandıböylece SHİSMA(Katolik ve Ortodoks inançlarının birbirinden ayrılması) hareketi gerçekleşerek İstanbul ve roma kiliseleri tamamen kopmuş olduroma kilisesi tüm Hıristiyanların temsilcisi oldu► VII. MİHAİL DUKAS(Bizans impr) Türkleri anadoludan çıkartmak için avrupadan ücretli asker talebi PAPA VII. GREGORİUS tarafından olumlu karşılandı ancak yerine getirilemediI. HAÇLI SEFERİ ► Bizans impr. I. Aleksios KOMNİNOS(bir asır sürecek olan Anadolu Selçuklu dev ile mücadele edecek olan komninos hanedanının kurucusu) papa II. Urbanustan ücretli asker göndermesini istedi►Doğuya hakim olma düşüncesini taşıyan papa, fransada bulunan CLERMONT kentinde toplanan konsilde yapdığı çağrı büyük haçlı seferi halina geldi►haçlıların İZNİK yakınlarında ki kasaba ve köyleri tahrip ettiğini duyan I. KILIÇARSLAN onların üzerine asker sevk ettiSelçuklu kuvvetleri haçlılar tamamen dağıtıldı► I. Haçlı seferine katılan asıl ordu anadoluda ele geçirilecek yerleri bizansa teslim edecekleri konusunda anlaşıp Bizans gemileriyle anadoluya geldilerİZNİK bölgesinde yenilgiye uğrayan 1. kılıçarslan geri İznik şehrini bizansa teslim etmek zorunda kaldı► haçlılar izniki aldıktan sonra eskişehire doğru yola çıktı1. kılıçarslan, danişmentli gümüştekin, Ahmet gazi, hasan bey ile kuvvetlerini birleştirdiFakat eskişehirde de başarısızlığa uğrandı► İznik ve eskişehirden sonra Antakya ya geldiler► Antakyadan sonra kudüsü ele geçirdiler Trablus kontluğu kuruldu Sonuç: 1- İslam dünyası içinde Antakya urfa trablusşam ve kudüste 4 tane haçlı şehir devleti kuruldu

28

2- 1101 yılından sonra birbiri ardına haçlı seferleri devam etti haçlı orduları bu kez başarılı olamadı Selçuklu devleti neredeyse haçlı ordularını imha etti3- 1. haçlı seferi sırasında anadoludan geçen haçlı orduları A. Selçuklu devletine darbe indirdi4- Bizans; İznik, efes, İzmir gibi kıyı şehirleri Türklerden geri aldı5- İzniki bizansa kaptıran 1. kılıçarslan konyayı yeni devlet merkezi seçti II. HAÇLI SEFERİ ► Büyük Selçuklu devletinin Musul hakimi İMADEDDİN ZENGİ’NİN urfayı ele geçirerek urfa haçlı kontluğuna son vermesi avrupada büyük yankı bulduZenginler: kuzy ırak ve suriyede hüküm sürecek olan Selçuklu atabeyi imameddin zenginin adına izafeten oluşan zenginler atabeyliğinin kurucusu► papa III. EUGENİUS yeni bir sefer çağrısında bulunduAlman imprt. III. KONDRAD ve Fransa kralı VII. LOUİS komutasında iki büyük haçlı ordusu avrupadan yola çıktı► III. Kondrat Eskişehir içinde kalan eskihisar(dorileon) yakınında Sarısu ırmağında mola verdikleri zamanda ani Selçuklu sultanı I. MESUD komutasındaki Selçuklu ordusunun saldırısına uğradıOrdu tamamen kılıçtan geçirildi 3. kondrad iznike kaçtı► Fransa kralı 7. louisin komutasındaki ikinci ordu denizlide halkın toroslara çekilmesi üzerine açlık sıkıntısı çektilerToroslardan sahile inmeyi planlayan haçlı ordusu toros eteklerinde Selçuklu kuvvetleri tarafından pusuya düşürüldüOrdusunun büyük kısmını kaybeden Louis Bizans hakimiyetindeki antalyaya zor kaçtıSonuç: II. Haçlı seferi birincisi aksine haçlılar açısından başarısızlıkla sonuçlandıBizans impr. I. MANUİL KOMNİNOS un uyarılarına kulak asmayarak Selçuklu topraklarından geçmeye kalkan alman ve Fransız orduları neredeyse tamamen imha edildiManuil Bizans topraklarından geçerek antalyaya inmelerini ve Türklerle savaşmamalarını tavsiye etmiştiIII. HAÇLI SEFERİ ► Suriye ve mısırda eyyubi hanedanının kurucusu selahaddin eyyubinin (1174-1193) kudüsü fethiyle yaklaşık yüzyıllık bir aradan sonra 1187 de şehir tekrar Müslümanların hakimiyeti altına girdi► alman imprt. İngiltere ve Fransayla temasa geçtiFransız kralı II. PHİLİP ve İngiltere kralı aslan yürekli RİCHARD Akdeniz üzerinden akaya gitmeyi tercih ederkenAlman imprt. II. FRİEDRİCH BARBAROSSA kutsal topraklara anadoludan geçmeyi planladı► alman imrt. Anadolu içerisine doğru ilerlerken zaman zaman Selçuklu saldırısına uğradıSelçuklu başkenti konyaya ulaştıklarında II. Kılıçarslanın oğullarından kutbeddinin haçlı ordusunu engellemeye yönelik girişimleri başarısızlıkla sonuçlandıKonyada fazla kalmayan barbarossa Selçuklu sultanıyla antlaştıktan sonra yoluna devam edip silifkeye ulaştıGöksu nehri kenarında cesedi bulunan barbarossanın ölümüyle askerlerinin büyük kısmı avrupaya geri döndüBarbarossanın oğlu antakyaya gelerek babasını Antakya katedralinde defnetti IV. HAÇLI SEFERİ ► kudüsü geri almak amacıyla papa III. INNOCENTİUSUN çağrısı ile düzenlenen 4. haçlı seferi, Venedik doçu ENRİCO DANDALONUN müdahalesi ile asıl amacından saparak

29

Bizans imparatorluğuna yönelmiş ve istanbulun haçlılar tarafından ele geçirilerek burada bir Latin imparatorluğunun kurulması ile sonuçlanmış►Flandre Kontu Baudouin (1204 - 1205) Ayasofya’da imparatorluk tacını giyerkenVenedikli Tommaso Morosini de patrik seçildi.►istanbul’un düşmesinden sonra şehri terk eden Bizans soyluları Latinler tarafından işgal edilmemiş bölgelere giderek buralarda Bizans’ın devamını sağlayan devletler kurdular.► Latin işgali üzerine İstanbul’dan kaçan Bizans imparatoru III. AleksiosAngelos’un damadı I. Teodoros Laskaris (1204 - 1222) İznik’te,Mihail Dukas(1204 - 1215) Epir’de hâkimiyet kurdular.► istanbul’un Latinler tarafından işgal edilmesinden çok kısa bir süre önce I. Andoronikos Komninos’un (1183 - 1185) torunları Aleksios ve David ise Trabzon’u ele geçirerek Trabzon İmparatorluğu’nu kurmuşlardıANADOLU’NUN FETHİ VE İSLAMLAŞMASITürk Fetihleri Öncesinde Anadolu’nun Siyasî veDemografik Yapısı ► IV. yüzyıldan itibaren başlayan ve asırlarca devam eden Bizans-Sasanî savaşları sırasında zaman zaman ülkeyi baştan başa kateden her iki tarafın orduları Anadolu’da ağır tahribatta bulunmuşlardır.► Sasanî Devleti’nin ortadan kalkmasının ardından ise bu sefer İran’a hâkim olan islâm ordularının Emevîler ve Abbasîler döneminde Anadolu’nun içlerine kadar uzanan seferler düzenledikleri görülmektedir.► Bütün bu mücadeleler sonucunda köy ve kasabaları terk eden insanlar etrafı surlarla çevrili olan korunaklı kalelerde yaşamaya başlamış ve korunmasız düz alanlar ıssızlaşmış► Anadolu’da siyasî istikrarın yeniden sağlandığı IX. yüzyılın ikinci yarısı ile XI. Yüzyılın ilk çeyreği arasındaki dönemde Bizans yönetiminin Anadolu’ya askerî, dinî ve ekonomik amaçlı nüfus transferleri,XII. yüzyılda Komninos hanedanı imparatorlarının Türkleri kıyı bölgelerinden uzaklaştırdıktan sonra Anadolu’daki Bizans şehirlerinin surlarını güçlendirmeleri ve nihayet XIII. yüzyılda İznik İmparatorluğu’nun Batı Anadolu’da kurduğu birlik, Türk yayılması karşısında yerli nüfusun korunmasına kısmen de olsa katkıda bulunmuştur.Selçuklu Sultanlarının Takip Ettiği Siyaset ► Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurulmasının ardından daha önce çoğunlukla ganimet elde etmeye yönelik Türkmen akınlarının yerini devlet nizamı ve kanunları çerçevesinde yapılan fetihler almıştır.► Bu toprakları bir vatan olarak gören Selçuklu sultanları kurdukları devletin sınırlarını genişletmek için yaptıkları seferler sırasında ele geçirdikleri bölgelerde asayiş ve huzurun temini için gerekli tedbirleri almışlardır.Devlet sınırlarına dahil edilen bölgelerde yaşayan gayr-i müslim ahaliyi de kendi tebaası olarak gören Selçuklu yönetimi onların da Müslüman halkın sahip olduğu haklara sahip olmalarını sağlamıştır.► Bizans imparatorluğu’nun takip ettiği Ortodokslaştırma ve Rumlaştırma siyasetinden muzdarip Monofizit Ermeniler ve Süryanilerin yanı sıra Bizans yönetiminin koyduğu ağır vergilerden bunalan Rum ahalinin de gönüllü olarak Selçuklu tebaası olmayı kabul ettiklerine dair dönemin kaynaklarında pek çok bilgiye rastlanmaktadırÖrneğin 1142 yılı ilkbaharında Suriye üzerine sefere çıkan II. ioannisKomninos (1118-1143), Beyşehir civarına geldiğinde göl üzerindeki adalardayaşayan ve Konya’daki Türkler ile sıkı ilişkiler içinde olan Rum ahalinin Bizans’a tâbi olmayı reddetmesi oldukça dikkat çekicidir.►Devrin Bizans yazarlarından Nikitas Honiatis’in bu olay hakkında: “Gölün içinde, birçok yerde sudan fışkıran küçük fakat müstahkem adaların ahalisi Hıristiyan olmakla beraber, o

30

sıralarda kayıkları aracılığı ile Konya Türkleri ile çok canlı ilişkiler sürdürmekteydiler. Böylece bunlarla Türkler arasında sadece kuvvetli bir dostluk kurulmakla kalmamış, bunlar da adet ve gelenekleriyle hemen hemen Türkleşmişlerdi. Bu sebepten de sınır komşularının tarafını tutuyorlar ve Bizanslıları kendilerine düşman görüyorlardı. Uzun bir alışkanlık işte milliyet ve dinden daha güçlü oluyor” şeklindeki ifadelerigayr-i müslim ahalinin ruh halini yansıtması bakımından önemlidir. Bu durum Türkler ile Anadolu’daki Bizans halkı arasında nasıl güçlü bağlar kurulduğunu ve Türklerin kendi gelenek ve göreneklerini Hıristiyan ahaliye kabul ettirdiklerini göstermektedir. Türkler, bölgenin yalnızca demografikyapısını değiştirmekle kalmamış, aynı zamanda Anadolu’da yeni bir düzen kurmuşlardı.ANADOLUNUN SİYASİ VE DEMOĞTAFİK YAPISI►Anadolu, Bizans imparatorluğu sınırları içindeki diğer bölgelerle karşılaştırıldığında çok daha önemli bir konuma sahipti. Bölge, verimli topraklarında yetişen ürünleri ile istanbul’un yiyecek ihtiyacını karşılayan bir tahıl ambarı, toplanan vergilerle önemli bir gelir kaynağı idi.► Hepsinden önemlisi Bizans’ın askerî gücünün temelini oluşturmaktaydı. Zira ordunun en kalabalık ve seçkin birlikleri Anadolu eyaletlerinde bulunmaktaydı. Bunun doğal bir sonucu olarak da Bizans’ın en güçlü hanedanlarının ve komutanlarının yetiştiği bir coğrafyaydı.►Bu bölge stratejik açıdan da önemliydi. Büyük bir kısmını Roma İmparatorluğu’ndan devraldığı yol sistemini daha da geliştiren Bizans İmparatorluğu tüm şehirleri birbirine bağlamıştı.1- Başkent İstanbul’u doğuya bağlayan en önemli yol Kadıköy’den İzmit Körfezi’ne, oradan İznik’e geçiyordu. İznik’ten sonra Lefke, Osmaneli ve Eskişehir’e uzanan bu yol Kızılırmağı geçtikten sonra biri Kırşehir üzerinden Kayseri’ye,2- Nevşehir ve Kemerhisar üzerinden Tarsus’a ve son olarak Belcik, Yıldızeli üzerinden Sivas’a olmak üzere üç kola ayrılıyordu.Sivas’tan sonra da birkaç istikamete ayrılan yol kuzeyde Suşehri ve şebinkarahisar, doğuda Divriği ve Erzurum, güneyde Malatya’ya ulaşıyordu. Batı-doğu istikametinde kuzeyden geçen yol ise izmit, Gerede, Çankırı, Mecitözü, Amasya, Niksar ve Şebinkarahisar üzerinden Trabzon’a oradan da doğuda Erzurum ve Tebriz’e kadar uzanıyordu.Diğer bir önemli yol ise Eskişehir, Bolvadin, Akşehir üzerinden Kilikya’ya inen yoldu. Sivas, Malatya, Diyarbakır üzerinden Nusaybin’e ulaşan yol ise Anadolu’yu Suriye’ye bağlıyordu.Kuzey-güney istikametinde ise Samsun ve Amasya üzerindenKayseri’ye ulaşan yol önemli bir güzergahtı.► Ayrıca, Ereğli, Sinop ve Trabzon gibi Karadeniz üzerindeki önemli liman kentlerini iç bölgelere bağlayan pek çok yol da mevcuttu► Bizans İmparatorluğu Anadolu’yu elinde tuttuğu sürece askerî ve ekonomikaçıdan güçlü bir devlet olma özelliğini sürdürmüş, bölgenin kontrolünü kaybettiğinde ise tüm gücünü yitirmişti► Bizans İmparatorluğu ile Selçuklu Türkleri arasında XI. yüzyılın ilk çeyreğindenitibaren başlayan ve 1308 yılında Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılışına kadar devam eden ilişkiler çoğunlukla mücadele şeklinde geçmiştir.► Bu mücadele Bizans açısından Türkleri Anadolu’dan çıkarmak, Selçuklular açısından kendilerine yurt olarak seçtikleri bu topraklarda tutunabilmek için yapılmıştır.► Bizans İmparatorluğu tüm çabalarına rağmen sürekli olarak toprak kaybederken, Selçuklular her geçen gün hâkimiyet sahalarını biraz daha genişletmişlerdir. Bu gelişmelerin doğal sonucu olarak Anadolu’nun siyasî yapısı da tamamen değişmiştir.►Ülkenin hâkimi artık Bizans imparatoru değil, Anadolu Selçuklu Sultanı’dır ve halk artık Bizans kanunlarına göre değil Selçuklu kanunlarına göre idare edilmektedir.

31

►Anadolu’nun fethi ve Türk yurdu haline gelmesi yalnızca kazanılan askerî başarılar ile açıklanacak bir olgu değildir.Sasani ve Arap orduları da bu coğrafyayı baştan başa geçmeyi başarmıştır.►Selçuklu fetihlerini daha önceki bu harekâtlardan farklı kılan etken Türkistan, Horasan ve Azerbaycan’dan gelen kalabalık Türkmen kitleleri ile desteklenmesidir.► Ele geçirilen yerlere bu Türkmen topluluklarının iskan edilmesi sonucu Selçuklu ordularının kazandığı zaferler geçici başarılar olmaktan çıkıp kalıcı fetihler halini almıştır.Moğol istilasından Sonra Yaşanan Gelişmeler►1243 yılında Baycu Noyan (1230 - 1260) komutasındaki Moğol ordusu karşında Kösedağ’da yaşanan hezimet Anadolu Selçuklu Devleti açısından bir dönüm noktasıdır.► Selçuklular› mağlup eden Moğolların kendi hâkimiyet sahalarına da girmelerinden endişelenen III. ioannis Dukas Vatacis, (1222 - 1254) Moğollara karşı Selçuklu sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev (1237 -1245) ile antlaşma yaptı. ►Fakat III. ioannis Vatacis’in beklentilerinin aksine Moğollar iznik imparatorluğu topraklarına herhangi bir saldırıda bulunmadı.►Kösedağ bozgunu Anadolu Selçuklu Devleti açısından tam anlamıyla bir felaketle sonuçlanırken Bizans açısından siyasî, askerî ve ekonomik yönden olumlu ve olumsuz yönde etkileri olmuştur.Her şeyden önce bu yenilginin ardından Moğol boyunduruğu altına giren Anadolu Selçuklu Devleti’ni iznik imparatorluğu’na karşı bir rakip olmaktan tamamen çıkarmıştı.►Anadolu Selçuklu Devleti yöneticileri her geçen gün artan Moğol baskısına karşı direnmeye çalışırken,Selçuklular ile yapılan antlaşma ile doğu sınırını güvence altına alan iznik yönetimi tüm askerî gücünü istanbul’daki Latinlerle olan mücadeleye vermiştir.► Ekonomik açıdan bakıldığında ise kendi sınırları içindeki huzur ortamından yararlanarak tarım ve hayvancılığın gelişmesi için büyük çaba harcayan imparatorun desteği ve yeni düzenlemeleri ile zenginleşen Bizans ahalisi Selçuklu ülkesinin harap olmasının ardından ürettikleri tarımsal ve hayvansal ürünleri değerinin çok üzerinde bir fiyatla Türklere satarak büyük kazançlar elde etmişlerdir.►Moğol istilasının ardından Selçuklu idaresinin zaafa uğramasının iznik imparatorluğu açısından bütün bu olumlu yansımalarının yanı sıra olumsuz yönleri de vardı.Selçuklu otoritesinin çökmesi ve Moğol baskısı kalabalık Türkmen topluluklarının başlarına buyruk hareket edebilecekleri denetimden uzak uç bölgelerine akın etmesine sebep oldu.Bu durum iznik sınırında yoğun bir baskı oluşturdu.► Aralıksız devam eden göçlerle sayıları daha da artan bu Türkmen toplulukları geçimlerini sağlamak ve kendilerine yeni yaşam alanları açmak için Bizans topraklarına akınlar düzenlediler.Batı Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi►Batı Anadolu’nun fethi ve Türkleşmesi XIII. yüzyılın son çeyreği ile XIV. Yüzyılın ilk yarısı arasındaki dönemi kapsamaktadır.► Bizans imparatorluğu’nun Anadolu’da elinde kalan bu son toprakları kaybetmesi, XIII. yüzyılın sonlarından itibaren bölgede kurulan Türkmen Beyliklerinin başarısı kadar, 1261 yılında Bizans başkentinin yeniden istanbul’a nakledilmesinden sonra imparatorluğun siyasî, askerî ve ekonomik yapısında meydana gelen değişikliklerle bağlantılıdır.►istanbul’un 1204 yılında Latinler tarafından işgal edilmesinin ardından I. Teodoros Laskaris tarafından iznik merkez olmak üzere kurulan ve tüm Batı Anadolu Bölgesi’ne hâkim olan iznik imparatorluğu döneminde yeniden organize edilen sınır savunma sistemi sayesinde Türklerin batı yönündeki ilerleyişleri durdurulmuştur.

32

►1261 Ağustos’unda VIII. Mihail Paleologos Bizans imparatorluğu’nu yeniden ihya eden imparator sıfatıyla istanbula girdiğinde bizansınlıların elli yedi yıllık hayalini gerçekleştirmişti.► Ancak başkentin yeniden istanbul’a nakledilmesinin ardından değişen şartların kaçınılmaz bir sonucu olarak tüm dikkatin batıdaki mücadelelere verilmesi Anadolu eyaletleri açısından felaketle sonuçlandı.► imparatorluğun artan giderlerini karşılamak için VIII. Mihail’in vergi kanununda yaptığı düzenlemeler özellikle Anadolu’daki Bizans köylülerinin üzerine ağır bir yük bindirmiş, ayrıca toprak kullanımı ile ilgili yapılan değişiklikler sonucunda, sınır savunmasından sorumlu yerli askerlerin imtiyazları ellerinden alınmıştı.► Hepsinden önemlisi doğu sınırını savunan savaş konusunda tecrübeli bu kuvvetlerin, batıdaki mücadelelerde kullanılmak üzere götürülmelerinin ardından onların yerini ücretli askerler almıştı.► Hazine tarafından maaş ödemeleri geciktirilen bu askerlerin görev yerlerini terk etmeleri sonucunda ise, Türklerin savunmasız kalan bölgeleri ele geçirmesi önünde engel kalmamıştı.►Devrin Bizans yazarlarından Pahimeris’in ifadelerine göre Bizans yönetimininüzerlerine yüklediği ağır vergileri ödemekte güçlük çeken Bizans halkı Türklerin tarafına geçmeye başlamış ve Türkler Bizanslıların rehberliğinde Bizans topraklarını ele geçirmişler► VIII. Mihail Paleologos’un sınır savunmasının çökmesinin ardından Bizans arazilerini ele geçiren Türkleri uzaklaştırmak için harcadığı çabalar sonuçsuz kaldı.► VIII. Mihail Paleologos’un oğlu ve halefi II. Andronikos Paleologos (1282-1328) ve onun ardılları döneminde imparatorlukta iç karışıklıklar ve isyanlar birbirini takip etti.ANADOLU SELÇUKLULARI VE BİZANS► Kutalmışoğullarının Anadolu’ya Gelişi ve ilk Faaliyetleri Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleymanşah ile kardeşleri Mansur, Devlet ve Alp ilig’in, Büyük Selçuklu Devleti’nin sultanı Alp Arslan’ın ölümünün ardından Anadolu’ya geldikleri bilinmektedir.► Süleymanflah kısa bir süre içerisinde zorluk çekmeden Konya’dan iznik’e kadar olan bölgeleri hâkimiyeti altına aldı.► Süleymanflah’ın bu kadar geniş bir coğrafyayı kısa süre içinde ele geçirmesi, Bizans imparatorluğu’nun bu dönemde içinde bulunduğu karışıklıklar ile ilgiliydi.iznik’in Fethi ve Anadolu Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu► 1078 yılında Bizans tahtını ele geçirmek amacıyla isyan eden Bizans’ın Anadolu orduları komutanı Nikiforos Votaniatis, Süleymanflah’ın desteği ile istanbul üzerine yürüyerek tahtı ele geçirdi.► Nikiforos Votaniatis ile Süleymanşah arasındaki dostluk ve işbirliği Süleymanşah’ın 1080 yılında Votaniatis’e karşı ayaklanan NikiforosMelisinos’u deteklemesi ile son buldu.► Süleymanflah’ın desteğini alan Melisinos, istanbul üzerine giderken Anadolu’da uğradığı şehirlerde imparator gibi karşılandı.► Bu şehirlerde çoğunluğu Selçuklu kuvvetlerinden oluşan garnizonlar bırakarak başkente doğru ilerleyen Melisinos bu sırada diğer bir taht iddiasını Aleksios Komninos’un istanbul’da Bizans tahtına oturması ile amacına ulaşamadı► Nikiforos Melisinos’un ayaklanmasının en önemli sonucu, güvenliklerininsağlanması için şehirlere yerleştirdiği Türk garnizonlarının bir daha buralarıterk etmemeleri sonucu başta iznik olmak üzere Batı Anadolu’daki pek çok şehrin Selçuklu hâkimiyetine girmesi olmuştur. Böylece istanbul’un yanı başındaki iznik’i ele geçiren Süleymanşah, burasını kurduğu devletin merkezi yaptı.►iznik’in Fethinden I. Haçlı Seferi’ne Kadar Bizans ve Anadolu Selçuklu Devleti

33

Yeni Bizans imparatoru I. Aleksios Komninos (1081 - 1118) batıdaki Norman tehlikesi sebebiyle doğu sınırında sükûneti sağlamak amacıyla 1081 yılında Süleymanşah ile bir barış antlaşması imzaladı.Bu antlaflma ile Süleymanşah da doğuda fetihler yapma fırsatı yakalamış oldu.► 1093 yılı başında iznik’e dönerek Selçuklu tahtına oturan I. Kılıç Arslan, babası Süleymanşah’ın ölümünden sonra I. Aleksios Komninos’un Selçukluların hâkimiyetindeki bölgelerin büyük kısmını ele geçirmiş olması sebebiyle Bizans’a karşı saldırıya geçti.► I. Kılıç Arslan, Marmara Denizi’nin güneyindeki bölgeleri ele geçirmekİçin uğraşırken,kayınpederi olan izmir hâkimi Çaka Bey de Çanakkale’ye doğru ilerlemekteydi.► Peçenek tehlikesini bertaraf eden I. Aleksios Komninos, Çaka Bey’e karşı damadı I. Kılıç Arslan’ı kullandı I. Kılıç Arslan kayınpederini öldürttü.► I. Kılıç Arslan’ın saltanatı dönemindeki en önemli gelişme I. Haçlı Seferi’dir. Bu müdahale sayesinde Bizans imparatorluğu, Türkleri kıyı bölgelerinden tamamen uzaklaştırmayı başarmıştır.Haçlı Seferi’nden Miriokefalon’a Kadar Bizans ve Anadolu Selçuklu Devleti►I. Kılıç Arslan’ın 1107 yılında Büyük Selçuklu Devleti beylerinden Çavlı ile yaptığı savaşta hayatını kaybetmesinden oğlu şahinşah’ın (1110-1116) iktidarı ele geçirmesine kadar Selçuklu tahtı üç yıl boş kaldı.Bu süre içinde Anadolu Selçuklu Devleti büyük bir sarsıntı geçirdi►I. Aleksios Komninos’un ölümüyle Bizans iktidarında değişiklik olmuş ve yerini oğlu II. ioannis Komninos almıştır.► II. ioannis, imparator olduktan sonra babasının zamanında Bizans hâkimiyetindeki bölgelere akınlar düzenleyen Türklerin faaliyetlerine son vermek için harekete geçti.►1119 yılında Denizli üzerine giden II. ioannis, Selçuklu valisi Başara’yı mağlup ederek Denizli’yi tekrar Bizans arazisine kattı. Bir yıl sonra da imparator, Uluborlu’yu ele geçirdi► imparatorluğun Balkanlardaki topraklarını yağmalayan Peçenekleri 1122/23’de mağlup ettikten sonra Macarları da itaat altına alan II. ioannis Komninos, batı sınırını emniyet altına aldı► Anadolu Selçuklu Devleti ve Danişmendliler arasındaki rekabetten faydalanan II. ioannis Komninos 1134 yılında Selçuklu sultanı I. Mesud ile ittifak kurarak Danişmendliler üzerine sefere çıktı.Bu sefer sırasında sultan I. Mesud’un aralarındaki antlaşmayı bozarak Danişmendlilerin tarafına geçmesine rağmen imparator, Kastamonu ve Çankırı şehirlerini ele geçirmeyi başardı► Babasının siyasetini devam ettiren I. Manuil Komninos tüm dikkatini Anadolu’daki Türkler ile mücadeleye verdi. istanbul’da düzeni sağladıktan sonra büyük bir ordu ile Anadolu’ya hareket eden I. Manuil Komninos, Akşehir’i ele geçirdikten sonra ilerleyişini sürdürerek Selçuklu başkenti Konya önlerine geldi (1146).► sonuç elde edemeyen I. Manuil, Avrupa’da ikinci bir Haçlı seferinin başladığı haberinin gelmesiyle kuşatmaya son vererek geri çekildi.► Selçuklulara karşı her yıl büyük ordularla düzenlenen seferlere rağmen kalıcı bir sonuç elde edemeyen I. Manuil Komninos, II. Kılıç Arslan’a karşı Anadolu’daki Danişmendli melikleri ile işbirliği yapma kararı aldı.► Bizans imparatorunun desteğini alan Daniflmendliler karşısında güç duruma düşen II. Kılıç Arslan bu ittifakı parçalamak amacıyla I. Manuil’e daha önce Bizans’a ait olan pek çok şehri geri vereceğini, bunun dışında elindeki Hıristiyan esirleri de serbest bırakacağını bildiren bir mektup göndererek anlaşma teklifinde bulundu.Bu teklifi olumlu karşılanınca II. Kılıç Arslan imparator ile yüz yüze görüşmek için istanbul’a gitti. istanbul’dan Bizans imparatoru ile bir antlaşma yaparak ayrılan II. Kılıç Arslan bu şekilde Anadolu’daki rakiplerine karşı büyük bir avantaj sağladı

34

► kendisi ile yaptığı antlaşmanın şartlarını yerine getirmemesi üzerine I. Manuil Komninos yeğeni Andronikos Vatacis’i bir miktar kuvvetle Paflagonia bölgesine gönderirken,►kendiside 1176 yılı ilkbaharında büyük bir ordu ile Selçuklu başkenti Konya’yıele geçirmek üzere istanbul’dan yola çıkt► Miriokefalon adlı kalenin bulunduğu yere ulaştı. Bizans ordusu bu boğazda Selçuklu kuvvetleri tarafından pusuya düşürülerek tamamen imha edildi (17 Eylül 1176)►İmparator’un esir edilmesi an meselesiyken II. Kılıç Arslan beklenmedik bir şekilde I. Manuil Komninos ile anlaşmayı tercih etti.► antlaşmaya göre imparator Dorileon ve Isparta’nın Uluborlu ilçesinin yakınlarında olan Suvleon kalelerinin yıkılmasını taahhüt etmekteydi.►Bizans tarihindeki en ağır yenilgilerden birisi olan bu büyük bozgunla Bizans imparatorluğu’nun Türkleri Anadolu’dan çıkarma ümidi son bulmuş oluyordu.Miriokefalon’dan IV. Haçlı Seferine Kadar Bizans ve Anadolu Selçuklu Devleti► I. Manuil Komninos’un II. Kılıç Arslan ile yaptığı antlaşma şartlarını tam olarak yerine getirmemesi Selçuklu-Bizans çatışmalarının yeniden başlamasına sebep oldu.► II. Kılıç Arslan 1177 yılında kaynaklarda ismi Atapakes (Atabey) olarak geçen bir beyini kıyı bölgelerine kadar tüm Menderes bölgesini yağmalamakla görevlendirdi.►Ayrıca Selçuklu Devleti’ne tabi Türkmenlerin Bizans arazilerine akınları tekrar başladı.► I. Mauel Komninos özellikle Türkmen ak›nlar›na son vermek amacıyla 1178 ve 1179 yıllarında bizzat ordusunun başında Anadolu’ya iki sefer düzenlediysede bir sonuç elde edemedi.►I. Manuil Komninos’un 1180 yılında ölümünden 1204 yılındaki IV. Haçlı Seferine kadar geçen süre boyunca Bizans imparatorluğu’nun içine düştüğü karışıklıklar Selçuklu hâkimiyetinin yayılmasına katkıda bulunmuştur.I. G›yaseddin Keyhüsrev oturdu kardeşi II. Rükneddin Süleymanşah (1196 - 1204) taraf›ndan iktidardan uzaklaştırılarak ülkeyi terk etmek zorunda bırakıldı. ►II. Rükneddin Süleymanşah’a rağmen Anadolu’da kalamayacağını anlayan I. Gıyaseddin Keyhüsrev, Bizans imparatoru III. Aleksios’un desteğini sağlamak için istanbul’a gitmeye karar verdi.►Keyhüsrev Bizans imparatorundan tahtı ele geçirebilmesi için gerekli olan desteği alamadı. 1204 yılındaki Latin işgaline kadar istanbul’da kalan I. Gıyaseddin Keyhüsrev, bu arada Bizans soylularından Manuil Mavrozomis’in kızıyla evlendi.Haçlı Seferinden Kösedağ Bozgununa Kadar Bizans ve Anadolu Selçuklu Devleti►Papa III. Innocentius’un (1198 - 1216) çağrısıyla başlayan IV. Haçlı Seferi, 1204 Nisan’ında istanbul’un Haçlı kuvvetleri tarafından işgali ve Bizans başkentinde elli yedi yıl boyunca hüküm sürecek bir Latin imparatorluğu’nun kurulması ile sonuçlandı.►istanbul’un Latinler tarafından ele geçirilmesinin ardından şehri terk edenbazı Bizans soyluları imparatorluğun değişik bölgelerinde Bizans’ın devamını sağlayan devletler kurdular.► Bu devletler içerisinde en önemlisi 1261 yılında istanbul’daki Latin işgaline son vererek Bizans’ı yeniden ihya edecek olan iznik imparatorluğu idi.►Latin işgali dolayısıyla istanbul’dan ayrılanlar arasında I. Gıyaseddin Keyhüsrevde vardı.Ailesi ve maiyetindekilerle birlikte kayınpederi Mavrozomis’in yanına giden Keyhüsrev, Konya’ya dönünceye kadar onunla birlikte kaldı.►II. Rükneddin Süleymanflah’ın 1204 yılında ölümünün ardından Selçuklu devlet adamları tarafından Konya’ya davet edilen I. Gıyaseddin Keyhüsrevyaklaşık dokuz yıllık bir aradan sonra Selçuklu tahtına yeniden oturdu► I. Teodoros Laskaris ve I. Gıyaseddin Keyhüsrev arasındaki ilişkiler başlangıçta dostça idi.► istanbul’daki Latin imparatorluğu ile Selçuklu toprakları arasında bir tampon oluşturan iznik imparatorluğu ile 1206 yılında bir dostluk antlaflması imzalanmıştı. Ancak bu durum pek uzun sürmedi.

35

► Bu sırada, Keyhüsrev’i istanbul’da misafir eden ve Latin işgalinin ardından şehri terk eden III.Aleksios Angelos, (1195 - 1203) sultanın yanına gelerek damadı I. Teodoros Laskaris’i şikâyet etti. III. Aleksios, kendi hakkı olduğunu iddia ettiği iznik tahtı için Keyhüsre’den yardım talep etti.Keyhüsrev, iznik’i almak için hemen harekete geçti.► Fakat 1211 yılında Yalvaç’ın 1 km kuzeydoğusundaki Antiokheia yakınlarında meydana gelen savaşta Selçuklu sultanı hayatını kaybetti►I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümünden sonra Selçuklu tahtına oturan oğlu I. İzzeddin Keykavus,iznik imparatorluğu ile anlaflmayı tercih etti. I. Teodoros Laskaris ile I. izzeddin Keykavus arasında yapılan bu antlaşma uzun süre geçerliliğini korumuş ve iki tarafın sınır kuvvetleri arasındaki çatışmalar dışında elli yıl boyunca iki devlet arasında büyük çaplı bir savaş olmamıştır.► Bununla birlikte bu dönemde özellikle Denizli ve Menderes havzasına gerçekleşen Türkmen göçleri bölgenin demografik yapısının değişmesine sebep olmuştur.► Türk kökenli Kumanları kullanarak Batı Anadolu’daki Türkmen yayılışına engel olmak isteyen iznik yönetimi Balkanlardan aileleriyle birlikte göçürdüğü kalabalık bir Kuman topluluğunu Menderes havzası ve Frigya bölgesine yerleştirdi.► Fakat alınan bu önlem bir işe yaramadığı gibi Kumanların Türkmenlerle karşılaşmasıyla bölgenin Türkleşmesi hız kazandı.►I. izzeddin Keykavus’un saltanatı döneminde Bizans-Selçuklu ilişkilerindeki önemli gelişmelerden birisi de, Trabzon imparatorluğu’nun Anadolu Selçuklu Devleti’ne tabi hale gelmesidir.► 1214 yılında Selçuklu kuvvetlerinin Sinop kuşatması devam ederken, Trabzon dışında avlanan imparator Aleksios Komninos, Selçuklu askerleri tarafından esir edilmişti.Esir imparator, serbest bırakılması için I. İzzeddin Keykavus ile yaptığı antlaşma gereği vasalı olduğunu kabul ettiği Selçuklu sultanı’na Sinop’u teslim etmiştir►Trabzon imparatorluğu’nun Selçuklulara tabiyeti 1243 yılındaki Kösedağ bozgununa kadar devam etmiş,bu tarihten sonra Anadolu Selçuklu Devleti gibi onlar da Moğollara tabi hale gelmişlerdir.Kösedağ Bozgunundan Anadolu Selçuklu Devleti’ninYıkılışına Kadar Yaşanan Gelişmeler►III. ioannis Vatacis (1222 - 1254), Selçukluların Kösedağ Savaşı’nda mağlup oldu► Moğollara karşı Selçuklu sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile antlaşma yaptı. Bizans kaynaklarında verilen bilgilere bakılırsa; Kösedağ yenilgisinin ardından II. Gıyaseddin Keyhüsrev, III. ioannis’e yazdığı mektupta Moğollara karşı işbirliği yapmalarının zorunlu olduğunu, zira Selçuklu ülkesinin istila edilmesi durumunda sıranın iznik imparatorluğuna geleceği ifade edilmekteydi.►iki hükümdar Moğollara karşı birlikte hareket edeceklerine dair bir antlaşma imzaladılar.Ancak Moğollar iznik imparatorluğu’na saldırmadı► ikinci defa Anadolu’ya giren Moğol komutanı Baycu Noyan tarafından mağlup edilen II. izzeddin Keykavus, hayatını kurtarmak için ailesi ve maiyetindekilerle birlikte iznik’e II. Teodoros Laskaris’in yanına sığındı.► Baycu Noyan’ın Anadolu’dan ayrılmasının ardından II. İzzeddin Keykavus ülkesine geri dönerek tekrar tahta oturdu.Ancak Moğol baskısı sonucu bir kez daha ülkesini terk etmek zorunda kaldı ve bu sefer istanbul’a gitti.► Bu sırada Bizans tahtında 1261 yılında Latinlerin elinden istanbul’u alarak Bizans’ı yeniden ihya eden VIII. Mihail Paleologos bulunmaktaydı.

36

VIII. Mihail Paleologos’un (1259 - 1282) başlangıçta çok iyi karşıladığı II. izzeddin Kaykavus’a karşı olan tavrı daha sonra aniden değişmiş ve Selçuklu sultanını Meriç Nehri ağzındaki Enez Kalesi’ne hapsettirmişti (1262).► Ayrıca, II. Keykavus ile birlikte istanbul’a gelen beylerini Ayasofya’da Hıristiyanlığı kabule zorlamış ve buna uymayanları öldürtmüştür.► II. izzeddin Keykavus’un Bizans imparatoru tarafından hapsedildiğini öğrenen Altın Ordu hanı Berke’nin gönderdiği kuvvetler Enez’e kadar gelerek II. Keykavus ile oğulları Mesud ve Geyumers’i de yanlarına alarak Kırım’a götürdüler.► II. Keykavus 1279/80 yılına kadar Kırım’da yaşadıktan sonra burada öldü.Selçukların atası kimdir?Dukak* Dukak’ın yerini kim almıştır?Selçuk Bey*Selçuk Bey öldükten sonra yerine kim geçmiştir?Arslan Yabgu* Oğuzlar hakkında bilgi veriniz?Oğuz Türkleri Bozok ve Üçok olarak ikiye ayrılıyor.Her biri on iki boydan 24 boy oğuzları teşkil ediyordu.* Ermeni kralı I. Gagik’in (990-1020) ölümünün ardından çıkan karışıklıkları fırsat bilen Bizans imparatoru kimdir?II. Vasil*Pasinler Savaşı ne zaman yapılmıştır?1048* Rey nedir?Rey şehri bügün iran’ın başkenti olan Tahran şehrinin güney sınırları içinde yer alır.*Liparitis nedir?Kafkasya’da Gürcü kökenli bir aile olan Liparitis ailesi 1048 yılından itibaren Selçuklulara karşı mücadelede Bizans ordusuiçinde yer almıştır. Ancak daha sonra bu ailenin önemli bir kolu Selçuklulara katılarak Selçuklu hizmetinde yer alırken diğerbir kolu 1177 yılına kadar Bizans’ta varlığını sürdürmüştür.*Tuğrul Bey’in Anadolu Seferi ne zaman olmuştur?1054 yılında*Tuğrul Bey’in emriyle Anadolu’ya Selçuklu akınları ne zaman başlamıştır?1059 yılında* Tuğrul Bey’in ölümünden sonra tahta kim oturmuştur?Çağrı Bey’in oğlu Alp Arslan oturmuştur.*Alp Arslan tahtta olduğu sırada Bizans tahtında kim vardı?X. Konstantinos Dukas* Alp Arslan 22 Şubat 1064 yılında nerelere sefere çıkmıştır?Gürcistan ve Doğu Anadolu seferine çıkmıştır.* Rey nerede yer alır?Rey şehri bügün iran’ın başkenti olan Tahran şehrinin güney sınırları içinde yer alır.* Liparitis nedir?Kafkasya’da Gürcü kökenli bir aile olan Liparitis ailesi 1048 yılından itibaren Selçuklulara karşı mücadelede Bizans ordusuiçinde yer almıştır. Ancak daha sonra bu ailenin önemli bir kolu Selçuklulara katılarak Selçuklu hizmetinde yer alırken diğerbir kolu 1177 yılına kadar Bizans’ta varlığını sürdürmüştür.*Tuğrul Bey ne zaman vefat etmiştr?

37

4 Eylül 1063* Afşin Bey kimdir?Anadolu’da faaliyetlerde bulunan Selçuklu beyleri içinde en meşhur olanıdır.Antep, Antakya ve Malatya civarında fetihler yapmıştır.1067 yılında Kayseri’yi zapt etmiştir.Amuriyye (Amorion) Kalesi’ni ele geçirmiştir.İstanbul Anadolu kıyısındaki Kadıköy’e kadar ilerlemiştir.* Amorion nedir?Günümüzde Afyon ilinin 80 km kuzeydoğusunda Emirdağ ilçesinin yakınında Hisarköyü olarak bilinen yerleşim birimidir.* Malazgirt Savaşı’nda Bizans tahtında oturan kimdir?IV. Romanos Dioenis*Malazgirt Savaşı’nı açıklayınız?(26 Ağustos 1071)-Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru IV. Romen Diyojen arasında gerçekleşmiştir.Bizans İmparatoru Romen Diyojen komutasındaki ordu savaşı kaybettiSavaşta, Bizans ordusunda paralı askerlik yapan Oğuz ve Peçeneklerin yardıkları da belirleyici rol oynadıAnadolu’nun kapıları Türklere açıldıBugünkü Türkiye’nin temelleri atıldı.Anadolu’da gücü kaybolan Bizans, Balkanlara çekildi.*Haçlı Seferlerinin doğuşunda neler vardır?Syasî, sosyal ve ekonomik sebepler vardır.* Komninos nedir?Aleksios Komninos 1081 - 1185 yılları arasında yaklaşık bir asır sürecek olan ve Anadolu Selçuklu Devleti ile mücadele edecek olan Komninos hanedanının kurucusu Bizans imparatorudur.Patrik nedir?Hristiyanlığın Ortodoks mezhebine bağlı olanların istanbul’da ikamet eden en büyük dini önderine verilen sıfattır.Shisma nedir?Hristiyanlık içinde Katolik ve Ortodoks inançlarının birbirinden ayrılmasıa Shisma denir. Bu ayrılık 1054 yılındangünümüze kadar devam etmektedir.Papa nedir?Hristiyanlığın Katolik mezhebine bağlı olanların Roma’da ikamet eden en üstdini liderine verilen sıfattır.Birinci Haçlı Seferi hangi tarihler arasında gerçekleşmiştir?1096-1099*Birinci Haçlı Seferlerinde Bizans İmparatoru kimdir?I. Aleksios Komninos* I. Aleksios’un ücretli asker talebi nasıl sonuçlanmıştır?I. Aleksios’un ücretli asker talebi Papa II. Urbanus’un 27 Kasım 1095’te orta Fransa’da bulunan Clermont kentinde toplanan konsilde yaptığı çağrı büyük bir Haçlı Seferi halini almıştır.*I. Haçlı Seferlerini açıklayınız?I. Haçlı Seferi’ne katılan asıl Haçlı orduları 1096 yılı sonbaharından itibaren istanbul’a gelmeye başlamıştır. . imparator Aleksios Komninos ile kendilerine sağlayacağı erzak ve

38

malzeme yardımı karşılığında Anadolu’da ele geçirecekleri yerleri Bizans imparatorluğu’na teslim edecekleri hususunda bir antlaşma yapan Haçlı liderleri,Bizans gemileriyle Anadolu yakasına geçirildiler. Pelekanon’daki karargâhta toplanan Haçlı ordusu, hazırlıklarını tamamladıktan sonra Selçuklu başkenti İznik üzerine yürüdü. Bu sırada Malatya’yı kuşatmakta olan I. Kılıç Arslan, başkentinin Haçlılar tarafı ndan kuşatıldığını haber alınca derhal geri döndü. Ancak kuşatmayı yaramayan Selçuklu sultanı geri çekilmek zorunda kaldı. Haftalarca süren şiddetli kuşatmakarşısında daha fazla dayanamayacaklarını anlayan savunmacılar, şehri Haçlıların ele geçirmesi halinde katliam yapacaklarını bildiklerinden Bizans imparatoru’na haber göndererek kendilerine zarar verilmeyeceği garanti edilirse iznik’i Bizans kuvvetlerine teslim edeceklerini bildirdiler. Bu teklifleri kabul edilince 18 Haziran1097 gecesi göl tarafındaki kapıdan içeri alınan Bizans kuvvetleri şehre hâkim oldu.*I. Haçlı Seferleri sonucu olarak İslam dünyası içinde hangi şehir devletleri kurulmuştur?Antakya, Urfa, Trablusşam ve Kudüs.*I. Haçlı Seferlerinin sonuçları nelerdir?I. Haçlı Seferi’nin başarısı Avrupa’da büyük bir heyecan uyandırmıştır.Yeni orduların yola çıkmasına sebep olmuştur.1101 yılında birbiri ardına Anadolu topraklarına giren Haçlı orduları bu kez başarılı olamamışlar ve Selçuklu kuvvetleri tarafından neredeyse tamamen imha edilmişlerdir.I. Haçlı Seferi sırasında sayıları yüz binlerle ifade edilen Haçlı ordularının Anadolu’dan geçmesi I. Sultan Kılıç Arslan’ın yeniden toparlamaya çalıştığı Anadolu Selçuklu Devleti’ne ağır bir darbe indirmiştir.Bizans imparatorluğu başta iznik, izmir ve Efes gibi önemli şehirler olmak üzere tüm kıyı bölgelerini Türklerdengeri aldı. iznik’i Bizans’a kaptıran I. Kılıç Arslan ise Konya’yı yeni devlet merkezi olarak seçmiştir.*II. Haçlı Seferleri hangi tarihler arasında gerçekleşmiştir?1147-1149Zengiler nedir?12. ve 13. yüzyıllar’da Kuzey Irak ve Suriye’de hüküm sürecek olan Selçuklu Atabeyi imameddin Zengi’nin adına izafeten oluşan Zengiler Atabeyliği’nin kurucusudur.* VII. Louis kimdir?Fransa kralıdır.* III. Konrad kimdir?Bizans Kralı.*Haçlı askerleri ne zaman Selçuklu ordusunun saldırısına uğramıştır?Yiyecek ve su sıkıntısı çekmişlerdir. 25 Ekim’de günümüzde Eskişehir’in içinde kalan Eskihisar olarak bilinen ve o dönemde Dorileon olarak adlandırılan yerin yakınındaki Sarısu Irmağı’na ulaştıklarında verdikleri mola sırasında Selçuklu sultanı I. Mesud (1116-1155) komutasındaki Selçuklu ordusunun ani saldırısınauğraşmışlardır. Ordusu tamamen kılıçtan geçirilen III. Konrad hayatını güçlükle kurtardı ve tüm ağırlıklarını bırakarak yanındaki küçük bir birlikle iznik’e doğru kaçmıştır.*II. Haçlı Seferi nasıl sonuçlanmıştır?Haçlılar açısından başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bizans imparatoru I. Manuil Komninos’un uyarılarına kulak asmamış ,Selçuklu topraklarından geçmeye kalkan Alman ve Fransız orduları neredeyse tamamen imha edilmiştir.* III Haçlı Seferleri hangi tarihler arasında gerçekleşmiştir?1189-1192* Selahaddin Eyyubî kimdir?Suriye ve Mısır’da Eyyübi hanedanının kurucusudur.

39

* II. Philip kimdir?Fransa Kralı* II. Friedrich Barbarossa kimdir?Alman imparatoru* II. Friedrich Barbarossa ne zaman Bizans topraklarına girmiştir?11 Mayıs 1189İstanbul’a ulaştıktan sonra Bizans imparatoru II. İsakios Angelos ile görüşmüştür.Ordusunu 1190 yılı Mart’ında Çanakkale Boğazı’ndan Anadolu yakasına geçirmiştir.Balıkesir-Alaşehir üzerinden Denizli’ye ulaşan Haçlı ordusu buradan Anadolu içlerine doğru ilerlemeye başlamıştır.Yolculuk sırasında Selçuklu kuvvetleri tarafından zaman zaman saldırıya uğrayan Alman ordusu 17 Mayıs’ta Anadolu Selçuklu Devleti’nin başkenti Konya’ya girmiştir. II. Kılıç Arslan’ın (1155-1192) oğullarından Kutbeddin’in Haçlı ordusunu engellemeye yönelik girişimleri başarısızlıkla sonuçlanmıştır.II. Friedrich Barbarossa, Selçuklu sultanı ile anlaştıktan sonra yoluna devam etti ve Torosları aşarak Silifke’ye ulaşmıştır.* II. Friedrich Barbarossa ne zaman vefat etmiştir?10 Haziran 1190’da askerleri Göksu Nehri kenarında cesedini bulunmuştur. II. Friedrich Barbarossa’nın oğlu Antakya’ya gelerek babasının cesedini burada Antakya katedralinde defnetmiştir.*IV. Haçlı Seferleri hangi tarihler arasında gerçekleşmiştir?1203-1204* IV. Haçlı Seferi niçin düzenlenmiştir?Kudüs’ü Müslümanların elinden geri almak amacıyla Papa III. Innocentius’un (1198 - 1216) çağrısı ile düzenlenmiştir.*IV. Haçlı Seferi nasıl sonuçlanmıştır?Venedik Doçu Enrico Dandalo’nun (1195 - 1205) müdahalesi ile asıl amacından saparak Bizans imparatorlu-ğu’na yönelmiş ve istanbul’un Haçlılar tarafından ele geçirilerek burada bir Latin imparatorluğu’nun kurulması ile sonuçlanmıştır.*Haçlı ordularının işgalinden sonra İmpartaorluk Tacını kim giymiş ve patrik kim seçilmiştir?Şandre Kontu Baudouin Ayasofya’da imparatorluk tacını giymiştir. Venedikli Tommaso Morosini de patrik seçilmiştir.* II. İoannis Komninos ne zaman Suriye üzerine sefere çıkmıştır?1142 yılı ilkbaharında*Anadolu’nun özelliklerini yazınız?Çok önemli bir konuma sahiptir.Verimli topraklarında yetişen ürünleri ile istanbul’un yiyecek ihtiyacını karşılayan bir tahıl ambarı, toplanan vergilerle önemli bir gelir kaynağı idi. Bizans’ın askerî gücünün temelinioluşturmaktaydı. Ordunun en kalabalık ve seçkin birlikleri Anadolu eyaletlerinde bulunmaktaydı. Bizans’ın en güçlü hanedanlarının ve en kudretli komutanlarının yetiştiği bir coğrafyaydı.Stratejik açıdan da önemliyidi.* Anadolu Selçuklu Devleti açısından bir dönüm noktası olarak yaşanan olay nedir?1243 yılında Baycu Noyan (1230 - 1260) komutasındaki Moğol ordusu karşısında Kösedağ’da yaşanan hezimet Anadolu Selçuklu Devleti açısından bir dönüm noktasıdır.*Hangi Savaşın ardından Moğol boyunduruğu altına giren Anadolu Selçuklu Devleti’ni iznik imparatorluğu’na karşı bir rakip olmaktan tamamen çıkarmıştır?Kösedağ Savaşı* Batı Anadolu’nun fethi ve Türkleşmesi hangi dönemleri kapsamaktadır?XIII. yüzyılın son çeyreği ile XIV. Yüzyılın ilk yarısı arasındaki dönemi kapsamaktadır.* Kutalmışoğlu Süleymanşah kimdir?

40

Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusudur.* Alp ilig ve Devlet ilk olarak nereye gelmiştir?Urfa ve Birecik taraflarına gelmiştir.* Süleyman ve Mansur nereye gelmişlerdir?Kendilerine destek veren Türkmenlerle Orta Anadolu’ya gelmişlerdir.* Süleymanşah nereleri ele geçirmiştir?1075 yılında Bizans valisi Martavkosta’nın elinden Konya’yı, ardından da Romanos Makri idaresindekiKonya Takkeli dağının yamacındaki Gevale kalesini ele geçirmiştir. Konya’dan İznik’e kadar olan bölgeleri hâkimiyeti altına almıştır.* Nikiforos Votaniatis tahtı ne zaman ele geçirmiştir?1078 yılında* Nikiforos Votaniatis ile Süleymanşah arasındaki dostluk ne zaman son bulmuştur?Süleymanşah’ın 1080 yılında Votaniatis’e karşı ayaklanan Nikiforos Melisinos’u deteklemesi ile son bulmuştur.* Nikiforos Melisinos’un ayaklanmasının en önemli sonucu ne olmuştur?Güvenliklerinin sağlanması için şehirlere yerleştirdiği Türk garnizonlarının bir daha buraları terk etmemeleri sonucu başta iznik olmak üzere Batı Anadolu’daki pek çok şehrin Selçuklu hâkimiyetine girmesi olmuştur.* I. Aleksios Komninos kimdir?Yeni Bizans İmparatoru.* I. Aleksios Komninos ile Süleymanşah ne zaman barış anlaşması imzalamışlardır?Batıdaki Norman tehlikesi sebebiyle doğu sınırında sükûneti sağlamak amacıyla 1081 yılında imzalamışlaradırSüleymanşah da doğuda fetihler yapma fırsatı yakalamış oldu.*Süleymanşah nerelerini ele geçirmiştir?1082 yılında Tarsus’u ertesi yıl Adana, Misis ve Anazarba’yı ele geçirmiştir. 1085 yılında Antakya’yı alarak Suriye’ye kadar ilerlemiştir.*Süleymanşah ne zaman vefat etmiştir?1086 yılında Halep yakınlarında Büyük Selçuklu sultanı Melikşah’ın kardeşi ve Suriye hâkimi Melik Tutuş ile yaptığı savaşta hayatını kaybetmiştir.* Süleymanşah’ın ölümünden sonra tahta kim oturmuştur?Süleymanşah’ın oğlu I. Kılıç ArslanI. Kılıçarslan’ın öldürttüğü kayınpederi kimdir?Çaka Bey* I. Kılıç Arslan’ın saltanatı dönemindeki en önemli gelişme nedir?I. Haçlı Seferi*Şahinşah nedir?Bazı araştırmacılar tarafından Melikşah olarak da verilmektedir.*I.KIlıçarslan ne zaman vefat etmiştir?1107 yılında Büyük Selçuklu Devleti beylerinden Çavlı ile yaptığı savaşta kaybetmiştir.* I. Mesud ne zaman tahta geçmiştir?1116 yılında kayınpederi Danişmendli Emir Gazi’nin yardımı ile kardeşi Şahinşah’ı ortadan kaldırarak Selçuklu tahtını ele geçirmiştir.* I. Aleksios Komninos’un ölümünden sonra tahta kim geçmiştir?II. ioannis Komninos* II. ioannis Komninos 1134 yılında Selçuklu sultanı I. Mesud ile ittifak kurarak kimin üzerine sefere çıkmıştır?Danişmendliler üzerine sefere çıkmıştır.* II. ioannis Komninos ne zaman vefat etmiştir?

41

1143 yılında Suriye üzerine çıktığı sefer sırasında Kilikya’da vefat etmiştir.* II. ioannis Komninos’tan sonra tahta kim geçmiştir?I. Manuil Komninos* Sultan I. Mesud’un ölümünden sonra tahta kim çıkmıştır?II. Kılıç Arslan*Paflagonia nedir?Sakarya ve Kızılırmak nehirleri arasında kalan ve kuzeyde Sinop’tan,Bartın’a kadar Karadeniz sahillerine ulaşan vemerkezi Çankırı olan bölgenin Bizans dönemindeki adıdır.*Miryekefelon Savaşı hakkında bilgi veriniz?17 Eylül 1176 Salı günüAnadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ile Bizans İmparatoru I. Manuel Komnenos arasında bugünkü Denizli yakınlarındaki Düzbel Geçidi'nde yer alan Miryakefalon Kalesi önlerinde yapılmıştır.Sebepleri;Savaş esnasında Selçukluların Haçlılara kurduğu pusu II. Kılıç Arslan’ın Danişmentlileri alması ve Anadolu’da gittikçe güçlenmesi, Bizans İmparatoru Manuel Komnenos’u tedirgin etti. Ayrıca Türkmenlerin Bizans sınırını geçmesi iki ülke arasındaki anlaşmazlıkları körükledi. Türkmenlere birlikler yolayan ve savaş hazırlığı yapan Manuel’in durumunu öğrenen II. Kılıç Arslan, önceden imzalanmış barış antlaşmasının yenilenmesini istedi. Bu isteği, Türkmen akınlarını durdurması koşulu ile geri çevrildi. Kılıç Arslan bu şartları kabul etmedi ve Ege yöresine seferler düzenledi.SonuçlarıAğır bir yenilgiye uğrayan I. Manuel, Selçuklulara karşı inşa ettirdiği Eskişehir (Dorileon) ve Uluborlu'nun doğusundaki (Sublaion) kale ve müstahkem mevkilerini yıkmayı kabul etti. Böylece Selçuklu ordularına ve Türkmen göçmenlerine Sakarya Irmağı ve Büyük Menderes Irmağı vadileri açılacaktı. Sublaion kalesini hemen yıktırmakla beraber, I. Manuel Dorileon kalesini yıktırmamıştır. Bunu zorlamak için 1177'de Kılıç Arslan büyük bir ordu ile Menderes vadisinden Bizans arazilerine çok derin bir giriş yapmıştir. Bizanslılar önce bir ufak galibiyet elde etmişlerse de, önemli Bizans şehirleri olan Yalvaç (Antiocheia in Psidia'u) ve Aydın (Tralles) şehirlerini ele geçirilip talan etmiştir. Ancak bu bir yıllık akıncı hücumu olmaktan ileri geçememiştir; çünkü ne girilen yerlerde Selçuklu idaresi kurulmuş ne de Dorileon kalesi surları yıktırılmıştır.Bundan başka, Selçuklu devletine savaş tazminatı olarak 100 bin altın gibi çokbüyük bir meblağ ödemek zorunda kalmıştır.Bu mali destek Anadolu Selçuklulara Doğu Anadolu'daki ufak ve serbest emirleri bertaraf etmede çok yardımcı olmuştur. Böylece Anadolu Selçukluları OrtaAnadolu'da siyasi nüfuslarını çok yükseltmişlerdir.II.Kılıç Arslan Miryokefalon Savaşı'ndan sonra Anadolu'da siyasi birliği kurma ve ve genişleme siyasetine devam etmiştir. Bu amaçla Malatya'yı alarak Danişmentoğullarına son vermiştir . (1178)Bu zafer sonucunda, Manuel idaresindeki Bizans'ın o zamana kadar uygulanan atılgan bir stratejiyi geride bırakmak zorunda kalmıştır. Gelecekte Selçuklular karşısında Bizans ordusu sadece sınırları savunan bir güç olmuştu. Böylece bölgede siyasî ve askerî insiyatif Anadolu Selçuklu Devletine geçmiştir.Avrupalı tarihçiler bundan sonra Anadoluya Türkiye demeye başlamıştır.Anadoluda Haçlı Seferleriyle Bizans'a geçen üstünlük tekrar Türklere geçmiştir.Önemi;Miryakefalon Savaşı Malazgirt Savaşı'ndan sonra, Türkler ile Bizanslılar arasında gerçekleşmiş en büyük savaştır.

42

* II. Rükneddin Süleymanşah’ın 1204 yılında ölümünün ardından Selçuklu devlet tahtına oturan kimdir?I. Gıyaseddin Keyhüsrev* I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümünden sonra tahta kim oturmuştur?I. izzeddin Keykavus* Anadolu yarımadasının batı kısmında Sakarya nehri ile Büyük Menderes ırmakları arasında kalan bölgenin adı nedir?Frigya*I. İzzettin Kakkavus ‘un Bizans-Selçuklu ilişkilerindeki gelişmeleri nelerdir?İznik imparatorluğu ile anlaşma yapmayı tercih etmiştir. I. Teodoros Laskaris ile I. izzeddin Keykavus arasında yapılan bu antlaşma uzun süre geçerliliğini korumuştur. Denizli ve Menderes havzasına gerçekleşen Türkmengöçleri bölgenin demografik yapısının değişmesine sebep olmuştur. Türk kökenli Kumanları kullanarak Batı Anadolu’daki Türkmen yayılışına engel olmak isteyen iznik yönetimi Balkanlardan aileleriyle birlikte göçürdüğü kalabalık bir Kuman topluluğunu Menderes havzası ve Frigya bölgesine yerleştirdi. Fakat alınan bu önlembir işe yaramadığı gibi Kumanların Türkmenlerle karışmasıyla bölgenin Türkleşmesi hız kazandı.Diğer bir gelişmede , Trabzon imparatorluğu’nun Anadolu Selçuklu Devleti’ne tabi hale gelmesidir. 1214 yılında Selçuklu kuvvetlerinin Sinop kuşatması devam ederken, Trabzon dışında avlanan imparator Aleksios Komninos, Selçuklu askerleri tarafından esir edilmiştir. Esir imparator, serbest bırakılması için I. İzzeddin Keykavus ile yaptığı antlaşma gereği vasalı olduğunu kabul ettiği Selçuklu sultanı’na Sinop’u teslim etmiştir (Ostrogorsky, 1991, s.399). Trabzon imparatorluğu’nun Selçuklulara tabiyeti 1243 yılındaki Kösedağ bozgununa kadar devam etmiş,bu tarihten sonra Anadolu Selçuklu Devleti gibi onlar da Moğollara tabi hale gelmişlerdir.*Kösedağ Savaşı hakkında bilgi veriniz?Anadolu Selçuklularının, Moğollara yenilmesiyle sonuçlanan ve 1243 tarihinde meydana gelen savaş. Türk-İslâm tarihinde, önemli bir dönüm noktası teşkil eden bu savaş, Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılma sürecine girmesine sebep olmuştur.Selçukluların gücünü sınayan Moğollar istedikleri sonucu alınca Anadolu’ya Baycu komutasında bir ordu göndermişlerdir.Tarihi-1243Bölge-Kösedağ-SivasSonuç-Kesin Moğol İmparatorluğu zaferiTaraflar-Anadolu Selçukluları-Moğol İmparatorluğuKumandanlar-II. Gıyaseddin Keyhüsrev ve Baycu Noyan Güçler-Anadolu Selçuklu -80,000 asker Moğol İmparatorluğu 30,000 askerTürk tarihinde benzeri görülmemiş olan Kösedağ Bozgunu, genç ve savaş tecrübesi olmayan Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in fevrî hareketleri neticesinde ortaya çıkmıştır. Daha önce Anadolu'ya girmeye cesaret edemeyen Moğollar, Kösedağ Bozgunundan sonra Anadolu'yu kolayca istila etmişler, şehirleri yağmalayıp, Müslüman halkı sivil-asker, kadın-çocuk demeden katletmişlerdir. Bu mağlûbiyet neticesinde Selçuklular Moğollara vergi vermeyi kabul etmişler, iki yüz yıllık Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılış süreci başlamıştır.Sonuçları; 1- Anadolu Moğol istilası altına girmiş, yakılıp yıkılmıştır. 2- A.S.D. Moğollara bağlandı ve ağır vergilerle ezilmiştir. 3- A.S.Sultanları Moğolların kuklası durumuna düşmüş, sık sık taht değişikliğine neden olmuştur. 4- Anadolu Türk birliği bozulmuş, çeşitli beylikler kurulmuştur. 5- Ticaret yollarının önemini kaybetmesi ve ürünlerin toplanamaması nedeniyle Anadolu’da kıtlık yaşandı. 6- Moğollar yarım yüzyıl Anadolu’yu sömürdüler. 7- Selçuklulara bağlı olan

43

Ermeniler ve Trabzon Rum İmparatorluğu ayrılarak Moğollara bağlandılar. 8- Selçuklu Devleti parçalanma ve yıkılma sürecine girdi. 9- Olumlu gelişmesi ise Moğolların önünden kaçan Türkmenlerin Anadolu’ya gelerek Anadolu’nun Türkleşmesini hızlandırmalarıdır.Sancar Dönemi-Sancar;Türkçe 'sançımak-saplamak' fiilinden türetilmiş bir isimdir ve Sancar'ın doğduğu Sincar'dan geldiği ileri sürülür.-Sancar bey,Gazalinin Nasihatul Mülük adlı kitabı devlet işlerinde yol göstermesi amacıyla yazmasını istemiştir.-Sancar'ın ilk siyasi faaliyeti Horasan'da bağımsızlık ilan eden amcası Arslan Argun isyanını bastırmak üzere abisi Berkyaruk tarafından görevlendirilmiş olmasıdır.-Bu göreve on yaşındayken getirilme nedeni Melikşah'ın oğlu olması sebebi ileTürkmenlerin ve ordu komutanlarının amcasına değil de ona itibar edecekleri düşüncesidir.-Abisi Berkyaruk tarafından merkezi Merv olmak üzere Horasan melikliğine tayin edidi ve emir kamaç da atabeyi oldu.-Berkyaruk ile Sancarın öz kardeşi olan Tapar taht mücadelesine girişmiş,mücadeleyi Berkyaruk kazanmış ancak yine de 1103 yılında devlet ikiye bölünmüştür.Horasan ve Maveraünnehir galibi olan Sancar da Tapar'a tabi olmuştur.Sancar'ın Karahan ve Gaznelilerle İlişkileri-Melikliği döneminde devletin doğusunu düzene sokmak ve bağlı olan Karahanlıların bu statüsünün devamı için mücadele etmiştir.-En önemli başarısı Karahan ve Gaznelileri sürekli kontrol altında tutabilmiş olmasıdır.-Gaznede sultan III.Mesut ölünce Sancar'ın yeğeni Arslanşah yerine geçmiş kardeşlerini de tehdit oluşturmamaları için hapsetmişti.Hapisten kaçan Behramşah Sancar'dan yardım istemiş ve aldığı yardımla da tahtı ele geçirmiştir.-Bu arada Aslanşah Behram'ın Sancardan yardım istediğini öğrenince sultan Tapar'a elçi göndererek kardeşine engel olmasını istemiş,o da kardeşine Gaznelilerin işlerine karışmamasını iletecek olan bir elçi göndermiş elçiye 'kardeşim yola çıkmamışsa sözlerimi ona ilet eğer yola çıkmışsa ona iktidarının zedelenmemesi için bir şey söyleme' telkinin de bulunmuştur.-Behramşah anlaşma gereği Selçukluya tabi oldu ve Selçuklu sınırları Hindistan'a kadar genişledi.-Sancar doğuyu böyle güzel idare edince Sultan Tapar da batıyla rahatça ilgilendi.Sancar'ın Tahta Çıkması-Tapar'ın ölümüüzerine 14 yaşındaki oğlu Mahmut sultan oldu ancak Sancar onun sultanlığını tanımadı.-Mahmut ve Sancar'ın orduları 'Save'de savaştılar.20000 kişi ve 40 filin de üstünlüğü ile savaşı Sancar kazandı.-Sancar Mahmut'u 'Sultan-ı Muazzam (Büyük Sultan)' unvanı ile Hamedan merkez olmak üzere Irak'a tayin etti ve tabiyetini aldı.Halifeliğe ait Irak-ı Arap,Suriye,Azarbaycan ve Doğu Anadolu'yu da onun idaresine verdi.Böylece Büyük Selçuklu devletine bağlı olarak Irak Selçuklu Devleti kurulmuştur.-Sancar 'Sultanul Azam(en büyük sultan)' unvanını almıştır. -Mahmut'u kendisine bağlamak isteyen Sancar onu veliaht ilan etmiş kızlarıyla evlendirmiş,kendisinden sonra hutbelerde onun da adını okutmuştur.Sancar'ın Batı Siyaseti-Sancar'ı batıda;şehzadelerin taht kavgaları ve kendi otoritesinin hedef alınması,halifelerin de olaylarda etkili olması meseleleri meşgul etti. -Mahmut'a ilk olarak kardeşi Gence meliki Mesud isyan etti.Mesud Mazyedaroğulları hanedanı mensubu Hille emiri Dübeys b. Sadaka ile ittifak etmişti.Yenilmelerine ve Sultan Mahmut tarafından affedilmelerine rağmen Halife Müsterşit'le anlaşma yaptı ve Müsterşit'in

44

vezirini halifeyi denetim altına almak için azletti.Sancar tarafından halifeye karşıkoz olarak kullanılan Dübeys ,halifenin katlnden sorumlu tutularak Sultan Mesud tarafından öldürüldü.-Kuzey Irak ve Suriye'de Irak Selçuklularına bağlı hüküm süren Zengiler hanedanının kurucusu İmameddin Zengidir ve Sultan Mahmut tarafından oğlunun atabeyliğine aynı zamanda Musul valiliğine atanmıştır.-Dinever Savaşı Sancar ile Mesud arasında oldu.Mesud yenildi fakat affedilerek genceye tayin edildi.Sancar'ın Abbasi Halifeliği İlişkileri-Sultan Sancar sınırları genişlemiş ve meseleleri artmış imparatorlukla ilgilenirken,Halifeler de Selçuklu tahakkümünden kurtulma yolları arıyorlardı.Halifeler Irak Selçuklu meliklerini taht için birbirlerine karşı kışkırttılar ve kendileri de ordularınınbaşına geçip savaşa giriştiler.-Halife Müsterşid ve Raşid bu mücadelelerde hayatını kaybetti.Selçuklu sultanları Bağdat'ı kuşatmak zorunda kaldılar. bu mücadele selçuklu lehinde sonuçlandı.Sancar'ın Doğu SiyasetiDoğuda ilişki içinde bulunulan hakimiyetler Karahanlılar,Gazneliler,Gur,Karahıtay,Harizmşah ve Oğuzlardır.Katavan SavaşıKarahıtay-Selçuklu arasında olan bu savaşla;Selçuklu Devleti mağlup olmuş,Maveraünnehirin Karahıtayların istilasına uğraması üzerine bütün Türkistan putperest bir kavmin himayesine girmiştir.Selçuklu Devleti bu savaşla Ceyhun ötesindeki egemenliğini kaybetmekle kalmamış,Sancar'ın göçebe istilalarına karşı kurduğu seddin yıkılması üzerine göçebe akınları devletin yıkılmasını tetikleyen olayların başlangıcı olmuştur.Karahıtaylar;Orta Asya'da Hıtay(kıtanlar) tarafından kuruldu.Moğol hanedanıdır, başkenti Balasagundur.Liao İmparatorluğu adıyla Kuzey Çin'de iki asra yakın hüküm sürmüşlerdir.Hükümdarlarına 'Gürhan' adı verilir.Sancar ve HarizmşahHarizm End melikinin Tuğrul ve Çağrı beyler zamanında yenilgiye uğratlması ile Selçuklu devletine katılarak Harizmşah adı verilen yöneticilerle yönetildi.Sancar tarafından Harizm valiliğine Selçuklu sarayında yetişen Atsız getirildi.Oğuz gruplarını hizmetine alan Atsız askeri gücünü de arttırdı.Sultan Sancar'ın kendisine karşı kışkırtıldığını düşünen Atsız Cend ve Oğuz yurdu olan Mankışlak'ı elegeçirerek bağımsızlık mücadelesine girdi.Böylece Sancar I. Harizm seferine çıktı.Atlı yenildi ve kaçtı.Oğlu idam edildi.Süleymanşah Harizm valisi oldu.Oğlunun intikamını almak isteyen AtsızHarizmi geri aldı,Buhara valisi zengi'yi idam ettirdi.Fakat Sancar'dan korkarak Yazılı bir bağlılık yemini etti.Bu yemin belgesine 'sevgendname'denir.Sancar Katavan'da Karahıtaylara yenilince Atsız Karahıtaylarla ittifak yaptı..Merv ve Nişaburu ele geçirdi.Halkın ve büyük şahsiyetlerin kendisine bağlılığı sayesinde toparlanan Sancar Türkistan hariç eski siyasini otoritesini tekrar kurdu.Iı. Harizm seferine çıktı.Atsız Sancarla bağlılık bildirmesi ve yağmaladığı selçuklu hazinesini geri vermesi şartıyla anlaşma yapmak zorunda kaldıAtsız anlaşmayı bozup Cend'e girdi ve Sancar'ın kendisine elçi olarak gönderdiği ünlü edebiyatçı Edip sabir'i öldürttü.Böylece sancar III.Harizm seferini yaptı ve Atsız Sancar tarafından tekrar affedildi.Gazne SeferiGazne Meliki Behramşah'ın yıllık vergisini ödememesi ve halkının şikayeti üzerine gerçekleştirilmiştir.Behram affedilmiş ve Sancar'a bağlı kalmış,Gurlularla mücadele önemli rol üstlenmiştir.Gurlularla ilişkilerGurlular,Helmend vadisi(Afganistan)dan Herat'ın doğusuna kadar uzanan Gur bölgesinde yaşıyorlardı.

45

Selçuklu ve Gaznelilere vergi ödemişlerdirGurlular Gaznelilere gazneliler de selçuklulara bağlı idiler.Bundan dolayı Gazne meliki Behramşah'a yapılan SAncar2a da yapılmış sayılıyordu ki gur meliki Muhammed Sancar'ın Katavan'da yenilmesi üzerine Gazne melikine isyan etti ve Herat'ı ele geçirdi.Sancar Harizm'e giderken Kamaç'ı Gur üzerine gönderdi.Harizm de başarı elde edilirken Kamaç Gurlulara mağlup oldu.Gurlu şehzadeler taht mücadelesine girince Gur meliki Muhammed Behramşah'a sığındı ve burada öldü.Diğer kardeşleri de intikam için Behram'a savaş açtı iki şehzade daha öldü.Diğer kardeşleri Alaaddin Hüseyin gazneyi zapt edip yakıp yıktı bu nedenle kendisine cihanı yakan anlamında 'cihansuz' lakabı verildi.Sancar da Gur üzerine sefere çıktı ve Alaadin'i yenigiye uğratarak,itibarını büyük ölçüde geri kazandı.Oğuz İsyanıOğuz İsyanı hem Sancar'ın hem de devletin sonu oldu.Sancar zamaanında Maveraünnehirde karanlı idaresinde göç etmemiş bir Oğuz boyu vardı.Katavan savaşından sonra Karahıtaylar Maveraünnehir'i işgal etmiş,Karluklar bölgede huzurluk çıkarınca da batı sürülmüşlerdir.Tabii olarak buradaki Oğuzlar da yerinden oynamış,Maveraünnehirden Horasan'a gitmiş ve Sancar'a bağlılık yemini etmişlerdir.Oğuzların/türkmenlerin devlette temsil dolayısıyla çekilen uyum sorunları bir vergi meselesi olarak patlak verdi ve Oğuz isyanıyla neticelendi.Oğuzlarla ilk anlaşmazlık sarayın mutfak nazırının bu iş için gönderdiği vergi memurunun koyunları tahsil ederken Oğuzlara güçlük çıkarması hatta rüşvet istemesi üzerine çıktı.Durumu fırsat bilen Belh valisi Kamaç vergi memurunun öldürülmesini bahane ederek şahneliğinin de kendisine verilmesini ve bunun karşılığında vergi ödeme isteğini Sancar'a bildirmişti.(Oğuzlar şahneler tarafından yönetiliyordu)Şahnelerin Görevleri-Devlet ve boy beyleri arasındaki irtibatı sağlar,devleti onlar nezdinde temsil eder-Otlak ve su kaynaklarını tayin eder-Yerleşiklere karşı uygunsuz hareketleri önler(Oğuzlar göçebedir)-Vergileri tahsil ederSancar Kamaç'ın teklifini kabul etti.Oğuzlar Sancar'a dğğrudan tabi olduklarını söyleyerak kabul etmediler.Kamaç Oğuzların üzerine yürüyünce anlaşma yapmak istediler.Fakat Kamaç kabul etmedi ve yapılan savaşta öldü.Durum devletin saygınlığı ve devletin otoritesine gölge düşürdüğü için Sancar Oğuzların üzerine yürüdü.Oğuzlar Sancardan af dileyip anlaşma teklif ettilerse de kabul edilmedi ve 1153 yılında yapılan savaşı Oğuzlar kazandı Sancar esir düştü.Sancar'ın en büyük hatasısavaş öncesinde bağlılık bildiren Oğuzlarla savaşa girmesidir.Sancar Tuğrul Bey,Alparslan ve Melikşah döneminde Anadolu'ya yönlendirilen Oğuzlar'a yeni topraklar göstermek yerine onlarla mücadeleye girişmiştir.Kamaç'ın torunu Müeyyed abaya üç yıllık bir esaretten sonra Sancar'ı kurtarmıştır fakat Sancar devletin otoritesini tekrar kurmak istediyse de yaşının ilerlemesi ve devlet mekanizmasının çok zarar görmesi nedeniyle başarılı olamamıştır.Sancar-Enveri,Muizzi,Ferideddin Atar,Ömer Hayyam ve Resideddin Vatvat gibi ünlü ilim ve edebiyat adamları onun zamanında yaşadı-Din ve mezheplere karşı tarafsız ve hoşgörülü olmuştur-Murgap kanalından suladığı Merv ovalarından alınan ürün bölgenin iskanında faydalı olmuştur ve dokuma sanayiinin gelişmesini sağlamıştır.

 soru1)bizansın son imp.ailesi kidir?cevap1)paleologos ailesis.2)iznik imp. dönemınde ordu komutanı olarak devlete hizmet eden kimdir?c.2)mihail paleologos

46

s.3)paleologos sulalesı kımnle baslar?s.3)mesru imp.varlıgına rağmen artık imp. gercek gucun sahibi ve tek oorıte 8. mihail paleogos dur.böylece bizansın sondönemıne damga vyran ve kaderıne hükmeden paleologoslar hanedan dönemı baslar.s.4)iznik imp ve bizanslılar için tek önemli mesele nedir?c.4)istanbulun geri alınması ve bizans imp eski baskentinde yeniden ihya edilmesiydı.istanbulu koruyan tek sey surların asılmazlıgı ve savunmaya elverıssız konumuydu.s.5)8.mihail cenevizle anlasma yapmıstır bu anlasmada neler yasanmıstır?c.5)bu anlasmayla ceneviz bizanslılara askeri yardım taahhudunde bulunurken bizan toprakları uzerine buyuk ekonomık ayrıcalıklar elde edıyor ve gumruklerden muaf tutuluyordu.anlaşmada sagladıkları avantajlarla cenevızlıler imp.luk sınırları ıcersınde istanbulun latınlerden gerı alınması beklenmedık bır sekılde gerceklestı.imp.8. mihail aleksıos stratigopulos adlı komutanı kucuk bir birlikle bulgaristan sınırını kontrol etmesi ve istanbula ilişkin istihbarat toplaması için görevlendirdi.aleksios istanbul yakınlarındayken sehırdekı venedık filosu ve askeri birliklrtin karadeniz tarafına sefere gitmiş oldugunu ve sehrın tamamen savunmasız bir vaziyette bulunduğunu gördü.bu fırsatı kacırmayan aleksıos emrindeki az sayıdakı askerle anı bır baskın yaparak 25 temmuz 1261 gunu ıstanbulu zapt ettı.s.6)8.mihail.paleologos nicin cenevızle anlasma yapmıstır?c.6)sahip oldugu buyuk denız gucuyle venedık cıkarları geregı ıstanbulda latın yonetımının hem sadık muttefıkı hemde koruyucusu durumundaydı bundan dolayı imp. venedık tehdıdını cenevızle ıttıfak yaparak etkısızleştırmeyı dusundu.s.7)son latın imp kımdır?c.7)2. boudaıun courtenoy dur.boylece paleologos hanedanı kurulmus oldu.s.8)bizansın rakıplerı kımlerdır?c.8)bizans imp. istanbulu gerı aldı.ancak yunanıstanın bır kısmı hala latınlerın elındeydı ve batılılar ıstanbulun kaybını kabulllenmek nıyetınde degıllerdı balkanlarda sırplar ve bulgarlar bizans ıcın dıkkat geren rakıplerıydı.s.9)cenevizin en onemli kolonısı neresidir?c9)galatadır.zaman ıcersınde tıcarı faaflıyetler ve bılhassa gumruk gelırlerıyle zengınlesen galata ekonomık ve askerı güc olarak istanbul için amansız bır rakıp ve tehdıt halıne geldı.s.10)bizans imp.istanbulu korumak amaçlı kımınle karsı karsıya geldı?c.10)imp 8. mihail sicilya ve nepolı kralı ilan edilen anjou dükü charles in sahsında kuvvetlı bır rakıple karsılastı.s.11)eskı latın imp.yeniden kurmak ıcın anjou düko charles kiminle ittifak kurdu?c.11)charles sabuk latın imp boudain,mora,epirve teselyadakı batılı egemenler bulgarlarve sırplar yanı bizansın butun rakıplerını bır araya geıtrerek guclu bır ıttıfak kurdu.s.12)papa4.clemens ve onun halefı 10. gregoirus neye öncelik veriyorladı?c.12)latın imp.yenıden kurulmasından zıyade ortodoks ve katolık kılıselerın birleştırılmesıne öncelik verıyorlardı.s.13)8.mihail batıdan bızan uzerıne coken tehdıdı nasıl azalttı?c13)oğlu andrıokosu macar kralının kızıyla evlendırdı. 8.mihail o sıralar dul olan bulgar carıyla yegenı marıayayı nıkahladı böylece tehdıt azalmıs oldu.s14)kiliselerin birleştırıldigi ve rroma kılısesının inencının kabul edıldıgıne daır anlaşmalar nerede imzalndı?c14)1274 te lyonda imzalandı.s15)bu bırleşmemın tek faydası nedır?c15)charles anjo tehdıdının bır surelıgıne berteraf edılmesı oldu.bunun dısında unıon bizans için yenı ve daha derın sorunların dogmasına yol actı.

47

s16)birleşmeya kımler dırendı?c16)ruhbanlar, aristokrotlar,halk ve hatta imp.ailesinin bazı kımseler dırendıler.bu dırenenler zındanlera atıldı veya sürgune gnderıldı.s17)katolık olmayı kabul eden 8. mihaıl yonetımının en sert karsı cıkan kımdır?c17)anadolu.s18)mentese olarak bılınen bolege neresıdı?c18)karıa bölgesidir.s19)iç egede kımler yerlestı?c19)germıyan ogulları.s20)sakarya boylarına yıgılan turkmenlerın hedefınde neresı vardı?c20)bitinya bölgesi vardı istanbulu besleyen bu bölge bizan için hayatı bir öneme sahipti. s21)1281 yılına gelındıgınde bızansı yıkma planlarından hıc vaz gecmeyen avruapanın en guclu hukumdarı kımdır?c21)charles anjou dur.s22)caharles anjou bıznsa karsı adrıyatık yonunden olumcul bır saldırı baslattı kımlerın destegıyle?c22)venedıklıler,sırplar, bulgarlars23)8. mihaıl charlese karsı rakıbı olan kımınle temas kurdu?c23)aragonlarla temas kurdu.s24)bizanslı ve aragonlu casuslar halkı charlese karsı nasıl kıskırttı?c24)charlese karsı kullanılmak uzere aragon kıralının damadı petere donanma ınsa etmesı ıcın para yardımında bulundu.sıcılyada faalıyet gösteren bizasnlı ve aragonlu casusslar halkı charles yonetımınde karsı ıstan etmesı ıcın ustaca kıskırtlıar. s25)sicilya ikindisi nasıl basladı?c25)1282 de charlesın bızan s seferını fınanse etmek ıcın halka yenı vergıler yuklemesıisyan atesının patlamasının dahada kolaylastırdı. 31 mart 1282 de tarıhe sicilya ıkıdisi diye bilinen isyan polermada basladı.s26)charles neye tanık oldu ?c26)bizansı yıkarak roma ımp. olma hayallrı besleyen charles bır anda kendı hakımıyetının yıkılısını tanık oldu.s27)8.mıhaldınden sonra tahta kım gectı ve neler yaptı?c27)oglu 2. andronıkos gectı. babasından hazınesı boş,malıyesı cökmus,ve halkıyla unıon meselesi dolayısıyla kavgalı bir imp devr aldı.s28)2.andronıkos tahta gectıkten sonra neler yaptı?c28)artık hıcbır önemi kalmamş olan kılıselerın birleştırılmesı sıyasetıne son verdı. imp luk genelınde ortodoks ınıncın gecerlı oldugunu ılan ettı ve katolık ınıncın kabul edılmesı dolayısıyla muhalefet eden halkı ve ruhbanları yenıdden kazendı. arsenıosçularla da anlasarak dını anlaşmazlık nedenıyle yasanılan catısmalara son verdı.s29)malı olarak cokuntuden cıkmak ıcın ne yapıldı?c29)bizans parasıiperpionun ayarının dusurulmesı göruldu.paranın ayarının bozulması fıyatların olagan ustu yukselmesını ve halkın yoksullasmasını beraberınde getırdı.s30)imp 2. andronıkos nasıl bır tasarrfuda bulundu?c30)harcamaları azaltarak malı acıdan tasrruf saglayıp hazınetyı rahatlatmak ıcın donnanmayı lagvettı.imp. muttefiki cenevızın guclu donanmasına guvenerek böyle bir tararrufta bulundu.fakat bu hata ılerıde bizans ıcın vahım sonuclar dogurdu. bizansın askerı bakımdan zayılflaması sadece denızde degıl karadada kendını gosterdı.s31)vergılerden kımler muaf tutuldu?c31)basta gumruk vergılerı olmak uzere bircok vergıden muaf olan venedıklı ve cenevızlı

48

tuccarlar ulke genelınde ucuza hammadde olarak kendı mamul, urunlerını karlı biciçde pazarlıyorlardı.s32)feodallesme ve pronıa sıstemının bozulması neyı gerektırdı?c32)devletın asker ıhtıyacını yabancılardan saglanan ucretlı askerlerle gıdermesını gerektırdı. s33)1296 yılında neler yasandı?c33)venedık ıle cenevız arasında savas cıktı bızasnda cenevızın muttefıkı sıfatıyla bu savasta yer aldı. fakat 1299 da cenevız venedıkle barıs anlasması yaparak savasta bizansı yalnız bıraktı. donanmayı lagvetmenın ne kadar vahım bır hata oldugunu tecrube etmıs bulnan bizabs venedık karsısında agır bır maglubıyete ugradı.s34)anadolud abaslayan turk fetıhlerı kımler?c34)anadoluda baslayan turk fetıhlerı bızans ıcın daha agır tehlıkelerın habercısıysı. karıadan kuete dogru,iç egeden kıyı egeye,skarya boylarından bitinya yöresine türkmenler süreklı akınlarda bulunuyorlar.aydın,manısa,alasehır,gibi sehırle tur hucumların hedefı oldular.s35)14.y.y da ılk yıllarında bızans ıcın en buyuk kayp nedır?c35)şüphesiz bitinyanın da dahil oldugu anadoludakı topraklarının turklerce fethıydı.s36)2.andronıkos a turklere karsı savasmak ıcın kımler bas vurdu? c36)rogerde flor,bizans ıcın ücret mukabılınde türklere karsı savasmak uzere basvurdu.bu teklıfı bır memnunıyetle kabull eden imp. 6.500kısılık katolon birliklerın ıstanbula gelemsını sagladı.s37)ortak ımp. kımdır ve ne yapmıstır?c37)9.mihail, katolaonlara dusmn olmustu.edırne savasında 9. mıhail bir suıkastte 1035 yılında rogerde floru oldurttü.fakat bu cınayet bizansa paahlıya mal oldu.katolonlar bizans bırlıklarını maglup ederek seflerının intikamını almak ıcın tarakyayı korkunc bıcımde yağma ve kıyımdan gecırdıler.s38)katolonlar nerde hukum surdu?c38)tesalyay ılerleyerek katolanlar guneye ınerek atınayı zapt ettıler ve burada yaklasık doksan yıl hukum sürerek kotolon dev. kurdular.s39)bizansın askerı ve ekonomık bakımdan gucsuzlugu ne tur gelışmelere yol actı?c39)bizans askerı sıstemını bozulması devletın savunulması konusunda dısa bagımlılıgı beraberınde getırdı.2. andrınokos cenevıze guvenerek donanmadan vaz gecınce bizans hem denı kuvvetlerını kaybettı hemde denızlerde muttefıkle savunma yapmayacagını venedık karsısında agır yenılgı olarak ogrendı. devlet asker ıhtıyacını ucretlı askerlerle gıdrmk zorunda kaldı. katolan ornegınde oldugu gıbı ucretlı askelrlık genelde devletın kendısıne zara verdı. bunun sonucunda hem malı hem de toprak kayıpları yasandı. bızansın ekonomık alanda cöküşünün nedenlerınden bırı venedık ve cenevıze verılen tıcarı ayrıcalıklar oldu. s40)bitinyayı anlatınız?c40)bitinya istanbulun dogusunda kalan ve bızans donemınde baslangıcta kadı koy ,iznik,izmit,bursa illarini kapsarken daha sonnra bunlara ilaveten bilecik, sakarya,düzce,bolu,zonguldakve bartın yerleşmelerınıde ıcıne alan bölgenın adıdır.uygun ıklım kosullarıyla yıl boyunca yagış alan bölgede tarım yapmaya elverıslı verımlı vadı ve ovalar mevcuuttu. kıyıdakı gemlık ,mudanya ve izmıt önemlı lımanlardı. bursa, iznik, izmit,bilecik, bölegenın önemlı sehır ve kasabalarındandı. basta tahıl olmak uzere bölegede tarım urunlerıyle sadece bölge sehırlerı degıl istanbulda beslenıyorudu.s41)bitinya 1075 te fethedılen kımın baskentı halıne geldı?c41)bitinya bölgesi 1071 malazgırt savasının hemen ertesınde turk akınlarına sahne oldu. ve 1075 te fethedılen turkıye sekçukluların ilk başkentı halıne geldi.s42)14.y.y da baslarında turkmenler hangı faalıyetlerde bulundular?c42)batı anadolu sınırlarına yıgılmıs bulunan turkmenler bolgede kalıcı turk egemnlıgını kurmak ıcın kesıf gaza ve akın faalıyetlerıne basladıalr. bu gaza ve akınlar batı anadoluda

49

turkmen beylık lerının kurulmasıyla sonuclandı. bu beylıklerden bırıde bıtınyada osman gazının kurdugu osamn bey lıgıdır.s43)karaca hısarı kım nezamn fet hettı?c43)1288 yılında eskı sehır batısında yer aln karaca hısarı osammn bey fethettı. 1299yılında bilecik,yarhısar,inegöl osamn gazı tarafından fethedıldı.s44)27 temmuz 1302de bafeus(koyun hısar)zaferı kımnle oldu ve kım kazndı?c44)muzolan komutasında cogunlıgınu ucretlı alnların olusturdugu 2000 kısılık bır kuvvet bıtınyaya gonderıldı. bu bızan s ordusunu osman gazı 5000 kısılık bır kuvvetle yalova cıvarında bıznsların bofeus,turk komutanlarının koyunhısar adını verdıklerı mevkıde karsıladı. savası osamn gazı kazandı. bu savas dolayısıyla osmanlı imp.nun kurucusu osman gazının adı cagdası bir kaynakta ilk defa zikredildi. bafeus zaferi bitinyada osmanlı beylıgının egemnlıgını ılan etmesı anlamı tasıyordu.s45)1303de dimbos savasında neler yasandı?c45)dimbos savasında zafere ulasan osmanlılar tekfurların son gayretlerınde sonucsuz bıraktılar. dimbos savasından sonra ulubata kadar bursa ovası ve uludag türkmen yerlesmesıne acıldı.s46)bitinya bölgesini bızans ıcın önemı nedır?c46)bitinya bölgesi özellikle 13.y.y sonrası dönemde bızans ıcın cok onemlı hale geldı. 1204 sonrasında bızans bu bolge esas olmak uzere batı anadoluda yasayabılmıstı. bölge dogal kaynakları ve zengın tarım ürünleriyle istanbulu beslıyordu. bölge nufusunun yogunlugu sayesınde hem devlet vergı gelırı elde edıyor hemde ıhtıyac duydugu ınsan gucunu temın edebılıyordu.bıtınya ıstanbulun savunulması bakımndan stratejık öneme sahıptı.bitinyanın kaybııstanbulun sureklı askerı bır tehdıt altına gırmesıne neden oldu.s47)iç savaş:iki andronikosun mücadelesi?c47)imp.2. andronıkos un uygulamya koydugu yenı vergı polıtakasından dolayı bılhassa trakya ve makedonyada hosnutsuzlukta vardı.bu durum genc andronıkosa sempatıyı arttırdı.ve ona taraftar olanların sayısını coğalttı.imp. isyanın istanbula bulaşmasından endıse edıyordu.genc andronıkos baglı bırlıkların sılıvrılye gelemsi uzerıne 6 hazıran 1321de dede ve torun andronıkoslar arasında anlasma saglandı. buna göre imp luk ıkısı arasında paylasılcaktı.yaslı imp 2. andronıkos ıstanbulda genc andronıkos ıse edirnede hukum sureceklerdi.ortak imp.ilan edşilen torun 3. andronıkos olarak tac gıydı dıs dunyaya karsı imp nun birligini korumak adına dış ışlerini yurutme hakkının 2. andronıkos uzerıne aldı. buyuk carpısmalr olmssada basta trakya olmak uzere imp nun avrupa bolumundekı savas halı tarım ve tıcaret faalıyetlerını olumsuz etkılemıs bızans ekonomısını adeta felç ettı.s48)osmanlılar bursayı düşürebilmek için nasıl gırışimde bulundular?c48)surları yıkcak sılah ve teknolojıye henuz sahıp olmayan osmanlılar bursayı dusurebılmek ıcın sehrın her ıkı yanına burçlar inşa ederek şehre gırıs ve cıkısları engelledıler. en nıhayetınde 1326 kıtlık ve aclıktan bunalan sehır halkı osamnlılara teslım oldu.s49)bursayı kım zap ettı?c49)bursayı zapt eden orhan bey yonetımındekı osamnlılar sehrı baskentı yaptılar vefat etmıs olan osamn gaının ebedı ıstırabat yerı olarakda bursadagümüşlü kümbetti secilmesi sehrı turklerın nazarında kutsallastırdı.s50)bızanslılar arasındakı iç svasa dış gucler mudahıl oldular bunlar kımler?c50)2.andronıkos sırplarla ıttıfak yaparken 3.andronıkos bulgarlarla anlastı.en nıhayetınde 24 mayıs 1328 tarıhınde ıstanbula gıren 3.andronıkos dedesini tahtan cekılmeye mecbur ettı.böylece buyuk askerı ekonomıkkayıplar ve imp.nun zafıyete ugraması pahasına bızansta yenı bır imp. 3.andronıkos dönemı baslamıs oldu.yenı imp. 3. andronıkos tahtını buyuk ölcüde yakın dostu ioannıs kantakuzınos'a borçluydu.

50

BİZANS HUKUKUROMA HUKUKUNDAN BIZANS HUKUKUNA GEÇİŞRoma hukuku mö 759 yılında roma devletinin kuruluşundan roma imp. Batı bölümünün ms 476 yılında çöküşüne kadar Roma da ve Roma egemenliği altındakı topraklarda uygulanan hukuk sistemidir. Bu hukuk ms 395 yılında imp. 2 ye bölünmesinin ardından dogu roma da ve sonraki adıyla Bizans imp 1453 yılına kadar Bizans hukuku olarak gelişmiştir. Roman hukuku uzmanlarına göre Roma hukuku:• Eski Hukuk Dönemi (MÖ. 753-MÖ. 150),• Klasik Öncesi Hukuk Dönemi (MÖ. 150-MÖ. 27),• Klasik Hukuk Dönemi (MÖ. 27-MS. 250),• Klasik Sonrası Hukuk Dönemi (MS. 250-MS. 527),• iustinianos Dönemi (MS. 527- MS. 565 olmak üzere 5 ana döneme ayrılır. Bizantinistler ise iustinianosDönemini Bizans hukuku dönemi içinde kabul ederek bu dönem için “Erken Bizans” dönemi ifadesini tercih ederler. Roma hukukunun çağdaş hukuklar üzerindeki etkilerinden söz edildiğinde kastedilen, Bizans imparatoru iustinianos’un Corpus Iuris Civilis olarak bilinen Derlemesinde toplanmış olan hukuktur. Bizans hukukunun kaynağı olan Roma’nın siyasal tarihi, devlet örgütü biçimlerine göre 4 temel döneme ayrılır. Bunlar:1) Krallık Dönemi (MÖ. 753-MÖ. 509),2) Cumhuriyet (Consül’ler) Dönemi (MÖ. 509- MÖ. 27),3) ilk imparatorluk (Principatus) Dönemi (MÖ. 27- MS. 235/284),4) imparatorluk (Dominatus) Dönemi (MS. 284- MS. 476)’ olarak tasnif edilir.idari bölünmeye paralel olarak “ilk imparatorluk” döneminde yetkileri artmış olan imparator, “Dominatus” olarak adlandırılan bu dönemde yasama erkinin tartışılmaz sahibi haline gelmiştir. Bu gelişmenin hukuk üzerinde de etkileri olmuştur. Erken Bizans döneminde hukuk alanında yasaların tümünün dilinde hatta iustinianos dönemindekiler de dâhil olmak üzere belagat ön plandadır. Hukuk alanında Roma’dan Bizans’a geçişte imparator I. Teodosios zamanında, Hristiyanlığın 380 yılında resmî din olarak kabul görmesi önemli bir olaydır. Buna bağlı olarak kilise çok erken dönemden itibaren devlet olgusunun bir parçası olmuş ve kurumsal kimlik kazanmıştır. Hristiyanlık, Bizans hukukunun şekillenmesinde etkili bir unsur haline gelmiştir. Çünkü hukuk, kilise ile ilgili pek çok konuda yasal düzenlemelere gitmiştir. (Yaratıcı Kaynak: Bir devlet düzeni içinde hukuku yaratan organlar ve güçler o hukukun “yaratıcı kaynaklarıdır”.)BİZANS HUKUKU KAYNAKLARI OLARAK ROMA HUKUKUNUN KAYNAKLARIHukukta kaynak, kral ve senato gibi hukuku oluşturan güçleri yani “yaratıcı kaynakları” ifade edebileceği gibi, hukukun ortaya çıktığı ve yürürlükte olduğu zamanaldığı biçimi, yani “yürürlük kaynaklarını ” da kastedebilir. Yürürlük kaynaklarına örnek olarak Bizans hukukunda imparator emirnameleri gösterilir. Ancak daha çok tanınanları ise• Codex Theodosianus olarak bilinen Teodosios Kanunnameleri (435 - 438),• Codex Justinianus olarak adlandırılan iustinianos Kanunnameleri, (529 -534)• III. Leon (717-741) döneminde çıkarılan Eklogi,• I. Vasil (867-886) zamanında çıkarılan Epanagogi,• VI. Leon (886-912) zamanında çıkarılan Vasilika,• Konstantinos Armenopulos (1320-1380) tarafından 1354 de yazılan ve 6 kitaptan oluştuğu için Eksavivlos adını alan ve 1946 ya kadar Yunanistan’da da uygulanmış olan Yasalar Elkitabı (Proheiron Nomon) olarak sıralayabiliriz. Bizans hukukunun kaynakları arasında belgeler (vesikalar) çok önemli bir yer tutar. Belgelerin yazıldığı malzeme, taş, mermer, metal yüzey, ahşap ve kilden levhalar olmak üzere zaman zaman farklılık göstermiştir. Bizans dönemi boyunca, 9. Yy sonlarına kadar papirüs, parşömen, hayvan derisi kullanıştır. 10. yy dan başlayarak kâğıda yazılmış belgelerde vardır. Roma-Bizans hukukunun en önemli

51

yürürlük kaynaklarından ve “Constitutiones principum” olarak adlandırılan imparator emirnameleri ilk imparatorluk döneminde ortaya çıkmış olup ilk başlarda Edicta, Decreta, Rescripta, ve Mandata olmak üzere 4farklı düzenleme biçimini kapsamaktaydı. Edicta’lar (Bildirgeler), imparatorun bildirgeleri ya da beyannameleriydi ve genel nitelikli yasalardı. Decreta’lar (Kararlar) hukuki anlaşmazlığın taraflarınca yapılan itirazları sonuçlandıran kararlardı.Mandata’lar (Talimatlar), yasaların uygulanmasıyla ilgili olarak imparatorun memurlarına yönelik yazılı talimatlarıydı. Rescripta’lar (Cevaplar) ise yasanın yorumunda ortaya çıkan görüş ayrılıklarını çözmeye yönelik imparatorun tavsiye kararlarıydı. imparatorluk döneminde pratik önemini yitirmesi ile bu farklı düzenlemeler ortadan kalkmış ve sonunda yasalar “leges generales” ya da “constitutiones” adıyla anılan genel yasalar ve “rescripta” adıyla anılan özel nitelikli yasalar olarak 2 gruba indirgenmiştir. Edicta’lar yasama faaliyetinin ana unsurunu oluşturmaktaydı ve yapısal olarak incelendiklerinde “praefatio” (önsöz), “narratio” (öyküleme), “dispositio” (gerekçe) ve sonsöz (epilogus) olmak üzere 4 bölümden oluşmaktaydı. Önsözün amacı yasanın muhataplarını yani halkı, yapılacak düzenlemeye karşı hazırlamaktı. Önsözün ifade edilmesinde imparatorluk kaleminin gösterdiği özen, bu bölümün zaman zaman bizzat imparator tarafından da dikte edilmiş olabileceği izlenimi verir. Edicta’ların tebaaya duyurulması yasa metinlerinin halka açık yerlere asılması veya tellallar tarafından okunması yoluyla sağlanmaktaydı. öyküleme bölümünde yasanın çıkarılmasına sebep olan olay veya hadise ortaya konulmaktaydı. Yasa koyucu burada hangi kötü durumun ortadan kaldırılacağını anlatmak durumundaydı. Sonsözde yasanın gereğine uyulması konusundatavsiyeler ve ihlal edenleri hedef alan yaptırım tehdidi yer almaktaydı.Bizans hukukunda en çok dikkat çeken hususlardan biri, eski düzenlemelerin iptal edilmemesi nedeniyle birbiriyle çelişen pek çok düzenlemenin aynı anda yürürlükte olması meselesidir.(Yürürlülük Kaynaklar›:Hukukun ortaya çıktığı ve yürürlükte olduğu zaman aldığı biçim hukukun“yürürlük kaynaklarını oluşturur ve Roma’da siyasal dönemlere göre bunlar kanunlar (lex),praetor beyannameleri,senato kararlar›, imparator emirnameleri ve iustinianos döneminde Corpus Iuris Civilis’in bölümleridir.BİZANS HUKUKUNUN KAYNAKLARIDioklitianos’ tan iustinianos’a Hukuk Derlemeleri (MS. 284 -MS.527)Bireysel bir girişimin ürünü olan ve imparator Adrianos’tan imparator Dioklitianos’a kadar olan imparatoremirnamelerini toplandığı Grigorianos Derlemesi (Codex Gregorianus) ve sadece imparator Dioklitianos’un emirnamelerinin derlenmesiyle oluşturulmuş bir çalışma olan Ermogenianos Derlemelesinin (Codex Hermogenianus) ardından 5. yy başında imparator II. Teodosios’un emri ile imparator Adrianos’tan başlayarak Konstantinos döneminde çıkarılmış olanlar da dâhil olmak üzere bütün emirnameler derlenmiştir. Bu çalışmalar, MS. 438 de 16 kitaplık bir derleme olarak yayımlanmıştır. Derleme, II. Teodosios’un emriyle yayımlandığı için kanun gücündeydi ve Codex Theodosianus (Teodosianos Kanunları) adını taşımaktaydı. Bu dönemde kilise hukuku (kanonik hukuk) da oluşmaya başlamıştır. Kilise hukukunun temel kaynakları arasına ilk başlarda yerel düzeyde daha sonra geniş katılımlı yapılan ve kilise ile ilgili konularda hukuki düzenlemeler içeren konsil kararları ve kilise pederlerinin belli sorunlara çözüm amacıyla yazdıkları da dâhil olmuş ve MS. 4.yy sonlarında bir “dini yasalar” (corpus canonum) bütünü oluşmaya başlamıştır.( Grigorianos ve Ermogenianos, Roma imparatorluğu’nun Geç döneminin en önemli hukukçularındandı. Ermogenianos MS. 293- 295 yıllarında kendi adıyla anılan kanun derlemesini gerçekleştirmiştir. Bu çalışma Roma hukukuna yönelik ilk derleme girişimidir. Grigorianos kanun derlemesi ise MS.291de yapılmıştır.. Her 2 kanun derlemesi de daha sonraki yıllarda yapılan Teodosios ve iustinianos derleme çalışmaları için temel kaynak olmuştur.)Konsil (Sinod): Öğreti ve kilise düzeni ile ilgili sorunları çözümlemek üzere toplanan piskopos ve din bilginlerinden oluşan kurul.

52

Kilise Pederleri:Hristiyanlığın ilk ortaya çıktığı yüzyıllarda öğretileri ve yazdıklarıyla Hristiyanlık inanışının doğmalarını belirleyip ortaya çıkaran din adamları.iustinianos Dönemi ve Medeni Hukuk Derlemesi (527 - 565)iustinianos imparatorluk sınırları içinde geçerli olan hukuku birleştirmek ve Klasik Dönem hukukunu zamanın toplumsal ve ekonomik gereklerine yanıt verecek ölçüde değiştirip daha işlevsel hale getirerek yeniden geçerli kılmak için harekete geçti. Bu amaçla Roma imparatorluğunda geçerli olmuş hukuk, temel kaynaklar yani Roma hukukçularının eserleri ve Roma imparatorlarının emirnameleri elden geçirildi, ayıklandı ve değerlendirilerek tematik bir düzen içinde bir araya toplandı. Böylece iustinianos Yasa Derlemesi (Codex Justinianus) ortaya çıktı. iustinianos’un bu büyük külliyatı Ortaçağdan beri (12-13. Yy dan başlayarak) Corpus Iuris Civilis (Medeni Hukuk Derlemesi) olarak adlandırılmaktadır. Corpus Iuris Civilis 528-534 yılları arasında 6 yıllık bir süre içinde hazırlanmıştır. Bu eserin hazırlanması çalışmalarını yönetme görevi sarayın başhukuk görevlisi (Quaestor sacri palatii) olan ve bugün adalet bakanı diyebileceğimiz Tribonianos’a verilmişti. Hazırlık safhasında Beyrut ve ıstanbul hukuk mekteplerinden hukuk âlimleri (antecessores) de görevlendirilmişti. Derleme sırasında yararlanılan metinlerin tamamına yakını Latinceydi. Oysa 6. Yy da Bizans imparatorluğunda, yaygı n olarak konuşulan dil Yunancaydı. Bu nedenle Corpus Iuris Civilis’in orijinal Latince metninin yanı sıra Yunanca özetine de ihtiyaç duyuldu Medeni hukuk derlemesi (Corpus Iuris Civilis) 4 temel bölümden oluşur. Birinci bölüm, hukuk kurumları anlamına gelen “Institutiones”tir. Bu derleme, uygulanan hukuk alanında genel bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olup hukuk öğretimi için bir ders kitabı niteliği taşımaktaydı. iustinianos, 533 de bu bölümün hazırlanması için Tribonianos’un denetimi altında 2 hukuk hocasını görevlendirdi Derleme Gaius’un MS. 2. Yy da hazırladığı Institutiones adlı eserinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Institutiones, 533 de iustinianos’un bir constitutio’su (emirname) ile yayımlanarak yürürlüğe konmuş ve kanun gücü kazanmıştır. 4 kitaptan oluşmuştur. 2.bölüm, düzenlenmiş tam bir derleme anlamına gelen “Digesta” ya da “Pandektis”’tir. Klasik dönemin Salvius Iulianus, Celsus, Marcellus, Papinianus, Paulus gibi en değerli hukukçularının eserlerinden alınmış ve belli bir sistem içinde toplanmış parçalardan oluşmaktadır. Bu niteliğiyle Digesta, iustinianos’un eserinin hukuk bilimi ve hukuk tarihi açısından en önemli kısmı olup 50 kitaptan oluşmaktadır. Digesta, Tribonianos’un başkanlığında 17 kişiden oluşan bir kurul tarafından 530-533 yılları arasında 3 yıl içinde hazırlanmış ve Institutiones’le birlikte yayımlanmıştır. 3. bölümü “Codex” adını taşır. iustinianos, 528 de eski kanunlaştırmalardan (codex) da yararlanılarak o tarihe kadar çıkarılmış bütün emirnameler de eklenmek suretiyle yeni bir imparator hukuk derlemesi hazırlanmasını istedi. Bu eser 529 da yayımlandı. 529 tarihli Codex’in güncellenerek yeni emirnamelerin eklenmesi amacıyla Codex elden geçirilerek 534 de yeniden yayımlandı. Codex 12 kitaptan oluşmuştur. Çalışmanın son bölümünü yeni emirnameler manasına gelen (Latince) “Novellae”ya da (Yunanca) “Neares”ler oluşturur. Bu emirnamelerin tamamına yakını dili Yunancaydı, çok azı Latince yazılmıştı.en kapsamlısında 168 emirname yer almaktadır. Corpus Iuris Civilis dili Latinceydi. Eski Roma niteliklerini muhafaza etmesinden dolayı uygulanması büyük güçlükler yarattı. ımparatorluğun nüfusunun Yunanca konuşuluyor olması iustinianos metne bağlı kalarak antecessor olarak anılan hukuk âlimlerince derlemenin Yunancaya çevrilmesine müsaade etti. Özel hukuk alanında yasa koyucu iradenin dikkati (kilisenin etkisi nedeniyle) öncelikle aile hukukuna yönelmiş ve sırasıyla şahsın hukuku, eşya hukuku ve miras hukuku konularında düzenlemeler yapılmıştır. Tüm kanunlaştırma hareketlerinde Bizanslı kanun koyucunun, Roma hukukunun sürekliliğine yaptığı vurgu dikkat çekicidir. Hukuki süreklilik anlayışı, Bizanslıların siyaset felsefelerinin en önemli unsurlarından biri olmuştur 8. ve 9. Yy da yapılan kanunlaştırmalar sırasında anlaşılmasında zorluk çekilen Corpus Iuris Civilis’in ve imparatorluk emirnamelerinin Latince metinlerine başvurmaktan ziyade özellikle 6. Yy a ait Yunanca özetleri, açıklayıcı ve yorumlayıcı

53

metinleri kullanıldı. Latince metinlerin Yunancaya çevirisi işini üstlenmiş olan antecessorlar gerek kanunlaştırma sırasında ve gerekse hukukun öğretiminde üstlendikleri rol gereği Bizans Hukukunun yaratıcıları olarak kabul edilmek tedirler.Gaius: MS. 130180 yılları arasında yaşamış Romalı hukukçu ve yazar Novellae: Yeni kanunlar anlamına gelir.iustinianos’un Varislerinden Makedon Hanedanına Kadar Geçen Dönemdeki Hukuk Uygulamaları (565 - 867)Bu zaman dilimi, karanlık dönem olarak da anılır ve hukuk biliminin gerilediği görülür. antecessorların yerini uygulama deneyimi olan ve skolastikler olarak bilinen hukukçular alır. Skolastikler, geride yazılı eserler bırakmışlardır. Bu dönemde “nomokanon” olarak adlandırılan kilise hukukuyla ilgili yasa ve düzenlemelerin yer aldığı derlemelere rastlanır. iustinianos 131. Neara’sında kilise geleneğinden doğan kuralları, yasalarla eşit düzeye yükseltmişti. 6. Yy metinlerinin anlaşılmasındaki zorluk, yeni yasa metinlerinin oluşturulması ihtiyacını doğurdu. Bunların herkes tarafından anlaşılır olmaları için kısa ve öz olmaları gerekiyordu. Bu kriterleri III.Leon döneminde çıkar›ıan, seçkiler manasındaki “Eklogi” adlı kanunname yerine getiriyordu. Eklogi’ de aile hukuku , kilise hukuku , ceza hukuku yer alır. Ölüm cezalarının infazında gözlenen insanlık dışı uygulamalar ortadan kaldırılmış ve ceza hâkimlerinin, suçluların sınıfsal farklılıklarından kaynaklanan keyfi kararlarına sınırlama getirilmiştir. Eklogi’nin kısa metni ihtiyaçların tümüne cevap vermekte yetersiz kalınca özel kimi hukuki ilişkiler için Ek bölüm oluşturulmuştur.Appendix Eclogae olarak bilinen bu Ek bölüm diğerlerinin yanı sıra Ziraat Yasası (Agrotikos Nomos), Denizcilik Yasası(Nautikos Nomos) ve Asker Yasası (Stratiotikos Nomos) adlı yasaları içeriyordu. (Mevzuat: Her türlü kanun, nizam ve tüzük hükümleridir.)Makedon Hanedanından, IV. Haçlı Seferine Kadar OlanDönemdeki Hukuk Uygulamaları (867 - 1204)Makedon hanedanı I. Vasil’den başlayarak yenilikçi unsurlardan arındırılarak eski hukukun yeniden hayata geçirilmesi hedeflenmiştir. Yeniden arınma olarak bilinen “Anakatharsis” düşüncesiyle uygulamaya konulan ilk yasa metni, Epanagogi (ya da sonraki adıyla isagogi) olmuştur. Epanagogi’nin tanziminde Patrik Fotios da yer almış ve bu nedenle metinde kilisenin etkisi belirgindir. Epanagogi’nin tanzim edilmesi öncesinde tüm mevzuat bir araya getirilmiş ve gereksiz görülen düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır. Geriye kalan bölümler ise 40 kitaptan oluşan esas yasa metnini teşkil etmifltir. “Anakatharsis” çabaları en üretken imparator olan Bilge lakaplı VI. Leon tarafından sürdürülmüştür. Babası tarafından yapılan yasama çalışmaları yeniden gözden geçirilmiş ve 60 kitaptan oluşan Vasilika (Kral Kanunnameleri) adı verilen yeni metin ortaya çıkmıştır. Bu kanunnamenin uygulanması sırasında ortaya çıkan sorunlara çözüm amacıyla Leon, pek çok Neares (Novellae) çıkarmıştır. 113 Neares’ten oluşan bir koleksiyon günümüze ulaşmıştır. VI. Leon’un imparatorluğunun son döneminin ürünü olan düzenleme ise, şehirdeki kimi loncaların ve meslek gruplarının denetiminden sorumlu şehir Eparhos’un yönelik olan “Eparhikon Biblion” dur. Haksız rekabetin önlenmesi ve ekonomik ilişkilerin düzgün bir şekilde sürdürülmesine ilişkin düzenlemeler içermektedir. Bu dönemde 11. Yy dan beri kilise hukukunun büyük bir gelişme gösterdiği gözlenir. 12.yy da kilise hukukunun başlıca temsilcileri olarak ioannis Zonaras, Aleksios Aristinos ve Teodoros Valsamon sayılabilir. Bulgar kasabı olarak anılan II. Vasil askeri alandaki başarılarının yanı sıra büyük toprak sahipleriyle de mücadele etmiş ve çıkardığı yasayla onları allilengion denen ortak vergi yükümlülüğüne tabi tutmuştur. Buna göre vergisini ödeyemeyen yoksul köylünün vergisini büyük toprak sahibi ödemek zorundaydı. Sözü edilen dönem içinde imparator IX. Konstantinos Monomahos tarafından çıkarılan bir emirnameyle (1047) nomofilakasın (yasaların koruyucusu) yönetiminde bir hukuk mektebi (didaskelion ton nomon) kuruldu .1204 - 1453 Yılları Arasındaki Dönemde Hukuk Uygulamaları

54

II. ve III. Andronikos Paleologos’un çıkardıkları yasalarla önce yüksek yargıçlardan oluşan 12 üyeli bir imparatorluk Mahkemesi kuruldu. 1329 da adaletin dağıtılmasını denetleyecek ve gözetecek dört yüksek yargıçtan oluşan bir heyet oluşturuldu (Katholikoi Krites ton Romaion). bu yüksek yargıçlardan ikisi sivil ikisi ise ruhban sınıfındandı. Bu dönemin en belirgin özelliği ruhban sınıfına mensup din adamlarının gerek Kuramcı gerekse uygulamacı olarak adalet mekanizmasının içinde artan oranda temsil edilmesi ve buna paralel olarak kilise hukuku kurallarının da laik hukuka artan bir ivmeyle sızmasıdır. En kayda değer çalışma Selanik yüksek yargıcı Konstantinos Armenopulos’un 1345 tarihli Proheiron Nomon (Yasalar Elkitabı) ya da diğer adıyla Eksavivlos adlı derlemesidir. Ekleriyle birlikte 6 kitaptan oluşan bu derlemede medeni hukuk ve ceza hukukuna ait yasa metinleri sınıflandırılmıştır. Eksavivlos, Osmanlı idaresi döneminde özellikle kilise Mahkemeleri tarafından adalet dağıtılması sırasında çok geniş ölçüde yararlanılan bir hukuk kaynaği haline dönüşmesi nedeniyle önemlidir. Çok yaygın olması sonucu Yunanistan müstakil devlet olduktan sonra da (1829) en sık başvurulan yasa derlemesi olmuştur. Mahkemeler, bu derleme sayesinde resmen iustinianos mevzuatını uygulamışlar ve Eksavivlos Yunanistan’ın ilk Medeni Yasasını oluşturmuştur.BiZANS HUKUK SiSTEMiNDE AiLE KURUMUHristiyanlığın 4. Yy da Bizans imparatorluğunda resmi din olarak kabul edilmesinin ardından kilise aile kurumu ve evlilik konusu ile ilgilenmiştir. Bu ilgi nikâhın dini bir temele oturtulmasının ardından dogmatik bir altyapı kazanmıştır. Bizans hukukunda yasa koyucu evliliğin şartlarını: a) Evlenme yaşını doldurmuş olmak (kızların 12, erkeklerin 14 yaşını doldurmuş olması) b) Evlenecek şahısların rızası, c) Yaşları küçükse kural olarak aile reisi olan babanın rızası, d) Yasa ile öngörülmüş olan şekli kuralları yerine getirmek, olarak belirlemiştir. Evlenmeye engel olan durumlara iustinianos Kanunnamelerinde, Bildirgeler’de (institutiones’da) yer verilmekte ve akrabalık evliliğe engel bir durum olarak gösterilmekte ve hangi dereceye kadar akrabaların kesinlikle evlenme akdi ifa edemeyecekleri düzenlenmektedir Akrabalar arasında evlilik konusunda kilise 692 de istanbul’da toplanan Pentektis Konsili’nin aldığı kararlarla yasak kapsamını genişletmiştir . vaftiz edenle vaftiz olan arasında, evlat edinen şahıslarla evlatlık ve onların yakın akrabaları arasında da evliliklere izin verilmezdi. işlenmiş olan bir suç da evliliğe engel olabilmekteydi. Zina dan dolayı mahkumiyet durumunda zina yapanlar arasında evlilik yasaktı. Kızın kaçırılması durumunda, kızın babası rıza gösterse de ortada bir suç olduğundan bu durum evliliğe engel oluşturmaktaydı.kimsenin hadım olması da evlenmesine engeldi . kişinin yasal geçerli bir evliliğinin bulunması da evlilik için mutlak bir engel teşkil etmekteydi. 1.dereceden atanan din görevlileri ve manastırlarda yaşamayı seçen keşişler ve rahibeler de evlilik yasağı kapsamındaydı. iustinianos Kanunnamelerinde, evliliğin kurulması için evlenecek kişiler arasında evlenme iradesi aranmaktadır. Kişiler evli olduklarını önceden yapılmış bir drahoma sözleşmesiyle ya da kilise görevlisi ve tanıklar huzurunda evlenme iradelerini beyan ederek ispat edebilirlerdi. Yüksek düzeydeki devlet görevlileri için ise drahoma sözleşmesi evlilik için kurucu şart nitel- iğindeydi 9. Yy da VI. Leon bir emirname ile evlilik için dini nikâhı zorunlu hale getirmiştir. I. Aleksios Komninos, döneminde 1084 - 1095 yılların da çıkardığı emirnamelerle köleler de dâhil olmak üzere tüm evliliklerde dini nikâh zorunluluğu getirmiştir. iustinianos hukuku ve Eklogi, özgür bir kişinin köleyle evlenmesine olanak sağlarken, imparatoriçe irini, özgür bir kişinin köle bir kadınla evlenmesini yasakladı. VI. Leon ise, özgür olan eşe diğerinin özgürlüğünü satın alma ya da kendisinin de köle olarak eşinin efendisinin himayesine girmesi şartını getirdi. Kilise 4. Yy dan itibaren bir evliliğin herhangi bir şekilde sona ermesinin ardından yeni bir evliliğin yapılmasına sıcak bakmıyordu. 2. defa evliliğe tahammül gösteriyordu.3. kez evlilik ise şarta bağlıydı imp. VI. Leon’un 4. evliliği, Kilise ile Devlet arasındaki ilişkilerde soruna neden olunca 920 de 4.evlilik kesin olarak yasaklandı. Ölüm ve kaybolma evliliği sona erdiren en önemli 2 neden olarak görülme

55

-ktedir. iustinianos Kanunnamelerinde asker kişilerin kaybolması halinde, eşi, onun ölmüş olduğunu yetkililere belgeleyebilirse 1 yıl sonra tekrar başka birisiyle evlenebilmekteydi. Bu prosedüre uyulmaması halinde ağır para cezaları veriliyordu. Eğer öldüğü varsayılan eş geri dönerse eşini tekrardan alma hakkına sahipti ve yapılmış olan evlilik geçersiz sayılmaktaydı. iustinianos Derlemesinde boşanma sebepleri erkek için: a) Kadının bildiği ancak eşine söylemediği vatana ihanet suçu, b) Zinadan mahkûmiyet c) Doğrudan ya da dolaylı olarak kocanın canına kast edilmesi, d) Ahlak dışı iş ve eylemlerdi .Kadınlar için ise: a) Kocanın vatana ihanet suçu işlemesi b) Doğrudan ya da dolaylı olarak kadının canına kast edilmesi, c) Kadının manevi şahsiyetinin rencide edilmesi d) Kocanın sürekli olarak evlilik dışı ilişkilere sahip olmasıydı. Bu nedenler dışında 3 boşanma nedeni sayılmaktadır: a) Evliliğin başından itibaren var olan erkeğin iktidarsızlığı b) Birlikte ya da tek taraflı bir kararla keşiş hayatının tercih edilmesic)Uzun sürmüş esirlik durumu. Esirin hayatta olduğu haberinin alınmasından itibaren 5 yıl geçmesi halinde boşanma kendiliğinde gerçekleşmekteydi. isavros hanedanı ve Makedon hanedanı dönemlerinde sadece 3 durum boşanma nedeni olarak kabul edilmiştir: a) Kadının evlilik dışı ilişkiye sahip olması ya da kocanın iktidarsızlığı b) Hayata kast edilmesi c) Eşlerden birinin lepra yani cüzam hastası olması Yasal nedenleri olmadan evliliği sonlandıran eş için ağır para cezası öngörülmekteydi.Eğer bunu yapan kadınsa para cezası yanında yasalar onun manastıra kapatılmasını öngörüyordu .bu yaptırım daha sonra erkeği de kapsadı (Drahoma: Damada yani erkek tarafına, gelin yani kız tarafından verilen mal ya da para)BiZANS HUKUKUNDA SUÇ VE CEZAcezanın amacı iustinianos kanunları da dâhil olmak üzere Erken Bizans dönemi kanunnamelerinde açık bir şekilde ortaya konulmamaktadır. Cezalandırma ile güdülen amaç ancak 8. yy ortalarında isavros hanedanı döneminde çıkaı›lan Eklogi’de somut olarak belirtilmiş ve arındırma, suç işleyen kimsenin ıslahını sağlama ve korkutma olarak sayılmıştır. imparator VI. Leon çıkardığı kanunnamelerde cezanın amacı ve etkililiği konusundaki düşüncelerini ifade etmekte suç fiili ile verilecek ceza arasında bir orantının bulunması gereğini vurgulamaktadır.10. ve 12. yy arasındaki dönemde imparatorlar Konstantinos Porfirogennitos ve I. Manuil Komninos’un da ceza konusunda kanunnameler çıkardıkları görülmektedir.Ceza ve TürleriÖlüm CezasıCezanın infazı başın kılıç ya da baltayla kesilmesi suretiyle uygulanmaktaydı. çarmıha germe, yılanların veya başka canlıların olduğu çuvalın içine koyarak denize ya da nehre atma, atlar tarafından ters yönlere çekerek parçalama, derisini yüzme, diri diri gömme de ölüm cezasının infazında başvurulan yöntemlerdendi.“kelle cezası” (kefalikon) ifadesi her zaman ölüm cezası anlamına gelmeyip duruma göre taş ocaklarında ya da madenlerde ömür boyu zorunlu çalışma ya da ağır bir uygulama şekli olan sürgün cezası olarak da yorum -lanabilmekteydi. Eklogi Kanunnamesinde, suç türleri ve cezalar her bir eylem için ayr belirlenmiş ve keyfiliğin önüne geçilmeye çalışılmıştır.Köleleştirme

56

Iustinianos sonrası kanunnamelerde özgürlüğünü kaybetme cezası nadiren uygulanmaktadır. kendi rızasıyla geri gelen asker kaçakları ve düşmana, askeri önemde yasak malzeme temin edenler için uygulanmaktaydı.Bedensel CezalarUzuv KesmeEklogi’de, uzuv kesme cezası öngörülmektedir. Genellikle suçun işlenmesinde kullanılan organ kesilmek -tedir.Hayvanla cinsel ilişkiye girilmesi durumunda cinsel organ kesilir, çok yakın akrabalar arasındaki cinsel ilişki durumunda ise ölüm cezası verilirdi. Bunlar dışında, cinsel suç için verilen ceza, burun kesme cezasıydı. Uzuv kesme, failin eylemini yinelemesini önlerken burun kesme cezası ise, faili toplum önünde lekelemekteydı. Göze mil çekilerek kör etme cezası da uzuv kesme cezaları arasında yer almaktadır.KırbaçlamaKırbaç cezasına 8.- 10. Yy larda Bizans hukuk metinlerinde rastlanmakta ve ana ceza olarak ya da paralel bir ceza olarak karşımıza çıkmaktadır. Paralel ceza olduğunda uzuv kesme ya da sürgüne gönderme cezalarıyla birlikte uygulanmaktadır.Saç KesilmesiSaçın kesilmesi Bizanslılar açısından küçük düşürücü ve kişinin itibarını lekeleyici bir uygulama olarak görülmekteydi. Bu ceza Orta Bizans döneminde her zaman kırbaç cezası ve çoğu kez de sürgün cezası ile birlikte uygulanmaktadır.SürgünBu ceza kasıtlı olmayan adam öldürme ,çocuk düşürtme gibi ağır sayılmayan suçlar için uygulanan bir cezadır. Roma’da 2 tür sürgün cezası vardı. hafif olan ve relegatio olarak adlandırılan sürgün cezası, hükümlünün belirli bir yerde zorunlu ikametini gerektiriyordu. Daha ağır olan deportatio ise, suçlunun mal varlığının müsaderesi ve vatandaşlık sıfatının kaybı sonucunu doğuruyordu. iustinianos Derlemesinde, her 2 sürgün cezası da mevcuttu. Orta Bizans döneminden sonra sürgün cezası Roma dönemindeki şekliyle özdeş de¤ildir Önceleri kararı veren yargıç sürgün süresini ve yerini hiçbir sınırlama olmadan belirleyebilirken Eklogi Kanunnamesiyle yargıcın sınırsız takdir yetkisine sınırlamalar getirilmiş ve sürgün cezasının yanında servetinin müsaderesi yerine kırbaç ya da saç kesme cezası uygulanmıştır .Hürriyeti Bağlayıcı CezalarBizans hukukunda hürriyeti bağlayıcı ceza yani hapis cezası uygulaması yoktu. Bizans döneminde hapishaneler yasayı ihlal edenlerin haklarında karar verilene kadar tutuldukları yerler olarak kullanılmaktaydı. Digesta’nın yürürlüğe girdiği dönemden beri suçluları hapishanede tutmak suretiyle cezalandırma yasaktı. Buralar insanları muhafaza ve kontrol altında tutma yerleri olarak kabul edilmekteydi iustinianos döneminde, hapsetme cezasının uygulanmadığı ve onun yerine suçluların manastırlara kapatılması tedbirine başvurulduğu görülmektedir. Keyfi uygulamaları engellemek amacıyla, iustinianos dönenimden I. Manuil Komninos dönemine kadar ceza davaları- nın uzamaması ve kişilerin yargılama işlemleri sonuçlanana kadar hapishanelerde tutulmamaları için emir name- ler çıkarıldığı görülmektedir Geç Bizans döneminde hapsetmeyi bir ceza olarak öngören emirnamelerin çıkarıldı ğı görülürMala Yönelik CezalarBaşta mahkûm olan suçlunun tüm mal varlığının müsaderesi ve hazineye devredilmesi geliyordu.bu durumda suçlunun ailesi de cezalandırıldığından iustinianos döneminde, cezanın uygulama kapsamı daraltılmıştır. Geç Bizans döneminde sadece devlet hizmetinde bulunan ve yüksek gelire sahip devlet görevlileri için uygulanmış tır. isavros ve Makedon hanedanı imparatorlarının kanunnamelerinde suçluya suçtan doğan zararın giderilmesi için mağdura ödeyeceği dışında ayrıca bir miktar parayı da tazminat olarak ödeme mecburiyeti getirildiği görül mektedir.Askeri Suçlar ve Cezalar

57

Bizans hukukunda askeri suçlar hakkında bilgiler içeren 3 kaynaktan söz edilebilir. 1. 6. Yy a ait olduğu tahmin edilen ve ordunun eğitimi konusunda izlenmesi gereken yöntemler hakkında Bizanslı generallere tavsiyelerin yer aldığı imp. Mavrikios’un “Stratigikon” adlı eseridir. 2. İmp.VI. Leon’un “Ta Taktika” adlı çalışmasıdır. Sonun cusu ise en eski tarihlisi 10/11. Yy a uzanan ve günümüze kadar ulaşan 55 kanunnameden oluşan “Askeri Yasa” adlı eserlerdir. Bizans askeri ceza hukuku ile ilgili olarak ordunun işlediği suçlar; düşmana, sivil halka ve özel likle düşman ülkenin sivillerine karşı işlenenler ve esirlere yönelik işlenen suçlar olarak sıralanmaktadır. Savaş ganimetinin paylaşımı konusunda Bizans kanunnamelerinde hükümler bulunmaktadır. Askeri konuları düzenle yen yasalar konuları itibarıyla 4 grup düzenleme içermektedir. 1. grup yasalar askerlerin yükümlülükleri, disiplin ve askeri hiyerarşiye riayet konularıyla ilgilidir.2. grup yasalar birlik komutanlarına yöneliktir itaatsizlik, asker lere zarar verici eylemelerde bulunma, erlere öngörülen izinlerin verilmemesi, bir kalenin düşmana teslim edilmesi örnek verilebilir.3. grup yasalar savaş döneminde ve muharebe esnasında işlenen suçları düzenlemek tedir. Askerin sancağı yitirmesi, silahlarını bırakıp safını terk etmesi,düşman saflarına geçmesi gibi suçlara “kelle cezası” ölüm cezası uygulanmaktaydı.4. grupta yer alan askeri yasalar askerlikten kaçmak amacıyla askeri birlikler dışında işlenen suçlar ve askerlerin genel yükümlülükleriyle ilgili konuları kapsamaktadır. Ceza, suçlu nun askeri hiyerarşideki derecesine göre para cezası, ordudan atılma, bedensel ceza, sürgün cezası olabileceği gibi ömür boyu madenlerde çalışma ve ölüm cezası da olabilirdi .cezalandırmada amaç ordunun disiplinini korumak için örnek oluştursun düşüncesiyle cezalar çok sert bir şekilde uygulanırdı. Bizans ordusunun güçlü olduğu devirlerde askeri birlikler içinde ve dışında yargı yetkisi temaların (kolordu) generallerine aitti.Cezaların infazı ve UygulamalarCezanın infazı ile ilgili süre konusunda Vasilika Kanunnamesinde yer alan süreler Roma hukuku kaynaklıdır. Teodosios Kanunnamesine göre çok ağır cezalarda karara itiraz için süre tanınması veya cezanın azaltılabilme ihtimali dikkate alınarak infaz için karar tarihinden itibaren 30 gün geçmesi gerekmekteydi. Süreli olan cezalarda sürenin tamamlanmasıyla birlikte ceza sona ermiş sayılırdı ve idareciler bölgelerinde sürgün cezası çeken hüküm lüleri serbest bırakmak zorundaydılar. Kilise hukukunda kilise mahkemesi tarafından verilmiş bir cezanın kaldı rılması, azaltılması ya da infazının durdurulması konusunda karar vermeye yetkili merci kararı veren mahkemey di. Kadınlar için ölüme mahkûmiyet durumunda, eğer bir hamilelik söz konusuysa doğum gerçekleşene kadar ölüm cezasının infazı ertelenmekteydi.BiZANSTA KÖLELiK KURUMURoma’dan Bizans’a geçiş sürecinde kölelerin hukuki durumunda da iyileşmeler görüldü. Eski Yunan, Helenistik dönem ve Roma imparatorluğu dönemlerinde kölelere karşı daha ılımlı bir yaklaşım benimsendi. iustinianos’un ve onu izleyen imparatorların emirnameleriyle kölelik kurumu daha insani bir nitelik kazanmış olmakla birlikte hukuki açıdan bakıldığında köleler alım satıma konu olmaktan kurtulamadılar. iustinianos, kölelerin durumunu iyileştirmeye yönelik tedbirler aldı. özgür kalan kölelere hemen vatandaşlık verilmesini buyurdu. evlenmelerine izin verildi ve özgürlüklerine kavuşmaları kolaylaştırılmıştı. Köle kadının çocukları da köle statüsündeydi. Köle nin hukuki durumundaki her türlü değişiklik ancak efendisinin izniyle mümkün olabilmekteydi. 9. yy Aziz Teo -doros Studitis, manastırların köle bulundurmalarını yasaklamıştı. 13. Yy da ise Selanik Piskoposu Efstatios dene timi altında bulunan çok sayıda köleyi vasiyetle özgür bırakmıştır. isavros hanedanına mensup imparatorlar 8. ve 9. Yy da köleliği azaltmak ve feodal düzenin önemli bir unsuru olan toprakla birlikte alınıp satılan kölelere (serfler- dulopariki) dayanan serflik sistemini ortadan kaldırmaya çalıştılarsa başarılı olamadılar. duloparikos teriminin 10. 11. ve 12. Yy a ait çok sınırlı sayıda Bizans metninde geçtiği görülmektedir Bu metinlerde Dulopariki ve pariki

58

ayrımı yapılmaktadır. Duloparikos kendine ait olmayan bir toprağa bağlı ve onu işlemekle yükümlü olan ve toprağın satışı durumunda onunla devredilen özgür olmayan kişidir. Bu sıfat babadan oğla geçmektedir. Duloparikos ve ailesi ürettikleri ürünün bir bölümünü efendilerine karşılıksız vermek ve kendile rinden istendiğinde başka şahsi hizmetler de sunmakla yükümlüydüler. Parikos ise kendine ait olmayan toprağı kiralamak suretiyle işleyen özgür çiftçidir. 11. Yy a kadar tarım işlerinde kölelerin kullanılması uygulamasından söz edilmektedir.toprak sahipleri kölelerini genellikle diatiki (vasiyetname)denilen belgelerle özgür bırakmakta ve apelefteros adını alan özgürlüğünü kazanmış bu kölelere bir toprak parçası da tahsis etmekteydiler.9.yy a ait kaynaklarda kölelerden hiç söz edilmez. 10. Yy kaynaklarında kısmen, 11 yy kaynaklarında daha çok bahsedilir. Toprağa bağlı kölelik olan duloparikia kurumu. Bizansta yaygınlık kazanmamıştır.toprağa bağlı köleler ve çocukları kısa süre içinde özgür köylüler ile kaynaşmışlar ve parikoslara yani toprağı kiralayarak işleyen çiftçilere dönüşmüşlerdir.imparatorluğa köle girişiminin en önemli kaynaklarından biri olan fetih savaşlarının ilerleyen dönemlerde azalması sonucu köle sayısında önemli düşüş yaşandı.12 yy da çaresizlik yüzünden özgür insanlar köle olarak varlıklı kişilere sığındılar. İmp. I. Manuil’in yasaklaması sonucu bu durumun önüne geçilmiştir.( Nomisma: Soliduslara verilen isimdir.Solidus:ilk defa imp. I.Konstantinos tarafından 309 da bastırılan ve Bizans imparatorluğu’nda 10. Yy a kadar kullanılmış olan altın sikkenin adı.)

DEVLET YAPISI VE EĞİTİM SİSTEMİ

1)YÖNETİMDE YÖNETİM YAPISININ TEMEL TAŞINI KIM OLUSTURUR?

İMPARATOR

2)İMPARATORLARIN EN ÇOK BILINEN UNVANLARI?

AUGUSTUS,CEASER=SEZAR/KAYZERdir.

NOT:HERAKLİOSTAN İTİBAREN (610-641) KRAL SÖZCÜĞÜNÜN ESKİ YUNANCADAKİ KARŞILIĞI OLAN VASİLİOS UNVANI DA BİZANS İMPARATORLARI TARAFINDAN KULLANILMIŞTIR.

3)AFTOKRATOR NE DEMEKTİR?

"İMPARATOR" KELİMESININ KARSILIGI OLARAK KULLANILA BU UNVAN İMPARATOR UNVANINDA YASCA BUYUK OLANA VERILEN BIR SIFAT OLARAK DA KULLANILMAKTADIR.

4)SEZAR SÖZCÜĞÜ NASIL BIR ANLAMLA IMPARATORLARA VERILEN BIR UNVAN OLMUSTUR?

SEZAR SÖZCÜĞÜ İMPARATORLUK HANEDANLIGINDAN OLANLARA "ŞEREF" UNVANI OLARAK BİZANS DEVLETININ SONUNA KADAR KULLANILMISTIR.

5)despot UNVANI NASIL ANLAMLARDA KULLANILMISTIR?

KONSTANTINOS DONEMINDEN BASLAYARAK BIZANSIN SON DONEMINE KADAR DIGER IMPARATORLUK SIFATLARININ YANISIRA KULLANILAN BU SIFAT; EFENDİ MANASINA GELMEKTEDIR.DESPOT UNVANI GEC BIZANS

59

DONEMINDE ISTANBUL'UN DISINA GONDERILEN IMPARATORUN COCUKLARI ICIN DE KULLANILMISTIR.

6)BABASI IMPARATOR IKEN BIZANS SARAYININ PORFIRO,YANI ERGUVANI HAREM ODASINDA DOGAN ERKEK COCUKLARA VERILEN UNVAN NEDIR?

PORFİROGENİTOS

7)AUGUSTUS UNVANI HAKKINDA?

DEVLETI YONETEN HANEDAN ICINDEKI EN KIDEMLI OLAN IMPARATORUN KULLANDIGI UNVANDI. AUGUSTUS UNVANI DİOKLİTİANOS DONEMINDE(284-305) IDARI OLARAK DORTLU YONETIME GECILDIGINDE SEZAR'DAN DAHA KIDEMLI OLAN IMP. ICIN KULLANILIRDI.

8)ERKEN BIZANS DONEMINDE IMPARATORLUK TAHTI BOS KALINCA YENI IMPARATOR NASIL BELIRLENIYORDU?

SECIMLE BELIRLENIYORDU,İMPARATORLUK SECIMINDE 450 YILINA KADAR ORDU SOZ SAHIBIYKEN 450-610 YILLARINDA SENATO BELIRLEYICI OLDU.

9)KACINCI YUZYILDAN ITIBAREN IMPARATORLUK TAHTI BABADAN OGULA GECTI?

7. YYDAN ITIBAREN BU USUL BENIMSENDI.ANCAK HICBIR ZAMAN YASA ILE DUZENLENMEDI.

10)SİMVASİLLİA NE DEMEKTIR?

ORTAK IMPARATORLUK YONETIM BICIMI DEMEKTIR.

11)SİMVASILİA ILE IMPARATORLUK MAKAMI NASIL BIR HAL ALDI?

ÖNCELERI SECIMLI BIR MONARSI VARKEN HANEDANIN SURDURULMESININ TEMINI AMACIYLA ORTAK IMPARATORLUK BELIRLENMESI USULUNUN 10. YYDAN ITIBAREN TAM OLARAK YERLESMESIVE SUREKLI BIR NITELIK KAZANMASIYLA IMPARATORLUK MAKAMI KALITSAL BIR HALE GELDI.

12)İMPARATORLUK TACI NE ZAMAN KLİSENIN EN YUKSEK DINI OTORITESI KONUMUNDAKI İSTANBUL PATRİĞİNİN ELINDEN GİYİLMEYE BASLANDI?

I.LEON'DAN(457-474)İTİBAREN BASLANDI,7 YYDAN ITIBAREN ISE AYASOFYA KLISESINDE BU TORENLERIN YAPILMASI GELENEKJSELLESTI.

13)AKSİAS DİA VRAVEİON" NEDIR?

YEDİ İMPARATOR DONEMINDEN(695-717)SONRA KRİZ İLE BERABER ARİSTOKRASİ ONEMINI YITIRMEYE BASLAMIS VE DAGITILAN SEREF UNVANLARI DA AKABINDE DEGERINI KAYBETMISTIR. BU GELISMELERE BAGLI OLARAK KISILERIN IMAPARATORA YAKINLIK DERECESINE GORE

60

UNVANLAR DAGITILMAYA BASLANMISTIR.BU UNVANLAR HEDIYENIN ONURLANDIRILAN KISIYE VERILMESI SURETIYLE TEVCIH EDILDIGINDEN; HEDİYE ILE VERILEN ONUR ANLAMINDA BU KAVRAMIN ADIDIR,BETİMİDİR.(BU UNVANLAR OMUR BOYU GECERLIYDI ANCAK BABADAN OGULA GECMIYORDU)

14)889 YILINDA YAYIMLANAN ESERDE SARAY ILERI GELENLERININ UNVANLARI SIRALANIRKEN ESERDE KAC ADET MAKAM VARDI VE ILK SIRADAKI UNVANLAR NELERDI?

ON SEKIZ ADET MAKAM VARDI.İLK SIRADA NOBELİSİMOS VE KUROPOLATİS YER ALMAKTAYDI.

NOT:NOBELİSİMOS:DAHA COK IMP. COCUKLARININ KULLANDIGI BIR UNVANDIR ANCAK 11.YYDAN SONRA BU UNVAN YUKSEK DERECEDEKI GENERALLER ICIN KULLANILMISTIR.SEZARIN ALTINDA YER ALAN BIR UNVANDIR.KUROPOLATİS:SARAY ISLERINDEN SORUMLU KISI DEMEKTIR.

15)PATRİKİA ZOSTİ NE DEMEKTIR?

SADECE KADINLARA MAHSUS BIR UNVANDI,BU UNVANI KULLANANLAR ARASINDA IMPARATOR'UN KAYINVALIDESI DE YER ALIYORDU.

16)MAGİSTROS UNVANI KIMLERE VERILIRDI?

8.YY'A KADAR KULLANILAN BU UNVAN, MAGİSTER OFFİCİORUM ADI ALTINDA ROMA İMP'DAN GECMISTIR.İMPARATOR'UN BAŞTA GELEN BAKANI VE YAKIN ÇALIŞMA ARKADASI ANLAMINDADIR.

17) ANTİPATOS UNVANINI ACIKLAYINIZ?

ESKI BIR ROMA UNVANI OLAN PROKONSÜLÜN YERINE EYALETLERIN VALISI ANLAMINDA KULLANILAN UNVANDIR.11.YYDAN SONRA PROTANTİPATOS ADINI ALARAK 12.YY'A KADAR KULLANILMISTIR.12. YYDA KULLANILMAZ OLMUŞTUR.

NOT:BU MAKAMI IZLEYEN PATRİKİOS UNVANI I.KONSTANTIN TARAFINDAN SEREF UNVANI OLARAK VERILMEYE BASLANMISTIR.

18)PROTOSPATARİOS UNVANI KIMLERE VERILMISTIR?

ERKEN DONEMDE SENATO UYELERINE VERILEN SEKIZINCI SIRADAKI BU UNVAN,10.YY'A KADAR TEMALARDAKI GOREV YAPAN GENERALLERE DE VERILMISTIR.BU GOREVE ATANAN KISIYE MUCEVHERLI ALTIN BILEZIK HEDIYE EDILIRDI,BU UNVANI KULLANANLAR "SAKALLI" VE HADIMLAR" DIYE IKIYE AYRILIRDI.

19)HAKIMLERE 11. YY'DA VERILEN UNVAN NEDIR?

61

DİSİPATOS UNVANIDIR.Ş

20) SPATAROKANDİDATOS UNVANINI ACIKLAYINIZ?

SPATAROKANDİDATOS UNVANI KILIÇ TASIYICISI ANLAMINDAKI SPATARİOS UNVANI ILE BEYAZ UNIFORMA GIYMIS SARAY MUHAFIZI TEGMEN RUTBELERININ BIRLESMESINDEN OLIŞUR. 9.YYDAN SONRA GORULMEYE BASLAR.SARAY TESKILATININ DISINDA NOTER VE KUCUK DERECELI YARGICLAR ICIN DE KULLANILIRDI.

STRATOR=SARAY MUHAFIZI/GOREVLISI

21)MANDATOR UNVANI?

HEM SIVIL GOREVLER ICIN HEM DE YUKSEK ASKERI BIR UNVAN OLARAK IMPARATORUN OZEL ULAĞI VE ELÇİSİ OLARAK GOREVLENDIRILIRDİ, ILK DEFA 9. YYDA KULLANILMAYA BASLANMISTIR.

22)VESTİTOR VE SİLENTİARİOS UNVANLARI?

VESTİTOR IMPARATORUN GARDROBUNDAN SORUMLU MEMURDUR. SİLENTİARİOS ISE SARAYIN DUZENINDEN VE SESSIZLIGINDEN SORUMLU MEMURDUR.ONARIM VE ARIZA BAKIMLARI DA SORUMLULUKLARI ARASINDADIR.

23)SENATO KIMIN DONEMINDE ONEMINI YITIRDI?

İUSTİNİANOS DONEMINDE MERKEZIYETCI YONETIM ANLAYISININ BIR GEREGI OLARAK ONEMINI YITIRDI.

24)NE ZAMAN SENATONUN TUM YETKILERI KALDIRILDI?

IVI.LEON 9.YYDAN SONRA SENATONUN TUM YETKILERI KALDIRILDI.II.YYDAN SONRA HALKTAN KISILER SENATO UYESI OLABILME IMTIYAZINA HAK KAZANINCA SENATO TAMAMEN ONEMINI YITIRDI.

25)ÖRGÜTLÜ TOPLUMSAL GRUPLAR(DİMOSLAR)HAKKINDA BİLGİ VERİNİZ?

GECMISI ROMAYA DAYANAN DIMOSLAR(LAT.FACTİO) İLK BASLARDA HIPODROMDA AT YARISLARI DUZENLEMEK AMACIYLA KURULMUS BIR 'HALK'ORGUTLENMESIYKEN, MAKEDON HANEDANI DÖNEMİNDE SIYASETTE FARKLI CIZGILERI TEMSIL EDEN RESMİ BİR SİYASİ ORGAN HALİNE DONUSTULER. BUNUN UZERINE DİMARHOS OLARAK ADLANDIRILAN BAŞKANLARI İMPARATOR ATAMAYA BAŞLADI.

26)BİZANS İMPARATORU YETKILERI NELERDIR VE BU YETKILERI SINIRLANDIRAN KURUMLAR HANGİLERİDİR?

62

İMPARATOR DEVLET MEKANIZMASININ TAMAMINI MUTLAKN DENETIMI ALTINDA TUTUYORDU.DEVLET MEMURLAINI ATAMA YETKISI,SAVASA KARAR VERME,BARIŞ YAPMA,AF CIKARMA VE KANUN YAPMA YETKISI IMPARATORA AITTI.BU YONUYLE HUKUKEN SINIRSIZ OLAN YETKILERICIKARDIGI KANUNLARDA ADALETKAVRAMINA TERS DUSEN BEYANLAR İÇERİRSE VE BU KAVRAMI KORUMAYA TERS DUSERSE SENATO,DİMOSLAR,KLİSE VEYA ORDU TARAFINDAN YETKILERI FİİLİYATTA SINIRLANDIRILABILIRDI.

27)KONSTANTİNOS TAHTA GECTIGINDE YONETIM TEŞKİLATINDA HANGİ DEĞİŞİKLİKLERİ YAPTI?

ILK OLARAK İSTANBUL'U TRAKYA IDARİ BÖLGESİNDEN AYIRDI VE İSTANBUL EYALETİNİ OLUŞTURDU.BİZANS TARİHİNDE İMPARATORLUK AİLESİNİN DIŞINDA HERHANGİ BİRİNİN GELEBİLECEĞİ EN ÜST MAKAM OLAN MAGİSTER OFFİCİORUM KADROSUNU 320 YILINDA OLUSTURDU.

BÖYLECE 4.YYDAN BASLAYARAK 6. YY'A KADAR MERKEZI IDARENIN EN ONEMLI UST DUZEY GÖREVLİSİ MAGİSTER OFFİCİORUM OLDU. QUESTOR SACRİ PALATİİ DENILEN ADALET BAKANLIĞI OLUSTURULDU.

28)KONSTANTİNOS DONEMI VE AKABINDE OLUSTURULAN DIGER MEMURIYETLER NELERDI?

COMES RERUM PRİVATORUM DENILEN IMP'UN OZEL HAZINESINDEN SORUMLU BIR MAKAM OLUSTURULDU. ARŞİVDEN SORUMLU PROTOSEKRETİS VE OZEL VE GIZLI MEKTUPLARINDAN SORUMLU MİSTİKOS ADLI OZEL KALEMİ, POSTA VE YABANCI ELCILERE VERILEN HEDIYELERDEN SORUMLU TU DROMU ADLI MEMURIYET, İSTANBULDA BUYUK YETIMHANEDEN SORUMLU ORFANOTROFOS SARAYIN MUHAFIZ KOMUTANI OLAN VE PROTOSTRATOR MEMURU..

29)questor ne demektır?

İMPARATORA YARDIMCI VE GUNUMUZDE ADALET BAKANI OLAN KISILERE DENIRDI.

30)İSTANBUL BASKENT OLDUKTAN SONRA EN UST YARGI MAKAMI KIMDI?

İSTANBUL VALISI PROKONSUL İDİ.

31)İUSTİANOS'UN BIR EMIRNAMESIYLE BASKENTTE YASAYAN YABANCILARIN YARGI İŞİNE BAKMASI ICIN OLUSTURULAN MERCI NEDIR?

QUAESITORdur

32)iustianos yasalarına gore ceza yargılaması hangı makamlara aıttır?

63

EPERHOS,DİMOSLAR PREATORU VE QUAESİTOR OLARAK ADLANDIRILAN MAKAMLARA AITTIR.

33)PİSKOPOS MAHKEMELERI GOREVLERI NELERDIR?

ERKEN DONEMDE I.KONSTANTİNOS PSİKOPOS MAHKEMELERINE KISILR ARASI ANLASMAZLIKLARDA YARGILAMA YETKISI TANIDI, İUSTİNİANOS DA PİSKOPOSLARA SIVIL MAHKEMELERI DENETLEME YETKISI DE TANIDI.

34)I.VASIL DONEMINDE NASIL BIR KANUNNAME CIKTI VE YETKILERDE NASIL BIR DURUM SOZKONUSUYDU?

I VASIL DONEMINDE(885-886) CIKARILAN EPANOGOGİ ADLI KANUNNAMEDE IMPARATORLUK MAHKEMESINE BASKANLIK EDEN SEHIR EPERHOSU'NUN,RESMI EVRAKLARIN GERCEK YA DA SAHTE OLUP OLMADIGI VE VASIYET KONULARINDAKI YETKILERI MUHAFAZA EDILMISTIR.

35)DRUNGARIOS TİS VİGLİS NEDIR?

DRUNGARİOS TİS VİGLİS ONCELERI SARAY MUHAFIZ ALAYI KOMUTANI VE IMPARATORUN SEHIRDE BULUNDUGU SIRADA VE SEFERDE GUVENLIGINDEN SORUMLU UST DUZEY DEVLET GOREVLISIYDI.

36)KLİSE MAHKEMELERI KACA AYRILIRDI?

PSİKOPOSLUK,METROPOLITIK VE PATRIKNAME OLARAK 3 E AYRILIRDI.

NOT:AILE VE MIRAS HUKUKU ILE ILGILI KONULARDA YARGILAMALAR IMPARATOR I.ALEKSİOS DONEMINDE,KLİSE MAHKEMELERININ VE YUKSEK YARGI MERCİİ OLARAK PATRIKHANE MAHKEMESININ YETKISINE BIRAKILMISTIR.

37)BİZANS DEVLETINDE MALIYEDEN SORUMLU UST DUZEY GOREVLIYE NE DENIRDI?

LOGOTESİS TU GENİKU

38)HARTULARİİ NE DEMEKTIR?

KAYITLARI TUTAN ARSIV MEMURLARINA VERILEN ISIMDIR.

39)İLİRYA NEDIR?

BASTA ARNAVUTLUK OLMAK UZERE BALKAN YARIMADASININ ADRIYATIK KIYILARINDA YER ALAN BATI BOLUMUNUN ADIDIR.

40)ORTA BIZANS DONEMINDE ASKERI TIPTE ORGUTLENMIS KAC TIP BIRLIK VARDI VE NELERDI?

64

2 TIP BIRLIK VARDIR,İLKİ TEMATİKİ(TEMA BIRLIKLERI) DIGERI ISE TABUR MANASINA GELEN TAGMATIKIdir.

41)pronoia nedır?

HİZMET KARSILIGINDA TAHSIS EDILEN DEVLET ARAZILERININ ADIDIR.

42)BİZANS MERKEZİ YONETIMININ TEMEL TESKILATLARI NELERDIR?

BİZANS ROMA GELENEGINI BENIMSEMIS VE MERKEZIYETCI BIR ANLAYISLA ISTANBUL'U IDARECI MERKEZ OLARAK KENDINE HAS BIR IDARI TESKILATLANMAYLA YONETMISTIR SARAY TESKILATI BU ORGANIZASYONUN BIR PARCASI HALINDEDIR.

DIGER ONEMLI KURUMLARSA; ADALET TESKILAT,MALIYE TESKILATI VE ORDU TESKILATIDIR.

43)İMPARATOR TOPRAKLARI NASIL BOLUNMUSTU?

DİAKLİTIANOS DONEMINDE 100 EPERHİA'YA BOLUNEN IMP. TOPRAKLARI, KONSTANTİNOS TARAFINDAN KENDI DONEMINDE 120 YE BOLUNMUSTU. BU BOLGELER ONCE 12DAHA SONRA 15 DİİKİSİYE YANI SANCAGA BOLUNDU.DAHA SONRA BU SANCAKLAR DA EYALET OLARAK NITERELENDIREBILECEGIMIZ 4 İPERHİA'YA BAGLANDI.

44)ORTA BIZANS DONEMINDE TASRA TESKILAT YAPISINI NASIL IFADE EDEBILIRIZ?

İFADE EDILEBILECEK KAVRAM TEMA KAVRAMIDIR.TEMA SISTEMI EYALET YONETIMI BAKIMINDAN BIR YENILIKTIR VE GENEL BIR REFORMUN SONUCU OLARAK DEGIL IMPARATORLUGUN SAVUNMA IHTIYACLARININ BIR SONUCU OALRAK DOGMUSTUR.

45)KLİSURES NEDIR?

TEMALARIN YANI SIRA 9. YYDA VE 10.YY'IN ILK YARISINDA IMPARATORLUGUN DOGU SINIRINDA KLİSURES ADI ALTINDA DAHA ALT DUZEYLI IDARI BIRIMLER DE BULUNMAKTAYDI.

46)TAŞRA NIN DIGER ONEMLI TESKILATLARI NELERDIR?

KLİSE TESKILATLARIDIR.KLİSE,DİİKİSİLERDE(SANCAK) METROPOLİTLİKLER ,EPARHİALARDA(İL) PİSKOPOSLUK, DAHA KÜÇÜK YERLERDE DE MAHALLİ KLİSELER VE MANASTIRLAR ŞEKLINDE ORGUTLENMISTIR.

47)EGITIM ALANINDA ROMA DONEMINDEN BIZANS'I FARKLI KILAN OZELLIKLER NELERDIR?

65

BIZANSTA DIN FAKTORU EGITIMIN HEDEFLERINI BELIRLEYEN BIR UNSUR OLARAK ORTAYA CIKMAKTADIR.

48)BİZANS EGITIM SISTEMI HANGI EGITIM ASAMALARINDAN OLUSMAKTAYDI?

OKUL ONCESI EGITIM MEVCUT DEGILDI,İLKOGRETIM 5-9 YAS ARASI COCUKLARDA UC YA DA DORT YILLIGINA ISTEGE BAGLI OLARAK GERCEKLESTIRIYORDU. ILKOGRETIMDEN BUYUK OLCUDE KLISE SORUMLUYDU,AMACI INANCLI IYI HRISTIYANLAR YETISTIRMEKTI. ORTAOGRETIMDE ISE ILKOGRETIMIN AKSINE DINI DEGIL LAİK BIR EGITIM,"SHOLİO TU GRAMMATİKU" ADI VERILEN OKULLAR DA VERILIYORDU. AMACI MEMUR OLMAK ISTEYEN VE YUKSEK STATU ELDE ETMEK ISTEYEN KISILERE YUNANCAYI GRAMERI ILE OGRETMEKTI. YUKSEK OGRETIM ISE ATINA,İSKENDERIYE,BEYRUT,ISTANBUL SELANIK VE ANTAKYA'DA VERILIYORDU.

44)SARAYDA VERILEN ZIYAFETLERDEN KIM SORUMLUYDU?

PROTOSPATARIOSLAR SORUMLUYDU.

45)BİZANS DEVLETININ BASKENTI ISTANBUL OLDUKTAN SONRA EN UST YARGI MAKAMI NEDIR?

PROKONSULdur.

46)BIZANS DEVLETININ DEVLET HAZINESINDEN HANGI MEMUR SORUMLUDUR?

HARTULARIOS TİS SAKELLİS

47)MEGAS DOMESTİKOS UNVANI BIZANS DONEMINDE HANGI ALANDA KULLANILMISTIR?

ORDU

48)PİSKOPOS,MANASTIR,TEMA VE KLİSUARHİS HANGI TESKILAT ICINDE YER ALMAKTADIR?

TASRA TESKILATI

49)İSTANBUL UNIVERSITESININ BIZANS DONEMINDE KULLANDIGI ISIMLER VEISTANBUL'DA KURULAN UNIVERSITELER NELERDIR?

-PANDİDAKTİRİO TİS MANGAVRAS

-PANDİDAKTİRİO

-İKUMENİKON DİDASKALİON

66

-KATOLİKON MUSİON

50)BİZANS EGITIM SISTEMI ICERISINDE YER ALAN KURUM ISIMLERINDEN BAZILARI NELERDIR?

-HEMODİDASKALİO

-TAHİGRAFİA

-TRİVİUM

-QUADRİVİUM

51)BİZANSTA ILKOGRETIM EGITIMI HANGI KURUM TARAFINDAN VERILMEKTEDIR?

KLİSE

BİZANS EKONOMİSİ1)BİZANS EKONOMİSİ GENEL HATLARIYLA NASIL BİR YAPIYA SAHİPTİ?KARMAŞIK BİR YAPI,DEVLET PARA BASMA TEKELİNİ ELİNDE ELİNDE TUTARAK EKONOMİNİN DİĞER ÖNEMLİ SEKTÖRLERİNE MÜDAHALE GÜCÜNE SAHİPTİ. 2)BİZANS DEVLETİNİN TİCARETE OLAN YAKLAŞIMI NASILDI?GELENEKSEL BİR YAKLAŞIM İZLEMİŞTİR,TİCARETLE UĞRAŞAN KİŞİLERİN SIRADAN HATTA KİRLENMİŞ OLDUĞU DÜŞÜNCESİ HAKİMDİ. 3)BİZANSTA İHRAŞ EDİLMESİ YASAN OLAN ÜRETİM MALLARI NELERDİ?- RUM ATEŞİ(423'DE MORA SAVAŞLARI SIRASINDA KULLANILMIŞ, KIZGIN KOMUR,ZİFT VE KÜKÜRTTEN OLUŞAN, ÜZERİNE SU EKLENDİKÇE ALEVLERİ ARTAR)-TIN,TUZ,SILAH YAPIMI ICIN DEMIR VE GEMİ YAPIMI İÇİN DE KERESTE GİBİ düşmmana YARDIM EDEBİLECEK HİÇBİR MALZEME İHRAÇ EDİLEMEZDİ.-imparator ailesıne AİT OLAN ERGUVANİ REKLİ BOYA İLE BOYANMIŞ VE İMP. AİLE FERTLERINE TAHSIS EDILMIS HER TURLU IPEKLER DE UNLARIN ARASINDAYDI. 4)ÇEŞİTLİ ALANLARDAN ALINAN VERGILERE RAGMEN DEVLETIN EN ONEMLI VERGI KAYNAĞI NEYDİ?TARIMSAL ALANLAR VE BUNU İŞLEYEN KÖYLÜLER 5)BİZANS DEVLETİ TOPLADIĞI VERGILERI NASIL KULLANIYORDU?ORDU YETKİLİLERİNİN MAAŞLARI OLARAK DAĞITIYORDU AYRICA KAMU İŞLERİYLE İLGİLİ BINALAR VEYA SANAT ESERLERİ OLARAK TEKRAR DEVREYE SOKUYORDU. 6)SOLİDUS NEDİR?

67

İLK DEFAM İMP. I.KONSTANTİNOS TARAFINDAN 309-310 YILINDA BASTIRILAN VE İMPARATORLUKTA 10.YY'A KADAR KULLANILMIŞ OLAN ALTIN SİKKENIN ADIDIR. 7)DİOKLİTİANOS DÖNEMİNDE(284-305) DOĞU ROMA İMPARATORLUGUNUN YILLIK GELIRI NE KADARDI?TÜM ROMA İMP'NUN GELIRI OLAN 18.000.000 SOLİDUS UZERINDEN 2.400.000 SOLİDUSTUR.  8)DİOKLATİANUS DONEMINDE EKONOMIK ONLEMLER NELERDI?ROMA EKONOMISI COKMENIN ESIGINDEYKEN 290 YILINDA PARA REFORMU YAPILDI VE DAHA SONRA 301'DE "MAKSIMUM FIYAT FERMANI" ILE ENFLASYON DIZGINLENMEYE CALISILDI.  9)"MAKSIMUM FIYAT FERMANI ILE EKONOMIDE NELER DEGISTI?MAASLARLA BERABER BINDEN FAZLA URUN FIYATI SABITLENDI ,FAZLA FIYAT VEREN TUCCARLAR OLUM CEZASIYLA TEHDIT EDILDI.NOT:ANCAK DİOKLİTİANUS DONEMI SONUNDA ENFLASYON VE FIYATLARA HILE KARISTIRILMASI GIBI NEDENLERDEN DOLAYI MAKSIMUM FIYAT FERMANI HEMEN HEMEN YOK SAYILDI. BUNUN SONUCUNDA NEREDEYSE KONSTANTİNOS DONEMINE KADAR EKONOMIDE ISTIKRAR SAGLANAMADI.  10)DİOKLİTİANUS SISTEMINDE VERGILER NASIL ALINIYORDU?KAZANC SISTEMINE GORE VERGI, ZIRAİ KAZANCIN YUZDE ONU SEKLINDE ALINIYORDU. BU SISTEM AND'DA202.YY OSM. IMP.'NUN YIKILISINA KADAR BUYUK OLCUDE KULLANILMAYA DEVAM ETMISTIR.  11)ROMA İMP. NÜFUSU YUZYILLARCA DİOKLATİANUS'TAN İMP. MARKİANOS'A KADAR OLAN DONEMDE(450-457) TARIM URETIMIYLE PARALEL BİR İNİŞ İÇERİSİNDEYDİ. -MARKİANUS DONEMINDE ISE YUZYILLARDAN BERI ILK DEFA NUFUSUN VE TARIMIN ARTMASI NEYE BAGLIYDI?MARİKİANUS ASIRI HARCAMALARI KONTROL ALTINA ALAN MALİ POLITIKALARI VE TAHRIP EDILMİŞ BOLGELERI YENIDEN YAPILANDIRDI.  12)6.YYDA BIZANS EKONOMISINDE I.IUSTİANOS'UN FAALIYETLERI NELERDIR?- KUZEY AFRIKA VE ITALYAYI ILHAK ETTI,BATI VE DOGU ROMAYI BIRLESTIRDI,- AKD. TICARETINI CANLANDIRDI VE IKTISADI KALKINMAYI DA BERABERINDE GETIRMIS OLDU.-SİKKE BASIMI VE BUNUN ICIN GEREKLI MADEN VE MALZEMELERIN URETIMI-İŞ VE İŞGÜCÜ SINIFI,DOGAL KAYNAKLARIN KULLANIMI-SABİT SERMAYE(ARAC-GERECLER,SILAHLAR,IMALATHANELER,CIFTLIK HAYVANLARI VS.)-KOYLERIN DE BOYLECE KUCUK KASABALARA DONUSTURLUMESI VE BU KASABALARIN TİCARET SAYESINDE BIRER PAZARA DONUSMESI.-EKONOMIDE KASABALAR KISMEN SEHIRLERIN YERINI ALMAYA BASLADI  13)6.YY I.IUSTİANOS DONEMI MİMARİNİN ONEMINI NEDIR?

68

BU DONEMDE GERCEKLESEN İNŞAAT FAALIYETLERİ ONEMLI YER TUTAR CUNKU;-YAPILAR SON DERECE KALITELIYDI ANCAK BUTCEYE BU INSAATLARLA COK YUKLENILDI. YA SOFYA KLİSESİ,FİLİPPİ BAZİLİKASI GİBİ DAHA BİRÇOK YAPI DA I.IUSTİANOS DONEMI MIMARININ ONEMININ BİR GOSTERGESIDIR.  14)I.IUSTİANOS DÖNEMİ MİMARİDE İŞ GUCU GEREKTIREN YAPI ELEMANLARI NELERDIR?LİTURJİK OBJELER :BİR DİNİN TORENLERINE VE TAPINMA BICIMINE ILISKIN KURALLARIN TUMUDUR. ORNEK OLARAK ISANIN BEDENINI SEMBOLİZE EDEN EKMEK KONULAN TEPSI,KANINI SEMBOLIZE EDEN SARAP KADEHI. MİMARİ PLASTİKLER:MİMARİDE YAPILAN STATİK VE ESTETİK BİÇİMDE TAMAMLANAN ELEMANLARDIR. SUYUN BAŞLIĞI,KEMERLER VS..NOT:LİTURJİK VE MIMARI PLASTIKLERE 1.4 MILYON SOLİDUS HARCANDIGI BILINMEKTEDIR.  15)SÜBVANSİYON NE DEMEKTİR?DEVLET TAFAFINDAN TOPLUM CIKARLARINI GOZETEREK VERILEN PARA YA DA PARA OLARAK IFADE EDILEBILECEK KARSILIKSIZ MALİ YARDIMLARA DENİR.  16)7.yy BİZANS EKONOMİSİ GENEL HATLARIYLA NASIL DEĞERENDİRİLEBİLİR?-7.YY SÜRESİNCE,BİZANS İMPARATORLUĞU KENDİNİ TAM ANLAMIYLA DEMOGRAFİK,POLİTİK VE EKONOMİK BİR KRİZİN İÇİNDE BULMUŞTUR.-7.YY ORTALARINDA imparatorluĞUN BAZI ZENGİN BÖLGELERİ KAYBEDİLMİŞ,DİĞERLERİ İSE neredeyse sureklı SALDIRI ALTINDA KALMISTIR.-8.YY'A KADAR DEVAM EDEN BU KRİZLER YUZUNDEN INSANLAR DAHA GUVENLI BOLGELERE KACTIGI ICIN, MERKEZI YONETIM IMPARATORLUGUN MERKEZINDEKI ALAN DISINDA VERGI TABANININ IZINI KAYBETMISTIR.  17)BİZANS TARİHİNDE "KARANLIK DÖNEM" DİYE ADLANDIRILAN DONEM HANGI YYLARI KAPSAR VE NEDENINI ACIKLAYINIZ?MÜSLÜMAN FETIHLERI VE IKONKAKIRICILIK TARTIŞMALARININ YER ALDIĞI 7. VE 9.YYLAR ARASI KARANLIK DONEM OLARAK ADLANDIRILMISTIR. DEVLET GÜDÜMLÜ EKONOMI YAPISIYLA DEVLETIN EKONOMI YAPILANMASINDAKI ROLU BUYUKTU VE 769 YILINDA VERGILERIN NAKIT ODENMESI SARTI İLE DEVLETIN BUNLARI MAASŞ OLARAK DAGITMASI BU SURECIN COK DA UZUN SURMEMESINE ZEMIN HAZIRLAMISTIR.  18)I.NİKİFOROS'UN ALDIGI EKONOMIK ONLEMLERLE NASIL BIR EKONOMI SOZKONUSU OLMUSTUR?-I.NIKIFOROS'UN SORUMLULUGUNDA ALINAN ONLEMLER ILE TAM MANASIYLA GELISMIS BIR PARA EKONOMISI OLUSMUSTUR.-BİZANS EKONOMISI KENDI KENDINE YETMIS VE KARANLIK CAGDA ZENGINLESMISTIR.  19)9.YYDAN SONRA EKONOMININ GENEL DURUMU NASILDI?9.YYDAN SONRA BİZANS EKONOMISI TOPLANMAYA BASLAMIS, KENTTE OTURANLARIN SAYISI ARTMIS, VERGININ KAYNAĞI OLAN ÇİFTÇİLERİ KORUMAYA YONELIK ÖNLEMLER ALINMIŞTIR.

69

  20)11. YY EKONOMIYI OLUMSUZ ETKILEYEN FAKTORLER NELERDIR?EN ONEMLI FAKTOR X.KONSTANTİNOS DUKAS'IN MALİYE İDARESİNE,MEMURIYETLERI PARA ILE SATMAK YONTEMINI GELISTIRMIS OLMASIDIR. PARANIN DEGERI DUSURULDU(I.ALEKSİOS KOMNİNOS ESKI VE DEGERINI KORUMUS SIKKENIN YANINDA DAHA AZ DEGERLI YENI SIKKE BASTIRDI) KAYNAKLAR ORDU YERINE ISTANBUL ICIN KULLANILDI..  21)GEC DONEM BİZANS EKONOMISINDEKİ TEMEL DEGISIM NE OLMUSTUR?13. YY BOYUNCA İSTANBUL'UN MERKEZI ROLUNU KAYBETMESI EKONOMIDEKI TEMEL DEGISIM OLMUSTUR. (ISTANBUL'UN 1261'DEN SONRA LATINLERIN ELINDEN ALINMASIYLA BASKENT TEKRARDAN ESKI ONEMINI KAZANDI.)  22)GEC BIZANS DONEMINDE VIII.MİHAİL PALEOLOGOS NEDEN ARAGON KRALI III.PETER'E İPERPİRON GİBİ YUKSEK RUSVET VERMISTIR?VIII.MİHAIL BASKENTI YENIDEN YAPILANDIRMAK ISTEMISTI ANCAK KAYNAKLARI YETERLI OLMADIGINDAN 1282DE SİCİLYA KRALLIGINI ISTILA ETMEK ICIN ARAGON KRALI III.PETER'E 60,000 İPERPİON VEREREK DEVLET HAZINESINI BOSALTMAK ZORUNDA KALDI.  23)İPERPİON NEDIR?I.ALEKSİOS(108-1118)'un tedavule SOKTUGU BİR YUZU CUKUR BIR YUZU BOMBELI ALTIN SIKKE.  24)MOĞOL BARIŞI NE DEMEKTIR?MOĞOL İMPARATORLUGUNUN FETİHLERI SONUCU 13. VE 14.YUZYILLARDA FETHEDILEN GENIS AVRASYA TOPRAKLARI UZERINDE YASAYANLARIN SOSYLA,KULTUREL VE EKONOMIK YASAMLARINI ETKILEMIS OLDUGU IDDDİA EDILEN İDTİKRARI TANIMLAMAK ICIN KULLANILIR.  25)GEC BIZANS DONEMINDE BIZANS ZANAAT URUNLERINDEKI DÜŞÜŞÜN SEBEBİ NEDİR?BATI AVRUPA KOKENLI SERİ URETIM ILE IMAL EDILEN URUNLERIN DAHA DUSUK MALIYETLERI NEDENIYLE BİZANS İMALAT GIRISIMLERI KUCULMUSTUR VE BUNA BAGLI OLARAK ZANAAT URETIMI DE DÜŞÜŞ YAŞAMIŞTIR.  26)İSTANBUL VE IMPARATORLUGUN DIGER EYALETLERINDE TICARETI YAPILAN URUNLER NELERDI?EN ONEMLILERI ARASINDA;ZEYTINYAGI,SARAP,TUZLU BALIK,ET,TUZ,KERESTE,BALMUMU,SERAMIK,AHSAP VE KETEN YER ALIYORDU. OZELLIKLE 12.YY'IN SONLARINA KADAR ULUSLARARASI TUCARETIN MERKEZI OLARAK SADECE ISTANBUL DEGIL, SELANIK VE TRABZON GIBI SEHIRLER DE BULUNMAKTAYDI.  27)BİZANS DEVLETİ'NİN GELİRİNİ OLUŞTURAN VERGİLER KAÇA AYRILIYORDU,NELERDİR?DOLAYLI VE DOLAYSIZ OLARAK 2'YE AYRILIRDI. DOLAYLI VERGİLER; PAZAR VE LİMAN VERGILERI,URETIM,SATIS VERGILERI VB. DOLAYSIZ VERGILER

70

ISE;ARAZİ VERGISI,OTLAK VE KOŞUM HAYVANLARI DIŞINDA KALAN HAYVANLARDAN ALINAN VERGI,BAŞ VERGİSİ VE KENTLERDE TICARET IZNI ALMAK ICIN ALINAN VERGI OLARAK KENDI ICINDE 4'E AYRILIYORDU.  28)EPERHOS NE DEMEKTIR?SEHIRDE EN YUKSEK DERECELI MEMUR/VALİ) DEMEKTIR. (BIZANS DIS TICARETI EPERHOS'UN YAKIN DENETIMI ALTINDA İDİ.)  29)TESSERA NE DEMEKTIR?MOZAIK PANO YA DA DÖŞEMELERDE KULLANILAN KARE ŞEKLİNDEKİ CAM PARÇALARDIR.  30)BIZANS DEVLETINDE KAC CESIT LONCA VARDIR?SARAYIN KULLANDIGI YUKSEK KALITEDEKI URUN URETIMI YAPAN "İMPARATORLUK LONCALARI" VE HALKIN TÜKETTİĞİ ÜRÜNLERLE İLİŞKİSİ OLAN "KAMU LONCALARI" OLARAK 2'YE AYRILMAKTAYDI.NOT:BİZANS İMPARATORLUGUNDA KİŞİLER TEK BİR MESLEK YA DA TİCARET ALANI İLE UĞRAŞABİLİYORLARDI,İKİ AYRI İŞLE UGRASANLAR DEVLET TARAFINDAN CEZALANDIRILIYORLARDI.  31)İKİNCİL ÜRETİM ÜRÜNLERİ NELERDİR?"İMALAT VE ZANAATÇİ İŞİ OLARAK DEĞERLENDİRİLEN MADEN,SERAMİK,TEKSTİL VE LÜKS OBJELER(FİLDİŞİ,İPEK,ALTIN VS.) İKİNCİL ÜRETİM OLARAK TANIMLANMAKTADIR.  32)numismatik nedir?KLASİK ÇAĞ GREK DÜNYASINDA"KANUN" ANLAMINDA KULLANILAN "NOMOS"'DAN TÜRETİLMİŞ OLAN GREKÇE NOMİSMA/NOUMMAS VE NUMMUS SÖZCÜKLERİ SİKKE ANLAMINI TAŞIR.NUMİSMATİK DE "SİKKE BİLİMİDİR"  33)BİZANS SİKKELERİNİN BAŞLANGICI NE ZAMAN KABUL EDİLİR?NUMİSMATİK BU TARİH İÇİN 491 YILINDA İMPARATOR OLAN I.ANASTASİOS'UN SİKKE REFORMUNU TEMEL ALIR.  34)I.ANASTASİOS'UN SİKKE REFORMUNU AÇIKLAYINIZ?I.ANASTASİOSU'UN 498'DEKİ SİKKE REFORMU İLE BAKIR SİKKE BİRİMLERİNDE KÖKLÜ DEĞİŞİKLİK YAPMIŞTIR.NOT:BU REFORM 498 VE 512 YILLARINDA OLMAK ÜZERE İKİ ANA DÖNEMDE İZLENMEKTEDİR. BİRİNCİ DÖNEM SİKKELERİ:SİKKELERİN DÖNEMLERİNİ GÖSTEREN(9 GR. "M"-40 NUMMİ-) İŞARETLER GÖSTERİLİYORDU.İKİNCİ DÖNEM SİKKELERİ :BİRİNCİ DÖNEM SİKKELERİNE GÖRE AĞIRLIKLARI YAKLAŞIK 2 KATINA ÇIKARILMIŞTIR.  35)NUMMİ NEDİR?FOLLİSİN 1/40'INA EŞİT BAKIR SİKKE DEĞER BİRİMİDİR.  36)BİZANS SİKKELERİ KAÇ ÇEŞİT METALDEN BASILMIŞTIR?ESAS OLARAK 3 METALDEN OLUŞUYORLARDI;ALTIN,GÜMÜŞ VE BAKIR. ANCAK,11. YY'DAN İTİBAREN EKONOMİK KRİZ NEDENİYLE AYARI DÜŞÜK

71

ALTIN "ELEKTRON" VE YİNE AYARI DÜŞÜK GÜMÜŞ "BİLLON" SİKKELERİ DE YOĞUN OLARAK BASTIRILMIŞTIR.  37)BİZANS'IN ALTIN SİKKE BİRİMİ NEDİR?YAKLAŞIK 4.40 GR AĞIRLIĞINDAKİ "SOLİDOS"'DUR.NOT:SOLİDOS'UN YARISI "SEMİSSİS" ,ÜÇTE BİRİ "TREMESİS"' DİR.  38)DEVALÜASYON NE DEMEKTİR?TEDAVÜLDEKİ SİKKENİN DEĞERİNİN,FİYATLARDA İNDİRİM YAPMAKSIZIN CİDDİ ŞEKİLDE DÜŞÜRÜLMESİ DEMEKTİR.  39)NOMİSMA NE DEMEKTİR?SOLİDUSLARA VERİLEN İSİMDİR.ÇOĞULU NOMİSMATA'DIR.  40)KARAT TERİMİNİ AÇIKLAYINIZ?0.200 GRAMA EŞİT OLAN AĞIRLIK ÖLÇÜSÜDÜR.  41)EKSAGRAMA NE DEMEKTİR?İMPARATOR HERAKLİOS 615 YILINDA GÜMÜŞ SİKKEYİ YENİDEN CANLANDIRMIŞTI.ÖZELLİKLE PERS SAVAŞLARI SIRASINDA ÇOK SAYIDA KLİSEYE AİT GÜMÜŞLERİ DEVLET HAZİNESİNE ÇEKİP GÜMÜŞ SİKKE BASTIRMIŞTIR. BU YENİ GÜMÜŞ SİKKELER ALTI GRAM MANASINA GELEN "EKSAGRAMA" TABİRİ İLE İFADE EDİLMİŞTİR.  42)FOLLİS BAKIR SİKKEYİ AÇIKLAYINIZ?UFAK BAKIR SİKKE "NUMMUS"'UN YERİNE TEDAVÜLE ÇIKARILAN SİKKELERDE EN BÜYÜK BİRİMİN ADI "FOLLİS"DİR. 40 NUMNİA DEĞERİNDEKİ BU BAKIR SİKKENİN ÖN YÜZÜNDE İMPARATOR BÜSTÜ VE ARKA YÜZÜNDE,DEĞERİNİ GÖSTEREN KIRK RAKAMINA İŞARET EDEN BÜYÜK BİR "M" HARFİ VARDI.  41)SİKKE BASIMINDA KULLANILAN METALLERİN TEMİN EDİLDİĞİ ÖNEMLİ MADEN YATAKLARI ANADOLU'DA NERELERDE BULUNMAKTADIR?ANADOLU'DA ÖNEMLİ MADEN YATAKLARI ARASINDA İSPİR VE ARTVİN'DE ALTIN,BAYBURT,GÜMÜŞHANE,TORUL VE ULUKIŞLA'DA GÜMÜŞ,KASTAMONU,SAMSUN,MURGUL,TOROS DAĞLARI VE SİNOP CİVARLARINDAKİ BAKIR MADENLERİ SAYILABİLİR.  42)BİZANS İMPARATORLUĞUNDA TİCARİ FAALİYETLERDEN DOĞAN GÜMRÜK VERGİLERİNİ TOPLAYAN MEMURLARIN ADI NEDİR?KOMERKİAROS  43)6.YY.'IN IKINCI YARISINDABİZANS SOSYAL YAŞAMI VE EKONOMİSİNİN CİDDİ BİR GERİLEME YAŞAMASININ NEDENLERİ NELERDİR?-VEBA SALGINI-SU ÇİÇEĞİ SALGINI-DEPREMLER VE UZUN SÜREN SAVAŞLAR  44)1092 YILINDA I.ALEKSİOS KOMNİNOS'UN SİKKE REFORMU YAPMASININ NEDENİ NEDİR?

72

NOMİSMANIN AYARI VE KALİTESİ BOZULDUĞU İÇİN  45)BİZANS İMPARATORLUĞUNUN MERKEZİNDEKİ ALAN DIŞINDA VERGİ TABANININ İZİNİ KAYBETTİĞİ DÖNEM HANGİSİDİR?7 YÜZYIL  46)9.VE 10. YÜZYILLARDA TİCARETİ CANLANDIRAN UNSURLAR NELERDİ?-ŞEHİRLERİN GELİŞMESİ-NÜFUS ARTIŞI-ÜRETİMDEKİ ARTIŞ-KENTLERDE OTURANLARIN SAYISININ ARTMASI  47)11. VE 12. YÜZYILLARDA ÜRETİMİN ARTMASINDA ROL OYNAYAN TEKNİK YENİLİKLER NELERDİ?-ANTİK ÇAGLARDAN BERI BILINEN BAHAR BUGDAYI YERİNE 11. VE12. YÜZYILDA TARIMDA,YULAF VE ÇAVDAR GİBİ YENİ EKİNLERİN GELİŞMESİ-10.YY'DAN BERİ VAR OLAN SU DEĞİRMENLERİNİN ETKİN KULLANIMI-DAHA ÖNCE İŞLENMEMİŞ ALANLARIN GENİŞLEMESİ-GENEL OLARAK HEM ÇİFTÇİLERİN HEM DE TOPRAK SAHİPLERİNİN TOPRAK GELİŞİMİNE KATILMASI.  48)13. YY SONLARINA DOĞRU BİZANS'IN TİCARETİNDE BASKIN OLAN ŞEHİRLER HANGİLERİDİR?VENEDİK VE CENOVA  49)İMPARATORLUĞUN EN ÖNEMLİ TİCARİ METALARI NELERDİR?TAHIL VE İPEK  50)DOLAYLI VERGİLERE ÖRNEK VERİNİZ-PAZAR VE LİMAN VERGİLERİ-ÜRETİM,SATIŞ VE TÜKETİM VERGİLERİ -DEVLET İZİNLERİ İÇİN GEREKLİ VERGİLER VE KAYIT ÜCRETLERİ-İTHALAT VE İHRACATTAN ALINAN %10 ORANINDAKİ GÜMRÜK VERGİSİ

 Bizans İmparatorluğu kurulduğu kabul edilen 330 yılında İstanbul un Osmanlı Devleti tarafından fetih edildiği 1453 senesine kadar hüküm sürmüştür. Tarihsel süreç içerisinde Bizans üst kimliği altında Bizans Kenti, Bizans Sanatı, Bizans Mimarisi ve Bizans Sanatı olarak tanımlanarak incelenmektedir.Bizans Sanatı ve Mimarlığı başlıca üç dönem içinde incelenmektedir. Buna göre 330 yılı İstanbul un başkent olarak belirlenmesinden genç antik çağın sonu olarak kabul edilen İustiniamos döneminde içersin de olduğu 650 yılına kadar olan süreç erken Bizans dönemidir. 650 yılından 850 yılına kadar olan tarihsel aralık Arap akınları ve ikonaklazma sürecinin yaşandığı ve geçiş dönemi ya da karanlık dönem olarak da adlandırılan bir ara dönemdir.842 yılında İkonaklast akını sona ermesinden İstanbul’un Latinler tarafından işgal edildiği 1204 yılına kadar olan süreç orta Bizans Dönemidir. 1261 yılında Latin istilasını sona ermesi ve İstanbul’un yeniden alınması ile başlayan ve 1453 yılında İstanbul’un Osmanlı devleti tarafından fethedilmesi sona son bulan tarihsel süreç Geç Bizans dönemi olarak tanımlanır.Bizans sanat eserleri farklı konu, teknik ve üsluplarda Fresko, Mozaik duvar resimleri, elyazmaları, maden, fildişi, seramik, cam, tekstil ve sikke gibi eserlerde yansımalarını bulur.

73

SANAT ESERLERİNİN ÜRETİM VE UYGULAMA ALANI OLARAK BİZANS KENTLERİ:Bizans sanatı ve mimarlığı imparatorluğunun tüm coğrafyasına dağılmış olan kentlerde gerçekleştirilmiştir.Bizans İmparatorluğunda Yerleşimler: Başkent İstanbul ve Efes gibi metropol niteliğinde büyük kentler, küçük ölçekli kentler savunma amaçlı kastronlar ve köylerden oluşan yöresel birimlerden oluşur. Bir yerleşimin çok işlevli bir yapıya sahip olması bir ticaret merkezi olması bulunduğu bölgenin dini, askeri ve ekonomik merkezi konumunda bulunması ile mümkündür. 6. Yy da kurulan Sirbistan da Niş yakınlarındaki jusitiniama prima ve Suriye ‘deki Zenobia kentleri antik kent geçmişi olmayan yerlerdir. 7 ve 8. yy larda Bizans İmparatorluğu içerisinde sadece 4 veya 5 yerleşim kent adı tanımlanabilecek niteliktedir. Bu kentler İstanbul, Selanik, Efes, İznik ve Trabzon dur.Araştırmacılar tarafından Kale Kent olarak adlandırılan “Kastron” antik dönem “Polis”’i ile karşılaştırılmış ve Bizans dönemi askeri şehirleri olarak tanımlandırılmıştır. Bu kentlerden en önemlisi Opsikion temasının merkezi durumundaki Amorium kentidir.Bizans Mimarisi:Roman’ın Pagan tapınakları terk edilmiş bir çoğu yıkılmış taşları yeni yapıların inşasında kullanılmıştır. Ayrıca bazı tapınaklar Kliseye döndürülerek kullanılmıştır. 6.yy gelindiğinde kentsel mekan artık derinden Hıristiyanlaşmıştır. Kentlerde Kilise Martirum ve Manastırlar yapı tipleri olarak inşa edilmiştir.ERKEN BİZANS DÖNEMİ DİNİ YAPILARI: Çok tanrılı inanç sisteminden tek tanrılı Hıristiyanlığa geçiş sonrasında mimarideki en belirgin değişim doğal olarak dini yapılarda gerçekleşmiştir. Kiliseler antik dönemin dini yapısı simgesi olan tapınaklarda değil özetle toplantı yapısı olarak tanımlanan bazilikalardan esinlenerek inşa edilmiştir. Tüm Bizans coğrafyasında cemaat, piskoposluk hatta manastır Kiliselerinin ana plan şemasını oluşturmuştur. Bazilika erken Hıristiyanlık ve Bizans dönemlerinde Kilise anlamında kullanılmıştır. Erken dönem Bizans Bazilikaları örtü sistemi ve mimarı özelliklerine göreAhşap örtülü( Helenistik) BazilikaTonoz örtülü bazilikaKubbeli BazilikaTranseptli Bazilika Olmak üzere 4 tip altında incelenir.İlk bazilika altta Konstantinos ‘un Roma piskoposu için 313 yılında Roma da yaptırdığı Solvador Kilisesidir. Konstantinos tarafından 328 -335 yıllarında inşa ettirilen Kudüs kutsal mezar kilisesi ve İstanbul sütitdios manastır kilisesi (imrahor camii) Helenistik bazilikaların en önemli örneği olarak tanımlanabilir. Tonoz örtülü Bazilikaların en tipik örneklerinden birisi ise Binbir Kilise 1.no’lu Bazilika’dır. Bu plan tipindeki yapılar yaygın olarak Orta Anadolu da Karaman ve Karadağ ( Binbir Kilise) çevresinde inşa edilmiştir. Kubbeli Bazilika plan tipinin bilinen en erken tarihli uygulaması İstanbul’daki Aziz Polief Kitos Kilisesidir. Alahan Doğu Anadolu Bazilikası, Demre Aziz Nikoloas Kilisesi ve Aya İrini Kilesesi kubbeli bazilika plan tipine örneklerdir. Kudüs’te Anastatis Roton’dası, Pamukkale de Azis Flip Martirumu merkezi planlı yapıların en önemli örnekleri arasında yer alır. Geçiş Dönemi Karanlık Dönem Dini Yapıları: Bizans sanatında 726 yılında 842 yılına kadar olan tarihsel süreçte İkonaklast dönem adı verilen dini konulu resimlerin yok edilmesini ön gören bir süreç yaşanmıştır. İkonaklast dönem Bizans sanatı ve mimarisine dair Bilinenler oldukça sınırlıdır. Örnek olarak Selanik, Ayasofya Kilisesi, İstanbul Atik Mustafa Paşa Camii, Bursa Mudanya zeytinbağı tirilya fatih camii gösterilebilir. Bu dönemde haç motifleri bitkisel motifler hayvan figürleri resmedilmiştir.

74

Orta Dönem Bizans Dini Yapıları:Orta Bizans dönemi 842 yılında 1204 yılına kadar devam etmiştir. Kiliselerin karakteristik plan tipi kapalı yunan hacıdır. Kapalı Yunan Hacı planlı kiliseler konplesk- gelişmiş tip ve basit tip olmak üzere iki grup altında değerlendirilir. I.Vasil tarafından yaptırıldığı bilinen Na Kilisesi kapalı yunan hacı plan tipinin ilk örneğidir. İstanbul da 907 tarihinde inşa edilen lips manastırının (Fenari isa camii) Kuzey kilisesi de kapalı Yunan hacı planlarındandır. Bodrum camii (Mireleon kilisesi) bu tipe örnektir.Orta Bizans döneminde uygulanmış örnekleri bulunan bir başka plan tipi sekiz destekli tiptir.Sekiz destekli tip ada tipi ve kara tip olmak üzere iki alt grupta incelenir. Yunanitan ve Kıbrıs ta inşa edilmiştir. Neo Moni kilisesi ada tipi ve Osios Lukas kilisesi Kara tipidir. Mangalalı Aziz georgios Manastırı sekiz destekli plan kurgusu ile bu iki kiliseye model oluşturduğu düşünülür.Geç Dönem Bizans Yapıları:Bu dönem İstanbul da ve Selanikte inşa edilmiş birkaç önemli yapı bulunmaktadır. Yapılar daha çok Orta Bizans dönemi mimarı geleneğini sürdürür niteliktedir. Geç Bizans döneminde İstanbul’da dehlizli tip adı verilen plan tipi ortaya çıkar. Örnek lips manastırı ( Fenari İsa Camii ). Yapı tipinin İstanbul’daki diğer uygulamaları Aziz Anderas Manastır kilisesi ( kocamustafa paşa camii) ve Pamma Koriston Manastırı kuzey binası ( Fethiye Camii). Fetiye Camii’nin güney binası geç Bizans döneminde kapalı yunan hacı plan tipinde kostantino polde inşa edilmiş tek yapıdır. 13.yy sonrası Bizans mimarisi Romanesk ve Gotik mimari unsurlarının da izlenebildiği bir dönem olarak karşımıza çıkacaktır. Bilaherna Manastırı bu yapıya örnektir. Epir despotluğu süresince 1283-1296 yılları arasında inşa edilen yapılardan artada ki parigoritisa kilisesi söz konusu bölgesel mimarinin baş yapıtı olarak tanımlanır.Kamusal ve Sosyal İşlevli Bizans Yapıları :Bizans kentlerinde yapı tipleri: İdari ve kamu tipleri olara, Pazar çarşı, saray, piskoposluk sarayı-konutu, özel aile sarayı konutu, aş evi düşkünler evidir. Ayrıca dükkanlar, atölyeler , depolar ile hastane , hamam , tiyatro ve hipodrom gibi sağlık ve sosyal yaşama yönelik yapılar inşa edilmiştir. Konstantinus zamanında başkent istanbul’da inşa edilen bir forum kentin merkezi haline gelmiştir. Günümüze ulaşamayan forum yuvarlık planlı olduğu ortasında bir porfin sütun bulunduğu ve bun çevreleyen revakların heykellerle süslendiği bilinmektedir. Erken Bizans döneminde inşa olan Arkedius sütünü ve Godlar sütünü ve Teodosios zafer takı söz konusu onur sütunlarının taklar ın en önemli örneklerindendir. Erken Bizans döneminde kentlerde antik çağlarda oluşturulmuş su kemerleri ve kanalları onarılmış gerekli görülen yerlerde yenileri inşa edilmiştir. İmparator Valens bozdoğan kemerini inşa ettirmiştir. Dönemin en önemli örneğidir. Üstü açık sarnıçlara İstanbul’da Bakırköy sarnıcı, Meryemli sarnıcı örnek gösterilebilir. İstanbul’da 6.yy da inşa edilen Yere Batan ve Binbir Direk sarnıçları kapalı sarnıçların en önemli mimari örneklerindendir.5.yy ‘da İstanbul’da 5 kamusal nitelikli anıtsal büyük hamamın yanı sıra 153 özel hamam bulunmaktaydı.Roma kentlerinin eğlence hayatında hipodrom ve tiyatrolarının yeri önemlidir. Hipodroma örnek Roma’daki maximus circus’tur. Ayrıca İstanbul, Antakya, Selanik, Milano da hipodrom inşa edildiği bilinmektedir. Günümüze kadar ulaşmayan hipodromlarda 390 -92 yıllarında imparator teodesios tarafından dikilen obelisk, yılanlı sütün ve örme obelisk yapıları gibi yazılı kaynaklardan bilgi elde edilir.Anıtsal Resim Sanatı:Bizans anıtsal resim sanatının en önemli uygulama alanı duvar resimleri ve mozaiklerdir. Erken hiristiyanlık dönemi mimarisininde ilk örneği olarak tanımlanan Suriye’de dura ev ropos’taki ev kilisesinin vaftiz odasında bulunan Tevrat ve incilden konuların işlendiği

75

freskolar dır. İtalya’da Ravenna St.Apollinare Nuovo , S. Apollinare Classe ve S. Vitale Kiliselerinde Bizans resim sanatının en zengin mozaikleri bulunur.Milano yakınlarında kastelseprio’daki Meryem kilisesinde bulunan ve 8 ve 9.yy’la tarihlenen fireskolar Bizans resim sanatının önemli örnekleridir. Orta Bizans döneminde Nea Kilisesi dönemin resim programına da öncelik eder. Ayasofya Kilisesinin apsesindeki Meryem Tasfiri ve günümüze ulaşmasa da kubbede yer aldığını bildiğimiz pantakratör İsa tasviri dönemin resim anlayışının önemli temsilidir. 11.yy resim sanatının önemli örnekleri Yunanistan daki Osios Lukas sakız adasındaki Nea Moni Kiev de Ayasofya Kilisesinde yer alan mozaiklerde izlenebilir.İstanbul da komminoslar döneminden günümüze ulaşan tek mozaik Ayasofya kilisesinde bulunmaktadır. Yapının güney galerisinde, imparator II. İoannes Komninos İmparatoriçe İrini ve Meryem resmedilmiştir.Selanik teki Panaya halkeon ve obri deki Ayasofya kiliselerinin resim programları 11. Yy Bizans resminin örnekleridir.Kıbrıstaki Panaya portetisa Kıbrıs para hori deki On iki havari kilisesi Makedonya nerez i deki Aziz Panteleimon ve Kurbinova kiliseleri önemli kiliselerdendir.Kurbinova kilisesi nin duvar resimleri maniyenist anlayışının etkisini göstermektedir.Trabzon daki Ayasofya kilisesi öncül örneklerden biridir.Paleologoslar dönemi resim sanatının en önemli örneklerinden Hora Manastırı Kilisesi (Karye Cami) dir.El Sanatları:Seramik: Dört ana krolonojik evrede incelenir. Birinci erken Bizans döneminde antik geleneklerin devam ettiği tarihsel aralıktır (4-8.yy) İkinci evre seramik üretimin de istanbulun hakim olduğu ve siyasi ve kültürel olarak ilişkide bulunduğu bölgelere üretimleri ihraç ettiği dönemdir. ( 9-11.yy)Üçüncü evre sırlı seramik üretimi taşra merkezlerine taşınarak yaygınlaştığı dönemdir. (komninoslar dönemi )Dördüncü evre ise seramik üretiminde bölgesel üslupların hakim olduğu dönemdir( 12.yy)Orta Bizans döneminin yaygın uygulanan bezeme tekniği kırmızı hamurlu krem-beyaz astarlı kaplarının üzerlerinin astarı kaldırılacak şekilde çizilmesi ve kazılması şeklinde uygulanan sgraffito’dur.Geç döneme tarihlenen bazı seramiklerin İznik kuşlu kaseleri, karaca hisar rozetli kaseleri, Selanik kuşlu kaseleri, Serra seramikleri gibi üretim yerleri ile tanımlanması bu dönemde bölgesel ve yerel üslupların varlığını ortaya koyar.Cam Sanatı:Bizans cam sanatına dair önemli bilgiler; günümüze ulaşan cam kaplar ve arkeolojik kazılar sonucunda elde edilmiştir. Bizans döneminde günlük kullanım objeleri aydınlatma elemanları pencere camı ve lüks objeler üretildiğini ortaya koymuştur.Bizans döneminin karakteristik eser gurubu altın sandviç tekniğinde süslenmiş cam eserlerdir.Erken Bizans döneminde MS 578-636 yılları arasında üretim ve kullanım alanı bulunan Hacı Kapları önemli bir eser gurubudur. Söz konusu eserler kalıbı üfleme tekniği ile üretilmiş çokgen gövdeli şişelerdir.Maden, Bizans imparatorluğu Anadolu ve Balkanlarda bulunan pek çok maden yatağını Romadan devir alıp işlemiştir. Mısır, Suriye , Anadolu ve İtalya gibi geniş bir alana yayılan maden döküm merkezleri eyaletler kaybedikdikçe elden çıkmış ve başkent İstanbul tek önemli bir üretim merkezi olarak kalmıştır. Maden eşyaları yapım tekniklerinde Helenistik ve Roma geleneği sürdürülmüştür. Bizans Maden Eserleri: Altın, gümüş, bakır, bronz, demir ve pirinç gibi malzemelerden üretilmiştir. Bizans döneminde altın malzemeyi daha çok bilezik, yüzük, kemer, madalyon, kolye, küpe gibi süs eşyalarında ve sikkelerde görülür.

76

Hiristiyan liturjisinin ana ayini olan ökaristi de kullanılan eserler şunlardır: Paten ve Asterikos , Kolis, kaşık, ibrik ve el yıkama tası olan trulla, buhurdan, yelpaze , kitap kapağı ve hacdır.Fildişi:Bizans sanatında özellikle 6.yy’da fildişinden üretilen eserler açısından en parlak dönemdir.Fildişi objeler arasında diptikonlar, tiriptikonlar, mücevher kutuları, rolüker, kitap kapakları, toka ve süs eşyaları ve hacların muhafaza edildiği stavrotekler sayılabilir. 10..yy’la kadar fildişi eserlerde dini sahnelerle birlikte mitolojik sahneler sirk gösterileri hayvanlar efsanevi yaratıklar ve antik dönem süsleme anlayışının yansımaları izlenmektedir. 11.yy’dan itibaren fildişi eserlerde daha çok din konuların resmedildiği görülmektedir.  Sikke:Üzerinde figürler bezemeler göz önüne alınırsa Bizans sikkeleri de birer sanatsal obje olarak da değerlendirilebilir. Sikkeler üzerindeki yer alan figürlü bezemeleri imparator tipleri ve dini tipler olarak sınıflandırabiliriz. Sikkeler üzerinde de hac motifi dinsel sembol niteliğinde en belirgin ve yaygın kullanım olan işarettir. İsa’nın Bizans sikkeleri üzerinde resmedilmesi ilk kez II.İustinianos döneminde görülür. İslamiyet in 678 yılındaki zaferinden sonra II.İustinianos Troullo konsili nde Bizans altın sikkelerinin ikonografisinde bir reform yaptırarak ve muhtemelen İslamiyet e bir tepki olarak sikkelerin ön yüzüne İsa tasvirini yerleştirmiştir. Meryem figürü ise sikkeler üzerinde ilk kez İmparator VI. Leon döneminde yer almıştır. Tanımlar:İKONAKLAZMA: Yunanca´daki eikon (ikon ya da imge) ve klao (kırmak ya da yıkmak) sözcüklerinden gelir ve sözcük anlamıyla imgelerin kasıtlı olarak yok edilmesi anlamındadır. Bizans sanatında 726 ila 842 yılları hakim olan tasvir kırıcı süreç ikonaklastik akım olarak tanımlanır.FRESKO: Yaş sıva üzerine suda çözülmüş boya pigmentleri kullanılarak yapılan duvar resmi.MOZAİK: Taş, mermer, pişmiş toprak cam ve değerli taşların küçük geometrik parçacıklar halinde harç üzerine dizilerek yapılan duvar resmi.KASTRON: Savunma amacıyla oluşturulan kaleye verilen isimdir. 7yy dan sonra kasaba ya da kent anlamında da kullanılmıştır.TEMA: 7 yy ortalarından itibaren askerlerin yetiştirildiği ve devşirildiği bir bölge, bbir idari birim.PAGAN: Eski yunan ve Roma da çok tanrılı inanç sistemine verilen addır.MARTİRUM: İsa nı yaşamı ile ilgili bir olayın geçtiği bir yerde ya da bir din şehidinin (martyr) mezarı üzerine inşa edilen genellikle merkezi plan özelliği taşıyan erken Hıristiyan yapısı.MANASTIR: Dünya ile ilişkilerini kesmiş Hıristiyan din adamlarının yaşaması için genellikle kırsal alanda yapılmış yapı ya da yapı topluluğudur.BAZİLİKA: İçi iki sıra sütunla ortadaki daha geniş ve yüksek olmak üzere üç sahına bölünmüş, dikdörtgen planlı yapı biçimidir. Roma döneminde mahkeme salonu olarak kullanılan bazilikalar erken Hıristiyan ve ortaçağ mimarisinde yaygın uygulanan bazilikal planlı kiliselere örnek olmuşlardır.NEF: Kiliselerde sütun ya da paye gibi destek dizileriyle ayrılmış bölümlere denir. Yapının büyüklüğüne göre farklılaşan nef sayıları 1,3,5, hatta 7 olabilmektedir. Nefler ortadaki yani apsis ekseninde bulunan orta nef, her iki yandakiler ise yan neftir.NAOS: Kiliselerde halkın ibadet ettiği orta ve yan neflerden meydana gelen mekândır.APSİS: Kilisenin doğusunda bulunan ve ibadetin yönünü gösteren bölümdür. Genellikle içten ve dıştan yarım yuvarlak ya da içten yarım yuvarlak, dıştan çok cepheli yada hem içten hem dıştan çok cepheli olabilmektedir.

77

ATRİUM: Kiliselerin batısında bulunan avluya verilen addır.NARTEKS: Kilisenin batısında yer alan ve naosa açılan giriş mekanıdır.PASTAFORUİM ODASI: Apsis in kuzey ve güneyindeki kapalı mekanlara denir. Bu mekanlar kiliselerde yapılacak dini törene hazırlık yeri ve aynı zamanda din görevlilerinin eşyalarını koydukları yerdir. Apsis in kuzeyindeki odaya “protesis” ve güneyindeki odaya ise “dio konikon” denir.BEMA: Sadece din adamlarının girebildiği naostan levhalar aracılığıyla ayrılmış naos seviyesinden biraz daha yüksek döşemesi olan atlar odası.AMBON: Kiliselerde İncil okumak için kullanılan birkaç basamakla yükseltilmiş özel kürsüSOLEA: Kiliselerde bemoyu ambona bağlayan zeminden yükseltilmiş yol.TEMPLON: kiliselerde kutsal mekan olan bema ile halka açık ibadet mekanı olan naosu ayıran bölüme denir.ALTAR: Hıristiyanlık öncesi çeşitli dinlerde hayvanların üzerinde kurban edildiği taş masa. Kiliselerde ise üzerinde İsa nın bedenini simgeleyen ekmeğin ve yine İsa nın kanını simgeleyen şarabın bulunduğu, genellikle taştan ya da daha çok destekle taşınan bir üst tabladan oluşan masa.KİBORİON: Altar ın önemini vurgulamak için onun üzerini kaplayacak biçimde yapılmış dört sütuna atılan kemerlere oturan kubbeyle oluşturulmuş bölümSİNTRANON: Apsis yarım yuvarlağı içinde kademeli basamaklarla oluşturulan din görevlilerinin oturmaları için ayrılmış bölüme denir.KATEDRA: Sintrano nun ortasında ahşap taş yada fildişinden yapılmış başpiskoposun oturduğu büyük yüksek görkemli kotluk.KRİPTA: Kiliselerin alt katında yer alan mezar odası.TONOZ: Biçimi alttan iç bükey olmak üzere taş ya da tuğla ve harçla örülmüş yarım silindir tavan : bir kemerin ötelenmesi ile meydana gelen örtü.KUBBE: Bir kemerin yayının tepe noktasından inen dikin çevresinde dönmesiyle meydana gelen örtü. Kubbeler kare çokgen ya da dairesel planları örtmekte kullanılmışlardır.TRANSEPT: Kiliselerde orta nefi dik kesen ve orta nefle birlikte bir haç şekli meydana getiren uzunca sahın.VAFTİZHANE: Vaftiz sözcüğü Grekçe kökenlidir ve “suya batırım-daldırma” anlamını taşır. Vaftizhaneler içinde vaftiz töreni yapılan ve genellikle de merkezi planlı Hıristiyan din yapılarıdır.ROTONDA: Planı kubbeli olan daire planlı yapı.İKONA: Yunanca “eiko” fiilinden türetilen “tasvir, suret” anlamına gelen ikona, boya ile ahşap panel üzerine yapılan ve ibadet amacı da taşıyan dini konulu resimlerdir.MOTİF: Bezeme ve süslemede bütünü oluşturan parçalardan her birine verilen addır.FİGÜR: Resim ve heykel sanatında betimlenmiş, doğada rastlanan ya da düşsel her tür varlık ve nesnenin genel adı.KOMPLEKS - GELİŞMİŞ TİP: Orta Bizans döneminde kubbenin dört serbest destek (sütun –paye) üzerinde oturduğu plan tipi.BASİT TİP: Orta Bizans döneminde kubbenin köşe duvarlarına oturduğu plan tipi.SEKİZ DESTEKLİ TİP: Orta Bizans döneminde özelikle Yunanistan ve Kıbrıs ta tercih edilen bir kilise plan tipi. Bu plan tipinde orta nefin üzerini örten kubbe sekiz destek üzerine oturmaktadır.ROMANESK MİMARİ: Avrupa da 7. İle 13. Yy arasında gelişen mimari üsluptur. Genelde kilise, katedral yapılarında yaygın uygulaması izlenen romanesk üslubunun temel özellikleri yuvarlak kemerler beşik tonoz kullanımı ve masif duvarlardır.GOTİK MİMARİ: Gotik mimari Avrupa da ortaçağ sanatında bir üslup devresidir. Avrupa da ortaya çıkış ve bitiş dönemleri farklı olmakla birlikte 12. Yy ile 14. Yy arasında etkin olan bir

78

üsluptur. Mimarlıktaki en belirgin özelliği sivri formlar ve geniş vitraylı açıklıklar yaratmasına olanak sağlayan sütrüktur sistemidir. HİPODROM: İçinde atlı araba yarışları yapılan yapı. Bir ucu dairesel biten uzunca dikdörtgen biçimli bir planı vardır.AGORA: Antik yunan kentinin kamusal, yönetimsel ve ticari merkezi niteliğindeki alan. FORUM: Antik roma kentlerinin merkezlerinde yer alan ve çevresi önemli kamusal yapılarla kuşatılmış meydan Erken Hıristiyanlık döneminde de uygulanmasına devam edilmiştir.REVAK: Üstü örtülü önü açık galeri. Revakların genellikle ön yüzü kemerlemeli ve açık, arkası duvarlı üstü tonoz, kubbe veya düz tavanla örtülü olur.SU KEMERİ: Romalılar tarafından uygulanmış olan üzerinde su yolu bulunan tuğla ve taştan yapılmış kemerli köprülerdir.SARNIÇ: Yağmur suyu biriktirmeye yarayan yer altı su deposu.OBELİSK: Önemli bir olayın ya da bir zaferin anısı için dikilmiş çoğu granitten yapılmış olan kare veya dikdörtgen kesitli tepesine doğru incelerek bir piramitle sonuçlanan yüksek taş.KATAKOMP: Roma da ilk Hıristiyanların içinde toplanıp tapındıkları mezarlarının genel adıdır. HİPOJE: Yunanca hipoje “hupo (altta)” “gé(toprak)” kelimesinden kaynaklı mezar odasıdır. MİTOLOJİK SAHNE: Çok tanrılı dinlerde tanrı ve yarı tanrıların eylemleri ile onların insanlarla ve diğer yaratıklarla ilişkileri konusundaki efsaneler, öyküleri onu alan sahnelerdir. TESSERA: Mozaiği oluşturan genellikle küp biçimindeki küçük mermer, cam ya da keramik parçalarının her birine verilen addır. PANTOKRATOR: Hıristiyanlığın içindeki yaygın inanca göre Baba ile oğulun (tanrı ile isa nın) tek görünüş olarak tasviri MANİYERİZM: Rönesans ile barok dönem arasındaki sanatçılarının eserlerini tanımlamak için kullanılan bir sanat dönemi olan maniyerizm, resimdeki abartılı uzunlukta küçükbaşlı, çok hareketli, havada uçuşur şekilde zeminden kopuk kompozisyonlar sunar. Maniyerizm ya da maniyerist sözcüğü günümüzde kuralları yadsıyan her türlü sanatsal tutum içinde kullanılır. PERSPEKTİF: Resmin iki boyutlu ortamında üçüncü boyut yani derinlik yanılsaması vermek için kullanılan teknik ASTAR: Üzerine resim yapılacak olan yüzeyin boyayı emmemesi için sürülen boya katmanıdır. POLYCROME: Yunanca da çok ve renkli kelimelerinin birleşmesiyle çok renkli dekor anlamındaki sözcük. KUFİ: 8. Yy´da kurulmuş bir Arap kenti olan Kufa´da ortaya çıkan hat sanatında kullanılan bir yazı türüdür. PALMET: Bir sapın iki tarafında simetrik olarak sıralanmış uzunca yapraklardan oluşan üsluplaştırılmış bezeme öğesidir. RUMİ: Birbirine bağlı yarım palmetlerden oluşan süsleme öğesidir. SIR: Seramik hamurunun üzerine sürülerek fırınlanan ve bunların üzerini saydam bir katmanla örterek su ve benzeri sıvılardan etkilenmemesi sağlayan koruyucu malzemedir. LÜKS OBJE: Genellikle imparator sarayı için değerli malzemeler kullanılarak üretilen ve süslenen kullanım eşyalarıdır. ALLYIN SANDOVİÇ TEKNİĞİ: Renksiz iki cam arasına altın yaldızla yapılan süsleme tekniğidir. KALIBA ÜFLEME TEKNİĞİ: Üfleme borusunun ucuna alınan cam hamurunun önceden hazırlanmış kalıba üflenerek şekillendirilmesidir. EMAY TEKNİĞİ: Soğuk cam üzerine altın yaldız ve maden oksitlerle dekorasyon yapıldıktan sonra fırında ısıtılarak camın yüzeyine sabitlenmesi işlemidir.

79

KONTROL DAMGASI: Değerli madenden yapılmış objelerin kalitelerini gösteren resmi bir işaret. Bizans devletinde 400 – 615 yılları arasında yapılmıştır.PATEN VE ASTERİSKOS: Paten İsa nın bedenini sembolize eden ekmeğin konduğu tepsidir. Asteriskos ise paten ile birlikte kullanılan ve ekmeğin üzerine gelebilecek toz, böcek vb. önlemek için üzerine örtü serilen, yarım daire şeklinde iki şeridin merkezde birbirine bağlanması ile oluşturulmuş malzemedir.KALİS: İsa nın kanını sembolize eden şarabın konduğu kadehtir.KAŞIK: Şarabın içinde ısıtılan kutsal ekmek parçalarını ayine katılanlara vermek için kullanılan malzeme.İBRİK VE TRULLA: Ayine başlamadan önce rahibin ellerini yıkaması için kullanılır.BUHURDAN: İçinde tütsünün yakıldığı küresel dilimli, silindirik, altıgen ya da kare gövdeli kaplardır.YELPAZE: Kutsal ekmek ve şarabı toz ve böceklerden korumak için kullanılan malzemedir.KİTAP KAPAĞI: İncil ve diğer dini kitapları koruyan kapaklardır. HAÇ: İsa nın çarmıha gerilişini sembolize eden malzeme. MİNE: Metal üzerine fırınlanarak kaplanan cam esaslı tabaka RÖLİKER: Önemli dini kişilerin kemiklerinin muhafaza edildiği kutulardır. DİPTİKON: Birbirine menteşe ile bağlı iki levhadan oluşan, konsüllerin başa geçtiği zaman, diğer meslektaşlarına yeni görevine başladığını haber vermek için üretilen hediyedir.TRİPTİKON: Konsüllerin başa geçtiği zaman diğer meslektaşlarına yeni görevine başladığını haber vermek için gönderdikleri birbirine menteşe ile bağlı üç levhadan üretilen hediyedir.POLUDAMEMTİUM: Düz uzun ve mor askeri pelerindir. Genellikle zırhın üzerine giyilir ve sağ omuzdan bir fibula ile tutturulur. Yaklaşık ayak bileklerine kadar sarkar.SAGİON: Bir fibula (iğne) ile boyun hizasından tutturulan ve omuzların arkasından atılıp sırtı örten pelerindir. POLUDAMEMTİUM ´un küçüğüdür. HAMİS: Sağ omuzda fibula ile tutturulan ve sağ omuz açık bırakan uzun pelerindir. Kısa olanları antik dönemde askerler avcılar ve biniciler tarafından giyilirdi. Hlamis 6. Yy da hlamis askeri karakterini kaybetmiş ve başlıca saray giysisine dönüşmüştür.LOROS: Romalıların kullandığı süslü bir pelerin olan loros Bizans döneminde konsül kıyafeti olarak kullanılmıştır. Loros deriden yapılan ağır uzun ve dar dikdörtgen yaklaşık 5 m. Uzunluğunda bir atkıdır. Hem imparator Hem de imparatoriçe tarafından giyilen loros un gelişimi Roma imp. Döneminde konsüllerin giydiği “toga” ya da “trabea”ya dayanmaktadır.HAÇ: İsa nın çarmıha gerilişini temsil eden haç I. Teodosios (İ.S. 379 - 395) döneminde imparatorluk seremonilerinde önemli bir yer alır. İsa nın ölümüne karşı zaferin sembolü olan haç imparatorlar için düşmanlara karşı kazanılan zaferinde sembolüdür. 6 yy. sonlarından itibaren Bizans sikkelerinde en çok betimlenen dini sembol olmuştur.

80