Bir Kamu İnşaat Projesinde CPM Uygulamamasından Dolayı Ortaya Çıkan Problemler – Vaka Analizi

1

Bİ R K AM U İNŞ AAT PRO JESİ NDE CPM UYG ULAM AMASI NDAN DO LAYI O RTAYA ÇIK AN P RO BLEM LER – VAK A ANALİZİ

Sunum Tarihi: 05/11/2016

Yazarlar:İnş. Yük. Müh. Mohammad Lemar

ZALMAİArş. Gör. Dr. Osman Hürol

TÜRKAKIN Prof. Dr. Ekrem MANİSALI

İÇİNDEKİLER

CPM Tanımı

Örnek Vaka Çalışması

Sonuçlar ve Öneriler

Kaynaklar

2M. L. Zalmai, O.H. Türkakın, E. Manisalı

CPM (Kritik Yol Yöntemi)

CPM, bir projeye ait tüm faaliyetlerin, süreler ve faaliyetler arasındaki ilişkiler dikkate alınarak, bir şebeke üzerinde gösterildiği, ileri-geri hesaplamalar ile faaliyetlerin başlangıç ve bitiş zamanlarının, bolluklarının hesaplanabildiği, proje süresini ve kritik faaliyetleri gösteren basit ve etkili bir metottur.

İnşaat Sektöründe CPM in iki değişik uygulama alanı vardır. Birincisi, proje öncesi faaliyetlerin süresel olarak planlama ve proje gidişatı hakkında tahmin yürütme, bunun yanında projenin geçmişine dönük bir kara kutu görevi görmektedir.


CPM TEKNİĞİNDEKİ ADIMLAR:

4

CPM tekniğinde sırasıyla şu adımlar gerçekleştirilir;

1. Faaliyetlerin öncelik ilişkileri dikkate alınarak şebeke diyagramı çizilir.

2. Faaliyetlerin süreleri dikkate alınarak, şebeke üzerinde ileri ve geri

hesaplamalar yapılır. Tüm faaliyetlerin En erken başlama (Early Start –

ES), En erken bitiş (Early Finish – EF), En geç başlama (Late Start – LS)

ve En geç bitiş (Late Finish – LS) zamanları bulunur.

3. Faaliyetlerin toplam bollukları hesaplanır.

4. Projede kritik faaliyetler ve kritik yol gösterilerek, proje süresi bulunur.

M. L. Zalmai, O.H. Türkakın, E. Manisalı

Kritik Yolun Önemi:

Projenin kritik yolunun belirlenmesi, proje süresinin bulunmasında ve proje süresi üzerinde değişiklik yapmak istenildiğinde hayati önem taşımaktadır. Çünkü kritik yolun üzerindeki faaliyetlerin sürelerinin toplamı proje süresini oluşturmaktadır. Bir kritik faaliyetin süresi değiştiğinde proje süresini doğrudan etkilemektedir. İnşaat projelerinde birçok faaliyet için gerek ek-mesai gerek ise farklı bir teknoloji ile yapılması sebebiyle faaliyetlerin yapım hızları değişebilmektedir. Dolayısıyla faaliyet süreleri değişmektedir. Eğer bir projenin CPM diyagramı mevcut ise, planlamacılar projenin, her aşamasında toplam proje süresini değiştirmek istenildiğinde, hangi faaliyetlerin süreleri üzerinde değişiklik yapmaları gerektiğini kolayca bulabileceklerdir.


Vaka Analizine Konu Olan Uygulama Projesi Bilgileri:


Projenin Türü Bir fakültenin inşaat kamu projesi

Sözleşme Tipi Anahtar teslimi götürü bedel

Projenin Toplam İnşaat Alanı 40,000 m2

Sözleşme Bedeli 33.347.000,00 TL

Proje Süresi 900 Gün

Projenin Başlangıç Tarihi 11.09.2013Projenin Muhtemel Bitiş

Tarihi 27.02.2016

Projenin Sözleşmesinde CPM ile İlgili Önemli Bazı Maddeler:


Proje süresince yapılacak süreçler ve süreçlere ait aktivite listesi hazırlanacaktır.

Süreçlere ait aktivitelerin her birinin başlangıç ve bitiş zamanları maliyetleri ve önemli

kilometre taşlarını gösteren master iş programı (CPM) hazırlanacaktır.

CPM iş programına göre düzenli olarak çalışılmanın sağlanması, orijinal CPM iş programında

sapmaların tespit edilmesi ve idarenin talebi üzerine her gerektiğinde ve her takvim ayında

güncellenmiş CPM (Updated CPM)’e göre düzeltici faaliyetler belirlenecektir.

CPM iş programına göre ödenek dilimleri baz alınarak kaynak dengeleme yapılacaktır. İş

programındaki sapmalar izlenecek ve iş programı revizyonlarında ödenek dilimleri bazlı gerekli

maliyet düzeltici işlemler (COST CONTROL) yapılacaktır.

Projenin Sözleşmesinde CPM ile İlgili Önemli Bazı Maddeler:


Yüklenici her takvim ayında hakedişin eki olarak idareye işlerin CPM proje gerçekleşme

planına göre ilerlemesi ile ilgili tablo ve renkli fotoğraf ve video görüntüleri ile desteklenmiş

ve idarenin kabul edeceği şekilde hazırlanmış bir rapor idareye teslim edilecektir.

Söz konusu raporda işlerin iş programı ile uyumu, tamamlanan işlerin kapsamı ve muhtevası

orijinal CPM referans alınarak süre gecikmesi ve gecikmenin nedenleri ve işlerle ilgili ortaya

çıkan başta maliyet sapması ve diğer sorunların detayları verilecek ve bu rapordaki bilgileri

doğrulayıcı belgelerde rapora eklenecektir.

CPM iş programını ve İş Güvenliğini takip edecek planlama konusunda uzman bir öğretim

üyesi/görevlisi danışman olarak projede görev alacaktır.

Planlamaya Göre Nakit Akışları


Yıllar Ödenek %201320142015

103060

Projenin ödenek dilimleri ve miktarları 2013 yılı için (Ekim - Aralık 2013 dönemi ) % 10 olarak 33.347.000,00 TL *% 10 = 3.334.700,00TL; 2014 yılı için % 30 olarak 33.347.000,00 TL * % 30 = 10.004.100, 00TL;2015 yılı için ( Ocak -Mayıs 2015 dönemi ) % 60 olarak 33.347.000,00 TL *% 60 = 20.008.200,00TL olarak tespit olunmuştur. Sözleşmeye göre, proje süresi 900 gün ve işyerinde havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı gün sayısı ise 59 gün belirlenmiştir

Müteahhidin Gidişatına Göre Proje Bitiş Tarihi ve Proje Süresi


Tahmini Bitiş Tarihi

Öngörülen Proje Süresi

Sözleşmeye göre 27.02.2016 9001. Güncelleme 03.04.2015 5702. Güncelleme 12.08.2015 7013. Güncelleme 23.10.2015 7734. Güncelleme 31.12.2015 842Gerçek Bitiş Tarihi (Geçici Kabul) 27.02.2016 900

Projenin Nakit Akışları ve Süre-Maliyet Eğrileri

11Proje Süresi

Proj

e M

aliy

eti


12

Yukarıdaki grafikte 1- En erken başlama 2- En geç başlama 3- Müteahhitin mevcut durumu 4- İdarenin öngördüğü ödeme planı içermektedir. Müteahhit gidişat-4 şantiyenin en güncel gidişatını göstermektedir. Grafikte müteahhit gidişatı grafikleri bazen proje ödeneğin üzerinde seyir etmiştir. Bunun sebebi ise müteahhit ödenek planının daha ilerisinde olduğunu ve hakedişini daha almadığı işleri kendi sermayesiyle yaptığını göstermektedir. Ana sözleşmenin ödenek miktarında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Fakat mukayeseli keşifle ortaya çıkan ekstra işler için 3.136.592,49 TL ödenek tahsis edilmiştir.


13

Müteahhit firma ideal bir hızla projenin kaba inşaatını 02.Haziran.2014 tarihinde bitirmiştir. Sözleşmedeki planlanan ve ona göre ödenek dilimleri belirlenen kaba inşaatın bitimi 23.Nisan.2015 tarihidir. Dolayısıyla sözleşmedeki belirlenen planlamaya göre, müteahhit firma 330 gün (11ay) ileridedir. Fakat 2013 ve 2014 yılı toplam ödenek miktarına kadar iş yaptığı için ve sonraki işler için ödenek alamadığından dolayı şantiye müteahhit tarafından durdurulmuştur. Ağustos ayında müteahhit firma işverenden herhangi bir ödeme almadan kendi imkanları ile 755 525,9 TL iş yapmıştır. Daha sonra Eylül ayında ek ödenek gelmiştir ve kalan ödenekleri de sözleşmede belirlenmiş ödenek dilimlerinde tahsil etmiştir.

SONUÇ


SONUÇ

Sözleşme safhasında, ihale süresinin belirlenmesi en önemli faktörlerinden biridir, çünkü

bu süreye göre ödeme planlaması yapılmaktadır. Eğer proje süresi gerekeninden daha uzun

belirlenmiş ise, hem idare hem de müteahhit açısından kayıplara sebep olup sonuç olarak

T.C nin kaynaklarının kaybı söz konusu olmuş olacaktır.

Uygulama projemizde eğer müteahhidin hızına göre yeterli ödenek olsaydı, müteahhit firma

projeyi en az 11 ay önce bitirmiş olurdu. Müteahhit firma ekstra 11 aylık sabit giderleri vs.

kayıplarına uğramazdı ayrıca enflasyon ve döviz kurlarındaki artışlardan dolayı oluşabilecek

muhtemel zararların (yurtdışından temin ettiği malzemelerin ödemesi genel olarak döviz

bazlı olduğu için) riskini de minimize etmiş olurdu. İşveren olarak İ.Ü’si ise fakülte

binalarını 11 önce teslim olup hizmete açmış olurdu, ayrıca müteahhide vade farkı

ödemesinde de tasarruf etmiş olurdu.


SONUÇ

Genelde kamu inşaat ihalelerinde iş programları çubuk (Gantt) metoduna göre

yapılmaktadır. Bu metot, bazı hallerde faydalı olmasına rağmen, faaliyetlerin birbirlerine

göre lojik bağlantılarını göstermekten yoksundur. Her ne kadar, bir faaliyet bitmeden

diğerinin başlayamayacağı, bazı faaliyetlerin karışık olmayan projelerde, bu metotta da göz

önüne alınmakta ise de, hangi faaliyetlerin kesin süresinde bitmesinin zorunlu olduğunu,

projenin toplam süresine hangilerinin daha çok etkidiği, en ekonomik sürenin nasıl

bulunacağı, proje süresinin kısaltılmasıyla maliyeti arasındaki bağıntının nasıl değiştiğinin

cevapları alınmamaktadır. Halbuki CPM ile hazırlanmış bir iş programı bahsi geçen tüm

sorulara cevap vermektedir.


SONUÇ

CPM iş programının takibi ve düzenli olarak güncellenmesi, inşaat sürecinde ortaya

çıkabilecek birçok ihtilafın önüne geçmektedir, ayrıca ispatlayıcı niteliği de taşımaktadır.

Eğer CPM ile hazırlanmış bir iş programına göre müteahhidin gidişatı her hakediş

döneminde veya farklı zaman dilimlerinde idareye rapor edilirse, idare kolayca müteahhidin

hızını, planlamaya göre nerede olduğunu belirleyip ve bu gidişatla projeyi zamanında bitirip

bitiremeyeceği hususunda bir kanaate ulaşıp geç olmadan gerekli müdahaleleri

yapabilmektedir.


ÖNERİ

inşaat projelerinde ihtilafların önüne geçebilmek, zaman tasarrufu ve kaynakların

zayiatını en aza indirmek için CPM uygulanması yönetmeliklere dâhil edilip

zorunlu hale gelmesi gerekmektedir. Ayrıca ihale safhasında da proje süresi ve

ödenek dilimleri, CPM metodu ile yapılmış iş programı dikkate alınarak

belirlenmesini şiddetle tavsiye etmekteyiz.


KAYNAKÇA

KERZNER, H. (2009). “Project Management: A Systems Approach to Planning, Scheduling and Controlling”, John Wiley & Sons, New York.

LOCK, D. (2007). “Project Management”, 9nd Ed., Gower, USA, ISBN: 978-0566087721.

MANİSALI, E. (2000). “İleri Proje Yönetimi Ders Notları”, İ.Ü İnşaat Mühendisliği, 27-33.

MUBARAK, S. (2010) “Construction Project Scheduling and Control”, John Wiley & Sons, USA.

ÖZDEMİR, İ. (2003). “Yapı İşletmesi Ders Notları”, T.C. Osmangazi Üniversitesi – Eskişehir Teknoloji Eğitim Uygulama ve Araştirma Merkezi Yayin No: Ta 97 – 001 – IÖ, 15. 19M. L. Zalmai, O.H. Türkakın, E. Manisalı

Teşekkürler…

20

Prof. Dr. Ekrem MANİSALI ([email protected])Yrd. Doç. Dr. Cemil AKÇAYArş. Gör. Dr. Osman Hürol TÜRKAKIN ([email protected])İnş. Yük. Müh. Mohammad Lemar ZALMAİ ([email protected])

Bİ R K AM U İNŞ AAT PRO JESİ NDE CPM UYG ULAM AMASI NDAN DO LAYI O RTAYA ÇIK AN P RO BLEM LER – VAK A ANALİZİ

Bir Kamu İnşaat Projesinde CPM Uygulamamasından Dolayı Ortaya Çıkan Problemler – Vaka Analizi

Engineering